Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-SMEs, l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali, l-artiġjanat u l-professjonijiet liberi: ‘lesti għall-mira ta’ 55 %’”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/01)

Relatur:	Milena ANGELOVA
Korelatur:	Rudolf KOLBE

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Suq Uniku, Produzzjoni u Konsum
Adozzjoni fis-sezzjoni	27.6.2022
Adozzjoni fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	143/1/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-intrapriżi mikro, żgħar u ta’ daqs medju, kemm jekk huma intrapriżi tradizzjonali, negozji tal-familja, kummerċjanti, intrapriżi tal-ekonomija soċjali, artiġjanat jew professjonijiet liberi (minn hawn ’il quddiem MSMEs) huma parti essenzjali mis-soluzzjoni lejn ekonomija tal-UE kompetittiva, newtrali għall-klima, ċirkolari u inklużiva, sakemm jinħolqu u jipprevalu l-kundizzjonijiet xierqa. L-MSMEs jiġġeneraw impatt pożittiv billi jtejbu l-prestazzjoni ambjentali tagħhom stess u billi jipprovdu għarfien espert u soluzzjonijiet lil intrapriżi oħrajn, liċ-ċittadini u lis-settur pubbliku. Filwaqt li jirrikonoxxi u jenfasizza d-diversità u l-ħtiġijiet differenti tal-MSMEs, il-KESE jitlob biex tingħata attenzjoni speċifika lill-iżgħar MSMEs u lil dawk l-aktar vulnerabbli.

1.2.

Ħafna MSMEs ma għandhomx għarfien dwar ir-rekwiżiti leġiżlattivi li dejjem jevolvu, stabbiliti biex tinkiseb in-newtralità klimatika, u dwar kif iwieġbu għalihom. Barra minn hekk, għandhom diffikultajiet biex jidentifikaw benefiċċji u opportunitajiet kummerċjali potenzjali provduti mit-tranżizzjoni ekoloġika. Għaldaqstant, il-KESE jenfasizza li hemm bżonn urġenti li l-MSMEs jiġu appoġġjati biex jifhmu u jiġġestixxu t-tranżizzjoni ekoloġika bl-aħjar mod possibbli.

1.3.

Il-KESE jitlob għal miżuri ta’ informazzjoni u ta’ sensibilizzazzjoni estiżi u mmirati, imwettqa b’mod koordinat u komplementari mill-KE u mill-Istati Membri, flimkien mal-organizzazzjonijiet kummerċjali, il-kmamar tal-kummerċ, l-imsieħba soċjali u partijiet interessati rilevanti oħrajn.

1.4.

Il-KESE jitlob ukoll għal programm komprensiv, immirat lejn l-appoġġ lill-MSMEs fil-kwistjonijiet kollha li jaffaċċjaw fl-operat tan-negozju u fl-attivitajiet tagħhom biex isiru aktar ekoloġiċi u jikkonformaw mal-leġiżlazzjoni. Peress li hemm differenzi konsiderevoli bejn l-MSMEs, huma meħtieġa soluzzjonijiet adattati ħafna u politki u miżuri mmirati sew.

1.5.

Appoġġ fuq terminu qasir immedjat u mmirat għall-MSMEs huwa kruċjali biex l-irkupru ekonomiku tagħhom mill-pandemija jingħata spinta u biex jiġu megħjuna jindirizzaw il-konsegwenzi tal-invażjoni Russa tal-Ukrajna, bħal prezzijiet għoljin tal-enerġija u nuqqas ta’ provvista ta’ materjali u prodotti. Minħabba ċ-ċirkostanzi straordinarji, il-KESE jqis li għandha tingħata l-flessibilità xierqa fl-iskedi tal-Patt Ekoloġiku Ewropew sakemm tintemm il-kriżi, filwaqt li jiġi żgurat li l-miri ma jiġux abbandunati għall-ebda raġuni.

1.6.

Bil-għan li tittejjeb l-effiċjenza fir-riżorsi tal-MSMEs, il-KESE jipproponi li jiġu stabbiliti “ċentri ta’ ċirkolarità” f’diversi reġjuni. Dan għandu jsaħħaħ il-kooperazzjoni bejn kumpaniji fl-oqsma kollha u jiffaċilita l-iżvilupp ta’ prattiki u proċessi ġodda, inkluż id-dimostrazzjoni ta’ teknoloġiji ġodda. L-organizzazzjonijiet tal-MSMEs, il-kmamar tal-kummerċ, il-qasam akkademiku, l-imsieħba soċjali, u partijiet ikkonċernati rilevanti oħra għandhom ikunu parti integrali mill-proċess.

1.7.

Il-KESE jemmen li huwa importanti li r-rappreżentanti tal-MSMEs jiġu involuti fit-tħejjija ta’ pjani direzzjonali settorjali għal azzjoni klimatika fil-livell nazzjonali, kif ukoll fit-tiswir tal-mogħdijiet ta’ tranżizzjoni fil-livell tal-UE għal diversi ekosistemi tan-negozji, biex b’hekk jissaħħu wkoll l-għarfien dwar il-kondiviżjoni tal-aħjar prattiki, l-allokazzjoni xierqa tar-riżorsi u l-implimentazzjoni effiċjenti.

1.8.

Il-KESE jistieden lill-UE u lill-Istati Membri biex jaċċeleraw l-investimenti ekoloġiċi tal-MSMEs billi jiżguraw li jkun hemm ambjent regolatorju abilitanti, prevedibbli u ta’ inkoraġġiment, inklużi proċeduri ta’ għoti ta’ permessi bla intoppi u l-evitar ta’ kompiti amministrattivi onerużi, kif ukoll billi jiġi pprovdut aċċess rapidu, faċli, sempliċi u traċċabbli għall-finanzjament, imfassal skont il-ħtiġijiet differenti tal-gruppi diversi kollha tal-MSMEs.

1.9.

Il-KESE jitlob għal kooperazzjoni mill-qrib bejn il-fornituri tal-edukazzjoni u l-MSMEs sabiex ifasslu taħriġ li jkopri l-kompetenzi u l-ħiliet meħtieġa fit-tranżizzjoni ekoloġika, inkluż permezz ta’ titjib u tiġdid tal-ħiliet kemm tal-impjegati kif ukoll tal-intraprendituri. Barra minn hekk, il-KESE jitlob għal appoġġ għal attivitajiet ta’ innovazzjoni għall-MSMEs billi tiġi inċentivata u ffaċilitata l-kooperazzjoni ma’ negozji oħrajn, l-organizzazzjonijiet tagħhom, il-kmamar tal-kummerċ, l-universitajiet u l-organizzazzjonijiet ta’ riċerka.

1.10.

Il-KESE jħeġġeġ il-promozzjoni tal-kummerċ ta’ soluzzjonijiet ekoloġiċi prodotti mill-MSMEs, inkluż fil-kuntest tal-akkwist pubbliku, billi l-MSMEs jiġu pprovduti b’kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fis-suq uniku u billi jiġi ffaċilitat l-aċċess tagħhom għas-swieq barranin ta’ prodotti, teknoloġiji u servizzi ekoloġiċi. Irid jiġi żgurat ambjent tan-negozju kompetittiv għall-intrapriżi tal-UE b’rabta mal-pajjiżi terzi, bl-użu tal-mezzi diplomatiċi kollha, inkluż fl-oqsma tal-politika dwar il-klima, ir-riżorsi u dik kummerċjali, u b’attenzjoni speċifika għal mossi miċ-Ċina u minn swieq emerġenti oħrajn.

2.   It-tranżizzjoni ekoloġika u l-MSMEs

2.1.

L-MSMEs jikkontribwixxu għal ekonomija sostenibbli u li toħloq l-impjiegi. Huma jżommu lis-soċjetajiet aktar magħqudin u spiss jaqdu funzjonijiet kemm ekonomiċi kif ukoll soċjali. B’dan il-mod isaħħu l-bażi tad-demokrazija, l-għaqda u l-inklużività. Huma kruċjali għall-irkupru u l-ġid ekonomiku u soċjali, peress li joperaw fil-livell lokali f’kull rokna tal-UE u speċjalment fiż-żoni remoti u rurali, fejn spiss ikunu l-uniku fattur li jiġġenera attività ekonomika.

2.2.

It-tibdil fil-klima jixpruna t-tranżizzjoni enerġetika sostenibbli, imma – fuq kollox – jixpruna l-ekonomija u s-soċjetà b’mod ġenerali lejn in-newtralità klimatika, iċ-ċirkolarità u s-sostenibbiltà inġenerali. Huwa jikkawża fenomeni ta’ temp estrem u diżastri naturali, u huwa marbut ma’ sfidi ambjentali ewlenin oħrajn bħat-telf tal-bijodiversità, it-tniġġis ambjentali, u d-degradazzjoni tar-riżorsi naturali.

2.3.

Il-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %” jiffoka b’mod speċifiku fuq il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u jinkludi bosta biċċiet ta’ leġiżlazzjoni li jaffettwaw lill-MSMEs b’diversi modi. Huwa parti mill-implimentazzjoni tal-inizjattiva ewlenija tal-UE — il-Patt Ekoloġiku Ewropew, li tindirizza t-tkabbir sostenibbli relatat mal-industriji, mal-kummerċ, mas-servizzi u mal-enerġija, mat-trasport, mal-bini u mas-sistemi tal-ikel. L-MSMEs għandhom rwol essenzjali f’dawn l-oqsma kollha.

2.4.

L-MSMEs huma parti essenzjali mis-soluzzjoni fl-implimentazzjoni tal-Patt Ekoloġiku Eropew, sakemm jinħolqu u jipprevalu l-kundizzjonijiet adatti. Dan l-impatt pożittiv jiġi ġġenerat, min-naħa waħda, permezz ta’ titjib fil-prestazzjoni ta’ varjetà wiesgħa ta’ MSMEs, u min-naħa l-oħra, permezz tal-azzjonijiet ta’ dawn l-MSMEs, billi jipprovdu għarfien espert u soluzzjonijiet lil intrapriżi oħrajn, liċ-ċittadini u lis-settur pubbliku.

2.5.

It-tranżizzjoni ekoloġika hija marbuta mill-qrib mat-trasformazzjoni diġitali, u l-MSMEs jeħtieġ jindirizzaw iż-żewġ partijiet ta’ din it-tranżizzjoni doppja – sfida doppja eżiġenti immens minħabba l-bżonn sostanzjali għal riżorsi. Id-diġitalizzazzjoni hija għodda biex l-operazzjonijet tan-negozji jsiru iżjed effiċjenti, tgħin fl-espansjoni tas-suq u fl-internazzjonalizzazzjoni, u għandha l-potenzjal konsiderevoli li tnaqqas l-emissjonijiet, l-iskart u l-użu tar-riżorsi naturali. Iżda s-servizzi u l-apparat diġitali jikkawżaw ukoll impatti ambjentali li jeħtieġ li jiġu ġestiti simultanjament.

2.6.

Apparti milli jirsistu għat-tranżizzjoni doppja ekoloġika u diġitali, l-MSMEs qegħdin jissieltu mal-irkupru ekonomiku mill-pandemija u mal-implikazzjonijiet tal-invażjoni Russa tal-Ukrajna. Il-prezzijiet għoljin tal-enerġija u n-nuqqas ta’ provvista ta’ materjali u prodotti huma fost il-kwistjonijiet reċenti li għandhom impatti sinifikanti fuq l-MSMEs u n-negozju tagħhom. Il-kompetittività tagħhom, kif ukoll il-kompetittività ġenerali tal-ekonomija tal-UE, qiegħda tkompli tiġi pperikolata mill-mossi għal għarrieda taċ-Ċina u ta’ swieq emerġenti oħrajn, li wkoll jieħdu vantaġġ milli jevitaw is-sanzjonijiet fuq ir-Russja u jsegwu rekwiżiti klimatiċi u ambjentali aktar baxxi.

2.7.

Il-kwistjonijiet relatati mal-klima u mal-ambjent ma humiex biss kwistjonijiet ta’ sostenibbiltà ambjentali iżda huma wkoll, fil-biċċa l-kbira, parti essenzjali tal-kompetittività, il-profitabbiltà u l-prestazzjoni ekonomika ġenerali tal-intrapriżi. Apparti milli jserrħu fuq il-valuri tagħhom u fuq il-kuxjenzi ġenerali, l-MSMEs jissodisfaw rekwiżiti u aspettattivi klimatiċi u ambjentali permezz ta’ diversi mekkaniżmi. — Rekwiżiti diretti tal-qafas regolatorju għall-MSMEs, eż. dwar l-emissjonijiet, l-enerġija, il-materjali u l-prodotti, jew obbligi amministrattivi. — Effetti indiretti ta’ xi rekwiżiti, li jħallu impatt fuq id-disponibbiltà u l-prezzijiet tal-fatturi ta’ produzzjoni bħall-enerġija u l-materjali, jew permezz ta’ spejjeż oħrajn tat-tmexxija ta’ negozju, inkluż it-tassazzjoni. — Rekwiżiti permezz tal-katini tal-valur fil-forma ta’ aspettattivi tal-klijent, tal-investitur u tal-finanzjatur, bħal dawk li jirrigwardaw il-finanzjament sostenibbli u r-rappurtar, jew permezz tal-aspettattivi ta’ partijiet ikkonċernati oħrajn.

2.8.

Ħafna MSMEs ma humiex konxji għalkollox mill-impatti ta’ politiki u rekwiżiti klimatiċi u ambjentali speċifiċi fuq in-negozji tagħhom u l-katini tal- provvista u tal-valur tagħhom, u lanqas minn kif jadattaw jew jittrasformaw il-prodotti u s-servizzi tagħhom f’fażi bikrija biex jipprevjenu telf jew saħansitra esklużjoni mis-suq aktar ’il quddiem. Apparti minn hekk, huma kkonfrontati minn riżorsi umani u finanzjarji limitati għall-operazzjonijiet ta’ kuljum u biex jiżviluppaw in-negozji tagħhom, u hemm riskju li d-daqs limitat tagħhom jeħtieġ jew jirrikjedi wisq għarfien multiplu. Parti notevoli tal-intrapriżi jaffaċċjaw diffikultajiet minħabba l-kumplessità ta’ biċċiet ta’ leġiżlazzjoni li dejjem jevolvu, piżijiet amministrattivi, regoli finanzjarji u spejjeż għoljin, nuqqas ta’ għarfien espert u għarfien ambjentali speċifiku biex jagħżlu l-aħjar azzjonijiet (1), flimkien ma’ diffikultajiet biex jaċċessaw katini tal-valur ġodda, finanzjament, ħaddiema u mudelli ta’ negozju ġodda, fost oħrajn.

2.9.

Filwaqt li n-nuqqas ta’ għarfien dwar ir-rekwiżiti u modi kif wieħed iwieġeb għalihom huwa sfida importanti, daqstant ieħor huma d-diffikultajiet biex jiġu identifikati benefiċċji u opportunitajiet ta’ negozju potenzjali, bħal inqas spejjeż għall-enerġija u għall-materjali, aċċess imtejjeb għal finanzjament, talba ogħla u swieq ġodda, u dehra mtejba fost il-partijiet ikkonċernati.

2.10.

L-MSMEs bi proposta ta’ valur ta’ negozju fl-ekonomija ċirkolari, fil-klima, fil-bijodiversità, fl-enerġija rinnovabbli u f’temi oħrajn tal-Patt Ekoloġiku Ewropew għandhom inizjattiva inerenti biex jesploraw, jinvestu u jisfruttaw opportunitajiet ta’ negozju ġodda f’dawn l-oqsma. Għandhom bosta opportunitajiet, eż. fir-rinnovazzjoni tal-bini, fl-ippjanar u l-kostruzzjoni ta’ infrastruttura, fil-produzzjoni industrijali u fil-manutenzjoni ta’ apparat, fl-għoti ta’ servizzi legali u ta’ kontabilità, u fl-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet diġitali. Il-proċess ta’ tranżizzjoni huwa dipendenti ferm mis-soluzzjonijiet intelliġenti tagħhom, iġġenerati mill-esperti li jimpjegaw, li juri l-importanza ta’ edukazzjoni ta’ kwalità għolja u rilevanti, edukazzjoni u taħriġ vokazzjonali (VET) u titjib kostanti tal-ħiliet.

2.11.

L-aktar grupp vulnerabbli ta’ MSMEs, li għandu wkoll l-akbar ħtieġa ta’ informazzjoni huwadak li jemmen li l-Patt Ekoloġiku Ewropew huwa sempliċiment biċċa leġiżlazzjoni addizzjonali li tkompli żżid mal-piżijiet amministrattivi kumulattivi, li tpoġġi lill-mudelli ta’ negozju tal-MSMEs taħt pressjoni, u li tillimita l-profitabbiltà f’xenarju ta’ żamma tal-istatus quo. Dan jenfasizza l-fatt li l-kategoriji kollha ta’ MSMEs, kemm jekk huma dawk vulnerabbli li waqgħu lura, dawk segwituri jew mexxejja, jeħtieġu appoġġ li huwa differenti u mmirat speċifikament lejhom (2).

2.12.

Barra minn hekk, f’termini ta’ kapaċità u livell ta’ tħejjija, hemm ħafna differenzi bejn l-MSMEs f’termini tan-natura u d-daqs tal-kwistjonijiet klimatiċi u ambjentali, ir-rekwiżiti u l-aspettattivi mmirati lejhom, u l-opportunitajiet li jsiru disponibbli għalihom. Id-differenzi jinbtu minn diversi fatturi: l-intensità fir-riżorsi naturali tan-negozju, id-daqs tal-intrapriża, il-pożizzjoni tal-intrapriża fil-katini tal-provvista u fl-ekosistemi tan-negozju, il-lokalizzazzjoni tal-intrapriża, it-tipi ta’ klijenti, is-sorsi tal-fatturi ta’ produzzjoni, u s-swieq ġeografiċi tal-intrapriża.

2.13.

Dan jitlob soluzzjonijiet adattati ħafna u politiki u miżuri mmirati sew li jikkunsidraw id-differenzi bejn, ngħidu aħna, intrapriżi ta’ daqs medju fl-industriji tal-manifattura, intrapriżi li joperaw fl-oqsma tal-ospitalità u tal-bejgħ bl-imnut, negozji tal-familja u tradizzjonali, negozji ġodda innovattivi, intrapriżi tal-ekonomiji soċjali, u l-artiġjanat u l-professjonijiet liberi.

2.14.

Minkejja l-ħafna differenzi bejn l-MSMEs, il-ġestjoni b’suċċess tat-tranżizzjoni ekoloġika f’kull intrapriża tibda b'sensibilizzazzjoni xierqa dwar kwistjonijiet u xejriet topiċi u l-għarfien tagħhom, li jippermetti li jiġu identifikati l-punti b’saħħithom, id-dgħufijiet, l-opportunitajiet u r-riskji tal-intrapriża, u li tiġi definita l-pożizzjoni li jixtiequ jieħdu fit-tranżizzjoni ekoloġika.

2.15.

L-aktar sforzi konkreti fil-livell tal-intrapriża huma relatati mal-ippjanar, l-organizzazzjoni u l-monitoraġġ tan-negozju b’mod ġenerali, inkluż il-produzzjoni u l-kummerċ ta’ prodotti u servizzi, it-trasport u l-loġistika, u l-akkwist ta’ enerġija, materja prima u fatturi ta’ produzzjoni oħrajn. L-aspetti klimatiċi u ambjentali huma wkoll element integrali fl-attivitajiet ta’ innovazzjoni, fl-iżvilupp ta’ ħiliet u fl-involviment tal-ħaddiema kollha, u fil-komunikazzjoni u l-kooperazzjoni mal-partijiet ikkonċernati.

3.   Politiki u miżuri biex jiġu appoġġjati l-MSMEs taħt il-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %”

3.1.

Bil-għan li jkunu lesti għall-mira ta’ 55 % u kapaċi jiksbu b’suċċess it-tranżizzjoni ekoloġika, l-MSMEs iridu jkunu infurmati sew u ffaċilitati sabiex jifhmu aħjar l-implikazzjonijiet tal-proposti leġiżlattivi ġodda u kumplessi (3). Dan jitlob informazzjoni u miżuri ta’ sensibilizzazzjoni wesgħin u mmirati, imwettqa b’mod koordinat u komplementari mill-KE u mill-Istati Membri, li f’dan ir-rigward għandhom responsabbiltà kruċjali. Ir-rwol tal-organizzazzjonijiet kummerċjali u tal-kmamar tal-kummerċ ukoll huwa essenzjali biex jinfurmaw u jappoġġjaw lill-membri tagħhom, ikkumplementati mill-fornituri ta’ edukazzjoni u taħriġ, l-uffiċċji ta’ żvilupp reġjonali, l-organizzazzjonijiet raggruppanti, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet rilevanti tas-soċjetà ċivili.

3.1.1.

Wara l-invażjoni Russa tal-Ukrajna, il-politiki tal-Patt Ekoloġiku Ewropew issa jinsabu taħt konsultazzjoni miftuħa f’termini ta’ skedi minħabba ċ-ċirkostanzi straordinarji ġodda, u d-dipendenza tal-UE mill-enerġija u l-ikel mir-Russja u mill-Ukranja. Il-KESE jirrikonoxxi ċ-ċirkostanzi u d-dipendenzi straordinarji, u jqis li l-miri ekoloġiċi ma għandhomx jiġu abbandunati għall-ebda raġuni, madankollu, għandha tingħata flessibilità loġika għal ċertu żmien sakemm tintemm il-kriżi.

3.1.2.

Apparti mill-valutazzjoni xierqa tal-impatt tal-inizjattivi leġiżlattivi kollha, il-KESE jitlob lill-KE sabiex tipprovdi gwida komprensiva, ċara u mhux ambigwa dwar ir-rekwiżiti relatati mal-klima eżistenti u dawk li ġejjin u l-implikazzjonijiet tagħhom għall-MSMEs, li għandha tkopri: — ir-rekwiżiti jew ir-restrizzjonijiet diretti għall-MSMEs taħt il-biċċiet ta’ leġiżlazzjoni varji, maqsumin skont id-diversi tipi jew kategoriji ta’ intrapriżi (qasam, daqs, eċċ.); — l-impatti indiretti fuq l-MSMEs li għandhom jiġu antiċipati permezz ta’ mekkaniżmi tas-suq, minħabba r-rekwiżiti mmirati lejn il-kumpaniji l-kbar.

3.1.3.

Il-KESE jitlob biex titlesta gwida korrispondenti għal leġiżlazzjoni dwar kwistjonijiet ambjentali ewlenin oħrajn. B’mod aktar ġenerali, dan it-tip ta’ gwida għandha ssir prattika regolari u takkumpanja kwalunkwe inizjattiva futura fil-qasam tal-Patt Ekoloġiku Ewropew. L-MSMEs jeħtieġu qafas leġiżlattiv stabbli li jipprovdi perspettivi ċari u ppjanar għall-investimenti tagħhom. Għalhekk, għandhom jiġu evitati bidliet f’daqqa, bħall-bidla reċenti tal-miri fir-rigward tal-enerġija rinnovabbli u tal-effiċjenza enerġetika proposti fil-pjan REPowerEU, peress li dawn jaggravaw l-ambjent diġà kumpless u inċert ħafna.

3.2.

Fid-dawl tal-kamp ta’ applikazzjoni wies’ u tal-profondità tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, hija prevista trasformazzjoni industrijali totali. Fid-dawl tal-prinċipju “Aħseb l-Ewwel fiż-Żgħir”, u bil-għan li jiġi evitat li l-MSMEs “sempliċiment ifallu”, huwa meħtieġ programm komprensiv u wiesa’ ta’ appoġġ u żvilupp tal-kapaċità. L-għan huwa li l-MSMEs jiġu appoġġjati fil-kwistjonijiet kollha li jaffaċċjaw fl-operazzjonijiet u l-attivitajiet kummerċjali tagħhom biex isiru aktar ekoloġiċi u jikkonformaw mal-leġiżlazzjoni.

3.2.1.

Il-KESE jqis li hemm livell għoli ta’ interess, espress mill-KE u mill-PE, biex issir ħidma ulterjuri fuq l-inizjattivi diġà fis-seħħ biex tiġi promossa l-istrateġija għall-SMEs u jiġu eżaminati aktar possibbiltajiet biex l-istrateġija titwettaq b’suċċess. Il-KESE jitlob biex dan l-interess jissarraf effettivament f’politika fl-oqsma kollha possibbli, u jisħaq fuq ir-rwol indispensabbli tal-Istati Membri, li għandhom jaġixxu f’kooperazzjoni mal-organizzazzjonijiet tal-MSMEs, mal-kmamar tal-kummerċ, mal-imsieħba soċjali u ma’ partijiet ikkonċernati rilevanti oħrajn.

3.2.2.

L-intraprendituri żgħażagħ huma l-futur ta’ aktar tkabbir tal-MSMEs u tal-impjiegi. Għaldaqstant l-attenzjoni għall-konsumaturi u l-attraenza tagħhom għal impjegati żgħażagħ, flimkien ma’ tħassib dejjem akbar dwar it-tranżizzjoni ekoloġika, għandu jiġi identifikat u indirizzat b’mod aktar speċifiku, pereżempju fil-pjani ta’ rkupru. Barra minn hekk, sabiex isir użu mill-potenzjal sħiħ tas-soċjetà kollha u biex titkattar id-diversità fin-negozji, għandu jitneħħa kwalunkwe ostakolu għall-intraprenditorija fost in-nisa. L-ispirtu intraprenditorjali tal-gruppi vulnerabbli kollha, bħall-persuni b’diżabilità, il-migranti u l-komunitajiet li jħaddnu minoranzi, għandu jiġi stimulat u promoss ukoll.

3.2.3.

Bil-għan li jissaħħu s-sinerġiji tad-diġitalizzazzjoni u tal-ekoloġizzazzjoni fl-MSMEs, iż-żewġ xejriet għandhom jiġu kkunsidrati fl-istess ħin fit-tfassil ta’ politiki u miżuri. Peress li la t-tranżizzjoni ekoloġika u lanqas dik diġitali ma huma sempliċi kwistjonijiet tekniċi jew finanzjarji, iridu jiġu indirizzati l-kwistjonijiet personali u tan-negozju ewlenin sabiex ikun hemm maġġoranza kbira ta’ MSMEs li tadotta tranżizzjoni doppja fuq terminu twil u li tibqa’ valida fil-futur (4).

3.2.4.

Il-KESE jitlob ukoll lill-KE u l-Istati Membri biex jimmonitorjaw l-effetti tal-implimentazzjoni tat-tranżizzjoni doppja ekoloġika u diġitali f’termini tal-katini tal-provvista u tal-valur, u tal-iżviluppi ekonomiċi u tas-soċjetà reġjonali rispettivi sabiex ikunu jistgħu jpattu għal effetti negattivi possibbli fuq l-MSMEs u fuq l-impjiegi fi stadju bikri.

3.3.

Sabiex jiġi appoġġjat l-iżvilupp tal-operazzjonijiet ta’ negozju ta’ kuljum tal-MSMEs, bħall-produzzjoni ta’ oġġetti u servizzi, il-produzzjoni tal-enerġija u l-użu u l-organizzazzjoni tal-loġistika, jeħtieġ li tkun disponibbli provvista xierqa ta’ servizzi ta’ konsulenza prattika u ta’ pjattaformi ta’ kooperazzjoni.

3.3.1.

Il-KESE jitlob lill-UE u l-Istati Membri biex isaħħu u jinkoraġġixxu l-istabbiliment ta’ servizzi ta’ appoġġ teknoloġiku u maniġerjali disponibbli għall-MSMEs, billi jużaw il-potenzjali sħiħ ta’ strumenti differenti, b’mod partikolari fl-implimentazzjoni tal-pjani nazzjonali għall-irkupru u r-reżiljenza u tal-Ftehimiet ta’ Sħubija, bit-tir li jgħinu lill-intrapriżi jtejbu l-effiċjenza enerġetika u materjali, u jnaqqsu l-ġenerazzjoni ta’ emissjonijiet u skart, sabiex jimminimizzaw kemm l-ispejjeż kif ukoll l-impatti ambjentali. Il-KESE jitlob ukoll biex l-aspetti ambjentali jiġu integrati fis-servizzi ta’ konsulenza fil-qasam diġitali.

3.3.2.

Bil-għan li tittejjeb l-effiċjenza fir-riżorsi tal-MSMEs, il-KESE jipproponi li jiġu stabbiliti “ċentri ta’ ċirkolarità” f’diversi reġjuni. Dan għandu jsaħħaħ il-kooperazzjoni bejn il-kumpaniji fl-oqsma kollha u jiffaċilita l-iżvilupp ta’ proċessi ġodda għar-riċiklaġġ u l-użu mill-ġdid tal-iskart u tal-prodotti sekondarji, inkluża d-dimostrazzjoni ta’ teknoloġiji ġodda.

3.3.3.

Il-KESE jitlob għall-involviment tal-MSMEs u tar-rappreżentanti tagħhom fit-tħejjija ta’ pjani direzzjonali settorjali għal azzjoni klimatika fil-livell nazzjonali, kif ukoll fit-tiswir tal-mogħdijiet ta’ tranżizzjoni fil-livell tal-UE għal diversi ekosistemi tan-negozji, biex b’hekk jissaħħu wkoll l-għarfien dwar il-kondiviżjoni tal-aħjar prattiki, l-allokazzjoni adatta tar-riżorsi u l-implimentazzjoni effiċjenti.

3.4.

Bil-għan li jissaħħaħ u jiġi appoġġjat l-investiment fl-ekoloġizzazzjoni tal-MSMEs, tal-ekonomija u tas-soċjetà inġenerali, għandu jiġi żgurat ambjent li jiffavorixxi l-investiment u kundizzjonijiet li jiffaċilitaw lill-MSMEs aċċess adatt għall-finanzjament.

3.4.1.

Il-KESE jistieden lill-UE u l-Istati Membri biex jaċċeleraw l-investimenti tal-MSMEs billi: — jiżguraw li jkun hemm ambjent regolatorju li jiffaċilita u jinkoraġġixxi, inklużi proċeduri ta’ għoti ta’ permessi qosra u semplifikati u l-evitar ta’ kompiti amministrattivi onerużi; — jipprovdu aċċess rapidu, faċli, sempliċi u traċċabbli għall-finanzjament, imfassal skont il-ħtiġijiet differenti tal-MSMEs li jirriżultaw mit-tip, l-attività, il-lokalizzazzjoni, il-qasam eċċ. tagħhom, inkluż permezz ta’ strumenti ta’ għotjiet immirati.

3.4.2.

Il-KESE jistieden lill-KE biex tqis kif dovut l-impatti indiretti tal-kriterji ta’ finanzjament sostenibbli fuq l-MSMEs. Dan japplika wkoll għar-rekwiżiti ta’ solvenza għall-banek u kwalunkwe miżura oħra ta’ politika fl-oqsma tal-politika ekonomika u fiskali li għandhom impatt indirett fuq il-kapaċità tal-MSMEs li jinvestu u joperaw, li tirriżulta fil-ħolqien u ż-żamma ta’ impjiegi.

3.4.3.

Il-KESE jitlob biex jiġu rispettati r-regoli ta’ kompetizzjoni b’saħħitha fl-allokazzjoni ta’ finanzjament pubbliku għal investimenti ekoloġiċi. Il-KESE jisħaq ukoll fuq il-ħtieġa għal monitoraġġ tal-flussi ta’ finanzjament b’indikaturi xierqa. Importanti li l-MSMEs jingħataw aċċess ugwali għall-akkwist u l-investiment pubbliku, eż. fl-infrastruttura ġenerali, kif ukoll li jiġi inkoraġġut l-investiment fl-ekoloġizzazzjoni tal-MSMEs infushom, eż. billi jintuża finanzjament pubbliku bħala stimolu tal-investiment privat.

3.4.4.

Wara żviluppi reċenti fis-swieq tal-enerġija, il-KE rrikonoxxiet il-vulnerabbiltà tal-MSMEs ikkawżata mir-riskju dejjem akbar ta’ faqar enerġetiku (5). Il-KESE jilqa’ d-definizzjoni ta’ “mikrointrapriżi vulnerabbli” u jitlob għal sforz addizzjonali biex jiġu pprovduti bl-appoġġ rilevanti biex jindirizzaw dan il-piż.

3.5.

Il-KESE jitlob lill-UE u l-Istati Membri biex isaħħu l-kummerċ ta’ soluzzjonijiet ekoloġiċi mill-MSMEs billi jiżviluppaw u jiżguraw kundizzjonijiet tas-suq xierqa li jagħmlu dan li ġej: — jipprovdu lill-MSMEs b’kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fis-suq uniku, f’termini tal-kummerċ fi prodotti, teknoloġiji u servizzi li jikkonribwixxu għat-tranżizzjoni ekoloġika; — jiżguraw li l-MSMEs jingħataw aċċess xieraq biex jipprovdu soluzzjonijiet ekoloġiċi lis-settur pubbliku fil-kuntest ta’ sejħiet għal offerti rigward, pereżempju, il-kostruzzjoni, it-teknoloġiji u s-servizzi. Jeħtieġ li l-proċeduri abbażi ta’ kwalità jsiru obbligatorji għal dawn is-servizzi, u li jitnaqqsu r-rekwiżiti ta’ kapaċità li jtellfu lill-MSMEs milli jieħdu sehem fi proċeduri ta’ akkwist pubbliku; — jiffaċilitaw aċċess ugwali għas-swieq barranin ta’ prodotti, teknoloġiji u servizzi ekoloġiċi mill-MSMEs, permezz ta’ ftehimiet kummerċjali multilaterali u bilaterali. Il-KESE jħeġġeġ ukoll lill-Istai Membri jikkunsidraw b’mod adatt il-ħtiġijiet tal-MSMEs fl-attivitajiet tagħhom ta’ promozzjoni tal-esportazzjoni; — jiżguraw ambjent ta’ negozju kompetittiv għall-intrapriżi tal-UE b’rabta ma’ pajjiżi terzi, bl-użu tal-mezzi diplomatiċi kollha, inkluż fid-dominji tal-klima, tar-riżorsi u tal-politika kummerċjali. Għandha tingħata attenzjoni speċifika liċ-Ċina u lil swieq emerġenti oħrajn, permezz ta’ risposti aġli u kkoordinati għall-mossi għal għarrieda tagħhom; — jiżguraw li l-istandards li jippromovu t-tranżizzjoni ekoloġika jkunu abbozzati b’mod li jiffavorixxi lill-MSMEs, u jippermettu għall-innovazzjoni billi jinfurzaw soluzzjonijiet alternattivi ekwivalenti.

3.6.

Sabiex jissaħħaħ ir-rwol tal-MSMEs fl-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet ekoloġiċi ġodda għan-negozji, għall-konsumaturi u għas-soċjetà inġenerali, il-KESE jitlob għall-miżuri li ġejjin: — Id-diversi programmi u inizjattivi ta’ innovazzjoni jridu jkunu jinftiehmu aktar faċilment u aktar aċċessibbli għall-MSMEs u għandha tingħata gwida dwar l-istrumenti ta’ finanzjament varji disponibbli fil-qasam tal-innovazzjoni ekoloġika, inkluż l-għodod tal-Fond Ewropew tal-Investiment. — Il-finanzjament għandu jippromovi l-aċċess tal-MSMEs għal ekosistemi u sħubijiet ta’ innovazzjoni ma’ kumpaniji kbar mexxejja. Barra minn hekk, l-Istati Membri għandhom jiffaċilitaw il-kooperazzjoni bejn l-MSMEs u l-universitajiet u organizzazzjonijiet ta’ riċerka fl-iżvilupp ta’ prodotti, teknoloġiji u soluzzjonijiet ġodda. — L-iżvilupp ta’ spazji ta’ data komuni u l-aċċess faċli għalihom għall-MSMEs għandu jiġi aċċellerat, bil-għan li jikkontribwixxu għall-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet ekoloġiċi u diġitali ġodda, inkluż dawk ibbażati fuq l-IA.

3.7.

Biex jiġi żgurat li jkun hemm il-ħiliet adattati meħtieġa biex jiġu żviluppati u operati negozji f’konformità mat-tranżizzjoni ekoloġika (6), il-KESE jitlob dan li ġej. — L-iżgurar li l-kurrikuli tal-istudji vokazzjonali u universitarji u tal-approċċi tal-iżvilupp professjonali kontinwu (CDP) iqisu b’mod sħiħ il-kompetenzi u l-ħiliet meħtieġa fit-tranżizzjoni ekoloġika, u jiffokaw fuq il-proċess usa’ tal-ekoloġizzazzjoni tal-impjiegi u l-interdipendenza bejn l-oqsma. — L-inkoraġġiment ta’ kooperazzjoni mill-qrib bejn il-fornituri tal-edukazzjoni u l-MSMEs fit-tfassil tal-provvista ta’ taħriġ, inkluż moduli u mikrokorsijiet applikabbli għat-titjib tal-ħiliet, biex jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet tal-intrapriżi. — L-użu tad-djalogu soċjali biex jiġu identifikati l-ħtiġijiet u jiġu żviluppati l-ħiliet fil-postijiet tax-xogħol. Minħabba d-daqs u d-diversità tal-MSMEs u l-ispeċifiċitajiet tad-diversi sistemi nazzjonali, id-djalogu soċjali u l-kollaborazzjoni bejn min iħaddem u l-ħaddiema fl-MSMEs għandhom diversi modalitajiet.

3.8.

Il-KESE jitlob għall-ħolqien ta’ indikaturi xierqa u għodod prattiċi li jikkontribwixxu għall-monitoraġġ sistematiku tal-operazzjonijiet u tal-impatti tal-intrapriżi b’rabta mat-tranżizzjoni ekoloġika. Dan għandu jservi wkoll għall-komunikazzjoni ma’ firxa wiesgħa ta’ partijiet ikkonċernati. Sadanittant, il-KESE jitlob lil dawk fl-UE li jfasslu l-politiki biex joqogħdu lura milli jiffissaw obbligi ta’ rappurtar ta’ piż kbir għall-MSMEs, u anke biex jevalwaw l-implikazzjonijiet indiretti għall-MSMEs ikkawżati mir-rekwiżiti ta’ rappurtar immirati lejn kumpaniji kbar.

4.   Kummenti speċifiċi dwar il-professjonijiet liberi, l-artiġjanat u l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali

4.1.

