30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/1

—

επικροτεί τη «Δέσμη μέτρων για την απασχόληση των νέων», ως μια προσπάθεια πρόκρισης συγκεκριμένων μέτρων ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τα απαράδεκτα επίπεδα ανεργίας των νέων και τον επακόλουθο κοινωνικό αποκλεισμό·

—

τονίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων για την καταπολέμηση της ανεργίας, την παροχή ευκαιριών στους νέους και την υποστήριξη κατά την ανταλλαγή ορθών πρακτικών·

—

τονίζει επίσης τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των νέων και των οργανώσεων νεολαίας στη συνεργασία όσον αφορά τις στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστούν·

—

δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα του θέματος, η ΕτΠ προτρέπει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να συμφωνήσει να επιταχυνθεί η υλοποίηση της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων ήδη από το 2013·

—

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας της πρακτικής άσκησης, μια Συμμαχία για θέσεις μαθητείας και την πρόταση για τον νέο κανονισμό του EURES (ευρωπαϊκό δίκτυο για την απασχόληση)·

—

καλεί την Επιτροπή να στηρίζει και να συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, προτείνοντας, με τη μορφή σύστασης, ελάχιστα πρότυπα ποιότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά τις μαθητείες, με στόχο τη διευκόλυνση της αναγνώρισης των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Εισηγητής

Ο κ. Enrico ROSSI (IT/PES), Πρόεδρος της περιφέρειας της Τοσκάνης

Έγγραφα αναφοράς

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με θέμα «Ωθώντας τη νεολαία προς την απασχόληση»

COM(2012) 727 final

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με θέμα «Προς ένα πλαίσιο ποιότητας της πρακτικής άσκησης — Δεύτερο στάδιο της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο δυνάμει του άρθρου 154 ΣΛΕΕ»

COM(2012) 728 final

1.

επικροτεί την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δώσει νέα ώθηση στην αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, δεδομένου ότι πρόκειται αναμφίβολα για ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα που αντιμετωπίζει η ΕΕ, η λύση του οποίου απαιτεί επειγόντως συντονισμένη και ολοκληρωμένη πολιτική προσπάθεια (1) καθώς και αξιόπιστη διάθεση πόρων·

2.

επικροτεί τη «Δέσμη μέτρων για την απασχόληση των νέων» (2), ως μια προσπάθεια πρόκρισης συγκεκριμένων μέτρων ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τα απαράδεκτα επίπεδα ανεργίας των νέων και τον επακόλουθο κοινωνικό αποκλεισμό·

3.

επικροτεί τη διττή προσέγγιση (συστάσεις για τα κράτη μέλη και συντονισμό, πρωτοβουλίες και μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο), όπως προτάθηκε από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ωθώντας τη νεολαία προς την απασχόληση». Παράλληλα τονίζει την ανάγκη για αναλογικές και κατάλληλες ενέργειες καθώς και μέτρα σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, με πλήρη σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας·

4.

τονίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων για την καταπολέμηση της ανεργίας, την παροχή ευκαιριών στους νέους και την υποστήριξη κατά την ανταλλαγή ορθών πρακτικών, ενώ τονίζει επίσης τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των νέων και των οργανώσεων νεολαίας στη συνεργασία όσον αφορά τις στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστούν·

5.

επικροτεί την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 7ης και 8ης Φεβρουαρίου 2013 να διατεθούν 6 δις ευρώ στην πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, ανοικτή σε όλες τις περιφέρειες (NUTS 2) με ποσοστό ανεργίας των νέων άνω του 25 %. Εκτιμά ότι οι πόροι που προβλέπονται αποτελούν μεν ενθαρρυντική ένδειξη, δεν επαρκούν όμως για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος του εύρους αυτού·

6.

δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα του θέματος, η ΕτΠ προτρέπει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να συμφωνήσει την ενωρίτερη υλοποίηση της Πρωτοβουλίας για την Απασχόληση των Νέων και μάλιστα από το 2013·

7.

εκτιμά ότι σημαντικό μέρος των πόρων για την πρωτοβουλία «Απασχόληση των νέων» πρέπει να διατεθεί στις τοπικές και περιφερειακές αρχές, προκειμένου να έχουν περισσότερες δυνατότητες υλοποίησης πρωτοβουλιών για την απασχόληση των νέων κατά τρόπο προσαρμοσμένο στις τοπικές ιδιαιτερότητες·

8.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας της πρακτικής άσκησης, μια Συμμαχία για θέσεις μαθητείας και την πρόταση για τον νέο κανονισμό του EURES (ευρωπαϊκό δίκτυο για την απασχόληση)·

9.

υπογραμμίζει τη σημασία μιας οριζόντιας, συντονισμένης και βιώσιμης προσέγγισης κατά τη διαδικασία εφαρμογής ώστε να εξασφαλιστεί η συνέργεια μεταξύ όλων των στρατηγικών πρωτοβουλιών — Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας (3), Νεολαία σε κίνηση (4), Ένωση Καινοτομίας, Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Θεματολόγιο — και μεταξύ αυτών και της πολιτικής συνοχής 2014-2020·

10.

υποστηρίζει με σθένος τη στρατηγική Ευρώπη 2020 και τα εργαλεία της, υποστηρίζει δε τις προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων της απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του αριθμού των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, ενώ καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την πορεία της ανάπτυξης και της καινοτομίας που πρεσβεύει η εν λόγω στρατηγική και να προωθήσουν περαιτέρω τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων διακυβέρνησης. Εν προκειμένω, τονίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και την ανάγκη τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων να υλοποιούνται μέσω συνεργασίας των διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης·

11.

υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά στην Ευρώπη το ολοένα και σημαντικότερο πρόβλημα των νέων ανθρώπων χωρίς εκπαίδευση, απασχόληση ή κατάρτιση, με εκτίμηση τόσο του βραχυπρόθεσμου όσο και του μακροπρόθεσμου κόστους και με επίγνωση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεών τους καθώς και των συνεπειών και των κινδύνων (κοινωνικού και δημοκρατικού χαρακτήρα) που εγκυμονεί η έλλειψη αυτονομίας των νέων αυτών. Επίσης, θεωρεί ότι το φαινόμενο της μη ένταξης των νέων στην αγορά εργασίας εξαρτάται επίσης από παράγοντες όπως η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών απασχόλησης, η σχέση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, η μεγαλύτερη ή μικρότερη παρουσία, σε αυτό το πλαίσιο, των εθελοντικών οργανώσεων και του τριτογενούς τομέα. Είναι αξιοσημείωτο ότι το καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με τη συνεργασία μεταξύ τοπικών αρχών, γραφείων ευρέσεως εργασίας και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων·

12.

διαπιστώνει ότι τα καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την απασχόληση των νέων καταγράφονται στις χώρες όπου οι νέοι έχουν δυνατότητα συμμετοχής σε υψηλής ποιότητας περιόδους πρακτικής άσκησης, όπου υπάρχουν καθιερωμένα καθεστώτα μαθητείας (5) ως αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης. Όλα αυτά επιτυγχάνονται εάν υπάρχουν αποτελεσματικές υπηρεσίες απασχόλησης. Με αυτή την έννοια τονίζει τη σημασία της προβολής των καλών πρακτικών των υφιστάμενων, σε επίπεδο ΕΕ, συστημάτων και δημόσιων υπηρεσιών προσανατολισμού και υποστήριξης των αιτούντων εργασία· κρίνει δε σκόπιμη τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων τοπικών οργανώσεων νέων στις δραστηριότητες υπηρεσιών απασχόλησης και επαγγελματικού προσανατολισμού·

13.

χαιρετίζει τις επονομαζόμενες εγγυήσεις για τη νεολαία στα πλαίσια των οποίων οι νέοι λαμβάνουν ποιοτική προσφορά απασχόλησης, συνεχούς εκπαίδευσης, μαθητείας ή πρακτικής άσκησης, εντός τεσσάρων μηνών από την ολοκλήρωση της επίσημης εκπαίδευσης ή λήξης μιας σύμβασης εργασίας. Η μείωση της ανεργίας των νέων συνιστά βασική πρόκληση για το μέλλον της Ευρώπης·

14.

η ΕτΠ θα παρακολουθήσει με μεγάλη προσοχή την πρακτική εφαρμογή της πρωτοβουλίας «Εγγύηση για τη νεολαία», υπενθυμίζει δε ότι πρόκειται για ιδιαίτερα δαπανηρό μέσο και, συνεπώς, τα κράτη μέλη, και ειδικότερα όσα αντιμετωπίζουν σοβαρές δημοσιονομικές δυσχέρειες, θα χρειαστούν αποφασιστική στήριξη από την ΕΕ για να το θέσουν σε εφαρμογή·

15.

επαναλαμβάνει τη σημασία που έχει η επέκταση των ευεργετημάτων του μέτρου ώστε να καλυφθούν οι νέοι, συμπεριλαμβανομένων των πτυχιούχων, κάτω των 30 και όχι των 25 ετών·

16.

θα μεριμνήσει –κατά τις διοργανικές διαπραγματεύσεις σχετικά με τις νέες διατάξεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου που αφορούν την Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, η οποία αποφασίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 7ης και 8ης Φεβρουαρίου του 2013– ώστε η προερχόμενη από την πρωτοβουλία αυτή χρηματοδότηση να χορηγείται υπό πιο ευέλικτους όρους όσον αφορά ζητήματα όπως τα ποσοστά συγχρηματοδότησης ή οι προκαταβολές, ούτως ώστε να μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα και ταχύτερα η δυσχερής κατάσταση των τοπικών αρχών στον τομέα αυτόν. Επίσης, ζητά η λειτουργία της εν λόγω πρωτοβουλίας και τα ποσά τα προερχόμενα από καθεμία εκ των δύο πτυχών της, να διασαφηνιστούν στις τοπικές και περιφερειακές αρχές εγκαίρως, ώστε να μπορούν αυτές να τα λαμβάνουν υπόψη κατά τη χάραξη των στρατηγικών τους για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων και για τα συστήματα εγγυήσεων·

17.

ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τα αρμόδια όργανα να εφαρμόσουν προγράμματα κατάρτισης για την υποστήριξη και την πρόβλεψη της μετάβασης από το σχολείο στην εργασία, προκειμένου να αποφευχθεί η μακροχρόνια παραμονή των νέων στον τομέα της εκπαίδευσης ή της κατάρτισης χωρίς προοπτικές. Η πρώιμη είσοδος στην αγορά εργασίας, θα πρέπει, ωστόσο, να υποστηρίζεται με τη δυνατότητα επιστροφής «στα θρανία» για τη βελτίωση ή τη μετατροπή των δεξιοτήτων, στα πλαίσια συνεχούς επιμόρφωσης· ταυτόχρονα, συνιστά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση περιφερειακών στρατηγικών για την αγορά εργασίας και την επαγγελματική κατάρτιση, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τους φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης, τους κυβερνητικούς οργανισμούς απασχόλησης και τους επιχειρηματικούς κύκλους, με στόχο να διευκολυνθεί η εργασιακή ένταξη σε ένα πλαίσιο ενοποιημένων οικονομικών συστημάτων·

18.

υπογραμμίζει ότι είναι επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπισθεί επίσης η διάσταση των φύλων όσον αφορά την ανεργία των νέων, δεδομένου ότι οι νέες γυναίκες είναι πιθανότερο να έχουν επισφαλή απασχόληση και να υποστούν τις συνέπειες των διαφορετικών αμοιβών των δύο φύλων, ακόμη και στα πλαίσια πρακτικής άσκησης, καθώς και της έλλειψης ικανοποιητικών μέτρων εξισορρόπησης της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής· ζητεί, συνεπώς, όλες οι δράσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της απασχόλησης των νέων να λαμβάνουν υπόψη τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές συνθήκες, καθώς και τη διάσταση της διαφοράς των φύλων·

19.

υπενθυμίζει ότι τα προγράμματα μαθητείας διευκολύνουν σημαντικά τη μετάβαση από το σχολείο στην εργασία, επιτρέποντας στους νέους να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία τόσο στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης στις επιχειρήσεις, όσο και θεωρητικές γνώσεις, χάρη στη συμμετοχή επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία· για τον λόγο αυτό, ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προωθήσουν τα «διττά» ή «διττής προσέγγισης» προγράμματα μαθητείας, ακόμη και κατά την περίοδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης·

20.

υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα υιοθέτησης ενός κοινού πλαισίου, με βάση την κατανομή αρμοδιοτήτων που προβλέπεται στις Συνθήκες, το οποίο να καθιστά συμβατές τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες διττής εκπαίδευσης στα διάφορα κράτη μέλη, να αξιοποιεί περισσότερο τα οφέλη του θεσμού της μαθητείας και να υποδεικνύει τα καλύτερα εργαλεία για την εφαρμογή της·

21.

καλεί την Επιτροπή να στηρίζει και να συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, προτείνοντας, με τη μορφή σύστασης, ελάχιστα πρότυπα ποιότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά τις μαθητείες, με στόχο τη διευκόλυνση της αναγνώρισης των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη·

22.

εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόοδο που έχει σημειωθεί προς την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για θέσεις μαθητείας, ως ευρωπαϊκό μέσο ικανό να ανταποκριθεί στη ζήτηση για δεξιότητες και να συμβάλει στην παροχή του σωστού πλαισίου αναφοράς για τις αποκτηθείσες δεξιότητες·

23.

υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για την προώθηση μορφών συνεργασίας που να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και τη διάδοση της διττής εκπαίδευσης. Σε αυτές όμως θα πρέπει, να συμμετέχουν αρχές που είναι υπεύθυνες για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις πολιτικές απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο, εκπρόσωποι των τοπικών και περιφερειακών αρχών, η διαχειριστική αρχή του ΕΚΤ, εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου και των κοινωνικών εταίρων. Στόχος είναι η χάραξη, στην αγορά εργασίας και στο εκπαιδευτικό σύστημα του κράτους μέλους, χρήσιμων στρατηγικών για την ενίσχυση της μαθητείας και την αποτελεσματική χρήση των εθνικών κονδυλίων του ΕΚΤ κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των συστημάτων διττής εκπαίδευσης·

24.

διαπιστώνει ότι τα καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την απασχόληση και τη μάθηση επιτυγχάνονται όταν υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών (6). Προτείνει συνεπώς στα κράτη μέλη να προωθήσουν την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ σχολείων, ιδρυμάτων και φορέων παροχής εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, επιχειρήσεων και τις υπηρεσιών απασχόλησης. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω διαφόρων μεθόδων παρέμβασης σε επίπεδο πολιτιστικό, δομικό επίπεδο αλλά και με οικονομικά και φορολογικά κίνητρα και, ανάλογα με την περίπτωση, μέσω των περιφερειακών και τοπικών αρχών·

25.

εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να ικανοποιηθούν οι ειδικές ανάγκες των ΜΜΕ, οι οποίες θα μπορούσαν μεν να συμβάλουν ώστε οι νέοι να αποκτούν τις δεξιότητες που απαιτεί η αγορά εργασίας, αλλά διαθέτουν περιορισμένους πόρους και συχνά έχουν να αντιμετωπίσουν ολοένα και περισσότερα εμπόδια οργανωτικού, γραφειοκρατικού και πολιτιστικού χαρακτήρα·

26.

κρίνει απαραίτητο οι οργανισμοί εύρεσης εργασίας του κράτους ή των περιφερειακών και των τοπικών αρχών να ενθαρρύνουν την οργάνωση προγραμμάτων πρακτικής άσκησης για νέους, να διαθέτουν ελεγκτικές αρμοδιότητες και να συμμετέχουν στην παρακολούθηση της τοποθέτησης ασκουμένων σε θέσεις εργασίας, με προσαρμογή του σχετικού θεσμικού πλαισίου·

27.

υπενθυμίζει ότι διαδικασίες όπως οι περίοδοι άσκησης, έστω και σύντομης διάρκειας, μπορεί να αποτελέσουν χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο που να επιτρέπει στους νέους να εισέλθουν όσο το δυνατόν συντομότερα και με σταθερό τρόπο στην αγορά εργασίας. Για τον λόγο αυτό, οι περίοδοι άσκησης πρέπει να είναι ωφέλιμες τόσο από πλευράς εκπαιδευτικού περιεχομένου, όσο και από πλευράς κοινωνικής προστασίας. Συνεπώς, η Επιτροπή των Περιφερειών καλεί τις τοπικές αρχές να παράσχουν τις μέγιστες δυνατές περιόδους άσκησης στους νέους, προκειμένου να εξοικειωθούν περισσότερο με ένα ευρύτατο φάσμα επαγγελμάτων και επιτηδευμάτων. Εκτιμά ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να δώσουν το παράδειγμα όσον αφορά την υλοποίηση ποιοτικών προγραμμάτων πρακτικής άσκησης και συνιστά να διαδραματίσουν ρόλο κινητήριας δύναμης, σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όσον αφορά την απασχόληση των ασκουμένων, αναπτύσσοντας ταυτοχρόνως πεδία συνεργασίας με τους επιχειρηματικούς κύκλους για την ταχεία απορρόφηση των νέων στην αγορά εργασίας·

28.

διαπιστώνει ότι σε πολλά κράτη μέλη γίνεται λανθασμένη χρήση του μέσου της πρακτικής άσκησης, η οποία καθίσταται πηγή κατάχρησης για την προσέλκυση φθηνού ή ακόμη και δωρεάν, εργατικού δυναμικού, ενώ συχνά χρησιμοποιείται αντί κανονικών συμβάσεων εργασίας, ιδίως σε περιόδους αιχμής·

29.

επισημαίνει ότι ο ορισμός της πρακτικής άσκησης θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως εκπαιδευτική διαδικασία προσέγγισης της εργασίας· σημειώνει περαιτέρω ότι ένας σωστός ορισμός πρέπει να περιλαμβάνει μια ευρεία έννοια της «αλυσίδας» που να συνδυάζει τον προσανατολισμό, την κατάρτιση και την απασχόληση·

30.

υποστηρίζει σθεναρά τον ρόλο της ΕΕ στον καθορισμό των κριτηρίων ποιότητας που αναγνωρίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μια λύση σε επίπεδο ΕΕ θα αποφέρει επίσης σαφή πλεονεκτήματα όσον αφορά την κινητικότητα των ασκούμενων εντός και εκτός της ΕΕ, συμβάλλοντας στην περαιτέρω ολοκλήρωση της αγοράς εργασίας·

31.

επικροτεί τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με το ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας της πρακτικής άσκησης ως ένα σύνολο μέτρων για τη διευκόλυνση της εισόδου των νέων στην αγορά εργασίας·

32.

ζητεί να υιοθετηθεί επειγόντως η ευρωπαϊκή σύσταση για την πρακτική άσκηση η οποία να καθορίζει τα ελάχιστα πρότυπα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα οποία να είναι κοινά για όλα τα κράτη μέλη. Στη σύσταση αυτή θα πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη όλοι οι τύποι πρακτικής άσκησης και όχι μόνον η πρακτική άσκηση στην ελεύθερη αγορά (εκτός εκπαιδευτικών προγραμμάτων)·

33.

ελπίζει στην έγκριση (σε επίπεδο επιμέρους κρατών μελών) ελάχιστων απαιτήσεων, όπως η θέσπιση γραπτής σύμβασης μεταξύ του ασκούμενου και του οργανισμού υποδοχής, και ενδεχομένως, του οργανισμού κατάρτισης ή τού φορέα που προωθεί την πρακτική άσκηση, όπου να διευκρινίζονται πτυχές όπως οι επαγγελματικοί στόχοι και η μάθηση, η διάρκεια, το ωράριο της πρακτικής άσκησης και, ενδεχομένως, η κοινωνική ασφάλιση και οι αποδοχές ή αποζημιώσεις. Το περιεχόμενο της κατάρτισης που επισημοποιείται με τη σύμβαση θα πρέπει να διασφαλίζεται με τον διορισμό εποπτών ή διδασκάλων που να διαθέτουν προσόντα τα οποία να προσιδιάζουν στις δραστηριότητες της άσκησης, εντός του οργανισμού υποδοχής·

34.

συνιστά την τήρηση διαφανούς διαδικασίας για τον ασκούμενο και υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η πρόβλεψη μιας δίκαιης αμοιβής (ή αποζημίωσης) η οποία ενδεχομένως να χρηματοδοτείται από τη συμβολή του ΕΚΤ και να αντιπροσωπεύει σημαντικό στοιχείο ποιότητας για την άντληση ενισχυμένου «αμοιβαίου οφέλους» τόσο από τον νέο όσο και από την επιχείρηση, σε ένα πλαίσιο αξιοπρέπειας για τον ασκούμενο·

35.

επαναλαμβάνει την ανάγκη ο φορέας υποδοχής του ασκούμενου να ικανοποιεί τις υποχρεωτικές απαιτήσεις όπως, για παράδειγμα, να συμμορφώνεται με τη νομοθεσία για την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας, τους κανόνες περί αναπηρίας, κλπ·

36.

υπογραμμίζει την ανάγκη επίσημης πιστοποίησης των γνώσεων και δεξιοτήτων που απέκτησε ο ασκούμενος κατά την περίοδο άσκησής του·

37.

υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής για εκσυγχρονισμό της οδηγίας σχετικά με τα επαγγελματικά προσόντα (7) με την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ώστε να συμπεριληφθούν και περίοδοι πρακτικής άσκησης που έχουν πραγματοποιηθεί σε άλλα κράτη μέλη· ελπίζει, ωστόσο, να εξεταστεί αν η οδηγία πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο την πρακτική άσκηση που απαιτείται για την πρόσβαση σε νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα, αλλά και την πρακτική άσκηση στην ελεύθερη αγορά, καθώς και την πρακτική άσκηση στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων·

38.

η γεωγραφική κινητικότητα των νέων εργαζομένων θεωρείται ως ένα σημαντικό εργαλείο που συμβάλλει στην άρση των τοπικών ανισορροπιών μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς εργασίας. Για τον σκοπό αυτό, η πρακτική άσκηση που έχει αναπτυχθεί με συγκεκριμένα κριτήρια σε έναν δεδομένο τομέα αναφοράς (π.χ. πρακτική άσκηση στη βιοτεχνία ή στον τουρισμό) μπορεί να είναι αποτελεσματικό εργαλείο για την προώθηση της εν λόγω κινητικότητας, με στόχο την επιστροφή των νέων στον τόπο τους, με μεγαλύτερες δυνατότητες εύρεσης εργασίας εκεί, χάρη στα προσόντα που θα έχουν αποκτήσει. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη διαφύλαξη της εδαφικής συνοχής και τη συνδρομή προς τις περιφέρειες που αντιμετωπίζουν δημογραφικές προκλήσεις, όπως η γήρανση ή η μείωση του πληθυσμού·

39.

ευελπιστεί ότι τα προσεχή ευρωπαϊκά προγράμματα υπέρ της κινητικότητας, όπως τα προγράμματα στο πλαίσιο της πρότασης «Erasmus για όλους», θα τυγχάνουν κατάλληλης και επαρκούς χρηματοδότησης ώστε ολοένα και περισσότεροι νέοι να μπορούν να πραγματοποιούν ένα μέρος των σπουδών τους ή της άσκησής τους στο εξωτερικό, και θα δίδουν ιδιαίτερη προσοχή στη θέση των νέων που προέρχονται από τις εξόχως απόκεντρες περιοχές·

40.

υποστηρίζει την απόφαση της Επιτροπής να μετατρέψει το ευρωπαϊκό δίκτυο αναζήτησης εργασίας σε εργαλείο ικανοποίησης προσφοράς και ζήτησης προσανατολισμένο στα αποτελέσματα, και να αναπτύξει περαιτέρω την πρωτοβουλία «Η πρώτη σου εργασία μέσω του EURES» ώστε να βοηθήσει τους πολίτες ΕΕ μεταξύ 18 και 30 ετών να βρουν εργασία σε άλλο κράτος μέλος·

41.

θεωρεί απαραίτητο να είναι δυνατή η διάθεση πόρων είτε μέσω του ΕΚΤ είτε μέσω εθνικών και/ή περιφερειακών ταμείων, προς συμπλήρωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της ΕΕ. Οι πόροι πρέπει να αποσκοπούν αφενός στην προώθηση ειδικών προγραμμάτων κινητικότητας, που να παρέχουν σε όλους τους νέους της ΕΕ τη δυνατότητα να επωφελούνται από την εν λόγω κινητικότητα επί ίσοις όροις, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους και, αφετέρου, στην ενθάρρυνση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης των κρατών μελών να αναπτύξουν προγράμματα διάδοσης των ευκαιριών που παρέχει το σύστημα EURES ενσωματώνοντάς τα στη συνήθη δραστηριότητά τους·

42.

επικροτεί τη θέσπιση του Πανοράματος Δεξιοτήτων στην ΕΕ (EU Skills Panorama) και του Ευρωπαϊκού Διαβατηρίου Δεξιοτήτων (European Skills Passport) για τον ορισμό των δεξιοτήτων. Τα εργαλεία αυτά μπορούν, πράγματι, να ανταποκριθούν καλύτερα στη ζήτηση κατάλληλων δεξιοτήτων και να συμβάλουν στη θέσπιση του σωστού πλαισίου αναφοράς δεξιοτήτων, το οποίο να περιλαμβάνει τις δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί σε επίσημα αλλά και σε ανεπίσημα ή άτυπα εκπαιδευτικά προγράμματα·

43.

ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να χαράξουν και να εφαρμόσουν πολιτικές και μέσα που να ευνοούν τη σύσταση επιχειρήσεων από νέους, ακόμη και με την παροχή εγγυήσεων δανείων και χρηματοδοτικών μισθώσεων και χαμηλότερων επιτοκίων δανεισμού, ή μέσω μικρο-πίστωσης·

44.

θεωρεί θεμελιώδους σημασίας να οικοδομηθεί μία γέφυρα μεταξύ του ακαδημαϊκού και του εργασιακού χώρου, με τη βοήθεια προγραμμάτων όπως το «Erasmus για νέους επιχειρηματίες» το οποίο αποδεικνύεται αποτελεσματικό μέσο τόνωσης του επιχειρηματικού πνεύματος, όπως έχει τονίσει σε προηγούμενη γνωμοδότησή της η ΕτΠ (8)·

45.

συμφωνεί με την Επιτροπή για τη σημασία που έχει να δοθεί ισχυρή ώθηση στους στρατηγικούς τομείς με μεγάλες δυνατότητες απασχόλησης (τομέας της υγείας, της κοινωνίας, της πράσινης οικονομίας και των ΤΠΕ), τόσο στο πλαίσιο νεοσύστατων επιχειρήσεων όσο και για την προώθηση της απασχόλησης σε γενικές γραμμές· το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο μπορούν να διαδραματίσουν ιδιαίτερο ρόλο με την υποστήριξη της στοχοθετημένης ανάπτυξης δεξιοτήτων που ενισχύει τη θέση τους και αυξάνει την απασχόληση·

46.

θεωρεί καθοριστικής σημασίας την ενσωμάτωση των εννοιών της ασφάλειας και της ευελιξίας της αγοράς εργασίας (flexicurity), με την εξεύρεση ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη των εργοδοτών για ευέλικτο εργατικό δυναμικό και την ανάγκη των εργαζομένων για ασφάλεια και προστασία σε ένα εργασιακό περιβάλλον ολοένα και περισσότερο επισφαλές·

47.

υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας με τα θεσμικά όργανα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, για τη χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής, προκειμένου να αντιμετωπιστεί συνολικά ο σχεδιασμός και η διαχείριση των πολιτικών απασχόλησης των νέων της περιοχής. Θα μπορούσαν ενδεχομένως να αναπτυχθούν καινοτόμες μορφές διαχείρισης των ολοκληρωμένων πολιτικών απασχόλησης των νέων που να διευκολύνουν τη σύνδεση δημοσίων φορέων με τη νέα γενιά και με τον επιχειρηματικό ιστό·

48.

υπογραμμίζει την ανάγκη της ενεργού συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον καθορισμό και την εφαρμογή των νέων πρωτοβουλιών, εφόσον αποτελούν το πλέον κατάλληλο επίπεδο αξιολόγησης των απαιτήσεων και των αναγκών των περιφερειών και των τοπικών πλαισίων και συνεπώς όσον αφορά την απασχόληση και τα προσαρμοσμένα στους νέους προγράμματα·

49.

υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό αρμόδιες για εφαρμογή των πολιτικών στον τομέα της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Παράλληλα, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένη αναφορά στις αρμοδιότητες των περιφερειών και των τοπικών αρχών (9) όσον αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών στους προαναφερθέντες τομείς·

50.

συνιστά το εργαλείο της πρακτικής άσκησης στο εσωτερικό της Δέσμης Μέτρων για την Απασχόληση των Νέων και στο ευρύτερο πλαίσιο της προώθησης σχεδίων εγγυήσεων για τους νέους, να βρει τη σωστή του θέση και την αναγκαία υποστήριξη από την ΕΕ, ώστε να αντιμετωπιστεί, στο πλαίσιο των πολιτικών της για την απασχόληση των νέων, η μεγαλύτερη πρόκληση της κοινωνικής Ευρώπης: να αποφευχθεί η ρήξη μεταξύ των γενεών και να αναγνωριστεί στους νέους το δικαίωμα πρόσβασης σε ευκαιρίες για την απόκτηση της αυτονομίας τους.

51.

εκτιμά ότι είναι απόλυτη ανάγκη να διατεθούν σημαντικοί πόροι κατάρτισης ώστε να ενεργοποιηθεί η επιχειρηματικότητα των νέων. Η ενεργοποίηση αυτή πρέπει να προσανατολιστεί προς τους αναδυόμενους τομείς που έχουν εντοπιστεί από τις διάφορες περιφερειακές στρατηγικές, μέσα στο γενικότερο οικονομικό πλαίσιο. Η ευρωπαϊκή κοινωνία διαθέτει μια πηγή ανάπτυξης που συνίσταται στη σωρευμένη γνώση και στην τάση των νέων προς μάθηση. Πρέπει να αξιοποιηθεί η εμπειρία ώστε οι νέοι επιχειρηματίες να μην στραφούν προς κλάδους με περιορισμένες προοπτικές. Από αυτή την άποψη και μέσα σε μια κοινωνία όπου η οικονομική κατάσταση είναι περίπλοκη, η «διδασκαλία της μάθησης» πρέπει να γίνεται με δράσεις κατάρτισης που θα επιτρέπουν στους νέους να μεταβούν από την ιδέα της επιχείρησης στην πραγματική εδραίωση του επιχειρηματικού σχεδίου. Πιστεύουμε ότι η χρηματοδότηση έχει ζωτική σημασία. Προς τούτο, τα κράτη μέλη θα διαθέσουν ένα ποσοστό των χρηματοδοτικών μηχανισμών τους, εφαρμόζοντας συντελεστές που να σχετίζονται άμεσα με το ποσοστό ανεργίας των νέων, για να χρηματοδοτήσουν με ευνοϊκούς όρους σχέδια που θα υποβληθούν από νέους επιχειρηματίες.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/7

—

επικροτεί την αναγνώριση του πολιτισμού ως εργαλείου τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης και την υπογράμμιση της σημασίας των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης και της ολιστικής προσέγγισης·

—

προτείνει την ανάπτυξη δημιουργικών ιδεών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και τη διαβίβασή τους σε ένα «Φόρουμ Ευρωπαϊκής Δημιουργικότητας», το οποίο θα συγκεντρώνει ομάδες από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον εθελοντικό τομέα για να αναλύσουν πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να εφαρμόσει δημιουργικές λύσεις για πιεστικά τοπικά και ευρωπαϊκά προβλήματα·

—

υπογραμμίζει τη σημασία της καλλιέργειας των δημιουργικών δεξιοτήτων ήδη από μικρή ηλικία, ώστε να μπορέσει η νέα γενιά να ωφεληθεί πλήρως από τους νέους τρόπους πρόσβασης στον πολιτισμό, να προετοιμαστεί καλύτερα για τον μελλοντικό επαγγελματικό της βίο και να αντιμετωπίσει, τόσο αυτή όσο και η ευρύτερη κοινωνία, τις συνέπειες του ψηφιακού χάσματος·

—

υποστηρίζει την επικέντρωση του ενδιαφέροντός της Επιτροπής στην ανάγκη απλοποίησης των ισχυόντων κανόνων και βελτίωσης της πρόσβασης των ΤΠΔ σε εξωτερική χρηματοδότηση·

—

ζητεί καλύτερη ενσωμάτωση του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», και αναγνώριση της σημασίας της σύνδεσης τους με άλλα πεδία πολιτικής όπως η βιομηχανία, ο τουρισμός, η εκπαίδευση, η χρηματοδότηση κλπ.

