Direttiva dwar l-Aċċessibbiltà għall-Web — Standards u armonizzazzjoni

Introduzzjoni

L-aċċessibbiltà diġitali hija aspett importanti tal-impenn tal-Kummissjoni Ewropea għall-inklużjoni, id-diversità, u l-ħolqien ta’ “Unjoni ta’ ugwaljanza”. Is-servizzi pubbliċi u l-informazzjoni, li qabel kienu disponibbli biss f’uffiċċji fiżiċi jew f’format stampat, qed jiġu sostitwiti jew ikkomplementati b’ekwivalenti online. L-iżgurar li dawn is-servizzi online jkunu aċċessibbli għall-persuni kollha, irrispettivament mill-kapaċitajiet, huwa essenzjali għal soċjetà inklużiva.

Il-leġiżlazzjoni dwar l-aċċessibbiltà diġitali għall-UE kollha ġiet adottata fl-2016 u daħlet fis-seħħ bis-sħiħ f’Ġunju 2021. Madankollu, il-konnessjoni bejn il-leġiżlazzjoni tal-UE, l-istandard tekniku li jappoġġjaha, u l-istandards u l-materjali ta’ appoġġ żviluppati mill-Inizjattiva W3C dwar l-Aċċessibbiltà għall-Web (WAI) tista’ tkun diffiċli biex tinftiehem. Dan l-artikolu għandu l-għan li jispjega l-links.

Il-leġiżlazzjoni

Id-Direttiva (UE) 2016/2102 dwar l-aċċessibbiltà tas-siti elettroniċi u tal-applikazzjonijiet mobbli tal-korpi tas-settur pubbliku, id-"Direttivadwar l-Aċċessibbiltà għall-Web"jew id-"WAD", tobbliga lill-korpi kollha tas-settur pubbliku fl-UE biex jagħmlu s-siti web online u l-apps mobbli tagħhom aċċessibbli. Sommarju tad-Direttiva huwa disponibbli fil-lingwi uffiċjali kollha.

Sabiex jiġi żgurat li jkun hemm fehim komuni ta’ xi tfisser “aċċessibbli” f’dan il-kuntest, id-WAD hija appoġġata minn standard tekniku armonizzat li joffri “preżunzjoni ta’ konformità” legali. Dan ifisser li jekk il-kontenut ta’ sit web jew ta’ applikazzjoni mobbli jissodisfa r-rekwiżiti tekniċi applikabbli kollha definiti fl-istandard, huwa preżunt li jkun “aċċessibbli” skont id-WAD. L-Istati Membri mhumiex obbligati jsegwu dan l-istandard, peress li jistgħu jagħżlu li jimponu rekwiżiti tekniċi aktar stretti jekk jixtiequ, iżda jsegwu l-garanziji standard tal-konformità mad-WAD.

L-istandard tekniku

Biex standard tekniku jsir standard jew norma Ewropea armonizzata (xi kultant imsejħa "HEN"), b'forza legali skont il-liġi Ewropea, japplikaw żewġ kundizzjonijiet:

• L-istandard huwa żviluppat minn waħda jew aktar mit-tliet Organizzazzjonijiet Ewropej tal-Istandards taħt mandat mill-Kummissjoni Ewropea. Dawn l-organizzazzjonijiet, magħrufa wkoll bħala ESOs, huma: ETSI, CEN u CENELEC).
• Referenza għall-verżjoni speċifika tal-istandard trid tiġi ppubblikata f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-UE.

L-istandard żviluppat b’mod konġunt mit-tliet ESOs biex jappoġġa d-WAD huwa “EN301 549 - Rekwiżiti ta’ aċċessibbiltà għall-prodotti u s-servizzi tal-ICT”.

Sal-lum ġew armonizzati biss żewġ verżjonijiet tal-istandard EN 301 549:

1. il-verżjoni EN 301 549 v2.1.2,armonizzata f’Diċembru 2018 (issa sostitwita u ma għadhiex preżunzjoni ta’ konformità);
2. l-aħħar verżjoni EN 301 549 v3.2.1,armonizzata fit-18 ta’ Awwissu 2021.

Huwa previst perjodu ta’ sovrapożizzjoni meta tiġi armonizzata verżjoni ġdida tal-istandard, sabiex l-Istati Membri jkollhom żmien biex jadattaw għaliha.

Mhux il-verżjonijiet kollha ta’ standard tekniku huma neċessarjament armonizzati. Huwa f’idejn il-Kummissjoni Ewropea li tiddeċiedi jekk tarmonizzax standard jew le, billi tippubblika referenza fil-Ġurnal Uffiċjali. Jekk verżjoni ma tkunx armonizzata, ma jkollhiex effett legali fil-livell Ewropew, għalkemm xorta tista’ tkun utli għal skopijiet oħra.

L-istorja tal-istandards tekniċi u l-armonizzazzjoni

Meta d-WAD ġiet ippubblikata f’Diċembru 2016, ma kien hemm l-ebda standard li jipprovdi preżunzjoni ta’ konformità. Madankollu, standard għar-"rekwiżiti ta' aċċessibbiltà adatti għall-akkwist pubbliku ta' prodotti u servizzi tal-ICT fl-Ewropa" (EN 301 549 v1.1.2) kien diġà ġie ppubblikat f'April 2015 permezz ta' mandat ta' standardizzazzjoni preċedenti (Mandat 376). Għalhekk l-Artikolu 6 tal-WAD isemmi EN 301 549 v1.1.2, bħala li jistabbilixxi rekwiżiti minimi, sakemm jiġi abbozzat standard ġdid taħt Mandat 554.