Biex tiġi żgurata tranżizzjoni ekoloġika ġusta fejn ħadd ma jitħalla jibqa’ lura, huwa kruċjali li l-politiki tal-UE jitfasslu b’kunsiderazzjoni tal-impatt potenzjali tagħhom fuq is-snajja’ u l-artiġjanat. Dawn l-atturi ekonomiċi huma tabilħaqq importanti għall-ekonomiji lokali, għaliex jipprovduhom b’oġġetti u b’servizzi indispensabbli mfassla għall-ħtiġijiet tal-konsumaturi, anke f’żoni ġeografiċi li huma inqas konnessi maċ-ċentri urbani. Id-djalogu mar-rappreżentanti tagħhom, bħall-organizzazzjonijiet kummerċjali u l-kmamar tal-kummerċ, jippermetti li jittieħdu deċiżjonijiet għaqlin li jikkunsidraw l-impatt potenzjali fir-realtà.

4.2.

Għarfien espert professjonali indipendenti huwa meħtieġ biex jinstabu soluzzjonijiet innovattivi ottimizzati għat-tibdil fil-klima u għal sfidi ambjentali oħrajn. Il-professjonijiet liberali jwieġbu għal dan il-bżonn f’għadd ta’ oqsma tal-ekonomija u tas-soċjetà billi jipprovdu għarfien espert u pariri tekniċi, legali, finanzjarji u mhux finanzjarji. Il-KESE jitlob għal miżuri fl-UE kollha biex jinċentivaw lill-Istati Membri jippromovu regolamenti professjonali biex tiġi żgurata l-implimentazzjoni adatta tat-tranżizzjoni doppja ekoloġika u diġitali, pereżempju f’approċċi tekniċi kumplessi, b’tali mod li jiġu promossi l-aktar soluzzjonijiet ekonomiċi u innovattivi.

4.3.

Tista’ tiġi żgurata aktar sostenibbiltà fl-ippjanar tal-ispazju lokali u reġjonali billi jissaħħu s-servizzi ta’ konsulenza għall-muniċipalitajiet. Huwa importanti wkoll li jkompli jiġi żviluppat il-kunċett ta’ valutazzjoni ambjentali strateġika fid-direzzjoni tal-valutazzjoni tas-sostenibbiltà (ekoloġika, ekonomika u soċjali). Il-proċeduri ta’ akkwist pubbliku fl-UE għandhom japplikaw kriterji klimatiċi u kriterji oħrajn orjentati lejn il-kwalità, u permezz ta’ dan jippromovu l-innovazzjoni fl-MSMEs u jiffaċilitaw l-aċċess tagħhom għal proġetti, speċjalment fil-qasam tas-servizzi ta’ ppjanar.

4.4.

Huma meħtieġa tekniki, prodotti u proċessi ġodda fit-tranżizzjoni lejn l-ekonomija ċirkolari. Pereżempju, fis-settur tal-kostruzzjoni dan jitlob li l-iskart tar-rinnovazzjoni u tal-kostruzzjoni jiġi riċiklat, l-elementi jerġgħu jintużaw, u jiġu introdotti materjali ġodda għall-kostruzzjoni, inkluż li jiġu rikonoxxuti materjali tal-kostruzzjoni sekondarji ta’ kwalità garantita, u kooperazzjoni mill-qrib bejn il-produtturi, il-professjonisti tal-artiġjanat u l-industrija tar-riċiklaġġ. Il-katini tal-valur reġjonali u r-raggruppamenti tal-bini wkoll iridu jissaħħu bl-involviment tal-artiġjanat.

4.5.

L-isfidi ambjentali relatati mal-intrapriżi tal-ekonomija soċjali huma essenzjalment l-istess bħal dawk ta’ intrapriżi oħra f’termini tal-kwistjonijiet rilevanti. Madankollu, il-kundizzjonijiet speċifiċi ta’ dawn l-intrapriżi jridu jiġu kkunsidrati kif dovut f’konformità mal-bosta Opinjonijiet tal-KESE, permezz ta’ miżuri mmirati mibnija fuq il-pjan ta’ azzjoni reċenti tal-UE dwar l-ekonomija soċjali.

---

(1)  Data mill-Flash Eurobarometer 498. Rapport dwar l-SMEs, is-swieq ekoloġiċi u l-effiċjenza fir-riżorsi, p. 46, Marzu 2022.

(2)  Smit, S.J., SME focus – Long-term strategy for the European industrial future, Dipartiment Tematiku tal-PE għall-Politika Ekonomika, Xjentifika u tal-Kwalità tal-Ħajja, PE 648.776 – April 2020.

(3)  Il-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %” jinkludi firxa wiesgħa ta’ inizjattivi leġiżlattivi, fejn id-deċiżjoni finali hija soġġetta għal negozjati bejn l-istituzzjonijiet. Sakemm jitlesta dan il-proċess, l-MSMEs jistgħu jsegwu biss parti mill-informazzjoni, u jaffaċċjaw inċertezza dwar il-futur.

(4)  SME focus, Dipartiment tal-Politika tal-PE, April 2020.

(5)  COM(2021) 568 final, 14.7. 2021 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/?qid=1395674057421&uri=CELEX:52021PC0568

(6)  F’konformita wkoll ma’ ĠU C 56, 16.2.2021, p. 1.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Trasferimenti ta’ negozji bħala promoturi tat-tkabbir tal-irkupru sostenibbli fis-settur tal-SMEs”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/02)

Relatur:

Mira-Maria KONTKANEN

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 32(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adozzjoni fis-sezzjoni	8.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	143/0/0

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

It-trasferimenti ta’ negozji huma proċess strateġiku importanti li jiżgura l-kontinwità ta’ negozji u jħares l-impjieg. Għalhekk, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jissuġġerixxi li l-Unjoni Ewropea (UE) u l-politiki ta’ rkupru u tkabbir tal-Istati Membri jagħtu rwol b’saħħtu lill-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji.

1.2.

It-trasferimenti ta’ negozji jissalvagwardjaw in-nisġa soċjali taż-żoni rurali fejn l-MSMEs (intrapriżi mikro, żgħar u ta’ daqs medju) għandhom preżenza qawwija. L-iżvilupp ta’ ekosistemi ta’ trasferiment ta’ negozji li jiffunzjonaw tajjeb u servizzi ta’ appoġġ huwa essenzjali għall-preservazzjoni tal-għajxien u l-ekonomiji ta’ żoni rurali u monoindustrijali. Il-KESE jemmen li dan għandu jiġi rikonoxxut fl-implimentazzjoni tal-viżjoni fit-tul tal-UE għaż-żoni rurali u fil-Pjan ta’ Azzjoni Rurali.

1.3.

It-trasferimenti ta’ negozji b’suċċess jissalvagwardjaw l-impjiegi eżistenti u joħolqu impjiegi ġodda kif ukoll prospetti futuri għall-impjegati f’termini ta’ kontinwità tal-impjiegi u żvilupp professjonali. Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri jikkondividu l-aħjar prattiki dwar kif jista’ jiġi promoss it-trasferiment ta’ kumpanija lill-impjegati, pereżempju fil-forma ta’ kooperattiva (1) u intrapriżi oħra tal-ekonomija soċjali li huma proprjetà tal-ħaddiema.

1.4.

Aktar ma l-intraprendituri jħejju kmieni għat-trasferiment, aktar ikun ta’ suċċess it-trasferiment. L-Istati Membri għandhom iżidu l-attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni tagħhom dwar it-trasferimenti ta’ negozji u jgħammru lin-negozji u lil organizzazzjonijiet oħra ta’ appoġġ biex jippromovu u jassistu t-trasferimenti tal-MSMEs. Il-KESE jappella wkoll lill-Istati Membri biex jintroduċu u jkomplu jiżviluppaw mekkaniżmi ta’ Twissija Bikrija (2) għall-MSMEs biex jappoġġjaw ir-reżiljenza, il-vijabbiltà u fl-aħħar mill-aħħar it-trasferibbiltà tan-negozju.

1.5.

L-akkwist ta’ negozju eżistenti għandu jiġi promoss b’mod attiv bħala opportunità li tkun attraenti daqslikieku wieħed ikun intraprenditur ta' negozju ġdid. L-għarfien dwar ix-xiri ta’ kumpanija u s-suċċessjoni għandhom ikunu parti mill-edukazzjoni intraprenditorjali, fl-edukazzjoni sekondarja u għolja. Għalhekk, il-KESE jappella sabiex jiġu żviluppati inċentivi għat-trasferiment ta’ kumpaniji żgħar lil intraprendituri żgħażagħ. Inċentivi bħal dawn jistgħu jinkludu s-sensibilizzazzjoni, is-servizzi ta’ konsulenza, il-mentoraġġ u l-aċċess għall-finanzi. Barra minn hekk, il-fehim tal-intraprendituri żgħażagħ dwar id-djalogu soċjali jista’ jissaħħaħ aktar biex jiġi żgurat li t-trasferimenti tan-negozji jirnexxu għall-partijiet interessati kollha. Bl-istess mod, għandhom jiġu żviluppati aktar inċentivi għat-trasferimenti ta’ negozji għall-intraprendituri nisa, sabiex jiżdied in-numru ta’ intraprendituri nisa li bħalissa huwa baxx wisq.

1.6.

Il-finanzjament għadu ostaklu għat-trasferimenti ta’ negozji b’suċċess u l-biċċa l-kbira tat-trasferimenti ta’ negozji jeħtieġu finanzjament estern. Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lil kull Stat Membru biex jiżgura li jkun hemm istituzzjonijiet finanzjarji disponibbli biex jappoġġjaw it-trasferimenti ta’ negozji fil-każ tal-MSMEs, pereżempju billi jassistu fil-kollaterali tas-self bankarju.

1.7.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jistabbilixxu fora nazzjonali għall-partijiet interessati fit-trasferiment ta’ negozji li jirrappreżentaw kemm il-partijiet interessati pubbliċi kif ukoll dawk privati. Il-forums tat-trasferiment ta’ negozji joffru approċċ sistematiku u fit-tul għall-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji. Dawn jipprovdu wkoll spazju għal djalogu kontinwu bejn l-esperti nazzjonali u jikkostitwixxu użu aktar effiċjenti tar-riżorsi.

1.8.

Il-KESE jemmen li l-pjattaformi ta’ trasferiment tan-negozji online għandhom jiġu żviluppati fl-Istati Membri kollha tal-UE, u li għandhom ikunu aċċessibbli wkoll għall-mikrokumpaniji u l-kumpaniji ż-żgħar. Għandhom jiġu żviluppati interkonnessjonijiet u sinerġiji bejn pjattaformi online differenti fl-Istati Membri u l-Kummissjoni Ewropea tista’ tiffaċilita r-rabta bejn swieq online differenti fl-UE.

1.9.

Id-data dwar it-trasferimenti ta’ negozji ta’ spiss tkun frammentata, insuffiċjenti, skaduta, u mhux komparabbli fl-Istati Membri kollha tal-UE. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni u l-Istati Membri jkomplu jtejbu l-bażi tad-data dwar it-trasferimenti ta’ negozji.

1.10.

Għandha tiġi żviluppata analiżi regolari tas-sitwazzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji fl-Ewropa, pereżempju fil-forma ta’ barometru mifrux fl-UE kollha għat-trasferiment ta’ negozji li jipprovdi wkoll kontribut għal tfassil ta’ politika bbażat fuq l-evidenza. L-Assemblea annwali tal-SMEs tal-UE għandha tintuża bħala forum għal diskussjoni regolari u għall-iskambju tal-esperjenza għat-trasferimenti tal-MSMEs. Fl-aħħar nett, għandhom jiġu kkunsidrati diversi inizjattivi ta’ sensibilizzazzjoni, bħat-twaqqif ta’ ġimgħa nazzjonali u/jew Ewropea għat-trasferimenti ta’ negozji.

2.   Introduzzjoni

2.1.

Iż-żieda fl-għadd ta’ trasferimenti ta’ negozji b’suċċess ikollha benefiċċji immedjati għall-impjieg, il-kontinwità tan-negozju u l-ekonomija Ewropea kollha kemm hi. F’konformità mal-proposti tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa (3), it-trasferimenti ta’ negozji jikkontribwixxu għal soċjetajiet aktar reżiljenti u koeżivi.

2.2.

It-trasferimenti ta’ negozji jiffurmaw parti dejjem aktar sinifikanti u naturali tal-iżvilupp strateġiku, it-tiġdid u t-tkabbir tal-MSMEs. Hekk kif il-popolazzjoni tal-Ewropa qed tixjieħ u l-għadd ta’ intraprendituri li qed jippjanaw li jirtiraw min-negozju qed jiżdied, it-trasferimenti ta’ negozji b’suċċess qed isiru saħansitra aktar kruċjali għall-ekonomija Ewropea tal-MSMEs.

2.3.

Kull sena madwar 450 000 kumpanija b’2 miljun impjegat qed jiġu trasferiti fl-Ewropa kollha. Huwa stmat li kull sena, madwar 150 000 negozju jirriskjaw li ma jiġux trasferiti b’suċċess, u dan jipperikola madwar 600 000 impjieg. L-aktar vulnerabbli għal dan huma n-negozji ż-żgħar (4).

2.4.

It-trasferimenti ta’ negozji jistgħu jkunu proċess kumpless minħabba sfidi finanzjarji, maniġerjali, regolatorji, amministrattivi jew tas-suq, bħat-tqabbil tal-bejjiegħa max-xerrejja. Fl-istess ħin, il-parti l-kbira tat-trasferimenti kollha ta’ negozji jseħħu f’mikronegozji b’riżorsi limitati. It-trasferiment ta’ spiss ikun aktar diffiċli għan-negozji ż-żgħar u għan-negozji fejn is-sid stabbilit ikollu rwol dominanti (5).

2.5.

Ekosistema ta’ trasferimenti ta’ negozji li tiffunzjona tajjeb hija essenzjali għal trasferimenti ta’ suċċess u tgħin biex jinbnew swieq dinamiċi għat-trasferiment ta’ negozji. L-ekosistemi tat-trasferiment ta’ negozji jinkludu diversi partijiet interessati pubbliċi u privati: xerrejja, bejjiegħa, predeċessuri, suċċessuri, konsulenti tan-negozju bħal sensara tan-negozju, kontabilisti, avukati u konsulenti, medjaturi, istituzzjonijiet finanzjarji, organizzazzjonijiet ta’ appoġġ għan-negozju, dawk li jfasslu l-politika, u akkademiċi. L-attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni, li l-għan tagħhom huwa li tiżdied it-tħejjija għat-trasferimenti ta’ negozji, huma parti importanti mill-ekosistema. Sal-lum, ix-xenarju tat-trasferimenti ta’ negozji jvarja b’mod sostanzjali bejn l-Istati Membri u bejn ir-reġjuni fi ħdan Stat Membru partikolari, u jħalli spazju għal tagħlim reċiproku u titjib għall-ekosistemi tat-trasferimenti ta’ negozji fl-Ewropa kollha. Madankollu, ir-responsabbiltà aħħarija għat-trasferiment dejjem tkun tal-intraprenditur.

2.6.

Il-bidla b’suċċess tas-sjieda tista’ twassal għal negozju aktar reżiljenti, innovattiv u kompetittiv. Meta n-negozji b’sidien ġodda jadottaw aktar mudelli ta’ negozju ekoloġiċi u diġitali, it-trasferimenti ta’ negozji jikkontribwixxu wkoll għat-tranżizzjoni ekoloġika u diġitali tas-settur tal-MSMEs.

2.7.

Il-pandemija tal-COVID-19 ħarġet fid-dieher ukoll il-ħtieġa li tissaħħaħ ir-reżiljenza tan-negozji Ewropej u li jiġi żgurat ippjanar ta’ tħejjija aħjar. Il-kumpanija u l-mudell kummerċjali tagħha għandhom ikunu b’saħħithom u reżiljenti għal xokkijiet esterni biex it-trasferiment ikun ta’ suċċess. Is-saħħa finanzjarja u r-reżiljenza jżidu l-possibbiltajiet ta’ trasferiment b’suċċess.

3.   Sfond

3.1.

It-trasferimenti ta’ negozji ilhom parti mill-politika tal-UE dwar l-intraprenditorija sa mill-bidu tad-disgħinijiet. Fl-1994, il-Kummissjoni Ewropea abbozzat Rakkomandazzjoni (6) biex ittejjeb il-kundizzjonijiet qafas fl-Istati Membri għat-trasferimenti ta’ negozji. Din ir-rakkomandazzjoni pproponiet sensiela ta’ miżuri għall-Istati Membri biex itejbu s-sitwazzjoni għan-negozji li jkunu qed iħejju għal trasferiment. Dawn il-miżuri jinkludu attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni u ta’ tħejjija, it-titjib tal-ambjent finanzjarju għat-trasferimenti ta’ negozji, il-ftuħ ta’ perkorsi legali għar-ristrutturar, il-provvediment ta’ mezzi legali biex tiġi żgurata l-kontinwità tas-sħubija f’każ ta’ mewt ta’ msieħeb jew sid, l-iżgurar li t-taxxi fuq il-wirt jew id-donazzjonijiet ma jxekklux it-trasferimenti ta’ negozji u l-iffaċilitar tat-trasferiment lil partijiet terzi permezz ta’ regoli adegwati tat-taxxa.

3.2.

Minn dak iż-żmien ’il hawn, il-KE rrevediet ir-Rakkomandazzjoni fl-2006 u ppubblikat il-Komunikazzjoni (7) L-Implimentazzjoni tal-Programm Komunitarju ta’ Liżbona għat-Tkabbir u l-Impjiegi: Trasferiment tan-Negozju — Kontinwità bis-saħħa ta’ bidu ġdid. Ir-reviżjoni enfasizzat li l-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-1994 għadha teħtieġ aktar sforzi. Minbarra s-sejħa għall-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-1994, il-Komunikazzjoni tal-2006 għamlet aktar rakkomandazzjonijiet għall-promozzjoni tat-trasferiment ta’ negozji bħaż-żieda tal-attenzjoni politika mogħtija lit-trasferimenti ta’ negozji, l-għoti ta’ appoġġ speċjalizzat u l-mentoraġġ, l-organizzazzjoni ta’ swieq trasparenti tat-trasferiment, u l-implimentazzjoni ta’ infrastruttura ta’ appoġġ nazzjonali, reġjonali u lokali biex jitrawmu t-trasferimenti.

3.3.

Fl-2013, il-KE evalwat il-progress tar-rakkomandazzjonijiet tal-2006. Il-konklużjoni ġenerali kienet li ma sarx biżżejjed progress fl-implimentazzjoni ta’ miżuri biex jittejjeb il-qafas għat-trasferimenti ta’ negozji mill-Komunikazzjoni tal-2006 ’l hawn. In-nuqqasijiet elenkati fl-evalwazzjoni kienu f’oqsma bħall-arranġamenti tat-taxxa għal partijiet terzi jew impjegati jew fl-għoti ta’ appoġġ dedikat u inizjattivi finanzjarji. L-evalwazzjoni indikat ukoll li t-trasferimenti ta’ negozji ma ngħatawx biżżejjed attenzjoni politika fil-livell tal-UE jew tal-Istati Membri, b’kuntrast mal-politika dwar in-negozji ġodda.

3.4.

Fl-2020, il-KE ppubblikat Strateġija tal-UE għall-SMEs (8) li tikkonferma mill-ġdid l-impenn tagħha biex tkompli taħdem biex tagħmel it-trasferimenti ta’ negozji aktar faċli u biex tappoġġja lill-Istati Membri fl-isforzi tagħhom biex jistabbilixxu ambjent tan-negozju favur it-trasferiment. Dan l-aħħar, il-KE ffukat fuq it-titjib tal-bażi ta’ evidenza tat-trasferimenti ta’ negozji, billi ppubblikat rapport fl-2021 (9). L-azzjonijiet tal-KE u l-prattiki tajba ffinanzjati mill-UE jistgħu jiġu segwiti fuq is-sit web tal-KE (10).

3.5.

Il-KESE rrikonoxxa wkoll l-importanza tat-trasferimenti tal-MSMEs u qed jappella għal miżuri rapidi li jiffaċilitawhom u jissemplifikawhom b’kost raġonevoli (11). Fl-Opinjoni tiegħu dwar l-Istrateġija tal-UE għall-SMEs, il-KESE jappella wkoll biex tingħata attenzjoni speċjali lit-trasferimenti transfruntiera tal-MSMEs ħalli jiġu indirizzati l-ispejjeż għoljin assoċjati ma’ dawn it-tranżazzjonijiet u d-differenzi sostanzjali bejn ir-regolamenti nazzjonali (12). L-Opinjoni ta’ segwitu tal-KESE dwar l-Istrateġija tal-UE għall-SMEs (13) turi l-potenzjal ta’ trasferimenti ta’ negozji b’suċċess biex in-negozju jsir aktar diġitali u sostenibbli, f’konformità mal-għanijiet ta’ tranżizzjoni doppja tal-UE.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

It-trasferimenti ta’ negozji huma suġġett dejjem aktar importanti għall-MSMEs minħabba d-demografija Ewropea u l-intraprendituri li qed jixjieħu. Madwar 90 % tat-trasferimenti ta’ negozji jsiru f’mikrokumpaniji (14).

4.2.

Iż-żieda fl-għadd ta’ trasferimenti ta’ negozji b’suċċess għandha benefiċċji immedjati għall-ekonomija Ewropea. Meta mqabbla ma’ negozji ġodda, in-negozji trasferiti b’suċċess għandhom prestazzjoni aħjar f’termini ta’ sopravivenza, fatturat, profitt, innovazzjoni, u impjiegi (15). Skont il-Kummissjoni Ewropea, il-kumpaniji eżistenti jikkonservaw medja ta’ ħames impjiegi filwaqt li negozju ġdid jiġġenera biss żewġ impjiegi bħala medja (16). Il-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji hija għalhekk l-aħjar promozzjoni possibbli għat-tkabbir intraprenditorjali.

4.3.

It-trasferimenti ta’ negozji jissalvagwardjaw in-nisġa soċjali taż-żoni rurali fejn ikun hemm preżenza qawwija ta’ MSMEs; huwa stmat li mill-inqas terz tal-MSMEs Ewropej jinsabu f’żoni rurali. Huma jiżguraw il-koeżjoni ekonomika u soċjali ta’ dawn iż-żoni permezz tas-servizzi tagħhom liċ-ċittadini, lill-konsumaturi u lill-attivitajiet ekonomiċi lokali kif ukoll permezz tal-impjiegi li jipprovdu (17). It-trasferimenti ta’ negozji jgħinu biex jiġi evitat it-telf ta’ għarfien espert tal-artiġjanat lokali. Ħafna drabi, l-artiġjanat lokali u s-settur tal-bejgħ bl-imnut jikkontribwixxu b’mod pożittiv għal għażla diversa tal-konsumatur fis-suq, u joffru alternattiva għal ktajjen tal-bejgħ bl-imnut uniformi. Għall-konsumaturi, trasferiment li jirnexxi jfisser servizzi u prodotti kontinwi u ta’ spiss imtejba. L-iżvilupp ta’ ekosistemi ta’ trasferiment ta’ negozji li jiffunzjonaw tajjeb u servizzi ta’ appoġġ huwa essenzjali għall-preservazzjoni tal-għajxien u l-ekonomiji ta’ żoni monoindustrijali u rurali, li għandhom importanza speċifika speċjalment għas-settur agrikolu u tal-ipproċessar tal-ikel. It-trasferimenti b’suċċess joffru wkoll triq biex jitħaffef il-pass tat-tranżizzjoni doppja fiż-żoni rurali permezz ta’ trasformazzjoni mibdija permezz ta’ bidla fis-sjieda. Il-KESE jemmen li l-iżvilupp ta’ ekosistemi ta’ trasferiment ta’ negozji u servizzi ta’ appoġġ għandu jkun parti mill-implimentazzjoni tal-viżjoni fit-tul tal-UE għaż-żoni rurali u tal-Pjan ta’ Azzjoni Rurali.

4.4.

Il-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji hija ta’ benefiċċju wkoll għall-impjegati peress li tippreserva l-impjiegi u l-kontinwità tan-negozju. Fl-MSMEs b’mod partikolari, l-impjegati huma l-aktar assi ta’ valur li jiġi ttrasferit lis-sjieda l-ġdida. Għalhekk, huwa importanti li jiġi żgurat il-benesseri tal-impjegati fil-każ ta’ trasferimenti ta’ negozji. Ħafna drabi, sidien ġodda javviċinaw it-trasferiment b’entużjażmu biex jiżviluppaw u jkabbru n-negozju. Dan ifisser ukoll perspettivi futuri aħjar għall-impjegati f’termini ta’ kontinwità tal-impjieg u żvilupp professjonali. Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri jikkondividu l-aħjar prattiki fir-rigward tat-trasferimenti fejn l-impjegati jistgħu jkomplu jaħdmu u jiżviluppaw l-attivitajiet billi jieħdu f’idejhom l-intrapriża tagħhom, pereżempju fil-forma ta’ kooperattiva u forom oħra ta’ intrapriża fl-ekonomija soċjali li jkunu proprjetà ta’ ħaddiema (18) li wrew ir-reżistenza tagħhom għal sitwazzjonijiet ta’ kriżi. Barra minn hekk, il-promozzjoni tad-djalogu soċjali u l-informazzjoni upstream tiffaċilita l-akkwiżizzjonijiet mill-impjegati. Dan huwa konformi mal-Opinjoni tal-KESE INT/925 (19), li tenfasizza l-akkwiżizzjoni mill-impjegati bħala prattika tajba għat-tnedija mill-ġdid ta’ kumpaniji fi kriżi u t-trasferiment ta’ SMEs li s-sidien tagħhom ma jkollhomx suċċessuri.

4.5.

Il-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji għandha tingħata rwol b’saħħtu fil-politiki tal-UE u tal-Istati Membri għall-irkupru u t-tkabbir. Il-KESE japprova l-isforz strateġiku li sar mill-Kummissjoni kif ukoll l-organizzazzjonijiet ta’ promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji bħal Transeo (20) biex joħolqu ambjent aktar favorevoli għat-trasferimenti fl-Ewropa. Madankollu, għad hemm lok għat-titjib. Il-livell ta’ attenzjoni, il-funzjonalità ġenerali attwali tal-ekosistema tat-trasferimenti ta’ negozji u l-firxa tal-miżuri ta’ promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji jvarjaw b’mod sinifikanti bejn l-Istati Membri. F’ambjent ta’ negozju li qed jiżviluppa b’rata mgħaġġla, l-intraprendituri jeħtieġ li jħaddnu opportunitajiet għat-tkabbir, kemm internament kif ukoll permezz ta’ akkwiżizzjonijiet. Għandhom jiġu kkunsidrati t-tipi kollha ta’ trasferimenti ta’ sjieda, inklużi s-suċċessjonijiet tal-familja, ix-xiri sfurzat u l-akkwiżizzjonijiet mill-maniġment, l-akkwiżizzjonijiet strateġiċi, u l-akkwiżizzjonijiet mill-impjegati.

4.6.

Sabiex it-tranżizzjoni tal-Ewropa lejn l-ekonomija diġitali u ekoloġika tirnexxi, jeħtieġ li jiġu kkunsidrati l-MSMEs. It-trasferimenti ta’ negozji huma mod naturali biex mudell kummerċjali tal-MSMEs jiġi ttrasformat f’wieħed aktar ekoloġiku u aktar diġitali, bħala appoġġ għat-tranżizzjoni diġitali u ekoloġika tagħhom. Il-bidla b’suċċess tas-sjieda tista’ twassal għal negozju aktar reżiljenti, innovattiv u kompetittiv. Barra minn hekk, minn perspettiva ta’ riżorsi, ix-xiri ta’ kumpanija eżistenti bl-assi tal-produzzjoni tagħha ħafna drabi jkun aktar favur l-ambjent mix-xiri ta’ oħrajn ġodda.

4.7.

Speċjalment meta n-negozju jkun qed jiġi trasferit minn intraprenditur li qed jixjieħ għal wieħed iżgħar, x’aktarx li l-intraprenditur żagħżugħ ikun mgħammar aħjar biex jintegra teknoloġiji ġodda, metodi ta’ produzzjoni u mudelli ta’ negozju sostenibbli fin-negozju akkwistat. Għalhekk, il-KESE jappella sabiex jiġu żviluppati aktar inċentivi, bħas-sensibilizzazzjoni, is-servizzi ta’ konsulenza, il-mentoraġġ u l-aċċess għall-finanzi għat-trasferiment tal-MSMEs lill-intraprendituri żgħażagħ. Barra minn hekk, il-fehim tal-intraprendituri żgħażagħ dwar id-djalogu soċjali jista’ jissaħħaħ aktar pereżempju permezz ta’ moduli ta’ djalogu soċjali fit-taħriġ tal-intraprenditorija. Il-fatt li wieħed jibda bħala intraprenditur permezz tal-akkwist ta’ negozju eżistenti għandu jiġi promoss b’mod attiv bħala opportunità li tkun ugwalment attraenti daqslikieku wieħed isir intraprenditur ta’ negozju ġdid. Bl-istess mod, għandhom jiġu żviluppati aktar inċentivi għat-trasferimenti ta’ negozji għall-intraprendituri nisa, sabiex jiżdied in-numru ta’ intraprendituri nisa li bħalissa huwa baxx wisq.

4.8.

Fil-biċċa l-kbira tat-trasferimenti ta’ negozji hemm bżonn ta’ finanzjament estern. Minħabba ż-żieda fir-rekwiżiti regolatorji fis-settur finanzjarju, hemm żewġ strumenti finanzjarji ewlenin li jridu jiġu enfasizzati biex jiġu promossi t-trasferimenti ta’ negozji. L-ewwel nett, il-ħtieġa għal kollaterali biex jiġu ffinanzjati pakketti ta’ trasferiment ta’ negozji hija ovvja. Madankollu, is-sehem dejjem jikber tal-assi tan-negozju huwa immaterjali, u s-settur bankarju huwa meħtieġ jikkonforma ma’ regoli dejjem aktar stretti. Kull Stat Membru jeħtieġ operatur jew organizzazzjoni li tipprovdi kollateral għal self bankarju. It-tieni, l-iżvilupp tal-qafas regolatorju tal-UE jżid id-domanda għall-finanzjament tal-ekwità. Hemm diversi xerrejja, li jkunu kkwalifikati biex imexxu n-negozju fil-mira iżda huma nieqsa mill-finanzjament tal-ekwità. Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lill-KE biex tieħu rwol proattiv fil-promozzjoni tal-iżvilupp ta’ dawn iż-żewġ strumenti finanzjarji fl-Istati Membri.

4.9.

Fil-futur, numru dejjem akbar ta’ MSMEs tal-familja ser jiġu trasferiti lil partijiet terzi. Biex jattira xerrejja terzi, in-negozju jeħtieġ li jkun fi stat vijabbli, ekonomikament b’saħħtu u attraenti. Aktar ma l-intraprendituri jħejju kmieni għat-trasferiment, aktar ikun ta’ suċċess it-trasferiment. L-Istati Membri għandhom iżidu l-attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni tagħhom dwar it-trasferimenti ta’ negozju u jgħammru lin-negozju u lil organizzazzjonijiet oħra ta’ appoġġ biex jippromovu u jassistu t-trasferimenti tal-MSMEs. L-appoġġ ta’ Twissija Bikrija offrut lil negozju f’diffikultà finanzjarja jista’ jkun importanti wkoll biex tingħata għajnuna lil intraprenditur biex imexxi n-negozju lura lejn triq finanzjarjament vijabbli u jippreparah għal trasferiment. Għalhekk, il-KESE jappella lill-Istati Membri biex jintroduċu u jiżviluppaw aktar mekkaniżmi ta’ appoġġ ta’ Twissija Bikrija għall-MSMEs.

Studju reċenti dwar il-Promozzjoni tat-Trasferiment ta’ Negozji fil-Pajjiżi Ewropej (21) juri prattiki ta’ promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji fl-Istati Membri li jistgħu jiġu replikati f’pajjiżi oħra. Il-KESE jappoġġja r-rakkomandazzjoni tal-istudju biex l-Istati Membri jistabbilixxu forums nazzjonali għall-partijiet interessati dwar it-trasferimenti ta’ negozji, li jirrappreżentaw kemm il-partijiet interessati pubbliċi kif ukoll dawk privati. Il-kooperazzjoni tal-partijiet interessati hija meħtieġa fil-livelli kollha: reġjonali, nazzjonali u internazzjonali. Il-forums dwar it-trasferimenti ta’ negozji joffru — permezz ta’ djalogu kontinwu bejn l-esperti nazzjonali — approċċ sistematiku u fit-tul għall-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji u jikkostitwixxu użu aktar effiċjenti tar-riżorsi. Eventwalment, jista’ jiġi stabbilit djalogu transfruntier, promoss mill-Kummissjoni Ewropea, bejn forums nazzjonali differenti għall-iskambju tal-aħjar prattiki fil-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji fl-Istati Membri.

4.10.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jagħmlu użu sħiħ mit-teknoloġiji diġitali fil-promozzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji. Il-pjattaformi online għat-trasferimenti ta’ negozji li, fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, huma proprjetà ta’ partijiet interessati privati u ġestiti minnhom, għandhom jiġu żviluppati fl-Istati Membri kollha, u jenħtieġ li jkunu aċċessibbli wkoll għall-mikrokumpaniji u kumpaniji żgħar. Jenħtieġ li jiġu żviluppati interkonnessjonijiet u sinerġiji bejn pjattaformi online differenti fl-Istati Membri u l-KE tista’ tiffaċilita l-aċċess għal swieq online differenti fl-Istati Membri. Barra minn hekk, l-għadd ta’ trasferimenti transfruntiera tan-negozji fost in-negozji ż-żgħar qed jiżdied. Kooperazzjoni mtejba bejn il-pjattaformi online nazzjonali tkun mod kosteffettiv biex in-negozji ż-żgħar ikunu jistgħu jiskopru sidien potenzjali fi Stati Membri oħra.

4.11.

It-tfassil ta’ politika Ewropea b’suċċess dwar it-trasferimenti ta’ negozji jeħtieġ titjib fil-ġbir tad-data. Sal-lum, id-data dwar it-trasferimenti ta’ negozji hija frammentata u mhux komparabbli. Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni u l-Istati Membri jieħdu l-passi ssuġġeriti biex itejbu l-bażi tad-data dwar it-trasferimenti ta’ negozji. Dawn il-passi ġew deskritti fir-rapport reċenti Improving the evidence base on transfer of business in Europe (Titjib tal-bażi ta’ evidenza dwar it-trasferiment ta’ negozji fl-Ewropa) (22). Il-KESE jirrakkomanda wkoll l-iżvilupp ta’ barometru għat-trasferimenti ta’ negozji fl-UE kollha, li jirrapporta darba kull erba’ snin, biex jipprovdi kontribut għal tfassil ta’ politika bbażat fuq l-evidenza abbażi ta’ data mtejba. Għandhom jiġu kkunsidrati wkoll diversi inizjattivi ta’ sensibilizzazzjoni, bħat-twaqqif ta’ ġimgħa nazzjonali u/jew Ewropea għat-trasferimenti ta’ negozji.

4.12.

Il-KESE jissuġġerixxi li, minbarra l-iżvilupp ta’ ġbir aħjar tad-data, il-Kummissjoni għandha tirrevedi regolarment is-sitwazzjoni tat-trasferimenti ta’ negozji fl-Ewropa. L-Assemblea annwali tal-SMEs tal-UE għandha tintuża bħala diskussjoni regolari u bħala forum għall-iskambju tal-esperjenza għat-trasferimenti ta’ negozji fil-każ tal-MSMEs.

---

(1)  Pereżempju, hemm qafas fi Franza biex jiġi organizzat u ffaċilitat it-trasferiment ta’ kumpanija lill-impjegati u biex tissaħħaħ l-attività ekonomika tat-territorji billi jiġi ffaċilitat it-trasferiment tal-MSMEs.

(2)  Il-mekkaniżmu ta’ Twissija Bikrija huwa servizz ta’ konsulenza u appoġġ lill-kumpaniji f’diffikultà finanzjarja li għandu l-għan ta’ intervent bikri biex jipprevjeni l-fallimenti ta’ negozji vijabbli.

(3)  Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa, Rapport dwar l-Eżitu Finali, Mejju 2022.

(4)  Kummissjoni Ewropea: Business Dynamics: Start-ups, business transfers and bankruptcy, (Id-Dinamika ta’ Negozju: Negozji ġodda, trasferimenti ta’ negozji u fallimenti), 2011 (mhux disponibbli bil-Malti).

(5)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea: L-implimentazzjoni tal-Programm Komunitarju ta’ Liżbona għat-Tkabbir u l-Impjiegi Trasferiment tan-negozju — Kontinwità bis-saħħa ta’ bidu ġdid, 2006, COM(2006) 117 final, p. 4.

(6)  Commission Recommendation of 7 December 1994 on the transfer of small and medium-sized enterprises (94/1069/EC) (mhux disponibbli bil-Malti).

(7)  Komunikazzjoni tal-KE, L-implimentazzjoni tal-Programm Komunitarju ta’ Liżbona għat-Tkabbir u l-Impjiegi Trasferiment tan-negozju — – Kontinwità bis-saħħa ta’ bidu ġdid, 2006, COM(2006) 117 final.

(8)  Komunikazzjoni tal-KE, Strateġija għall-SMEs għal Ewropa sostenibbli u diġitali, 2020, COM(2020) 103 final.

(9)  KE, Aġenzija Eżekuttiva għall-Intrapriżi Żgħar u Medji, Improving the evidence base on transfer of business in Europe (Titjib tal-bażi ta’ evidenza dwar it-trasferiment ta’ negozji fl-Ewropa): rapport finali, Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, 2021 (mhux disponibbli bil-Malti).

(10)  ec.europa.eu/growth/smes/supporting-entrepreneurship/transfer-businesses_en

(11)  ĠU C 197, 8.6.2018, p. 1.

(12)  ĠU C 429, 11.12.2020, p. 210.

(13)  ĠU C 194, 12.5.2022, p. 7.

(14)  KE, EASME, Improving the evidence base on transfer of business in Europe (KE, EASME, Titjib tal-bażi ta’ evidenza dwar it-trasferiment ta’ negozji fl-Ewropa): rapport finali, Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, 2021 (mhux disponibbli bil-Malti).

(15)  Tall, Varamäki & Viljamaa: Business Transfer Promotion in European Countries, Seinäjoki 2021, p. 8.

(16)  Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej (2006), Trasferiment tan-negozju — Kontinwità bis-saħħa ta’ bidu ġdid, Brussell, p. 3.