Εισηγητής

O κ. Anton ROMBOUTS (NL/EPP) Δήμαρχος του ‘s Hertogenbosch

Έγγραφο αναφοράς

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Ώθηση στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στην ΕΕ»

COM(2012) 537 final

1.

επικροτεί την ανακοίνωση με τίτλο «Ώθηση στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στην ΕΕ», διότι προτείνει μια καίρια στρατηγική για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας (ΤΠΔ) για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Ιδιαίτερα επιδοκιμάζει την εστίαση του ενδιαφέροντος στην ικανότητα των ΤΠΔ να δημιουργούν οικονομική μεγέθυνση και απασχόληση, στη συμβολή τους στην ενθάρρυνση της καινοτομίας και στα δευτερογενή οφέλη που μπορούν να έχουν και για άλλους κλάδους και πολιτικές. Στην ανακοίνωση είναι σαφής ο υψηλός βαθμός συνέργειας μεταξύ των θέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕτΠ έναντι του δυναμικού ανάπτυξης του πολιτισμού και της δημιουργικότητας. Η ΕτΠ υπογραμμίζει τη σημασία του τοπικού και του περιφερειακού επιπέδου για την ανάπτυξη των ΤΠΔ στην Ευρώπη, η οποία επισημαίνεται τόσο στη γνωμοδότηση της ΕτΠ για την «Απελευθέρωση του δυναμικού των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας» (1) όσο και στην εξεταζόμενη ανακοίνωση·

2.

υπενθυμίζει ότι, σε καιρούς οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο πολιτισμός και ο κλάδος της δημιουργίας μπορούν να συντείνουν στην επίτευξη των στόχων της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής για την υγεία με δημιουργικό τρόπο, ενθαρρύνοντας την καινοτομία και συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην οικονομική μεγέθυνση (2)·

3.

επαναλαμβάνει ότι ο πολιτισμός διαθέτει και ίδια αξία, η οποία υφίσταται ανεξαρτήτως των οικονομικών πτυχών των πολιτιστικών αγαθών, και επιμένει ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη αυτή η διττή φύση, αντί να υπάρχει αποκλειστική εστίαση στην οικονομική χρησιμότητα του πολιτισμού (3)·

4.

επικροτεί το γεγονός ότι στην ανακοίνωση αναγνωρίζονται τα σημαντικά οφέλη που μπορούν να παράσχουν οι στρατηγικές επενδύσεις στους ΤΠΔ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και ότι γίνεται έκκληση για μια συνεκτική στρατηγική αντιμετώπιση, με τη συμμετοχή όλων των συντελεστών, από το τοπικό επίπεδο έως το ευρωπαϊκό·

5.

επικροτεί την αναγνώριση του πολιτισμού, σε όλη την ανακοίνωση, ως εργαλείου τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης και την υπογράμμιση της σημασίας των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης·

6.

συμφωνεί με την ανάγκη μεγαλύτερης ολοκλήρωσης μεταξύ των στρατηγικών τοπικού/περιφερειακού και των στρατηγικών εθνικού επιπέδου, όπως και με την προτεινόμενη έμφαση στην εκτίμηση του δυναμικού των ΤΠΔ σε στρατηγικές περιφερειακής ανάπτυξης στο πλαίσιο των μελλοντικών προγραμμάτων της πολιτικής για τη συνοχή·

7.

υπενθυμίζει τις θέσεις που έχει εκφράσει στο παρελθόν για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ως πολύτιμο θεσμό που αναδεικνύει τον πλούτο, την πολυμορφία και τα κοινά χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών πολιτισμών (4) και που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί περαιτέρω, μαζί με την πρωτοβουλία του Σήματος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ως εργαστήριο προσέλκυσης ευρύτερου κοινού και συμμετοχής των πολιτών·

8.

επικροτεί τις προτάσεις της Επιτροπής για την ανάπτυξη προγραμμάτων συνεργασίας με στόχο την αλληλοδιδαχή, τη δικτύωση για τη διευκόλυνση των ανταλλαγών και την εξασφάλιση πολυμορφίας. Η συνεργασία της ΕΕ με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές είναι επίσης απαραίτητη για την προβολή του κλάδου της δημιουργίας έτσι ώστε να επεκταθεί από το τοπικό επίπεδο στο παγκόσμιο·

9.

οι προτάσεις της Επιτροπής, όπως είναι διατυπωμένες στην παρούσα ανακοίνωση, δεν φαίνεται να εγείρουν καμία ανησυχία όσον αφορά την τήρηση της αρχής της επικουρικότητας. Στο μέλλον, ωστόσο, θα πρέπει να παρακολουθούνται τα συγκεκριμένα μέτρα/δράσεις που θα προτείνονται/θα υιοθετούνται σε επίπεδο ΕΕ.

10.

ενώπιον των προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, η ΕτΠ τονίζει την ανάγκη ενός μακροπρόθεσμου οράματος που θα συμβάλει στη διάνοιξη του δρόμου προς την ευημερία και προς μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους. Το όραμα αυτό πρέπει να είναι στενά συνυφασμένο με τον πολιτισμό και τη δημιουργικότητα. Η ΕτΠ συμφωνεί ότι η διεθνής ακτινοβολία της ΕΕ βασίζεται στη φαντασία, στη δημιουργικότητα και στην καινοτομία με νέες ιδέες, έννοιες και σχέδια και έχει την πεποίθηση ότι οι ΤΠΔ μπορούν να συντελέσουν τα μέγιστα προς την κατεύθυνση αυτή.

11.

αυτό το κατανοούν σαφώς οι δήμοι και οι περιφέρειες, που αγωνίζονται να προσφέρουν στους πολίτες τους μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Χρειάζεται ένα όραμα που να συνδέει τα ήπια στοιχεία των ευρωπαϊκών δήμων και περιφερειών με την καταπολέμηση της ανεργίας και την ενσωμάτωση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Το όραμα αυτό θα μπορούσε να γίνει πιο απτό για τους πολίτες με την ανάπτυξη δημιουργικών ιδεών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και τη διαβίβασή τους σε ένα «Φόρουμ Ευρωπαϊκής Δημιουργικότητας», το οποίο θα συγκεντρώνει ομάδες από τον δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον εθελοντικό τομέα για να αναλύσουν πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να εφαρμόσει δημιουργικές λύσεις για πιεστικά τοπικά και ευρωπαϊκά προβλήματα. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή των Περιφερειών τονίζει ιδιαίτερα ότι η δημιουργικότητα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και οι καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δεξιότητες πρέπει να διαδραματίζουν βασικό ρόλο εστίασης σε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα.

12.

είναι συνεπώς σημαντικό, όπως δηλώνεται στην ανακοίνωση, να αξιοποιηθεί η δύναμη του πολιτισμού και της δημιουργικότητας με πολυλειτουργικό τρόπο. Προς τούτο, δεν αρκεί μόνο το σταδιακό κάθετο και οριζόντιο οργανωτικό μοντέλο που προτείνεται στην ανακοίνωση, αλλά απαιτείται μια προσέγγιση που να καλύπτει ολόκληρο το πολιτιστικό οικοσύστημα —σημαντικά στοιχεία του οποίου είναι η συμμετοχική δύναμη των πολιτών στις διεργασίες της συν-δημιουργίας και η αναγνώριση της αξίας της σύνδεσης του πολιτισμού και της δημιουργικότητας με τον συγκεκριμένο τόπο όπου αυτοί ανήκουν.

13.

επισημαίνει ότι σε έναν παγκοσμιοποιούμενο κόσμο, ο πολιτισμός καθίσταται ουσιώδες τοπικό χαρακτηριστικό, που καθορίζει την ελκυστικότητα και επομένως την ανταγωνιστικότητα κάθε τόπου για τους επενδυτές και τα δημιουργικά άτομα με επιχειρηματικό πνεύμα. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής, συνεπώς, αποτελεί πλέον σημαντική επιδίωξη των προγραμμάτων τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Αυτό που προέχει είναι η ισορροπία μεταξύ της πολυμορφίας, των δημιουργικών και πολιτιστικών πόρων και της ύπαρξης επαρκών υπηρεσιών και υποδομών. Τα ζητήματα αυτά αντιμετωπίζονται καλύτερα στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο, όπου οι αρχές βρίσκονται στη βέλτιστη θέση για να εντάξουν την πολυμορφία και τις διάφορες ταυτότητες σε αναπτυξιακά προγράμματα. Η ΕτΠ ζητεί, συνεπώς, να αναπτυχθούν εταιρικές σχέσεις μεταξύ των ερευνητικών κέντρων και των εργαστηρίων καινοτομίας, προκειμένου να μελετηθούν οι επιδράσεις της ποιότητας του τόπου στις αποφάσεις εγκατάστασης και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

14.

η Ευρώπη δεν είναι μόνο ένας σημαντικός οικονομικός χώρος, αλλά και ένας κοινός πολιτισμός που στηρίζεται στις σημαντικές αξίες της εμπιστοσύνης και της καθολικής συμμετοχής, οι οποίες δημιουργούν κοινωνικό κεφάλαιο και παρέχουν έτσι τη βάση για την καινοτομία και τη δημιουργικότητα. Ταυτόχρονα, αυτή η ατμόσφαιρα ενότητας στην πολυμορφία δημιουργεί ένα αίσθημα προσωπικής ασφάλειας, που βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πολιτών και αυξάνει την ελκυστικότητα των ευρωπαϊκών πόλεων και περιφερειών ως καλών τόπων διαβίωσης, αυξάνοντας σε τελική ανάλυση και την ανταγωνιστικότητά μας.

15.

σημειώνει ότι η ανακοίνωση, ενώ δίνει μεγάλη έμφαση στην ανάγκη διατομεακών διασυνδέσεων, τονίζει λιγότερο την ανάγκη τοπικής διασύνδεσης των γνωσιακών ροών και του δημιουργικού κεφαλαίου. Σχετικά με τους «πολιτιστικούς συνεργατικούς σχηματισμούς» (cultural clusters) ή τις «δημιουργικές περιοχές» (creative districts), η ΕτΠ τονίζει ότι οι πόλεις και οι περιφέρειες πρέπει να είναι τοποθετημένες στους κόμβους των γνωσιακών δικτύων, για να μπορέσουν να ωφεληθούν πλήρως από την ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών, των κεφαλαίων και των προσώπων στην παγκόσμια δικτυακή οικονομία. Η στήριξη από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές έχει ζωτική σημασία για την ανάπτυξη αυτών των σχηματισμών, οι οποίοι όμως πρέπει να είναι συνδεδεμένοι και με τα ευρωπαϊκά και τα παγκόσμια δίκτυα γνώσης για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά τους.

16.

οι ειδικές τοπικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες για τις τοπικές διασυνδέσεις της δημιουργικότητας πρέπει να είναι έξυπνες, βιώσιμες και στρατηγικές. Η απαίτηση αυτή επιφορτίζει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές με έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Η ανάπτυξη του πολιτισμού σε τοπικό επίπεδο ενισχύει την ταυτότητα και την ιδιαιτερότητα του τόπου, δημιουργώντας πολιτιστικά προϊόντα που δεν μπορούν να μεταφερθούν εύκολα και προσδίδοντας επομένως μοναδική αξία στον συγκεκριμένο τόπο. Αυτοί οι πολιτιστικοί παράγοντες είναι σημαντικοί και στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

17.

θεωρεί ότι μια κοινότητα που επενδύει στον πολιτισμό, στην παιδεία και στον αθλητισμό δημιουργεί επίσης περισσότερο πλούτο, ευημερία και ασφάλεια. Η απλή αυτή αλήθεια ισχύει τόσο για τις πόλεις και τα χωριά όσο και για τις περιφέρειες, τις χώρες και για ολόκληρες τις ηπείρους. Η ΕτΠ ζητεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δράσης σε ενωσιακό επίπεδο, που θα κάνει την Ευρώπη ήπειρο που εμπνέει και ελκύει τους σημερινούς και τους αυριανούς νέους ως τόπος εγκατάστασης, που δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και στην οποία οι μελλοντικές γενιές θα μπορούν να διαβιούν σε κλίμα ασφάλειας, με καθαρό περιβάλλον και υψηλή ποιότητα ζωής.

18.

πιστεύει ότι η εμπιστοσύνη είναι σημαντική για την ποιότητα ενός τόπου, επειδή αποτελεί τη βάση της προσωπικής ασφάλειας που επιτρέπει στους ανθρώπους να συνέρχονται, να ανταλλάσσουν ιδέες και να παράγουν δημιουργικές σκέψεις και καινοτομία. Οι χώροι αυτοί συμβάλλουν επίσης στη σύνδεση των δημιουργικών προϊόντων, των άυλων κεφαλαίων και των δημιουργικών ανθρώπων με τον τόπο τους. Η σύνδεση αυτή έχει οικονομική διάσταση: ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, πώς ο πολιτισμός καθιστά έναν τόπο ιδιαίτερο τουριστικό προορισμό. Έχει όμως και σημαντική κοινωνική διάσταση, επειδή ένα κλίμα εμπιστοσύνης αποτελεί τη βάση της κοινωνικής συνοχής.

19.

τα σύνθετα αυτά ζητήματα καθιστούν σαφές ότι απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση. Η δημιουργικότητα και η καινοτομία βασίζονται στη γνώση και τις δεξιότητες, καθώς και σε οικονομικά δίκτυα· γι’ αυτό, η δημιουργική ανάπτυξη πρέπει να επιδιωχθεί στρατηγικά, ως συλλογική, συνεργατική προσπάθεια σταυρογονιμοποίησης. Στις διεργασίες αυτές δεν μετέχουν μόνο οι ΤΠΔ ή μόνο οι οικονομικοί φορείς, αλλά το σύνολο του πληθυσμού.

20.

κατά συνέπεια, επικροτεί την πρόθεση της Επιτροπής να υποστηρίξει τη συλλογική μάθηση για τις δημοτικές διοικήσεις, ώστε να δώσει τη δυνατότητα στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής σε τοπικό επίπεδο να ανταλλάξουν και να συγκρίνουν τις εμπειρίες τους για τον αντίκτυπο του πολιτισμού στην κοινωνική και οικονομική αναζωογόνηση των πόλεων. Όμως, η ΕτΠ θα ζητούσε μιαν ευρύτερη θεώρηση του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, η οποία να ενσωματώνει σε αυτές τις διεργασίες και το περιφερειακό πλαίσιο, τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Πρόσφορος μηχανισμός για τον σκοπό αυτό θα μπορούσε να είναι το μοντέλο των συμπράξεων Comenius Regio, δράσης που αφορά κυρίως την τοπική ανάπτυξη στην εκπαίδευση, αλλά θα μπορούσε να μεταφερθεί και στους ΤΠΔ.

21.

υπενθυμίζει ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την καλλιέργεια του πολιτισμού στην περιοχή τους, κυρίως με τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, την προώθηση της καλλιτεχνικής καινοτομίας, την ενίσχυση και υποστήριξη, όχι μόνο πολιτιστικών ιδρυμάτων και πρωτοβουλιών, αλλά και προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και με τη φιλοξενία εορταστικών εκδηλώσεων και πολιτιστικών συναντήσεων (5). Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές βρίσκονται σε ιδιαίτερα κατάλληλη θέση για να εξισορροπήσουν τα διάφορα στοιχεία του πολιτιστικού και του δημιουργικού οικοσυστήματος και να παράσχουν τους πόρους που χρειάζονται οι εργαζόμενοι στους ΤΠΔ.

22.

επικροτεί την έμφαση που δίνει η Επιτροπή στην αξία των ΤΠΔ για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση (αντιπροσωπεύουν το 3,3 % του ΑΕγχΠ και απασχολούν 6,7 εκατομμύρια ανθρώπους, ήτοι 3 % της συνολικής απασχόλησης) (6). Τα οικονομικά οφέλη μπορούν σαφώς να ενισχυθούν με τη νέα στρατηγική που προτείνεται για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγικών δυνατοτήτων αυτών των τομέων και για τη μεγιστοποίηση των δευτερογενών οφελών τους για άλλους τομείς όπως η καινοτομία, οι ΤΠΕ και η ανάπλαση των πόλεων. Σε σχέση με αυτό, η ΕτΠ τονίζει πόσο σημαντικό είναι να αξιοποιηθούν οι τοπικές και περιφερειακές εμπειρίες και να διερευνηθεί κατά πόσο ο κλάδος της δημιουργίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη άλλων τομέων.

23.

για να μεγιστοποιηθούν αυτά τα οφέλη, πρέπει να διευκολυνθεί η παραγωγή και η κατανάλωση πολιτιστικών προϊόντων και να ενθαρρυνθεί η δημιουργικότητα. Η ΕτΠ υπογραμμίζει τη σημασία της καλλιέργειας των δημιουργικών δεξιοτήτων ήδη από μικρή ηλικία, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην αναψυχή, ώστε να μπορέσει η νέα γενιά να ωφεληθεί πλήρως από τους νέους τρόπους πρόσβασης στον πολιτισμό, να προετοιμαστεί καλύτερα για τον μελλοντικό επαγγελματικό της βίο και να αντιμετωπίσει, τόσο αυτή όσο και η ευρύτερη κοινωνία, τις συνέπειες του ψηφιακού χάσματος.

24.

στην ανακοίνωση αναγνωρίζεται η δυνατότητα των ΤΠΔ να ωφεληθούν από ευρύ φάσμα χρηματοδοτικών μέσων όπως το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», το πρόγραμμα «Erasmus για όλους», τα ταμεία της πολιτικής για τη συνοχή, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (COSME) και η διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη». Θα πρέπει, επιπλέον, να αναγνωριστεί ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές παρεμβαίνουν πιο άμεσα στον τομέα του πολιτισμού. Οι δήμοι και οι περιφέρειες, όχι μόνο παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης του πολιτισμού στις περισσότερες περιοχές της Ευρώπης, αλλά λειτουργούν και ως εργαστήρια πολιτιστικού και δημιουργικού πειραματισμού και καινοτομίας, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη πολιτιστικών και δημιουργικών συνεργατικών σχηματισμών.

25.

υπογραμμίζει ότι έχει μεγάλη σημασία να διατηρηθούν οι κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται με σκοπό την προώθηση του πολιτισμού. Παροτρύνει συνεπώς την Επιτροπή να επανεξετάσει το εδαφικό κριτήριο των δαπανών κατά τη θέσπιση των νέων κανόνων χορήγησης των κρατικών ενισχύσεων για ταινίες και άλλα οπτικοακουστικά έργα, ώστε να μην βλάψουν το εδαφικό αντίκτυπο των εν λόγω έργων.

26.

θα πρέπει να προαχθεί η χρηστή πολιτιστική διακυβέρνηση, σύμφωνα με τα συμπεράσματα που εγκρίθηκαν κατά την 3201η σύνοδο του Συμβουλίου «Παιδεία, Νεολαία, Πολιτισμός και Αθλητισμός» (Βρυξέλλες, 26 και 27 Νοεμβρίου 2012).

27.

η Επιτροπή προτείνει μια σειρά δράσεων που θα συντείνουν στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας. οι δράσεις αυτές επικεντρώνονται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, στην πρόσβαση στη χρηματοδότηση, στην προώθηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, στην προσέλκυση ευρύτερου κοινού, στην πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και στη βελτίωση των διασυνδέσεων με άλλους τομείς. Ωστόσο, οι ΤΠΔ αντιμετωπίζουν επίσης ιδιαίτερες προκλήσεις. Στους τομείς αυτούς κυριαρχούν οι επιχειρήσεις πολύ μικρού, μικρού και μεσαίου μεγέθους και οι επιχειρήσεις με αυτοαπασχολούμενο προσωπικό, οι οποίες χρειάζονται πρωτοβουλία και οργάνωση σε τοπικό επίπεδο. Επομένως, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να συμβάλουν πιο αποτελεσματικά στην ενημέρωση των τοπικών εταιρειών σχετικά με τους τρόπους και τα μέσα προώθησης των τοπικών και των περιφερειακών πολιτιστικών δραστηριοτήτων (7).

28.

η ΕτΠ θεωρεί τις συμπράξεις ζωτικής σημασίας για τους ΤΠΔ και επικροτεί τα μέτρα που συντείνουν στην ανάπτυξη συμπράξεων/συμμαχιών και στη δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών, την προώθηση της γνώσης και τη δικτύωση για τη διάδοση των εμπειριών σχετικά με την αξιοποίηση του δυναμικού των ΤΠΔ (8). Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο ανάπτυξης θεματικών δικτύων για τους ΤΠΔ, για την καλύτερη διάδοση των γνώσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

29.

λαμβάνει υπό σημείωση την πρόθεση της Επιτροπής να βελτιώσει το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τους ΤΠΔ και συμμερίζεται την επικέντρωση του ενδιαφέροντός της στην ανάγκη απλοποίησης των ισχυόντων κανόνων και βελτίωσης της πρόσβασης των ΤΠΔ σε εξωτερική χρηματοδότηση.

30.

πιστεύει, ωστόσο, ότι η Επιτροπή πρέπει επειγόντως να χαράξει ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο για τα δικαιώματα διανοητικής και πνευματικής ιδιοκτησίας στα πλαίσια της ανάπτυξης των υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους.

31.

συμφωνεί με την έμφαση που δίνει η ανακοίνωση στους εξής πέντε νευραλγικούς τομείς πολιτικής: ανάπτυξη δεξιοτήτων, βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, προώθηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων και διεύρυνση του κοινού, διευκόλυνση της συνεργασίας με άλλους τομείς και πολιτικές, και επέκταση της διεθνούς εμβέλειας.

32.

στο έγγραφο της Επιτροπής αναγνωρίζεται σαφώς η σύνδεση που έχουν οι ΤΠΔ με άλλους τομείς πολιτικής όπως οι ΤΠΕ, ο τουρισμός κλπ. Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστούν με μεγαλύτερη σαφήνεια οι σχέσεις της με τους εκπαιδευτικούς τομείς πολιτικής. Η ΕτΠ ζητεί, επιπλέον, μια πιο προδραστική προσέγγιση, για να υποστηριχθεί η ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των διάφορων ΤΠΕ, καθώς και μεταξύ των ΤΠΕ και οικονομικών και κοινωνικών φορέων από άλλους τομείς, με στόχο την προώθηση νέων, καινοτόμων πεδίων δραστηριότητας όπως τα πολυμέσα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι ψηφιακές εκδόσεις, ο δημιουργικός τουρισμός (9) κλπ.

33.

υποστηρίζει την πρόταση για μια πολυεπίπεδη στρατηγική, βασισμένη σε μια διττή προσέγγιση που θα καλύπτει τόσο τον οριζόντιο όσο και τον κάθετο άξονα πολιτικής δράσης. Ο κάθετος άξονας (ολιστική προσέγγιση για ολοκληρωμένες στρατηγικές) είναι μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικός επειδή αναγνωρίζει ρητώς τη σύνδεση με άλλα πεδία πολιτικής όπως η βιομηχανία, ο τουρισμός, η εκπαίδευση, η χρηματοδότηση κλπ.

34.

συμφωνεί με την ιδέα να αξιοποιηθούν περαιτέρω η πρωτοβουλία του Σήματος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ο θεσμός της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ως εργαστήρια προσέλκυσης ευρύτερου κοινού και συμμετοχής των πολιτών. Θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι τέτοιες πρωτοβουλίες τοπικής βάσης διαμορφώνουν σημαντικούς δημιουργικούς χώρους και συνεργατικούς σχηματισμούς των ΤΠΔ εντός των εθνικών και των παγκόσμιων δικτύων και συμβάλλουν στη σύνδεση των τοπικών κοινοτήτων με τα παγκόσμια πολιτιστικά κυκλώματα.

35.

υπογραμμίζει την ανάγκη συγκέντρωσης περισσότερων πληροφοριών και στοιχείων σχετικά με τη λειτουργία και τον αντίκτυπο των ΤΠΔ, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται και προς υποστήριξη των αιτήσεων εμπορικής χρηματοδότησης των δημιουργικών επιχειρήσεων. Θα πρέπει να παροτρυνθεί η Eurostat να αναπτύξει, ένα πιο αποτελεσματικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη πιο χρήσιμων και πιο επίκαιρων στατιστικών για τον τομέα του πολιτισμού στην Ευρώπη. Επιπροσθέτως, θα μπορούσαν να αναληφθούν μελέτες των ΤΠΔ σε συγκεκριμένα τοπικά και περιφερειακά πλαίσια, για να αναλυθεί η λειτουργία του πολιτιστικού οικοσυστήματος τοποθεσιών διαφόρων τύπων από όλη την ΕΕ, προκειμένου να επικαιροποιηθούν οι βέλτιστες πρακτικές και να εντοπιστούν οι επικρατέστερες τάσεις στους ΤΠΔ.

36.

ζητεί καλύτερη ενσωμάτωση του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», ιδίως μέσω των εμβληματικών πρωτοβουλιών «Ψηφιακό θεματολόγιο», Νέες δεξιότητες για τις νέες θέσεις εργασίας και «Ένωση καινοτομίας», με αναγνώριση του γεγονότος ότι, για να επιτευχθεί έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, δεν αρκούν οι «επιχειρήσεις», αλλά απαιτείται πλήρες γνωσιακό σύστημα και υγιές πολιτιστικό οικοσύστημα.

37.

τέλος, η Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιείται η ΑΜΣ για την παρακολούθηση της προόδου στον κλάδο του πολιτισμού. Η ΕτΠ θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή στην ανάγκη διεξαγωγής συστηματικών διαβουλεύσεων των εθνικών εκπροσώπων με τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς, προκειμένου να επιτραπεί η προβολή των θεμάτων αυτών με όσο το δυνατό αποτελεσματικότερο τρόπο.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/12

—

Οπως έχει ήδη καταδειχθεί από πολλά φαινόμενα της ψηφιακής κοινωνίας, η σημαντική μεταβολή λαμβάνει χώρα από τη βάση προς την κορυφή, η δε διάχυτη νοοτροπία της «επιχειρηματικής διαδικασίας ανακάλυψης» είναι εξαιρετικά σημαντική.

—

Οι κοινότητες καινοτομίας λειτουργούν ως οικοσυστήματα μέσω της συστημικής δικτύωσης αξιών σε έναν κόσμο χωρίς σύνορα.

—

Οι περιφέρειες χρειάζονται νέα πεδία δράσης που να αποτελέσουν επίκεντρο συν-δημιουργίας της καινοτομίας. Τα πεδία αυτά θα μπορούσαν να περιγραφούν ως «κήποι καινοτομίας» και «πλατφόρμες προκλήσεων», ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί πρωτότυπους χώρους εργασίας για τη διαμόρφωση του μέλλοντος.

—

Η ΕτΠ επικροτεί τις νέες επενδύσεις στην ανοικτή καινοτομία και στον πληθοπορισμό. Αυτές είναι βασικές έννοιες που σχετίζονται με την έξυπνη πόλη και τη συμμετοχή των πολιτών.

—

Η έννοια των «συνδεδεμένων έξυπνων πόλεων» πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω και να επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη.

—

Η ΕτΠ ενθαρρύνει την Επιτροπή να δημιουργήσει προγράμματα «επιχειρηματικής διαδικασίας ανακάλυψης», προκειμένου να αναληφθούν δράσεις σε διαφορετικά επίπεδα και να αναγνωριστεί ο τρόπος αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των τοπικών αναγκών και εφαρμογής σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

—

Κυκλική οικονομία γνώσης: τα αποτελέσματα των προγραμμάτων και των έργων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών φορέων χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας πρέπει να επαναχρησιμοποιούνται.

—

Οι κύριοι πρωτοπόροι στην ανάπτυξη και τη διαχείριση πανευρωπαϊκών έργων θα πρέπει να χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020 και από τους πόρους συνοχής, με στόχο, μεταξύ άλλων, να δοκιμάζονται οι αποδοτικές μέθοδοι και τα αποτελεσματικά εργαλεία στην πρακτική συνεργασία και διασυνοριακή μάθηση.

Εισηγητής

Ο κ. Markku MARKKULA (FI/EPP), Μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου του Espoo

1.

Κατόπιν αιτήματος της Ιρλανδικής Προεδρίας, η Επιτροπή των Περιφερειών καταρτίζει τεκμηριωμένες προτάσεις βάσει μελέτης για την ενίσχυση της καινοτομίας και τη γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας. Στόχος της συγκεκριμένης εντολής είναι η υποβολή προτάσεων σχετικά με (1) τα μέτρα που απαιτούνται από τις περιφέρειες και τους λοιπούς φορείς τους και (2) τα μέτρα που απαιτούνται από τα προγράμματα, τη χρηματοδότηση και τις λοιπές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2.

Ο στόχος της Ιρλανδικής Προεδρίας μπορεί μόνο να επιτευχθεί με την απαρίθμηση και την περιγραφή ενός φάσματος μέτρων που θα πρέπει να υλοποιηθούν παράλληλα και τα οποία συνδέονται με την ανάγκη μεταβολής της εργασιακής νοοτροπίας υπό ευρεία έννοια. Η δραστηριότητα στην ΕΕ και στα περισσότερα κράτη μέλη της, καθώς και στις περιφέρειες, χαρακτηρίστηκε κατά τα τελευταία χρόνια από την παραγωγή τεράστιου αριθμού εκθέσεων και σχεδίων υψηλής ποιότητας. Τα προγράμματα και τα σχέδια των εμβληματικών πρωτοβουλιών της ΕΕ που καταρτίζονται από διάφορες Γενικές Διευθύνσεις είναι αδιαμφισβήτητα καλά καθαυτά, ωστόσο είναι απλώς σχέδια και δεν εγγυώνται την αλλαγή νοοτροπίας που απαιτείται σε πρακτικό επίπεδο στις περιφέρειες της Ευρώπης. Όπως έχει ήδη καταδειχθεί από πολλά φαινόμενα της ψηφιακής κοινωνίας, η σημαντική μεταβολή λαμβάνει χώρα από τη βάση προς την κορυφή, η δε διάχυτη νοοτροπία της «επιχειρηματικής διαδικασίας ανακάλυψης» είναι εξαιρετικά σημαντική. Ο όρος «επιχειρηματίας» δεν είναι κατάλληλος στο πλαίσιο αυτό, διότι πολύ συχνά ερμηνεύεται υπό στενή έννοια. Η εν λόγω ανακάλυψη σημαίνει επίσης περισσότερα πράγματα από την καινοτομία. Πρόκειται μάλλον περισσότερο για νέα δραστηριότητα — εξερεύνηση, πειραματισμός και μάθηση σχετικά με όσα θα έπρεπε να πράξει ένας κλάδος ή ένα υποσύστημα ως προς την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία για τη βελτίωση της κατάστασής του. Επιχειρηματική ανακάλυψη σημαίνει πειραματισμός, ανάληψη κινδύνων και επίσης αποτυχία. Σημαίνει ότι τα άτομα συχνά συνεργάζονται με άλλους σε δίκτυα, αξιολογούν τις εναλλακτικές λύσεις, καθορίζουν στόχους και δημιουργούν καινοτομίες με ανοικτό πνεύμα. Με την εξέλιξη αυτή καθίσταται επίσης απαραίτητο να αποκτήσουν οι πολίτες, οι κοινότητες και οι επιχειρήσεις τη δυνατότητα να εκφράζουν τη γνώμη τους διότι, παραδοσιακά, θεωρούν ότι οι απόψεις τους δεν εισακούονται.

3.

Δεδομένου ότι η παρούσα γνωμοδότηση αφορά την αύξηση της καινοτομίας και τη γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας, ιδίως με τη βοήθεια ενωσιακών προγραμμάτων, οι ακόλουθες πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές και προτάσεις καταδεικνύουν ότι οι απαιτούμενες αλλαγές είναι εφικτές. Στην Ευρώπη, είναι απαραίτητα τα εξής:

Ωστόσο, αυτές οι προσεγγίσεις δεν επαρκούν: η ουσία της καινοτομίας πρέπει να διερευνηθεί διεξοδικότερα.

4.

Τα μέτρα υλοποίησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» δεν έχουν αποφέρει αρκετά όσον αφορά τις δράσεις καινοτομίας. Σε επίπεδο ΕΕ έχουν παραχθεί πολλές χρήσιμες προτάσεις και πολύ χρήσιμο υλικό. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μετακινηθεί η εστίαση της χρηματοδότησης και των προγραμμάτων της ΕΕ σε πρακτικές δράσεις σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

5.