L-istandard il-ġdid, "rekwiżiti ta' aċċessibbiltà għall-prodotti u s-servizzi tal-ICT" (EN 301 549 v2.1.2), ġie ppubblikat f'Awwissu 2018. Din saret referenza għaliha fil-Ġurnal Uffiċjali fl-20 ta’ Diċembru 2018 u kienet titjib sinifikanti fuq il-v1.1.2.

Sabiex jittejjeb l-istandard minn perspettiva editorjali kif ukoll biex jiġu kkoreġuti xi inkonsistenzi, f’Novembru 2019 ġiet ippubblikata verżjoni ġdida tal-istandard (EN 301 549 v3.1.1) u ġiet sottomessa għall-armonizzazzjoni. Fl-aħħar mill-aħħar, din il-verżjoni qatt ma ġiet armonizzata (irreferenzjata fil-ĠU). Minflok, v3.2.1, ippubblikata f’Marzu 2021, ġiet armonizzata fit-18 ta’ Awwissu 2021.

Ir-rekwiżiti attwali

EN 301 549 jislet ħafna mil-Linji Gwida għall-Aċċessibbiltà tal-Kontenut tal-Web v2.1, ippubblikati mid-W3C u magħrufa bħala WCAG 2.1. Dawn id-WCAG huma rekwiżiti rikonoxxuti internazzjonalment għall-produzzjoni tal-kontenut tal-web. Dawn huma meqjusa bħala l-aħjar prattika, u jintużaw ħafna.

Madankollu, EN 301 549 v3.2.1 jinkludi rekwiżiti li mhumiex parti mid-WCAG 2.1. EN 301 549 jinkludi wkoll rekwiżiti li mhumiex rilevanti għad-WAD, pereżempju rekwiżiti ta’ aċċessibbiltà ta’ sistemi ta’ hardware tal-kompjuter. Ir-rekwiżiti tal-istandard li huma rilevanti għad-WAD huma definiti fl-Anness A.

Huwa importanti li wieħed jinnota li l-verżjonijiet tad-WCAG aktar tard minn 2.1 mhumiex awtomatikament rilevanti għad-WAD. Rekwiżiti ġodda jew aġġornati f’verżjonijiet aktar tard tad-WCAG, filwaqt li huma prattikament utli, isiru legalment rilevanti biss jekk ikunu inklużi fl-Anness A ta’ verżjoni armonizzata tal-EN 301 549 li ssir referenza għaliha f’Il-Ġurnal Uffiċjali.

Għalhekk, filwaqt li d-WCAG 2.2 ġie ppubblikat fil-5 ta’ Ottubru 2023, għadu ma ntużax f’verżjoni ta’ EN 301 549 li ġiet armonizzata billi ġiet referenzjata f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea. Il-proċess għall-aġġornament u r-referenza ta’ standard armonizzat diġà beda, iżda jieħu ż-żmien u mhux se jitlesta qabel l-2025 l-aktar kmieni.

L-istati membri huma liberi li diġà jużaw id-WCAG 2.2 jekk jixtiequ, peress li ma hemm l-ebda bidla radikali meta mqabbla mad-WCAG 2.1. Madankollu, il-verżjoni tad-WCAG li tintuża f’EN 301 549 tibqa’ WCAG 2.1.

Peress li EN 301 549 imur lil hinn mir-rekwiżiti tad-WCAG, l-issodisfar tal-kriterji kollha ta’ suċċess tad-WCAG 2.1 mhux se jiżgura preżunzjoni ta’ konformità mad-WAD. Għal aktar dettalji dwar dawn id-differenzi, ara “l-aħħar bidliet fl-istandard”.

Rekwiżiti u storja ta’ standardizzazzjoni

It-tabella ta’ hawn taħt tiġbor fil-qosor ir-rekwiżiti u l-istorja tal-istandardizzazzjoni

Links utli

• Il-leġiżlazzjoni Ewropea dwar l-istandards
• Dettalji dwar il-proċess ta’ standardizzazzjoni Ewropea
• Id-Direttiva dwar l-Aċċessibbiltà għall-Web
  • Deċiżjoni ta’ implimentazzjoni dwar id-Dikjarazzjoni ta’ Aċċessibbiltà
  • Deċiżjoni ta’ implimentazzjoni dwar il-Monitoraġġ u r-Rapportar
  • Deċiżjoni ta’ implimentazzjoni dwar l-istandard armonizzat (2018) EN 301 549 V2.1.2
  • Id-Deċiżjoni ta’ implimentazzjoni dwar l-istandard armonizzat (2021) EN 301 549 V3.2.1
• Mandati:
  • Mandat M376 (li jwassal għal HEN v1.1.2),
  • Mandat M554 (li jwassal għal HEN v2.1.2)
• Standards ippubblikati mis-CEN, is-CENELEC u l-ETSI:
  • EN 301 549 v1.1.2,
  • EN 301 549 v2.1.1,
  • EN 301 549 v3.2.1,