(17)  SMEunited, Position on long-term vision for the EU’s rural area, April 2022.

(18)  Pereżempju, kumpaniji proprjetà tal-ħaddiema (sociedades laborales”) fi Spanja.

(19)  ĠU C 286, 16.7.2021, p. 13.

(20)  Transeo hija assoċjazzjoni internazzjonali mingħajr skop ta’ qligħ li tlaqqa’ flimkien esperti fit-trasferimenti u l-akkwiżizzjonijiet ta’ negozji żgħar u ta’ daqs medju mill-Ewropa u lil hinn.

(21)  Tall, Varamäki & Viljamaa: Business Transfer Promotion in European Countries, Seinäjoki 2021, p. 8.

(22)  Kummissjoni Ewropea, Aġenzija Eżekuttiva għall-Intrapriżi Żgħar u Medji, Improving the evidence base on transfer of business in Europe (Titjib tal-bażi ta’ evidenza dwar it-trasferiment ta’ negozji fl-Ewropa): rapport finali, Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, 2021 (mhux disponibbli bil-Malti).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Tassonomija soċjali — Sfidi u oppurtunitajiet”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/03)

Relatur:

Judith VORBACH

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adozzjoni fis-sezzjoni	9.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	22.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	123/26/12

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

B’din l-Opinjoni, il-KESE jitfa’ dawl fuq l-idea ta’ tassonomija soċjali, bil-għan li jiġi stimulat id-dibattitu. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tippubblika r-rapport, li ilu mistenni, li jiddeskrivi d-dispożizzjonijiet li jkunu meħtieġa biex jiġi estiż il-kamp ta’ applikazzjoni tat-tassonomija għal “objettivi oħra ta’ sostenibbiltà, bħall-objettivi soċjali”, kif mitlub fir-Regolament dwar it-Tassonomija (1) (ir-Regolament). Il-KESE jitkellem favur tassonomija soċjali li hija vijabbli fil-livell operattiv u kunċettwalment soda, biex l-opportunitajiet isiru realtà, filwaqt li jiġu indirizzati l-isfidi. It-tassonomija tal-UE għandha tkun allinjata ma’ approċċ olistiku inkluża s-sostenibbiltà ambjentali kif ukoll soċjali. Minħabba l-isfidi tat-tranżizzjoni ekoloġika, l-impatti ekonomiċi u soċjali tal-pandemija, il-gwerra fl-Ukrajna kkawżata mill-aggressjoni tar-Russja u t-tensjonijiet ġeopolitiċi li jirriżultaw, il-KESE jtenni t-talba għal politika ekonomika bilanċjata u enfasi akbar fuq l-għanijiet soċjali.

1.2.

Is-salvagwardji minimi tar-Regolament huma milqugħa u għandhom jiġu implimentati bir-reqqa. Madankollu, dawn mhumiex biżżejjed biex jiżguraw is-sostenibbiltà soċjali għall-ħaddiema, il-konsumaturi u l-komunitajiet. It-tassonomija tal-UE tgħin biex jintlaħqu l-ħtiġijiet urġenti ta’ investiment fil-qasam soċjali billi tidderieġi l-investimenti f’dik id-direzzjoni. Hija saħansitra tikseb importanza jekk tkun parti minn politika globali mmirata lejn il-ġustizzja soċjali u l-inklużjoni. Tranżizzjoni ġusta teħtieġ kundizzjonijiet soċjali sostenibbli, u tassonomija soċjali tista’ tipprovdi l-linji gwida tant mistennija. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipprovdi stima tal-fondi meħtieġa sabiex jiġi implimentat il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali. Kollox ma’ kollox, l-investiment pubbliku se jkompli jkollu rwol kruċjali fil-qasam tas-servizzi pubbliċi. Il-finanzjament tal-għajnuna soċjali permezz tal-infiq tal-gvern u sistemi stabbli tas-sigurtà soċjali jibqa’ fundamentali. Madankollu, tassonomija soċjali miftiehma b’mod komuni tista’ tipprovdi linji gwida għal investimenti b’impatti soċjali pożittivi.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li l-approċċ f’diversi livelli u varjat propost mill-Pjattaforma dwar il-Finanzi Sostenibbli (2) (il-Pjattaforma) għandu jiġi rispettat fir-rapport tal-Kummissjoni. Meta jitqies li hemm ħafna xogħol xi jsir, l-integrazzjoni ta’ tassonomija soċjali fl-ambjent leġiżlattiv tal-UE dwar il-finanzi u l-governanza sostenibbli tkun utli. B’mod partikolari, id-Direttiva proposta dwar ir-Rappurtar Korporattiv dwar is-Sostenibbiltà (CSRD) tkun komplement importanti għal tassonomija soċjali sabiex il-miżuri jistgħu jiġu vvalutati u evalwati fir-rigward tagħha. Tassonomija soċjali mfassla tajjeb tikkontribwixxi wkoll biex tiġi indirizzata l-problema potenzjali tal-ħasil soċjali. Il-KESE jirrakkomanda li wieħed jibda b’linji gwida sempliċi u ċari, li jipprovdu proċeduri faċli u trasparenti u li jiġu kkomplementi pass pass fi stadju aktar tard. L-integrazzjoni mill-qrib tat-tassonomiji soċjali u ambjentali għandha tkun l-għan aħħari, iżda bħala l-ewwel pass is-salvagwardji minimi reċiproċi jistgħu jkunu prattiċi.

1.4.

It-tassonomija tal-UE għandha tindika azzjonijiet u kumpaniji li jikkontribwixxu b’mod sostanzjali għas-sostenibbiltà soċjali u jikkostitwixxu standard prestiġġjuż li jirrifletti livell ogħla ta’ ambizzjoni minn dak previst fil-leġiżlazzjoni. Il-KESE jilqa’ l-objettivi proposti mill-Pjattaforma ta’ xogħol deċenti, standards ta’ għajxien adegwati u komunitajiet inklużivi u sostenibbli. Filwaqt li diversi prinċipji internazzjonali u tal-UE għandhom iservu ta’ bażi, il-KESE jirrakkomanda b’mod partikolari li ssir referenza għall-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) rilevanti, bħall-SDG 8 dwar ix-xogħol deċenti. Fi kwalunkwe każ, il-konformità mad-drittijiet tal-bniedem u tal-ħaddiema trid tkun kundizzjoni għall-konformità mat-tassonomija. L-aderenza ma’ ftehimiet kollettivi u mekkaniżmi ta’ kodeterminazzjoni f’konformità mal-liġi nazzjonali u Ewropea rispettiva hija kruċjali u għandha tikkostitwixxi prinċipju DNSH (3). Il-linji gwida b’impatti soċjali pożittivi, li huma bbażati fuq il-ftehim tal-imsieħba soċjali, għandhom jitqiesu konformi mat-tassonomija. Jeħtieġ li jitqies li l-livell ta’ kopertura tan-negozjar kollettiv ivarja b’mod sinifikanti fost l-Istati Membri u niżel fi 22 minnhom, problema li ġiet indirizzata mid-Direttiva dwar pagi minimi adegwati fl-Unjoni Ewropea.

1.5.

Il-KESE jħeġġeġ lil-leġiżlaturi biex jinvolvu bis-sħiħ lill-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fit-tfassil tat-tassonomija soċjali, kemm peress li huma affettwati u jridu jissodisfaw l-obbligi ta’ rapportar, kif ukoll sabiex tiġi salvagwardjata s-sjieda tagħhom. Il-KESE jistaqsi dwar l-użu eċċessiv ta’ atti delegati fil-qasam tat-tassonomija, minħabba li qed tiġi indirizzata firxa wiesgħa ta’ kwistjonijiet politiċi. L-għan tat-tassonomija huwa li tipprovdi t-trasparenza għall-investituri, il-kumpaniji u l-konsumaturi. Fil-futur, l-użu potenzjali tagħha mill-istituzzjonijiet governattivi bħala referenza għall-programmi ta’ għajnuna u finanzjament għandu jiġi vvalutat u diskuss kif suppost. Kwalunkwe użu usa’ jrid ikun soġġett għal proċess adatt ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet. Għandha tiġi evitata interferenza bla bżonn mal-leġiżlazzjoni nazzjonali u l-awtonomija tal-imsieħba soċjali. Fl-aħħar nett, għandu jiġi eskluż il-periklu ta’ social washing. Għandhom jiġu pprovduti mekkaniżmi tal-ilmenti għat-trade unions, il-kunsilli tax-xogħol, l-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi u rappreżentanti oħra tas-soċjetà ċivili organizzata u l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti għandhom isiru aktar responsabbli biex iwettqu l-kompiti ta’ kontroll tagħhom.

1.6.

Il-KESE jixtieq jenfasizza aktar benefiċċji relatati ma’ tassonomija soċjali. L-ewwel nett, id-domanda dejjem tikber għal investiment b’orjentazzjoni soċjali għandha tiġi appoġġjata billi tiġi pprovduta tassonomija affidabbli li tikkostitwixxi kunċett koerenti għall-kejl tas-sostenibbiltà soċjali. It-tieni, l-attivitajiet ta’ ħsara għas-soċjetà jistgħu jissarrfu f’riskji ekonomiċi, u t-tassonomija tista’ tgħin biex dawn jitnaqqsu kemm jista’ jkun. It-tielet, it-trasparenza hija kruċjali għall-effiċjenza tas-suq kapitali, u tista’ tikkontribwixxi wkoll għas-suq intern soċjali kif stabbilit fl-Artikolu 3 tat-TFUE. Dan irawwem kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni, jipprevjeni l-kompetizzjoni inġusta u jagħmel lill-kumpaniji u l-organizzazzjonijiet li jikkontribwixxu għas-sostenibbiltà soċjali aktar viżibbli. Ir-raba’, l-UE għandha tibni fuq il-punti b’saħħithom tagħha u tistinka biex issir mudell u tkun minn ta’ quddiem nett għas-sostenibbiltà ambjentali u soċjali. Id-dibattitu dwar aġenzija ta’ klassifikazzjoni tal-UE għandu jitnieda mill-ġdid. Il-KESE jġedded ukoll is-sejħa tiegħu biex il-fornituri tad-data finanzjarja u extrafinanzjarja jkunu regolati u ssorveljati kif suppost.

1.7.

Il-KESE jenfasizza wkoll l-isfidi u s-soluzzjonijiet possibbli. L-ewwel nett, jinħoloq tħassib dwar l-esklużjoni mis-suq. Madankollu, l-investimenti huma bbażati wkoll fuq kriterji oħra, bħar-redditu mistenni, li jista’ jisboq l-għanijiet tas-sostenibbiltà, u hemm ħafna każijiet ta’ sinerġiji bejn l-investituri u interessi tal-partijiet interessati oħra. Fi kwalunkwe każ, in-nuqqas ta’ konformità mat-tassonomija ma għandux jitqies li huwa ta’ ħsara, u dan għandu jiġi ċċarat mill-Kummissjoni. L-enfasi fuq l-impatt tal-investiment sostenibbli fuq l-attivitajiet tal-ekonomija reali għandu jissaħħaħ. It-tieni, id-definizzjoni ta’ x’għandu jiġi inkluż fit-tassonomija se tkun kontroversjali. Din hija eżattament ir-raġuni għaliex il-proċess ta’ definizzjoni għandu jkun soġġett għal dibattitu u teħid ta’ deċiżjonijiet demokratiċi. Għalhekk, tista’ tiġi żviluppata idea komuni u affidabbli ta’ sostenibbiltà, li għaliha jistgħu u għandhom jirreferu l-atturi individwali. Is-suċċess tat-tassonomija huwa marbut mal-kredibbiltà tagħha, u l-attivitajiet inklużi jridu jissodisfaw definizzjoni aċċettata b’mod wiesa’ ta’ sostenibbiltà. It-tielet, tassonomija soċjali tista’ twassal għal rekwiżiti ta’ rapportar addizzjonali. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni timminimizzahom, filwaqt li tevita d-duplikazzjonijiet. Il-konsulenza u l-forniment ta’ servizzi relatati mat-tassonomija minn aġenzija awtorizzata legalment jistgħu jkunu utli speċjalment għal intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju, il-kooperattivi u l-mudelli ta’ negozju mingħajr skop ta’ qligħ. Barra minn hekk, l-istituzzjonijiet finanzjarji għandhom jiġu mħeġġa jipprovdu valutazzjonijiet tal-impatti soċjali tal-investimenti, kif isir bħalissa minn banek ibbażati fuq il-valur madwar id-dinja.

2.   Kuntest ta’ din l-Opinjoni

2.1.

Il-qafas finanzjarju sostenibbli tal-UE għandu jgħin biex imexxi l-flussi finanzjarji privatilejn attivitajiet ekonomiċi sostenibbli. Il-pjan ta’ azzjoni tal-2018 dwar il-finanzi sostenibbli jikkonsisti f’tassonomija, sistema ta’ divulgazzjoni għall-kumpaniji, u għodod ta’ investiment, inklużi parametri referenzjarji, standards u tikketti, filwaqt li l-istrateġija mġedda dwar il-finanzi sostenibbli tal-2021 tiffoka fuq il-finanzjament tat-tranżizzjoni lejn is-sostenibbiltà tal-ekonomija reali, kif ukoll fuq l-inklużività, ir-reżiljenza, il-kontribut tas-settur finanzjarju u l-għanijiet globali. F’dan il-qafas, l-UE ħadmet fuq diversi inizjattivi leġiżlattivi fejn it-tassonomija tal-UE għandha rwol ewlieni. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-Opinjonijiet rispettivi tiegħu (4).

2.2.

It-tassonomija tal-UE għandha tipprovdi trasparenza għall-investituri u l-kumpaniji u tappoġġjahom fl-identifikazzjoni ta’ investimenti sostenibbli. Ir-Regolament jikkostitwixxi sistema ta’ klassifikazzjoni, li tiffoka fuq sitt objettivi ambjentali fl-oqsma tal-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, l-adattament għat-tibdil fil-klima, l-ilma, il-bijodiversità, il-prevenzjoni tat-tniġġis u l-ekonomija ċirkolari. Investiment ambjentali sostenibbli jrid jagħti kontribut sinifikanti biex jintlaħqu wieħed jew aktar minn dawn l-objettivi, ma jagħmel l-ebda ħsara sinifikanti lil xi wieħed mill-objettivi (il-prinċipju “la tagħmilx ħsara sinifikanti”), u jikkonforma mal-limiti ta’ prestazzjoni (imsejħa kriterji tekniċi ta’ skrinjar). Irid jissodisfa wkoll is-salvagwardji minimi soċjali u dawk relatati mal-governanza (l-Artikolu 18). Għalhekk, il-kumpaniji jridu jimplimentaw proċeduri biex jiżguraw l-allinjament ta’ attività mal-Linji Gwida tal-OECD għall-Intrapriżi Multinazzjonali (MNEs), il-Prinċipji Gwida dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem (UNGPs), id-Dikjarazzjoni tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) dwar il-Prinċipji u d-Drittijiet Fundamentali fuq ix-Xogħol u l-Karta Internazzjonali tad-Drittijiet tal-Bniedem.

2.3.

L-Artikolu 26 tar-Regolament jagħti mandat lill-Kummissjoni biex tippubblika rapport sa tmiem l-2021 li jiddeskrivi d-dispożizzjonijiet li jkunu meħtieġa biex jiġi estiż il-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu għal “objettivi oħra ta’ sostenibbiltà, bħall-objettivi soċjali”. Dan jiżvela l-intenzjoni li jiġi estiż il-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu, iżda xorta ma jirrekjedix l-implimentazzjoni ta’ tassonomija soċjali. F’konformità mar-Regolament, is-sottogrupp tal-Pjattaforma dwar it-tassonomija soċjali ngħata l-kompitu li jesplora l-estensjoni tat-tassonomija għall-objettivi soċjali. Ir-rapport finali tiegħu dwar it-tassonomija soċjali nħareġ fi Frar 2022 (5), aktar tard milli tħabbar, u l-Kummissjoni mistennija tfassal ir-rapport tagħha bbażat fuq dan. Barra minn hekk, il-Pjattaforma hija mitluba tagħti pariri lill-Kummissjoni dwar l-applikazzjoni tal-Artikolu 18, jiġifieri biex tagħti gwida dwar kif il-kumpaniji jistgħu jikkonformaw ma’ salvagwardji minimi, u dwar il-ħtieġa possibbli li jiġu ssupplimentati r-rekwiżiti tal-Artikolu.

2.4.

Il-Pjattaforma tipproponi struttura għal tassonomija soċjali fi ħdan l-ambjent leġiżlattiv attwali tal-UE dwar il-finanzi u l-governanza sostenibbli. Fil-każ tal-implimentazzjoni ta’ tassonomija soċjali, dispożizzjonijiet ulterjuri jipprovdu xenarju regolatorju, inkluż id-Direttiva proposta dwar ir-Rapportar Korporattiv dwar is-Sostenibbiltà (CSRD), li se tissostitwixxi d-Direttiva dwar ir-Rapportar Mhux Finanzjarju u tintroduċi standards obbligatorji tal-UE dwar ir-rapportar dwar is-sostenibbiltà; ir-Regolament dwar divulgazzjonijiet relatati mas-sostenibbiltà tas-servizzi finanzjarji; u d-Direttiva dwar id-Diliġenza Dovuta għas-Sostenibbiltà Korporattiva. B’mod partikolari, id-Direttiva proposta dwar ir-Rappurtar Korporattiv dwar is-Sostenibbiltà teħtieġ li l-kumpaniji jindirizzaw ukoll ġabra ta’ informazzjoni dwar suġġetti soċjali u rappurtar dwar fatturi ta’ governanza, u hija mistennija li ttejjeb l-iżvelar fir-rigward ta’ kwistjonijiet soċjali. Għalhekk, dan ikun komplement importanti għal tassonomija soċjali li magħha jistgħu jitkejlu u jiġu evalwati dawn il-kwistjonijiet.

2.5.

Minkejja xi differenzi, il-Pjattaforma tissuġġerixxi li jiġu segwiti l-aspetti strutturali tat-tassonomija ambjentali. Hija tipproponi tliet objettivi ewlenin flimkien ma’ sotto-objettivi. L-objettiv tax-xogħol deċenti jinkludi sotto-objettivi bħat-tisħiħ tad-djalogu soċjali, il-promozzjoni tan-negozjar kollettiv, u pagi li jiggarantixxu ħajja deċenti. L-objettiv ta’ standards tal-għajxien adegwati jinkludi prodotti tajbin għas-saħħa u sikuri, kura tas-saħħa ta’ kwalità u akkomodazzjoni ta’ kwalità, u l-objettiv ta’ komunitajiet inklużivi u sostenibbli għandu jippromovi wkoll l-ugwaljanza u t-tkabbir inklużiv u jappoġġja għajxien sostenibbli. Is-salvagwardji minimi suġġeriti jirreferu għal għanijiet ambjentali, governattivi u soċjali sabiex jiġu evitati l-inkonsistenzi, bħal kumpanija li twettaq attivitajiet sostenibbli tkun involuta f’abbużi tad-drittijiet tal-bniedem. Barra minn hekk, għandhom jiġu indirizzati l-partijiet interessati rilevanti, speċifikament il-forza tax-xogħol tal-entità u l-ħaddiema tal-katina tal-valur, l-utenti finali u l-komunitajiet affettwati. Il-kriterji tal-prinċipju “la tagħmilx ħsara sinifikanti” relatati mal-qasam soċjali u l-elenkar ta’ attivitajiet ta’ ħsara huma wkoll issuġġeriti.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jappella għal politika ekonomika konsistenti mal-objettivi stabbiliti fl-Artikolu 3 tat-Trattat tal-UE u mal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli. Hemm bżonn ta’ fokus ibbilanċjat fuq objettivi ta’ politika ewlenin, speċifikament is-sostenibbiltà ambjentali, it-tkabbir sostenibbli u inklużiv, il-livell massimu ta’ impjiegi u x-xogħol ta’ kwalità għolja, id-distribuzzjoni ġusta, is-saħħa u l-kwalità tal-ħajja, l-istabbiltà finanzjarja, l-istabbiltà fil-prezzijiet, il-kummerċ ibbilanċjat ibbażat fuq struttura industrijali u ekonomika ġusta u kompetittiva, u finanzi pubbliċi stabbli. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni wkoll għall-aġenda kompetittiva dwar is-sostenibbiltà li tqiegħed l-erba’ dimensjonijiet tagħha — is-sostenibbiltà ambjentali, il-produttività, il-ġustizzja u l-istabbiltà makroekonomika — fuq l-istess livell sabiex jinkisbu effetti ta’ tisħiħ u tranżizzjoni ekoloġika u diġitali b’suċċess (6). Fid-dawl tal-gwerra fl-Ukrajna kkawżata mill-aggressjoni tar-Russja, il-KESE jenfasizza t-talba tiegħu għal politika ekonomika bilanċjata li tgħin sabiex jittaffew l-impatti ekonomiċi u soċjali tagħha, u jiġbed l-attenzjoni lejn id-dikjarazzjoni fil-Kostituzzjoni tal-1919 tal-ILO li biha l-“paċi universali u dejjiema tista’ tiġi stabbilita biss jekk tkun ibbażata fuq il-ġustizzja soċjali”.

3.2.

Il-KESE jitfa’ dawl fuq il-kunċett ta’ tassonomija soċjali, bil-għan li jiġi stimulat id-dibattitu u titqajjem is-sensibilizzazzjoni. Il-KESE jitkellem dwar tassonomija soċjali mfassla tajjeb, li tkun vijabbli fil-livell operattiv u kunċettwalment soda biex jiġu vverifikati l-opportunitajiet konsiderevoli filwaqt li jiġu megħluba l-isfidi (ara hawn taħt). Bħall-politika ekonomika kollha kemm hi, il-kunċett ta’ sostenibbiltà relatata mal-finanzi u, b’mod partikolari, it-tassonomija tal-UE għandhom jiġu allinjati ma’ approċċ olistiku u multidimensjonali li għandu jkollu l-għan li jqiegħed fuq livell ugwali kemm is-sostenibbiltà ambjentali kif ukoll dik soċjali. Barra minn hekk, it-tranżizzjoni ekoloġika tista’ tkun ta’ ħsara f’termini soċjali. Għalhekk, il-protezzjoni u t-titjib tal-istandards fil-qasam soċjali huma meħtieġa, b’enfasi fuq li ħadd ma jitħalla jibqa’ lura. Tranżizzjoni ġusta teħtieġ kundizzjonijiet soċjali sostenibbli, u tassonomija soċjali tista’ tipprovdi l-linji gwida.

3.3.

Il-KESE jqis tassonomija soċjali bħala komplement importanti u neċessarju għad-dimensjoni soċjali tal-UE, u jistieden lill-Kummissjoni tippubblika r-rapport kif mitlub fl-Artikolu 26 fi żmien xieraq. L-approċċ f’diversi livelli u varjat tar-rapport tal-Pjattaforma għandu jiġi rispettat. Madankollu, l-isforz għall-perfezzjoni u l-inklużjoni tal-aspetti kollha tas-sostenibbiltà soċjali f’daqqa jista’ jwassal għal dewmien enormi fl-implimentazzjoni tat-tassonomija soċjali, u anke r-riskju li l-proġett jiġi abbandunat kollu kemm hu. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda li jinbeda l-proċess b’linji gwida sempliċi u ċari kif ukoll proċeduri ta’ trasparenza faċli fil-ħin u mbagħad dan jiġi kkomplementat kontinwament pass pass. Fir-rigward tar-relazzjoni bejn it-tassonomija ambjentali u t-tassonomija soċjali, l-għan għandu jkun li jsir sforz għall-koerenza u integrazzjoni mill-qrib taż-żewġ approċċi. Madankollu, bħala l-ewwel pass, is-salvagwardji minimi reċiproċi jistgħu jkunu prattiċi.

3.4.

Il-KESE jinsab kuntent li l-Pjattaforma ppubblikat abbozz tar-rapport tagħha dwar l-Artikolu 18 tar-Regolament sabiex tagħti pariri lill-kumpaniji dwar kif jimplimentaw ir-rekwiżiti tal-artikolu u possibbilment tippermetti li jiġi emendat. B’mod partikolari, fil-kuntest tas-sostenibbiltà soċjali huwa kruċjali li tiġi vvalutata l-prestazzjoni reali ta’ kumpanija fir-rigward tad-drittijiet tal-bniedem, ir-relazzjonijiet industrijali u x-xogħol deċenti. Madankollu, filwaqt li s-salvagwardji minimi tat-tassonomija ambjentali huma milqugħa tajjeb ħafna u għandhom jiġu implimentati bir-reqqa, dawn qatt ma jissostitwixxu tassonomija soċjali. Dawn mhumiex biżżejjed biex jiżguraw is-sostenibbiltà soċjali għall-ħaddiema, il-konsumaturi u l-komunitajiet (7). Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda l-kooperazzjoni mal-imsieħba soċjali lokali, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-intrapriżi soċjali sabiex jiġi mmonitorjat u promoss l-impatt pożittiv tal-attivitajiet ekonomiċi fuq il-partijiet interessati.

3.5.

It-tassonomija soċjali ser tikseb importanza jekk tkun parti minn politika ġenerali mmirata lejn is-sostenibbiltà soċjali akkumpanjata minn regoli adatti, pereżempju fir-rigward tad-diliġenza dovuta tad-drittijiet tal-bniedem. Madankollu, qatt mhu se tissostitwixxi regolamentazzjoni governattiva soda u politika soċjali. Il-finanzjament tal-għajnuna soċjali permezz tal-infiq tal-gvern u sistemi stabbli tas-sigurtà soċjali jibqa’ fundamentali. It-tassonomija m’għandhiex isservi bħala strument għall-esklużjoni jew il-privatizzazzjoni. L-investiment pubbliku għad għandu rwol kruċjali fil-qasam tas-servizzi pubbliċi u ta’ spiss jistimula aktar investiment privat. Madankollu, it-tassonomija soċjali tista’ tipprovdi kriterji ta’ sostenibbiltà fil-qasam tal-infrastruttura, is-saħħa, l-edukazzjoni u t-taħriġ u l-akkomodazzjoni soċjali għal kwalunkwe investitur biex jiġu permessi investimenti soċjalment sostenibbli fl-ekonomija reali u jiġi evitat il-ħasil soċjali. Fil-futur, it-tassonomija tista’ tintuża wkoll minn istituzzjonijiet governattivi bħala referenza għall-programmi ta’ għajnuna u ta’ finanzjament. Dan irid jiġi vvalutat u diskuss kif suppost.

3.6.

Tassonomija soċjali tipprovdi struttura dettaljata tal-impatti soċjali pożittivi u negattivi tal-attivitajiet ekonomiċi. Ħafna punti li qed jiġu kkunsidrati huma relatati mill-qrib ma’ kwistjonijiet tradizzjonalment diskussi bejn l-imsieħba soċjali u fost l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili. Il-KESE jappella biex is-soċjetà ċivili organizzata tkun involuta bis-sħiħ fit-tfassil tat-tassonomija soċjali, b’mod partikolari s-(sotto)objettivi, il-kriterji tal-prinċipju “la tagħmilx ħsara sinifikanti” u l-prinċipji ta’ salvagwardja. Min iħaddem, l-impjegati, il-konsumaturi, partijiet interessati u komunitajiet oħra huma affettwati mit-tfassil tal-objettivi u/jew iridu jilħqu l-obbligi ta’ rapportar. Il-KESE jindika wkoll il-fondi tal-pensjonijiet bħala eżempju ta’ impjegati li huma l-benefiċjarji ta’ investimenti. L-involviment tal-partijiet interessati huwa kruċjali biex tiġi salvagwardjata s-sjieda. Il-KESE jistenna li tista’ tiġi implimentata tassonomija soċjali permezz tar-reviżjoni tar-Regolament, u b’hekk titwettaq proċedura leġiżlattiva ordinarja. L-użu eċċessiv ta’ atti delegati fil-kuntest ta’ finanzi sostenibbli u b’mod partikolari fl-implimentazzjoni tat-tassonomija huwa dubjuż minħabba li firxa wiesgħa ta’ kwistjonijiet politiċi huma indirizzati, li jmorru ferm lil hinn mill-ispeċifikazzjonijiet tekniċi.

3.7.

Il-KESE jenfasizza l-importanza li tittejjeb il-kwalità tal-informazzjoni fil-qasam tal-investimenti soċjalment sostenibbli u li tiġi evitata d-diżinformazzjoni dwar is-sitwazzjoni soċjali, sabiex jiġu evitati impatti negattivi fuq il-partijiet ikkonċernati kollha. Tassonomija soċjali mfassla tajjeb tikkontribwixxi b’mod sinifikanti biex issolvi problemi bħal dawn billi tindika b’mod ċar attivitajiet u entitajiet li jikkontribwixxu b’mod sostanzjali għas-sostenibbiltà soċjali. Għandha tikkostitwixxi standard prestiġġjuż u tirrifletti livell ogħla ta’ ambizzjoni minn dak diġà previst fil-leġiżlazzjoni, filwaqt li ssib il-bilanċ it-tajjeb bejn li tkun globali wisq u limitata żżejjed. Filwaqt li l-kriterji ambjentali huma bbażati aktar fuq ix-xjenza, tassonomija soċjali kif proposta mill-Pjattaforma tkun tiddependi aktar fuq standards u oqfsa maqbula globalment, li jistgħu ma jkunux preskrittivi iżda jaġixxu bħala linji gwida biex jinkoraġġixxu attivitajiet soċjalment sostenibbli.

3.8.

Il-konformità mad-drittijiet tal-bniedem u tal-ħaddiema trid tkun kundizzjoni għall-konformità mat-tassonomija. Bl-istess mod, l-aderenza ma’ ftehimiet kollettivi u mekkaniżmi ta’ kodeterminazzjoni f’konformità mal-liġi nazzjonali u Ewropea rispettiva hija kruċjali u għandha tikkostitwixxi prinċipju “la tagħmilx ħsara sinifikanti”. Barra minn hekk, il-linji gwida li jipprevedu proċeduri faċli u trasparenti b’impatti soċjali pożittivi, li huma żviluppati bi qbil mal-imsieħba soċjali, għandhom jiġu inklużi fid-definizzjoni ta' attivitajiet ekonomiċi konformi mat-tassonomija. Huwa importanti li jitqies hawnhekk li l-livell u l-kopertura tan-negozjar kollettiv ivarjaw b’mod sinifikanti fost l-Istati Membri, minn 7 % biss fil-Litwanja għal 98 % fl-Awstrija. Mis-sena 2000 ’il hawn, il-kopertura tan-negozjar kollettiv naqset fi 22 Stat Membru u huwa stmat li mill-inqas 3,3 miljun inqas ħaddiema issa huma koperti minn ftehim ta’ negozjar kollettiv. Id-Direttiva l-ġdida dwar il-pagi minimi u l-estensjoni tal-applikazzjoni tal-ftehimiet ta’ negozjar kollettiv għandhom rwol importanti fl-implimentazzjoni tat-tassonomija soċjali (8). Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda li jingħata parir ċar dwar l-implimentazzjoni ta’ salvagwardji minimi fl-att legali propost, possibbilment abbażi tar-rapport tal-Pjattaforma dwar l-Artikolu 18 tar-Regolament.

3.9.

Diversi normi u prinċipji internazzjonali u tal-UE jistgħu jservu ta’ bażi għat-tassonomija soċjali. Fir-rigward tas-(sotto)objettivi, il-KESE jirrakkomanda li ssir referenza għall-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u l-pjan ta’ azzjoni assoċjat u l-SDGs rilevanti, speċifikament l-SDG 8 (xogħol deċenti u tkabbir ekonomiku), l-SDG 1 (l-ebda faqar), l-SDG 2 (l-ebda ġuħ), l-SDG 3 (saħħa u benesseri), l-SDG 4 (edukazzjoni u taħriġ), l-SDG 5 (ugwaljanza bejn il-ġeneri), l-SDG 10 (tnaqqis fl-inugwaljanzi) u l-SDG 11 (bliet u komunitajiet sostenibbli). L-oqfsa miftiehma mill-imsieħba soċjali jistgħu wkoll jipprovdu sors importanti. Il-KESE jqis li l-idea tal-Pjattaforma li timplimenta salvagwardji minimi bbażati fuq il-Prinċipji Gwida tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem (UNGPs) u l-linji gwida tal-OECD hija kruċjali. Barra minn hekk, il-Karta Soċjali Ewropea, il-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE, il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem u d-Direttiva proposta dwar id-Diliġenza Dovuta tas-Sostenibbiltà Korporattiva jikkostitwixxu wkoll punti ta’ referenza siewja għal tassonomija soċjali. Fl-aħħar nett, għandhom jiġu esklużi attivitajiet meqjusa bħala ta’ ħsara sinifikanti, jiġifieri attivitajiet li fundamentalment u taħt iċ-ċirkostanzi kollha huma kontra kwalunkwe objettiv ta’ sostenibbiltà u li ma jħallu l-ebda mod li jistgħu jkunu inqas ta’ ħsara. Armi kkundannati minn ftehimiet internazzjonali, bħal bombi dispersivi jew mini kontra l-persunal, għandhom jiġu inklużi hawn. Il-KESE jirrakkomanda wkoll l-iżvilupp ta’ kunċett dwar kif għandhom jiġu ttrattati reġimi aggressivi u belliġerenti.

4.   Opportunitajiet ta’ tassonomija soċjali

4.1.

Il-KESE jirrakkomanda ħafna li jintuża l-potenzjal tat-tassonomija biex jiġi indirizzat l-investiment lejn attivitajiet u entitajiet soċjalment sostenibbli u jinħolqu impjiegi deċenti. Ħafna aktar minn 20 % taċ-ċittadini tal-UE jinsabu f’riskju ta’ faqar; il-pandemija aggravat l-inugwaljanzi u l-gwerra fl-Ukrajna se tkompli żżid it-tensjonijiet ekonomiċi u soċjali. Globalment, huwa stmat li madwar USD 3,3 sa 4,5 triljun fis-sena jeħtieġ li jiġu mobilizzati biex jintlaħqu l-SDGs. Il-prodotti li jkunu ġew prodotti bi ksur tad-drittijiet tal-bniedem relatati max-xogħol huma marbuta mas-suq tal-UE li jiġu importati lejh. Fl-UE, hemm ukoll ħtieġa urġenti għal investiment soċjali, pereżempju fit-tnaqqis tal-faqar, it-tagħlim tul il-ħajja u s-saħħa (9). Id-distakk minimu fl-investiment fl-infrastruttura soċjali kien stmat għal madwar EUR 1,5 triljun mill-2018 sal-2030 (10). Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipprovdi stima aġġornata tal-ħtiġijiet ta’ investiment sabiex tikkonforma mal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u tilħaq il-miri ewlenin tal-UE għall-2030. Hemm bżonn ta’ fondi pubbliċi u privati konsiderevoli biex tiġi infurzata s-sostenibbiltà soċjali.

4.2.

Bl-għajnuna ta’ tassonomija soċjali, l-investituri u l-kumpaniji jistgħu jivvalutaw l-impatt soċjali tal-investiment jew l-attività tagħhom u volontarjament iqisu dan bħala objettiv essenzjali. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għad-domanda dejjem tikber għal investiment b’orjentazzjoni soċjali u jħaddan il-ftuħ tal-investituri għal finanzjament soċjalment sostenibbli. B’kuntrast ma’ dan, hemm nuqqas ta’ definizzjoni u standardizzazzjoni, u l-analiżi tal-klassifikazzjonijiet tal-kriterji ambjentali, soċjali u ta’ governanza u l-eżiti relatati juru wkoll differenzi fundamentali skont il-fornitur tal-klassifikazzjonijiet, li jagħmel l-investiment soċjalment sostenibbli diffiċli. Tassonomija soċjali tkun tikkostitwixxi kunċett koerenti għad-definizzjoni u l-avvanz tas-sostenibbiltà soċjali u l-kejl tal-progress. Għandha l-potenzjal li ssaħħaħ ir-responsabbiltà u li tipprovdi gwida ċara. Għalhekk tappoġġja b’mod deċiżiv l-ambizzjonijiet tal-investituri u tista’ tikkostitwixxi inċentivi għal aktar parteċipanti fis-suq biex jinvestu f’dan il-qasam, filwaqt li fl-istess ħin tgħin fil-prevenzjoni tal-ħasil soċjali.

4.3.

L-attivitajiet soċjalment dannużi jistgħu jissarrfu wkoll f’riskji ekonomiċi. Hemm riskji ta’ bojkotts jekk negozju jkun assoċjat mal-ksur tad-drittijiet tal-bniedem, u kumpanija tkun fir-riskju li tiġi eskluża minn kuntratti pubbliċi jekk tinjora d-diliġenza dovuta tad-drittijiet tal-bniedem. Tista’ tinqabad ukoll f’litigazzjoni għalja minħabba abbużi tad-drittijiet tal-bniedem, jew il-ktajjen tal-provvista jistgħu jiġu mfixkla minħabba strajks. Ir-riskji ekonomiċi u politiċi minħabba distakk dejjem jikber bejn is-sinjuri u l-foqra jistgħu wkoll jolqtu l-investimenti. Dan is-sett ta’ riskji jista’ jiġi minimizzat permezz ta’ deċiżjonijiet ta’ investiment ibbażati wkoll fuq tassonomija soċjali. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni wkoll għall-ħidma tal-BĊE dwar it-tisħiħ tal-monitoraġġ u l-ġestjoni tar-riskji sistemiċi minħabba t-traskuraġni tal-fatturi ta’ sostenibbiltà. Il-KESE jenfasizza li r-riskji ambjentali spiss ikunu akkumpanjati minn riskji soċjali, pereżempju meta n-nies jitilfu djarhom minħabba għargħar. Kollox ma’ kollox, ir-riskji għas-sostenibbiltà soċjali għandhom jiġu indirizzati b’mod espliċitu u jkunu parti mill-azzjoni tal-BĊE dwar ir-riskji għas-sostenibbiltà.

4.4.