Πρέπει να επιτευχθεί στενή συνεργασία μεταξύ των σχεδίων Ε&Α και των προγραμμάτων που σχετίζονται με τη δημιουργία, την απόδοση και την αποτελεσματικότητα των τοπικών οικοσυστημάτων καινοτομίας. Προς τούτο, απαιτούνται νέα είδη ευρωπαϊκής ερευνητικής σύμπραξης. Η ανανέωση και ο μετασχηματισμός βασίζονται συχνά σε έννοιες συντονισμένης συνεργασίας και καινοτόμου και αποτελεσματικής χρήσης βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής. Η μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στις τελευταίες θα βελτιστοποιήσει και θα αναπτύξει περαιτέρω την ικανότητά τους να παράγουν αξιοποιήσιμα αποτελέσματα και πραγματικό αντίκτυπο. Με ενωσιακή χρηματοδότηση των περιφερειακών συμπράξεων και συνεργασία βάσει της έξυπνης εξειδίκευσης, οι εν λόγω τεχνολογίες μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής διασυνοριακής καινοτομίας και περιφερειακές πλατφόρμες κοινωνικής καινοτομίας.

6.

Αλλαγή νοοτροπίας: η ψηφιοποίηση έχει ήδη επιφέρει δραστικές μεταβολές. Οι τοπικοί και περιφερειακοί φορείς λήψης αποφάσεων θα πρέπει να αδράξουν τις διαθέσιμες ευκαιρίες, με πρώτη και κύρια τη μεταρρύθμιση των διαδικασιών παροχής υπηρεσιών. Παράλληλα, θα πρέπει να προωθηθούν η ευρεία διάδοση των ψηφιακών υπηρεσιών στον δημόσιο τομέα, η ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων όλων των πολιτών, καθώς και η επιχειρηματικότητα νέων επιχειρήσεων και υψηλής ανάπτυξης που δημιουργεί κινητές εφαρμογές.

7.

Η ψηφιοποίηση αποτελεί κινητήρια δύναμη της αλλαγής και η σύγκλιση στον τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών επιταχύνεται. Τα νέα επιχειρηματικά οικοσυστήματα και τα πεδία δημιουργίας αξίας ορίζονται συχνά από τις νέες καταναλωτικές τάσεις — ως αποτέλεσμα του ανοικτού σχεδιασμού με επίκεντρο τον χρήστη. Αμφισβητούν δε τις προσεγγίσεις κατιουσών δομών που μας κληροδότησε ο παλιός, αναλογικός κόσμος. Αν και η ψηφιοποίηση καθιστά την ανάπτυξη των υπηρεσιών πιο παγκόσμια από ποτέ, η θέση της Ευρώπης δεν είναι ιδανική: δεν έχουμε την πρωτοπορία στον εν λόγω διεθνή αγώνα δρόμου.

8.

Οι τεχνολογίες υπολογιστικού νέφους καθιστούν δυνατή την πρόσβαση στις βέλτιστες διαθέσιμες υπηρεσίες, ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου. Η με αυτόν τον τρόπο ανάπτυξη και παραγωγή υπηρεσιών τα επόμενα χρόνια θα αντικαταστήσει σημαντικό αριθμό παραδοσιακών υπηρεσιών, για τις οποίες η «φυσική παρουσία» είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντας της υπηρεσίας. Δεν υφίσταται πλέον η ανάγκη ύπαρξης εξοπλισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών σε κάθε σημείο. Αυτό θα αφορά επίσης τη διαχείριση και την ανάπτυξη υπηρεσιών ΤΠΕ και την παγκόσμια δικτυακή συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, δημόσιας διοίκησης και άλλων κοινοτήτων. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει την εν λόγω εξέλιξη, γνωστή ως e-leadership (ηλεκτρονικές ηγετικές ικανότητες), μέσω προγραμμάτων ενεργού σύμπραξης.

9.

Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές προκλήσεις μέσω μικρών προσαρμογών και συμβατικών μεθόδων διαχείρισης. Η ενίσχυση του κεφαλαίου ανανέωσης είναι καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας: η δημιουργικότητα, η καινοτομία και η πίστη στην καινοτομία και τη μεταρρύθμιση αποτελούν επίσης παράγοντες επιτυχίας για τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, τα ανελαστικά διοικητικά συστήματα διακυβέρνησης πρέπει να αποκτήσουν πιο ανοικτό χαρακτήρα, ούτως ώστε να αφήνουν περισσότερα περιθώρια για την προώθηση της δημιουργικότητας από την πλευρά των αρμοδίων για τη λήψη αποφάσεων.

10.

Στο επίκεντρο της περιφερειακής πολιτικής για την καινοτομία βρίσκονται άνθρωποι με ζήλο. Οι άνθρωποι δημιουργούν τις καινοτομίες· κατά συνέπεια, η καινοτομία αποτελεί, πρωτίστως, ανθρώπινη και κοινωνική διαδικασία. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την καινοτομία δεν περιορίζονται στα πλαίσια των οργανισμών: οι σημαντικότεροι παράγοντες της διαδικασίας καινοτομίας στα διάφορα στάδια προκύπτουν συχνά μέσω των ανθρώπινων σχέσεων σε διάφορα επίπεδα.

11.

Η έρευνα πρέπει να ικανοποιεί τόσο τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες ανάγκες. Μικρό μόνο ποσοστό πόλεων, επιχειρήσεων και άλλων κοινοτήτων αξιοποιούν βέλτιστα τα αποτελέσματα της έρευνας. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι μόνο μικρός αριθμός ερευνητών ξέρουν πώς να κάνουν τη γνώση τους και τα αποτελέσματα της έρευνας ενδιαφέροντα και χρήσιμα για τις δημόσιες αρχές, τη βιομηχανία και άλλους όσον αφορά την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να προβεί σε μείζονες πολιτιστικές αλλαγές και να εστιάσει εκ νέου το ενδιαφέρον της στη χρηματοδότηση, προκειμένου να διασφαλίσει την ενεργό εφαρμογή των τελευταίων ερευνητικών ευρημάτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η ΕτΠ θεωρεί ότι οι ΜΜΕ αποτελούν σημαντικό καταλύτη για την εισαγωγή στην αγορά των αποτελεσμάτων της έρευνας μέσω συγκεκριμένων εφαρμογών. Θεωρεί απαραίτητο να διευκολυνθεί η καλύτερη πρόσβαση των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση μέσω επενδύσεων για τη σύσταση νέων επιχειρήσεων, μέσω κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου και μέσω ενός απλούστερου κανονιστικού πλαισίου.

12.

Η εστιασμένη μετατροπή της έρευνας σε πράξη απαιτεί αμοιβαία καλή κατανόηση της υφιστάμενης έρευνας και των θεμάτων που συζητούνται, καθώς και του τρόπου με τον οποίο η σχετική έρευνα μπορεί να επηρεάσει τοπικά και περιφερειακά ζητήματα. Συνεπώς, απαιτείται ένα νέο είδος τριγώνου της γνώσης, το οποίο να συνδέει τον κόσμο της έρευνας και της επιστήμης με τον κόσμο των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης μέσω μιας διαδραστικής υπηρεσίας μεσολάβησης. Προς τούτο απαιτείται περαιτέρω ανάπτυξη και ενεργός εφαρμογή της έννοιας του τριγώνου γνώσης της ΕΕ για την ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου των πανεπιστημίων.

13.

Η επιστημονική και τεχνολογική έρευνα, καθώς και η ενεργός εφαρμογή των ιδεών που στηρίζονται σε αυτή, επιτρέπουν την πρωτοπορία. Ταυτόχρονα, η θεώρηση της καινοτομίας πρέπει να διευρυνθεί και να περιλαμβάνει όχι μόνο την τεχνολογική καινοτομία, αλλά και την καινοτομία στις διαδικασίες, τις επιχειρήσεις, τις υπηρεσίες, τον σχεδιασμό, την καινοτομία τόσο στον δημόσιο τομέα όσο και στην κοινωνία, για την αλλαγή νοοτροπίας των κοινοτήτων, καθώς και την κοινωνική καινοτομία, για τον εκσυγχρονισμό ευρύτερων διαδικασιών και δομών. Είναι ζωτικής σημασίας η εσωτερίκευση μίας ευρύτερης θεώρησης της καινοτομίας, όχι μόνο στην επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και στον δημόσιο τομέα.

14.

Δεδομένου ότι σε ορισμένες περιφέρειες και δη στις αγροτικές, ο δημόσιος τομέας είναι φορέας αλλαγών και καθοριστικός παράγοντας ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού, θα πρέπει να δοθεί έμφαση τόσο στην καινοτομία στον δημόσιο τομέα καθαυτόν, όσο και στην αναθεώρηση της διαδικασίας διαχείρισης των κρατικών θεσμικών οργάνων. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στις εν λόγω περιφέρειες να καλύψουν το χαμένο έδαφος.

15.

Κυκλική οικονομία γνώσης: τα αποτελέσματα των προγραμμάτων και των έργων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών φορέων χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας πρέπει να επαναχρησιμοποιούνται.

16.

Η κυκλική οικονομία είναι μια οικονομία όπου τίποτα δεν απορρίπτεται ούτε χάνεται· τα πάντα κυκλοφορούν και επαναχρησιμοποιούνται, ώστε η αξία τους να μη χάνεται, αλλά να ενισχύεται. Ο όρος πηγάζει από νέες προσεγγίσεις αναφορικά με μελλοντοστραφείς έννοιες της βιώσιμης ανάπτυξης. Σε μια κυκλική οικονομία γνώσης, τα αποτελέσματα των ερευνητικών προγραμμάτων και των ολοκληρωμένων έργων –ιδέες, γνώσεις, συστάσεις, υλικό, μέθοδοι, πρακτικές προτάσεις, πρωτότυπα και εφευρέσεις– μπορούν να ανακαλυφθούν εκ νέου, να χρησιμοποιηθούν και να εφαρμοστούν σε τρέχοντα προγράμματα και έργα σε σχετικούς και συναφείς τομείς. Η ΕτΠ τονίζει εκ νέου τις οικονομικές ευκαιρίες και τις ευκαιρίες καινοτομίας που παρέχουν η βιοοικονομία και οι ΤΠΕ για τις πόλεις και τις περιφέρειες εφόσον αποτελούν καθοριστικά στοιχεία της ευφυούς, αειφόρου και οικολογικής ανάπτυξης (1).

17.

Στρεφόμενοι προς την κυκλική οικονομία γνώσης, εθνικοί φορείς χρηματοδότησης θα μπορούσαν να συμβουλευτούν και να ερευνήσουν τα αποτελέσματα εγχειρημάτων που ολοκληρώθηκαν τα τελευταία 5-10 χρόνια και να αποκαλύψουν τα μυστικά τους για να επαναχρησιμοποιηθούν σε νέα περιφερειακά και εθνικά πλαίσια. Οι Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής θα μπορούσαν να πράξουν ανάλογα, καθιστώντας τα αποτελέσματα ευρύτερα διαθέσιμα σε διάφορους τομείς, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές προκλήσεις. Η πανεπιστημιακή έρευνα θα μπορούσε να συσχετισθεί πιο άμεσα με τα ενδιαφέροντα των φορέων πολιτικής και των ομάδων έργου. Τα αποτελέσματα από όλους αυτούς τους τομείς θα μπορούσαν να αναθεωρηθούν προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, οι δε νέες ιδέες, το υλικό και οι μέθοδοί τους να καταστούν άμεσα εφαρμόσιμες στην ανάπτυξη περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας σε όλη την Ευρώπη.

18.

Ενα ενεργό και τονωτικό περιβάλλον δημιουργείται μέσω της συνδυασμένης δράσης πολλών και ποικίλων παραγόντων. Οι καινοτόμοι άνθρωποι επιθυμούν διακαώς να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις, έργα και δραστηριότητες εν γένει, εφόσον αυτές υποστηρίζονται από καλές ιδέες και μεθόδους, καθώς και από αποτελεσματικές και καινοτόμες εφαρμογές της ΕΑΚ.

19.

Παράγοντες αβεβαιότητας, αμφιβολίες και εντάσεις υφίστανται σε όλες τις διαπροσωπικές δραστηριότητες. Το ζήτημα είναι η μετατροπή των εντάσεων ούτως ώστε να λειτουργήσουν ως πηγή δημιουργικότητας και καινοτομίας και να πληρούνται οι αρχές της μαθησιακής οργάνωσης. Η δημιουργική διαδικασία καθαυτή καθίσταται εκδήλωση δημιουργικής έντασης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αλλάξει τη λειτουργία των συστημάτων ή τα συστήματα στο σύνολό τους. Είναι σημαντικό να υπάρχουν μέθοδοι και έννοιες που να αυξάνουν τον όγκο της μάθησης, την ποιότητά της και να βελτιώνουν τη βιώσιμη κοινωνική ανάπτυξη. Η αξιοποίηση της γνώσης και οι διαδικασίες δημιουργίας ικανοτήτων, καθώς και η αξιοποίηση της γνώσης στην οργανωσιακή κατάρτιση, αποτελούν έννοιες που καθίστανται σημαντικές, ενώ το ίδιο ισχύει και για την εξερεύνηση και τη συν-δημιουργία γνώσης.

20.

Οι περιφέρειες χρειάζονται νέα πεδία δράσης που να αποτελέσουν επίκεντρο συν-δημιουργίας της καινοτομίας. Τα πεδία αυτά θα μπορούσαν να περιγραφούν ως «κήποι καινοτομίας» και «πλατφόρμες προκλήσεων», ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί πρωτότυπους χώρους εργασίας για τη διαμόρφωση του μέλλοντος. Τα εν λόγω στοιχεία είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων –από τις μικρές τοπικές προκλήσεις έως τις μείζονες κοινωνικές προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Απαιτείται, συνεπώς, δραστηριότητα ΕΑΚ που θα κατευθύνει και θα δημιουργεί πρωτότυπα (1) χωρικών διατάξεων με φυσικές, πνευματικές και εικονικές διαστάσεις και (2) εργαλείων συντονισμού και διαχείρισης της γνώσης τα οποία απαιτούνται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων.

21.

Η προσέγγιση του Τριπλού Ελικα που υποστηριζόταν στο παρελθόν δεν είναι αρκετά δυναμική για να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις. Πλέον χρειάζεται τουλάχιστον ένας Τετραπλός Ελικας, στον οποίο η κοινότητα να αποτελεί το τέταρτο σκέλος. Η προσέγγιση θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και απαιτείται εντατική προσήλωση στις δραστηριότητες των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας προκειμένου να εκσυγχρονιστεί αυτή η λειτουργική έννοια και νοοτροπία.

22.

Εχει ιδιαίτερη σημασία, από την πλευρά της Ευρώπης, η εξερεύνηση των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας και του ρόλου, της σημασίας, των δραστηριοτήτων, των χωρικών λύσεων και των παραγόντων επιτυχίας των κοινοτήτων και των οργανισμών που αναλαμβάνουν νέες και δυναμικές δραστηριότητες καινοτομίας στο πλαίσιο αυτών των οικοσυστημάτων. Τα νέα ιδρύματα καινοτομίας επικεντρώνονται στη νέα νοοτροπία και το περιβάλλον που απαιτείται για τον σχεδιασμό με γνώμονα τον χρήστη, τη συν-δημιουργία και την ταχεία παροχή κατευθύνσεων.

23.

Αυτά τα νέα ιδρύματα, τα περισσότερα εκ των οποίων δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια, αποτελούν ευέλικτες οντότητες με συνεργατική προσέγγιση. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται: τα φυτώρια και οι επιταχυντές (Incubators and Accelerators), τα ζωντανά εργαστήρια (Living Labs), οι επιχειρηματικοί κόμβοι (Entrepreneurial Hubs), τα εργαστήρια ανάπτυξης (Development Labs), τα εργαστήρια κοινωνικής καινοτομίας (Social Innovation Labs), τα εργαστήρια ψηφιακής παρασκευής (Fab Labs), τα εκπαιδευτικά εργαστήρια κοινωνικής καινοτομίας (Societal Innovation Learning Camps) και τα κέντρα μέλλοντος (Future Centers). Αυτά συνήθως λειτουργούν ως συνδεδεμένες οντότητες πανεπιστημίων, δήμων και επιχειρήσεων. Συνδυάζουν νέες, ανοικτές πρακτικές λειτουργίας, τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, νέες πρακτικές χρηματοδότησης και πνευματικών δικαιωμάτων, ευρύτερο δίκτυο ενδιαφερόμενων φορέων και επιχειρηματικότητα.

24.

Η απλούστευση των διαδικασιών για καινοτόμες δημόσιες συμβάσεις είναι ουσιαστικής σημασίας για την ενίσχυση της ενεργού χρήσης αυτών. Υπάρχουν σχετικά επιτυχημένα παραδείγματα σε όλη την Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου. Τα παραδείγματα αυτά πρέπει να μελετηθούν, να προσαρμοστούν, να αναδειχθούν σε πρότυπα και να εφαρμοστούν.

25.

Οι συζητήσεις σχετικά με τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις φαίνονται συχνά υπερβολικά αφηρημένες και απομακρυσμένες από τις πρακτικές ανησυχίες των βασικών ενδιαφερόμενων φορέων σε όλη την Ευρώπη –των ΟΤΑ, των ΜΜΕ και των απλών πολιτών. Ωστόσο, εκεί βρίσκεται η καινοτόμος ισχύς της Ευρώπης. Οι μεγάλες προκλήσεις πρέπει να συνδεθούν ρητώς με τα ακανθώδη ζητήματα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και να αντιμετωπιστούν στο επίπεδο αυτό. Τούτο θα ενισχύσει την τοπική καινοτομία και θα οδηγήσει στην αξιοποίηση ανεξάντλητου δυναμικού που δεν χρησιμοποιείται, καθώς και στην αξιοποίηση της συλλογικής ευφυΐας. Οι πολίτες δεν είναι απλώς αυτοί που ωφελούνται από την καινοτομία, αλλά αποτελούν και βασικούς φορείς της διαδικασίας καινοτομίας. Χρειάζεται να επικεντρωθούμε περισσότερο στον λόγο για τον οποίο η εν λόγω ανάγκη για αλλαγή είναι πραγματική, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο θα ενθαρρύνει και θα παράσχει κίνητρα σε εκείνους που ακολουθούν την οδό της καινοτομίας. Θα πρέπει να δημιουργηθούν κοινωνικά προγράμματα στις περιφέρειες, τα οποία να αξιοποιούν τον διάλογο και τη συνεργασία, στοιχεία που καθίστανται δυνατά μέσω της ψηφιοποίησης και αποσκοπούν στην επίτευξη της απαιτούμενης κοινωνικής αλλαγής. Όλοι οι φορείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται για την αντιμετώπιση μεγάλων κοινωνικών ελλείψεων και την εργασία προς την κατεύθυνση της επίτευξης της πρωτοπορίας και της αλλαγής.

26.

Η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει προγράμματα για την υλοποίηση αυτών των αποκαλούμενων «μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων» σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο: τί αποτελεί «μεγάλη κοινωνική πρόκληση» όσον αφορά τις εθνικές ανάγκες, τις περιφερειακές προτεραιότητες ή τα τοπικά ζητήματα; Τα εν λόγω προγράμματα, στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 και άλλων ενωσιακών προγραμμάτων, θα πρέπει να επιτρέπουν στους πολίτες και στις μικρές επιχειρήσεις να ενημερώνουν την Επιτροπή για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, θα πρέπει δε να παρέχουν δυνατότητες (μεθόδους, περιβάλλοντα που τονώνουν την καινοτομία, φορείς διευκόλυνσης) για τη μετατροπή των εν λόγω τοπικών προκλήσεων σε καινοτόμα προγράμματα στο κατάλληλο επίπεδο. Η ταχεία διαμόρφωση πρωτοτύπων αποτελεί απαραίτητη μέθοδο όσον αφορά το εν λόγω ζήτημα.

27.

Η ΕτΠ προτείνει πειραματικές και συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την επίτευξη της ταχείας διαμόρφωσης πρωτοτύπων για κάθε μία από τις «μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις», οι οποίες θα πρέπει να υλοποιηθούν σε διάφορες ευρωπαϊκές περιφέρειες εντός ενός συνδεδεμένου προγράμματος κοινής μάθησης. Επιπλέον πρέπει να ενισχυθεί η δικτύωση συνδεδεμένων έξυπνων πόλεων για πειραματική καινοτομία και μάθηση. Η Ευρώπη χρειάζεται πρωτοπόρες πόλεις, καθώς και αποτελεσματικά προγράμματα συνεργασίας για την προώθηση της καινοτομίας, η οποία θα εγγυάται την ανάπτυξη όλων των περιοχών, ανεξάρτητα από τη σημερινή τους κατάσταση. Τούτο προϋποθέτει ότι οι προκλήσεις θα πρέπει να μετατραπούν σε ζητήματα που αφορούν το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν ως καινοτόμες διαδικασίες αλλαγής σε τοπικό επίπεδο. Η μάθηση και η εμπειρία θα αποτελέσουν αντικείμενο ανταλλαγής μεταξύ των διαφόρων συμμετεχουσών περιφερειών και θα κωδικοποιηθούν μέσω της ταχείας υποβολής εκθέσεων με σαφές οπτικό υλικό και προσβάσιμη γλώσσα για ενεργό χρήση και από άλλους. Οι λύσεις που βρίσκονται σε μία περιφέρεια θα μπορούν στη συνέχεια να δοκιμαστούν και να επικυρωθούν στις υπόλοιπες συμμετέχουσες περιφέρειες και οι αποτελεσματικές λύσεις θα μπορούσαν να διαδοθούν σε άλλες περιφέρειες της Ευρώπης. Τα εν λόγω μέτρα θα χαρακτηρίζονται από ευελιξία και ορθή τοπική εφαρμογή με τρόπο που να ελαχιστοποιεί τη διοικητική επιβάρυνση στις επιχειρήσεις, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, στις δημόσιες αρχές και σε άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.

28.

Η ΕτΠ δηλώνει στους περιφερειακούς φορείς λήψης αποφάσεων ότι η εν λόγω προσέγγιση, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της συνοχής και της τοπικής χρηματοδότησης μέσω συνεργειών με προγράμματα της ΕΕ, θα δημιουργήσει πρακτικές καινοτομίες για χρήση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Θα ενισχύσει επίσης την τοπική καινοτομία και θα συμβάλει στη δημιουργία ενός πνεύματος νοοτροπίας σε όλη την Ευρώπη.

29.

Τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εξέλιξη αυτή. Δυστυχώς, με τις περικοπές των πόρων, τα πανεπιστήμια επιστρέφουν σε πολιτικές λιτότητας και σε παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας και έρευνας. Η εξωτερική δράση φαίνεται να μην αποτελεί πλέον προτεραιότητα. Η Επιτροπή των Περιφερειών ζητεί να υπάρξουν δραστηριότητες που να ενθαρρύνουν τα πανεπιστήμια να αναλάβουν ισχυρό κοινωνιακό ρόλο και να χαράσσουν προσεγγίσεις καθοδήγησης και μάθησης για τις απαραίτητες κοινωνικές και κοινωνιακές διαδικασίες αλλαγής.

30.

Ο σύμφυτος ρόλος της έξυπνης εξειδίκευσης στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» έχει τονιστεί από το Συμβούλιο της ΕΕ, ιδίως στα συμπεράσματά του για την Ένωση Καινοτομίας. Ο ενωσιακός οδηγός έρευνας και στρατηγικών καινοτομιών για έξυπνη εξειδίκευση (RIS3) ορίζει τις εν λόγω στρατηγικές ως ολοκληρωμένα, τοποκεντρικά θεματολόγια οικονομικής μεταλλαγής.

31.

Η ΕτΠ τονίζει ότι η έξυπνη εξειδίκευση αποτελεί πλαίσιο περιφερειακής πολιτικής για ανάπτυξη μέσω καινοτομίας. Αυτό που διαφοροποιεί την έξυπνη εξειδίκευση από τις παραδοσιακές πολιτικές για τη βιομηχανία και την καινοτομία είναι κυρίως η διαδικασία που ορίζεται ως «επιχειρηματική διαδικασία ανακάλυψης» — μία διαδραστική διαδικασία κατά την οποία οι μεν δυνάμεις της αγοράς και ο ιδιωτικός τομέας ανακαλύπτουν και παράγουν πληροφορίες σχετικά με νέες δραστηριότητες, η δε κυβέρνηση αξιολογεί τα αποτελέσματα και ενισχύει τους φορείς που είναι οι ικανότεροι για την αξιοποίηση του εν λόγω δυναμικού. Οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης είναι σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό διαμορφωμένες από τη βάση προς την κορυφή σε σχέση με τις παραδοσιακές βιομηχανικές πολιτικές.

32.

Η «πλατφόρμα έξυπνης εξειδίκευσης» (S3Platform) πρέπει να παρέχει μεγαλύτερη στήριξη σε δραστηριότητες τοπικού και περιφερειακού επιπέδου, με ιδιαίτερη έμφαση στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Τούτο σημαίνει, πρωτίστως, στήριξη των διαδικασιών που βοηθούν στην αναγνώριση των δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέμενης αξίας σε κάθε περιφέρεια. Σημαίνει επίσης παροχή των καλύτερων ευκαιριών για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειών και της πολιτικής που πρέπει να εφαρμοστεί για τη χάραξη στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης.

33.

Η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η προσέγγιση RIS3 είναι σύμφωνη με τους στόχους και τα εργαλεία της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή, προωθώντας την ανάπτυξη και την απασχόληση στις χώρες και τις περιφέρειες της ΕΕ. Προτείνει μία στρατηγική και έναν παγκόσμιο ρόλο για κάθε εθνική και περιφερειακή οικονομία, περιλαμβανομένων τόσο των περιφερειών που πρωτοπορούν, όσο και αυτών που υστερούν. Υιοθετεί μία ευρύτερη έννοια της καινοτομίας, ώστε να περιλαμβάνεται όχι μόνο η επένδυση στην έρευνα ή στον τομέα μεταποίησης, αλλά και η δημιουργία ανταγωνιστικότητας μέσω του σχεδιαστικού κλάδου και των δημιουργικών κλάδων, της αυξημένης ικανότητας καινοτομίας στον δημόσιο τομέα, της καινοτομίας στην κοινωνία και τις υπηρεσίες, των νέων επιχειρηματικών προτύπων και της πρακτικής καινοτομίας.

34.

Η ΕτΠ υποστηρίζει θερμά την πρόταση της επιτροπής ITRE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να συμπεριληφθεί στις διατάξεις του προγράμματος Ορίζοντας 2020 το εξής :«Τα μέσα για τη διασύνδεση μεταξύ έρευνας, καινοτομίας και στρατηγικών ευφυούς εξειδίκευσης εφαρμόζονται τόσο στον Ορίζοντα 2020 όσο και στα Διαρθρωτικά Ταμεία προκειμένου να δημιουργηθούν αντικειμενικοί δείκτες για την ανάπτυξη αριστείας και τη διαμόρφωση του ΕΧΕ».

35.

Οι περιφέρειες και οι πόλεις θα πρέπει να συμπεριλάβουν την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία (ΕΑΚ) στις προτεραιότητες της κύριας πολιτικής ατζέντας τους. Οι πόροι του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και η χρηματοδότηση για τη συνοχή θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη διαμόρφωση των εννοιών, των εργαλείων και άλλων προϋποθέσεων μέσω των οποίων οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να προωθήσουν ενεργά την καινοτομία, να αναλάβουν κινδύνους και να επενδύσουν στην εφαρμογή της ΕΑΚ, με τρόπον ώστε να διαμορφωθεί η κατάλληλη περιφερειακή διάσταση.

36.

Για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», είναι σημαντικό η πολιτική συνοχής της ΕΕ να συμβάλει στην ενίσχυση της βάσης δεξιοτήτων και της ικανότητας καινοτομίας σε τοπικό επίπεδο, καθώς και στην ανάπτυξη μέσων και συνεργειών για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειών εντός της Ευρώπης. Τέτοια μέσα και συνεργασία χρειάζονται για την υλοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Για να επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος, η ΕτΠ συνιστά να αξιοποιηθούν πλήρως οι δραστηριότητες της πρωτοβουλίας INTERREG της ΕΕ και να χορηγηθούν σε αυτήν επαρκείς πόροι μέσω της δημιουργίας πλατφορμών αμοιβαίας μάθησης και της προώθησης διεθνών ανταλλαγών σχετικά με τις στρατηγικές καινοτομίας.

37.

Η έννοια της «έξυπνης πόλης» έχει αποτελέσει έναν από τους τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει στρέψει το ενδιαφέρον της για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Τα μέσα προς τον σκοπό αυτόν είναι οι επενδύσεις σε σύγχρονες υποδομές ΤΠΕ και ηλεκτρονικές υπηρεσίες, καθώς και σε ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο. Μοχλοί της αλλαγής είναι, ιδίως, το σύνολο του περιφερειακού κεφαλαίου ανανέωσης και η αποτελεσματικότητα των οικοσυστημάτων καινοτομίας –που αποσκοπούν ιδίως στον εκσυγχρονισμό της νοοτροπίας συνεργασίας του τριπλού έλικα και στην αύξηση της περιφερειακής ανταπόκρισης μέσω της συμμετοχής των πολιτών. Η ΕτΠ σημειώνει την κρίσιμη σημασία που έχουν οι έξυπνες εφαρμογές οι οποίες λειτουργούν με ανοικτά και διαλειτουργικά συστήματα διεπαφής ψηφιακών υπηρεσιών· οι εν λόγω εφαρμογές αποτελούν τρόπο σύνδεσης ανθρώπων στις περιφέρειές τους και παγκοσμίως, καθώς και διασύνδεσης πόλεων σε ευρωπαϊκές συμπράξεις. Η έννοια των «συνδεδεμένων έξυπνων πόλεων» πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω και να επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη.

38.

Η ανάπτυξη και η παραγωγή έξυπνων υπηρεσιών προσαρμοσμένων τόσο στους τοπικούς πολιτισμούς όσο και στις τοπικές επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες θα πρέπει να αρχίσει στις περιφέρειες της ΕΕ ως μέρος της εφαρμογής της στρατηγικής της έξυπνης εξειδίκευσης. Η Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει οι δραστηριότητες ανάπτυξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο να υποστηρίζονται σταθερά από ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτεί η ΕΕ με στόχο την εξασφάλιση σε όλες τις περιφέρειες των βέλτιστων ερευνητικών δεδομένων, την επεξεργασία τους και την υποστήριξη της εφαρμογής τους σε διάφορες περιοχές.

39.

Οι περιφέρειες θα πρέπει να προβούν στην εκπόνηση προγραμμάτων με στόχο τη δημιουργία πόλων καινοτομίας με διεθνή απήχηση. Τα προγράμματα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να ενθαρρύνουν τις αστικές περιοχές να προβούν σε στρατηγικές επιλογές προτεραιότητας με βάση τη δική τους ταυτότητα, ζήτηση και διεπιστημονική γνώση και να ξεκινήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες βασισμένες στη γνώση. Η Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει τα προγράμματα να χρηματοδοτηθούν αφενός με πόρους των περιφερειών και αφετέρου με πόρους της ΕΕ και η δράση τους θα πρέπει να υποστηρίζεται από μια σειρά μέτρων, προγραμμάτων και χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ.

40.

Η ΕτΠ τονίζει ότι ο βασικός παράγοντας επιτυχίας στις περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας είναι η αποτελεσματικότητα στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της υφιστάμενης παγκόσμιας ερευνητικής γνώσης και της πραγματικής πρακτικής εφαρμογής στις περιφέρειες. Οι δομές και οι διαδικασίες στις πόλεις και στις περιφέρειες πρέπει να αναπτυχθούν, ή και να μεταβληθούν ριζικά, σύμφωνα με τα τελευταία ερευνητικά αποτελέσματα. Για να αντιμετωπιστούν τα εν λόγω ζητήματα, η ΕτΠ θεωρεί ότι:

41.