Il-KESE jinnota wkoll li t-trasparenza hija element essenzjali tal-effiċjenza tas-suq. Dan ma jirreferix biss għas-swieq kapitali. Tassonomija soċjali tista’ sservi wkoll bħala għodda biex jiġi appoġġjat bilanċ bejn il-libertajiet ekonomiċi u d-drittijiet soċjali u tax-xogħol (11). Billi ttejjeb it-trasparenza, tista’ tikkontribwixxi għas-suq intern soċjali kif stabbilit fl-Artikolu 3 tat-TFUE u tippromovi l-kompetizzjoni ġusta. Barra minn hekk, it-tassonomija soċjali trawwem ukoll kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni u żżid il-viżibbiltà ta’ kumpaniji li jirrispettaw id-drittijiet tal-bniedem u tal-ħaddiema u jikkontribwixxu b’mod sostanzjali għas-sostenibbiltà soċjali, u tgħinhom jattiraw investituri. Ir-rwol trasformattiv potenzjali tat-tassonomija jiġi infurzat billi ssir magħrufa aktar. F’dan il-kuntest, il-KESE jerġa’ jiġbed l-attenzjoni għar-rwol pożittiv li l-istrumenti finanzjarji jistgħu jaqdu fl-iżvilupp ta’ kumpaniji b’impatt soċjali (12).

4.5.

Fl-aħħar nett, l-UE stabbiliet lilha nnifisha bħala mexxejja fil-finanzjament ambjentali sostenibbli fil-livell internazzjonali u qed tikkontribwixxi b’mod attiv għal dan l-isforz globali. Il-KESE jilqa’ dawn l-isforzi, iżda jfakkar lill-Kummissjoni dwar il-ħtieġa li tiġi avvanzata wkoll is-sostenibbiltà soċjali u jiġu promossi l-SDGs. Barra minn hekk, fil-kuntest tas-sostenibbiltà soċjali, l-UE għandha tistinka biex isservi ta’ mudell u ssir minn ta’ quddiem billi tqajjem is-suġġett fil-forums internazzjonali. B’mod partikolari fi żminijiet ta’ gwerra u tensjonijiet internazzjonali, struttura internazzjonali ta’ finanzi sostenibbli jeħtieġ li tinkludi wkoll is-sostenibbiltà soċjali.

5.   Sfidi u soluzzjonijiet possibbli

5.1.

L-intenzjonijiet tal-investituri finanzjarji li jwettqu investimenti soċjali u ambjentali sostenibbli huma milqugħa tajjeb ħafna u għandhom jiġu appoġġjati. Madankollu, il-parteċipanti fis-swieq finanzjarji b’mod ġenerali jibbażaw id-deċiżjonijiet ta’ investiment tagħhom fuq l-aspettattivi dwar ir-redditu, ir-riskju, il-likwidità u l-maturità. Dawn ir-raġunijiet jistgħu jikkontradixxu l-interessi ta’ partijiet interessati oħra u jmorru kontra jew saħansitra jisbqu l-objettivi ambjentali jew soċjali. Madankollu, il-KESE jindika wkoll ħafna sinerġiji possibbli bejn l-interessi tal-investituri u ta’ partijiet interessati oħra, pereżempju meta t-titjib fil-parteċipazzjoni tal-ħaddiema jtejjeb il-produttività tal-kumpaniji jew meta attività ekonomika tikkontribwixxi għall-benesseri tal-komunitajiet. Fi kwalunkwe każ, l-attivitajiet ekonomiċi jew l-entitajiet li jistgħu ma jkunux konformi mat-tassonomija ma għandhomx awtomatikament jitqiesu bħala dannużi. F’dak il-kuntest jinħoloq tħassib dwar l-esklużjoni mis-suq, u l-KESE jitlob lill-Kummissjoni għal kjarifika u approċċ bilanċjat tajjeb. L-enfasi fuq l-impatt tal-investiment sostenibbli fuq l-attivitajiet tal-ekonomija reali għandha tissaħħaħ.

5.2.

Jistgħu jinqalgħu inkompatibbiltajiet minħabba li l-kwistjonijiet soċjali huma regolati fil-livell tal-Istati Membri u bejn l-imsieħba soċjali, filwaqt li s-soċjetà ċivili organizzata kollha kemm hi tistinka biex tkun involuta fi kwistjonijiet soċjali, ambjentali u ta’ politika oħra. Madankollu, il-KESE jilqa’ r-rapport tal-Pjattaforma rigward ir-riskji ta’ ksur ta’ regolamenti oħra, u jassumi wkoll li l-proposta tal-Kummissjoni ser tieħu ħsieb li tevita duplikazzjonijiet kontradittorji u interferenza mas-sistemi soċjali nazzjonali, ir-relazzjonijiet industrijali u r-regolamenti. Barra minn hekk, tassonomija soċjali tkun tiddependi fuq dikjarazzjonijiet u prinċipji komuni internazzjonali u Ewropej — bħall-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali — u tikkostitwixxi bażi għat-teħid ta’ deċiżjonijiet volontarju mingħajr ma tistipula politika soċjali partikolari. Madankollu, kwalunkwe użu usa’ tat-tassonomija kif imsemmi hawn fuq għandu jkun soġġett għal proċess xieraq ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet. Għandha tiġi evitata interferenza bla bżonn mal-leġiżlazzjoni nazzjonali u l-awtonomija tal-imsieħba soċjali, u jeħtieġ li jiġu rikonoxxuti d-differenzi fil-mudelli nazzjonali tas-suq tax-xogħol u fis-sistemi ta’ negozjar kollettiv.

5.3.

L-iżvilupp ta’ tassonomija soċjali, u għalhekk ħarsa ġenerali strutturata tal-attivitajiet u s-setturi sostenibbli soċjali, jolqot ukoll il-valuri politiċi. Se jkun diffiċli li jiġi definit liema attività ekonomika u/jew settur huwa meqjus bħala konformi mat-tassonomija. Madankollu, din hija eżattament ir-raġuni għaliex it-tfassil ta’ tassonomija għandu jkun soġġett għal dibattitu politiku u teħid ta’ deċiżjonijiet demokratiċi (13). F’dawn il-kundizzjonijiet biss tista’ tiġi żviluppata idea komuni ta’ sostenibbiltà soċjali li l-atturi individwali jistgħu u għandhom jistrieħu fuqha u jirreferu għaliha. Il-KESE jenfasizza li fl-isfera soċjali s-suċċess tat-tassonomija jiddependi mill-aċċettazzjoni wiesgħa tagħha wkoll. L-attivitajiet u s-setturi inklużi jridu jissodisfaw definizzjoni aċċettata b’mod wiesa’ ta’ sostenibbiltà u jkunu bbażati fuq valuri rikonoxxuti b’mod ġenerali, bħad-dinjità tal-bniedem, l-ugwaljanza bejn is-sessi, il-ġustizzja, l-inklużjoni, in-nondiskriminazzjoni, is-solidarjetà, l-affordabbiltà, il-benesseri u d-diversità. Is-salvagwardja tal-kredibbiltà tat-tassonomija hija kruċjali sabiex il-proġett ma jiġix ipperikolat kollu kemm hu.

5.4.

Tħassib ieħor huwa li t-tassonomija soċjali tista’ twassal għal piż żejjed fuq il-kumpaniji b’rekwiżiti addizzjonali ta’ rapportar u l-ħtieġa li tiġi pprovduta informazzjoni kumplessa u diffiċli flimkien ma’ proċeduri ta’ awditjar għaljin. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tnaqqas kemm jista’ jkun dawn il-piżijiet u tfassal kriterji sempliċi u faċilment osservabbli, filwaqt li tibni wkoll fuq duplikazzjonijiet ma’ rekwiżiti oħra ta’ rappurtar. Il-KESE jilqa’ l-approċċ tal-Pjattaforma fl-istrutturar tal-objettivi tat-tassonomija soċjali b’mod simili għall-istruttura tad-Direttiva proposta dwar ir-Rapportar Korporattiv dwar is-Sostenibbiltà. B'mod kollettiv, il-KESE jappella għal sett ta’ regoli ordnati u konsistenti mingħajr kumplessità u duplikazzjoni eċċessivi sabiex taħdem fil-prattika, filwaqt li jipprovdi wkoll l-ammont meħtieġ ta’ trasparenza. L-għoti ta’ pariri u l-forniment ta’ servizzi relatati mat-tassonomija minn aġenzija awtorizzata legalment u speċjalizzata lill-kumpaniji u organizzazzjonijiet oħra li jixtiequ jsiru konformi mat-tassonomija jistgħu jkunu utli wkoll. Dan jiżgura wkoll li l-kumpaniji b’inqas riżorsi ta’ rapportar ikollhom aċċess għat-tassonomija. Madankollu, l-istituzzjonijiet finanzjarji xorta jistgħu jipprovdu valutazzjonijiet tal-impatt soċjali tal-investimenti kif isir bħalissa minn banek ibbażati fuq il-valur madwar id-dinja.

5.5.

Għalkemm l-għan tat-tassonomija huwa li jiġi pprovdut qafas affidabbli għall-investiment soċjalment sostenibbli, il-periklu ta’ ħasil ekoloġiku jew soċjali ma jistax jiġi eskluż. Il-KESE jaqbel mal-Pjattaforma li s-sempliċi verifika tal-impenji u l-politiki ma tiżgurax l-implimentazzjoni effettiva u s-salvagwardja tad-drittijiet tal-bniedem, lanqas ma jappoġġja l-iżvilupp ta’ attivitajiet soċjalment sostenibbli. Hemm diffikultajiet serji fis-superviżjoni u l-infurzar tal-konformità ta’ kumpanija mal-objettivi ta’ sostenibbiltà soċjali pproklamati u fil-valutazzjoni tal-prestazzjoni tagħha tul il-ktajjen tal-provvista ta’ spiss kumplessi ħafna tal-lum. Min-naħa l-oħra, il-Pjattaforma tindika żviluppi promettenti fil-qasam tad-data soċjali kwantifikabbli, bħal fil-kuntest tat-Tabella ta’ Valutazzjoni Soċjali riveduta u l-SDGs. Kollox ma’ kollox, it-tassonomija soċjali trid tkun trasparenti, affidabbli u aġġornata kontinwament. Il-KESE jipproponi wkoll li l-kunsilli tal-ħaddiema u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, pereżempju, jiġu kkunsidrati f’dan ir-rigward.

5.6.

Il-KESE jipproponi li jitnieda mill-ġdid id-dibattitu dwar aġenzija ta’ klassifikazzjoni tal-UE, li issa tista’ tiffoka fuq is-sostenibbiltà, u b’hekk jissaħħaħ ir-rwol pijunier tal-UE f’dan il-qasam. Iġedded ukoll is-sejħa tiegħu biex il-fornituri tad-data finanzjarja u extrafinanzjarja jkunu regolati u ssorveljati kif suppost. Għandhom jiġu previsti mekkaniżmi tal-ilmenti għat-trade unions, il-kunsilli tal-ħaddiema, l-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi u rappreżentanti oħra tas-soċjetà ċivili organizzata fil-każ ta’ pretensjonijiet foloz ta’ konformità mat-tassonomija. Il-KESE jirrikonoxxi li fir-Regolament, il-miżuri u l-penali applikabbli għall-ksur jitħallew f’idejn l-Istati Membri. Fi kwalunkwe każ, l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti (14) għandhom isiru aktar responsabbli biex iwettqu l-kompiti ta’ kontroll tagħhom, flimkien ma’ obbligi li jirrapportaw lill-parlamenti u lis-soċjetà ċivili tagħhom.

---

(1)  ĠU L 198, 22.6.2020, p. 13.

(2)  Pjattaforma dwar il-Finanzi Sostenibbli | Il-Kummissjoni Ewropea (europa.eu).

(3)  DNSH = La tagħmilx ħsara sinifikanti.

(4)  ĠU C 517, 22.12.2021, p. 72.

(5)  Rapport Finali dwar it-Tassonomija Soċjali (europa.eu).

(6)  ĠU C 275, 18.7.2022, p. 50.

(7)  ĠU C 152, 6.4.2022, p. 97.

(8)  Direttiva dwar pagi minimi adegwati fl-UE, Artikolu 4(2), ftehim proviżorju. Il-limitu ta’ kopertura tan-negozjar kollettiv ta’ 80 % stabbilit fid-Direttiva biex l-Istati Membri jkunu meħtieġa jieħdu miżuri biex iżidu r-rata għandu jiġi appoġġjat f’tassonomija soċjali.

(9)  Rapport Finali dwar it-Tassonomija Soċjali (europa.eu).

(10)  Kummissjoni Ewropea, It-Titjib tal-Investiment fl-Infrastruttura Soċjali fl-Ewropa, Dokument ta’ Diskussjoni 074/Jannar 2018.

(11)  ĠU C 275, 18.7.2022, p. 50.

(12)  ĠU C 194, 12.5.2022, p. 39.

(13)  Ara hawn fuq kapitolu 3.

(14)  Ara r-Regolament dwar it-Tassonomija, Artikolu 21.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Fond ta’ Aġġustament għall-Klima ffinanzjat mill-Koeżjoni u min-NextGenerationEU”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/04)

Relatur:	Ioannis VARDAKASTANIS
Korelatur:	Judith VORBACH

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adozzjoni fis-sezzjoni	9.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	139/3/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-Unjoni Ewropea (UE) qed tieħu passi sinifikanti biex tindirizza t-tibdil fil-klima u tnaqqas l-emissjonijiet tal-gassijiet b’effett ta’ serra. Il-politiki tal-UE dwar il-klima, l-ambjent u l-enerġija għandhom pjan fit-tul biex jgħinu fil-prevenzjoni tal-agħar impatti tal-emerġenza klimatika li qed tiffaċċja l-pjaneta tagħna. Madankollu, dan xorta jista’ ma jkunx biżżejjed.

1.2.

Filwaqt li l-impenn tal-UE huwa sinifikanti, il-konsegwenzi tat-tibdil fil-klima u l-iskarsezza tar-riżorsi sfortunatament diġà qed jagħmlu lilhom infushom magħrufa. Għalhekk qed ikollna naġġustaw għal realtà li ma esperjenzajniex qabel. Filwaqt li l-UE hija ġustament impenjata li tevita li s-sitwazzjoni tmur għall-agħar, madankollu m’aħniex lesti għal emerġenzi klimatiċi, kriżijiet tal-enerġija u diżastri naturali mhux previsti.

1.3.

Mill-2021 esperjenzajna żewġ emerġenzi notevoli ħafna li l-mekkaniżmi ta’ finanzjament tal-UE wrew li mhumiex attrezzati biżżejjed biex jirrispondu għalihom. L-ewwel waħda hija l-qerda kkawżata mill-għargħar u n-nirien fil-foresti madwar l-Ewropa matul is-sajf tal-2022. It-tieni waħda hija l-kriżi tal-enerġija li għaddejja bħalissa u l-ħtieġa għall-awtonomija enerġetika tal-UE li ġabet magħha l-invażjoni tal-Ukrajna mir-Russja fl-2022.

1.4.

Il-mekkaniżmu attwali tal-UE għar-rispons għal diżastri naturali huwa l-Fond ta’ Solidarjetà tal-Unjoni Ewropea (FSUE). Madankollu, il-baġit annwali disponibbli tal-FSUE m’huwa xejn meta mqabbel mal-ispiża tal-ħsara kkawżata minn diżastri naturali reċenti u jeħtieġ li jiżdied drastikament. Il-finanzjament tal-UE għat-tranżizzjoni tal-enerġija ekoloġika huwa aktar sostanzjali, iżda ma jqisx l-urġenza tal-ħtieġa attwali tal-UE għall-awtonomija enerġeti u r-riskju enormi ta’ faqar enerġetiku, kif deskritt fl-Opinjoni tal-KESE dwar L-indirizzar tal-faqar enerġetiku u r-reżiljenza tal-UE: l-isfidi minn perspettiva ekonomika u soċjali (1).

1.5.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-UE teħtieġ mekkaniżmu ta’ finanzjament ġdid li jista’ joffri assistenza immedjata u ambizzjuża biex tgħin lill-Istati Membri f’emerġenzi bħal dawk indikati hawn fuq. Għalhekk, il-KESE jipproponi li jinħoloq Fond ta’ Aġġustament għall-Klima ġdid. Dan il-finanzjament għandu jiġi ridirett minn fondi eżistenti tal-UE, b’mod partikolari mill-Fond ta’ Koeżjoni u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, iżda jiġi ġestit b’mod semplifikat u koerenti permezz ta’ dan il-Fond il-ġdid.

1.6.

Il-modernizzazzjoni tal-ambjent ta’ finanzjament tista’ tinkludi wkoll it-twessigħ tal-kamp ta’ applikazzjoni, it-tisħiħ tal-programmi eżistenti u l-kunsiderazzjoni ta’ Next Generation EU bħala mudell għal għodda ġdida ta’ finanzjament.

1.7.

Fid-dawl tal-ħtiġijiet sinifikanti ta’ investiment, il-KESE jagħti parir ukoll lill-Kummissjoni biex teżamina t-tisħiħ tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima billi tinkoraġġixxi investiment u kontribuzzjonijiet privati. Fir-rigward tad-diżastri naturali b’mod speċifiku, il-Kummissjoni u l-Istati Membri għandhom ukoll jagħmlu sforzi biex iżidu u jiffaċilitaw il-kopertura tal-assigurazzjoni u jużaw is-sistema tal-assigurazzjoni bħala mezz biex jidderieġu l-finanzjament lejn it-titjib tar-reżiljenza għat-tibdil fil-klima, b’mod partikolari f’żoni f’riskju, sabiex titnaqqas id-dipendenza mill-appoġġ finanzjarju tal-UE.

1.8.

Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima jrid ikun kapaċi jiġi adattat, flessibbli, u lest biex jirrispondi għal kriżijiet ġodda u emerġenti fis-snin u fid-deċennji li ġejjin.

1.9.

Huwa kruċjali li l-funzjonament tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima, aktar iffukat fuq reazzjonijiet rapidi u urġenti, ikun koerenti mal-politiki globali tal-UE dwar il-klima, l-ambjent u l-enerġija, li fit-tul se jnaqqsu d-dipendenza mir-reazzjonijiet ta’ emerġenza u jipproteġu l-umanità kif ukoll id-dinja naturali.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jirrikonoxxi li l-indirizzar tal-kriżi klimatika huwa konformi mal-impenji tal-UE skont il-Patt Ekoloġiku Ewropew biex jiġu implimentati l-Ftehim ta’ Pariġi u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli. Filwaqt li t-trażżin tal-kawżi tat-tibdil fil-klima għandu jkun fuq quddiem nett tal-politika klimatika tal-UE, il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li, b’mod parallel mal-pjani għat-tnaqqis tal-gassijiet b’effett ta’ serra, ikun hemm mekkaniżmi ta’ finanzjament robusti u semplifikati disponibbli biex jiġu indirizzati l-emerġenzi klimatiċi u enerġetiċi li diġà qed jiffaċċjaw in-nies tal-UE.

2.2.

Il-viżjoni tal-KESE hija għal Fond ta’ Aġġustament għall-Klima ġdid, proposta appoġġjata minn diversi Membri tal-Parlament Ewropew (2). Dan il-mekkaniżmu għandu jingħata r-riżorsi bl-użu ta’ flus eżistenti mill-Fond ta’ Koeżjoni u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, ikkonċentrati f’fond uniku li ser itejjeb l-effiċjenza u l-ħinijiet ta’ rispons u jiffaċilita l-monitoraġġ ċentralizzat ta’ fejn il-finanzjament huwa l-aktar meħtieġ. Għandu jsaħħaħ il-kapaċità tal-UE li tappoġġja lill-Istati Membri biex jirreaġixxu malajr għal emerġenzi klimatiċi, ambjentali u tal-enerġija. Fil-kuntest attwali, dan iservi biex jiġu indirizzati tnejn mill-aktar emerġenzi notevoli li qed nesperjenzaw bħalissa: l-irkupru minn diżastri naturali dejjem aktar frekwenti, u l-ħtieġa urġenti għal tranżizzjoni tal-enerġija ekoloġika u ċaqliqa lejn awtonomija enerġetika Ewropea, iżda bi flessibbiltà biex jiġu indirizzati kriżijiet li jinqalgħu fil-futur.

2.3.

Il-fondi tal-UE diġà qed jiġu diretti lejn it-tranżizzjoni tal-enerġija u l-irkupru minn diżastri; iżda, diversi kwistjonijiet qed ixekklu l-effettività tagħhom. Il-Fond ta’ Solidarjetà tal-Unjoni Ewropea eżistenti, stabbilit biex jgħin lill-komunitajiet jirkupraw minn diżastri naturali, sempliċement mhuwiex kbir biżżejjed biex jirreaġixxi għall-iskala ta’ diżastri klimatiċi moderni. Il-finanzjament għat-tranżizzjoni tal-enerġija huwa aktar ambizzjuż, iżda għadu ’l bogħod milli jkun biżżejjed. Barra minn hekk huwa ġestit permezz ta’ għadd ta’ fondi differenti, bir-riskju ta’ inkoerenza jew trikkib, u b’mod li jħallat objettivi imminenti ma’ miri aktar fit-tul marbuta mal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima. Il-ħtieġa li tiżdied l-awtonomija tal-enerġija tal-UE minħabba l-invażjoni tal-Ukrajna mir-Russja ssottolinjat il-punt sa fejn id-dipendenza enerġetika tagħna minn pajjiżi ostili ddgħajjef il-kapaċità tagħna li nirreaġixxu b’mod deċiżiv quddiem avvenimenti internazzjonali.

2.4.

Għalhekk, il-KESE jappella għall-ħolqien ta’ Fond ta’ Aġġustament għall-Klima li jaqdi l-għan speċifiku li jirreaġixxi għal emerġenzi ambjentali, klimatiċi u tal-enerġija imminenti, u li jgħin lill-UE taġġusta għal realtà ġdida fejn kriżijiet bħal dawn sfortunatament qed isiru dejjem aktar komuni. Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima għandu jservi bħala riżerva ta’ finanzjament, lest biex jintuża fi żminijiet meta jkunu meħtieġa investimenti b’mod urġenti.

2.5.

Il-Fond irid joffri l-flessibbiltà u r-robustezza meħtieġa għal investiment rapidu u ambizzjuż biex jintlaħqu l-ħtiġijiet immedjati tal-UE, filwaqt li jibqa’ konsistenti mal-politiki fit-tul dwar il-klima u l-enerġija. Għandu jiġbor flimkien sehem mill-Fondi ta’ Koeżjoni li bħalissa huwa maħsub għal kwistjonijiet klimatiċi, il-FSUE eżistenti, u sehem mill-finanzjament tal-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza maħsub għar-riformi ambjentali. Jekk dawn ir-riżorsi jiġu kkonċentrati f’fond uniku b’enfasi ċara fuq azzjoni urġenti, dan se jtejjeb l-effiċjenza tar-rispons u jiffaċilita l-monitoraġġ tal-aktar ħtiġijiet ta’ investiment urġenti. Dan għandu jtejjeb il-kapaċità li l-flus imorru fejn ikun meħtieġ mingħajr dewmien.

2.6.

Il-modernizzazzjoni tal-ambjent tal-finanzjament tista’ tinkludi wkoll it-twessigħ tal-kamp ta’ applikazzjoni u t-tisħiħ ta’ programmi eżistenti. Minħabba l-interess komuni u l-ħtieġa urġenti li jiġi miġġieled it-tibdil fil-klima u l-konsegwenzi katastrofiċi tiegħu, il-KESE jenfasizza wkoll il-ħtieġa għal metodu ta’ finanzjament imtejjeb fil-futur. Anki jekk regola tad-deheb għall-investimenti ekoloġiċi kellha tiġi implimentata, u bir-raġun, xi Stati Membri xorta jista’ ma jkollhomx il-kapaċità li jżidu l-ammonti enormi ta’ investiment meħtieġa mingħajr ma jipperikolaw is-sostenibbiltà fiskali tagħhom. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda wkoll li Next Generation EU jitqies bħala mudell għall-finanzjament tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima. L-għotjiet u/jew is-self minn dan il-Fond għandhom jiġu żblukkati bil-kundizzjoni li l-Istat Membru jew ir-reġjun li jirċevihom jinvesti fl-indirizzar tat-tibdil fil-klima jew il-konsegwenzi tiegħu billi, pereżempju, jagħmel investimenti sussegwenti fl-enerġija rinnovabbli u dekarbonizzata. Kwalunkwe miżura ta’ politika bħal din trid tkun marbuta ma’ involviment obbligatorju tal-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u għandu jiġi rispettat ukoll il-prinċipju tas-sħubija minqux fil-politika ta’ koeżjoni.

2.7.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima waħdu mhux se jkun biżżejjed biex jindirizza l-konsegwenzi tad-diżastri naturali u jkopri l-ispejjeż tal-adattament għat-tibdil fil-klima biex jippermetti reżiljenza aħjar. F’dan ir-rigward, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għad- “distakk fil-protezzjoni tal-klima”, jiġifieri s-sehem ta’ telf ekonomiku mhux assigurat ikkawżat minn diżastri relatati mal-klima. Il-kopertura tal-assigurazzjoni kontra d-diżastri naturali għadha baxxa fl-Ewropa, b’madwar 35 % biss tat-telf minħabba diżastri naturali bejn l-1980 u l-2017 kien assigurat (3). Għalhekk huwa importanti li tiġi eżaminata u promossa l-assigurazzjoni kontra d-diżastri fl-Istati Membri u li jiġu promossi skemi ta’ assigurazzjoni nazzjonali li jinkoraġġixxu lill-utenti jinvestu fl-adattament, inaqqsu l-pressjoni fuq il-fondi tal-UE u jinkoraġġixxu investiment proattiv. Id-djalogu bejn il-partijiet ikkonċernati u l-innovazzjoni fir-rigward tal-prodotti tal-assigurazzjoni jistgħu jiżviluppaw soluzzjonijiet ġodda għat-trasferiment tar-riskju fi ħdan is-sistema tal-assigurazzjoni u r-riassigurazzjoni, filwaqt li jipprijoritizzaw l-istabbiltà tas-suq finanzjarju u l-protezzjoni tal-konsumatur (4). Dan għandu jtejjeb il-kapaċità tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima biex ikun jista’ jindirizza l-isfidi quddiemu.

2.8.

Il-fondi tal-UE għandhom ukoll rwol importanti bħala kapital inizjali biex jattiraw l-investiment privat inkluż fl-adattament għat-titjib tar-reżiljenza għat-tibdil fil-klima.

3.   Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima bħala għodda għall-irkupru mid-diżastri u t-tħejjija għalihom

3.1.

Studju interistituzzjonali tal-UE jiddeskrivi l-urġenza li tiġi indirizzata l-katastrofi klimatika bi kliem ċar: żieda ta’ 1,5 grad hija l-massimu li l-pjaneta tista’ tittollera; jekk it-temperaturi jkomplu jiżdiedu wara l-2030, se niffaċċjaw saħansitra aktar nixfiet, għargħar, sħana estrema u faqar għal mijiet ta’ miljuni ta’ nies; x’aktarx il-qerda tal-popolazzjonijiet l-aktar vulnerabbli (5).

3.2.

Qed jibda joħroġ fid-dieher li bl-ebda mod ma ninsabu ppreparati biżżejjed għall-isfidi li jġib miegħu t-tibdil fil-klima. Fl-2021, l-Istati Membri tal-UE esperjenzaw qerda bla preċedent minħabba diżastri naturali, li jvarjaw minn għargħar fatali fil-Ġermanja u l-Benelux, għal nirien katastrofiċi fil-Greċja u fi Spanja. Quddiem il-kriżi klimatika, u flimkien ma’ sorsi oħra ta’ degradazzjoni ambjentali, wisq probabbli li l-qerda u d-diżastri naturali ser isiru n-norma aktar milli l-eċċezzjoni. Aktar ma l-miżuri effettivi biex jiġu indirizzati l-kriżi klimatika u d-degradazzjoni ambjentali jiġu posposti, imdgħajfa jew evitati, aktar ser jiżdiedu r-riskji.

3.3.

Mill-inqas 240 persuna tilfu ħajjithom fl-għargħar li laqat il-punent tal-Ewropa fis-sajf tal-2021 (6), b’għadd akbar ta’ persuni spostati u li tilfu djarhom. Fil-Greċja, ġew irreġistrati mhux inqas minn 500 każ ta’ nar fil-foresti matul mewġa ta’ sħana li laqtet lill-pajjiż (7).

3.4.

Mhux biss l-iskala tal-qerda u t-telf ta’ ħajja minħabba diżastri ambjentali fl-2021 kienet bla preċedent, iżda wkoll l-ispiża finanzjarja għall-komunitajiet affettwati. Fil-Punent tal-Ewropa l-għargħar kien stmat li kkawża ħsarat b’valur ta’ EUR 38 biljun (8). Fil-Greċja, il-Prim Ministru kien obbligat japprova pakkett ta’ għajnuna ta’ EUR 500 miljun għall-gżira ta’ Evia, ir-reġjun l-aktar milqut min-nirien (9).

3.5.

L-ebda parti mid-dinja ma hija ħielsa mill-perikli dejjem jiżdiedu ta’ diżastri naturali. Bl-istess mod, l-ebda Stat Membru tal-UE ma huwa attrezzat biżżejjed biex jegħleb sfidi kbar bħal dawn — kemm f’termini ta’ riżorsi u materjal biex jiġu indirizzati n-nixfiet, in-nirien fil-foresti u l-għargħar, kif ukoll f’termini ta’ finanzjament meħtieġ biex jgħin liż-żoni milquta jirkupraw.

3.6.

L-investiment mill-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima bħala rispons għad-diżastri naturali għandu jaħdem biex jikkomplementa l-infiq kontinwu mill-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej fit-tħejjija u l-prevenzjoni tad-diżastri. Hemm bżonn ta’ investiment enormi biex tinħoloq reżiljenza kontra l-impatti tat-tibdil fil-klima, pereżempju investiment fil-kostruzzjoni ta’ digi, bini reżistenti għall-għargħar, protezzjoni kontra l-erożjoni kostali, tagħmir għall-monitoraġġ u t-trażżin tan-nirien fil-foresti, u teknoloġija li tgħin biex ma jinħeliex u jinħażen l-ilma ħelu f’żoni affettwati min-nixfiet, fost affarijiet oħra. Filwaqt li l-fondi ta’ investiment strutturali għandhom jaħdmu ex ante biex inaqqsu l-ħsara possibbli, il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima għandu jkun hemm biex jirreaġixxi malajr f’każijiet fejn tali miżuri preventivi ma rnexxilhomx iwarrbu ċerta ħsara.

3.7.

Il-KESE jenfasizza li r-riperkussjonijiet previsti tal-kriżi klimatika jeħtieġu mekkaniżmu ta’ appoġġ ħafna aktar robust minn dak fis-seħħ bħalissa. Il-baġit totali tal-FSUE huwa limitat għal total ta’ EUR 500 miljun fis-sena (10). Sa mill-implimentazzjoni tiegħu fl-2002, il-FSUE appoġġja 28 pajjiż Ewropew differenti u pprovda aktar minn EUR 7 biljun (11). Dan huwa impressjonanti, iżda bl-ebda mod mhuwa biżżejjed biex ikopri l-ispejjeż tal-ħsara minħabba diżastri naturali fl-2021 biss.

3.8.

F’każi ta’ diżastri naturali, naraw riskju akbar ta’ telf ta’ ħajja fost ċerti gruppi li ma jistgħux faċilment jevakwaw iż-żoni affettwati. Dan huwa partikolarment il-każ għal persuni akbar fl-età, persuni b’diżabbiltà u tfal. L-investimenti jeħtieġ li jkunu mmirati biex jiżguraw li s-servizzi ta’ emerġenza jkollhom il-materjal u l-appoġġ ta’ ħaddiema ta’ salvataġġ addizzjonali biex jassistu lill-persuni kollha li jeħtieġu attenzjoni partikolari. Persuni b’inqas riżorsi huma wkoll inqas kapaċi jevakwaw minħabba l-ispiża involuta biex tinstab akkomodazzjoni alternattiva u minħabba l-aċċess limitat tagħhom għal mezzi ta’ mobbiltà personali. Din għandha tkun xi ħaġa li l-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima jfittex li jindirizza.

4.   Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima bħala triq lejn it-tranżizzjoni lejn l-enerġija ekoloġika

4.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-aġġustament għall-klima huwa wkoll dwar l-aġġustament għal realtà ġdida ta’ produzzjoni tal-enerġija sostenibbli. Minħabba żviluppi reċenti, l-UE qed tiffaċċja sfidi kbar u urġenti fir-rigward tal-indipendenza enerġetika li ma kinux previsti meta tfasslu l-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP), Next Generation EU u l-qafas ta’ Governanza Ekonomika. B’referenza għall-pjan tal-Kummissjoni REPowerEU (12) u l-Konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew, il-KESE jaqbel bis-sħiħ li, wara l-invażjoni tal-Ukrajna mir-Russja, il-każ għall-indipendenza enerġetika qatt ma kien aktar b’saħħtu, inkluż l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.

4.2.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li ssir enfasi fuq ir-rwol li t-teknoloġiji tal-enerġija ekoloġika u dekarbonizzata jistgħu jaqdu, it-titjib tal-effiċjenza enerġetika u t-tnaqqis tad-domanda għall-enerġija fiż-żieda tal-provvista u l-affordabbiltà tal-enerġija fl-UE. Dan se jgħin biex tingħata protezzjoni miż-żidiet fil-prezzijiet, li jimpedixxu t-tkabbir ekonomiku, jaggravaw l-inugwaljanzi, jipprovokaw il-faqar enerġetiku, iżidu l-ispejjeż tal-produzzjoni u jfixklu l-kompetittività tal-UE. B’mod partikolari, il-KESE jilqa’ l-aċċellerazzjoni fl-industrija tal-użu ta’ soluzzjonijiet innovattivi bbażati fuq l-idroġenu u l-elettriku rinnovabbli kompetittiv f’termini ta’ kostijiet.

4.3.

Il-ħtieġa li jsir investiment urġenti u ambizzjuż fiċ-ċaqliqa lejn forom aktar ekoloġiċi ta’ enerġija prodotta fl-UE hija aktar importanti minn qatt qabel. Filwaqt li l-produzzjoni tal-enerġija ekoloġika u l-awtonomija enerġetika għandhom dejjem ikunu għan fit-tul għall-UE, il-kuntest immedjat jara lill-UE fi ħtieġa urġenti ta’ provvista tal-enerġija affordabbli minn sorsi alternattivi, mingħajr ma tikkomprometti l-għanijiet tal-enerġija tagħha. L-investiment urġenti meħtieġ biex tiġi pprovduta enerġija affordabbli minn sorsi alternattivi għaċ-ċittadini jista’ jiġi indirizzat mill-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima b’mod aktar effettiv u effiċjenti mill-mekkaniżmi eżistenti.

4.4.

Il-KESE josserva b’dejjem aktar ċarezza li d-dipendenza fuq l-enerġija hija fattur kawżali li jdgħajjef ir-reazzjonijiet tal-UE lejn pajjiżi bħar-Russja, kif jidher b’mod ċar fir-rispons tal-UE għall-invażjoni tal-Ukrajna. Id-dipendenza żejda attwali fuq il-gass Russu timmina serjament il-kapaċità tal-UE u tal-Istati Membri tagħha li jieħdu azzjoni rapida mingħajr ma jpoġġu liċ-ċittadini tagħhom f’riskju ta’ nuqqas ta’ fjuwil u faqar enerġetiku. Sfortunatament, il-pjani biex jinkiseb gass naturali mill-Istati Uniti ma joffrux soluzzjoni sostenibbli jew ambjentalment responsabbli (13).

4.5.

Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima għandu jservi bħala mezz ta’ finanzjament tal-ħtieġa urġenti tagħna għal enerġija ekoloġika u dekarbonizzata prodotta fl-UE, b’akkwist ambizzjuż ta’ teknoloġiji eżistenti u investiment fl-iżvilupp ta’ teknoloġiji ġodda biex tinkiseb ekonomija b’emissjonijiet żero. Il-KESE jħeġġeġ li l-gwerra fl-Ukrajna m’għandhiex twassal biex tiġi ttraskurata l-missjoni tal-UE li tilħaq l-għanijiet ambjentali u soċjali, peress li huma l-bażi biex tinbena s-saħħa ekonomika fit-tul.

4.6.

Fil-kuntest tat-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija, il-progress ivarja sew bejn l-Istati Membri. Fl-2018, 11 biss mis-27 Stat Membru naqsu d-domanda domestika totali għall-enerġija għal inqas mill-mira tal-2020. Kollox ma’ kollox, l-UE għadha ’l bogħod milli tilħaq il-miri tagħha għall-2030, u dan jimplika l-ħtieġa għal sforzi addizzjonali. Fortunatament, is-sehem tal-enerġija rinnovabbli fil-konsum finali gross tal-enerġija fl-UE żdied b’mod kostanti. Il-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %” ippropona li jintlaħaq sehem ta’ 40 % ta’ sorsi rinnovabbli fil-konsum tal-enerġija sal-2030. Filwaqt li s-sehem ta’ sorsi rinnovabbli fil-konsum tal-enerġija jvarja b’mod sostanzjali wkoll madwar l-UE, hekk ukoll il-kapaċità li tiġi prodotta enerġija rinnovabbli, minħabba restrizzjonijiet baġitarji u ġeografija. F’xi pajjiżi, il-kapaċità fotovoltajka installata għal kull ras hija pjuttost baxxa minkejja l-potenzjal għoli f’dan il-qasam. Pajjiżi oħra jiksbu sehem għoli ta’ enerġiji rinnovabbli minħabba l-possibbiltajiet ġeografiċi favorevoli għall-impjanti idroelettriċi.

4.7.

Iż-żieda fl-isforzi lejn it-tranżizzjoni tal-enerġija ekoloġika se timxi id f’id ma’ ħtiġijiet ġodda ta’ finanzjament, u se jkollha ssir b’mod urġenti fid-dawl tal-kriżi tal-enerġija u l-ħtieġa dejjem tikber għall-awtonomija enerġetika tal-UE. It-tisħiħ tal-proposti “lesti għall-mira ta’ 55 %”, b’miri ogħla u skadenzi aktar bikrija għall-enerġija rinnovabbli, pereżempju bl-introduzzjoni tal-enerġija mix-xemx u mir-riħ u t-titjib tal-effiċjenza enerġetika, se jirrikjedi rispons ta’ finanzjament robust. Il-Kummissjoni ħabbret l-intenzjoni tagħha li tivvaluta dawn il-ħtiġijiet ta’ finanzjament fil-kuntest tal-proposti REPowerEU (14), ibbażati fuq l-immappjar tal-ħtiġijiet fl-Istati Membri, kif ukoll ir-rekwiżiti għal investiment transfruntier. Il-KESE jilqa’ dan, iżda jiġbed l-attenzjoni wkoll għat-tħassib li l-għodod ta’ finanzjament attwali fil-livell tal-UE u dak nazzjonali mhux ser ikunu biżżejjed u li hija meħtieġa azzjoni biex l-enerġija rinnovabbli ssir soluzzjoni issa. In-nefqa tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima fuq l-enerġiji rinnovabbli għandha tingħata spinta wkoll billi jiġi attirat l-investiment privat, bil-fond jaġixxi bħala fornitur ta’ flus inizjali.