Η ΕτΠ γνωρίζει ότι η κοινωνική καινοτομία μπορεί να αυξηθεί σημαντικά με την τόνωση της συμμετοχής των πολιτών. Ειδικότερα, αυτό σημαίνει την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας με ανθρωποκεντρικό τρόπο: με «πληθοσκόπηση» (crowdsensing) και «πληθοπορισμό» (crowdsourcing). Σε έξυπνες πόλεις, η ανάπτυξη βασίζεται σημαντικά σε συμμετοχικές διαδικασίες από τη βάση προς την κορυφή, στην καταγραφή της δυναμικής όλων των μορφών κοινωνικών δραστηριοτήτων και στην ατομική και κοινή ευθύνη –πολύ περισσότερο από ό,τι σε παραδοσιακές, κατιούσες υπηρεσίες που παρέχονται από πόλεις. Η βασική αλλαγή συνίσταται στην άμεση συμμετοχή των πολιτών στις κοινωνικές διαδικασίες μέσω πλατφορμών παραγωγής δεδομένων και ανταλλαγής περιεχομένου. Οι πολίτες μπορεί να θεωρηθεί ότι διαδραματίζουν τον ρόλο του φορέα αλλαγής μέσω της καταγραφής, της αναφοράς ή και της μέριμνας για διάφορες δραστηριότητες.

42.

Η ΕτΠ επικροτεί τις νέες επενδύσεις στην ανοικτή καινοτομία και στον πληθοπορισμό. Αυτές είναι βασικές έννοιες που σχετίζονται με την έξυπνη πόλη και τη συμμετοχή των πολιτών. Ο πληθοπορισμός είναι μέθοδος συμμετοχής, σύμφωνα με την οποία οι εταιρίες, οι πόλεις και οι λοιποί οργανισμοί αναζητούν τη συμβολή ομάδων ανθρώπων, είναι δε εν προκειμένω εξαιρετικά σημαντικός. Ένας άλλος παράγοντας είναι η ανεπαρκής γνώση –και κατανόηση– των διαφόρων ορθών πρακτικών, του τρόπου και του σκεπτικού λειτουργίας τους.

43.

Η ΕτΠ αναγνωρίζει την ανάγκη για στενή συνεργασία μεταξύ διαφόρων επιπέδων της κυβέρνησης και της κοινωνίας των πολιτών και σημειώνει ότι αυτή δημιουργείται ήδη σε διάφορες πόλεις και περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, οι πόλεις και οι περιφέρειες δεν είναι αποτελεσματικές στην εφαρμογή ορθών πρακτικών: ελπιδοφόρα πιλοτικά προγράμματα τείνουν να παραμένουν σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να επιτυγχάνεται το μέγιστο όφελος για τους χρήστες και χωρίς να παρέχονται επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις εταιρίες προμήθειας. Η εν λόγω ανεπαρκής εφαρμογή σε ευρύτερη κλίμακα οφείλεται στον περίπλοκο χαρακτήρα πολλών αστικών καινοτομιών, καθώς και στο πλαίσιο υιοθέτησής τους.

44.

Η ΕτΠ συνιστά να δημοσιεύσει η Επιτροπή προσκλήσεις υποβολής προσφορών για αστικές καινοτομίες. Στο επίκεντρο θα πρέπει να τίθεται η δημιουργία νέων συνεργατικών μοντέλων για την εύρεση νέων λύσεων αντιμετώπισης της αστικής ανάπτυξης και των αναγκών για υπηρεσίες, καθώς και η εφαρμογή σε ευρύτερη κλίμακα και η ανταλλαγή των εν λόγω καινοτόμων λύσεων με άλλες πόλεις και περιφέρειες. Σε αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνονται νέα είδη συνεργασίας μεταξύ πολιτών, επιχειρήσεων, εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων και κυβερνήσεων. Αυτό αφορά τόσο τις ευκαιρίες όσο και τις προκλήσεις. Οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη αναλαμβάνουν ήδη πρωτοβουλίες για τη μεταβολή του περιβάλλοντός τους και πειραματίζονται με νέες μορφές συνεργασίας. Στις ευκαιρίες περιλαμβάνονται η προαγωγή μιας πλούσιας και ενεργού ζωής στις τοπικές κοινότητες, η κινητοποίηση μεγάλου αριθμού εθελοντών καθώς και ο μεγάλος αριθμός επακόλουθων πρωτοβουλιών. Οι εν λόγω δραστηριότητες θα πρέπει να αποσκοπούν στην ανακάλυψη νέων μορφών συνεργασίας και στην ενίσχυση της σύνδεσης μεταξύ υφιστάμενων εταιρικών σχέσεων, ούτως ώστε να καταστούν πιο ανοικτές στην ανακάλυψη της καινοτομίας, βασίζονται δε σαφέστερα στην αξιοποίηση των παγκόσμιων πόρων γνώσης και στην αμοιβαία μάθηση. Χρειάζεται προβολή των επιτυχημένων παραδειγμάτων σε παρόμοιες περιοχές της Ευρώπης.

45.

Μία μεγάλη πρόκληση για την γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας είναι απαγκίστρωση από τα διαρθρωτικά στεγανά, εντός των οποίων αντιμετωπίζονται τα ζητήματα και οι προκλήσεις. Τα κοινωνικά προβλήματα δεν περιορίζονται σε διοικητικά στεγανά, ούτε μπορούν να αντιμετωπιστούν από μεμονωμένα έργα ή εθνικά και περιφερειακά υπουργεία. Τα παραδοσιακά έργα –ακόμα και τα μεγάλα– δεν αποτελούν λύση. Η Ευρώπη πρέπει να απελευθερωθεί από τη σκέψη και τη λειτουργία εντός στεγανών: η νέα ανάπτυξη και οι νέες θέσεις εργασίας προκύπτουν από την ανοικτή καινοτομία και τα δίκτυα αξιών. Η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει μία διατομεακή νοοτροπία, η οποία να προσανατολίζεται προς την επιχειρηματική διαδικασία ανακάλυψης με στόχο την αντιμετώπιση των προκλήσεων με συστημικό τρόπο. Τα συνυφασμένα προβλήματα απαιτούν συστημικές λύσεις.

46.

Η ΕτΠ σημειώνει ότι στα πανεπιστημιακά εργαστήρια σε όλη την Ευρώπη, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, σημειώνονται εντυπωσιακές εξελίξεις, με τις οποίες αντιμετωπίζονται μείζονες κοινωνικές και βιομηχανικές προκλήσεις. Ωστόσο, τα βέλτιστα εργαστήρια για επαναστατικές καινοτομίες σήμερα δεν είναι πλέον οι παραδοσιακές πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, αλλά τα περιφερειακά οικοσυστήματα καινοτομίας που λειτουργούν ως «κλίνες δοκιμών» για την ταχεία κατασκευή πρωτοτύπων από πολλά είδη καινοτομιών που προσανατολίζονται στον χρήστη, βάσει συστημάτων που μπορούν να μεταβληθούν και να εφαρμοστούν σε ευρεία κλίμακα. Για τη μετατροπή των επιστημονικών και τεχνολογικών ερευνητικών αποτελεσμάτων σε ισχυρές ροές νέων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών, η Ευρώπη θα πρέπει να ενθαρρύνει την καινοτομία σε συστήματα παραγωγής που διαφέρουν από την παραδοσιακή κατασκευή. Αυτό απαιτεί επίσης να διασφαλιστεί η αμοιβαία κατανόηση των απαιτήσεων, ερωτημάτων και ευκαιριών σε όλους τους τομείς των επιχειρήσεων, της επιστήμης και της διακυβέρνησης.

47.

Η ΕτΠ ζητεί περισσότερες δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με τους τρόπους προαγωγής της καινοτομίας και της επιχειρηματικής ανάπτυξης, πέραν των παρωχημένων δομών των τομέων και των συνεργατικών σχηματισμών, καθώς και τη σκέψη με όρους οικοσυστήματος, η οποία μπορεί να οργανωθεί, ούτως ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες καινοτομίας των περιφερειών και να τονωθεί το επιχειρηματικό τους πνεύμα.

48.

Η ΕτΠ τονίζει τη σημασία της χρηματοδότησης, σε ενωσιακό και περιφερειακό επίπεδο, της καινοτομίας και των οικοσυστημάτων παραγωγής με έντονα τοπικά, περιφερειακά ή διαπεριφερειακά χαρακτηριστικά. Η ευρεία πολιτική καινοτομίας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για συστημικά λειτουργικά πρότυπα που συνδυάζουν, σε έναν διάλογο συν-δημιουργίας, τις ανάγκες των χρηστών, των καταναλωτών και των πολιτών, παράλληλα με τη γνώση, τη δημιουργικότητα και τις ικανότητες.

49.

Υπάρχουν πολλοί τομείς εστίασης της έρευνας και της καινοτομίας που υποστηρίζουν τους μοχλούς της αλλαγής, οι οποίοι απαιτούνται επειγόντως κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020. Η ΕτΠ υπογραμμίζει τους ακόλουθους παράγοντες επιτυχίας για τη διαμόρφωση του μέλλοντος:

50.

Οι εμπειρίες της ΕΕ από τον κοινό προγραμματισμό και τις διακρατικές συνεργασίες χρειάζονται περαιτέρω ανάπτυξη, προκειμένου να ενισχυθούν οι περιφερειακές διαδικασίες που συνδυάζουν μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή για τις στρατηγικές προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και την ευρωπαϊκή ερευνητική γνώση υψηλού επιπέδου. Η Επιτροπή των Περιφερειών τονίζει τη σημασία της αύξησης της χρηματοδότησης για την υλοποίηση περισσότερων ευρωπαϊκών εταιρικών σχέσεων και την περιφερειακή μάθηση με τη χρήση σύγκρισης, μέσω του INTERREG και άλλων παρεμφερών προγραμμάτων.

51.

Η ΕτΠ ενθαρρύνει την Επιτροπή να δημιουργήσει προγράμματα «επιχειρηματικής διαδικασίας ανακάλυψης», προκειμένου να αναληφθούν δράσεις σε διαφορετικά επίπεδα και να αναγνωριστεί ο τρόπος αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των τοπικών αναγκών και εφαρμογής σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Η σχετική χρηματοδότηση θα πρέπει να προέλθει από διάφορες πηγές: τον Ορίζοντα 2020, το COSME, τα Ταμεία Συνοχής και άλλες πηγές. Τα πιλοτικά προγράμματα στα οποία συμμετέχουν πολλές περιφέρειες μπορούν να ενισχύσουν τις δυνατότητες για διαπεριφερειακή μάθηση. Οι περιφέρειες στις οποίες υπάρχει πολιτιστικός συντονισμός –για παράδειγμα η περιφέρεια της Βαλτικής, η περιφέρεια του Δούναβη ή οι εξόχως απόκεντρες περιοχές– θα πρέπει να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων κοινών κοινωνικών προκλήσεων. Επιτυχείς καινοτομίες σε μία περιφέρεια μπορούν να δοκιμαστούν και να επικυρωθούν σε ορισμένες άλλες· οι αστικές καινοτομίες μπορούν να εφαρμοστούν σε περιφερειακή κλίμακα και στη συνέχεια να εφαρμοστούν σε άλλες περιφέρειες ολόκληρης της Ευρώπης. Στα εν λόγω έργα θα πρέπει να συμμετέχουν οι βασικοί ενδιαφερόμενοι φορείς σε όλα τα επίπεδα, περιλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των ΜΜΕ, των ΜΚΟ και ιδίως όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

52.

Το σχέδιο, στις διάφορες μορφές του, έχει συσχετισθεί με την επιχειρηματικότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το στρατηγικό σχέδιο σημαίνει την εφαρμογή γνωστών αρχών κατά την αναζήτηση λύσεων στις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η κλιματική αλλαγή. Το σχέδιο είναι κάτι ευρύτερο από την οποιαδήποτε παροχή μορφής. Το σχέδιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξεύρεση νέων προοπτικών όσον αφορά την επίλυση προβλημάτων, την αναγνώριση πιθανών μέτρων και την εξεύρεση λειτουργικών και πρακτικών λύσεων, χωρίς να σχηματίζονται τα στεγανά που χαρακτηρίζουν τον δημόσιο τομέα.

53.

Το καινοτόμο σχέδιο παρέχει σημαντικές ευκαιρίες για την παραγωγή οικονομικών και πολιτισμικών οφελών στην κοινωνία. Οι περιφέρειες θα πρέπει να ενθαρρύνουν σχέδια που επικεντρώνονται στα οικοσυστήματα. Έμπειροι ερευνητές, εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου και διάφοροι επαγγελματίες του σχεδίου, καθώς και εταιρίες, πανεπιστήμια και άλλες κοινότητες, συνεργάζονται αποτελεσματικά σε αυτά τα οικοσυστήματα παράγοντας νέες πρωτοβουλίες. Με τον τρόπο αυτόν, όλοι συμμετέχουν ενεργά στο εγχείρημα βελτίωσης του επιπέδου δράσης και στην προώθηση του συνόλου της πολιτικής για την καινοτομία.

54.

Η ΕτΠ καλεί τις περιφέρειες και τις πόλεις να χρησιμοποιούν καινοτόμες δημόσιες συμβάσεις για τη δημιουργία νέων καινοτομιών. Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συνεργασία δημοσίου-ιδιωτικού τομέα στον πειραματισμό και την κατασκευή πρωτοτύπων, η δε αποδοχή της ανάληψης κινδύνου και της πιθανότητας αποτυχίας θα πρέπει να θεωρούνται επιχειρηματική επιλογή και όχι κοινωνικός εξευτελισμός. Οι δημόσιοι εκπρόσωποι των πόλεων και των περιφερειών θα πρέπει να αναπτύσσουν μεθόδους και να ανταλλάσσουν εμπειρίες για τη διαχείριση των κινδύνων ανάλογων σχεδίων. Με την προώθηση ενός επιχειρηματικού πνεύματος πειραματισμού, παροχής κατευθύνσεων και διαμόρφωσης πρωτοτύπων, τα εν λόγω έργα θα αυξήσουν και την ισχύ αυτοοργάνωσης των ευρωπαίων πολιτών.

55.

Οι βασικές μεταρρυθμίσεις της νέας περιόδου προγραμματισμού περιλαμβάνουν την επικέντρωση των έργων στις στρατηγικές προτεραιότητες της έξυπνης εξειδίκευσης, την απλουστευμένη διαχείριση έργων και τη στροφή σε πρωτοβουλίες πολύ μεγαλύτερης κλίμακας με τον στενό συντονισμό περισσοτέρων έργων. Μία ακόμη σημαντική αρχή είναι ο στενός συντονισμός μεταξύ του προγράμματος Ορίζοντας 2020 και της πολιτικής συνοχής, καθώς και η συνέργεια μεταξύ της χρηματοδότησης στο πλαίσιο αυτών των πολιτικών, αφενός, και της τοπικής/περιφερειακής χρηματοδότησης, αφετέρου.

56.

Η ΕτΠ σημειώνει ότι η συνεπής εφαρμογή των εν λόγω αρχών για την υλοποίηση των προτάσεων που περιέχονται στην παρούσα γνωμοδότησης θα σημάνει αναπόφευκτα την ένταξη του στόχου της χρηματοδότησης του Ορίζοντα 2020 στις ερευνητικές ανάγκες που καθορίζονται στις ενωσιακές περιφερειακές στρατηγικές RIS3, ούτως ώστε το πρόγραμμα Ορίζοντας να λειτουργήσει ως καταλύτης, να παράγει γνώση από την έρευνα και να αναπτύξει μεθοδολογικές έννοιες για την περιφερειακή ΕΑΚ. Οι βασικοί ερευνητικοί τομείς που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από τον Ορίζοντα 2020 θα πρέπει συνεπώς να εντοπιστούν από τις στρατηγικές RIS3.

57.

Η Επιτροπή των Περιφερειών τονίζει ότι είναι σημαντικό να εισακούεται το περιφερειακό επίπεδο κατά τον σχεδιασμό του συντονισμού των διαφόρων προγραμμάτων. Για την ανάληψη δράσης και την ενθάρρυνση της καινοτόμου δραστηριότητας σε περιφερειακό επίπεδο, είναι σημαντικό να εισακούονται από τις ΓΔ της Επιτροπής οι απόψεις των εκπροσώπων των περιφερειών, όπως είναι η ΕτΠ, κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τους ερευνητικούς τομείς. Επιπλέον, η υλική και η μεθοδολογική υποστήριξη για έργα που υλοποιούνται στις περιφέρειες με πόρους συνοχής, πέραν της συνήθους υποχρέωσης για ανταλλαγή πορισμάτων, θα πρέπει να προβλέπει την ενημέρωση για τους κανόνες υλοποίησης έργων του Ορίζοντα και τον τρόπο αξιοποίησης της σχετικής χρηματοδότησης. Η συνεργασία θα πρέπει να γίνεται ως εξής:

58.

Η ΕτΠ σημειώνει ότι οι παγκόσμιες επιστημονικές και επιχειρηματικές κοινότητες έχουν εισέλθει σε μία εποχή ανοικτής καινοτομίας και συν-δημιουργίας, κατά την οποία η διασυνοριακή συνεργασία αποτελεί το νέο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Για την επιτυχή αντιμετώπιση δυσχερών και περίπλοκων ζητημάτων, η ΕτΠ συνιστά να δημιουργήσει η Επιτροπή πλατφόρμες προκλήσεων για την αναζήτηση λύσεων μέσω διατομεακών δικτύων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εν λόγω πλατφόρμες θα αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες προκλήσεις που αφορούν τις συμμετέχουσες περιφέρειες, θα πρέπει δε να χρησιμοποιούν διαρθρωμένες μεθόδους για να αξιοποιούν καλές ιδέες από το στάδιο του πρωτοτύπου, με την εφαρμογή τους σε πιλοτικά προγράμματα. Αυτό θα κινητοποιήσει τη δύναμη μετασχηματισμού των περιφερειών.

59.

Η ΕτΠ τονίζει ότι οι εν λόγω πλατφόρμες θα πρέπει να βασίζονται τόσο στη συγκριτική μάθηση (επιβεβαίωση ιδεών που αποδίδουν σε μία περιφέρεια μέσω της δοκιμής τους σε άλλες περιφέρειες), όσο και στη συγκριτική πρακτική εφαρμογή (παροχή προστιθέμενης αξίας σε νέες ιδέες με τη μετατροπή τους σε πρακτικές καινοτομίες σε περισσότερες περιφέρειες ταυτόχρονα). Στην πιλοτική φάση θα συμμετέχουν πολλές περιφέρειες προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, π.χ. η υγειονομική περίθαλψη, οι ευκαιρίες σε μία γηράσκουσα κοινωνία, η ενέργεια, το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, η γεωργία και τα τρόφιμα κ.λπ.

60.

Η ΕτΠ τονίζει τη σημασία του ανώτερου δυνατού επιπέδου μεθοδολογικής ανάπτυξης και της αποτελεσματικής διάδοσης των πορισμάτων. Οι προκλήσεις και τα αποτελέσματα θα πρέπει να δημοσιεύονται σε πλατφόρμες υπολογιστικού νέφους και να εξετάζονται τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και στις περιφέρειες. Οι κύριοι πρωτοπόροι στην ανάπτυξη και τη διαχείριση πανευρωπαϊκών έργων θα πρέπει να χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020 και από τους πόρους συνοχής, με στόχο, μεταξύ άλλων, να δοκιμάζονται οι αποδοτικές μέθοδοι και τα αποτελεσματικά εργαλεία στην πρακτική συνεργασία και διασυνοριακή μάθηση.

61.

Η ΕτΠ αναγνωρίζει την ανάγκη για ενεργό καθοδήγηση, ώστε να υποστηριχθεί το πνεύμα διαγενεακής συμμετοχής, το οποίο μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα γεφύρωσης του χάσματος καινοτομίας. Όλες οι ομάδες-στόχοι σε διάφορες περιφέρειες και πολιτιστικά περιβάλλοντα –επιστήμονες, δημόσιοι υπάλληλοι, ΜΜΕ και φοιτητές– θα πρέπει να λαμβάνουν καθοδήγηση για την κατανόηση και την ενεργό αμοιβαία συμπλήρωση των προοπτικών τους, καθώς και για τον τρόπο εφαρμογής των σχετικών ιδεών στην πράξη. Τα σχολεία και όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα διαδραματίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο ως προς το θέμα αυτό.

62.

Η δημιουργικότητα και η ικανότητα αφομοίωσης κάθε τι νέου έρχεται πολύ φυσικά για τα μικρά παιδιά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Άξιον απορίας γιατί το κοινωνικό περιβάλλον και σχολικό σύστημα αδυνατούν να ενδυναμώσουν αυτές τις ιδιότητες σε έναν ενδιαφέροντα, ανοικτό και καινοτόμο τρόπο ζωής. Ολοι οι φορείς θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους ώστε τα σχολεία σε όλη την ΕΕ να θέσουν ως πυρήνα των στόχων και των απαιτήσεών τους τη δημιουργικότητα και την ικανότητα μάθησης. Αυτή είναι η φάση στην οποία αναπτύσσεται η βάση της ευρωπαϊκής καινοτομίας.

63.

Τέλος, η ΕτΠ κατανοεί τη σημασία της γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας. Η ΕτΠ ενθαρρύνει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμμετάσχουν ενεργά στις συζητήσεις μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας που ερευνούν και προβάλλουν τον τρόπο μετατροπής των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε πρακτικές της καθημερινότητας. Ολες οι κοινωνικές προκλήσεις διαθέτουν έντονη κοινωνική διάσταση, η οποία μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη εφόσον οι επιστήμονες λαμβάνουν γνώση των ζητημάτων και οι φορείς της κοινωνίας κατανοούν τι μπορεί να προσφέρει η επιστήμη. Επίκεντρο του διαλόγου θα πρέπει να είναι η σαφής σύνδεση των τοπικών αναγκών με τα ερευνητικά αποτελέσματα των πυλώνων του Ορίζοντα 2020: των κοινωνικών προκλήσεων, της βιομηχανικής πρωτοπορίας και της επιστημονικής αριστείας. Κατόπιν θα μπορούσαν να δημιουργηθούν φυτώρια ιδεών και κοινωνικών προτύπων για να αποκομιστούν νέα συμπεράσματα από τη σφαίρα του διαλόγου έως τα πραγματικά πρωτότυπα που μπορούν να δοκιμασθούν στην πράξη.

64.

Με τις εν λόγω προτάσεις θα επιδιωχθεί πραγματικά η γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας εφόσον μπορούν να εφαρμοστούν σε όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης. Η ΕτΠ αναγνωρίζει την αναγκαιότητα να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των πρωτοπόρων περιφερειών, των λειτουργικών περιφερειών και των πιο ευάλωτων περιφερειών που έχουν χαμηλές επιδόσεις και είναι λιγότερο ευνοημένες. Προφανώς, απαιτούνται συγκεκριμένες στοχευμένες δράσεις και προγράμματα σε κάθε επίπεδο. Πέραν αυτού, τονίζεται η σημασία της υποστήριξης της διαπεριφερειακής συνεργασίας κάθε είδους: η ενεργός σύμπραξη στην ανταλλαγή γνώσης και η συν-δημιουργία των διαδικασιών και των πρακτικών που θα λειτουργήσουν σε κάθε συγκεκριμένη περίσταση, η διαπεριφερειακή καθοδήγηση, οι πρωτοβουλίες συγκριτικής μάθησης και εφαρμογής που επιτρέπουν στις λιγότερο ευνοημένες περιφέρειες να ωφεληθούν από εμπειρίες άλλων, προσφέροντας παράλληλα τα δικά τους πλεονεκτήματα και τη δική τους εμπειρογνωμοσύνη για την τροφοδότηση και τη στήριξη της καινοτομίας σε άλλες περιφέρειες. Η εν λόγω ισχυρή περιφερειακή πολυμορφία θα πρέπει να έχει κεντρική σημασία για το νέο συνεργατικό πλεονέκτημα της Ευρώπης.

65.

Η ΕτΠ πιστεύει ακράδαντα ότι η διαδικασία καθορισμού του τρόπου με τον οποίο οι πολλές προτάσεις και συστάσεις της παρούσας γνωμοδότησης μπορούν να υλοποιηθούν στην πράξη, αφενός, και η από κοινού αναζήτηση πολλά υποσχόμενων προσεγγίσεων για την εφαρμογή τους εντός και μεταξύ των περιφερειακών συνόρων, αφετέρου, αποτελούν την αποτελεσματικότερη οδό μετατροπής των εξαίρετων προθέσεων σε απτά αποτελέσματα με ισχυρό αντίκτυπο στους δρόμους της Ευρώπης. Αυτό είναι το κλειδί για τη γεφύρωση του χάσματος καινοτομίας.

66.

Την ευθύνη για τις αλλαγές που απαιτούνται φέρουν όλα τα επίπεδα και όλοι οι φορείς. Την ευθύνη για την υλοποίηση των προτάσεων που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση φέρει κατά κύριο λόγο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και οι αρμόδιοι λήψης αποφάσεων των τοπικών και περιφερειακών αρχών και άλλων φορέων. Ευθύνη, επίσης, έχει και η Ιρλανδική Προεδρία, καθώς και οι προσεχείς προεδρίες, που μπορούν να εφαρμόσουν ορισμένες ή όλες τις προτάσεις της γνωμοδότησης το συντομότερο δυνατόν και στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

67.

Η Επιτροπή των Περιφερειών συνιστά να εξασφαλίσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, η Επιτροπή και άλλοι φορείς ότι θα δοθεί συνέχεια μέσω της συλλογής παραδειγμάτων ορθών πρακτικών. Στόχος είναι να επιταχυνθεί η επιθυμητή αλλαγή τόσο γενικά όσο και μέσω σειράς μέτρων που χαρακτηρίζονται ως έργα προτεραιότητας. Μερικά από αυτά θα πρέπει επίσης να τεθούν στην ημερήσια διάταξη των μελλοντικών προεδριών.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/22

—

διαπιστώνει ότι, λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης η προσοχή επικεντρώθηκε ακόμη περισσότερο στο κόστος της νομοθεσίας και στις προκλήσεις κατά τη μεταφορά και την εφαρμογή των υφιστάμενων νομικών διατάξεων·

—

πιστεύει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί, σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης, η αποτελεσματική και αποδοτική νομοθεσία, τα δε θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να αποδείξουν τη συγκεκριμένη προστιθέμενη αξία της νομοθεσίας της ΕΕ η οποία θα πρέπει να παρέχει πλήρη οφέλη έναντι ελάχιστου κόστους και να σέβεται τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας·

—

χαιρετίζει την πρόταση για ένα νέο Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) μέσω του οποίου θα προσδιορίζονται και θα υλοποιούνται με διαφάνεια πρωτοβουλίες που στοχεύουν σε σημαντική μείωση του κόστους των ρυθμίσεων και στην απλούστευσή τους·

—

χαιρετίζει τη πρόταση για καταγραφή των νόμων ή/και των κανονιστικών τομέων που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα περιθώρια απλούστευσης και μείωσης του κόστους, χωρίς να υπονομεύεται η επίτευξη των πολιτικών στόχων, τονίζει ότι ο έλεγχος της καταλληλότητας θα πρέπει να συμπεριλάβει στοιχεία από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και συνεχίζει να στηρίζει τις συστηματικές εκ των υστέρων αξιολογήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ ως αποτελεσματικό εργαλείο για μία έξυπνη νομοθεσία·

—

τονίζει εκ νέου τη σημασία της απλοποίησης για την εναρμόνιση του ρυθμιστικού τομέα, κυρίως για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, των οποίων οι πόροι για την εφαρμογή της νομοθεσίας συχνά είναι περιορισμένοι και μειώνονται συνεχώς·

—

επιδοκιμάζει τις προτάσεις για συνεχή βελτίωση της αξιολόγησης του αντικτύπου και επαναλαμβάνει ότι κατά την αξιολόγηση του αντικτύπου νομοθετικών και πολιτικών προτάσεων θα πρέπει να εξετάζεται υποχρεωτικά και η εδαφική διάσταση των κυριότερων εξεταζόμενων πολιτικών επιλογών. Σε περίπτωση που η Επιτροπή αποφασίσει να διευρύνει τον κύκλο των μελών της Επιτροπής Εκτίμησης του Αντικτύπου (ΕΕΑ), προκειμένου να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της, η ΕτΠ φρονεί ότι θα πρέπει να εκπροσωπούνται και τα συμφέροντα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

—

καλεί επειγόντως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειές της για τη μετάφραση των εγγράφων της διαβούλευσης σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ·

—

επαναλαμβάνει ότι τα θεσμικά όργανα φέρουν από κοινού την ευθύνη για την ενημέρωση των πολιτών, των επιχειρήσεων και της ευρύτερης κοινής γνώμης σχετικά με τα οφέλη που μπορούν να αποκομιστούν από την εφαρμογή των μέσων που ενέχονται στην έξυπνη νομοθεσία.

Εισηγητής

Ο Λόρδος Graham TOPE (UK/ALDE), Μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου του Sutton του Λονδίνου

Έγγραφα αναφοράς

Ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα την καταλληλότητα του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ

COM(2012) 746 final

Λαμβάνοντας υπόψη:

1.

υπενθυμίζει ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία αποτελεί καθαυτή μέρος της προσπάθειας για τη βελτίωση και την απλούστευση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος και, κατά συνέπεια, τη μείωση του κόστους και του διοικητικού φόρτου·

2.

διαπιστώνει ότι λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης η προσοχή επικεντρώθηκε ακόμη περισσότερο στο κόστος της νομοθεσίας και στις προκλήσεις κατά τη μεταφορά και την εφαρμογή των υφιστάμενων νομικών διατάξεων·

3.

συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι οι εθνικές δημόσιες διοικήσεις διαθέτουν όλο και λιγότερους πόρους για το έργο της μεταφοράς στην εθνική τους νομοθεσία και της εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ. Θεωρεί ότι αυτό συνιστά πρόκληση για την αντιμετώπιση της οποίας πρέπει να συνεπικουρούνται από τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές και η οποία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρόφαση για να αυξάνεται η επιβάρυνση για άλλα επίπεδα διακυβέρνησης·

4.

λαμβανομένης υπόψη αυτής της κατάστασης, πιστεύει ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί, σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης, η αποτελεσματική και αποδοτική νομοθεσία, τα δε θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να αποδείξουν τη συγκεκριμένη πρόσθετη αξία της νομοθεσίας της ΕΕ η οποία θα πρέπει να παρέχει πλήρη οφέλη έναντι ελάχιστου κόστους και να σέβεται τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας·

5.

υπενθυμίζει ότι τα βασικά στοιχεία για τη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ είναι τα εξής:

6.

χαιρετίζει την πρόταση για ένα νέο Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) μέσω του οποίου θα προσδιορίζονται και θα υλοποιούνται με διαφάνεια πρωτοβουλίες που στοχεύουν σε σημαντική μείωση του κόστους των ρυθμίσεων και στην απλούστευσή τους·

7.

επιμένει στην άποψη ότι η βελτίωση της νομοθεσίας πρέπει να συνεχιστεί στο πνεύμα μίας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, δηλαδή μέσω μίας δράσης συντονιζόμενης από κοινού από την ΕΕ, τα εθνικά θεσμικά όργανα και τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές.

8.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα όργανα της ΕΕ να δίδουν περισσότερη προσοχή στην τοπική και στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση κατά τον σχεδιασμό της νομοθεσίας, την αξιολόγηση του αντικτύπου της και τον προσδιορισμό των τρόπων υλοποίησης των πολιτικών και των στόχων της ΕΕ. Πράγματι, οι περισσότερες από τις νέες προτάσεις αφορούν τροποποίηση ή προσθήκη στο υφιστάμενο δίκαιο της ΕΕ. Σε έναν αδιάλειπτο κύκλο αναγκών που αφορούν την κατάρτιση νέων νομοθετικών προτάσεων, είναι σημαντικό να συνεκτιμάται δεόντως η πολύτιμη εμπειρία των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ·

9.

απευθύνει έκκληση να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της νομοθεσίας, με στόχο να καταστεί όσο το δυνατόν σαφής, ευπρόσιτη και εύκολη στην τήρησή της για όλους, με σεβασμό των περιφερειακών γλωσσών που αναγνωρίζονται επίσημα στα κράτη μέλη, όπου υπάρχουν τέτοιες συμφωνίες·

10.

θεωρεί ότι η στρατηγική θα πρέπει να στηρίζεται σε μία προσέγγιση βασιζόμενη στην εταιρική σχέση και στη συμμετοχή κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ·

11.

με την επιφύλαξη της αρχής της θεσμικής και συνταγματικής αυτονομίας των κρατών μελών, που κατοχυρώνεται στις Συνθήκες, η ΕτΠ υπενθυμίζει ότι είναι σημαντικό να επιδιώκεται η συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην κατάρτιση και αξιολόγηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, δεδομένου ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αρχές αυτές είναι αρμόδιες για την εκτέλεση των κοινοτικών πολιτικών.

12.

χαιρετίζει τη πρόταση για καταγραφή των νόμων ή/και των κανονιστικών τομέων που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα περιθώρια απλούστευσης και μείωσης του κόστους, χωρίς να υπονομεύεται η επίτευξη των πολιτικών στόχων (πολιτική γνωστή ως «πρώτα αξιολόγηση»).

13.

τονίζει ότι ο έλεγχος της καταλληλότητας θα πρέπει να συμπεριλάβει στοιχεία από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης σχετικά με τους πλέον σημαίνοντες τομείς για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, όπως η πολιτική συνοχής, η πολεοδομική πολιτική και τα μέσα χρηματοδότησης, η περιβαλλοντική νομοθεσία, η βιομηχανική πολιτική, η κοινωνική νομοθεσία και οι μεταφορές.

14.

συνεχίζει να στηρίζει τις συστηματικές εκ των υστέρων αξιολογήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ ως αποτελεσματικό εργαλείο για μία έξυπνη νομοθεσία.

15.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η ΕτΠ δεν προσκλήθηκε να συμμετάσχει στη διαδικασία της αξιολόγησης, παρότι το είχε ζητήσει στη γνωμοδότηση που εξέδωσε το 2011 με θέμα την έξυπνη νομοθεσία και η ανακοίνωση για την καταλληλότητα του κανονιστικού πλαισίου παρέχει τη δυνατότητα αυτή.

16.

λαμβάνει υπόψη τις δραστηριότητες του προγράμματος δράσης για τη μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων και παρατηρεί ότι τα κυριότερα μέχρι σήμερα επιτεύγματα αφορούν βασικά τομείς όπως το εταιρικό δίκαιο, η φορολογία των εταιριών, κ.ά., δηλαδή τομείς που δεν έχουν άμεση σημασία για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, ενώ θα ήταν σκόπιμο να περιληφθούν τομείς σημαντικότεροι για τις τοπικές αρχές, όπως οι αδειοδοτήσεις και εγκρίσεις. Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι με το πρόγραμμα αυτό συντελείται μια αλλαγή της ρυθμιστικής νοοτροπίας, η οποία ενδέχεται να ωφελήσει τελικά τις δημόσιες αρχές.

17.

τονίζει εκ νέου τη σημασία που έχει η απλοποίηση για την εναρμόνιση του ρυθμιστικού τομέα, κυρίως για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, των οποίων οι πόροι για την εφαρμογή της νομοθεσίας συχνά είναι περιορισμένοι και μειώνονται συνεχώς. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για τις εκτεταμένες υποχρεώσεις αναφοράς που στις περισσότερες περιπτώσεις μετατίθενται στους πολίτες και τις επιχειρήσεις·

18.

παρατηρεί ότι η απλοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική αποδοτικότητα του κόστους, όχι μόνον για τις επιχειρήσεις αλλά και για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, αποδεσμεύοντας περιορισμένους πόρους, οικονομικούς και ανθρώπινους, για άλλες, βασικές δημόσιες υπηρεσίες.

19.

επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της να στηρίξει την ομάδα υψηλού επιπέδου στο έργο της, κυρίως στα πλαίσια των νέων προτεραιοτήτων των εργασιών που είναι η αύξηση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών και η καλύτερη ανταπόκρισή τους στις ανάγκες των ενδιαφερόμενων φορέων και των ΜΜΕ.

20.

υπογραμμίζει την ανάγκη για διαφάνεια των εργασιών και την υποχρέωση λογοδοσίας της ομάδας.

21.

στηρίζει την πρόταση σχετικά με τα μέτρα συνέχειας του «προγράμματος δράσης για τη μείωση του διοικητικού φόρτου» (ABR Plus) ώστε να διασφαλιστεί ότι οι προσπάθειες για τη μείωση της γραφειοκρατίας κατά 25 % θα ωφελήσουν τις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες στα κράτη μέλη.

22.

εκφράζει τη λύπη της που η ανακοίνωση «REFIT» δεν λαμβάνει υπόψη εναλλακτικούς τρόπους ρύθμισης ή άλλες εναλλακτικές προς τη ρύθμιση λύσεις.

23.

επιδοκιμάζει τις προτάσεις για συνεχή βελτίωση της αξιολόγησης του αντικτύπου, για διεξοδικές και πιο κριτικές αξιολογήσεις, σταθερά ενσωματωμένες στην πολιτική διαδικασία, τη βελτίωση των διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη και την ενίσχυση της υποστήριξης κατά την εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ.

24.

επαναλαμβάνει ότι κατά την αξιολόγηση του αντικτύπου νομοθετικών και πολιτικών προτάσεων θα πρέπει να εξετάζεται υποχρεωτικά και η εδαφική διάσταση (τοπικές και περιφερειακές πτυχές, δημοσιονομικές και διοικητικές επιπτώσεις για τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές) των κυριότερων εξεταζόμενων πολιτικών επιλογών. Υπενθυμίζει ότι αυτό απορρέει από το γεγονός ότι η εδαφική συνοχή αναγνωρίζεται ως ένας από τους στόχους της Ένωσης (άρθρο 3 της ΣΕΕ), καθώς και από την υποχρέωση να «… λαμβάνεται δεόντως υπόψη η ανάγκη, το τυχόν οικονομικό ή διοικητικό βάρος που βαρύνει την Ένωση, τις εθνικές κυβερνήσεις, τις περιφερειακές ή τοπικές αρχές, … να είναι το ελάχιστο δυνατό και ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο στόχο» (άρθρο 5, πρωτόκολλο 2, ΣΛΕΕ)·

25.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η συμφωνία συνεργασίας της ΕτΠ με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δημιουργεί τη βάση για μία διαρθρωμένη συνεργασία στα πλαίσια της αξιολόγησης αντικτύπου και συνεπώς ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις επιμέρους Γενικές Διευθύνσεις να θεωρήσουν την Επιτροπή των Περιφερειών ως θεσμικό εταίρο τους σε θέματα αξιολόγησης αντικτύπου. Η έγκαιρη συμμετοχή των ΟΤΑ διευκολύνει την εφαρμογή και ενισχύει το έρεισμα της νομοθεσίας της ΕΕ·

26.

σημειώνει ότι οι ουσιαστικές τροποποιήσεις των νομοθετικών προτάσεων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή το Συμβούλιο ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις τοπικές αρχές και στις περιφέρειες. Καλεί γι αυτό επειγόντως το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να ζητούν τη συνδρομή της Επιτροπής των Περιφερειών κάθε φορά που αποφασίζουν να προβούν στην αξιολόγηση του αντικτύπου αυτών των τροποποιήσεων·

27.

ως εκ τούτου, καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να βελτιώσουν ή να θεσπίσουν τις δικές τους υπηρεσίες αξιολόγησης του αντικτύπου, ώστε να παρέχουν αξιολογήσεις αντικτύπου από διάφορες σκοπιές, συμπεριλαμβανομένης της εδαφικής, καθώς και ενισχυμένους διαύλους επικοινωνίας με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, σε συντονισμό με την Επιτροπή·

28.

ζητά να συμμετάσχει στην προσαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών της αξιολόγησης αντικτύπου που θα πραγματοποιηθεί το 2014, υπενθυμίζοντας τη συμβολή της στον σχεδιασμό των κατευθυντήριων γραμμών για την αξιολόγηση του αντικτύπου το 2009, μέσω μίας διαβούλευσης με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

29.

επαναλαμβάνει τις επιφυλάξεις της σχετικά με την «εξωτερική» ανάθεση της αξιολόγησης αντικτύπου. Σε περίπτωση όμως που η Επιτροπή αποφασίσει να διευρύνει τον κύκλο των μελών της Επιτροπής Εκτίμησης του Αντικτύπου (ΕΕΑ), προκειμένου να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της, η ΕτΠ φρονεί ότι θα πρέπει να εκπροσωπούνται και τα συμφέροντα των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, δεδομένου ότι συνιστούν το πιθανότερο επίπεδο διακυβέρνησης που θα κληθεί να εφαρμόσει την υπό συζήτηση πρόταση·

30.

επιδοκιμάζει την αναθεώρηση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε θέματα διαβουλεύσεων και ενθαρρύνει την Επιτροπή να λάβει, με βάση τα σχετικά συμπεράσματα, μέτρα, όπως μία καταλληλότερη ενημέρωση των φορέων που συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις·

31.

ενθαρρύνει την Επιτροπή να προσκαλέσει την ΕτΠ και τις αντιπροσωπευτικές ευρωπαϊκές οργανώσεις των τοπικών και των περιφερειακών αρχών να συμμετάσχουν στις εργασίες για την αναθεώρηση των ελάχιστων κανόνων περί διαβουλεύσεων·

32.

σε αυτό το πλαίσιο υπογραμμίζει την ανάγκη για προβολή της διαδικασίας διαβούλευσης στην κοινή γνώμη και παροτρύνει όλα τα θεσμικά όργανα να φροντίσουν για μία καλύτερη χρήση και τον συνδυασμό των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας κατά την προβολή και τη διεξαγωγή των διαβουλεύσεων·

33.

συμφωνεί ότι απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες για την ποσοτική αξιολόγηση του αντικτύπου, τη σαφέστερη παρουσίαση των κύριων συμπερασμάτων και τη διαβούλευση με αντικείμενο τα σχέδια εκτιμήσεων αντικτύπου, ώστε να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι, ιδιαίτερα δε οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, να έχουν επίδραση στα αρχικά στάδια της διαδικασίας και να κατανοούν καλύτερα τα αποτελέσματά της·

34.

για να διασφαλιστεί πλήρης διαφάνεια και ανάδραση, συνηγορεί υπέρ της δημοσίευσης των συμμετοχών σε διαβουλεύσεις. Στην αξιολόγηση του αντικτύπου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αναφέρει ποια συνέχεια δόθηκε στις εισηγήσεις που προέκυψαν από τις διαβουλεύσεις·

35.

καλεί επειγόντως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειές της για τη μετάφραση των εγγράφων της διαβούλευσης σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Πιστεύει ότι μία διαβούλευση μπορεί να θεωρηθεί ως αντιπροσωπευτική μόνον όταν απευθύνεται στους πολίτες στη μητρική τους γλώσσα·

36.

συνιστά μία εντατικότερη και αμφίδρομη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και της ΕτΠ: Για λόγους διαφάνειας, οι διαβουλεύσεις της ΕτΠ για ένα συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει να ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα «Η φωνή σας στην Ευρώπη». Εκφράζει την άποψη ότι και οι διαβουλεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πρέπει να προβάλλονται συστηματικά μέσω των διαύλων που διαθέτει η ΕτΠ, πάντοτε ως συμπλήρωμα και ενίσχυση των άμεσων διαβουλεύσεων με τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές·

37.

παραδέχεται ότι η διαβούλευση με ένα από τα συμβουλευτικά όργανα της ΕΕ δεν συνιστά δημόσια διαβούλευση κατά την έννοια του άρθρου 11 της ΣΕΕ, αλλά μία ειδική θεσμική υποχρέωση που θεμελιώνεται στις Συνθήκες. Καλεί γι αυτό κάθε Γενική Διεύθυνση και υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να τηρεί συστηματικά την υποχρέωση αυτή·

38.

δεσμεύεται να προβεί και η ίδια σε εκτενή επανεξέταση των εργαλείων και των δικτύων διαβούλευσης που διαθέτει, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής·

39.

θεωρεί ότι πρόκειται για κανονιστικό υπερθεματισμό («goldplating») όταν τα κράτη μέλη, κατά τη μεταφορά των οδηγιών της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο υπερβαίνουν τις ελάχιστες απαιτήσεις που τίθενται σε αυτές·

40.

θεωρεί απαραίτητο να υιοθετηθεί ένας τυποποιημένος και ενιαίος ορισμός για τον κανονιστικό υπερθεματισμό, ώστε να υπάρχει νομική ασφάλεια κατά τη μεταφορά και την εφαρμογή των νομικών διατάξεων της ΕΕ και να είναι εφικτή η συγκριτική ανάλυση προκειμένου να μπορεί να αξιολογηθεί ο ισχυρισμός ορισμένων κρατών μελών ότι δεν προβαίνουν σε κανονιστικό υπερθεματισμό·

41.

προτείνει να συμπεριληφθούν τα ακόλουθα στοιχεία στον ορισμό αυτόν:

42.

αναγνωρίζει ότι ο κανονιστικός υπερθεματισμός δεν απαγορεύεται από τη νομοθεσία της ΕΕ, καθώς και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιολογείται να προβλέπει η εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία αυστηρότερα επίπεδα προστασίας από αυτά που παρέχει η εφαρμοζόμενη οδηγία. Αυτό μπορεί να αφορά την προστασία του περιβάλλοντος (άρθρο 193 της ΣΛΕΕ), τη νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων (άρθρο 153, παράγραφος 4 της ΣΛΕΕ), τη νομοθεσία σχετικά με τις προδιαγραφές για την ποιότητα και την ασφάλεια των οργάνων και ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, του αίματος και των παραγώγων του (άρθρο 168, παράγραφος 4, εδάφιο α)), και την προστασία των καταναλωτών (άρθρο 169, παράγραφος 4 της ΣΛΕΕ)·

43.

ωστόσο, συνιστά να αιτιολογούνται εμπεριστατωμένα παρόμοια πρόσθετα μέτρα, ώστε η κοινή γνώμη να μην συγχέει την εθνική με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η άποψή της ότι τα όργανα της ΕΕ εκδίδουν υπέρμετρες ρυθμίσεις·

44.

τονίζει επίσης ότι θα ήταν χρήσιμο να εφαρμόζεται και στα μέτρα αυτά αξιολόγηση αντικτύπου σε τοπικό επίπεδο, κατά την οποία να λαμβάνονται υπόψη οι διάφορες πτυχές της επίδρασης που εξετάζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της πτυχής της επίδρασης σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο·

45.

επαναλαμβάνει την άποψη που έχει διατυπώσει και η Επιτροπή ότι τα κράτη μέλη πρέπει να αποφεύγουν τον κανονιστικό υπερθεματισμό όταν συντελεί σε αύξηση της πολυπλοκότητας αλλά και του κόστους των νέων διατάξεων για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις·

46.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων όσον αφορά την έξυπνη νομοθεσία και ιδιαίτερα όσον αφορά την ορθή εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας·

47.

καλεί επειγόντως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λάβουν υπόψη τις θέσεις των περιφερειακών κοινοβουλίων με νομοθετικές εξουσίες, και αναφέρει σχετικά την πλατφόρμα REGPEX που λειτουργεί στα πλαίσια του δικτύου παρακολούθησης της επικουρικότητας ως πηγή πληροφοριών·

48.

θεωρεί ότι η στήριξη που παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις τοπικές και περιφερειακές ιδιαιτερότητες, ενώ σε όσες περιπτώσεις η αρμοδιότητα της εφαρμογής ανήκει στις περιφερειακές ή τοπικές αρχές, θα πρέπει η στήριξη να παρέχεται άμεσα σε αυτές.

49.

προτείνει να ανατεθεί σημαντικός ρόλος στην ΕτΠ και στις τοπικές και περιφερειακές αρχές στα πλαίσια του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT)

50.

χαιρετίζει τη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η έξυπνη νομοθεσία συνιστά κοινή αποστολή για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής των Περιφερειών. Ενθαρρύνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να παρακολουθήσουν το χρονοδιάγραμμα για την έξυπνη νομοθεσία και το πρόγραμμα REFIT με την ίδια σοβαρότητα και κατά έναν τρόπο που να περιορίζει στο ελάχιστο την πρόσθετη επιβάρυνση που θα προκύψει από τις νομοθετικές τροποποιήσεις

51.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η νέα συμφωνία συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τις δραστηριότητες της ΕτΠ που καλύπτουν όλο το φάσμα της έξυπνης νομοθεσίας. Συνιστά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο να διαπραγματευτούν παρόμοιες συμφωνίες συνεργασίας με την ΕτΠ.

52.

επαναλαμβάνει ότι τα θεσμικά όργανα φέρουν από κοινού την ευθύνη για την ενημέρωση των πολιτών, των επιχειρήσεων και της ευρύτερης κοινής γνώμης σχετικά με τα οφέλη που μπορούν να αποκομιστούν από την εφαρμογή των μέσων που ενέχονται στην έξυπνη νομοθεσία και δεσμεύεται να ενημερώνει σχετικά τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/27

—

ζητά να εκπονηθούν επειγόντως συμπληρωματικές μελέτες για την αξιολόγηση των εδαφικών επιπτώσεων της κατάργησης των ποσοστώσεων,

—

ζητά να πραγματοποιηθεί μία ρεαλιστική αξιολόγηση των προοπτικών της παραγωγής, της εσωτερικής κατανάλωσης και των εξαγωγών σε μία μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη περίοδο,

—

ζητά να διεξαχθεί συγκριτική μελέτη των πολιτικών των μεγάλων γαλακτοπαραγωγών χωρών καθώς και λεπτομερής αξιολόγηση της εμπειρίας της Ελβετίας,

—

ζητά να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις των τρεχουσών διμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων,

—

ζητά να διερευνηθούν οι δυνατότητες εφαρμογής, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ορισμένων μέτρων που λαμβάνουν άλλα κράτη για τη διαχείριση πιθανών κρίσεων στην αγορά του γάλακτος, ιδίως τα μέτρα του αμερικανικού νομοσχεδίου για τη γεωργία Farm Bill 2013-2017,

—

προτείνει να επεκταθεί και στο γάλα από ορεινές περιοχές η δυνατότητα διαχείρισης των ποσοτήτων που προβλέπεται στη δέσμη μέτρων για το γάλα,

—

συνιστά να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια και στη σταθεροποίηση της εσωτερικής αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

—

προτείνει, σε ό,τι αφορά τη στρατηγική εξαγωγών, να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην καινοτομία στον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία,

—

προτείνει να δημιουργηθούν ισχυρές εταιρικές σχέσεις με τις χώρες της νότιας Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, οι οποίες δεν διαθέτουν επαρκείς εκτάσεις και νερό για την παραγωγή γάλακτος σε λογικές τιμές και συνιστούν μια αγορά γάλακτος πιο προσιτή από την αγορά της Ασίας,

—

καλεί την Επιτροπή να επαναπροσδιορίσει ένα συνεκτικό σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης και ανάπτυξης της παραγωγής γάλακτος στις ορεινές περιοχές, τις μειονεκτικές περιοχές «με γαλακτοκομικό προσανατολισμό», καθώς και στα κράτη μέλη στα οποία η γαλακτοπαραγωγή πραγματοποιείται κυρίως σε πολύ μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Εισηγητής

ο κ. René SOUCHON, Πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου της Auvergne, (FR/PSE)

Έγγραφο αναφοράς

Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο για την εξέλιξη της κατάστασης της αγοράς και των επακόλουθων όρων όσον αφορά την ομαλή σταδιακή κατάργηση του συστήματος ποσοστώσεων γάλακτος — δεύτερη έκθεση για την «ομαλή προσγείωση»

COM(2012) 741 final

1.

υπενθυμίζει ότι σε πολυάριθμα κράτη μέλη και περιφέρειες η παραγωγή γάλακτος αποτελεί βασικό πυλώνα της περιφερειακής παραγωγής και της αγροτικής προστιθέμενης αξίας. Για τον λόγο αυτόν, η παραγωγή γάλακτος επιτελεί σημαντικές περιβαλλοντικές λειτουργίες, επηρεάζει μόνιμα το καλλιεργημένο τοπίο και συμβάλλει σημαντικά στην απασχόληση στις αγροτικές περιφέρειες·

2.

επισημαίνει ότι κατά τη διαδικασία των μεταρρυθμίσεων πρέπει να ληφθούν υπόψη οι περιφερειακές και διαρθρωτικές διαφορές που χαρακτηρίζουν την εκτροφή ζώων γαλακτοπαραγωγής και τις γαλακτοκομικές επιχειρήσεις. Σε πολλές περιφέρειες το γάλα παράγεται επί το πλείστον σε μικρές και μεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις, ενώ σε άλλες περιοχές κυριαρχούν μεγάλες γεωργικές επιχειρήσεις στον τομέα της παραγωγής γάλακτος. Επομένως, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα του γάλακτος δεν πρέπει να απειλήσουν αυτές τις διαρθρώσεις, ιδιαίτερα δε όσες από αυτές συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη·

3.

υπενθυμίζει ότι είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η ασφάλεια του εισοδήματος των παραγωγών γάλακτος και, κατά συνέπεια, ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, ώστε να διαφυλαχθεί το μέλλον του τομέα του γάλακτος, η ασφάλεια του εφοδιασμού σε γαλακτοκομικά προϊόντα και η ποιότητα για τους ευρωπαίους καταναλωτές·

4.

αναγνωρίζει ότι στην ΕΕ δεν σημειώθηκε αιφνίδια αύξηση της παραγωγής γάλακτος ούτε πολύ απότομη πτώση της αξίας των ποσοστώσεων λόγω της μη επιδοτούμενης αύξησης του όγκου τους κατά 8 % από το 2008 έως το 2015. Διαπιστώνει, όμως, ότι αυτή η αύξηση των ποσοστώσεων προκάλεσε σε πολλές χώρες δύο φορές έντονη αύξηση της παραγωγής με αποτέλεσμα να προσεγγίζονται τα όρια κορεσμού των εγκαταστάσεων μεταποίησης ιδιαίτερα, όσον αφορά την αποξήρανση της σκόνης γάλακτος·

5.

διαπιστώνει ότι η κατάσταση των παγκόσμιων αγορών εξελίσσεται ευνοϊκά από το 2010, επιτρέποντας την ευθυγράμμιση των τιμών των προϊόντων γάλακτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση με αυτές των παγκόσμιων αγορών, χωρίς εφαρμογή του συστήματος των επιστροφών, ιδιαίτερα όσον αφορά το βούτυρο και τη σκόνη γάλακτος. Η κατάσταση αυτή δεν προδικάζει όμως σε καμία περίπτωση τη διατήρηση του θετικού επιπέδου των διεθνών τιμών μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα·

6.

διαπιστώνει ότι τα επιχειρήματα που προβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από 2003 υπέρ της κατάργησης των ποσοστώσεων και της ελευθέρωσης της αγοράς γάλακτος, είναι ολοένα και πιο αμφιλεγόμενα·

7.

υπενθυμίζει ότι εδώ και δέκα χρόνια δεν έχει σημειωθεί η παραμικρή πρόοδος στις διαπραγματεύσεις στα πλαίσια του ΠΟΕ και διαπιστώνει ότι οι προτάσεις που υπέβαλε η ΕΕ το 2010 στο Χονγκ Κονγκ σχετικά με την κατάργηση των επιστροφών για τα προϊόντα γάλακτος είναι πλέον παρωχημένες·

8.

διαπιστώνει ότι στις διμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ των ΗΠΑ, της Νέας Ζηλανδίας και της Αυστραλίας δεν συμπεριλαμβάνεται ο τομέας του γάλακτος·

9.

διαπιστώνει ότι οι μεγάλες χώρες παραγωγοί γάλακτος, όπως η Ινδία, η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, διατήρησαν, και μάλιστα ενίσχυσαν, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, την προστασία στον τομέα γάλακτος. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ενίσχυση της κρατικής ρύθμισης της αγοράς γάλακτος η οποία συζητείται στο Κογκρέσο, προβλέπει ένα ελάχιστο περιθώριο κέρδους για τους παραγωγούς με βάση το κόστος των ζωοτροφών, καθώς και έναν μηχανισμό υποχρεωτικής μείωσης της παραγωγής για όλους, σε περίπτωση κρίσης·

10.

διαπιστώνει ότι το συμφέρον του καταναλωτή, που προβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως επιχείρημα για να δικαιολογήσει την ελευθέρωση της αγοράς γάλακτος, δεν επαληθεύεται. Συγκεκριμένα, η έντονη μείωση των τιμών το 2009 δεν αντικατοπτρίστηκε καθόλου ή μόνον ελάχιστα στις τιμές κατανάλωσης·

11.

διαπιστώνει ότι η ενίσχυση των περιθωρίων κέρδους στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής και των αλυσίδων λιανικού εμπορίου επιτεύχθηκε σε βάρος των παραγωγών, καθώς οι τιμές παραγωγής υπολείπονται κατά πολύ των τιμών κατανάλωσης·

12.

επισημαίνει ότι σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στον Καναδά το «καλάθι των γεωργικών προϊόντων» στη χώρα αυτή, μολονότι εφαρμόζει ποσοστώσεις, δεν είναι ακριβότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τη διαφορά της τιμής γάλακτος στην παραγωγή, που είναι κατά 50 % υψηλότερη στον Καναδά·

13.

θεωρεί ότι η αστάθεια των τιμών γάλακτος συνεπάγεται εξαιρετικά υψηλό κόστος για όλον τον κλάδο, αλλά κυρίως για τους παραγωγούς, των οποίων τα εισοδήματα δεν είναι πλέον προβλέψιμα, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον ελκυστική η δραστηριότητα στον τομέα παραγωγής γάλακτος·

14.

υπενθυμίζει ότι η αιτία για την καθιέρωση των ποσοστώσεων το 1984 ήταν τα πλεονάσματα βουτύρου και σκόνης γάλακτος που είχαν υψηλό κόστος αποθήκευσης και εξαγωγής, καθώς και ότι η μείωση αυτών των πλεονασμάτων μέσω των ποσοστώσεων επέτρεψε έως το 2003 την εξοικονόμηση σημαντικών δημοσιονομικών πόρων. Εκτιμά ότι, αν το σύστημα των ποσοστώσεων δεν ανταποκρίνεται πλέον πλήρως στα τρέχοντα προβλήματα, η κατάργησή του θα πρέπει να συνοδεύεται από τα κατάλληλα ρυθμιστικά εργαλεία·

15.

διαπιστώνει ότι, ενώ το εμπόριο γαλακτοκομικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά αντιπροσωπεύει μόλις το 6 % της παγκόσμιας παραγωγής, κυρίως με τη μορφή σκόνης γάλακτος και βουτύρου, οι τιμές αυτών των δύο προϊόντων καθορίζουν σε αυξανόμενο βαθμό την τιμή παραγωγής γάλακτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το γεγονός ότι η παραγωγή γάλακτος έχει κατά βάση σημαντικότερη αξία στην εσωτερική αγορά·

16.

διαπιστώνει ότι οι εξαγωγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια αγορά αντιπροσωπεύουν περίπου το 10 % της παραγωγής της ΕΕ, με τη μορφή τυριών και σκόνης γάλακτος μικρότερης προστιθέμενης αξίας και εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι επενδύσεις που αναγγέλλουν τα γαλακτοκομεία αφορούν κυρίως ξηραντήρια·

17.

διαπιστώνει ότι ο κυριότερος διεθνής ανταγωνιστής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Νέα Ζηλανδία, με κόστος παραγωγής κατά δύο φορές χαμηλότερο από αυτό των ευρωπαίων παραγωγών, καθώς και ότι, μέσω του συνεταιρισμού Fonterra, που κατέχει σχεδόν μονοπωλιακή θέση, η χώρα αυτή εξάγει σχεδόν το 90 % της παραγωγής της με τη μορφή βουτύρου και σκόνης γάλακτος, με αποτέλεσμα να προμηθεύει από μόνη της το ένα τρίτο της παγκόσμιας αγοράς και να έχει αποκτήσει ισχυρή θέση στις αγορές της Ασίας. Ο συνεταιρισμός Fonterra ελέγχει επίσης τις προθεσμιακές αγορές·

18.

διαπιστώνει ότι, ακόμη και αν η Ασία αντιπροσωπεύει μία δυνητική αγορά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, χώρες όπως η Κίνα ή η Ινδία φιλοδοξούν να αναπτύξουν όσο το δυνατό περισσότερο την εγχώρια παραγωγή τους, ώστε να εξαρτώνται λιγότερο από τις διακυμάνσεις της αγοράς για τον επισιτισμό του πληθυσμού τους·

19.

σημειώνει, επίσης, ότι όσον αφορά τα τυριά, η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης βελτιώθηκε στη ρωσική, ιαπωνική και κορεάτικη αγορά αλλά, ως προς την ποσότητα, ελάχιστα στην κινέζικη αγορά·

20.

κρίνει ότι τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή για τη μεταρρύθμιση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, κυρίως όσον αφορά τη δέσμη μέτρων για το γάλα και τον ενιαίο κανονισμό ΚΟΑ (περιλαμβανομένων των εισαγωγών), δεν περιέχουν επαρκείς μηχανισμούς για την κρατική ρύθμιση της παραγωγής και των αγορών γάλακτος. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει εξάλλου να συμπληρωθούν με πρόσθετα μέσα της περιφερειακής πολιτικής, ώστε να διασφαλίζεται μία ισορροπημένη ανάπτυξη των περιφερειών·

21.

διαπιστώνει με λύπη ότι η δεύτερη έκθεση προόδου της Επιτροπής περιορίζεται σε μία μακροοικονομική ανάλυση της κατάστασης της αγοράς γάλακτος, προτείνει ένα πολύ γενικό πρότυπο και προβαίνει σε υποθέσεις που εν μέρει είναι ήδη παρωχημένες·

22.

διαπιστώνει με λύπη ότι η Επιτροπή δεν προβαίνει σε μία ποσοτικά και ποιοτικά λεπτομερή ανάλυση των μεσοπρόθεσμων προοπτικών της αγοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση με μία προσέγγιση βάσει μεγάλων συνόλων χωρών, που να λαμβάνει ιδίως υπόψη την ποικιλία των μεγεθών και των μορφών των εκμεταλλεύσεων, τους όρους παραγωγής και τις μεθόδους εμπορευματοποίησης·

23.

λυπάται επίσης επειδή η έκθεση δεν περιέχει καμία συγκριτική ανάλυση των πολιτικών άλλων μεγάλων χωρών παραγωγής γάλακτος, ανταγωνιστών ή/και πελατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

24.

διαπιστώνει ότι η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για το γάλα είχε συστήσει την παρακολούθηση των εξελίξεων στην Ελβετία μετά την κατάργηση του συστήματος των ποσοστώσεων, καθώς η κατάργηση προκάλεσε αύξηση της παραγωγής γάλακτος κατά 7 % στη χώρα αυτή με συνακόλουθη πτώση της μέσης τιμής κατά 20 έως 30 %. Οι δομές και οι συνθήκες παραγωγής στην Ελβετία διαφέρουν ριζικά από την κατάσταση που επικρατεί στην ΕΕ. Επίσης, η προετοιμασία της εξόδου από τις ποσοστώσεις και η οργάνωση της κατάργησης έγιναν με διαφορετικό τρόπο. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν φαίνεται να έλαβε υπόψη στην έκθεσή της την εμπειρία αυτή, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μίας πιο εμπεριστατωμένης μελέτης·

25.

παρατηρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να ανησυχεί περισσότερο για τα όρια στο δίκαιο του ανταγωνισμού, που αφορά εκατοντάδες χιλιάδες παραγωγούς, από ό,τι για τα όρια στις πολυεθνικές εταιρείες του τομέα της μεταποίησης γάλακτος και του λιανικού εμπορίου που ελέγχουν πάνω από το 50 % της ευρωπαϊκής αγοράς γάλακτος·

26.

εκφράζει ιδιαίτερα τη λύπη της για το γεγονός ότι η έκθεση της Επιτροπής δεν λαμβάνει υπόψη τις συνέπειες της κατάργησης των ποσοστώσεων γάλακτος για όλες τις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις διάφορες πτυχές τους, οικονομικές, κοινωνικές, ή περιβαλλοντικές·

27.

υπενθυμίζει ότι περισσότερο από τα δύο τρίτα της γαλακτοκομικής κτηνοτροφίας συγκεντρώνεται σε μειονεκτούσες λόγω εδαφολογικών και κλιματικών συνθηκών περιοχές, και ότι η κτηνοτροφία αυτή χαρακτηρίζεται από την απομακρυσμένη θέση της σε σχέση με τα αστικά κέντρα ή από το μικρό μέγεθος των αγελών·

28.