4.8.

Iż-żieda fl-investiment biex tittejjeb l-awtonomija enerġetika tal-UE għandha ssir f’konformità ma’ enfasi fuq it-tranżizzjoni tal-enerġija ekoloġika u rinnovabbli. Sabiex tirnexxi, kif ukoll biex isir investiment aktar immedjat permezz tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima, l-UE se tirrikjedi investimenti sinifikanti fit-tul fir-riċerka u l-innovazzjoni u modi ġodda ta’ produzzjoni u konsum, biex intejbu l-kapaċità tagħna li noffru enerġija nadifa u affordabbli lil kulħadd. L-aġenda tar-riċerka u l-innovazzjoni tal-UE diġà qed turi impenn konsiderevoli għal dan l-għan, bil-potenzjal li jsir progress notevoli. Madankollu, din l-enfasi fuq ir-riċerka trid tkun akkumpanjata minn impenn mill-Istati Membri biex jadottaw forom aktar ekoloġiċi ta’ produzzjoni tal-enerġija u l-kapaċità tagħhom li jagħmlu tranżizzjoni lil hinn minn mezzi aktar tradizzjonali ta’ produzzjoni tal-enerġija, b’mod partikolari fl-Istati Membri li għad għandhom dipendenza qawwija mill-faħam.

4.9.

Filwaqt li l-KESE jilqa’ l-finanzjament eżistenti ddedikat għall-politika dwar il-klima fil-QFP u fin-Next Generation EU, huwa jenfasizza wkoll li l-aktar theddid ambjentali immedjat għan-nies fl-UE nbidel minn meta tfassal u li huma meħtieġa approċċi ġodda. Minbarra l-ħolqien ta’ dan il-fond il-ġdid, il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tirrevedi l-ambjent tal-finanzjament sabiex tidentifika lakuni ta’ finanzjament u ħtiġijiet ta’ finanzjament addizzjonali fir-rigward ta’ diversi aspetti tal-politika dwar il-klima.

5.   L-iżgurar tar-robustezza tal-politiki eżistenti tal-UE dwar il-klima u l-enerġija u l-komplementarjetà tal-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima

5.1.

Il-Fond ta’ Aġġustament għall-Klima jirrispondi għal ħtieġa speċifika ħafna mhux issodisfata f’termini ta’ finanzjament tal-UE, jiġifieri li jkun hemm biżżejjed finanzjament disponibbli għal reazzjonijiet rapidi għal emerġenzi relatati mal-klima, l-ambjent u l-enerġija. Madankollu, dan il-fond irid ikun konsistenti u koerenti mal-politiki ġenerali tal-UE f’dawn l-oqsma.

5.2.

Il-kriżi klimatika hija kwistjoni sistemika li tmur lil hinn mill-fruntieri, li jfisser li hemm ħtieġa għal bidla sistemika għal kif taħdem l-ekonomija tagħna u li tagħmilha kruċjali li l-gvernijiet jimpenjaw ruħhom għal soluzzjonijiet sistemiċi minflok sempliċiment jindirizzaw is-sintomi tal-problema.

5.3.

Differenzi kbar fil-mod kif l-individwi u l-gruppi huma involuti u affettwati jaggravaw il-problema tat-tibdil fil-klima. Dawn id-differenzi huma relatati mal-impronti tal-karbonju, b’varjazzjoni pjuttost sinifikanti fl-emissjonijiet ta’ CO2 per capita fi Stati Membri u reġjuni differenti tal-UE. Naraw ukoll disparitajiet fl-impatti tat-tibdil fil-klima, il-kapaċità ta’ adattament u l-indirizzar tal-isfidi u, fl-aħħar nett, l-impatti tal-miżuri tal-politika dwar il-klima, u l-bidliet strutturali sinifikanti imminenti.

5.4.

Fi ħdan l-UE, l-impatti klimatiċi jvarjaw ħafna fl-Istati Membri u bejniethom, skont il-ġeografija tagħhom u l-istat u l-istruttura tal-ekonomija tagħhom. Pereżempju, filwaqt li 7 % tal-popolazzjoni tal-UE tgħix f’żoni b’riskju għoli ta’ għargħar, aktar minn 9 % tgħix f’żoni kkaratterizzati minn 120 jum mingħajr xita.

5.5.

Il-ħidma għal tranżizzjoni ġusta teħtieġ ukoll kundizzjonijiet soċjali sostenibbli f’konformità mal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali. Barra minn hekk, il-KESE jappella għal approċċ olistiku għas-sostenibbiltà ambjentali u jindika r-Regolament dwar it-Tassonomija, li jistabbilixxi sitt objettivi ambjentali: il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, l-adattament għat-tibdil fil-klima, l-użu sostenibbli u l-protezzjoni tar-riżorsi tal-ilma u tal-baħar, it-tranżizzjoni lejn ekonomija ċirkolari, il-prevenzjoni u l-kontroll tat-tniġġis, u l-protezzjoni u r-restawr tal-bijodiversità u l-ekosistemi.

5.6.

B’baġit approvat ta’ aktar minn EUR 330 biljun fil-perjodu ta’ programmazzjoni attwali, il-politika ta’ koeżjoni bħalissa hija l-akbar u l-aktar għodda ta’ investiment komuni importanti fl-Ewropa u għalhekk għandha rwol kruċjali biex tindirizza l-kriżi klimatika. Id-differenzi fi ħdan u bejn l-Istati Membri, li l-politika ta’ koeżjoni għandha l-għan li tindirizza, huma wkoll probabbli ħafna affettwati mit-tibdil fil-klima u l-konsegwenzi tiegħu. Min-naħa tiegħu, il-Pjan għall-Irkupru u r-Reżiljenza jpoġġi wkoll enfasi qawwija fuq il-klima. Filwaqt li naraw impenn ċar għall-investiment, hemm bżonn li jkun hemm stampa ċara u strutturata ta’ liema fondi tal-UE huma mmirati lejn l-indirizzar tat-tibdil fil-klima u kif jiġu ġestiti.

5.7.

Il-KESE jenfasizza wkoll il-ħtieġa li l-awtoritajiet lokali u reġjonali jieħdu impenn politiku ċar biex jintlaħqu l-miri tal-klima. Hemm ħtieġa urġenti li jissaħħaħ id-djalogu f’diversi livelli fost l-awtoritajiet nazzjonali, reġjonali u lokali dwar l-ippjanar u l-implimentazzjoni ta’ miżuri nazzjonali dwar it-tibdil fil-klima fil-livell reġjonali u lokali, dwar l-aċċess dirett għall-finanzjament għall-awtoritajiet lokali, u dwar il-monitoraġġ tal-progress tal-miżuri adottati. L-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili organizzata jridu jkunu involuti f’dan il-proċess sabiex jiġi salvagwardjat approċċ bilanċjat, li jirrispetta l-interessi tal-gruppi kollha.

5.8.

Il-KESE jenfasizza r-rwol kruċjali tal-imsieħba lokali, soċjali u reġjonali biex jindirizzaw il-konsegwenzi tat-tibdil fil-klima. Sfortunatament, l-appoġġ li ħafna minn dawn l-atturi jirċievu biex jiffinanzjaw l-attivitajiet tagħhom xejn mhu biżżejjed biex jiġu indirizzati l-isfidi li qed jiffaċċjaw. Fost affarijiet oħra, il-Fond għal Tranżizzjoni Ġusta jeħtieġ li jissaħħaħ biex joffri appoġġ aħjar.

5.9.

Il-KESE jinsisti li t-tranżizzjoni lejn is-sostenibbiltà ambjentali trid tkun inklużiva u konformi mal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali. F’dan il-kuntest, il-kriterji ewlenin iridu jinkludu s-salvagwardja u l-ħolqien ta’ impjiegi ekoloġiċi ġodda u ta’ kwalità, u b’hekk jiġu żgurati t-taħriġ u l-miżuri soċjali inklużivi billi jiġu żviluppati setturi ekonomiċi alternattivi newtrali għall-klima għall-popolazzjoni reġjonali. Dan għandu jegħleb l-effetti rigressivi potenzjali tal-miżuri tal-politika dwar il-klima u l-bidliet strutturali. Pereżempju, l-akkwist pubbliku u l-miżuri ta’ għajnuna mill-Istat għall-kumpaniji għandhom ikunu marbuta mal-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità u jirrispettaw id-drittijiet tal-ħaddiema, l-istandards ambjentali u l-obbligi fiskali. Barra minn hekk, il-persuni vulnerabbli jridu jiġu protetti mill-impatt tat-tibdil fil-klima, filwaqt li jiġi evitat il-faqar enerġetiku f’kull ħin. Fl-aħħar nett, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-prinċipju tat-tassonomija tal-UE “la tagħmilx ħsara sinifikanti”, li jistipula li l-ebda għan ambjentali ma jista’ jiġi ppreġudikat permezz tal-implimentazzjoni ta’ diversi politiki.

5.10.

Peress li l-edukazzjoni formali u mhux formali huma mekkaniżmi importanti għall-ġlieda kontra l-kriżi klimatika, huwa kruċjali li jsir investiment f’edukazzjoni aċċessibbli relatata mat-tibdil fil-klima u ċ-ċittadinanza attiva. L-edukazzjoni dwar is-sostenibbiltà hija għodda b’saħħitha li tattrezza liż-żgħażagħ, u tagħtihom is-setgħa li jieħdu sehem fil-konverżazzjonijiet dwar id-direzzjoni li għandha tieħu politika konkreta dwar il-klima. Ir-rwol tal-edukazzjoni u t-taħriġ fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima qed jiġi rikonoxxut dejjem aktar.

---

(1)  https://www.eesc.europa.eu/mt/our-work/opinions-information-reports/opinions/tackling-energy-poverty-and-eus-resilience-challenges-economic-and-social-perspective (Ara l-paġna 88 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(2)  Regional development MEPs suggest to setup a Climate Change Adaptation Fund | Aħbarijiet | Il-Parlament Ewropew

(3)  Economic losses from climate-related extremes in Europe — Aġenzija Ewropea għall-Ambjent.

(4)  Insawru Ewropa reżiljenti għall-klima — L-Istrateġija l-ġdida tal-UE dwar l-Adattament għat-Tibdil fil-Klima, COM(2021) 82 final, Taqsima 2.2.3 u Strateġija għall-Finanzjament tat-Tranżizzjoni lejn Ekonomija Sostenibbli COM(2021) 390 final, Taqsimiet II u III, Azzjoni 2 c, id-dashboard tal-Awtorità Ewropea tal-Assigurazzjoni u l-Pensjonijiet tax-Xogħol (EIOPA) dwar id-distakk fil-protezzjoni tal-assigurazzjoni u dokument ta’ diskussjoni.

(5)  ESPAS_Report.pdf, p. 8.

(6)  https://www.brusselstimes.com/belgium-all-news/199487/europes-summer-floods-amount-to-worlds-second-most-costly-natural-disaster-of-2021.

(7)  https://www.reuters.com/world/europe/greece-starts-count-cost-after-week-devastating-fires-2021-08-09/

(8)  Europe's summer floods amount to world's second-most costly natural disaster of 2021 (brusselstimes.com).

(9)  https://www.reuters.com/world/europe/greece-starts-count-cost-after-week-devastating-fires-2021-08-09/

(10)  Fond ta’ Solidarjetà tal-UE;

(11)  https://ec.europa.eu/regional_policy/mt/funding/solidarity-fund/

(12)  Il-Pjan REPowerEU, COM(2022) 230 final.

(13)  U.S., EU strike LNG deal as Europe seeks to cut Russian gas | Reuters.

(14)  COM(2022) 230 final.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Kriptoassi — Sfidi u opportunitajiet”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/05)

Relatur:	Philip VON BROCKDORFF
Korelatur:	Louise GRABO

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	24.3.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta' Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adozzjoni fis-sezzjoni	9.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	22.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	148/0/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Filwaqt li jirrikonoxxi ż-żieda fil-kapitalizzazzjoni tas-suq tal-kriptoassi, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għal Regolament dwar is-Swieq fil-Kriptoassi (MiCA) li għandu l-għan li jirregola l-kriptoassi fl-UE u li rriżulta fi ftehim politiku proviżorju tal-koleġiżlaturi fit-30 ta’ Ġunju 2022 (1).

1.2.

Il-KESE jappella wkoll għal qafas regolatorju u operazzjonali b’saħħtu biex jittejbu l-intraċċar finanzjarju tat-tranżazzjonijiet u l-konformità tat-taxxa tal-kriptoassi.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li l-awtoritajiet għandhom jirrispettaw il-prinċipju ta’ “l-istess attività, l-istess riskji, l-istess regoli”. Dan jirrikjedi l-bini fuq oqfsa regolatorji eżistenti fil-każ ta’ negozji li jagħmlu tranżazzjonijiet fi kriptoassi fejn jeħtieġ li jiġu koperti riskji simili bħal dawk li jirriżultaw fi tranżazzjonijiet tradizzjonali. Il-KESE jemmen li dan huwa meħtieġ biex jiġu evitati asimmetriji bejn servizzi u assi analogi li jistgħu jaqgħu taħt oqfsa differenti minħabba t-teknikalitajiet.

1.4.

Qafas regolatorju għall-kriptoassi jeħtieġ li jkun konsistenti bejn il-ġuriżdizzjonijiet u mhux biss fl-UE. Standards imsejsa fuq kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni għandhom jiġu stabbiliti fi ħdan u barra l-UE biex jiġu protetti l-konsumaturi. Il-KESE jappoġġja r-Regolament dwar it-Trasferiment ta’ Fondi (2) għalkemm f’xi aspetti dan imur lil hinn milli fil-każ ta’ tranżazzjonijiet finanzjarji tradizzjonali. Madankollu, fl-istess ħin, il-KESE jappoġġja l-innovazzjoni fl-UE u huwa importanti li l-prodotti ordinarji bbażati fuq it-teknoloġija tal-blockchain li mhumiex ta’ natura finanzjarja jiġu ttrattati bħala kontropartijiet fiżiċi tagħhom u mhux bħala strumenti finanzjarji, skont il-prinċipju ta’ “l-istess attività, l-istess riskju, l-istess regoli”.

1.5.

Il-KESE jinnota bi tħassib il-konsegwenzi ambjentali tal-kriptoassi u l-attivitajiet ta’ estrazzjoni relatati minħabba l-impenji klimatiċi tal-UE bħala parti mill-Patt Ekoloġiku u huwa tal-fehma li minkejja d-DLTs (teknoloġija ta’ reġistru distribwit) emerġenti bħall-blockchain li jidhru li jistgħu jipprovdu infrastruttura sostenibbli għal futur b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, ma hemm l-ebda prova konklużiva li dan huwa l-każ.

1.6.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-blockchain, bħala t-teknoloġija sottostanti ewlenija għall-kriptoassi, jista’ jgħin biex jiġu indirizzati r-riskji li attwalment jeżistu fis-suq. Il-benefiċċji potenzjali tal-blockchain ivarjaw minn tranżazzjonijiet f’ħin reali li jippermettu tnaqqis tar-riskju u ġestjoni aħjar tal-kapital, sa effettività regolatorja mtejba, pereżempju bl-użu tal-blockchain għal kontrolli ta’ għarfien tal-konsumatur jew kontra l-ħasil tal-flus.

1.7.

Il-KESE jinnota wkoll li żviluppi teknoloġiċi ulterjuri jistgħu jgħinu biex jiġu indirizzati l-limitazzjonijiet eżistenti fir-rigward tal-konformità tat-taxxa, u b’hekk jittejbu t-trasparenza u l-kwalità tad-data mibgħuta lill-awtoritajiet tat-taxxa għal finijiet ta’ kontroll, filwaqt li jiġu indirizzati l-frodi tat-taxxa u t-tranżazzjonijiet illeċiti.

1.8.

Żviluppi teknoloġiċi ulterjuri fil-blockchain jistgħu wkoll jimmotivaw lill-banek biex jikkooperaw fi ħdan l-ekosistema tal-blockchain, u jippermettulhom jaqsmu l-informazzjoni u l-esperjenza mal-komunità usa’ tal-blockchain permezz ta’ pjattaforma finanzjarja kummerċjali bbażata fuq il-blockchain.

1.9.

Fl-aħħar nett, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ ir-rwol tal-BĊE fil-monitoraġġ tal-iżviluppi fil-kriptoassi u l-implikazzjonijiet potenzjali tagħhom għall-politika monetarja u r-riskji li l-kriptoassi jistgħu joħolqu għall-funzjonament bla xkiel tal-infrastrutturi u l-pagamenti tas-suq, kif ukoll għall-istabbiltà tas-sistema finanzjarja.

2.   Sfond

2.1.

Il-kapitalizzazzjoni tas-suq tal-kriptoassi aktar milli ttriplikat fl-2021 għal USD 2,6 triljun, iżda l-kriptoassi jibqgħu porzjon żgħir tal-assi kumplessivi tas-sistema finanzjarja globali (3). F’termini ta’ numri, il-kriptoassi jistgħu jitqabblu ma’ xi wħud mill-klassijiet ta’ assi stabbiliti, għalkemm għandhom ħafna inqas importanza mill-bonds tal-gvern, is-swieq tal-istokks u d-derivattivi. It-tkabbir rapidu tal-kriptoassi attira diversi atturi ġodda fl-ekosistema b’għadd dejjem akbar ta’ kriptoassi li qed jiġu offruti, xi wħud minnhom imsejħa “muniti virtwali” jew “muniti” jew “tokens” diġitali. L-aktar kriptoassi prominenti sal-lum jinkludu l-Bitcoin u l-Ether, li flimkien jirrappreżentaw madwar 60 % tal-kapitalizzazzjoni kollha tas-suq tal-kriptoassi.

2.2.

Fl-aħħar sena, id-domanda għal klassi ta’ kriptoassi msejħa stablecoins (4) rat tkabbir bla preċedent minħabba żviluppi fit-teknoloġija, b’mod partikolari l-blockchain. B’mod partikolari, il-volumi tan-negozjar tal-istablecoins qabżu kważi l-kriptoassi l-oħra kollha, l-aktar minħabba li jintużaw ħafna biex jissaldaw tranżazzjonijiet spot u derivattivi fil-boroż. L-istabbiltà relattiva tal-prezzijiet tal-istablecoins tgħin ukoll biex tipproteġi lid-detenturi tal-kriptoassi mill-volatilità assoċjata ma’ kriptoassi li mhumiex stablecoins.

2.3.

Il-finanzi deċentralizzati jew DeFi (5) bbażati fuq it-teknoloġija tal-blockchain u l-forniment ta’ servizzi finanzjarji bl-użu ta’ stablecoins u kriptoassi oħrajn huma waħda mir-raġunijiet ewlenin għaż-żieda fid-domanda għall-kriptoassi, peress li ppermettew lill-utenti jinnegozjaw kriptoassi mingħajr intermedjarju. Barra minn hekk, m’hemm l-ebda ħtieġa għal evalwazzjoni tar-riskju ta’ kreditu tal-klijent matul tranżazzjoni. Huwa interessanti li tranżazzjonijiet bħal dawn jinvolvu prinċipalment atturi istituzzjonali minn ekonomiji żviluppati fejn tranżazzjonijiet ta’ stablecoins huma komuni (6).

2.4.

It-teknoloġija tal-blockchain jew ta’ reġistru distribwit (DLT) tista’ tiġi deskritta bħala fajl pubbliku kbir wieħed li jiġi kondiviż u maħżun f’network enormi ta’ kompjuters li fihom it-tranżazzjonijiet kollha fil-kriptoassi. Peress li huwa kondiviż pubblikament u l-kontenut tiegħu validat, mhuwiex possibbli li t-tranżazzjoni titreġġa’ lura jew tinbidel. Għalhekk, il-fajl pubbliku prodott bħala konsegwenza tal-użu tad-DLT jipprekludi tranżazzjonijiet frodulenti.

2.5.

Matul l-eqqel tal-kriżi tal-COVID-19, żmien ta’ stress fis-suq, il-valur tal-Bitcoin laħaq l-ogħla livell ta’ USD 10 367,53 f’nofs Frar 2020, u niżel għal USD 4 994,70 f’nofs Marzu tal-istess sena. Madankollu, iż-żieda qawwija u t-tnaqqis daqstant qawwi fil-valur ftit li xejn kellhom x’jaqsmu mal-pandemija u l-effett tagħha fuq is-suq tal-ishma (7). L-imġiba apparentement erratika tal-valur tal-Bitcoin hija riżultat tal-fenomenu li l-minaturi u l-esperti jirriferu għalih bħala “halving” (“tnaqqis bin-nofs”). It-tnaqqis bin-nofs fil-Bitcoin iseħħ kull erba’ snin, jew kull darba li jiġu estratti 210 000 blokk. Dan seħħ fl-2012 u wera l-istess varjazzjonijiet prevedibbli fil-prezzijiet tal-Bitcoin. Din ix-xejra ma nbidlitx wisq mill-2012.

2.6.

Kif inhuma l-affarijiet bħalissa, il-kriptoassi ma jidhrux li joħolqu riskju materjali għall-istabbiltà finanzjarja, kif ġie kkonfermat mill-Bord għall-Istabilità Finanzjarja (FSB) fir-rapport tiegħu tal-2018. Minkejja dan, l-FSB innifsu esprima tħassib dwar ir-riskji li żieda fil-kapitalizzazzjoni tas-suq tista’ ġġib magħha, b’mod partikolari riskji rigward il-fiduċja tal-investituri, riskji li jirriżultaw mill-esponiment dirett u indirett tal-istituzzjonijiet finanzjarji, u riskji mill-użu ta’ kriptoassi għal pagamenti u skambji.

2.7.

L-istess tħassib ġie espress mill-Awtoritajiet Superviżorji Ewropej (l-EBA, l-ESMA u l-EIOPA) li wissew lill-konsumaturi li ħafna kriptoassi huma riskjużi ħafna u spekulattivi, u mhumiex adattati għall-biċċa l-kbira tal-investituri fil-livell tal-konsumatur jew bħala mezz ta’ pagament jew skambju. Il-fehma tagħhom hija li l-konsumaturi jiffaċċjaw il-possibbiltà reali ħafna li jitilfu l-flus kollha investiti tagħhom jekk jixtru kriptoassi b’riskju għoli. Iwissu wkoll li l-konsumaturi għandhom joqogħdu attenti għar-riskji ta’ reklami qarrieqa, inkluż permezz tal-midja soċjali u influwenzaturi. Il-konsumaturi għandhom ikunu partikolarment attenti għal redditi mwiegħda malajr jew għoljin.

2.8.

Il-konnessjonijiet diretti bejn il-kriptoassi u l-istituzzjonijiet finanzjarji sistemikament importanti u s-swieq finanzjarji ewlenin, filwaqt li qed jikbru b’mod rapidu, huma limitati bħalissa. Madankollu, l-involviment istituzzjonali fis-swieq tal-kriptoassi, kemm bħala investituri kif ukoll bħala fornituri ta’ servizzi, kiber matul l-aħħar sena, għalkemm minn bażi baxxa. Jekk it-trajettorja attwali tat-tkabbir fl-iskala u l-interkonnettività tal-kriptoassi ma’ dawn l-istituzzjonijiet kellha tkompli, dan jista’ jkollu implikazzjonijiet għas-sistema finanzjarja globali.

2.9.

It-tkabbir fl-iskala u l-interkonnettività tal-kriptoassi jsaħħaħ il-ħtieġa u l-importanza li l-kriptoassi jgħaddu minn awditi konsistenti, komparabbli u oġġettivi bl-objettiv li jirrapportaw dwar il-preċiżjoni u l-kompletezza tal-informazzjoni finanzjarja li tkun qed tiġi rrapportata lill-pubbliku. Fuq dan l-isfond, f’Settembru 2020, il-Kummissjoni Ewropea ppreżentat proposta leġiżlattiva biex tarmonizza u tilleġittimizza r-regolamentazzjoni tal-kriptovaluta fil-kriptoassi (8). Il-proposta tipprovdi qafas komprensiv għar-regolamentazzjoni u s-superviżjoni tal-emittenti u l-offerenti tal-kriptoassi u fornituri tas-servizzi tal-kriptoassi, bil-ħsieb li jiġu protetti l-konsumaturi u l-integrità u l-istabbiltà tas-sistema finanzjarja. Fit-30 ta’ Ġunju 2022 intlaħaq qbil politiku proviżorju bejn il-koleġiżlaturi. It-test leġiżlattiv finali huwa mistenni li jiġi ppubblikat u jidħol fis-seħħ fix-xhur li ġejjin. Il-pożizzjoni tal-KESE dwar dan tinsab fl-Opinjoni tiegħu dwar Kriptoassi u teknoloġija ta’ reġistru distribwit (9).

3.   Riskji li joħolqu l-kriptoassi

3.1.

It-tkabbir rapidu tal-kriptoassi kien ġeneralment ikkaratterizzat minn struttura operazzjonali fqira, ġestjoni dgħajfa tar-riskji ċibernetiċi u oqfsa ta’ governanza dgħajfa. Dawn it-tliet riskji kkombinati jżidu r-riskji għall-klijenti, u ċ-ċibersigurtà hija kwistjoni fil-qasam tal-kriptoassi. Il-kriptoassi misruqa tipikament isibu triqithom lejn swieq illegali u jintużaw biex jiffinanzjaw aktar attività kriminali. Fuq l-istess linji, fil-kuntest ta’ attakki ta’ ransomware, il-kriminali spiss jitolbu lill-vittmi jħallsu r-riskatt fi kriptovaluti bħal Bitcoin (10). Ir-Regolament dwar ir-reżiljenza operazzjonali diġitali għas-settur finanzjarju (DORA), maqbul reċentement mill-koleġiżlaturi u li bħalissa jinsab fil-proċess li jiġi ffinalizzat sabiex jiġi ppubblikat, jipprovdi rekwiżiti uniformi dwar is-sigurtà tan-networks u tas-sistemi tal-informazzjoni li jappoġġjaw il-proċessi tan-negozju tal-entitajiet finanzjarji, inklużi l-fornituri ta’ servizzi tal-kriptoassi, li huwa meħtieġ sabiex jinkiseb livell komuni għoli ta’ reżiljenza operazzjonali diġitali.

3.2.

L-ekosistema tal-kriptoassi hija esposta wkoll għal ċertu livell ta’ riskju ta’ konċentrazzjoni b’negozjar iddominat minn għadd relattivament żgħir ta’ entitajiet (11). Studju sab li inqas minn 10 000 persuna madwar id-dinja kollettivament għandhom 4,8 miljun Bitcoin (12) — kważi terz tat-18,5 miljun Bitcoin estratti s’issa. Dawn tal-aħħar kellhom valur tas-suq ta’ kważi USD 600 biljun. Is-sitwazzjoni ma nbidlitx ħafna. L-ekosistema tal-Bitcoin għadha ddominata minn atturi kbar u kkonċentrati, kemm jekk huma minaturi kbar (13), detenturi ta’ Bitcoin jew skambjaturi. Din il-konċentrazzjoni tagħmel il-Bitcoin suxxettibbli għal riskju sistemiku, u timplika wkoll li l-maġġoranza tal-gwadanji minn adozzjoni ulterjuri x’aktarx jmorru b’mod sproporzjonat fuq sett żgħir ta’ parteċipanti (14).

3.3.

Fl-aħħar rapport tiegħu (15), l-FSB jiddikjara li s-sistemi tas-suq bħall-ibbankjar ġew fil-biċċa l-kbira protetti mill-volatilità tal-kriptoassi. Madankollu, l-FSB iwissi dwar l-importanza dejjem tikber tal-assi diġitali fl-operazzjonijiet tal-istituzzjonijiet finanzjarji. Jekk stablecoin maġġuri (użat b’mod estensiv għall-pagamenti) ifalli, dan jista’ jkollu impatt ulterjuri fuq l-istabilità finanzjarja, fi żmien ta’ inċertezza dejjem tikber minħabba l-gwerra fl-Ukrajna, bi prezzijiet tal-prodotti bażiċi għoljin b’mod persistenti. Stablecoin li qed ifalli jista’ jwassal ukoll għal nuqqas ta’ likwidità fi ħdan l-ekosistema usa’ tal-kriptoassi, u b’hekk jillimita l-volumi tan-negozjar.

3.4.

Kif intqal f’Opinjoni preċedenti (16), il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-isforzi fl-UE biex tiżdied is-superviżjoni tal-kriptoassi. Madankollu, minħabba l-perċezzjoni tal-anonimità tagħhom, il-kriptoassi xorta jistgħu jkunu vittmi ta’ intenzjoni kriminali minkejja titjib fit-traċċar tagħhom. Dan l-aħħar ukoll il-kriptoassi dehru l-aktar bħala l-munita ppreferuta tal-aggressuri ċibernetiċi, li jużaw ir-ransomware biex jiħħekkjaw f’sistemi u mbagħad jitolbu pagamenti ta’ Bitcoin biex ma jeqirdux jew ma jikxfux id-data ta’ valur tal-kumpanija. Barra minn hekk, kien hemm żieda fir-rapporti ta’ skemi Ponzi tal-kripto. Il-BĊE jiddikjara wkoll li l-kriptovaluti qed jintużaw biex jiġu evitati s-sanzjonijiet imposti fuq l-oligarki Russi minħabba l-gwerra fl-Ukrajna (17). Ir-riskju ta’ użu ħażin tal-kriptoassi biex jiġu evitati s-sanzjonijiet kontra r-Russja huwa tfakkira importanti li dawn is-swieq iridu jkunu mġiegħla jikkonformaw mal-istandards meħtieġa, inkluża informazzjoni dwar l-investituri u rekwiżiti għall-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u ta’ divulgazzjoni.

3.5.

Informazzjoni qarrieqa u nuqqas ta’ trasparenza huma punt ieħor ta’ tħassib kbir. Xi kriptoassi jiġu rreklamati b’mod aggressiv lill-pubbliku, bl-użu ta’ materjal ta’ kummerċjalizzazzjoni u informazzjoni oħra li tista’ ma tkunx ċara, ma tkunx kompluta, ma tkunx preċiża jew tqarraq apposta, filwaqt li tissopravaluta l-gwadanji potenzjali u tinjora r-riskji involuti. Il-kummerċjalizzazzjoni spiss issir permezz ta’ influwenzaturi fuq il-midja soċjali li ma jiżvelawx jekk għandhomx inċentiv finanzjarju biex jikkummerċjalizzaw ċerti kriptoassi, b’mod partikolari ż-żieda reċenti fl-arti mhux funġibbli (l-arti NFT) marbuta ma’ diversi ċelebritajiet u personalitajiet mid-dinja tal-isport.

3.6.

L-awtoritajiet superviżorji tal-UE jemmnu li l-fluttwazzjonijiet estremi fil-prezzijiet tal-kriptoassi joħolqu riskju kbir għall-investituri, għalkemm jistgħu jinħolqu wkoll riskji simili fil-fluttwazzjonijiet globali tas-suq tal-ishma. Fil-fatt ħafna kriptoassi huma soġġetti għal varjazzjonijiet f’daqqa u estremi tal-prezzijiet li jagħmluhom spekulattivi ħafna, bi prezzijiet prinċipalment dipendenti fuq id-domanda tal-investituri. Varjazzjonijiet estremi fil-prezzijiet iqajmu dubji ġodda dwar il-futur tal-kriptovaluti bħala klassi ta’ assi.

3.7.

B’mod inkwetanti fil-każ tal-kriptoassi, l-investituri spiss isibuha kważi impossibbli li jasserixxu talbiet għad-danni jew talbiet legali oħra, pereżempju informazzjoni qarrieqa, b’mod partikolari minħabba li s’issa dawn l-assi ma jaqgħux taħt il-protezzjoni eżistenti tar-regolamenti attwali tal-UE għas-servizzi finanzjarji. L-investituri mhumiex protetti wkoll mill-iskemi ta’ garanzija tad-depożiti tal-banek peress li jkopru biss il-munita u mhux il-kriptoassi, l-istokks jew il-bonds.

3.8.

Minn perspettiva tal-UE, bid-dħul fis-seħħ eventwali tal-MiCA, għandu jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ armonizzazzjoni fost l-Istati Membri li attwalment jipprevali. Fir-rigward tat-tassazzjoni, japplikaw diversi approċċi madwar l-Istati Membri, u bosta minnhom jimponu taxxa fuq il-qligħ kapitali fuq il-profitti derivati mill-kriptoassi b’rati ta’ 0-50 %. Fl-2020, bl-adozzjoni tal-pakkett dwar il-finanzi diġitali, immirat biex jirregola t-teknoloġija finanzjarja, l-UE rrikonoxxiet il-potenzjal tal-finanzi diġitali f’termini ta’ innovazzjoni u kompetizzjoni, filwaqt li ttaffi r-riskji li jirriżultaw minnhom.

3.9.

Il-KESE jappella għal qafas regolatorju u operazzjonali effettiv biex jittejjeb l-intraċċar finanzjarju tat-tranżazzjonijiet u l-konformità tat-taxxa tal-kriptoassi. Filwaqt li jirrikonoxxi l-problemi kkawżati min-nuqqas ta’ kontroll ċentralizzat għall-kriptoassi, il-psewdoanonimità tiegħu, id-diffikultajiet fil-valutazzjoni, il-karatteristiċi ibridi u l-evoluzzjoni rapida tat-teknoloġija sottostanti, il-KESE huwa tal-fehma li tista’ tinkiseb konformità tat-taxxa bbażata fuq approċċ simmetriku. Studju reċenti (18) rrapporta li l-potenzjal tad-dħul mit-taxxa mill-qligħ kapitali mill-Bitcoin fl-UE ammonta għal EUR 850 miljun fl-2020, fatt li jenfasizza l-qligħ potenzjali sinifikanti mit-taxxa li jista’ jinkiseb minn dan is-settur. Dan jassumi naturalment li l-introjtu derivat mill-kriptoassi għandu jkun soġġett għat-tassazzjoni, b’mod simili bħal strumenti finanzjarji tradizzjonali. Għal darb’ oħra, dan jeħtieġ infurzar xieraq tal-obbligi tat-taxxa abbażi ta’ rappurtar adatt u aċċess għad-data pprovduta lill-amministrazzjonijiet tat-taxxa. Benefiċċju miżjud ta’ traċċar imtejjeb f’ħin reali tal-bejgħ tan-negozju jkun titjib fil-proċess tal-ġbir tal-VAT.

3.10.

Huwa pertinenti li jiġi indikat li xi kriptoassi jistgħu jikkwalifikaw bħala strumenti finanzjarji fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva dwar is-Swieq fl-Istrumenti Finanzjarji II (MiFID II), jew jikkwalifikaw bħala flus elettroniċi fid-Direttiva dwar il-Flus Elettroniċi (EMD), jew bħala fondi skont id-Direttiva dwar is-Servizzi ta’ Pagament 2 (PSD 2). Il-problema hija li ċerti Stati Membri stabbilew regoli mfassla apposta fil-livell nazzjonali għall-kriptoassi li jaqgħu barra mir-regolamenti attwali tal-UE, u li jwasslu għal frammentazzjoni regolatorja. Dan ifixkel il-kompetizzjoni fis-Suq Uniku, u jagħmilha aktar diffiċli għall-fornituri ta’ servizzi tal-kriptoassi biex jespandu l-attivitajiet tagħhom bejn il-fruntieri, u dan iwassal għal arbitraġġ regolatorju.

3.11.

Filwaqt li l-KESE jaqbel li l-approċċ preferut huwa wieħed olistiku sabiex jiġu mmirati kemm il-kriptoassi li jistgħu jikkwalifikaw bħala strumenti finanzjarji eżistenti kif ukoll il-kriptoassi li bħalissa jaqgħu barra mill-perimetru regolatorju, il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li l-awtoritajiet jirrispettaw il-prinċipju ta’ “l-istess attività, l-istess riskji, l-istess regoli”. Dan jirrikjedi l-bini fuq oqfsa regolatorji eżistenti fil-każ ta’ negozji li jagħmlu tranżazzjonijiet fi kriptoassi fejn jeħtieġ li jiġu koperti riskji simili bħal dawk li jirriżultaw f’dawk tradizzjonali. Il-KESE jemmen li dan huwa meħtieġ biex jiġu evitati asimmetriji bejn servizzi u assi analogi li jistgħu jaqgħu taħt oqfsa differenti minħabba t-teknikalitajiet. Barra minn hekk, kwalunkwe innovazzjoni fil-kriptoassi trid tiġi segwita minn rispons regolatorju effettiv biex jittaffew ir-riskji.

3.12.

Fl-aħħar nett, il-konsegwenzi ambjentali tal-kriptoassi u tal-attivitajiet tal-estrazzjoni relatati huma importanti ħafna, minħabba l-impenji klimatiċi tal-UE bħala parti mill-Patt Ekoloġiku. Studju reċenti mill-Bank Ċentrali tan-Netherlands (2021) jirrapporta li l-marka tal-karbonju tan-network tal-Bitcoin qed tiżdied, b’użu totali tal-elettriku tan-network komparabbli mal-użu tal-elettriku tan-Netherlands u spiża ambjentali li tammonta għal EUR 4,2 biljun (19). Minkejja dan, jista’ jkun pertinenti li jitqabbel l-użu tal-elettriku tal-industrija bankarja globali. F’dan ir-rigward, il-KESE jinnota li d-DLTs emerġenti, bħall-blockchain, milli jidher qed jintużaw biex jippermettu t-twassil ta’ infrastruttura sostenibbli għal futur b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju. Madankollu, s’issa għad m’hemmx evidenza tanġibbli li dan huwa l-każ. Fuq nota pożittiva, l-iżviluppaturi fis-settur tal-enerġija kollu qed ifittxu li jisfruttaw it-teknoloġija tad-DLT biex jgħinu fid-deċentralizzazzjoni tad-distribuzzjoni tal-enerġija, jikkontrollaw in-networks tal-enerġija permezz ta’ kuntratti intelliġenti u jipprovdu servizzi ta’ rispons għad-domanda marbuta mal-użu tal-elettriku u t-tbassir tal-provvista.

4.   Opportunitajiet li jirriżultaw mill-kriptoassi

4.1.

Fid-dawl tar-riskji msemmija hawn fuq, mhuwiex ċar jekk il-kriptovaluti humiex qatt se jsiru mezz ġenerali ta’ skambju. Madankollu, mhuwiex irraġonevoli li wieħed ibassar li bi żviluppi futuri fit-teknoloġija, jistgħu jiġu indirizzati n-nuqqasijiet li kkaratterizzaw il-kriptoassi, bħall-kapaċità tal-ipproċessar u l-konsum għoli ħafna tal-enerġija għall-estrazzjoni tagħhom. L-istess jista’ jingħad għar-riskji assoċjati tal-attività kriminali u l-ħasil tal-flus fejn is-sehem illeċitu tal-volum tat-tranżazzjonijiet tal-kriptovaluti niżel minn 0,62 % fl-2020 għal 0,15 % fl-2021 (20) u l-aġenziji tal-infurzar tal-liġi qed itejbu l-intraċċar u l-konfiska ta’ kriptovaluti illeċiti. Fid-dawl ta’ dan, il-KESE jinnota li mill-pubblikazzjoni tal-Pjan ta’ Azzjoni Fintech tal-KE f’Marzu 2018, il-Kummissjoni qieset kemm l-opportunitajiet kif ukoll l-isfidi li jirriżultaw mill-kriptoassi.

4.2.

Sa fejn huwa meħtieġ li jiġi pprovdut qafas leġiżlattiv robust għall-kriptoassi kif deskritt fil-Proposta tal-Kummissjoni (21), il-KESE huwa tal-fehma li l-blockchain, bħala t-teknoloġija sottostanti ewlenija għall-kriptoassi, tista’ tikkontribwixxi ħafna biex jiġu indirizzati r-riskji eżistenti. Il-benefiċċji potenzjali tal-blockchain ivarjaw minn tranżazzjonijiet f’ħin reali li jippermettu tnaqqis tar-riskju u ġestjoni aħjar tal-kapital, sa effettività regolatorja mtejba, pereżempju bl-użu tal-blockchain għal kontrolli ta’ għarfien tal-konsumatur jew kontra l-ħasil tal-flus. Barra minn hekk, il-blockchain iġib miegħu wkoll ċibersigurtà msaħħa peress li l-iħħekkjar f’ekosistema bbażata fuq il-blockchain ikun jeħtieġ riżorsi eżorbitanti f’termini ta’ enerġija tan-network u potenza komputazzjonali. Hemm ukoll potenzjal enormi għall-integrazzjoni ma’ teknoloġiji emerġenti oħra, bħall-intelliġenza artifiċjali u l-internet tal-oġġetti, biex tiġi appoġġjata t-teknoloġija għall-kriptoassi.

4.3.

Kif ġie rrimarkat qabel, in-nuqqas ta’ trasparenza u informazzjoni huwa problema serja b’rabta mal-kriptoassi, li jwassal kemm għal psewdoanonimità kif ukoll għal data dwar it-taxxa skarsa. Żviluppi teknoloġiċi ulterjuri jistgħu jgħinu biex jiġu indirizzati l-limitazzjonijiet eżistenti, u b’hekk jittejbu t-trasparenza u l-kwalità tad-data mibgħuta lill-awtoritajiet tat-taxxa għal finijiet ta’ konformità, filwaqt li jiġu indirizzati l-frodi tat-taxxa u t-tranżazzjonijiet illeċiti. Barra minn hekk, is-sinerġiji bejn il-blockchain u l-intelliġenza artifiċjali jistgħu jkunu wkoll soluzzjoni, peress li t-teknoloġija tal-blockchain tipprovdi data ta’ kwalità għolja għall-applikazzjonijiet tal-IA, xejriet trasparenti għall-istudji dwar valutazzjoni komparattiva, u tiżgura l-integrità ta’ valutazzjoni tat-taxxa awtomatizzata.

4.4.

Żviluppi teknoloġiċi ulterjuri fil-blockchain jistgħu wkoll jimmotivaw lill-banek biex jikkooperaw fi ħdan l-ekosistema tal-blockchain, u jippermettulhom jaqsmu l-informazzjoni u l-esperjenza mal-komunità usa’ tal-blockchain permezz ta’ pjattaforma tal-kummerċ. Tali infrastruttura tista’ toffri servizz ta’ negozjar, saldu u kustodja minn tarf sa tarf integrat bis-sħiħ għall-assi diġitali bbażati fuq il-blockchain. Tista’ tipprovdi wkoll ambjent sikur għall-ħruġ u n-negozjar ta’ assi diġitali, u tippermetti t-tokenizzazzjoni ta’ titoli eżistenti u assi mhux bankabbli biex l-assi li qabel ma setgħux jiġu nnegozjati jkunu negozjabbli.

4.5.

Ovvjament biex jinkiseb dan, jeħtieġ li jkun hemm qafas regolatorju robust. Barra minn hekk, il-qafas regolatorju jeħtieġ li jkun konsistenti bejn il-ġurisdizzjonijiet u mhux biss fi ħdan l-UE. Standards, ibbażati fuq prinċipji ta’ kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni, għandhom jiġu stabbiliti fi ħdan u barra l-UE biex jiġu protetti l-konsumaturi. F’dan il-kuntest, il-KESE jappoġġja r-Regolament dwar it-Trasferiment tal-Fondi għalkemm f’xi aspetti dan imur lil hinn minn dak għal tranżazzjonijiet finanzjarji tradizzjonali. Madankollu, fl-istess ħin, il-KESE jappoġġja l-innovazzjoni fl-UE u huwa importanti li l-prodotti ordinarji bbażati fuq it-teknoloġija tal-blockchain li mhumiex ta’ natura finanzjarja jiġu ttrattati bħala kontropartijiet fiżiċi tagħhom u mhux bħala strumenti finanzjarji, skont il-prinċipju ta’ “l-istess attività, l-istess riskju, l-istess regoli”.

4.6.

Il-kunsiderazzjoni finali hija relatata mal-introduzzjoni possibbli ta’ euro diġitali. Għandu jiġi ċċarat li euro diġitali mhuwiex kriptoassi iżda forma oħra tal-euro (22). Euro diġitali jippermetti liċ-ċittadini tal-UE jagħmlu pagamenti diġitali fiż-żona tal-euro kollha — bħalma jistgħu jużaw il-flus kontanti għal pagamenti fiżiċi. Naturalment, hemm argumenti favur u kontra d-dħul ta’ euro diġitali iżda jidher li huwa pass loġiku li wieħed jieħu hekk kif il-pagamenti jsiru dejjem aktar diġitalizzati. Dan huwa kritiku għal żewġ raġunijiet ewlenin: euro diġitali jista’ jiġġieled xi ftit id-dominanza tas-suq tal-istablecoin tal-Istati Uniti, u huwa rilevanti li l-BĊE ikompli jimmonitorja żviluppi fil-kriptoassi u l-implikazzjonijiet potenzjali tagħhom għall-politika monetarja u r-riskji li l-kriptoassi jistgħu joħolqu għall-funzjonament bla xkiel tal-infrastrutturi u l-pagamenti tas-suq, kif ukoll għall-istabbiltà tas-sistema finanzjarja.

---

(1)  It-test huwa mistenni li jiġi ffinalizzat ladarba jiġi approvat mill-COREPER fi tmiem Settembru 2022 u għalhekk x’aktarx mhux ser ikun disponibbli qabel l-adozzjoni ta’ din l-Opinjoni tal-KESE.

(2)  Ir-Regolament dwar it-Trasferiment ta’ Fondi huwa bażikament ir-riżultat tar-rakkomandazzjoni tal-FATF (Task Force ta’ Azzjoni Finanzjarja) biex jinħoloq obbligu fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ pagament li jakkumpanjaw it-trasferimenti ta’ fondi b’informazzjoni dwar il-pagatur u l-benefiċjarju. Teknoloġiji ġodda bħal dawk użati fit-trasferimenti tal-kriptoassi se jkunu koperti mir-Regolament dwar it-Trasferiment ta’ Fondi.

(3)  Valutazzjoni tar-riskji għall-istabbiltà finanzjarja mill-kriptoassi.

(4)  Liao & Caramichael, “Stablecoins: Growth potential and impact on banking”, International Finance Discussion Papers Nru 1334, Washington: Bord tal-Gvernaturi tas-Sistema Federali ta’ Riżerva (2022).

(5)  DeFi bażikament tfisser il-forniment ta’ servizzi finanzjarji b’mod deċentralizzat, jiġifieri mingħajr l-użu ta’ intermedjarju biex jiffaċilita l-forniment tas-servizz finanzjarju. Ladarba jiġu żviluppati minn individwi, l-applikazzjonijiet DeFi jiġu skjerati fuq il-blockchain u gradwalment jieħdu ħajja tagħhom stess hekk kif il-governanza tiġi ċeduta lill-komunità tal-utenti. Il-forma aħħarija ta’ applikazzjoni DeFi hija organizzazzjoni awtonoma deċentralizzata. Dan jikkuntrasta mas-sistema finanzjarja tradizzjonali, li tiddependi fuq intermedjarji ċentralizzati li jikkontrollaw l-aċċess għas-servizzi finanzjarji. L-użu tat-teknoloġija tal-blockchain waħdu ma joħloqx DeFi, huwa pjuttost in-nuqqas ta’ intermedjarji (li jsir possibbli permezz ta’ blockchain) li jwassal għal DeFi.

(6)  Chainalysis (2021).

(7)  Ara Sajeev, K.C., Afjal, M. “Contagion effect of cryptocurrency on the securities market: a study of Bitcoin volatility using diagonal BEKK and DCC GARCH models”. SN Bus Econ 2, 57 (2022).

(8)  Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar is-Swieq fil-Kriptoassi, u li jemenda d-Direttiva (UE) 2019/1937, COM/2020) 593 final, 24.9.2020.

(9)  ĠU C 155, 30.4.2021, p. 31.

(10)  Crypto-assets: Key developments, regulatory concerns and responses (Il-kriptoassi: l-iżviluppi ewlenin, it-tħassib regolatorju u r-risponsi għalih).

(11)  Huwa pertinenti li jiġi enfasizzat li l-grad ta’ riskju ta’ konċentrazzjoni huwa f’termini relattivi u limitat għall-ekosistema tal-kriptoassi. M’għandu l-ebda effett fuq il-konċentrazzjoni tal-ġid kif deskritta, pereżempju, fil-Lista ta’ Biljunarji ta’ Forbes World.

(12)  Makarov, I., Schoar, A., Blockchain Analysis of the Bitcoin Market (18 ta’ April, 2022).

(13)  L-estrazzjoni ta’ kriptovaluta hija l-proċess tal-ħolqien ta’ blokok individwali miżjuda mal-blockchain billi jissolvew problemi matematiċi kumplessi. L-għan tal-estrazzjoni huwa li jiġu vverifikati t-tranżazzjonijiet kriptovaluti u li tintwera prova tax-xogħol, filwaqt li din l-informazzjoni tiżdied ma’ blokk fuq il-blockchain, li jaġixxi bħala reġistru għat-tranżazzjonijiet tal-estrazzjoni.

(14)  Makarov, I., Schoar, A., Blockchain Analysis of the Bitcoin Market (18 ta’ April, 2022).

(15)  Valutazzjoni tar-riskji għall-istabbiltà finanzjarja mill-kriptoassi.

(16)  Opinjoni tal-KESE dwar Kriptoassi u teknoloġija ta’ reġistru distribwit, ĠU C 155, 30.4.2021, p. 31.

(17)  Il-President tal-BĊE Christine Lagarde tgħid li l-kriptovaluti qed jintużaw biex jiġu evitati s-sanzjonijiet imposti fuq ir-Russja

(18)  Thiemann, A. (2021), Cryptocurrencies: An empirical View from a Tax Perspective (Il-kriptovaluti: opinjoni empirika minn perspettiva tat-taxxa), Dokumenti ta’ Ħidma tal-JRC dwar it-Tassazzjoni u r-Riformi Strutturali Nru 12/2021, Kummissjoni Ewropea, Ċentru Konġunt tar-Riċerka, Sevilja, JRC126109.

(19)  Trespalacios, J.P., and Dijk, J., “The carbon footprint of bitcoin”, De Nederlandsche Bank, DNB Analysis Series, 2021.

(20)  Rapport dwar Kripto-Reati tal-2022 ta’ Chainalysis.

(21)  Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar is-Swieq fil-Kriptoassi, u li jemenda d-Direttiva (UE) 2019/1937, COM/2020) 593 final

(22)  Ara l-Opinjoni fuq inizjattiva proprja li għaddejja bħalissa dwar euro diġitali.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Strateġija dwar il-forza tax-xogħol u l-kura fil-qasam tas-saħħa għall-futur tal-Ewropa”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/06)

Relatur:	Danko RELIĆ
Korelatur:	Zoe TZOTZE-LANARA

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adozzjoni fis-sezzjoni	6.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	194/4/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jżomm sod mal-prinċipju li sistemi tas-saħħa b’saħħithom u reżiljenti jistgħu jkunu bbażati biss fuq, u żviluppati minn, forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa li għandha kwalifiki, ħiliet u motivata, u li dan huwa fundamentali biex titħaddem politika tas-saħħa ta’ suċċess u bħala konsegwenza essenzjali għall-kisba ta’ kopertura tas-saħħa ċċentrata fuq il-bniedem għal kulħadd u tad-“dritt għas-saħħa”, kif rakkomandat mill-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa, u b’hekk jiġi żgurat lill-Ewropej kollha aċċess ugwali u universali għal kura tas-saħħa affordabbli, preventiva, kurattiva u ta’ kwalità.

1.2.

Il-KESE jilqa’ l-inizjattiva għal azzjoni fil-livell tal-UE biex jissaħħu l-kura fit-tul u l-edukazzjoni u l-kura bikrija tat-tfal kif previst mill-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, li se tikkontribwixxi għal servizzi ta’ kura ta’ kwalità għolja, aċċessibbli, ekwitabbli u affordabbli u se tgħin biex tissaħħaħ l-ugwaljanza bejn il-ġeneri u l-ġustizzja soċjali.

1.3.

Il-KESE jappella għal approċċ trasformattiv għall-kura ċċentrat fuq il-persuni, id-drittijiet tagħhom u l-ħtiġijiet tagħhom, inkluża l-parteċipazzjoni tagħhom fi kwalunkwe diskussjoni, konsultazzjoni u deċiżjoni rilevanti. Huwa jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tkun ambizzjuża fit-tfassil ta’ strateġija ta’ kura li tista’ tikkontribwixxi għall-koeżjoni u l-konverġenza ’l fuq fil-kura tas-saħħa u l-kura fit-tul fost u fi ħdan l-Istati Membri.

1.4.

Garanzija Ewropea għall-Kura tista’ tiżgura li kull min jgħix fl-UE jkollu aċċess tul il-ħajja għal servizzi ta’ kura affordabbli u ta’ kwalità, tista’ tindirizza n-nuqqasijiet fil-kura, u tippromovi kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti, u toffri opportunitajiet ta’ taħriġ. L-appoġġ u r-rikonoxximent aħjar ta’ indokraturi informali u politiki mmirati lejn l-indirizzar tal-problemi fil-kura informali bi ħlas u mingħajr ħlas huma kruċjali għal użu effiċjenti tar-riżorsi.

1.5.

Peress li servizzi pubbliċi effiċjenti, responsabbli u ffinanzjati sew jibqgħu kruċjali biex jiġi żgurat aċċess ugwali għal kura ta’ kwalità, il-KESE jistieden lill-Unjoni Ewropea tiżgura komplementarjetà bejn il-fornituri kollha ta’ servizzi ta’ kura abbażi tas-solidarjetà, tħeġġeġ l-investiment fis-servizzi pubbliċi u l-ekonomija soċjali u tappoġġja l-atturi tal-ekonomija soċjali fis-settur tal-kura.

1.6.

L-ippjanar tal-forza tax-xogħol għandu jqis l-iżvilupp tat-teknoloġiji diġitali peress li l-innovazzjonijiet f’dawn l-oqsma joffru opportunitajiet għall-ħolqien ta’ ambjenti ta’ xogħol u sitwazzjonijiet ġodda fejn tingħata l-kura, u jeħtieġu ħiliet ġodda. L-appoġġ għad-diġitalizzazzjoni tas-servizzi tal-kura fit-tul huwa kruċjali fl-indirizzar tad-distakk diġitali u l-faqar diġitali.

1.7.

Il-KESE jipproponi aġġornament tal-Pjan ta’ Azzjoni għall-Forza tax-Xogħol fil-Qasam tas-Saħħa u tal-Kura fl-Unjoni Ewropea (1). L-iżvilupp ta’ ppjanar u tbassir integrat tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa u l-adattament tal-ħiliet tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa u l-kura fit-tul huma essenzjali biex jittejjeb l-aċċess għal u l-kwalità ta’ dawn is-servizzi. Pjan aġġornat jista’ jiżgura ġbir aħjar ta’ data fl-UE, l-isfruttar tal-potenzjal tad-diġitalizzazzjoni madwar l-UE, u l-iżvilupp ta’ metodi biex jiġu mbassra aħjar il-ħtiġijiet tal-forza tax-xogħol u tal-ħiliet.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li d-dritt għall-mobbiltà jrid jiġi rrispettat fl-UE. Il-mobbiltà transfruntiera żżid dimensjoni żejda għall-ippjanar tal-forza tax-xogħol, u l-istabbiliment ta’ servizz ta’ sorveljanza tal-forza tax-xogħol tas-saħħa Ewropea biex jgħin lill-Istati Membri jistabbilixxu u jżommu strutturi ta’ ppjanar u jikkoordinaw aspetti transfruntiera tal-ippjanar għandu jkun element infrastrutturali fit-tul utli.

1.9.

Djalogu soċjali li jinvolvi lill-gvernijiet, lill-impjegaturi u lill-ħaddiema u l-organizzazzjonijiet rappreżentattivi tagħhom huwa kruċjali għal strateġija tal-kura trasformattiva u sistemi tas-saħħa u ta’ kura reżiljenti fl-UE; dawk li jagħtu u li jirċievu l-kura jeħtieġ li jiġu inklużi fit-tfassil ta’ ekosistema tas-saħħa u tal-kura inklużiva, reżiljenti, u ugwali bejn il-ġeneri.

2.   Kummenti ġenerali dwar il-kura

2.1.

Ta’ importanza vitali għall-protezzjoni soċjali u l-benesseri taċ-ċittadini tal-UE, il-kura fit-tul tinkludi firxa ta’ servizzi u assistenza għal persuni li jesperjenzaw fraġilità u/jew diżabilità mentali u/jew fiżika għal żmien twil, jiddependu fuq l-għajnuna għall-attivitajiet tal-ħajja ta’ kuljum, u/jew jeħtieġu xi kura mill-infermiera permanenti minn fornituri mħallsa/mhux imħallsa professjonali jew mhux professjonali fid-dar jew f’faċilitajiet tal-kura u residenzjali (2).

2.2.

Il-pandemija tal-COVID-19 kienet eżami diffiċli għar-reżiljenza u l-adegwatezza tas-sistemi ta’ kura fl-UE, fejn indikat problemi strutturali, bħal nuqqas ta’ finanzjament u ta’ persunal f’ħafna pajjiżi, li jistgħu jiddeterjorjaw minħabba l-isfidi ekonomiċi/politiċi li għadhom għaddejjin, l-inflazzjoni, l-inċertezza u l-kriżi tal-enerġija.

2.3.

Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali jistabbilixxi d-dritt għall-kura u d-dritt li kulħadd ikollu aċċess għal servizzi ta’ kura formali ta’ kwalità għolja bbażati fuq il-ħtieġa. L-Istrateġija Ewropea għall-Kura, li tħabbret mill-President tal-Kummissjoni von der Leyen fid-diskors tagħha dwar l-Istat tal-Unjoni tal-2021, tinkludi żewġ rakkomandazzjonijiet tal-Kunsill dwar il-kura tat-tfal (ir-reviżjoni tal-miri ta’ Barċellona) u l-kura fit-tul. Il-Parlament Ewropew irrakkomanda li jittejjeb l-għoti ta’ kura tul il-ħajja abbażi tal-ħtiġijiet ta’ dawk li jirċievu l-kura u dawk li jipprovdu l-kura, u ħeġġeġ lill-Kummissjoni tappoġġja lill-Istati Membri fl-iżvilupp ta’ servizzi ta’ kura ta’ kwalità (3).

2.4.

Il-KESE adotta diversi Opinjonijiet dwar l-għoti ta’ kura fl-UE (4), li fihom jenfasizza l-bżonn ta’ investiment f’kura ta’ kwalità għolja, sostenibbli u aċċessibbli għal kulħadd, u l-bżonn li jiġu indirizzati n-nuqqasijiet fil-kura tat-tfal u fil-kura fit-tul. Huwa identifika nuqqasijiet fl-għoti tal-kura għal kulħadd, “id-diversifikazzjoni u l-frammentazzjoni tas-servizzi offruti, ir-regolazzjoni ħażina tagħhom, id-diffikultajiet fil-koordinazzjoni tal-livelli ta’ ġestjoni, il-problemi ta’ koordinazzjoni bejn is-servizzi soċjali u tas-saħħa, il-kummerċjalizzazzjoni dejjem tikber tas-servizzi, u l-ħtieġa ta’ politiki u miżuri ta’ prevenzjoni”; filwaqt li oppona l-użu ta’ sterjotipi u diskriminazzjoni oħra kontra l-persuni akbar fl-età, il-KESE appella għal kura ffukata fuq in-nies appoġġjata mid-diġitalizzazzjoni. F’dan il-kuntest, il-KESE jirrakkomanda l-użu sħiħ tad-diġitalizzazzjoni biex titnaqqas il-burokrazija żejda għall-ħaddiema tal-kura tas-saħħa u jiġu applikati l-aħjar kisbiet tar-regolamentazzjoni intelliġenti.

3.   Approċċ trasformattiv għall-kura

3.1.

Strateġija Ewropea għall-Kura effettiva tirrikjedi impenn lejn approċċ trasformattiv u ambizzjuż, li jpoġġi lin-nies u d-drittijiet fundamentali u l-ħtiġijiet tagħhom fil-qalba tiegħu, li jiżgura l-parteċipazzjoni tagħhom fil-konsultazzjonijiet u d-deċiżjonijiet, bil-potenzjal li jikkontribwixxi għal koeżjoni bejn l-Istati Membri u fi ħdanhom.

3.2.

Billi tinkorpora din it-trasformazzjoni, Garanzija Ewropea għall-Kura tiżgura li kull persuna li tgħix fl-UE jkollha aċċess għal servizzi tal-kura affordabbli u ta’ kwalità tul ħajjitha, tipprovdi qafas koeżiv biex l-Istati Membri jipprovdu servizzi ta’ kwalità għolja u strateġiji tal-kura tul il-ħajja, kif ukoll titjib fil-kundizzjonijiet tax-xogħol u taħriġ għall-indokraturi u appoġġ għall-indokraturi informali.

3.3.

L-investiment fuq skala kbira fl-ekonomija u l-infrastruttura tal-kura huwa neċessarju għal approċċ trasformattiv li jindirizza disparitajiet persistenti fil-kura, bil-potenzjal li joħloq madwar 300 miljun impjieg sal-2035 li jtejjeb ukoll l-ugwaljanza bejn il-ġeneri u l-aċċess tan-nisa għas-swieq tax-xogħol (5).

3.4.

Filwaqt li jeżistu mudelli differenti fl-Istati Membri, servizzi pubbliċi effiċjenti, responsabbli u b’finanzjament adegwat jibqgħu kruċjali biex jiġi żgurat l-aċċess ugwali għall-kura ta’ kwalità, u biex jingħata appoġġ lil fornituri tal-kura mhux imħallsa, b’mod partikolari n-nisa. Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li jiġu massimizzati l-komplementarjetà u s-sinerġija bejn il-fornituri tal-kura u tas-saħħa kollha kemm fis-settur pubbliku kif ukoll f’dak privat (għal skop ta’ qligħ jew mingħajr skop ta’ qligħ) biex tinkiseb kopertura għal kulħadd (6), u li jitqiesu l-aħjar prattiki u eżempji pożittivi fl-Istati Membri, u fl-istess ħin jiġu rispettati l-ispeċifiċitajiet u d-differenzi nazzjonali.

3.5.

Ix-xejriet ta’ privatizzazzjoni u l-prattiki li jiżviluppaw skont is-suq bħall-għażla tar-riskju u l-massimizzazzjoni tal-qligħ minflok il-kura u s-saħħa jistgħu jkomplu jkattru l-inugwaljanzi, li jaffettwaw lil dawk l-aktar vulnerabbli bi bżonnijiet ta’ kura mhux sodisfati. Abbażi tas-solidarjetà u r-rispett tal-kompetenzi nazzjonali u s-sussidjarjetà, il-kura fit-tul u l-kura tat-tfal fil-livell tal-UE u tal-Istati Membri jeħtieġu sistemi ta’ protezzjoni soċjali u servizzi pubbliċi b’saħħithom, investiment soċjali u atturi tal-ekonomija soċjali — eż. assoċjazzjonijiet mutwi — biex jiġu pprovduti kura fil-komunità u kura fid-djar ottimali minn indokraturi mħarrġa b’mod adegwat (7).

3.6.

Il-fondi strutturali u ta’ investiment tal-UE jistgħu jintużaw biex jappoġġjaw l-investiment fil-kura. Fir-rigward tal-kura tas-saħħa u l-kura fit-tul, il-Kummissjoni għandha timmira aħjar ir-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiż tagħha fi ħdan is-Semestru Ewropew u, fejn meħtieġ, tgħin lill-Istati Membri jipprijoritizzaw finanzjament adegwat bħala investiment produttiv aktar milli piż ekonomiku.

4.   Kundizzjonijiet tax-xogħol, sfidi u l-potenzjal għall-impjiegi

4.1.

Madwar 6,3 miljun persuna jaħdmu fis-settur tal-kura fit-tul fl-UE filwaqt li 44 miljun persuna jipprovdu kura fit-tul informali frekwenti lil qraba jew ħbieb, f’wieħed mis-setturi li qed jikber l-aktar malajr fid-dinja (8). Huwa mistenni li sal-2030 ser jinħolqu sa 7 miljun impjieg għal professjonisti assoċjati tal-kura tas-saħħa u għal ħaddiema fis-settur tal-kura (9).

4.2.

Fost l-isfidi ewlenin għas-settur tal-kura hemm in-nuqqas ta’ persunal, kundizzjonijiet tax-xogħol mhux attraenti u onerużi, kif ukoll is-sottofinanzjament, minħabba tnaqqis fil-baġit soċjali u tas-saħħa bħala risposta għall-kriżi ekonomika tal-2008, fi gradi differenti fl-Istati Membri kollha (10). Fi kważi l-pajjiżi kollha tal-UE, it-tkabbir fl-impjiegi huwa batut meta mqabbel mad-domanda dejjem tikber, minħabba l-kundizzjonijiet mentalment u fiżikament iebsa li jwasslu lill-ħaddiema tal-kura biex jitilqu mis-settur — xejra li kompliet tikber minħabba l-pandemija, li taffettwa ħażin lis-saħħa u s-sigurtà, kemm ta’ dawk li jirċievu l-kura kif ukoll tal-ħaddiema tal-kura.

4.3.

Approċċ trasformattiv għandu jippromovi l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, meta wieħed iqis li n-nisa jirrappreżentaw aktar minn 80 % tal-forza tax-xogħol fis-settur tal-kura, li huma r-riċevituri u l-fornituri tal-kura ewlenin f’sitwazzjonijiet formali u informali (11) u li bħala medja huma akbar fl-età mill-forza tax-xogħol ġenerali fl-UE. Billi n-nisa jwettqu l-maġġoranza tar-responsabbiltajiet ta’ kura fil-familja, servizzi ta’ Edukazzjoni u Kura Bikrija tat-Tfal (ECEC) u ta’ kura fit-tul aċċessibbli u affordabbli jippermettu li aktar nisa jidħlu fis-suq tax-xogħol. Id-dritt għal mill-inqas ħamest ijiem ta’ xogħol ta’ liv għall-persuni li jindukraw fis-sena, introdott mid-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, se jipprovdi xi appoġġ lill-persuni li jindukraw b’mod informali li jippruvaw jibbilanċjaw ir-responsabbiltajiet tax-xogħol u tal-indukrar. Madankollu, in-nuqqas ta’ liv imħallas adegwat jipprevjeni t-tgawdija sħiħa tad-dispożizzjoni tad-Direttiva ta’ dan id-dritt u jista’ jaggrava l-inugwaljanzi bejn il-ġeneri.

4.4.

Il-pagi fis-settur huma taħt il-medja f’ħafna pajjiżi tal-UE, minkejja kundizzjonijiet tax-xogħol iebsa, rekwiżiti speċifiċi f’ħiliet/kompetenzi u kwalifiki, u riskji għolja għas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol (12). F’bosta Stati Membri, il-grad ta’ sħubija f’unions, il-kopertura ta’ negozjar kollettiv, is-sodisfazzjon tax-xogħol u l-proporzjon ta’ ħaddiema u utenti huma f’livelli baxxi; fost l-oħrajn, il-pandemija kixfet nuqqas fil-provvista ta’ tagħmir personali protettiv.

4.5.

Il-kura informali bla ħlas, jew kura mill-familja, hija l-pedament tal-għoti ta’ kura fit-tul fl-Ewropa, iżda l-kura fid-dar u l-kura fil-komunità f’ħafna pajjiżi għadhom sottożviluppati u diffiċli biex jiġu aċċessati (13). Meta jitqies l-impatt tal-għoti tal-kura informali fuq sitwazzjonijiet tal-ħajja importanti, il-KESE jirrakkomanda bis-saħħa politiki li jrawmu l-“formalizzazzjoni” tal-kura informali, jappoġġjaw lill-indokraturi informali u jikkontribwixxu għall-użu effiċjenti tar-riżorsi.

4.6.

Il-KESE jesprimi tħassib dwar ix-xogħol prekarju tal-kura mifrux fost indukraturi domestiċi mhux iddikjarati, li huma prinċipalment nisa, li jwettqu kura “live-in”, li jiġu l-aktar minn gruppi migranti jew kategoriji ta’ ċittadini mobbli. Din iż-żona ambigwa, iggravata min-nuqqas ta’ aċċess għall-kura formali u mill-ħtieġa ekonomika, titlob approċċ ta’ politika ta’ koeżjoni, b’attenzjoni xierqa lejn iċ-ċertifikazzjoni tal-ħiliet, ir-regolarizzazzjoni, u/jew il-proċeduri għall-permess ta’ residenza.

4.7.

Hekk kif id-domanda għall-kura fit-tul qiegħda tkompli tikber, is-settur se jibbenefika minn pagi ogħla u aktar stimulanti, rappreżentazzjoni kollettiva u negozjar kollettiv effettiv, kif ukoll aktar taħriġ. L-isfruttament ta’ finanzjament pubbliku għal titjib fil-kundizzjonijiet tax-xogħol (pereżempju permezz ta’ rekwiżiti fl-akkwist pubbliku) jista’ jgħin biex jindirizza n-nuqqas ta’ ħaddiema u jiżgura kura fit-tul ta’ kwalità għolja. Il-professjonalizzazzjoni, id-definizzjoni ta’ kwalità u t-tfassil ta’ standards għall-valutazzjoni/tkejjil tal-kwalità kif ukoll l-armonizzazzjoni ta’ standards fl-Istati Membri huma essenzjali għat-tiġdid tas-settur (14).

5.   Kummenti oħrajn

5.1.

Il-pandemija kixfet frammentazzjoni u dispersjoni, b’mod partikolari fir-responsabbiltajiet tal-għoti u tal-finanzjament fl-Istati Membri, li jindika l-ħtieġa għal integrazzjoni aħjar bejn is-sistemi tal-kura tas-saħħa u tal-kura nazzjonali (15), li jinsabu fl-aħjar pożizzjoni biex jiżguraw aċċess għal kulħadd u effiċjenza.

5.2.

Sfida ewlenija emerġenti li tirrikjedi miżuri kkoordinati fl-istrateġija ġdida għall-kura tirrigwarda l-prevenzjoni u l-indirizzar tal-problemi ta’ saħħa mentali li huma riżultat ikkombinat tal-pandemija u ta’ inċidenzi tas-saħħa mentali li kulma jmur qegħdin jiżdiedu (eż. dimenzja) marbutin ma’ popolazzjoni li qiegħda tixjieħ.

5.3.

Kif turi l-esperjenza reċenti relatata mal-prevenzjoni u l-kontroll tal-COVID-19 fil-faċilitajiet ta’ kura fit-tul (16), il-valutazzjoni effettiva, is-superviżjoni esterna effiċjenti u semplifikata, u l-ispezzjoni, kemm fil-faċilitajiet pubbliċi kif ukoll privati li jipprovdu l-kura, huma kruċjali biex jipprevjenu l-abbuż u jiżguraw is-sigurtà u l-kwalità, b’mod partikolari għall-popolazzjonijiet vulnerabbli, il-persuni akbar fl-età u t-tfal, u billi jiġu sfruttati l-prattiki tajba eżistenti fl-Istati Membri.

5.4.

L-iżvilupp ta’ ġbir ta’ data standardizzata u ta’ indikaturi tal-kura fit-tul fil-livell tal-UE huwa vitali għal Strateġija għall-Kura ta’ suċċess fil-livell tal-Istati Membri, inkluż rekwiżiti ta’ rappurtar u reviżjonijiet regolari, li għandhom jitwettqu bi proċeduri effiċjenti u simplifikati. L-għoti ta’ kura tat-tfal xierqa, b’mod partikolari, jeħtieġ objettivi tal-kura kwantitattivi u kwalitattivi biex jitkejjel il-progress u biex il-miri ta’ Barċellona jitwettqu u saħansitra jinqabżu.

5.5.

L-appoġġ għad-diġitalizzazzjoni tas-servizzi tal-kura fit-tul huwa kruċjali fl-indirizzar tad-distakk diġitali. Għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-aċċessibbiltà, lis-sistemi ta’ assistenza, it-titjib tal-litteriżmu diġitali u lid-diġitalizzazzjoni għall-kwalità tal-impjiegi, it-titjib tal-ħiliet u metodi ġodda ta’ djanjożi, il-monitoraġġ u trattament.

5.6.

Il-KESE jikkundanna r-reati tal-gwerra mwettqa mill-Federazzjoni Russa fl-Ukrajna, immirati lejn ħaddiema fil-qasam tal-kura u tas-saħħa, pazjenti, tfal, sptarijiet u faċilitajiet oħrajn; flimkien ma’ mwiet u korrimenti din l-aggressjoni qiegħda taffettwa serjament is-sistema tas-saħħa u tal-kura tal-Ukrajna, u jappella għal miżuri ta’ għajnuna u appoġġ immirati — anke meta jitqies li l-kriżi fl-Ukrajna qed tinfirex kullimkien u taffettwa ħafna aspetti tal-ambjent soċjali u ekonomiku.

5.7.

Djalogu soċjali li jinvolvi lill-gvernijiet, impjegaturi u ħaddiema u l-organizzazzjonijiet rappreżentattivi tagħhom huwa kruċjali għal strateġija ta’ kura trasformattiva u sistemi tas-saħħa reżiljenti fl-UE; huwa importanti li dawk li jirċievu u jagħtu l-kura għandhom ikunu inklużi fit-tfassil ta’ ekosistema tal-kura u tas-saħħa aktar inklużiva, reżiljenti u ugwali bejn il-ġeneri, li tinvolvi lis-soċjetà ċivili u lil partijiet interessati oħrajn, eż. il-knisja u l-filantropija.

6.   Kummenti ġenerali dwar il-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa

6.1.

Kura tas-saħħa tajba hija pilastru ta’ soċjetà stabbli, sikura u prospera u hija r-responsabbiltà tal-gvern li jorganizzaha. F’ħafna pajjiżi l-prattika komuni hija li jserrħu fuq ir-reklutaġġ bi prezz baxx u rapidu ta’ ħaddiema tas-saħħa minn pajjiżi Ewropej oħrajn. Dan huwa sempliċement rikonoxxut bħala fatt tal-ħajja u huwa xokkanti li mhux qiegħed jiġi indirizzat.

6.2.

Il-KESE jżomm sod mal-prinċipju li sistemi tas-saħħa b’saħħithom u reżiljenti jistgħu jkunu bbażati biss fuq, u żviluppati minn, forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa li għandha kwalifiki, b’ħiliet u motivata, u dan huwa fundamentali biex titħaddem politika tas-saħħa ta’ suċċess u, bħala konsegwenza, hija essenzjali għall-ksib ta’ kopertura tas-saħħa għal kulħadd u d-dritt għas-saħħa. Ir-rakkomandazzjonijiet tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa stess għandhom l-għan li joħolqu “dritt għas-saħħa”, li jiggarantixxi lill-Ewropej kollha aċċess ugwali u għal kulħadd għal kura tas-saħħa affordabbli, preventiva, kurattiva u ta’ kwalità.

6.3.

L-Unjoni Ewropea tas-Saħħa għandha ttejjeb il-protezzjoni, il-prevenzjoni, it-tħejjija, u r-reazzjoni kontra l-perikli għas-saħħa tal-bniedem. F’dak il-kuntest, is-suċċess tal-inizjattivi ewlenin kollha fi ħdan l-Unjoni Ewropea tas-Saħħa jiddependu ħafna fuq forza tax-xogħol tas-saħħa ta’ kwalità għolja.

6.4.

F’għadd ta’ Opinjonijiet (17), il-KESE indirizza l-kwistjoni tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa f’varjetà ta’ kuntesti u attivitajiet oħrajn. B’mod speċjali matul il-pandemija, il-ħaddiema tas-saħħa kienu fuq quddiem, u wrew livell eċċezzjonali ta’ solidarjetà matul l-aktar żminijiet diffiċli.

6.5.

Il-KESE jappoġġja miżuri li għandhom jittieħdu biex l-impjiegi fis-settur tal-kura tas-saħħa jsiru aktar attraenti għaż-żgħażagħ. Dan huwa wieħed mill-aktar prerekwiżiti importanti għall-ħolqien ta’ kapaċità tar-riżorsi umani suffiċjenti fis-sistemi tal-kura tas-saħħa biex jintlaħqu l-ħtiġijiet tal-kura tas-saħħa, il-promozzjoni tas-saħħa, u l-prevenzjoni tal-mard.