επισημαίνει ότι το γάλα της ορεινής κτηνοτροφίας αντιπροσωπεύει περίπου το 10 % του γάλακτος της ΕΕ των 27, ενώ στην Αυστρία, τη Σλοβενία και τη Φιλανδία τα 2/3 του γάλακτος προέρχονται από ορεινές περιοχές στις οποίες συγκεντρώνονται και τα ¾ των κτηνοτρόφων. Επισημαίνει επίσης ότι αυτό το μερίδιο του γάλακτος και των κτηνοτρόφων είναι ακόμη πολύ σημαντικό σε περίπου άλλα δέκα κράτη μέλη. Στην πλειονότητα αυτών των υγρών ορεινών περιοχών, αλλά και στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, οι αγέλες γαλακτοπαραγωγής είναι ο βασικός χρήστης των λιβαδιών και επιτρέπουν τη διατήρηση ανοικτών και κατοικημένων τοπίων, γεγονός που επιδρά θετικά στον τουρισμό, τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον·

29.

υπενθυμίζει επίσης ότι το αγελαδινό γάλα που παράγεται στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες αντιπροσωπεύει σημαντικό τμήμα της παραγωγής των ενδιαφερόμενων χωρών και ότι όπως συμβαίνει και στις ορεινές περιοχές, η διατήρηση του γεωργικού τοπίου της περιφέρειας, που ασκεί θετική επίδραση στην τουριστική δραστηριότητα και στο περιβάλλον, οφείλεται κυρίως στη γαλακτοπαραγωγική δραστηριότητα·

30.

σημειώνει ότι στα περισσότερα νέα κράτη μέλη της Ανατολικής Ευρώπης, η συλλογή γάλακτος χαρακτηρίζεται ακόμη από μεγάλη αβεβαιότητα. Έχει μειωθεί από το 2005 και μετά, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου εξαρτάται κυρίως από μεγάλες αγέλες (Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία). Πτώση σημείωσε η συλλογή γάλακτος επίσης στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία, παρά την εξαιρετικά εκτενή αναδιάρθρωση, προς όφελος της ανεπίσημης αλυσίδας γάλακτος. Καλύτερες δείχνουν οι προοπτικές στην Πολωνία και, σε μικρότερο όμως βαθμό, στις Βαλτικές Χώρες, όπου άρχισαν να διατηρούνται οικογενειακές αγέλες 10 έως 30 αγελάδων, κυρίως όταν οι κτηνοτρόφοι έχουν πρόσβαση σε κατάρτιση και δανειοδότηση·

31.

κρίνει ότι το πρότυπο της οικογενειακής κτηνοτροφίας, με την αξιοποίηση της τοπικής χορτονομής, ιδιαίτερα των λιβαδιών, συνδυάζει καλύτερα το μέλλον ολόκληρου του κλάδου γάλακτος με τις προσδοκίες της κοινωνίας αλλά και των κτηνοτρόφων·

32.

υποστηρίζει ότι οι ενισχύσεις του δεύτερου πυλώνα δεν επαρκούν για να αντισταθμίσουν τις καταστροφικές συνέπειες της αστάθειας των τιμών του γάλακτος και των μέσων παραγωγής, με αποτέλεσμα να αποθαρρύνεται η επιλογή αυτής της δραστηριότητας η οποία απαιτεί μακροπρόθεσμα σημαντικές επενδύσεις·

33.

ζητεί να ληφθεί υπόψη η προβληματική της εξαρτώμενης από τις ζωοτροφές κτηνοτροφίας, σε περιοχές όπου η βοσκή δεν επαρκεί· τονίζει ότι είναι σημαντική η δημιουργία μηχανισμών που να προστατεύουν τον κλάδο από τις διακυμάνσεις των τιμών των δημητριακών και η στήριξη της παραγωγής στις περιοχές όπου έχει μεγάλη κοινωνικο-οικονομική σημασία·

34.

ζητεί να δοθεί ειδική προσοχή και στήριξη στις περιοχές όπου η αναδιάρθρωση έχει οδηγήσει σε μεγάλη μείωση της παραδοσιακής γαλακτοπαραγωγής, αλλά όπου ο κλάδος αυτός έχει κατορθώσει να διατηρηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες και στις οποίες η τοπική παραγωγή θα πρέπει να αξιοποιηθεί με όλα τα υπάρχοντα εργαλεία συμπεριλαμβανομένων των δικτύων εμπορίας μικρής κλίμακας·

35.

εκτιμά ότι τα τέσσερα στοιχεία της δέσμης, δηλαδή η σύναψη συμβάσεων, οι οργανώσεις των παραγωγών, οι διεπαγγελματικές οργανώσεις και η διαφάνεια, συνιστούν απαραίτητα όχι όμως επαρκή μέσα και ότι δεν αποσκοπούν στην εξασφάλιση του ελέγχου των όγκων παραγωγής, των τιμών και των εισοδημάτων των κτηνοτρόφων·

36.

έχει τη γνώμη ότι η δέσμη μέτρων για το γάλα δεν περιέχει μέσα ικανά να αμβλύνουν τις αρνητικές συνέπειες της κατάργησης των ποσοστώσεων στις περιφέρειες και στο πρότυπο της οικογενειακής κτηνοτροφίας, με αξιοποίηση των τοπικών αποθεμάτων χορτονομής (ιδίως δε των χορτολιβαδικών εκτάσεων), καθώς και ότι η κατάργηση αυτή θα προκαλέσει τη συγκέντρωση της παραγωγής στις πιο ανεπτυγμένες γεωργικές περιφέρειες, με αυξημένους κινδύνους για το περιβάλλον·

37.

διαπιστώνει ότι στις κυριότερες χώρες παραγωγής γάλακτος στον βορρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι συνεταιρισμοί είναι ευρέως διαδεδομένοι ή κατέχουν σχεδόν μονοπωλιακή θέση και σκοπεύουν να αυξήσουν τις ποσότητες συλλογής γάλακτος, μετά από αίτημα των μελών τους·

38.

διαπιστώνει ότι η σύναψη συμβάσεων, όπως προβλέπεται στη δέσμη μέτρων για το γάλα, από την οποία απαλλάσσονται οι συνεταιρισμοί, θα αφορά, στην καλύτερη περίπτωση μόλις το 40 % του όγκου γάλακτος που παράγεται στο σύνολο της ΕΕ, καθώς και ότι δεν θα μπορεί να γίνει καμία πρόβλεψη για κανέναν τομέα της αγοράς·

39.

κρίνει ότι οι οργανώσεις των παραγωγών είναι απαραίτητες, αλλά δεν διαθέτουν πάντα πραγματική διαπραγματευτική ισχύ έναντι των γαλακτοκομείων εάν περιορίζονται μόνον στις οριζόντιες οργανώσεις ανά κλάδο, οι οποίες συνιστούν μία μορφή ολοκλήρωσης, καθώς και ότι, όσο δεν υπάρχει μία αντισταθμιστική λύση, μέσω της οργάνωσης των παραγωγών ανά λεκάνη παραγωγής, η οποία να μπορεί να διαπραγματεύεται με πολλά γαλακτοκομεία ταυτόχρονα, οι παραγωγοί δεν θα έχουν καμία δυνατότητα άσκησης επιρροής επί των εμπορικών διαπραγματεύσεων·

40.

θεωρεί ότι τα μέσα που προσφέρει η δέσμη μέτρων για το γάλα δεν θα επιτρέψουν την επίτευξη των στόχων όσον αφορά την εξασφάλιση του εισοδήματος των παραγωγών και προτείνει να περιληφθεί το κόστος παραγωγής στις διαπραγματεύσεις για τις τιμές παραγωγής του γάλακτος, με βάση τα αποτελέσματα του Δικτύου Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης (ΔΓΛΠ) ανά χώρα ή ακόμη και ανά περιφέρεια·

41.

ζητά την επιστροφή σε μία δημόσια πολιτική διαχείρισης αποθεμάτων ασφαλείας, την αύξηση της τιμής παρέμβασης και τη διατήρηση των έκτακτων επιστροφών κατά την εξαγωγή ως αντιστάθμισμα μίας πολιτικής για την παραγωγή γάλακτος καλύτερα προσαρμοσμένης στην εσωτερική ζήτηση και στη ζήτηση των διεθνών αγορών για προϊόντα ποιότητας·

42.

διαπιστώνει ότι η διαχείριση της προσφοράς για τα προϊόντα ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) και τα προϊόντα με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ) αποτελεί θετικό σημείο της δέσμης μέτρων για το γάλα, αλλά αφορά σχετικά μικρό αριθμό χωρών και ελάχιστο ποσοστό της ευρωπαϊκής παραγωγής (ακόμη και στην Γαλλία, τα ΠΟΠ και τα ΠΓΕ αποτελούν μόλις το 10 % της συνολικής παραγωγής γάλακτος της χώρας, αλλά το 30 % του γάλακτος από ορεινές περιοχές)·

43.

θεωρεί ότι οι σημερινές προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εθελοντική μείωση της παραγωγής σε περίπτωση κρίσης, που θα επέτρεπε στην Επιτροπή να χορηγεί επιδοτήσεις σε παραγωγούς γάλακτος που περιορίζουν την παραγωγή τους εθελοντικά κατά τουλάχιστον 5 % για τουλάχιστον 3 μήνες με δυνατότητα παράτασης, και να επιβάλλει εισφορές σε παραγωγούς που αυξάνουν την παραγωγή τους κατά την ίδια περίοδο, αποτελούν ανεπαρκείς προτάσεις, προκειμένου να αποφευχθεί η πτώση των τιμών σε περίπτωση υπερπαραγωγής·

44.

θεωρεί ότι ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης κρίσεων πρέπει να χαρακτηρίζεται από σημαντική ικανότητα αντίδρασης, και ότι συνεπώς είναι απαραίτητο να συγκεντρώνονται οι πληροφορίες που διατίθενται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά την παραγωγή ανά εκμετάλλευση για μια περίοδο πολλών ετών, προκειμένου να προσδιορίζεται η κατάσταση της κρίσης μέσω των τιμών αναφοράς και/ή των περιθωρίων κέρδους. Αυτό προϋποθέτει την άμεση διαχείριση είτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είτε από ένα ευρωπαϊκό γραφείο ρύθμισης·

45.

ζητά να εκπονηθούν επειγόντως συμπληρωματικές μελέτες για την αξιολόγηση των εδαφικών επιπτώσεων της κατάργησης των ποσοστώσεων, με μία διαφοροποίηση κατά ομάδες χωρών, περιφερειών —ιδίως δε εξόχως απόκεντρων περιφερειών— ή ζωνών με ιδιαίτερες εδαφολογικές και κλιματικές συνθήκες όπως: ορεινές περιοχές, μειονεκτούσες περιοχές, ενδιάμεσες περιοχές μικτής γεωργίας-κτηνοτροφίας, περιοχές σε πεδιάδες, ώστε να μπορούν να ληφθούν προληπτικά μέτρα ή ακόμη και να εξαλειφθεί ο κίνδυνος μετεγκατάστασης ή της εγκατάλειψης της δραστηριότητας σε πολυάριθμες περιοχές·

46.

ζητά να πραγματοποιηθεί μία ρεαλιστική αξιολόγηση των προοπτικών της παραγωγής, της εσωτερικής κατανάλωσης και των εξαγωγών σε μία μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη περίοδο (2020-2030) για κάθε προϊόν, λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη αστάθεια των τιμών στην παγκόσμια αγορά. Η απουσία ελέγχου της προσφοράς και μίας πολιτικής δημόσιας αποθεματοποίησης στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί παρά να ενισχύσει αυτή την αστάθεια που δεν συνάδει με την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού τομέα γάλακτος·

47.

ζητά να διεξαχθεί συγκριτική μελέτη των πολιτικών των μεγάλων γαλακτοπαραγωγών χωρών καθώς και λεπτομερής αξιολόγηση της εμπειρίας της Ελβετίας, τόσο από οικονομική άποψη όσο και από κοινωνική και περιβαλλοντική·

48.

ζητά να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις των τρεχουσών διμερών εμπορικών διαπραγματεύσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στις περιοχές «με γαλακτοκομικό προσανατολισμό»··

49.

σύμφωνα με τη γνωμοδότησή της –της 4ης Μαΐου 2012– με θέμα «Η μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής και της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης μετά το 2013», θεωρεί καθοριστική την επανεξισορρόπηση των ενισχύσεων και κρίνει την πρόταση της Επιτροπής ανεπαρκή για τη μεταφορά ανταγωνιστικότητας προς τις μικρομεσαίες εκμεταλλεύσεις που αξιοποιούν τα τοπικά αποθέματα χορτονομής, προς τις περιοχές με φυσικούς περιορισμούς, προς τις εξόχως απόκεντρες περιοχές, προς τις νησιωτικές περιοχές, καθώς και προς ορισμένους εύθραυστους παραγωγικούς κλάδους·

50.

ζητά να διερευνηθούν οι δυνατότητες εφαρμογής, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ορισμένων μέτρων που λαμβάνουν άλλα κράτη για τη διαχείριση πιθανών κρίσεων στην αγορά του γάλακτος, ιδίως τα μέτρα του αμερικανικού νομοσχεδίου για τη γεωργία Farm Bill 2013-2017 το οποίο προβλέπει, για τους παραγωγούς που το εφαρμόζουν, εγγυημένο περιθώριο κέρδους στο κόστος διατροφής που συνοδεύεται από μείωση των παραδόσεων, και ζητά να εξετάζονται τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων που λαμβάνονται από άλλα κράτη ώστε να αξιολογούνται οι επιπτώσεις τους στην παγκόσμια αγορά γαλακτοκομικών προϊόντων·

51.

προτείνει να επεκταθεί και στο γάλα από ορεινές περιοχές η δυνατότητα διαχείρισης των ποσοτήτων που προβλέπεται στη δέσμη μέτρων για το γάλα και αφορά προς το παρόν μόνο τα τυριά της κατηγορίας ΠΟΠ και ΠΓΕ, στα πλαίσια της νέας προαιρετικής ένδειξης ποιότητας για τα προϊόντα ορεινών περιοχών·

52.

πιστεύει πράγματι, ότι η ένδειξη «προϊόν ορεινής περιοχής» μπορεί να αποδειχθεί ενδιαφέρον μέσο για μία γεωγραφική προσέγγιση στον τομέα του γάλακτος, υπό την προϋπόθεση να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα εφαρμογής·

53.

προτείνει, πριν από την ενδεχόμενη εφαρμογή μέτρων για την αντικατάσταση του μηχανισμού των ποσοστώσεων γάλακτος, να μελετηθεί η θέσπιση μορατόριουμ για τη λήξη των ποσοστώσεων, προκειμένου ο μηχανισμός αυτός να παραταθεί έως το τέλος της περιόδου εμπορίας 2019/2020, ούτως ώστε να μελετηθούν λεπτομερέστερα έως τότε οι συνέπειες που θα προέκυπταν από την εν λόγω κατάργηση· παράλληλα καλεί την Επιτροπή να προσαρμόσει το δίχτυ ασφαλείας για την αγορά γάλακτος, να προβεί σε τακτική παρακολούθηση της παγκόσμιας αγοράς, καθώς και σε αξιολόγηση των δημόσιων πολιτικών σε μεγάλες παραγωγικές χώρες·

54.

καλεί την Επιτροπή να επαναπροσδιορίσει ένα συνεκτικό σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης και ανάπτυξης της παραγωγής γάλακτος στις ορεινές περιοχές, τις μειονεκτικές περιοχές «με γαλακτοκομικό προσανατολισμό», τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, καθώς και στα κράτη μέλη στα οποία η γαλακτοπαραγωγή πραγματοποιείται κυρίως σε πολύ μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις·

55.

συνιστά να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια και στη σταθεροποίηση της εσωτερικής αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως μέσω της διανομής γάλακτος στα σχολεία, στα γηροκομεία και σε οργανισμούς επισιτιστικής βοήθειας, καθώς και μέσω της αναθεώρησης και της απλούστευσης των μέτρων στήριξης και προώθησης των γαλακτοκομικών προϊόντων·

56.

προτείνει, σε ό,τι αφορά τη στρατηγική εξαγωγών, να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην καινοτομία στον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία, αναπτύσσοντας νέα γαλακτοκομικά προϊόντα, καλύτερα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των νέων καταναλωτών στις χώρες Μαγκρέμπ, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, και η στρατηγική αυτή να υποστηριχθεί με κατάλληλα μέτρα·

57.

προτείνει να δημιουργηθούν ισχυρές εταιρικές σχέσεις με τις χώρες της νότιας Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, οι οποίες δεν διαθέτουν επαρκείς εκτάσεις και νερό για την παραγωγή γάλακτος σε λογικές τιμές και συνιστούν μια αγορά γάλακτος πιο προσιτή από την αγορά της Ασίας.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/33

—

αναγνωρίζει τη σημασία του σεβασμού της θεμελιώδους ελευθερίας των επιχειρήσεων να λειτουργούν χωρίς παρεμβάσεις, κρίνει όμως εξίσου σημαντικό τον σεβασμό της ισότητας των φύλων, ως θεμελιώδη αξία της ΕΕ. Η εν λόγω οδηγία, η οποία προβλέπει ένα ελάχιστο πρότυπο, επιδιώκει την εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων σε όλα τα κράτη μέλη και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στην εσωτερική αγορά·

—

θεωρεί σκόπιμη την υιοθέτηση παρόμοιων κυρώσεων σε κάθε κράτος μέλος, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της εξασφάλισης ισότιμων όρων ανταγωνισμού και συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε όλη την ΕΕ. Διαφορετικά, τα αντικίνητρα σε ορισμένες χώρες ενδέχεται να αποδειχθούν πολύ ασθενέστερα από ό,τι σε άλλες, πράγμα που θα οδηγήσει σε χαμηλότερο επίπεδο συμμόρφωσης στην εθνική νομοθεσία εφαρμογής της οδηγίας·

—

υποστηρίζει την απόφαση της Επιτροπής ότι για τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων το καταλληλότερο μέσο είναι η κατάρτιση νομοθετικής πρότασης με δεσμευτικούς στόχους, και όχι μία συγκεκριμένη αυτορυθμιζόμενη ή/και προαιρετική προσέγγιση·

—

τονίζει ότι η επιλογή των υποψηφίων με τα υψηλότερα προσόντα για θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών πρέπει να στηρίζεται σε διαφανείς διαδικασίες επιλογής και κριτήρια αξιολόγησης που να προσελκύουν όλα τα άτομα με προσόντα να υποβάλουν υποψηφιότητα·

—

τονίζει ότι, σε πολλές θέσεις εργασίας, η ποικιλομορφία του προσωπικού όσον αφορά τις γνώσεις, τις δεξιότητες, την εμπειρία, την οικογενειακή κατάσταση και το φύλο είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων. Για τον λόγο αυτό η ΕτΠ φρονεί ότι πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στον ή στην υποψήφιο του υποεκπροσωπούμενου φύλου, εάν ο/η εν λόγω υποψήφιος διαθέτει τα ίδια προσόντα με τον/την υποψήφιο του άλλου φύλου όσον αφορά την επάρκεια, τις ικανότητες και την επαγγελματική επίδοση και εφόσον μια αντικειμενική εκτίμηση που λαμβάνει υπόψη όλα τα προσωπικά κριτήρια, δεν ευνοεί τον/την υποψήφιο του άλλου φύλου·

Εισηγήτρια:

η κ. Andreja POTOČNIK (SI/ALDE), Αντιδήμαρχος Tržič

Έγγραφο αναφοράς

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών

COM(2012) 614 final

1.

Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών συγκαταλέγεται στις θεμελιώδεις αξίες και στους βασικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιέχεται στη Συνθήκη της ΕΕ (Άρθρο 3 παρ. 3) και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (Άρθρο 23). Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση αποσκοπεί στην εξάλειψη των ανισοτήτων και στην προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλες τις δραστηριότητές της. Το άρθρο 157 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ παρέχει τη νομική βάση ως προς τη λήψη μέτρων της Ένωσης για τη διασφάλιση της εφαρμογής της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και επαγγέλματος.

2.

Στην πρόταση οδηγίας σχετικά με τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να εξασφαλίσει έως το 2020, την ισορροπημένη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στην κατηγορία αυτή, έτσι ώστε συνολικά κανένα φύλο να μην εκπροσωπείται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60 % και μικρότερο του 40 % στη συγκεκριμένη κατηγορία θέσεων.

3.

Η Επιτροπή προειδοποιεί ότι η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια επιχειρήσεων ακολουθεί υπερβολικά αργό ρυθμό, με μέση ετήσια αύξηση τα τελευταία έτη μόλις κατά 0,6 εκατοστιαίες μονάδες (1). Με τον σημερινό ρυθμό προόδου, θα χρειασθούν αρκετές δεκαετίες για να επιτευχθεί μία ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων σε όλη την ΕΕ. Ταχεία και σημαντική πρόοδος σημειώθηκε στα κράτη μέλη και σε άλλες χώρες, όπου οι κοινωνικές αξίες και θέσεις στηρίζουν την εξέλιξη αυτή, που έχουν διατυπώσει συστάσεις και έχουν θεσπίσει τις ελάχιστες δεσμευτικές απαιτήσεις υπέρ της εκπροσώπησης των δύο φύλων.

4.

Η παραγνώριση των γνώσεων και δεξιοτήτων των γυναικών με υψηλά επαγγελματικά προσόντα σημαίνει απώλεια πολλών ευκαιριών, δεδομένου ότι η οικονομική ανάκαμψη απαιτεί και την ενεργό συμμετοχή των γυναικών. Πρέπει να αναζητηθούν νέοι, πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την επιτυχή εξισορρόπηση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Τα μέτρα που αποσκοπούν στην προώθηση της σταδιοδρομίας και τις μεταπτυχιακές σπουδές πτυχιούχων γυναικών είναι ζωτικής σημασίας για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους.

5.

επικροτεί την απόφαση της Επιτροπής να προβεί στην αρτιότερη εξισορρόπηση της εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών και συμφωνεί ότι πρέπει να ληφθούν επειγόντως τα απαιτούμενα μέτρα·

6.

υποστηρίζει την απόφαση της Επιτροπής ότι, για τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων, το καταλληλότερο μέσο είναι η κατάρτιση νομοθετικής πρότασης με δεσμευτικούς στόχους, και όχι μία συγκεκριμένη αυτορυθμιζόμενη ή/και προαιρετική προσέγγιση·

7.

έχει επίγνωση της σημασίας και της σοβαρότητας του μη διορισμού γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων στην οικονομία και του συνεπαγόμενου αναξιοποίητου δυναμικού των σχετικών ανθρώπινων πόρων. Είναι καθοριστικής σημασίας να αρθούν τα υφιστάμενα εμπόδια στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας των γυναικών.

8.

Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, η έλλειψη διαφάνειας που υφίσταται στις διαδικασίες επιλογής και αξιοκρατικών κριτηρίων για τις θέσεις διοικητικών συμβουλίων στα περισσότερα κράτη μέλη αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ισόρροπη εκπροσώπηση σε διοικητικά συμβούλια και επηρεάζει αρνητικά τόσο τις σταδιοδρομίες των υποψηφίων για διοικητικά συμβούλια, όσο και την κινητικότητά τους, καθώς και τις αποφάσεις των επενδυτών.

9.

Επιδίωξη της προτεινόμενης οδηγίας είναι η προάσπιση της ισότητας των φύλων στη λήψη οικονομικών αποφάσεων και η πλήρης αξιοποίηση του αποθέματος υποψηφίων, ανδρών και γυναικών, για ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων στα διοικητικά συμβούλια επιχειρήσεων, προκειμένου έτσι να υποβοηθηθεί η επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

10.

Τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέπουν αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης των υποχρεώσεων βάσει της παρούσας οδηγίας, όπου θα περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, διοικητικά πρόστιμα, καθώς και ακυρότητα ή ακύρωση από δικαστικό φορέα του διορισμού ή της εκλογής μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών κατά παράβαση των εθνικών διατάξεων.

11.

Τα κράτη μέλη θα αναφέρονται στην Επιτροπή σχετικά με την υλοποίηση της οδηγίας. Οι αναφορές τους θα περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν για την επίτευξη των σχετικών στόχων.

12.

Η οδηγία δεν αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

13.

τονίζει ότι η επιλογή των υποψηφίων με τα υψηλότερα προσόντα για θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών πρέπει να στηρίζεται σε διαφανείς διαδικασίες επιλογής και κριτήρια αξιολόγησης που να προσελκύουν όλα τα άτομα με προσόντα να υποβάλουν υποψηφιότητα·

14.

τονίζει ότι, σε πολλές θέσεις εργασίας, η ποικιλομορφία του προσωπικού όσον αφορά τις γνώσεις, τις δεξιότητες, την εμπειρία, την οικογενειακή κατάσταση και το φύλο είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων. Για τον λόγο αυτό η ΕτΠ φρονεί ότι πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στον ή στην υποψήφιο του υποεκπροσωπούμενου φύλου, εάν ο/η εν λόγω υποψήφιος διαθέτει τα ίδια προσόντα με τον/την υποψήφιο του άλλου φύλου όσον αφορά την επάρκεια, τις ικανότητες και την επαγγελματική επίδοση και εφόσον μια αντικειμενική εκτίμηση που λαμβάνει υπόψη όλα τα προσωπικά κριτήρια, δεν ευνοεί τον/την υποψήφιο του άλλου φύλου

15.

αναγνωρίζει τη σημασία του σεβασμού της θεμελιώδους ελευθερίας των επιχειρήσεων να λειτουργούν χωρίς παρεμβάσεις, κρίνει όμως εξίσου σημαντικό τον σεβασμό της ισότητας των φύλων, ως θεμελιώδη αξία της ΕΕ. Η εν λόγω οδηγία η οποία προβλέπει ένα ελάχιστο πρότυπο, επιδιώκει την εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων σε όλα τα κράτη μέλη και, κατά συνέπεια, για τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στην εσωτερική αγορά·

16.

είναι πεπεισμένη ότι η πρόταση δεν παραβιάζει την αρχή της επικουρικότητας, διότι βασίζεται σε σαφείς νομικές βάσεις των συνθηκών της ΕΕ και προσφέρει πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία καθόσον επιλαμβάνεται του ευρωπαϊκού πολιτικού στόχου της ισότητας των φύλων, εξασφαλίζει δε νομική βεβαιότητα για τις εταιρείες που λειτουργούν σε ένα και περισσότερα κράτη μέλη και των οποίων εταιρειών οι διασυνοριακές δραστηριότητες θα μπορούσαν να επηρεασθούν αρνητικώς από τις υφιστάμενες σήμερα διαφορές μεταξύ των κανόνων που ισχύουν για την ισότητα των φύλων στα διοικητικά συμβούλια·

17.

επισημαίνει την ανάγκη στήριξης μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εξασφάλισης ομοιόμορφου πανευρωπαϊκού ρυθμιστικού πλαισίου στον τομέα αυτόν. Η σημερινή κατάσταση όπου κάθε κράτος μέλος διαθέτει τις δικές του προδιαγραφές και τη δική του νομοθεσία, δημιουργεί αβεβαιότητα στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, καθώς πολλές εισηγμένες εταιρίες δραστηριοποιούνται σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη·

18.

θεωρεί σκόπιμη την υιοθέτηση παρόμοιων κυρώσεων σε κάθε κράτος μέλος, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της εξασφάλισης ισότιμων όρων ανταγωνισμού και συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε όλη την ΕΕ. Διαφορετικά, τα αντικίνητρα σε ορισμένες χώρες ενδέχεται να αποδειχθούν πολύ ασθενέστερα από ό,τι σε άλλες, πράγμα που θα οδηγήσει σε χαμηλότερο επίπεδο συμμόρφωσης στην εθνική νομοθεσία εφαρμογής της οδηγίας·

19.

τονίζει ότι θα ήταν σκόπιμο να επιδιωχθεί αποφασιστικότερα η βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε όλα τα διευθυντικά στελέχη, και όχι μόνο στα μη εκτελεστικά·

20.

προειδοποιεί ότι κατά την ανάληψη διοικητικών καθηκόντων, οι γυναίκες εξακολουθούν να παρεμποδίζονται από συγκεκριμένους παράγοντες· ένας εξ αυτών είναι η έλλειψη μέτρων που διευκολύνουν την οικογενειακή και την επαγγελματική ζωή.

21.

φρονεί ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να επιδιώξουν την ενίσχυση της ισότητας. Εκτός από προαπαιτούμενο πραγματικής δημοκρατίας και δίκαιης κοινωνίας, η ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων αποτελεί και ουσιαστική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη·

22.

φρονεί ότι η προθεσμία του 2018 είναι κατάλληλη για την εξασφάλιση ποσοστού 40 % όσον αφορά την εκπροσώπηση του υποεκπροσωπούμενου φύλου, σε περιπτώσεις όπου οι εκπρόσωποι τοπικών και περιφερειακών αρχών είναι μέλη διοικητικών συμβουλίων (δημοσίων) εταιριών·

23.

τονίζει ότι είναι σημαντικό οι δημόσιες εταιρίες να λειτουργούν ως υπόδειγμα για τις ιδιωτικές, όσον αφορά το ποσοστό 40 % εκπροσώπησης του υποεκπροσωπούμενου φύλου.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/42

—

ζητεί οι συντονισμένες ή οι κοινές διαδικασίες, όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρθρο 2 παράγραφος 3, να έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και όχι υποχρεωτικό· επίσης, θα πρέπει να προσδιοριστεί ρητώς σε ποια άλλα ενωσιακά νομοθετήματα θα πρέπει να εφαρμόζεται η διάταξη αυτή·

—

απορρίπτει την ιδέα που προτείνεται στο άρθρο 5 παράγραφος 2 να καταστεί υποχρεωτικός ο προσδιορισμός του πεδίου των πληροφοριών σε όλες τις περιπτώσεις, χωρίς εξαίρεση. Η ευθύνη για τον προσδιορισμό της έκτασης και του επιπέδου ακριβείας αυτών των πληροφοριών πρέπει να συνεχίσει να ανήκει στον εισηγητή ή κύριο του έργου·

—

πιστεύει ότι η οδηγία ΕΠΕ (άρθρο 5 παράγραφος 3) θα πρέπει να καλύπτει όλα τα συστήματα ελέγχου των περιβαλλοντικών εκθέσεων που εφαρμόζονται από τα διάφορα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων ο έλεγχος των οποίων γίνεται εσωτερικά από τις αρμόδιες ή από τις περιβαλλοντικές αρχές·

—

επικροτεί τη θέσπιση ελάχιστης χρονικής διάρκειας 30 ημερών για τη διενέργεια διαβουλεύσεων με το κοινό, σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 7. Ωστόσο, οποιαδήποτε προθεσμία υπερβαίνει αυτήν την ελάχιστη χρονική διάρκεια θα πρέπει να εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών·

—

ζητεί να τροποποιηθεί η πρόταση που συμπεριλαμβάνεται στο άρθρο 8 παράγραφος 1 σχετικά με την απόφαση χορήγησης άδειας, ούτως ώστε να ληφθούν επαρκώς υπόψη τα διάφορα συστήματα ΕΠΕ που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη και συνιστά να προσδιοριστεί στην οδηγία συγκεκριμένη διάρκεια ισχύος των ΕΠΕ, ως μέσο για να βελτιωθεί η ποιότητα και, επομένως, και η χρησιμότητα αυτών των εκτιμήσεων·

—

επικρίνει τον καθορισμό συγκεκριμένης χρονικής προθεσμίας για τη λήψη της απόφασης οριστικοποίησης της ΕΠΕ (άρθρο 8 παράγραφος 3). Η επιτάχυνση της διαδικασίας που επιδιώκεται με τον καθορισμό χρονοδιαγραμμάτων μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω διαφοροποιημένων εθνικών ρυθμίσεων των κρατών μελών·

—

ζητεί να διατυπωθεί η μεταβατική διάταξη κατά τρόπο που να επιτρέπει την διεξαγωγή της ΕΠΕ για έργα που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο διαδικασίας σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας οδηγίας ΕΠΕ.

Εισηγητής

ο κ. Marek SOWA (PL/EPP), Περιφερειάρχης Małopolska

Έγγραφο αναφοράς

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/92/ΕΕ σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον

COM(2012) 628 final

1.

τονίζει ότι οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στο νομικό πλαίσιο για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι, από πολλές απόψεις, απαραίτητες και επιθυμητές. Υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι οι τροποποιήσεις θα πρέπει να εξασφαλίζουν μια προσεκτική ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων της προστασίας του περιβάλλοντος αφενός και της οικονομικής ανάπτυξης αφετέρου. Οι υπερβολικά χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης των έργων θα μπορούσαν να αποβούν επιζήμιες για τα κοινωνικά και τα οικονομικά συμφέροντα των κρατών μελών και να υπονομεύσουν την ανταγωνιστικότητα του συνόλου της ΕΕ, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν κανένα όφελος για την προστασία του περιβάλλοντος ή για την υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Οι τροποποιήσεις που αφορούν την ποιότητα και τη συνεκτικότητα των διαδικασιών και των εγγράφων θα πρέπει να εφαρμοστούν έτσι ώστε να επιτευχθεί πιο αποδοτική και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων

2.