6.6.

Id-data dwar in-numri, il-migrazzjoni, il-ħiliet, u dwar speċifiċitajiet oħra relatati mal-forza tax-xogħol tas-saħħa għandha tiġi standardizzata u kondiviża b’mod kontinwu fost l-Istati Membri. Bosta avvenimenti (il-pandemija tal-COVID-19, it-terremoti, l-għargħar, l-invażjoni Russa tal-Ukrajna, eċċ.) juru l-importanza ta’ reazzjoni rapida, b’mod speċjali f’sitwazzjonijiet ta’ kriżi.

6.7.

L-impjiegi fil-qasam tas-saħħa u s-servizzi soċjali żdiedu bi 48 % fil-pajjiżi tal-OECD bejn l-2000 u l-2017 (18). Hekk kif il-popolazzjoni tixjieħ u tinbidel, id-domanda għas-servizzi tas-saħħa tikber u tinbidel ukoll: huwa stmat li d-domanda globali għall-ħaddiema tas-saħħa kważi se tirdoppja sal-2030 (19).

6.8.

Minn qabel il-pandemija tal-COVID-19, il-kapaċità ta’ provvista ta’ servizzi tas-saħħa bażiċi kienet limitata f’ħafna pajjiżi minħabba n-nuqqas persistenti ta’ forza ta-xogħol fil-qasam tas-saħħa u nuqqas globali stmat ta’ 18-il miljun professjonist tas-saħħa sal-2030 (20).

6.9.

Huwa importanti li jiġu definiti b’mod ċar il-prinċipji tat-trasferiment jew kombinament possibbli ta’ ħiliet u kompiti (bidla fil-kompiti/taħlit tal-ħiliet). Jenħtieġ li jiġu kkoordinati l-istituzzjonijiet li jħarrġu lill-forza tax-xogħol tas-saħħa sabiex tirrispondi kif imiss għall-ħtiġijiet tas-sistema nazzjonali tal-kura tas-saħħa permezz ta’ korrezzjonijiet fil-ħin tar-rati ta’ reġistrazzjoni u tal-kurrikuli.

6.10.

L-iżvilupp tar-riżorsi umani fis-saħħa u l-kura soċjali għandu jsegwi l-prinċipju ta’ koordinazzjoni, kooperazzjoni bejn is-settur, u l-integrazzjoni tal-kura, bl-għan komuni li tinkiseb il-kura kontinwa għaċ-ċittadini fil-mudell 24/7/365.

6.11.

Għandha tingħata attenzjoni speċjali għad-disponibbiltà tat-trattament fil-komunitajiet lokali, b’mod speċjali f’żoni skarsament popolati, żoni rurali remoti jew iżolati, u fuq gżejjer, fejn is-soluzzjonijiet tat-trasport modern u tat-telemediċina jeħtieġ li jintużaw b’mod aktar attiv.

7.   L-ippjanar tal-forza tax-xogħol tas-saħħa

7.1.

Il-KESE jemmen li l-ippjanar tal-forza tax-xogħol tas-saħħa għandu jkollu l-għan li joħloq kundizzjonijiet għal prattika professjonali li ttejjeb il-kwalità tal-kura u s-sigurtà tal-pazjenti. Fl-istess ħin, il-kapaċità għal taħriġ ta’ kwalità għolja għandha tiġi żgurata fil-livelli kollha.

7.2.

Il-ġestjoni tal-forza tax-xogħol tas-saħħa għandha titqies bħala attività ta’ importanza strateġika fil-livell tal-amministrazzjoni statali sħiħa u permezz tar-rwol ewlieni tal-gvern tal-Istati Membri, u għandha tiġi implimentata b’mod multisettorjali, li jqis perspettivi u prijoritajiet differenti.

7.3.

Il-ġestjoni tal-forza tax-xogħol tas-saħħa għandha tindirizza l-fażijiet kollha taċ-“ċiklu tal-ħajja tal-professjonisti” — mir-reklutaġġ ta’ studenti futuri sal-impjieg ta’ persuni rtirati. Il-proċess ta’ għażla tal-kandidati għat-taħriġ, l-impjiegi, u l-promozzjoni għandu jkun trasparenti u ġust, mingħajr ebda forma ta’ diskriminazzjoni.

7.4.

Meta tiġi ppjanata l-forza tax-xogħol tas-saħħa, huwa importanti li jitqiesu u jiġu rappreżentati b’mod ċar il-ħtiġijiet taċ-ċittadini u tal-ħaddiema tas-saħħa. Il-proċessi ta’ ppjanar u ġestjoni għandhom jistabbilixxu l-metodi li bihom ikun possibbli li jiġu identifikati l-ħtiġijiet kollha tal-professjonisti, mill-kundizzjonijiet tax-xogħol, id-drittijiet materjali, l-opportunitajiet għall-avvanz, il-ħin u r-riżorsi xierqa allokati għat-tagħlim u r-riċerka, sal-istabbiliment ta’ bilanċ sostenibbli bejn il-ħajja personali u dik professjonali.

7.5.

L-ippjanar tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa għandu jirrifletti l-ippjanar tal-istruttura, iżda wkoll l-azzjonijiet u l-proċessi biex jintlaħqu l-għanijiet stabbiliti — biex jiġi definit dak li jeħtieġ li jinkiseb u b’liema mod speċifiku.

7.6.

Il-KESE jipproponi aġġornament tal-Pjan ta’ Azzjoni għall-Forza tax-Xogħol fil-Qasam tas-Saħħa u tal-Kura fl-Unjoni Ewropea (21). L-iżvilupp ta’ ppjanar u tbassir integrat tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa u l-adattament tal-ħiliet tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa u l-kura fit-tul huma essenzjali biex jittejjeb l-aċċess għal u l-kwalità ta’ dawn is-servizzi.

7.7.

L-imsieħba soċjali, u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili interessati kollha għandu jkollhom rwol attiv fil-proċess tal-ippjanar tal-forza tax-xogħol tas-saħħa. Huwa neċessarju li jiġu definiti r-relazzjonijiet bejn il-gruppi professjonali differenti, il-ħtiġijiet speċifiċi tal-popolazzjoni u s-sistema għal ċerti kompetenzi.

7.8.

L-identifikazzjoni ta’ żoni ġeografiċi mhux attraenti jew oqsma ta’ attività fejn hemm nuqqas ta’ riżorsi umani hija neċessarja għas-salvagwardja tad-drittijiet u l-għoti ta’ inċentivi xierqa għall-professjonisti tas-saħħa. Il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni Ewropea għandha toħroġ rakkomandazzjonijiet dwar il-proporzjonijiet minimi ta’ riżorsi għal kull unità ta’ popolazzjoni għall-kopertura universali ta’ bażi tas-saħħa u l-emerġenzi, filwaqt li jitqiesu d-distribuzzjoni ġeografika u l-profil tal-età (22).

7.9.

Bħala bażi ta’ dawn ir-rakkomandazzjonijiet, huwa importanti li jitjiebu l-eżerċizzji ta’ ġbir tad-data internazzjonali sabiex jiġu armonizzati l-kategoriji ta’ data fejn possibbli, sabiex jiġu identifikati d-differenzi u tiġi evitata l-interpretazzjoni ħażina tad-data. Huwa importanti li jiġu riflessi d-devjazzjonijiet nazzjonali mill-kategoriji armonizzati fl-Ewropa sabiex tkun tista’ titqiegħed id-data fil-kuntest (23).

7.10.

Il-kwistjoni tar-riżorsi finanzjarji se tiġi indirizzata b’mod differenti skont iċ-ċirkostanzi ekonomiċi f’kull Stat Membru. L-evidenza tissuġġerixxi li l-Istati Membri jeħtieġ li jiżguraw li l-ippjanar tas-sistema inġenerali, u l-ippjanar tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa b’mod partikolari, iqisu kemm l-ambjent usa’ kif ukoll il-kapaċità relattiva tal-gvern li jinfluwenzah (24).

7.11.

L-ippjanar tal-forza tax-xogħol għandu jqis l-iżvilupp tat-teknoloġiji diġitali peress li l-innovazzjonijiet f’dawn l-oqsma joffru opportunitajiet għall-ħolqien ta’ ambjenti ta’ xogħol u sitwazzjonijiet ġodda fejn tingħata l-kura, u jeħtieġu ħiliet ġodda.

8.   Kundizzjonijiet tax-xogħol

8.1.

L-importanza tal-kundizzjonijiet tax-xogħol bħala fattur fid-deċiżjonijiet tal-professjonisti biex jidħlu, jibqgħu jew jitilqu mill-karriera medika tenfasizza l-importanza ta’ politiki koerenti f’oqsma bħall-edukazzjoni, l-impjieg, il-ħajja tal-familja, il-finanzi, u l-migrazzjoni. Filwaqt li parti kbira tad-diskussjoni dwar l-ippjanar tal-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa tiffoka fuq il-kumpens professjonali bħala fattur ewlieni fir-reklutaġġ u ż-żamma, l-aċċess għall-edukazzjoni u t-taħriġ, inklużi l-iżvilupp professjonali u l-kapaċità li jinżammu l-ħiliet, kundizzjonijiet prattiċi bħad-disponibbiltà tal-kura, ħinijiet tax-xogħol uffiċjali, is-sigurtà tal-persunal, opportunitajiet sinifikattivi ta’ żvilupp professjonali, u l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata kollha jikkontribwixxu għal ambjent tax-xogħol tajjeb għas-saħħa fejn il-mediċina hija għażla ta’ karriera attraenti u sostenibbli (25).

8.2.

L-organizzazzjonijiet mediċi Ewropej u internazzjonali jinnotaw li t-tobba li jaħdmu fl-isptarijiet, fi kliniki pubbliċi u privati qed iħabbtu wiċċhom dejjem aktar ma’ sitwazzjonijiet ta’ vjolenza — kultant estrema — fil-prattika ta’ kuljum tagħhom, lil hinn minn kwalunkwe kunflitt (26). Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea u l-partijiet ikkonċernati kollha juru impenn politiku u jkunu konxji tal-ħtieġa urġenti li tiġi protetta l-forza tax-xogħol tas-saħħa meta twettaq ix-xogħol tagħha.

8.3.

Il-ħaddiema fil-kura tas-saħħa huma f’riskju li jlaqqtu mard infettiv minn esponiment waqt li qed jagħmlu xogħolhom. It-trażmissjoni tal-mard twassal għall-assenteiżmu, il-morbidità, u f’ċerti każijiet għall-mortalità fost il-ħaddiema fil-kura tas-saħħa. Dawn fl-aħħar nett joħolqu tnaqqis fil-forza tax-xogħol u b’konsegwenza, jaffettwaw il-kwalità tal-kura u s-sigurtà tal-pazjenti.

8.4.

Il-ħaddiema fil-kura tas-saħħa jistgħu jbatu wkoll minn stress psikoloġiku u, potenzjalment, disturbi mentali li jaffettwaw kemm ix-xogħol kif ukoll il-ħajja personali tagħhom. Fi snin reċenti, żdiedu r-rapporti ta’ ħaddiema fil-kura tas-saħħa li jnaqqsu l-prattika professjonali tagħhom jew jirtiraw kmieni minħabba eżawriment, dipressjoni, jew kundizzjonijiet tas-saħħa mentali oħrajn (27). Il-KESE jitlob investiment fis-servizzi pubbliċi tas-saħħa mentali biex jiġi żgurat aċċess sħiħ u mingħajr ħlas għal dawn is-servizzi għall-professjonisti tas-saħħa kollha.

9.   Mobbiltà

9.1.

Il-KESE jenfasizza li d-dritt għall-mobbiltà għandu jiġi rrispettat kemm fl-UE kif ukoll lil hinn minnha. Il-mobbiltà transfruntiera għandha tiġi ffaċilitata għall-benefiċċju tal-ħaddiem individwali u l-professjoni b’mod globali, għaliex tipprovdi opportunità għat-trasferiment tal-għarfien u t-tagħlim reċiproku, li huma ta’ benefiċċju għall-kura tal-pazjenti u fl-aħħar nett, għas-sistema tal-kura tas-saħħa kollha kemm hi. Fil-każ ta’ migrazzjoni minħabba neċessità ekonomika jew kundizzjonijiet tax-xogħol mhux favorevoli, huwa kritiku li jiġu identifikati u indirizzati l-kawżi prinċipali ta’ dawn id-dinamiċi u jkun hemm ħidma lejn it-titjib tas-sitwazzjoni tal-forza tax-xogħol tas-saħħa (28).

9.2.

Il-mobbiltà transfruntiera żżid dimensjoni żejda għall-ippjanar tal-forza tax-xogħol, u l-istabbiliment ta’ servizz ta’ sorveljanza tal-forza tax-xogħol tas-saħħa Ewropea biex jgħin lill-Istati Membri jistabbilixxu u jżommu strutturi ta’ ppjanar u jikkoordinaw aspetti transfruntiera tal-ippjanar għandu jkun element infrastrutturali fit-tul utli. Dan għandu jintrabat ma’ proċessi tal-UE, b’mod partikolari s-Semestru Ewropew u l-ippjanar għal pandemiji previst fl-ambitu ta’ regolament futur tal-UE dwar theddid transkonfinali serju għas-saħħa (29).

9.3.

L-Istati Membri għandhom jimplimentaw politiki ta’ reklutaġġ etiku skont il-Kodiċi ta’ Prattika Globali tad-WHO dwar ir-Reklutaġġ Internazzjonali tal-Persunal tas-Saħħa (30). Ir-reklutaġġ tal-professjonisti minn barra l-pajjiż m’għandux jitqies bħala mezz sempliċi ta’ mitigazzjoni tan-nuqqas tal-persunal domestiku tas-saħħa. Fejn hemm flussi tal-mobbiltà asimmetriċi, għandhom isiru sforzi biex jinħolqu mekkaniżmi ta’ bilanċ li jimmiraw għal skambji fejn kulħadd joħroġ rebbieħ.

10.   Kummenti oħrajn

10.1.

It-tmexxija effettiva hija kruċjali għall-ġestjoni tal-professjonisti tas-saħħa fil-livelli kollha; din hija komponent kumpless u ta’ valur għoli tal-edukazzjoni dwar il-kura tas-saħħa li qed jiġi rikonoxxut dejjem aktar bħala essenzjali biex jinkisbu standards għoljin ta’ edukazzjoni, riċerka, u prattika klinika.

10.2.

B’konsegwenza ta’ dan, l-edukazzjoni u l-iżvilupp tat-tmexxija suffiċjenti u ta’ kwalità għolja għandhom ikunu parti mill-kurrikuli tal-professjonijiet tas-saħħa kollha (31).

---

(1)  Fl-2012, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat il-Pjan ta’ Azzjoni tagħha għall-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa tal-UE.

(2)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni. (2014). “Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission” (Protezzjoni soċjali adegwata għall-ħtiġijiet ta’ kura fit-tul f’soċjetà li qed tixjieħ: rapport imħejji b’mod konġunt mill-Kumitat tal-Protezzjoni Soċjali u l-Kummissjoni Ewropea), l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352 p. 14.

(3)  Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-15 ta’ Novembru 2018 dwar is-servizzi tal-kura fl-UE għal ugwaljanza aħjar bejn is-sessi https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0464_MT.html

(4)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44; ĠU C 487, 28.12.2016, p. 7; ĠU C 204, 9.8.2008, p. 103; Fuljett u Opinjoni tal-KESE dwar “It-tibdil ekonomiku, teknoloġiku u soċjali tas-servizzi avvanzati tas-saħħa għall-anzjani” (ĠU C 240, 16.7.2019, p. 10); Opinjoni tal-KESE dwar “Lejn mudell ġdid ta’ kura għall-anzjani: Nitgħallmu mill-pandemija tal-COVID-19” (ĠU C 194, 12.5.2022, p. 19).

(5)  Addati, L., Cattaneo, U., u E. Pozzan. (2022) Report on “Care at work: investing in care leave and services for a more gender equal world of work”. ILO, Ġinevra https://www.ilo.org/global/topics/care-economy/WCMS_838653/lang--en/index.htm (mhux disponibbli bil-Malti).

(6)  https://www.who.int/publications/i/item/WHO-HIS-SDS-2018.53

(7)  Ara l-Opinjoni tal-KESE “L-impatt tal-investimenti soċjali fuq l-impjiegi u l-fondi pubbliċi” (ĠU C 226, 16.7.2014, p. 21).

(8)  Eurofound (2020), “Long-term care workforce: Employment and working conditions”, Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-UE, il-Lussemburgu. https://www.eurofound.europa.eu/nb/publications/customised-report/2020/long-term-care-workforce-employment-and-working-conditions

(9)  Barslund, Mikkel et. al (2021). “Study: Policies for long-term Carers” (2021). Brussell, Parlament Ewropew, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2021/695476/IPOL_STU(2021)695476_EN.pdf

(10)  https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/186932/12-Summary-Economic-crisis,-health-systems-and-health-in-Europe.pdf

(11)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni, “Long-term care report: trends, challenges and opportunities in an ageing society”, Volum I, Kapitolu 3. Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, pp. 12-28 https://data.europa.eu/doi/10.2767/677726

(12)  Ara n-nota 11 f’qiegħ il-paġna, pp. 68-70.

(13)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni, Zigante, V., “Informal care in Europe: exploring formalisation, availability and quality”, l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, https://data.europa.eu/doi/10.2767/78836

Spasova, S., et al (2018). Challenges in long-term care in Europe. A study of national policies (Sfidi fil-kura fit-tul fl-Ewropa. Studju ta’ politiki nazzjonali), Network Ewropew tal-Politika Soċjali (ESPN), Brussell: il-Kummissjoni Ewropea. https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=mt&pubId=8128&furtherPubs=yes

(14)  Ara n-nota 11 f’qiegħ il-paġna, kapitolu 3.

(15)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni. (2014). “Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission”, l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, p. 36 https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352 u Pan-European Commission on Health & Sustainable Development (2021). “Drawing light from the pandemic: a new strategy for health and sustainable development. A review of the evidence” https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0015/511701/Pan-European-Commission-health-sustainable-development-eng.pdf

(16)  Danis, K., Fonteneau, L., et al.,(2020). High impact of COVID-19 in long-term care facilities: suggestion for monitoring in the EU/EEA,. Euro Surveillance : European Communicable Disease Bulletin, 25(22). https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2020.25.22.2000956

(17)  ĠU C 286, 16.7.2021, p. 109; ĠU C 429, 11.12.2020, p. 251; ĠU C 242, 23.7.2015, p. 48; ĠU C 143, 22.5.2012; ĠU C 18, 19.1.2011, p. 74; ĠU C 77, 31.3.2009, p. 96.

(18)  https://one.oecd.org/document/ECO/WKP(2021)43/en/pdf

(19)  Liu JX, Goryakin Y, Maeda A, Bruckner T, Scheffler R. Global health workforce labor market projections for 2030 (Projezzjonijiet dwar is-suq tax-xogħol tal-forza tax-xogħol tas-saħħa globali għall-2030). Human Resources for Health 2017; 15:11 (https://human-resources-health.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12960-017-0187-2).

(20)  https://www.who.int/health-topics/health-workforce#tab=tab_1

(21)  Fl-2012, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat il-Pjan ta’ Azzjoni għall-forza tax-xogħol fil-qasam tas-saħħa tal-UE.

(22)  Politika tas-CPME dwar il-Forza tax-Xogħol fil-Qasam tas-Saħħa (https://www.cpme.eu/policies-and-projects/professional-practice-and-patients-rights/health-systems-and-health-workforce).

(23)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(24)  Russo G, Pavignani E, Guerreiro CS, Neves C. Can we halt health workforce deterioration in failed states? Insights from Guinea Bissau on the nature, persistence and evolution of its HRH crisis. Human Resources for Health 2017; 15(1):12.

(25)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(26)  https://www.cpme.eu/api/documents/adopted/2020/3/EMOs.Joint_.Statement.on_.Violence.FINAL_.12.03.2020.pdf

(27)  Dyrbye, L. N., T. D. Shanafelt, C. A. Sinsky, P. F. Cipriano, J. Bhatt, A. Ommaya, C. P. West, u D. Meyers. 2017. Burnout among health care professionals: A call to explore and address this underrecognised threat to safe, high-quality care. NAM Perspectives. Dokument ta’ Diskussjoni, National Academy of Medicine, Washington, DC.

(28)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni. (2014). “Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission” (Protezzjoni soċjali adegwata għall-ħtiġijiet ta’ kura fit-tul f’soċjetà li qed tixjieħ: rapport imħejji b’mod konġunt mill-Kumitat tal-Protezzjoni Soċjali u l-Kummissjoni Ewropea), l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352 p. 14.

(29)  Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni. (2014). “Adequate social protection for long-term care needs in an ageing society: report jointly prepared by the Social Protection Committee and the European Commission” (Protezzjoni soċjali adegwata għall-ħtiġijiet ta’ kura fit-tul f’soċjetà li qed tixjieħ: rapport imħejji b’mod konġunt mill-Kumitat tal-Protezzjoni Soċjali u l-Kummissjoni Ewropea), l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet, https://data.europa.eu/doi/10.2767/32352 p. 14.

(30)  https://www.who.int/publications/m/item/migration-code

(31)  Van Diggele, C., Burgess, A., Roberts, C., & Mellis, C. (2020). Leadership in healthcare education. BMC Medical Education, 20 (Suppl. 2), 456. https://doi.org/10.1186/s12909-020-02288-x

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/07)

Relatur:

Katrīna LEITĀNE

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	24.2.2022
Bażi legali	Artikolu 32(2) tar-Regoli ta' Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottat fis-sezzjoni	6.9.2022
Data tal-adozzjoni fis-sessjoni plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	158/0/5

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-parteċipazzjoni politika hija l-bażi ta’ kull demokrazija li tiffunzjona. L-assi prinċipali tal-UE għaż-żgħażagħ Ewropej huwa r-rispett għad-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem u l-istat tad-dritt (1). Huwa kruċjali li jiġi żgurat li ż-żgħażagħ ikollhom vuċi fid-deċiżjonijiet li jaffettwaw il-futur tagħhom peress li anke effett indirett jista’ jkollu impatt qawwi fuq iż-żgħażagħ u l-ġenerazzjonijiet futuri. Il-politiki li ma jkunux immirati direttament lejn iż-żgħażagħ jew li ma jitqisux bħala parti mill-qasam tradizzjonali tal-politika taż-żgħażagħ xorta jista’ jkollhom impatt qawwi fuq il-ħajja taż-żgħażagħ. Huwa importanti li jiġu offruti mekkaniżmi effiċjenti li jikkomplementaw il-mekkaniżmi parteċipattivi eżistenti u li jkunu allinjati mal-prinċipji demokratiċi u mfasslin għall-ħtiġijiet taż-żgħażagħ. Dan jista’ jikkontribwixxi għal tfassil ta’ politika aħjar u aktar effettiv.

1.2.

Il-KESE jemmen li l-edukazzjoni hija waħda mill-aktar modi effettivi biex jintlaħqu ż-żgħażagħ u biex jiġu infurmati dwar il-forom kollha possibbli ta’ parteċipazzjoni u l-valuri li jirrappreżenta l-proġett Ewropew. Il-programmi eżistenti li jappoġġjaw l-edukazzjoni formali u mhux formali, bħall-Erasmus+ u l-Korp Ewropew ta’ Solidarjetà, tejbu b’suċċess il-fehmiet taż-żgħażagħ fir-rigward tal-parteċipazzjoni demokratika u l-valuri u l-prinċipji tal-Unjoni Ewropea.

1.3.

Il-KESE jirrimarka li hemm ħtieġa espliċita li ż-żgħażagħ jiġu inklużi fit-tfassil tal-politika permezz tal-parteċipazzjoni sinifikanti tagħhom bl-aktar mod adatt għaż-żgħażagħ, segwita minn monitoraġġ, evalwazzjoni u valutazzjoni tal-impatt biex jiġi żgurat li l-fehmiet taż-żgħażagħ ikunu tqiesu meta jittieħdu deċiżjonijiet ta’ politika. L-involviment matul il-proċess tat-tfassil tal-politika joħloq fiduċja fost il-ġenerazzjonijiet żgħażagħ u lil hinn, li jippermettilhom li jitqiesu bħala rilevanti u sinifikanti matul il-proċess. Dawn il-proċessi għandhom jinkludu komunikazzjoni viżibbli u trasparenti tar-riżultati tal-involviment tagħhom. Dan l-element huwa kruċjali sabiex tinbena l-fiduċja bejn iż-żgħażagħ u t-tfassil tal-politika (2). Barra minn hekk, l-inklużjoni soċjali u l-ilħuq ta’ gruppi bi ħtiġijiet differenti huma importanti ħafna.

1.4.

Il-KESE jaqbel li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jistgħu jaqdu rwol kritiku fl-involviment taż-żgħażagħ fl-isfidi tas-soċjetà u għalhekk fil-parteċipazzjoni tagħhom fit-tfassil tal-politika u fil-proċess demokratiku. Organizzazzjonijiet bħal dawn jistgħu jservu bħala pontijiet u networks ta’ appoġġ biex jgħinu liż-żgħażagħ jinvolvu ruħhom ma’ korpi pubbliċi formali u jippermettu liż-żgħażagħ isiru ċittadini attivi. Il-KESE jappoġġja lil dawn l-organizzazzjonijiet u liċ-ċittadini żgħażagħ biex jieħdu azzjoni u jappella għal miżuri li jippermettulhom jagħmlu dan.

1.5.

Il-KESE jħeġġeġ lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-Istati Membri biex jimplimentaw miżuri u mekkaniżmi li jiżguraw li l-perspettiva taż-żgħażagħ tiġi kkunsidrata f’kull qasam ta’ politika, filwaqt li jinħoloq ukoll spazju għaż-żgħażagħ biex jipprovdu kontribut konsistenti u espert dwar l-isfidi li qed jiffaċċjaw. Dawn l-istrutturi għandhom jinkludu wkoll mekkaniżmi ta’ segwitu u monitoraġġ trasparenti u viżibbli, u jikkomplementaw strumenti eżistenti ta’ parteċipazzjoni taż-żgħażagħ, mingħajr ma jirriżultaw fi tnaqqis fil-finanzjament. Għandhom ikunu disponibbli riżorsi adegwati għal parteċipazzjoni sinifikanti taż-żgħażagħ fit-tfassil tal-politika.

1.6.

Il-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ fil-proċessi ta’ politika u ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet tista’ tappoġġja regolamentazzjoni u politiki aħjar billi timmappja u tifhem ix-xejriet attwali u futuri li qed ikollhom impatt fuq il-ħajja taż-żgħażagħ u tal-ġenerazzjonijiet futuri. Dan jista’ wkoll jiffaċilita l-kompitu tal-awturi ta’ proposta, peress li jistgħu jirċievu input kwalitattiv biex jikkomplementaw data sekondarja.

1.7.

Il-KESE jixtieq jenfasizza li minkejja li t-Test taż-Żgħażagħ tal-UE huwa mibni fuq l-għanijiet ewlenin tal-Istrateġija tal-UE għaż-Żgħażagħ (3) u s-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, it-tnejn jenfasizzaw l-importanza tal-integrazzjoni taż-żgħażagħ fit-tfassil tal-politika, li teħtieġ approċċ transsettorjali. Huwa wkoll waħda mill-miżuri stabbiliti fir-Rapport dwar ir-Riżultat Finali (4) tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa li ġie approvat mill-komponenti kollha tal-votazzjoni fil-plenarja tal-Konferenza u miċ-ċittadini li pparteċipaw. Sabiex jinkiseb impatt dejjiemi u legat lil hinn mis-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, jeħtieġ li ż-żgħażagħ jingħataw is-setgħa li jmexxu l-bidla u jibnu futur aħjar.

1.8.

Il-KESE jirrikonoxxi r-referenza għat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea dwar ir-riżultat finali tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa (5). Madankollu, huwa jenfasizza li l-proposta tal-Kummissjoni mhijiex konformi mal-għanijiet u l-mezzi tal-proposta oriġinali u hija nieqsa minn involviment sinifikanti mal-organizzazzjonijiet u l-esperti taż-żgħażagħ, l-integrazzjoni taż-żgħażagħ fil-politiki kollha u ma tqisx l-impatt fit-tul tal-politiki fuq il-ġenerazzjonijiet futuri. Il-KESE jemmen li Test taż-Żgħażagħ tal-UE għandu jkun parti mill-Istrumenti għal Regolamentazzjoni Aħjar bħala għodda separata, peress li l-ġenerazzjonijiet futuri u ż-żgħażagħ jistħoqqilhom attenzjoni speċifika.

1.9.

Il-KESE jappella għal aktar kooperazzjoni bejn l-istituzzjonijiet dwar l-allinjament ta’ inizjattivi eżistenti ta’ suċċess bħad-Djalogu tal-UE maż-Żgħażagħ, “L-Ewropa Tiegħek, Leħnek” u l-Avveniment Ewropew taż-Żgħażagħ, u biex dawn ikunu konnessi ma’ inizjattivi futuri bħat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE, f’konformità mal-Istrateġija tal-UE għaż-Żgħażagħ. Barra minn hekk, il-KESE jiddeskrivi lista ta’ proposti dwar il-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ fil-KESE u għandu l-għan li jintroduċi l-kunċett tat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE fil-ħidma tiegħu.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.    Ir-rwol taż-żgħażagħ fil-bini tal-proġett Ewropew

2.1.1.

Iż-żgħażagħ huma l-mutur tal-proġett Ewropew u l-kreattività, l-enerġija u l-entużjażmu tagħhom huma l-forza li tixpruna s-sostenibbiltà tiegħu. Is-sena attwali 2022 ġiet magħżula bħala s-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, fejn il-President tal-Kummissjoni Ewropea, Ursula von der Leyen, iddikjarat li “l-Ewropa għandha bżonn iż-żgħażagħ kollha tagħha” u “L-Unjoni tagħna jrid ikollha ruħ u viżjoni li jkellmuhom” (6).

2.1.2.

Il-proġett tal-UE ma jistax jinkiseb b’mod effettiv u adegwat fl-ambjent demokratiku attwali mingħajr ma jiġi rikonoxxut id-diskors dwar il-parteċipazzjoni politika taż-żgħażagħ (7) fi ħdan tradizzjonijiet demokratiċi u kuntesti ġeopolitiċi. Il-Viċi President għall-Promozzjoni tal-Istil ta’ Ħajja Ewropew Tagħna, Margaritis Schinas, iddikjara li s-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ għandha ġġib bidla fundamentali fil-mod kif ninkludu liż-żgħażagħ fil-politika u fit-teħid tad-deċiżjonijiet. Il-ġustifikazzjoni sottostanti hija li jiġi pprovdut aċċess għaż-żgħażagħ, u li tingħatalhom is-setgħa (8) li jinvolvu ruħhom f’parteċipazzjoni sinifikanti taż-żgħażagħ.

2.1.3.

Skont l-istħarriġ tal-Ewrobarometru (9), inqas minn nofs (47 %) tal-Ewropej jafdaw lill-UE u 44 % biss għandhom immaġni pożittiva tagħha. Il-futur tal-proġett Ewropew jiddependi ħafna fuq kemm hija b’saħħitha l-assoċjazzjoni taż-żgħażagħ mal-valuri tal-Ewropa u r-rieda tagħhom li jħaddnu identità Ewropea. L-involviment attiv taż-żgħażagħ fil-proċessi politiċi u tat-teħid tad-deċiżjonijiet huwa kruċjali peress li l-futur tagħhom se jkun determinat mid-deċiżjonijiet tal-lum. Għalhekk, għandhom jiġu introdotti strumenti parteċipattivi biex jiġi żgurat li jitqiesu l-ilħna taż-żgħażagħ. Il-parteċipazzjoni fil-ħajja ċivili u demokratika għandha tissaħħaħ fil-livelli kollha biex tiġi żgurata l-prosperità futura tal-Ewropa, u jiġi rikonoxxut li l-maturità demokratika tinfluwenza (10) xejriet ta’ parteċipazzjoni politika fost iż-żgħażagħ fl-UE.

2.1.4.

L-inizjattiva tal-UE li tlaqqa’ Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa ħadmet bħala inċentiv biex jiġi promoss djalogu parteċipattiv maċ-ċittadini madwar l-Unjoni. It-titjib tal-effettività tal-mekkaniżmi eżistenti ta’ parteċipazzjoni taż-żgħażagħ, u l-iżvilupp ta’ oħrajn ġodda, huwa meqjus bħala t-triq ’il quddiem. Kif issuġġerit fir-riżultat finali tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa, dan jista’ jinkludi “Test taż-Żgħażagħ” (11) ta’ leġiżlazzjoni, b’valutazzjoni tal-impatt u mekkaniżmu ta’ konsultazzjoni li jinvolvi rappreżentanti taż-żgħażagħ (12).

2.1.5.

It-Test taż-Żgħażagħ jaħdem bħala metodu ta’ Prospettiva Strateġika għat-tfassil tal-politika. Il-Prospettiva Strateġika hija kunċett siewi li l-Kummissjoni Ewropea għandha l-għan li tuża fil-proċess tat-tfassil tal-politika. Peress li din tibni fuq prinċipji bħall-analiżi tal-orizzont, l-analiżi tal-megatendenzi, l-ippjanar u l-viżjonament tax-xenarji, huwa inevitabbli li l-perspettiva taż-żgħażagħ u dik tal-ġenerazzjonijiet futuri jiġu kkunsidrati f’dan il-qafas. Filwaqt li l-proċess ta’ prospettiva jirrikonoxxi li l-futur mhuwiex determinat minn qabel, huwa jiġbor informazzjoni dwar xenarji possibbli u għandu l-għan li jħejji għall-isfidi emerġenti. Id-djalogu interġenerazzjonali jista’ jinkludi għodod siewja li jiżguraw li l-politiki abbozzati jqisu dawn ix-xejriet u xenarji futur. It-twettiq ta’ analiżi li tqis il-perspettiva taż-żgħażagħ u dik tal-ġenerazzjonijiet futuri tista’, u għandha, tikkontribwixxi għal politiki aħjar u mfasslin b’mod aktar personalizzat li huma kapaċi jindirizzaw l-isfidi tal-ġenerazzjonijiet futuri.

2.1.6.

Sabiex jinħolqu politiki aħjar li jkunu adatti għall-isfidi futuri, dawn jeħtieġ li jirrikonoxxu u jissalvagwardjaw id-drittijiet taż-żgħażagħ u tal-ġenerazzjonijiet futuri, filwaqt li jiżguraw li ma jkun hemm l-ebda impatt negattiv fuq kwalunkwe grupp ġenerazzjonali u soċjali speċifiku. Dawn il-gruppi bħalissa spiss jiġu injorati jew ikkunsidrati bħala parti minn gruppi oħra, li ma jirriflettix ir-realtà. B’riżultat ta’ dan, il-politiki ma jindirizzawx l-isfidi b’mod adegwat u jikkontribwixxu għat-tnaqqis fil-fiduċja u d-diżimpenn ma’ istituzzjonijiet formali.

2.2.    Il-ħtieġa għal parteċipazzjoni sinifikanti taż-żgħażagħ

2.2.1.

L-involviment sinifikanti jfisser il-kondiviżjoni tal-poter, il-kapaċità li jittieħdu deċiżjonijiet, bl-involviment ta’ partijiet ikkonċernati oħra, b’kundizzjonijiet trasparenti magħrufa mill-atturi kollha kkonċernati. Proċessi ta’ responsabbiltà mfasslin tajjeb jistabbilixxu l-fiduċja tal-partijiet interessati kollha fil-proċessi politiċi parteċipattivi, u r-responsabbiltajiet espliċiti tad-diversi atturi għandhom jiġu kkomunikati lill-partijiet ikkonċernati kollha.

2.2.2.

Il-fiduċja taż-żgħażagħ fl-istituzzjonijiet pubbliċi staġnat mal-kriżi finanzjarja globali fl-aħħar tas-snin 2000 (13) u l-perċezzjoni tagħhom li jkollhom influwenza politika u rappreżentanza fit-teħid tad-deċiżjonijiet għadha l-istess. Il-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ fil-ħajja demokratika tista’ tieħu diversi forom. Madankollu, il-votazzjoni fl-elezzjonijiet lokali, nazzjonali jew Ewropej hija meqjusa bħala l-aktar mod effettiv biex jitwassal leħinhom għand dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet (39 %) (14) filwaqt li l-proporzjon ta’ żgħażagħ li jafdaw dan it-tip ta’ parteċipazzjoni demokratika għadu baxx ħafna. Fl-istess ħin, għal dawk li x’aktarx jibqgħu ’l bogħod mill-politika dan ġej min-nuqqas ta’ impenn u fiduċja sinifikanti u s-sentiment li l-parteċipazzjoni tagħhom hija inutli jekk ma jitqiesx il-kontribut tagħhom. Wieħed mill-ostakli ewlenin għaż-żgħażagħ biex jipparteċipaw hija l-perċezzjoni li dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet “ma jisimgħux lil nies bħali” (15). Il-promozzjoni tal-fiduċja u t-tisħiħ tad-djalogu bejn iż-żgħażagħ u l-istituzzjonijiet pubbliċi huma għalhekk kruċjali biex jiġu żgurati t-tħejjija u r-reżiljenza tas-soċjetajiet biex ilaħħqu ma’ xokkijiet futuri (16).

2.2.3.

Il-maġġoranza (70 %) (17) taż-żgħażagħ tħoss li m’għandhomx wisq xi jgħidu, jew saħansitra m’għandhom xejn xi jgħidu, dwar deċiżjonijiet, liġijiet u politiki importanti li jaffettwaw lill-UE kollha. 24,8 % (18) taż-żgħażagħ iħossu li ma għandhom l-ebda influwenza fuq is-suġġetti tematiċi ta’dibattiti pubbliċi jew politiċi, u 40,8 % oħra jgħidu li m’għandhomx wisq influwenza. Barra minn hekk, 2/3 ta’ dawk li wieġbu jqisu li aktar sensibilizzazzjoni fost il-politiċi dwar it-tħassib taż-żgħażagħ tgħin liż-żgħażagħ jinfluwenzaw aktar il-politika pubblika, u aktar minn 50 % minnhom jaħsbu li rwol aktar b’saħħtu tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ fil-politika jaqdi dan l-għan ukoll.

2.2.4.