σημειώνει, ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικές αμφιβολίες όσον αφορά ορισμένες τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παράταση της διάρκειας των κύριων σταδίων της διαδικασίας

3.

υπενθυμίζει ότι η προτεινόμενη τροποποίηση της οδηγίας ΕΠΕ θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, οι οποίες διαδραματίζουν ουσιώδη ρόλο στην εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων. Αντίθετα από τις προσδοκίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πιστεύει ότι πολλές από τις προτεινόμενες τροποποιήσεις της οδηγίας θα αυξήσουν τον διοικητικό φόρτο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών από άποψη οργάνωσης της διαχείρισης και δαπανών. Γι’ αυτό, ζητεί να αποφευχθεί οποιαδήποτε μεταφορά ευθυνών από τον εισηγητή («κύριο») του έργου στις αρμόδιες αρχές

4.

επισημαίνει ότι κάθε πρόσθετο κόστος και διοικητική επιβάρυνση των δημόσιων αρχών θα πρέπει να σταθμιστεί σε σχέση με τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη των προτεινόμενων αλλαγών, έτσι ώστε μακροπρόθεσμα τα οφέλη να υπερτερούν του κόστους·

5.

υπογραμμίζει ότι η οδηγία θα μπορέσει να αποβεί επιτυχής μόνον εάν οι αρχές του εθνικού, του τοπικού και του περιφερειακού επιπέδου αναπτύξουν εύρυθμα λειτουργούσες θεσμικές δομές και εάν τους διατεθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι, που θα επιτρέψουν την ενεργό συμμετοχή όλων των αρμόδιων διοικητικών υπηρεσιών και ιδιαίτερα εκείνων που ασχολούνται με το περιβάλλον. Τονίζει τη μόνιμη ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης των ικανοτήτων των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της στενότερης συνεργασίας τους με τα υφιστάμενα εθνικά κέντρα ΕΠΕ και της υποστήριξής τους από αυτά τα κέντρα

6.

ζητεί περισσότερη συνοχή στο επίπεδο της ορολογίας και σε όλη την έκταση του κειμένου του σχεδίου οδηγίας και των παραρτημάτων της, προκειμένου να αυξηθεί η ασφάλεια δικαίου·

7.

συμμερίζεται την πρόθεση να βελτιωθεί η ποιότητα των περιβαλλοντικών εκθέσεων· όμως, η οδηγία ΕΠΕ θα πρέπει να καλύπτει όλα τα συστήματα ελέγχου αυτών των εκθέσεων που εφαρμόζονται από τα διάφορα κράτη μέλη, περιφέρειες και δήμους·

8.

φρονεί ότι οι νέες διατάξεις δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τα διάφορα συστήματα ΕΠΕ που υπάρχουν στα κράτη μέλη, όπως π.χ. το γεγονός ότι η διαδικασία ΕΠΕ και η διαδικασία χορήγησης της άδειας για την υλοποίηση του έργου μπορούν να διενεργούνται μαζί ή χωριστά η μία από την άλλη

9.

ζητεί να διευκρινιστεί γιατί διευρύνθηκε ο ορισμός του έργου στο άρθρο 1 παράγραφος 2 με την προσθήκη των εργασιών κατεδάφισης. Πιστεύει ότι, αν σκοπός της διάταξης αυτής είναι να θεσπιστεί η δυνατότητα διενέργειας ΕΠΕ σε περίπτωση εργασιών κατεδάφισης για κάθε έργο που αναφέρεται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ, θα δημιουργηθεί σημαντικός πρόσθετος διοικητικός φόρτος. Θεωρεί ότι πρέπει να περιοριστεί η υποχρέωση διενέργειας ΕΠΕ για εργασίες κατεδάφισης μόνο σε αυστηρά καθορισμένες περιπτώσεις, οι οποίες θα αναφέρονται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ, για την κατεδάφιση ή την αποδόμηση του έργου στο τέλος της ζωής του ή για τις εργασίες κατεδάφισης που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου·

10.

ζητά να επανεξεταστεί τόσο ο ορισμός της «χορήγησης άδειας» όσο και η χρήση του όρου στο κείμενο της πρότασης οδηγίας, δεδομένου ότι η μεταφορά και η εφαρμογή της οδηγίας για τις υπηρεσίες (Οδηγία 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά), προκάλεσαν την κατάργηση στα κράτη μέλη της απαίτησης εξασφάλισης αδειοδότησης εκ των προτέρων για την παροχή ορισμένων υπηρεσιών· η απαίτηση αυτή αντικαταστάθηκε από τη διενέργεια ελέγχων εκ των υστέρων·

11.

επιδοκιμάζει το γεγονός ότι τα έργα που έχουν μοναδικό στόχο την εθνική άμυνα ή την αντιμετώπιση έκτακτων περιπτώσεων πολιτικής προστασίας εξαιρούνται από την υποχρεωτική διεξαγωγή ΕΠΕ. Προκειμένου να μην χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά ο ορισμός αυτός και να μην εξαιρεθούν πάρα πολλά έργα από τις διαδικασίες ΕΠΕ, θα μπορούσε να προστεθεί στην οδηγία ενδεικτικός κατάλογος αυτού του τύπου των έργων που αποσκοπούν στην προστασία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των έργων που υποστηρίζονται από το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης

12.

λυπάται που η πρόταση δεν περιλαμβάνει αναθεώρηση των παραρτημάτων Ι και ΙΙ, διότι, με αυτόν τον τρόπο, χάθηκε μία ευκαιρία για την περαιτέρω επεξεργασία τους και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής τους, λαμβανομένων υπόψη των εμπειριών που έχουν αποκτηθεί μέχρι τώρα. Επαναλαμβάνει την έκκλησή της να καθοριστούν πανευρωπαϊκά κατώτατα όρια, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη νομική σαφήνεια. Με αυτόν τον τρόπο θα μειώνονταν τόσο οι διαφορές στην αντιμετώπιση των έργων ανά την ΕΕ όσο και οι διοικητικές και οικονομικές επιβαρύνσεις των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στα κράτη μέλη. Επισημαίνεται πως ορισμένα κράτη μέλη, κατά τον καθορισμό των κατώτατων ορίων, συχνά υπερβαίνουν τα περιθώρια της διακριτικής τους ευχέρειας και είτε λαμβάνουν υπόψη μόνο ορισμένα από τα κριτήρια επιλογής του παραρτήματος ΙΙΙ, είτε εξαιρούν εκ των προτέρων ορισμένα έργα. Κατά την ενοποίηση των κατώτατων ορίων θα πρέπει να ληφθούν επίσης υπόψη τα όρια και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της οδηγίας 2010/75/ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών

13.

φρονεί ότι οι συντονισμένες ή οι κοινές διαδικασίες θα πρέπει να έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και όχι υποχρεωτικό, όπως προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

14.

ζητεί, χάριν μεγαλύτερης νομικής σαφήνειας, να προσδιοριστεί ρητώς στο άρθρο 2 παράγραφος 3 σε ποια άλλα ενωσιακά νομοθετήματα θα πρέπει να εφαρμόζεται η αναφερόμενη διάταξη

15.

τονίζει ότι η δημιουργία ειδικού γραφείου για την ΕΠΕ, δεν θα πρέπει να συνεπάγεται αυξημένη επιβάρυνση όσον αφορά το προσωπικό και το κόστος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το πλεονέκτημα που θα προκύψει από την εφαρμογή των ελέγχων των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα είναι αντίστοιχο του κόστους αυτού. Ζητεί να διευκρινιστεί αν η διάταξη «Τα κράτη μέλη ορίζουν μία αρχή, η οποία είναι αρμόδια να διευκολύνει τη διαδικασία χορήγησης άδειας για κάθε έργο» αφορά μόνο τα έργα για τα οποία εφαρμόζεται συντονισμένη ή κοινή διαδικασία ή όλα τα έργα. Σε ορισμένα κράτη μέλη θα είναι πολύ δύσκολο να εκπληρωθεί αυτή η απαίτηση, λόγω της ειδικής ιεραρχίας και των αρμοδιοτήτων των διάφορων αρχών που εμπλέκονται στη διαδικασία. Στα κράτη μέλη όπου η διαδικασία ΕΠΕ περιλαμβάνεται ήδη στη διαδικασία χορήγησης της άδειας για την υλοποίηση του έργου και διενεργείται από την αρχή που είναι αρμόδια για τη χορήγηση αυτής της άδειας, είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι αυτή η «μία αρμόδια αρχή», για την οποία γίνεται λόγος στην πρόταση, μπορεί να είναι επίσης αυτή η αρχή αδειοδότησης

16.

ζητεί περισσότερη συνοχή μεταξύ της ορολογίας και του επιπέδου ακριβείας που χρησιμοποιούνται στο άρθρο 3 και στα παραρτήματα III και IV. Θα πρέπει να προσδιοριστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια οι παράγοντες που αναφέρονται στο άρθρο 3 σε συνάρτηση με το παράρτημα IV, όπως π.χ. η χρήση και η κατάληψη εδαφών, τα οικοσυστήματα και οι λειτουργίες τους ή οι «κίνδυνοι φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών». Αιτείται να καταστούν οριστικές ορισμένες απαριθμήσεις (όπως π.χ. στο σημείο 5 του παραρτήματος ΙV της οδηγίας «μεταξύ άλλων»), έτσι ώστε να αποφευχθεί η διεύρυνση του φάσματος των ελέγχων

17.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσει, όσο το δυνατόν συντομότερα μετά την έναρξη ισχύος της αναθεωρημένης οδηγίας, κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη μέθοδο αξιολόγησης των τοπικών επιπτώσεων του προτεινόμενου έργου στην κλιματική αλλαγή, καθώς και με τη μέθοδο εκτίμησης της έκθεσης, της ευαισθησίας και της ανθεκτικότητας δεδομένου περιβάλλοντος σε κινδύνους φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών

18.

ζητεί να προστεθούν στην τελευταία παράγραφο του σημείου 5 του παραρτήματος IV και οι στόχοι περιβαλλοντικής προστασίας που έχουν τεθεί σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο

19.

προσυπογράφει την έκκληση του Συμβουλίου να διευκρινιστεί περαιτέρω η έννοια των «εύλογων εναλλακτικών λύσεων» που χρησιμοποιείται στην οδηγία, όπως και η «εκτίμηση της κατάστασης του περιβάλλοντος σε περίπτωση που δεν υλοποιηθεί το έργο (βασικό σενάριο)». Ως εύλογες εναλλακτικές λύσεις πρέπει να αναγνωρίζονται μόνο εκείνες που είναι επίσης σύμμετρες προς τους στόχους, σύμφωνες με τη λοιπή νομοθεσία της ΕΕ και αντίστοιχες προς το στάδιο προγραμματισμού και τον τύπο του προτεινόμενου έργου

20.

επικροτεί τη γενική πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να απλοποιήσει τη διαδικασία πρότερου ελέγχου των έργων και να αυξήσει τη συνοχή των προσεγγίσεων των κρατών μελών, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα απαιτείται διενέργεια ΕΠΕ μόνο όταν είναι σαφές ότι θα υπάρξουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις

21.

επικρίνει, αντίθετα, ορισμένες νέες διατάξεις, που δίνουν την εντύπωση ότι ο έλεγχος γίνεται μια «μίνι ΕΠΕ». Τα παραρτήματα II.A και ΙΙΙ υποδηλώνουν ότι, στην πράξη, θα πρέπει να συνταχθεί έκθεση, στην οποία να αξιολογείται αν το έργο θα έχει ή όχι σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η διαφορά είναι ότι εδώ δεν απαιτείται ανάλυση των εναλλακτικών επιλογών. Ο έλεγχος των έργων θα πρέπει καλύτερα να γίνεται με τη βοήθεια ενός καταλόγου ερωτήσεων, που θα παρέχει στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές εύχρηστους μηχανισμούς για τον εντοπισμό των περιπτώσεων όπου δεν θα υπάρχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Εξάλλου, σύμφωνα με την προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 4 παράγραφος 3, για κάθε έργο που αναφέρεται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας, ο εισηγητής υποχρεούται να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του, τον δυνητικό αντίκτυπό του στο περιβάλλον και τα μέτρα που προτείνει για την αποτροπή ή τον περιορισμό σημαντικών επιπτώσεων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο νέο παράρτημα ΙΙ.Α. Αυτό έρχεται σε αντίφαση με τη λύση που προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 2, δηλαδή, τη δυνατότητα των κρατών μελών να αποφασίσουν να εφαρμόσουν και τις δύο διαδικασίες που αναφέρονται στα στοιχεία α) και β). Είναι επίσης αναγκαίο να διευκρινιστεί η χρήση των κατώτατων ορίων που αναφέρονται στο στοιχείο β του σημείου 2 και να προσδιορισθεί εάν τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίσουν αφ’ εαυτών τα εν λόγω όρια με βάση τα κριτήρια του παραρτήματος ΙΙΙ ή εάν καθορίζονται από την οδηγία

22.

επισημαίνει, επιπλέον, ότι το παράρτημα ΙΙΙ σχετικά με τα κριτήρια επιλογής, που αναφέρονται στο άρθρο 4 παράγραφος 4, συνιστά, από πολλές απόψεις, σαφώς αυστηρότερη διαμόρφωση της ισχύουσας νομοθεσίας. Για παράδειγμα, το παράρτημα ΙΙΙ, εκτός από τα πολυάριθμα εξειδικευμένα παραδείγματα, περιέχει και πολλά πρόσθετα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη (κίνδυνοι φυσικών καταστροφών, αντίκτυπος στην κλιματική αλλαγή, γεωργικές περιοχές υψηλής φυσικής αξίας), εκ των οποίων ορισμένα δεν έχουν άμεση σχέση με κανένα έργο ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερβαίνουν ακόμη και τα όρια της διαδικασίας εκτίμησης των επιπτώσεων για την έκδοση άδειας. Η κλιματική αλλαγή συνιστά εξέλιξη μεγάλης κλίμακας η διάρκεια και η έκταση της οποίας είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, ενώ η προσομοίωσή της είναι εφικτή μόνο μέσω δαπανηρών προγραμμάτων υπολογιστών. Σε επίπεδο σχεδίων, δίνεται προς το παρόν έμφαση στις επιπτώσεις της στο τοπικό κλίμα. Στο μέτρο όμως που κατά την περιβαλλοντική εκτίμηση θα λαμβάνεται υπόψη η κλιματική αλλαγή μεγάλης κλίμακας, υπάρχουν φόβοι ότι θα προκύψει μεγάλη οικονομική επιβάρυνση για τους κύριους έργου, με αμφίβολα τεχνικά αποτελέσματα και δυσανάλογη προς την οριακή σημασία που έχουν για την κλιματική αλλαγή έργα όπως αυτά που επικεντρώνονται σε ένα σημείο ή έχουν γραμμικό χαρακτήρα. Ζητεί, επομένως, να καταρτιστεί ολοκληρωμένος κατάλογος όλων των έργων που αφορά η ρύθμιση αυτή και επισημαίνει ότι η προτεινόμενη τροποποίηση είναι αντίθετη προς την αρχή της επικουρικότητας. Η προτεινόμενη περαιτέρω εξειδίκευση όπως και η θέσπιση πρόσθετων κριτηρίων αντιβαίνει επίσης στο σκεπτικό που εκφράζεται στην αιτιολογική σκέψη 11 της οδηγίας ΕΠΕ, σύμφωνα με την οποία, τα κράτη μέλη διαθέτουν περιθώρια ελιγμών ώστε να μπορούν να λαμβάνουν την πιο ενδεδειγμένη απόφαση, συνεκτιμώντας και τις εθνικές ιδιαιτερότητες. Η έκταση των κριτηρίων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, καθώς και ο βαθμός εξειδίκευσής τους, υπερβαίνει τα όρια των δεσμευτικών υποχρεώσεων που ισχύουν σε επίπεδο ΕΕ.

23.

παρατηρεί μεν με ικανοποίηση ότι στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υποχρεωτική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων λαμβάνεται υπόψη η παλαιότερη σύσταση της ΕτΠ όσον αφορά τη βελτίωση των πληροφοριών και την ορθολογική οργάνωση της διαδικασίας ΕΠΕ. Ωστόσο, απορρίπτεται η υποχρεωτική και χωρίς εξαιρέσεις εφαρμογή της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Την ευθύνη για τον προσδιορισμό της έκτασης και του επιπέδου ακριβείας αυτών των πληροφοριών φέρει ο κύριος του έργου. Κρίνεται σκόπιμο να αποφεύγεται η πρόκληση σημαντικής πρόσθετης επιβάρυνσης για τον κύριο του έργου και τις αρμόδιες αρχές

24.

συνιστά αφενός να συμπληρωθεί ο προσδιορισμός του πεδίου εφαρμογής της εκτίμησης των επιπτώσεων με την έκδοση, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή από κάθε κράτος μέλος, κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με το συγκεκριμένο περιεχόμενο που πρέπει να έχει η περιβαλλοντική έκθεση για δεδομένο τομέα, όποτε αυτό μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ΕΠΕ, και, αφετέρου, τη συγκέντρωση όλων των σημαντικών για τη λήψη απόφασης πληροφοριών

25.

επικρίνει τις διατάξεις που προτείνονται στα στοιχεία α) και γ) του άρθρου 5 παράγραφος 3, να παρέχονται στην περιβαλλοντική έκθεση πληροφορίες σχετικά με τις απαιτούμενες αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις των αρμόδιων αρχών ή με τα επιμέρους στάδια της διαδικασίας και τη διάρκειά τους, καθώς και τις διατάξεις που προτείνονται στο στοιχείο δ) του άρθρου 5 σχετικά με εύλογες εναλλακτικές λύσεις στο προτεινόμενο έργο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους

26.

φρονεί ότι η υποχρέωση εξασφάλισης της ποιότητας των περιβαλλοντικών εκθέσεων πρέπει να συνεχίσει να ανήκει στον εισηγητή του έργου. Θα πρέπει να διατηρηθεί η διάκριση μεταξύ εξασφάλισης της ποιότητας κατά την εκπόνηση της έκθεσης από τον εισηγητή και κατά τον έλεγχο της έκθεσης από την αρμόδια αρχή· αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι θα πρέπει να ενισχυθεί ο ποιοτικός έλεγχος των εκθέσεων ώστε να εξασφαλιστούν οι ανεξάρτητες αναλύσεις σε σχέση με τον ανάδοχο

27.

πιστεύει ότι η οδηγία ΕΠΕ θα πρέπει να καλύπτει όλα τα συστήματα ελέγχου των περιβαλλοντικών εκθέσεων που εφαρμόζονται από τα διάφορα κράτη μέλη, καθώς και από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές. Τα υφιστάμενα συστήματα δεν προβλέπουν μόνο συνεργασία με εξωτερικούς εμπειρογνώμονες και επιτροπές εμπειρογνωμόνων· σε ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως μεταξύ των παλαιοτέρων, υπάρχουν και άλλα συστήματα, όπου ο έλεγχος των εκθέσεων γίνεται εσωτερικά από τις αρμόδιες ή από τις περιβαλλοντικές αρχές

28.

θεωρεί την οδηγία ΕΠΕ βασικό μέσο συμμετοχής των πολιτών στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο, ώστε να εξασφαλιστεί η συνεκτίμηση της τοπικής γνώσης και, ταυτόχρονα, να επισημανθούν οι απαιτήσεις από άποψη κόστους και δεξιοτήτων. Επιδοκιμάζει, συνεπώς τον καθορισμό στο άρθρο 6 παράγραφος 7 ελάχιστης προθεσμίας για τις διαβουλεύσεις, διάρκειας 30 ημερών. Ωστόσο, τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ορίζουν μεγαλύτερες προθεσμίες. Στην αντίθετη περίπτωση πολλές επιχειρήσεις και φορείς δημόσιων έργων θα αντιμετωπίζουν παράταση της διαδικασίας πέραν του δέοντος, διότι υπάρχουν φόβοι να ζητήσει η εμπλεκόμενη κοινή γνώμη την εξάντληση της προθεσμίας που προβλέπεται στο άρθρο 6 παράγραφος 7 από 60 έως 90 ημέρες κατ' ανώτατο όριο. Αυτές οι ανώτατες προθεσμίες δυσχεραίνουν την ενσωμάτωση της ΕΠΕ στη διαδικασία έγκρισης και αντιτίθενται στον στόχο της επιτάχυνσης της διαδικασίας. Η επίσπευση της διαδικασίας που επιδιώκεται με την καθιέρωση χρονικών ορίων, επιτυγχάνεται καλύτερα μέσω της εφαρμογής διαφοροποιημένων εθνικών ρυθμίσεων από τα κράτη μέλη

29.

λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και την αρχή ότι κάθε απόφαση πρέπει να λαμβάνεται χωρίς αδικαιολόγητες χρονοτριβές, προτείνει να περιοριστεί σε λογικά πλαίσια ο χρόνος που προβλέπεται για τη δημοσιοποίηση των πληροφοριών και την προετοιμασία για τη διαδικασία λήψης της απόφασης

30.

τονίζει ότι οι νέες διατάξεις που περιέχονται στο άρθρο 8 παράγραφος 1 πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτες ώστε να λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τα διάφορα συστήματα ΕΠΕ που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη. Σε ορισμένα κράτη μέλη, η ΕΠΕ είναι χωριστή διαδικασία που διενεργείται από τις περιβαλλοντικές αρχές, ενώ η άδεια για την υλοποίηση του έργου χορηγείται –μόνο μετά την έγκριση της ΕΠΕ– από άλλη αρχή και πρέπει να συμφωνεί με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην απόφαση ΕΠΕ. Σε άλλα κράτη μέλη, η ΕΠΕ αποτελεί τμήμα της διαδικασίας έκδοσης της άδειας για την υλοποίηση του έργου

31.

εφιστά την προσοχή στις επικρίσεις, που έχουν εκφραστεί από ορισμένους, ότι οι νέες διατάξεις του άρθρου 8 παράγραφος 1 δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη το ολοκληρωμένο σύστημα που εφαρμόζεται σε ορισμένα κράτη μέλη, στον βαθμό που θέτουν νέες υλικές προϋποθέσεις, οι οποίες καταλήγουν σε αντιφάσεις ή επικαλύψεις της νομοθεσίας της ΕΕ και της εθνικής τομεακής νομοθεσίας. Συνεπώς, οι διατάξεις αυτές δεν πρέπει να περιληφθούν στην οδηγία ΕΠΕ, η οποία θεωρείται πως έχει αποκλειστικά δικονομικό χαρακτήρα

32.

εφιστά την προσοχή στα δικονομικά προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από τις νέες διατάξεις του άρθρου 8 παράγραφος 2 που προβλέπουν ότι, εάν συναχθεί το συμπέρασμα ότι ένα έργο θα έχει σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η αρμόδια αρχή, σε στενή συνεργασία με τις περιβαλλοντικές αρχές και με τον εισηγητή του έργου, εξετάζει αν πρέπει να αναθεωρηθεί η περιβαλλοντική έκθεση και να τροποποιηθεί το έργο ή αν χρειάζονται πρόσθετα μέτρα μετριασμού ή αντιστάθμισης αυτών των επιπτώσεων

33.

επισημαίνει ότι η διατήρηση της μακράς διάρκειας της διαδικασίας αδειοδότησης των έργων δημιουργεί πραγματικό κίνδυνο συχνής προσφυγής στο άρθρο 8 παράγραφος 4 της προτεινόμενης τροποποιημένης οδηγίας, το οποίο προβλέπει ότι η αρμόδια αρχή, πριν λάβει απόφαση για τη χορήγηση ή την απόρριψη της άδειας, πρέπει να ελέγξει αν είναι επικαιροποιημένες οι πληροφορίες της περιβαλλοντικής έκθεσης που προβλέπεται από το άρθρο 5 παράγραφος 1 και ιδίως εκείνες που αφορούν τα προτεινόμενα μέτρα πρόληψης, περιορισμού και, ει δυνατόν, αντιστάθμισης τυχόν σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων

34.

συνιστά να προσδιοριστεί στην οδηγία συγκεκριμένη διάρκεια ισχύος των ΕΠΕ, ως μέσο για να βελτιωθεί η ποιότητα και, επομένως, και η χρησιμότητα αυτών των εκτιμήσεων

35.

επικρίνει τον καθορισμό συγκεκριμένης χρονικής προθεσμίας για τη λήψη της απόφασης οριστικοποίησης της ΕΠΕ (άρθρο 8 παράγραφος 3). Για πολλές επιχειρήσεις και δημόσιους ανάδοχους έργων, ενδεχομένως, αυτό να συντελέσει αφενός σε αδικαιολόγητη χρονοτριβή, αφετέρου, στη διάταξη του άρθρου 8, παράγραφος 3 δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη ότι, ιδιαίτερα για τα μεγάλα έργα υποδομών, χρειάζεται να διεξαχθούν εκτενείς και χρονοβόρες αξιολογήσεις που δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας με την απαιτούμενη ποιότητα. Με αυτήν την έννοια, και σε αντίθεση με όσα διατυπώνονται στην αιτιολογική σκέψη 22 της πρότασης οδηγίας, εάν καθοριστούν χρονοδιαγράμματα υπάρχουν φόβοι να διακυβεύονται τα υψηλά πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος, και, κατά συνέπεια, η ασφάλεια δικαίου. Η επιτάχυνση της διαδικασίας που επιδιώκεται με τον καθορισμό χρονοδιαγραμμάτων, μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω διαφοροποιημένων εθνικών ρυθμίσεων των κρατών μελών

36.

ζητεί να εναρμονιστεί η ορολογία που χρησιμοποιείται στην πρόταση όσον αφορά τα «μέτρα αντιστάθμισης», π.χ. στο άρθρο 8 παράγραφος 2, στο άρθρο 9 και στο παράρτημα IV [το αίτημα αυτό δεν αφορά το ελληνικό κείμενο]

37.

προειδοποιεί ότι η παρακολούθηση δεν πρέπει να περιορίζει την ανάγκη λεπτομερούς ανάλυσης των σημαντικών επιπτώσεων και του μετριασμού ή της αντιστάθμισής τους από τον εισηγητή του έργου, ούτε τις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης. Αυτό σημαίνει ότι η αβεβαιότητα για σημαντικό τμήμα των επιπτώσεων ενός σχεδιαζόμενου έργου δεν πρέπει να οδηγεί σε μια κατάσταση όπου, αντί να αναζητούνται μέτρα μετριασμού ή αντιστάθμισης, επιτρέπεται η υλοποίηση του έργου με μόνη υποχρέωση την παρακολούθησή του· η πρακτική αυτή μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες αργότερα, όταν το έργο θα πρέπει να τροποποιηθεί λόγω των επιπτώσεών του. Επικρίνεται η διάταξη του άρθρου 8 παράγραφος 2, δεύτερο εδάφιο, διότι στη διάταξη αυτή προβλέπεται η παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων μετριασμού ή αντιστάθμισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κάτι που, σε τελική ανάλυση, ισοδυναμεί με έλεγχο. Συγχρόνως, δεν είναι κατανοητό γιατί η αρχή έγκρισης να εκδίδει μέτρα για την παρακολούθηση σημαντικών δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων εφόσον είναι πεπεισμένη για την αποτελεσματικότητα των σχεδιασμένων μέτρων μετρίασης και αντιστάθμισης, δεδομένου ότι ήδη υπάρχουν στην πράξη επαρκείς εμπειρίες σχετικά με το θέμα αυτό. Η υποχρέωση για την καθολική εφαρμογή ελέγχου κρίνεται δυσανάλογη και θα επιβαρύνει με απαράδεκτο τρόπο τους εισηγητές έργων. Η ανάγκη διεξαγωγής ελέγχου των σημαντικών αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων μπορεί να εκτιμηθεί κανονικά μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις από την αρχή έγκρισης

38.

σημειώνει τις επικρίσεις που έχουν εκφραστεί όσον αφορά τον πρόσθετο διοικητικό φόρτο που συνεπάγεται για τα κράτη μέλη και τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές η συλλογή και η υποβολή των νέων πληροφοριών που ζητά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο άρθρο 12 παράγραφος 2 της πρότασής της, προκειμένου να παρακολουθεί την εφαρμογή της οδηγίας

39.

τάσσεται κατά της ανάθεσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της αρμοδιότητας να εκδίδει πράξεις κατ’ εξουσιοδότηση για την ευκολότερη προσαρμογή των παραρτημάτων II.A, III και IV στην επιστημονική και την τεχνική πρόοδο. Πιστεύει ότι όλα τα παραρτήματα θα πρέπει να υπόκεινται στη συνήθη νομοθετική διαδικασία, επειδή συνδέονται στενά με τις απαιτήσεις ΕΠΕ που προβλέπονται στην οδηγία

40.

ζητεί να διατυπωθεί στο άρθρο 3 η μεταβατική διάταξη κατά τρόπο που να επιτρέπει την διεξαγωγή της ΕΠΕ για έργα που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο διαδικασίας σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας οδηγίας ΕΠΕ. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει για παράδειγμα στην περίπτωση που ήδη έχει καταρτιστεί περιβαλλοντική έκθεση σύμφωνα με το άρθρο 5 ή έχει ήδη δημοσιευτεί το έργο.

30.7.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 218/53

—

υπογραμμίζει ότι το νέο ΠΔΠ πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι αποφάσεις της ΕΕ σε περιβαλλοντικά θέματα θα εξακολουθήσουν να είναι επαρκώς σαφείς και προβλέψιμες, ιδίως για τους πρωτοβάθμιους και δευτεροβάθμιους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)·

—

τονίζει ότι χρειάζεται να καλυφθούν ορισμένες ανεπάρκειες, να μετριαστούν οι αποκλίσεις μεταξύ κρατών μελών και να επιδιωχθεί η ορθή συμμόρφωση κατά την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, έτσι ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση του περιβάλλοντος και η δημόσια υγεία, να εξασφαλιστούν συνθήκες ισοτιμίας και ασφάλειας δικαίου και να αποτραπούν στρεβλώσεις της αγοράς· επίσης, συνιστά διάφορες συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να συμπεριληφθούν στο 7ο ΠΔΠ·

—

ζητεί την πραγματοποίηση ικανών αξιολογήσεων αντικτύπου κατά την αναθεώρηση ή κατάρτιση νέας περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ και καλεί την Επιτροπή να συνεκτιμά τις πρακτικές εμπειρίες των κρατών μελών με διακριτό και επαληθεύσιμο τρόπο·

—

ζητεί την ευθυγράμμιση των τομεακών πολιτικών της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (ανώτατες τιμές σε επίπεδο ΕΕ) με την πολιτική της ΕΕ για τις εκπομπές ρύπων (μέτρα της ΕΕ στην πηγή), μέσω της υιοθέτησης μιας ολιστικής προσέγγισης για την εναρμόνιση των μέτρων αυτών με το επίπεδο στόχων τους και τα χρονοδιαγράμματά τους·

—

εκφράζει την ικανοποίησή της για την συμπερίληψη «στόχου προτεραιότητας» για τη βιωσιμότητα των πόλεων στους στόχους του 7ου ΠΔΠ και ζητεί την πλήρωση ελάχιστων κριτηρίων βιωσιμότητας από την πλειονότητα των δήμων της ΕΕ. Οι δείκτες θα πρέπει να αναπτυχθούν σε στενή συνεργασία με τις τοπικές, περιβαλλοντικές και στατιστικές αρχές·

—

ζητεί να είναι το πρόγραμμα πιο φιλόδοξο σε τοπικό επίπεδο, και να επεκτείνει πρωτοβουλίες όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων σε άλλους τομείς του «χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη», και να αναπτύξει περαιτέρω το βραβείου «πράσινης πρωτεύουσας της Ευρώπης»·

Εισηγητής

ο κ. José Macário CORREIA (PT/EPP), Δήμαρχος του Φάρο

Έγγραφο αναφοράς

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με γενικό ενωσιακό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον έως το 2020 — «Ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας»

COM(2012) 710 final

1.

Υπενθυμίζει ότι τα έξι προγράμματα δράσης για το περιβάλλον που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα υπήρξαν σημαντικά για την ανάδειξη της αυξανόμενης σημασίας της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής και την προσπάθεια εξασφάλισης της λογικής ακολουθίας της ως αναπόσπαστου μέρους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, δεν κατόρθωσαν όμως να επιλύσουν πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα της Ευρώπης, λόγω ανεπαρκούς πολιτικής βούλησης ως προς την επιβολή μέτρων.

2.

Το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (6ο ΠΔΠ), που έφερε επίσης υπότιτλο («Περιβάλλον 2010: Το μέλλον μας, η επιλογή μας»), και ήταν σε ισχύ έως τις 22 Ιουλίου 2012, χαράχθηκε το 2001 ως περιβαλλοντική πτυχή της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τη βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ την οικονομική πτυχή αντιπροσώπευε η «στρατηγική της Λισαβόνας».

3.

Στο 6ο ΠΔΠ, προσδιορίστηκαν οι προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2012, με έμφαση σε τέσσερα πεδία δράσης: αλλαγή του κλίματος, φύση και βιοποικιλότητα, περιβάλλον και υγεία, αειφόρος χρήση των φυσικών πόρων και διαχείριση των αποβλήτων. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άφησε τη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη να λησμονηθεί.

4.

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θεωρείται πλέον νέο πολιτικό και στρατηγικό εργαλείο και ο συντονισμός της περιβαλλοντικής πολιτικής θα πρέπει να ενταχθεί στα πλαίσια της εμβληματικής πρωτοβουλίας με τίτλο «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» της εν λόγω στρατηγικής, αντιμετωπίζοντάς την όχι ως υποενότητα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» αλλά ως αυτόνομο συνολικό στρατηγικό στόχο για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ορίζοντα το 2050.

5.

Τονίζει ότι το 7ο ΠΔΠ πρέπει να εγκριθεί το συντομότερο δυνατό ώστε να εξασφαλίσει τη συνέπεια της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ και να καθοδηγήσει τις μελλοντικές εξελίξεις στον καίριο αυτό τομέα πολιτικής· υπογραμμίζει δε ότι το νέο ΠΔΠ πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι αποφάσεις της ΕΕ σε περιβαλλοντικά θέματα θα εξακολουθήσουν να είναι επαρκώς σαφείς και προβλέψιμες, ιδίως για τους πρωτοβάθμιους και δευτεροβάθμιους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) (1).

6.

Προτεραιότητα αποτελεί επίσης η ενσωμάτωση των συγκεκριμένων πορισμάτων της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (UNCSD) του 2012 στις δράσεις που αναπτύσσονται σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό, διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο.

7.

ότι παρά το ότι κρίνονται ως θετικές οι μέχρι τούδε επιτευχθείσες πρόοδοι, ειδικότερα όσον αφορά τη σημαντική μείωση των επιβλαβών για τον αέρα και τα ύδατα εκπομπών, την καλύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση των αποβλήτων και τον περιορισμό των επικίνδυνων χημικών προϊόντων, απομένουν ακόμη στόχοι στους τομείς του αέρα, του αστικού περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας, της λειτουργίας των ενδιαιτημάτων και της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων που πρέπει να επιτευχθούν·

8.

ότι, παρά την ενοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας κατά την τελευταία δεκαετία, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή δεν ενήργησαν πάντοτε σύμφωνα προς το πρόγραμμα και, επομένως, χρειάζεται να καλυφθούν ορισμένες ανεπάρκειες, να μετριαστούν οι αποκλίσεις μεταξύ κρατών μελών και να επιδιωχθεί η ορθή τήρηση κατά την εφαρμογή του νομοθετικού κεκτημένου σε περιβαλλοντικά θέματα, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, σε τομείς όπως ο έλεγχος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η επεξεργασία των υδάτων, τα λύματα, τα απόβλητα και η διαφύλαξη της φύσης, ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση του περιβάλλοντος και η δημόσια υγεία, να εξασφαλιστούν συνθήκες ισοτιμίας και ασφάλειας δικαίου και να αποτραπούν στρεβλώσεις της αγοράς·

9.

ότι, στα τέλη της περιόδου του 6ου ΠΔΠ, υπάρχουν ακόμη πολλοί τομείς δράσης της περιβαλλοντικής πολιτικής που δεν έχουν εξεταστεί επαρκώς, μεταξύ των οποίων επισημαίνουμε:

10.

να εγγραφεί στο νέο πρόγραμμα, κατά τρόπο σαφή και μη επιδεχόμενο παρερμηνεία, ποιες είναι οι περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης των κλιματικών αλλαγών, της υποβάθμισης του οικοσυστήματος, της υπέρβασης της ικανότητας του κύκλου ζωής του αζώτου και της αυξανόμενης υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων·

11.

να αντικατοπτρίζεται η διακήρυξη της διάσκεψης «Ρίο+20», που υιοθετήθηκε από την UNCSD στις 22 Ιουνίου 2012, και η έμφαση που δίδει σε μια πράσινη οικονομία χωρίς αποκλεισμούς, πέρα από τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης μετά το 2015 και από τη συμβολή της ΕτΠ στη διάσκεψη «Ρίο+20» (2)·

12.

να ταχθούν συγκεκριμένοι στόχοι. Η ΕτΠ επιδοκιμάζει τις υψηλές απαιτήσεις του 7ου ΠΔΠ αλλά διερωτάται αν και με ποιον τρόπο θα μπορούν να υλοποιηθούν. Στο πρόγραμμα αναφέρονται υφιστάμενα έγγραφα στρατηγικής και χάρτες πορείας. Ωστόσο, τα έγγραφα αυτά συχνά δεν περιέχουν πρακτικές ενδείξεις π.χ. σχετικά με το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής ή τους ενδιάμεσους στόχους. Η ΕτΠ έχει τη γνώμη ότι οι νέοι στόχοι που ορίζονται πρέπει να είναι εφαρμόσιμοι. Η χάραξη ανέφικτων στόχων μειώνει την αξιοπιστία της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν, κατά τη χάραξη νέων περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ πρέπει να είναι σαφές ότι δύναται να εφαρμοστούν. Παράλληλα θα πρέπει να προβλέπονται για τους ενδιαφερόμενους τομείς, ενδεχομένως μέτρα που θα εφαρμόζονται στην πηγή. Οι προτάσεις πρέπει να συνοδεύονται από σαφές χρονοδιάγραμμα (με τους τελικούς και τους ενδιάμεσους στόχους, καθώς και με ενδιάμεσες εκτιμήσεις) και να συνδέονται με κατάλληλα μέτρα. Η ΕτΠ συνιστά επομένως να προβλεφθούν συγκεκριμένοι, και ει δυνατόν δυνάμενοι να μετρηθούν, στόχοι για το 2020, καθώς επίσης και να προσδιοριστεί μια σαφής και φιλόδοξη προοπτική για το περιβάλλον έως το 2050, με ενδιάμεσους στόχους και που στόχο θα έχει με σκοπό να προσφέρει υψηλά επίπεδα ποιότητας ζωής και ευημερίας για όλους, μέσα σε ασφαλή περιβαλλοντικά όρια·

13.

έχει σημασία να λαμβάνονται υπόψη οι εμπειρίες που έχουν αποκτηθεί στα κράτη μέλη κατά την επανεξέταση νομικών διατάξεων της ΕΕ ή κατά την επεξεργασία νέας νομοθεσίας. Είναι γι' αυτό απαραίτητο να εναρμονιστούν καλύτερα τα επιμέρους στάδια θέσπισης της νομοθεσίας της ΕΕ. Η νομοθεσία της ΕΕ διανύει πέντε στάδια: προετοιμασία, υιοθέτηση, μεταφορά στο εθνικό δίκαιο, εφαρμογή από τις (εθνικές) δικαστικές αρχές και συνεκτίμηση των σχετικών εμπειριών από τα κράτη μέλη. Ενώ το πρώτο στάδιο συνδέεται αποτελεσματικά με τα επόμενα στάδια, δεν είναι σαφές με ποιόν τρόπο λαμβάνονται υπόψη οι εμπειρίες των κρατών μελών και των περιφερειακών και των τοπικών αρχών (πέμπτο στάδιο) κατά την επεξεργασία νέων νομικών διατάξεων της ΕΕ (πρώτο στάδιο). Η ΕτΠ καλεί συνεπώς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεκτιμά τις εμπειρίες αυτές κατά την επεξεργασία νέων προτάσεων με διακριτό και επαληθεύσιμο τρόπο·

14.

αρχικά, πρέπει να εξετάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την υφιστάμενη νομοθεσία και, στη βάση αυτή, να προβεί σε εκτίμηση επιπτώσεων με διακριτό και επαληθεύσιμο τρόπο κατά την επανεξέταση της ισχύουσας νομοθεσίας ή κατά την επεξεργασία νέων προτάσεων. Η ΕτΠ υπογραμμίζει την ανάγκη ορθής εκτίμησης των επιπτώσεων. Μέσω των εκτιμήσεων μπορεί να διαπιστωθεί ήδη σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, ότι:

15.

ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να δημοσιεύει τις προτάσεις της και με άλλο τρόπο. Κατά την εφαρμογή του 6ου ΠΔΠ, οι αξιολογήσεις επιπτώσεων, οι θεματικές στρατηγικές και οι νομοθετικές προτάσεις δημοσιεύτηκαν ταυτόχρονα. Προκειμένου να ληφθεί το σκεπτικό αυτό υπόψη, η ΕτΠ προτείνει ως μέθοδο εργασίας και χρονοδιάγραμμα:

16.

να εξασφαλιστεί ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα εξακολουθήσει να καλύπτει ορισμένους τομείς προτεραιότητας που, μέχρι στιγμής, καλύπτονταν από τη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης, όπως π.χ. τα θέματα της δίκαιης κατανομής των πόρων και της διαγενεακής δικαιοσύνης·

17.

να διασφαλιστεί ότι οι στόχοι του 7ου ΠΔΠ αντικατοπτρίζονται με τον κατάλληλο τρόπο στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2013 και στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», λαμβανομένου υπόψη ότι οι κυριότερες αποφάσεις σε άλλους τομείς, με σημαντική επίδραση στο περιβάλλον, ενδέχεται να ληφθούν πριν από την υιοθέτηση του 7ου ΠΔΠ. Πράγματι, η χρηματοδότηση των περιβαλλοντικών στόχων, σε συνέργεια με το πρόγραμμα LIFE, και η πλήρης ενσωμάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος, πρέπει να αποτελέσουν σημαντικό τμήμα του προσεχούς Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, της μεταρρύθμισης της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ), της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑλΠ), της πολιτικής για τη συνοχή και του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»·

18.

να παρασχεθεί το κατάλληλο πλαίσιο για την εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης, ιδίως για την καινοτομία, την έρευνα και την ανάπτυξη, χάρη στην κινητοποίηση των μηχανισμών της αγοράς και της απόδοσης των υπηρεσιών οικοσυστημάτων·

να εξασφαλιστεί καταλλήλως και σαφώς η στήριξη του ρόλου των ΟΤΑ στην εφαρμογή της νομοθεσίας, ώστε να εξασφαλίζεται η τήρηση της δέσμευσης να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα σε θέματα περιβάλλοντος και ανθρώπινης υγείας, πολιτικής για τις χημικές ουσίες, ιδίως δε όσον αφορά τους στόχους που προσδιορίζονται στον «χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη», στον «χάρτη πορείας για τις χαμηλές εκπομπές άνθρακα» και στη «στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020», χάρη στην εισαγωγή στόχων και δεικτών ενεργειακής απόδοσης στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης και στα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα των κρατών μελών.

19.

τονίζει ότι το πλαίσιο των προτεραιοτήτων του έβδομου προγράμματος δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το περιβάλλον πρέπει να εδράζεται σε τρεις βασικούς άξονες:

Σε θέματα διασφάλισης του φυσικού κεφαλαίου της Ευρώπης, θα πρέπει να βελτιωθεί η εκτέλεση μέτρων και δράσεων σχετικών με τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020: προστασία και αξιοποίηση των δασών, εξάλειψη των εκπομπών από αστικά και βιομηχανικά λύματα και από τη χρήση λιπασμάτων, καθώς και των ατμοσφαιρικών εκπομπών που ευθύνονται για τον ευτροφισμό.

20.

Επίσης, είναι σημαντικό να εφαρμοστεί πλήρως η οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, καθώς και η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική.

21.

Για την εκτέλεση των μέτρων αυτών, καθίστανται αναγκαίες αποτελεσματικότερες επιθεωρήσεις και επαγρύπνηση σε θέματα περιβάλλοντος. Επομένως, έχει καθοριστική για όλα τα κράτη μέλη η σύσταση 2001/331/ΕΚ για τον καθορισμό ελάχιστων κριτηρίων σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις στα κράτη μέλη (RMCEI), που να κατευθύνει τους επιθεωρητές των κρατών μελών στο έργο της περιβαλλοντικής επιθεώρησης κατά τρόπο δομημένο και συγκροτημένο.

22.

Να ενισχυθεί το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, ώστε να παρέχει στην ΕΕ την ικανότητα να εγγυάται ότι οι περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις και τα συστήματα επαγρύπνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο θα χαρακτηρίζονται από συνέπεια, συνοχή και αποτελεσματικότητα με στόχο να εξασφαλιστεί η ενιαία εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ και η ύπαρξη ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις στην εσωτερική αγορά.

23.

Να προωθηθούν ενισχυμένοι μηχανισμοί διεκπεραίωσης καταγγελιών και διαμεσολάβησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

24.

Να υποστηριχθεί σε εθνικό επίπεδο η δημιουργία συστημάτων πληροφόρησης προκειμένου να καταστεί δυνατή η διάδοση πληροφοριών σχετικά με την εφαρμογή στην πράξη της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

25.

Να συναφθούν τριμερείς συμφωνίες σύμπραξης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και των ΟΤΑ για τη βελτίωση της εφαρμογής συγκεκριμένων πράξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και την επίλυση συγκεκριμένων ή διασυνοριακών προβλημάτων σε επίπεδο διαχείρισης περιβαλλοντικών ζητημάτων.

26.

Να βελτιωθεί η επιστημονική τεκμηρίωση της περιβαλλοντικής πολιτικής, ιδίως όσον αφορά την κατανόηση της λειτουργίας των οικοσυστημάτων (ενέργεια, νερό και ροές υλικών καθώς και σχετικές βιώσιμες λειτουργίες του εδάφους, του νερού και του τοπικού κλίματος), συμπεριλαμβανομένης και της προσβασιμότητας, της απλούστευσης, του εξορθολογισμού και του εκσυγχρονισμού της συλλογής, διαχείρισης και ανταλλαγής των δεδομένων και των πληροφοριών για το περιβάλλον, καθώς και των μηχανισμών για την πρόβλεψη, αξιολόγηση και διαχείριση αναδυόμενων περιβαλλοντικών κινδύνων και την όσο το δυνατό ταχύτερη κάλυψη των υφιστάμενων κενών στις σχετικές γνώσεις. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει ειδική στήριξη για ερευνητές σε αυτόν τον τομέα (με τη μορφή υποτροφιών) και, όπου είναι δυνατόν, θα πρέπει να συμμετέχουν ως εμπειρογνώμονες στην επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Συνεπώς, θα πρέπει να αποφευχθεί οποιαδήποτε αύξηση της γραφειοκρατίας λόγω των πρόσθετων ελέγχων και των κανόνων εποπτείας. Αντίθετα, θα πρέπει να επιδιωχθεί η θέσπιση στοχευμένων προτεραιοτήτων και η αξιοποίηση των συνεργειών με τις υπάρχουσες απαιτήσεις εποπτείας.

27.

Σε θέματα αποδοτικής χρήσης των πόρων και χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, η πρόκληση απαιτεί την πλήρη εφαρμογή της δέσμης μέτρων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2020, καθώς και της νομοθεσίας περί αποβλήτων, και την εξασφάλιση της ορθής μεταφοράς, θέσπισης και εφαρμογής τους σε όλα τα κράτη μέλη, με προσφυγή σε ομάδες μεταφοράς του περιβαλλοντικού δικαίου σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

28.

Παράλληλα, πρέπει να εξαλειφθούν στην εσωτερική αγορά οι φραγμοί που εμποδίζουν δραστηριότητες ανακύκλωσης, καθώς και να περιοριστεί η γενική περιβαλλοντική επίπτωση της παραγωγής και της κατανάλωσης, με την προώθηση προϊόντων με μειωμένη περιβαλλοντική επίπτωση και με την παροχή στους καταναλωτές πληροφοριών και κατευθύνσεων σχετικά με τα προϊόντα, οι οποίες να στηρίζονται σε επιστημονική βάση.

29.

Σε επίπεδο επιχειρήσεων, η αυξανόμενη ανάληψη ευθύνης των επιχειρήσεων έναντι των περιβαλλοντικών προβλημάτων, οι εθελοντικοί περιβαλλοντικοί έλεγχοι, τα οικολογικά σήματα που υποστηρίζουν την οικολογική συμβατότητα των προϊόντων και η εξάπλωση της πρωτοβουλίας «ecobusiness» αποτελούν αφ’ εαυτών παράγοντες περιβαλλοντικής ποιότητας, η οποία πρέπει να προωθηθεί περαιτέρω.

30.

Οι φιλικότερες προς το περιβάλλον και αποδοτικότερες τεχνολογίες, η αυξημένη παραγωγικότητα και οι νέες ευκαιρίες απασχόλησης θα στηρίξουν την ανάπτυξη και την απασχόληση.

31.

Ένα συνεπές και ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, που να στηρίζει την αποδοτική χρήση των πόρων και τα φιλικότερα προς το περιβάλλον προϊόντα, θα συνδράμει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην πορεία προς την αποδοτική χρήση των πόρων, μειώνοντας το κόστος παραγωγής και διευκολύνοντας την πρόσβαση σε νέες αγορές.

32.

Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι σχετικοί με το περιβάλλον και το κλίμα στόχοι θα υποστηρίζονται με κατάλληλη χρηματοδότηση: οι στόχοι αυτοί πρέπει να αναγράφονται στις συμβάσεις σύμπραξης και πρέπει να υπάρξει δέσμευση ότι το 20 % τουλάχιστον του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020 θα αφιερωθεί στον σκοπό αυτό. Ειδικότερα, πρέπει να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση των ιδιαίτερα δαπανηρών περιβαλλοντικών μέτρων που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2020 (π.χ. η προτεινόμενη βελτίωση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων μέσω δικτύων πράσινων υποδομών)· η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα το αναδεικνύει αυτό σε ουσιαστικό στοιχείο του 7ου Προγράμματος Περιβαλλοντικής Δράσης.

33.

Παράλληλα, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αυξηθεί τουλάχιστον κατά 25 % η απορρόφηση των πόρων της ΕΕ για περιβαλλοντικές δράσεις, με την εφαρμογή συστήματος αναφοράς και εντοπισμού των σχετικών με το περιβάλλον δαπανών, προκειμένου να διασφαλιστεί, μεταξύ άλλων, η έγκαιρη χρηματοδότηση ιδιαίτερα δαπανηρών περιβαλλοντικών μέτρων για τη βελτίωση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2020.

34.

Να καταργηθούν σταδιακά οι επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις και να γίνεται όλο και μεγαλύτερη χρήση μηχανισμών της αγοράς, συμπεριλαμβανομένης της φορολόγησης και των κυρώσεων για όσους προκαλούν περιβαλλοντικές ζημίες.

35.

Να προωθηθεί και να αυξηθεί η χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα για δαπάνες σχετικές με το περιβάλλον και το κλίμα, ιδίως με τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα.

36.

Η ΕτΠ ζητά την ευθυγράμμιση των τομεακών πολιτικών της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (ανώτατες τιμές σε επίπεδο ΕΕ) με την πολιτική της ΕΕ για τις εκπομπές ρύπων (μέτρα της ΕΕ στην πηγή), μέσω της υιοθέτησης μιας ολιστικής προσέγγισης για την εναρμόνιση των μέτρων αυτών με τις φιλοδοξίες και τα χρονοδιαγράμματα των τομεακών περιβαλλοντικών οδηγιών. Η ΕτΠ καλεί την Επιτροπή να υπολογίσει το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί για τη διαδικασία ανανέωσης των μέτρων στην πηγή και να αξιολογήσει την προβλεπόμενη προθεσμία για την επίτευξη των ανώτατων τιμών υπό πραγματικές συνθήκες, με απώτερο σκοπό την εκτεταμένη μείωση των εκπομπών ρύπων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Προς το σκοπό αυτό, είναι αναγκαία η προσαρμογή των απαιτήσεων των τομεακών περιβαλλοντικών οδηγιών (ανώτατες τιμές), καθώς και των προθεσμιών υλοποίησής τους, στις απαιτήσεις και στα χρονοδιαγράμματα που τίθενται για την εφαρμογή των μέτρων της ΕΕ στην πηγή.

37.

Σχετικά με την εγγύηση της υγείας και της ευημερίας των πολιτών της ΕΕ, πρέπει να τονιστεί η ανάγκη εκσυγχρονισμού της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ποιότητα του αέρα και προσαρμογής της στις πλέον πρόσφατες επιστημονικές γνώσεις, με τον εντοπισμό οικονομικά αποτελεσματικών μέτρων για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πηγή και με την εντατικοποίηση των προσπαθειών για την πλήρη τήρηση της νομοθεσίας περί ποιότητας του αέρα, και ειδικότερα για τα μικροσωματίδια που υπάρχουν στον αέρα.

38.

Σε θέματα θορύβου, επείγει να εντοπιστούν οικονομικά αποτελεσματικά μέτρα για τη μείωση της ηχορύπανσης στην πηγή.

39.

Η ΕτΠ ζητά να θεσπιστούν φιλόδοξα μέτρα όσον αφορά τις μεγάλες εστίες ρύπανσης, ιδίως τις μεταφορές και την κινητικότητα. Στο 7ο ΠΔΠ αναφέρεται σχετικά η Λευκή Βίβλος «Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών — Για ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών», (COM(2011) 144 final). Η ΕτΠ επιδοκιμάζει τους στόχους αυτής της Λευκής Βίβλου. Ωστόσο, προκειμένου οι στόχοι αυτοί να επιτευχθούν πραγματικά, συνιστά να καταρτιστεί ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης, με ενδιάμεσους στόχους, συγκεκριμένα μέτρα (όπως π.χ. νομικές διατάξεις της ΕΕ για τις πηγές ρύπων) και ενδιάμεσες εκτιμήσεις (3).

40.

Σε θέματα υδάτων, απαιτείται να ενταθούν οι προσπάθειες για την εφαρμογή της οδηγίας για το πόσιμο νερό, ιδίως δε όσον αφορά τους μικρούς προμηθευτές που υπάρχουν στο εκάστοτε κράτος μέλος, ενώ είναι εξίσου σημαντικό να καταβληθούν αντίστοιχες προσπάθειες σχετικά και με την οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης, ώστε να επιτευχθούν επίπεδα τήρησης ανώτερα του 95 % έως το 2020.

41.

Καθίσταται επείγουσα η συστηματική διενέργεια εκ των προτέρων αξιολογήσεων των περιβαλλοντικών, κοινωνικοοικονομικών και εδαφικών επιπτώσεων σε επίπεδο ΕΕ, κρατών μελών και τοπικής αυτοδιοίκησης.

42.

Η ΕτΠ στηρίζει την συμπερίληψη «στόχου προτεραιότητας» για τη βιωσιμότητα των πόλεων στους στόχους του 7ου ΠΔΠ και ζητεί την πλήρωση ελάχιστων κριτηρίων βιωσιμότητας από την πλειονότητα των δήμων της ΕΕ.

43.

Θα πρέπει να καθιερωθεί μια καλύτερη διάρθρωση στο επίπεδο των διεθνών συμφωνιών, μέσω της στήριξης διεθνών και περιφερειακών διαδικασιών με στόχο να μετατραπεί η παγκόσμια οικονομία σε μια πράσινη οικονομία χωρίς αποκλεισμούς, χάρη στην προώθηση ενός μέλλοντος οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμου για τον πλανήτη μας και για τις σημερινές και τις επερχόμενες γενεές.

44.

Σε τοπικό επίπεδο, το πρόγραμμα πρέπει να είναι πιο φιλόδοξο, υπό την έννοια της διεύρυνσης πρωτοβουλιών όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων και σε άλλους τομείς που περιλαμβάνονται στον «χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη», όπως η βιοποικιλότητα και ειδικότερα οι χρήσεις της γης, όπως συνιστά η πρόσφατη σχετική γνωμοδότηση της ΕτΠ (CdR 1121/2012 fin). Επίσης, η διαχείριση αποβλήτων και υδάτινων πόρων και η ατμοσφαιρική ρύπανση θα πρέπει να εξεταστούν διεξοδικά, δεδομένου ότι αυτό θα διευκολύνει την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ μέσα από μια καινοτόμο μορφή πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που θα προωθεί την προορατική δέσμευση των ΟΤΑ υπέρ της εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας.

45.

Το ίδιο μπορεί να λεχθεί όσον αφορά τη θέσπιση του βραβείου «πράσινης πρωτεύουσας της Ευρώπης» ως πρόσφορου τρόπου για την ανάδειξη δήμων που επιδεικνύουν παραδειγματική και καινοτόμο συμπεριφορά κατά την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ.

46.

Το 7ο ΠΔΠ οφείλει, επομένως, να στηριχθεί στις θεμελιώδεις αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου —αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», αρχή της προφύλαξης, αρχή της πρόληψης και αρχή της επανόρθωσης στην πηγή—, ώστε να δρομολογεί μέτρα, δράσεις και στόχους που να συνάδουν με τις αρχές της έξυπνης νομοθεσίας και να εντάσσονται σε ένα πλαίσιο ισορροπημένων και βιώσιμων περιβαλλοντικών πολιτικών. Πράγματι, πάρα πολλά μέτρα εξακολουθούν να είναι διορθωτικά μέτρα που λαμβάνονται στο τέλος της διαδικασίας, στο τέλος της αλυσίδας, ενώ προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η προσαρμογή, ή η αμφισβήτηση αυτών των διαδικασιών, προκειμένου να μειωθούν δραστικά οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον σε κάθε φάση τους. Οι καινοτόμες πρωτοβουλίες στην κυκλική οικονομία, η ολοκλήρωση του κύκλου ζωής των υλικών, οι συγκριτικές αναλύσεις των κύκλων ζωής θα πρέπει να προωθηθούν και, προς το σκοπό αυτό, να αξιοποιηθούν ή ακόμη και να συμπληρωθούν οι γνώσεις σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των οικοσυστημάτων (ενέργεια, νερό και ροές υλικών καθώς και σχετικές βιώσιμες λειτουργίες του εδάφους, του νερού και του τοπικού κλίματος), ώστε να υπάρξει μια πιο συστηματική μείωση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον.

47.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τον ρόλο που διαδραματίζει το περιβάλλον στη ζωή τους. Οι ΟΤΑ, ως πλησιέστερο στις τοπικές κοινότητες επίπεδο, έχουν καθοριστική θέση ως πόλοι διασύνδεσης για την κατάρτιση και την κινητοποίηση.

48.

Οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας ισχύουν για τη ρύθμιση, τη θέσπιση και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, βάσει του άρθρου 192 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), όπου προσδιορίζεται η κατανομή εξουσιών μεταξύ της ΕΕ, των κρατών μελών και των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών σε ζητήματα περιβαλλοντικής πολιτικής.

49.

Λαμβανομένων υπόψη των συγκεκριμένων μέτρων που υιοθετεί η Επιτροπή, απαιτείται εντοπισμός των προκλήσεων που θα αποτελέσουν τους στόχους σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

50.

Η «τοπική ατζέντα 21» μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μηχανισμό συμμετοχικής δημοκρατίας, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, για την επιδίωξη των στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής, με τη διάδοση, μέσω της οδού αυτής και με προσφυγή στο διαδίκτυο, πληροφοριών σχετικά με την εφαρμογή σε τοπικό επίπεδο του 7ου ΠΔΠ και με τα ένδικα μέσα που προβλέπονται.

51.

Θα πρέπει να εδραιωθεί η αρχή της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης σε ό,τι αφορά το περιβάλλον. Η ΕτΠ θεωρεί ότι τα προβλήματα του περιβάλλοντος δεν μπορούν να επιλυθούν ούτε να υλοποιηθεί η περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ σε ένα μόνον επίπεδο διακυβέρνησης. Δεν μπορεί πλέον η περιβαλλοντική πολιτική να διαμορφώνεται μόνο σε επίπεδο ΕΕ, στο οποίο θεσπίζονται και οι νομικές διατάξεις, ενώ η εφαρμογή τους επαφίεται στις εθνικές κυβερνήσεις και στους ΟΤΑ. Η πολιτική πρέπει να διαμορφώνεται στα πλαίσια της συνεργασίας μεταξύ διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης. Χρειάζεται μία πολυεπίπεδη προσέγγιση κατά την οποία κάθε επίπεδο διακυβέρνησης (ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό) θα αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν σε συντονισμό με τις υπόλοιπες αρχές και θα θεσπίζει τα μέτρα που μπορούν και πρέπει να ληφθούν στο οικείο επίπεδο διακυβέρνησης, χωρίς επικαλύψεις αρμοδιοτήτων.

52.

Η ΕτΠ θεωρεί ότι η πολυεπίπεδη προσέγγιση πρέπει να ενισχυθεί κατά τη φάση διαμόρφωσης πολιτικής. Προϋπόθεση για τη βελτίωση του περιβάλλοντος στην ΕΕ είναι η χάραξη ρεαλιστικών στόχων, και αυτό απαιτεί την εναρμόνιση μεταξύ των νομικών διατάξεων και των όρων εφαρμογής τους. Έχει, επομένως, καθοριστική σημασία να λαμβάνονται υπόψη οι ενδεχόμενες οικονομικές, πολιτικές ή νομικές επιπτώσεις για τους ΟΤΑ, καθώς και οι δυνατότητες υλοποίησης και πρακτικής εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ.

53.

Η ΕτΠ συνιστά να ενισχυθεί η πολυεπίπεδη προσέγγιση και κατά τη φάση της εφαρμογής. Η εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας δεν είναι μόνον ζήτημα νομικής υλοποίησης (δηλαδή μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο). Αυτό σημαίνει ότι η περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ θα πρέπει να συνδυάζεται με ευρωπαϊκά και εθνικά σχέδια εφαρμογής (εγχειρίδια, ορθές πρακτικές και μέτρα που εφαρμόζονται στην πηγή). Με αυτήν την έννοια, η ΕτΠ τάσσεται με αποφασιστικότητα υπέρ της πολυεπίπεδης προσέγγισης και αναφέρει σχετικά τις διυπηρεσιακές ομάδες εργασίας στα κράτη μέλη στα πλαίσια των οποίων εμπειρογνώμονες από διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης συνεργάζονται για την κατάρτιση των εθνικών σχεδίων εφαρμογής.

54.

Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό το 7ο ΠΔΠ να στηρίζει τον ρόλο των ΟΤΑ στην εφαρμογή της νομοθεσίας και προτείνονται προς τούτο οι παρακάτω δράσεις:

55.

Η στρατηγική που χαρακτηρίζει το 7ο ΠΔΠ θα εξαρτηθεί, εν μέρει, από τα συγκεκριμένα μέσα πολιτικής που θα επιλεγούν για την επίτευξη των ταχθέντων στόχων, τα οποία θα καθοριστούν μόνον αφού ολοκληρωθούν οι εκτιμήσεις επιπτώσεων. Η αναλογία κόστους/οφέλους και οι επιμέρους οικονομικές και κοινωνικές επιδράσεις θα επηρεαστούν επίσης, καθώς και ο ρόλος των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών στην εφαρμογή των πολιτικών και της νομοθεσίας που θα συμφωνηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωστόσο, τα μέτρα που αναφέρονται στο προηγούμενο σημείο δεν πρέπει να αυξήσουν τις δαπάνες των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. Η Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί ότι η ευθύνη για το κόστος των μέτρων που αναφέρονται στο προηγούμενο σημείο πρέπει να βαρύνει κατά κύριο λόγο την ΕΕ ή τις εθνικές κυβερνήσεις. Αυτό που έχει σημασία είναι να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της οικονομικής προόδου, χάρη στη διατήρηση της ανθεκτικότητας των οικοσυστημάτων μας ώστε να στηρίζουν την ανάπτυξη και να προφυλάσσουν την υγεία των πολιτών μας.