Iż-żgħażagħ biddlu l-modi ta’ parteċipazzjoni tagħhom, u issa jippreferu forom mhux istituzzjonalizzati, u b’mod partikolari mhux elettorali, ta’ impenn politiku (19). Ir-riċerka wriet dejjem aktar li dan huwa marbut ma’ livelli dejjem jonqsu ta’ fiduċja fil-korpi pubbliċi, u nuqqas ta’ sodisfazzjon dwar kif taħdem id-demokrazija rappreżentattiva. Il-parteċipazzjoni politika mhux konvenzjonali taż-żgħażagħ saret dejjem aktar fluwida, individwalizzata u personalizzata bi preferenza għal involviment fi kwistjonijiet u suġġetti uniċi kif ukoll attiviżmu dirett u protesta fis-sens ta’ “għażliet ta’ stil ta’ ħajja individwali” (20). B’mod ġenerali, iż-żgħażagħ huma motivati ħafna politikament. L-esperti dwar il-parteċipazzjoni politika, meta kkunsidraw il-kwistjoni tal-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ, biddlu l-attenzjoni tagħhom minn jekk iż-żgħażagħ jixtiqux jipparteċipaw għal fejn u kif dawn jagħżlu li jesprimu l-fehmiet politiċi tagħhom (21). Meta wieħed iqis il-firxa wiesgħa ta’ modi kif iż-żgħażagħ issa qed ifittxu li jinfluwenzaw il-politiki u l-politika, hemm ħtieġa ċara li titqies in-natura mhux konvenzjonali tal-parteċipazzjoni politika, it-teħid ta’ deċiżjonijiet parteċipattiv, il-mekkaniżmi msaħħa ta’ komunikazzjoni u trasparenza fi ħdan qafas ta’ istituzzjonijiet demokratiċi. It-tfassil tal-politika fi ħdan il-korpi pubbliċi għandu jiġi aġġustat u mfassal kif xieraq biex jiżgura s-sensibilizzazzjoni u l-involviment mal-gruppi kollha taż-żgħażagħ meta jittieħdu deċiżjonijiet ta’ politika. Il-mekkaniżmi parteċipattivi għandhom fil-fatt ikunu inklużivi u kkomunikati b’tali mod li jilħqu pubbliku divers u lil dawk li huma diffiċli li jintlaħqu.

2.2.5.

L-organizzazzjonijiet immexxija miż-żgħażagħ żviluppaw għarfien espert u għarfien ta’ firxa wiesgħa ta’ suġġetti relatati ma’ kwistjonijiet li qed jiffaċċjaw iż-żgħażagħ. L-inklużjoni tagħhom fil-proċess tat-tfassil tal-politika se tirriżulta f’regoli u regolamenti aktar koerenti u adattati. Dan huwa appoġġjat ukoll mill-għadd dejjem jikber ta’ żgħażagħ li qed jingħaqdu ma’ dawn l-organizzazzjonijiet (22).

2.2.6.

L-involviment sinifikanti maż-żgħażagħ huwa kruċjali. Jeħtieġ li l-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ tittejjeb, filwaqt li jiġu indirizzati b’mod partikolari: in-nuqqas ta’ rappreżentanza demokratika taż-żgħażagħ, u n-nuqqas ta’ perspettiva taż-żgħażagħ barra mill-qasam tradizzjonali tal-politika taż-żgħażagħ. Iż-żgħażagħ jixtiequ jiġu inklużi fit-tfassil ta’ politiki li jħallu impatt fuq ħajjithom. Il-ġustizzja interġenerazzjonali (23) hija l-mod kif tista’ tiġi indirizzata l-inugwaljanza bejn il-ġenerazzjonijiet f’soċjetajiet li qed jixjieħu.

2.2.7.

L-għodod eżistenti għall-analiżi tal-impatt taż-żgħażagħ, bħall-Għodda #31 fl-istrumenti għal regolamentazzjoni aħjar, ma jipprevedux l-integrazzjoni taż-żgħażagħ u l-inklużjoni ta’ organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ u żgħażagħ b’għarfien espert rilevanti, li jistgħu jipprovdu rieżami sistematiku tal-kwistjonijiet mill-perspettiva taż-żgħażagħ. Barra minn hekk, abbażi tal-pubblikazzjonijiet disponibbli, għodod bħal dawn huma implimentati b’mod inqas frekwenti minn kemm huwa meħtieġ mir-rilevanza u s-sinifikat tal-proposti.

3.   Kummenti speċifiċi

3.1.    It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE

3.1.1.

Il-proposta hija bbażata fuq tliet pilastri: konsultazzjoni, valutazzjoni tal-impatt u miżuri ta’ mitigazzjoni (24). Din tipprovdi qafas għat-titjib tal-effettività u l-effiċjenza tal-politika, ibbażat fuq parteċipazzjoni msaħħa taż-żgħażagħ u l-integrazzjoni taż-żgħażagħ fit-tfassil tal-politika, filwaqt li tqis ukoll gruppi vulnerabbli ta’ żgħażagħ, bħal żgħażagħ b’diżabbiltà, NEETs (25), żgħażagħ li jgħixu f’żoni remoti, eċċ. Bil-komponenti differenti tat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE, din tipprovdi struttura koerenti għall-produzzjoni ta’ politiki aħjar u ta’ kwalità għolja li jindirizzaw kwistjonijiet li l-ġenerazzjonijiet futuri jistgħu jiffaċċjaw.

3.1.2.

L-ewwel pass tat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE huwa li jiddetermina r-rilevanza u l-impatt ta’ kwalunkwe abbozz ta’ proposti ta’ politika li jmiss għaż-żgħażagħ u l-ġenerazzjonijiet futuri. Dan se jgħin biex jiġi ddeterminat jekk għandux jitwettaq Test taż-Żgħażagħ sħiħ dwar il-politika li jmiss. Permezz ta’ għodda ta’ lista ta’ kontroll, l-assessuri jiddeterminaw jekk l-abbozz ta’ proposta huwiex tabilħaqq rilevanti għaż-żgħażagħ, kif ukoll l-impatt dirett u indirett tal-proposta fuq iż-żgħażagħ u l-ġenerazzjonijiet futuri. Jekk issir tali determinazzjoni, it-Test taż-Żgħażagħ jipproċedi għall-istadji ta’ konsultazzjoni sħiħa, valutazzjoni tal-impatt u miżuri ta’ mitigazzjoni. L-indikaturi tal-lista ta’ kontroll ikunu bbażati fuq il-ħtiġijiet u l-ideat taż-żgħażagħ sabiex jiġi żgurat li din tikkunsidra l-proposti rilevanti mill-perspettiva tagħhom.

3.1.3.

Fil-pass li jmiss, l-assessuri rispettivi huma mistennija li jikkonsultaw b’mod sinifikanti mal-partijiet ikkonċernati relatati maż-żgħażagħ sabiex jiġi żgurat li jiġi pprovdut għarfien espert sistematiku għal analiżi bir-reqqa. Abbażi ta’ dan l-impenn, l-assessuri se jfittxu li jidentifikaw it-tħassib taż-żgħażagħ dwar l-impatti potenzjali tal-abbozz ta’ politika li qed jiġi ttestjat. Dan il-komponent parteċipattiv jeħtieġ li jkun trasparenti u jipprovdi spazju għal firxa wiesgħa ta’ rappreżentanti taż-żgħażagħ, organizzazzjonijiet immexxija miż-żgħażagħ u żgħażagħ b’għarfien espert rilevanti biex jipprovdu kontribut. B’dan il-mod, jista’ jiġi żgurat approċċ sistematiku għall-kwistjonijiet indirizzati mill-abbozzi ta’ proposti ta’ politika. L-inklużjoni tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ, ir-rappreżentanti taż-żgħażagħ u ż-żgħażagħ b’għarfien espert rilevanti tista’ tagħti sfond varjat u uniku ħafna għall-valutazzjoni tal-impatt. Permezz ta’ involviment sinifikanti, l-assessuri jistgħu jirċievu ħarsa ġenerali komprensiva bbażata fuq l-għarfien u l-għarfien espert ġenerali li dawn iż-żgħażagħ stabbilixxew. Bl-użu ta’ dan l-input, l-analiżi tal-impatt tista’ tkun dettaljata biżżejjed biex tidentifika l-isfidi u l-aspetti fejn il-politiki jistgħu jikkawżaw tfixkil.

3.1.4.

Abbażi tad-data disponibbli li għandha tinġabar matul il-proċess u tar-riżultati finali tal-konsultazzjonijiet, l-assessuri jistgħu jabbozzaw l-analiżi tal-impatt billi jsegwu s-suġġetti msemmija fil-lista ta’ kontroll u jipprovdu wkoll analiżi ta’ prospettiva għall-ġenerazzjonijiet futuri

3.1.5.

Jekk jiġi identifikat impatt negattiv, l-assessur għandu jipproponi miżuri ta’ mitigazzjoni li għandhom jiffukaw primarjament fuq gruppi li jgħixu f’sitwazzjonijiet vulnerabbli u żgħażagħ żvantaġġati. Huwa rrakkomandat li, matul il-konsultazzjoni, l-assessuri jinkludu mistoqsijiet dwar miżuri ta’ mitigazzjoni possibbli li jistgħu jiġu inklużi fl-analiżi. Fis-snin li ġejjin, huwa rrakkomandat li titwettaq evalwazzjoni biex jiġi mmonitorjat l-impatt tal-politiki u kif il-miżuri ta’ mitigazzjoni indirizzaw l-impatti negattivi.

3.1.6.

It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE m’għandux jissostitwixxi l-involviment sinifikanti maż-żgħażagħ b’mod ġenerali u għandu jikkomplementa l-mekkaniżmi parteċipattivi eżistenti.

3.1.7.

Il-proposta kienet riżultat ta’ sensiela ta’ diskussjonijiet mal-akbar networks taż-żgħażagħ tal-Ewropa, u ssemmiet ukoll b’mod speċifiku f’diversi rakkomandazzjonijiet tad-Djalogu tal-UE maż-Żgħażagħ minn mindu ġie stabbilit (u l-predeċessur tiegħu d-Djalogu Strutturat). Iż-żgħażagħ esprimew ix-xewqa qawwija tagħhom għal proċedura trasparenti tat-tfassil tal-politika li tippermetti liż-żgħażagħ jikkontribwixxu għall-abbozzar u l-monitoraġġ tal-eżiti.

3.1.8.

Il-proposta hija ispirata wkoll mit-test tal-SMEs, li huwa eżempju ta’ għodda adatta għall-valutazzjoni tal-impatt fil-livell tal-UE, ibbażata fuq it-tliet pilastri ta’ konsultazzjoni, analiżi tal-impatt u miżuri ta’ mitigazzjoni (26). Barra minn hekk, bħat-test tal-SMEs, it-Test taż-Żgħażagħ tal-UE huwa maħsub ukoll li jkun parti mill-Istrumenti għal Regolamentazzjoni Aħjar bħala għodda separata sabiex jiġi enfasizzat ir-rwol taż-żgħażagħ fil-futur tal-Ewropa, f’konformità mal-komunikazzjoni tal-President tal-Kummissjoni Ewropea.

3.1.9.

Il-proposta hija bbażata fuq l-eżempji ta’ għodod ta’ valutazzjoni tal-impatt taż-żgħażagħ li diġà jeżistu f’diversi Stati Membri, bħall-Awstrija, il-Ġermanja, Franza, il-Fjandri fil-Belġju, u barra mill-UE wkoll, bħal fi New Zealand u l-Kanada.

3.1.10.

Il-valutazzjoni tal-impatt proposta qed tipprovdi soluzzjoni biex jiġi żgurat li l-impatt tal-politiki jqis il-ħtiġijiet u l-aspettattivi taż-żgħażagħ u jipprovdi kamp ta’ applikazzjoni barra mill-qasam tradizzjonali tal-politika taż-żgħażagħ. Parti żgħira biss mill-proposti tal-Kummissjoni Ewropea hija analizzata mill-perspettiva taż-żgħażagħ. Madankollu, parti sinifikanti ta’ dawn il-proposti taffettwa direttament u indirettament il-kwalità tal-ħajja taż-żgħażagħ.

3.1.11.

Huwa ssuġġerit li t-Test taż-Żgħażagħ tal-UE jiġi inkluż fil-valutazzjonijiet tal-impatt tar-Regolamentazzjoni Aħjar li huma disponibbli għall-pubbliku u li jiġi ppubblikat fil-Portal Ewropew taż-Żgħażagħ. Iżda l-aktar mod li jħalli impatt għandu jiġi esplorat aktar. Madankollu, id-Direttorat Ġenerali għall-Komunikazzjoni huwa mħeġġeġ jippromovih b’mod attiv biex jiżgura l-viżibbiltà tiegħu, u s-Segretarjat Ġenerali għandu jappoġġja l-adozzjoni tiegħu fid-Direttorati Ġenerali differenti. It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE jista’ jiġi ppubblikat ukoll minn dawk l-istituzzjonijiet li jiddeċiedu li jimplimentawh, inkluż fuq is-sit web tal-KESE. Bil-pubblikazzjoni tal-valutazzjoni u l-verżjoni finali tal-proposta, il-partijiet ikkonċernati żgħażagħ involuti fil-konsultazzjoni se jkunu jistgħu jaraw kif ġie kkunsidrat il-kontribut tagħhom.

3.1.12.

It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE huwa propost li jkun struttura li tista’ tiġi implimentata fil-livell lokali, reġjonali u nazzjonali, flimkien mal-istituzzjonijiet tal-Unjoni Ewropea.

3.1.13.

It-Test taż-Żgħażagħ tal-UE jista’ potenzjalment itejjeb il-politiki iżda jeħtieġ ukoll li jkun ibbażat fuq mekkaniżmi parteċipattivi sinifikanti, minħabba li l-użu tal-għarfien tal-komunità huwa mod kif tiġi żgurata l-effiċjenza u jinkiseb titjib.

3.2.    Il-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ fi ħdan il-KESE

3.2.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-importanza tal-involviment taż-żgħażagħ fit-tiswir tal-futur tal-Ewropa (27), u għaldaqstant iwettaq diversi inizjattivi ta’ suċċess bħal “L-Ewropa Tiegħek, Leħnek”, ir-Round Tables taż-Żgħażagħ dwar il-Klima u s-Sostenibbiltà, u s-Summit taż-Żgħażagħ tal-UE dwar il-Klima organizzat b’mod konġunt mill-KESE u l-Parlament Ewropew. Bħala segwitu għall-Opinjoni tal-KESE NAT/788 (28), il-KESE inkluda delegat żagħżugħ fid-delegazzjoni uffiċjali tiegħu għal-laqgħa tal-COP tal-UNFCCC għall-ewwel darba fl-2021, fl-okkażjoni tal-COP26. Barra minn hekk, fil-kuntest tas-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, il-Premju tal-KESE għas-Soċjetà Ċivili 2022 se jippremja inizjattivi effettivi, innovattivi u kreattivi li għandhom l-għan li joħolqu futur aħjar għaż-żgħażagħ Ewropej u magħhom.

3.2.2.

Il-KESE ser jagħmel ħiltu biex jamplifika l-ilħna taż-żgħażagħ u tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ permezz ta’ mekkaniżmi parteċipattivi taż-żgħażagħ aktar strutturati, sinifikanti u mmirati sabiex jissaħħaħ l-involviment intern taż-żgħażagħ u tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ fil-ħidma tal-KESE. Għaldaqstant, il-passi li ġejjin għandhom jittieħdu mill-KESE: — għandhom jiġu introdotti mekkaniżmi ta’ koordinazzjoni trasparenti u trasversali biex il-perspettivi taż-żgħażagħ jiġu integrati fil-ħidma tal-KESE u l-leġiżlazzjoni; — jistgħu jiġu introdotti esperti żgħażagħ b’għarfien espert rilevanti dwar Opinjonijiet ewlenin; — fil-kuntest tas-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, iż-żgħażagħ ikunu tema komuni għas-sensiela ta’ Opinjonijiet dwar l-inizjattivi proprji matul il-ħarifa; — isiru dibattiti tematiċi ma’ organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ Ewropej u organizzazzjonijiet fil-livell lokali biex il-perspettivi nazzjonali u Ewropej jintrabtu b’mod aktar effettiv; — suġġetti relatati maż-żgħażagħ jistgħu jintgħażlu għall-istudji tal-KESE (29) kull sena; — l-Opinjonijiet kollha mfasslin mill-KESE għandhom dejjem iqisu wkoll il-perspettiva interġenerazzjonali (kif jagħmlu għall-perspettiva tal-ġeneru); — jinbnew relazzjonijiet vibranti ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE biex jiġu mmappjati l-mekkaniżmi parteċipattivi taż-żgħażagħ u jissaħħu l-attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni mal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ u taż-żgħażagħ fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali; — tiġi adottata r-riżoluzzjoni dwar l-involviment taż-żgħażagħ fil-KESE abbozzata mill-Grupp ta’ Koordinazzjoni għas-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ; — tinħoloq taqsima “Involviment taż-żgħażagħ” fuq is-sit web tal-KESE biex jiġu enfasizzati l-attivitajiet passati, attwali u futuri relatati maż-żgħażagħ, inklużi Opinjonijiet, seduti ta’ smigħ pubbliċi, avvenimenti eċċ; — tista’ tiġi stabbilita struttura permanenti fi ħdan il-KESE biex jiġi żgurat li l-ħidma fuq l-involviment taż-żgħażagħ fi ħdan il-KESE u mal-istituzzjonijiet l-oħra tkompli wara l-2022.

3.2.3.

Il-KESE ser jesplora u jikkunsidra aktar modi possibbli biex jiġi applikat il-kunċett tat-Test taż-Żgħażagħ tal-UE fil-ħidma tiegħu biex jiġi żviluppat approċċ konsistenti dwar l-involviment taż-żgħażagħ fil-KESE.

3.2.4.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea biex twieġeb għal din l-Opinjoni fuq inizjattiva proprja u l-proposta tal-UE dwar it-Test taż-Żgħażagħ u biex tiżviluppa ideat flimkien dwar l-implimentazzjoni.

---

(1)  Riċerka bbażata biss fuq id-dokumentazzjoni Iż-Żgħażagħ Ewropej fl-2021.

(2)  Influencing and understanding political participation patterns of young people, Parlament Ewropew, 2021.

(3)  Riżoluzzjoni tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea dwar L-Istrateġija tal-Unjoni Ewropea għaż-Żgħażagħ 2019-2027.

(4)  Conference on the Future of Europe, Report on the final outcome, Mejju 2022.

(5)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/?uri=CELEX%3A52022DC0404&qid=1660827033223.

(6)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/mt/speech_21_4701

(7)  Deželan T., Moxon D., Influencing and understanding political participation patterns of young people: The European perspective, Studju, 2021.

(8)  Barta O., Boldt G., Lavizzari A., “Meaningful youth political participation in Europe: concepts, patterns and policy implications”, Studju ta’ riċerka, 2021.

(9)  Ewrobarometru 96 – Xitwa 2021-2022.

(10)  Kitanova, M., “Youth political participation in the EU: evidence from a cross-national analysis”, Journal of Youth Studies, Vol. 23, Nru. 7, 2020 (artiklu riċevut fl-2018).

(11)  https://www.youthforum.org/files/YFJ_EU_Youth_Test.pdf.

(12)  Rapport dwar ir-riżultat finali tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa

(13)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice Fit for all generations?

(14)  Ewrobarometru Flash dwar iż-Żgħażagħ u d-Demokrazija, li sar bejn it-22 ta’ Frar u l-4 ta’ Marzu 2022.

(15)  Rapport dwar l-istħarriġ dwar iż-żgħażagħ tal-Parlament (Parlament Ewropew, Settembru 2021).

(16)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice Fit for all generations? Highlights.

(17)  Rapport – Stħarriġ dwar iż-Żgħażagħ, Parlament Ewropew (Parlament Ewropew, Settembru 2021) (mhux disponibbli bil-Malti).

(18)  Rapport dwar l-Istħarriġ dwar iż-Żgħażagħ (Taħt it-Triju ta’ Presidenzi Ġermanja-Portugall-Slovenja, Jannar 2022).

(19)  Rapport dwar l-Istħarriġ dwar iż-Żgħażagħ (Taħt it-Triju ta’ Presidenzi Ġermanja-Portugall-Slovenja, Jannar 2022).

(20)  Rapport dwar l-Istħarriġ dwar iż-Żgħażagħ (Taħt it-Triju ta’ Presidenzi Ġermanja-Portugall-Slovenja, Jannar 2022).

(21)  Deželan T., Moxon D., “Influencing and understanding political participation patterns of young people: The European perspective”, studju, 2021.

(22)  Eurobarometer on the European Year of Youth: Young Europeans are increasingly engaged, Kummissjoni Ewropea, 2022.

(23)  Governance for Youth, Trust and Intergenerational Justice Fit for all generations? Highlights.

(24)  https://www.youthforum.org/files/Concept-Note_final.pdf u https://www.youthforum.org/files/YFJ_EU_Youth_Test.pdf

(25)  ĠU C 152, 6.4.2022, p. 27.

(26)  Better Regulation Toolbox – SME Test.

(27)  SOC/706 Sena Ewropea taż-Żgħażagħ, ĠU C 152, 6.4.2022, p. 122 u SOC/589 Strateġija tal-UE dwar iż-Żgħażagħ, ĠU C 62, 15.2.2019, p. 142.

(28)  ĠU C 429, 11.12.2020, p. 44.

(29)  Bħalissa għaddej studju tal-KESE dwar l-involviment strutturat taż-żgħażagħ: l-immappjar ta’ prattiki tajbin lokali, nazzjonali, tal-UE u dawk internazzjonali sabiex jiġu żviluppati l-mekkaniżmi meħtieġa u adegwati biex ikun żgurat li l-ilħna taż-żgħażagħ jinstemgħu.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Ir-rwol tat-teknoloġiji tal-assorbiment tal-karbonju għad-dekarbonizzazzjoni tal-industrija Ewropea”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/08)

Relatur:	Andrés BARCELÓ DELGADO
Korelatur:	Monika SITÁROVÁ

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	18.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Kummissjoni Konsultattiva dwar il-Bidliet Industrijali (CCMI)
Adottata fis-sezzjoni	24.6.2022
Adottata fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	229/0/7

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Il-KESE jtenni l-appoġġ qawwi tiegħu għall-impenji tal-Patt Ekoloġiku u għat-tisħiħ tal-awtonomija strateġika fil-provvista tal-enerġija u t-tmexxija industrijali.

1.2

L-effetti tal-gwerra li għaddejja fl-Ukrajna fuq id-disponibbiltà tal-enerġija u l-materja prima ma jistgħux jiġu injorati, u s-Semestru Ewropew irid jimmonitorja s-sitwazzjoni.

1.3

Biex tirnexxi, it-tranżizzjoni ekoloġika fl-industrija tal-manifattura teħtieġ bażi ta’ taħlita adatta u suffiċjenti ta’ enerġija rinnovabbli għall-elettrifikazzjoni u għall-produzzjoni tal-idroġenu ekoloġiku. It-teknoloġiji tal-Assorbiment tad-Diossidu tal-Karbonju (CDR), tal-Qbid u l-Ħżin tal-Karbonju (CCS) u tal-Ġbir u l-Użu tal-Karbonju (CCU) se jgħinu lill-industrija tikseb newtralità klimatika. L-użu tal-enerġija rinnovabbli fl-Ewropa huwa meħtieġ biex jintlaħqu l-miri tal-Patt Ekoloġiku.

1.4

Id-dekarbonizzazzjoni se teħtieġ trasformazzjoni profonda tal-attivitajiet industrijali (fit-30 sena li ġejjin). Għalkemm diġà jeżistu ħafna teknoloġiji b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, il-livelli ta’ tħejjija teknoloġika tagħhom (TRL (1)) huma baxxi. Se jkunu meħtieġa pjani direzzjonali teknoloġiċi ambizzjużi biex dawn it-teknoloġiji rivoluzzjonarji jiżdiedu u jiġu implimentati b’mod wiesa’, u l-UE trid tippromovi l-innovazzjoni permezz tal-Fond għall-Klima u dak għall-Innovazzjoni.

1.5

Għalhekk, l-iżvilupp tat-teknoloġiji u tal-edukazzjoni u t-taħriġ mill-ġdid tal-forza tax-xogħol huma vitali għat-tranżizzjoni ekoloġika fl-industrija tal-manifattura. Id-djalogu soċjali, kemm fil-livell Ewropew, kif ukoll f’dak tal-Istati Membri u reġjonali, għandu jappoġġja s-sensibilizzazzjoni, l-aċċettazzjoni u tranżizzjoni ekoloġika u ġusta fl-industrija. Il-bini tal-kapaċitajiet u l-proġetti li jiddefinixxu l-ħiliet ewlenin se jkunu essenzjali sabiex tiġi żgurata tranżizzjoni industrijali effettiva li fiha ħadd ma jitħalla jibqa’ lura.

1.6

Iż-żieda fl-użu ta’ materja prima alternattiva – b’mod partikolari tal-bijomassa sostenibbli – għandha l-potenzjal li tikkontribwixxi għall-assorbiment sostenibbli tal-karbonju mill-atmosfera billi tippromovi l-ġestjoni sostenibbli tal-art għammiela (art agrikola u forestali) u l-użu tal-bijomassa fi prodotti b’ħajja twila li jkomplu jtawlu l-benefiċċju tal-assorbiment. Barra minn hekk, dan jgħin biex titnaqqas id-dipendenza tal-UE mill-materja prima u r-riżorsi importati.

1.7

Il-KESE jitlob li tiġi ppreservata l-kompetittività tal-industrija Ewropea: l-UE hija pijunier fit-tnaqqis tal-emissjonijiet tas-CO2, iżda teħtieġ atturi oħra sabiex isegwu l-ambizzjoni klimatika tagħha. Peress li l-kriżi tal-klima hija globali, id-diplomazija tal-Unjoni Ewropea trid iżżid l-isforzi tagħha sabiex tipperswadi b’mod effettiv lil pajjiżi terzi biex iżidu l-isforzi tagħhom ħalli jkunu jistgħu jiġġilduha. Irrispettivament mill-objettivi ambizzjużi tal-politika tal-UE, l-UE se ssir dejjem aktar pijuniera fid-dekarbonizzazzjoni tal-industriji bis-saħħa tal-appoġġ politiku tagħha u l-għarfien prattiku tal-kumpaniji u tal-ħaddiema tagħhom fir-rigward tal-kapaċitajiet industrijali, it-teknoloġiji meħtieġa u kif tiġi antiċipata l-bidla, li jippermetti li jittieħdu miżuri prattiċi b’mod adatt.

1.8

Iż-żamma ta’ bażi industrijali soda fi ħdan l-UE se tiżgura prosperità, impjiegi ta’ kwalità tajba u impenn għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima għas-soċjetà Ewropea. L-industrija Ewropea trid tinvesti fl-Ewropa, b’qafas regolatorju adatt, kemm fir-RŻI, kif ukoll fl-impjanti u t-tagħmir, sabiex iżżomm il-pożizzjoni kompetittiva tagħha.

2.   Kummenti ġenerali

2.1

Il-liġi Ewropea dwar il-klima stabbiliet mira ambizzjuża għat-tnaqqis tal-emissjonijiet għall-2030, u fl-istess ħin ikkonfermat l-għan tan-newtralità klimatika għall-2050. Sabiex jintlaħaq l-għan tal-Unjoni Ewropea, l-attivitajiet kollha li jipproduċu emissjonijiet ta’ gassijiet serra jridu jiġu analizzati u jridu jiġu identifikati perkorsi għan-newtralità klimatika sa madwar l-2050.

2.2

L-industriji tal-manifattura huma responsabbli għal 20 % (2) tal-emissjonijiet Ewropej. L-industriji tal-manifattura bl-ikbar intensità ta’ CO2 fl-Ewropa huma l-industriji tal-ħadid u tal-azzar, tas-siment, tal-kimika u l-petrokimika, tal-polpa u l-karta, tal-fertilizzanti, tal-ħġieġ, taċ-ċeramika, tar-raffineriji taż-żejt u tal-metall mhux ferruż (l-aktar l-aluminju). L-emissjonijiet tal-gassijiet serra tas-settur industrijali jinkludu d-diossidu tal-karbonju (CO2) mill-użu tal-enerġija, minn użi mhux tal-enerġija ta’ fjuwils fossili u minn sorsi ta’ fjuwils mhux fossili, kif ukoll gassijiet mhux tas-CO2.

2.3

It-tranżizzjoni ekoloġika tal-industrija tal-manifattura hija vitali sabiex tkun konformi mal-liġi Ewropea dwar il-klima. Se jkun hemm tranżizzjoni fit-teknoloġiji u, wara din, se jkun hemm bidliet fil-metodi, fil-ħiliet u fil-kompetenzi tax-xogħol fl-industriji. Madankollu, se jkunu meħtieġa wkoll miżuri min-naħa tad-domanda biex jippromovu l-użu ta’ prodotti b’livell baxx ta’ karbonju u mudelli kummerċjali ġodda (simbjożi industrijali, ċirkolarità, rispons għad-domanda).

3.   L-industrija tal-manifattura fil-perkors għan-newtralità klimatika

3.1

Din l-Opinjoni fuq inizjattiva proprja tiffoka fuq setturi industrijali fl-ambitu tas-sistema għall-iskambju ta’ kwoti tal-emissjonijiet (ETS). Għalhekk, l-utilitajiet tal-enerġija, tat-trasport u tal-bini mhumiex koperti.

3.2

Minbarra l-isfida tad-dekarbonizzazzjoni, it-titjib tal-effiċjenza fl-enerġija huwa imperattiv għal kull wieħed mis-setturi industrijali. Għalkemm mhux se jkun biżżejjed li l-industrija Ewropea tiġi dekarbonizzata, l-effiċjenza fl-enerġija tista’ tnaqqas b’mod sinifikanti l-emissjonijiet mill-konsum tal-enerġija. Se jkun hemm bidla mill-fjuwils fossili għal teknoloġiji li ma jarmux gassijiet serra, li jikkonsistu l-aktar f’enerġija rinnovabbli. L-utilitajiet u l-awtoritajiet pubbliċi huma responsabbli għat-tranżizzjoni tal-enerġija mill-fjuwils fossili għal teknoloġiji li ma jarmux emissjonijiet.

3.3

Fir-rigward tal-isfida tad-dekarbonizzazzjoni, l-industriji jistgħu jiġu kklassifikati kif ġej: — setturi li jeħtieġu jbiddlu radikalment il-proċess tal-produzzjoni tagħhom: l-industrija tal-azzar (rotta integrata), tal-fertilizzanti u tal-kimika; — setturi li jeħtieġu jbiddlu l-vettur tal-enerġija fil-proċess tal-produzzjoni: tal-azzar (fran bl-ark elettriku), tal-ħġieġ, taċ-ċeramika, tal-karta, eċċ.; — setturi li l-effett tagħhom mhuwiex faċli li jitnaqqas, bħas-settur tas-siment, li jrid jaqbad u jaħżen (jew juża) is-CO2 mormi matul il-proċess tal-manifattura, biex isir newtrali għall-klima; — setturi li jistgħu jieħdu vantaġġ mit-teknoloġiji tal-qbid u l-użu tal-karbonju, biex jiżviluppaw prodotti b’valur miżjud għoli, bħar-raffineriji taż-żejt u l-industriji tal-kimika u l-petrokimika.

3.4

Il-koġenerazzjoni industrijali ta’ effiċjenza għolja (CHP (3)) żgur li se tikkontribwixxi għal aktar effiċjenza fl-enerġija, iżda ma tistax tiddekarbonizza l-industrija. Min-naħa l-oħra, l-użu ta’ sħana b’entalpija baxxa mill-industrija għat-tisħin distrettwali jkun mod ieħor li bih tiżdied l-effiċjenza fl-enerġija ġenerali, u jista’ forsi jiġi kkreditat matul il-perkors ta’ tranżizzjoni għal dekarbonizzazzjoni sħiħa.

3.5

It-teknoloġiji tal-Assorbiment tad-Diossidu tal-Karbonju (CDR) ineħħu s-CO2 diġà mormi mill-atmosfera u b’hekk jinħolqu emissjonijiet “negattivi”. It-teknoloġiji relatati mas-CCS, bħall-bijoenerġija bil-qbid u l-ħżin tal-karbonju (BECCS) u l-qbid u l-ħżin tal-karbonju dirett mill-arja (DACCS), huma parti importanti mill-portafoll tat-teknoloġiji ta’ emissjonijiet negattivi. Madankollu, minkejja l-potenzjal tagħhom ta’ mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, dawn it-teknoloġiji bħalissa jinsabu biss fl-istadju ta’ dimostrazzjoni. Teknoloġiji oħra tal-Assorbiment tad-Diossidu tal-Karbonju jinkludu attivitajiet li jsaħħu l-bjar naturali tas-CO2, bħall-afforestazzjoni u r-riforestazzjoni, u jmorru lil hinn mill-kamp ta’ applikazzjkoni ta’ din l-Opinjoni.

L-isfida tal-futur tas-CDR fl-industrija tal-manifattura hija li jinstab bilanċ billi l-qbid u l-ħżin tal-karbonju jirrappreżentaw għażla ta’ mitigazzjoni flimkien ma’ teknoloġiji oħra għat-tnaqqis u l-assorbiment tal-karbonju. It-tnaqqis u l-assorbiment tal-gassijiet b’effett ta’ serra jridu jiġu allinjati mal-Ftehim ta’ Pariġi u mal-Liġi Ewropea dwar il-Klima. Is-CCS jista’ jippermetti lill-UE tipproċedi bil-pass meħtieġ permezz tal-assorbiment tal-gassijiet serra, iżda l-għan irid ikun li jiġi evitat il-ħżin tal-karbonju fit-tul.

3.6

L-idroġenu prodott bl-użu tal-enerġija rinnovabbli (l-idroġenu ekoloġiku) jidher li huwa r-risposta transsettorjali għall-proċessi tad-dekarbonizzazzjoni. Pereżempju, hemm proġett fl-Iżvezja bl-għan li jelimina l-emissjonijiet tal-gassijiet serra mill-produzzjoni tal-azzar billi juża l-idroġenu rinnovabbli. Fil-Finlandja, proġett partikolari se juri modi kif jista’ jiġi prodott l-idroġenu blu, u aktar tard l-idroġenu ekoloġiku, u kif jista’ jiġi maqbud u maħżun is-CO2 b’mod permanenti fil-Baħar Baltiku.

4.   L-industrija tal-manifattura fit-triq lejn id-dekarbonizzazzjoni

4.1

Mill-industriji Ewropej kollha, qed niffokaw fuq is-setturi li għandhom potenzjal għoli għal titjib fit-tnaqqis tal-emissjonijiet Ewropej tas-CO2 u għal impatt fuq tali tnaqqis. Fl-industrija tal-manifattura, l-enfasi hija fuq setturi li għandhom aktar sfidi x’jegħlbu sabiex jiġu dekarbonizzati. Din l-Opinjoni tiffoka fuq l-industriji tal-azzar, tas-siment, tal-kimika u tal-petrokimika, tar-raffineriji taż-żejt, tal-polpa u tal-karta, tal-fertilizzanti, tal-ħġieġ u taċ-ċeramika.

4.2

Qabel ma niddeskrivu t-teknoloġiji li jista’ jkollhom impatt fuq it-tnaqqis u l-assorbiment tal-emissjonijiet tad-diossidu tal-karbonju, irridu nikkunsidraw li ngħaddu minn sorsi tal-enerġija derivati mill-fjuwils fossili għal sorsi oħra ta’ enerġija mingħajr emissjonijiet u sorsi rinnovabbli oħra. Dawn is-sorsi jistgħu jkunu l-enerġija mir-riħ, l-enerġija fotovoltajka u l-enerġija mis-sħana tax-xemx, l-idroenerġija, l-enerġija ġeotermali, il-bijomassa u l-bijokarburanti.

4.3

Hemm xi industriji li jkollhom jadottaw teknoloġiji eżistenti jew ġodda fil-proċessi tagħhom sabiex jiksbu emissjonijiet żero ta’ gassijiet serra bil-għan li jimxu lejn soċjetà newtrali għall-klima. Skont l-industriji u l-emissjonijiet tal-gassijiet serra attwali tagħhom, il-bidla tista’ sseħħ f’pass wieħed jew f’diversi passi.

4.4

Dan l-ewwel pass jista’ jidher li huwa “biss” bidla fil-parti tal-produzzjoni/akkwist tal-proċess. F’ħafna sitwazzjonijiet oħra, jistgħu jkunu meħtieġa aktar riċerka u żvilupp, biex, pereżempju, jiġu adattati l-berners attwali tal-gass naturali għall-idroġenu jew biex jintużaw pompi tas-sħana. Barra minn hekk, għandhom jiġu indirizzati wkoll il-kunsiderazzjonijiet dwar l-interazzjoni bejn l-idroġenu u l-materjali jew il-prodotti.

4.5

L-industrija tal-azzar: L-isfida għall-industrija tal-azzar tradizzjonali (rotta integrata, li teħtieġ it-tnaqqis tal-mineral tal-ħadid) diġà wasslet għall-introduzjoni ta’ diversi approċċi teknoloġiċi ġodda, li issa qed jiffokaw fuq is-sostituzzjoni tal-fran tal-blast bil-fran b’ark elettriku, sostnuti minn ħadid miksub b’riduzzjoni diretta (DRI) li huwa prodott bl-użu tal-idroġenu ekoloġiku. Alternattivi oħra li diġà ġew esplorati jiddependu mit-teknoloġiji tas-CCS, iżda ma jistgħux jilħqu l-mira tat-tnaqqis tal-gassijiet serra. L-elettroliżi tal-mineral tal-ħadid tista’ tarmi sa 87 % inqas CO2 mir-rotta integrata attwali (jekk il-provvista tal-elettriku tkun kompletament dekarbonizzata). Tnaqqis tal-idroġenu tal-plażma mmirat lejn in-newtralità karbonika. Fil-fatt, il-manifattura tal-azzar ibbażata fuq l-idroġenu tista’ tarmi sa 95 % inqas CO2 mir-rotta integrata attwali (jekk jintuża elettriku li jkun kompletament dekarbonizzat), iżda minħabba l-enerġija mitlufa waqt il-produzzjoni tal-idroġenu, il-konsum tal-enerġija tal-industrija fl-aħħar mill-aħħar jiżdied. L-azzar prodott fil-fran b’ark elettriku jarmi 14 % biss tal-emissjonijiet tal-gassijiet serra mir-rotta integrata, u l-isfida ewlenija tiegħu hija li jissostitwixxi l-gass naturali fil-fran tal-irrumblar bl-idroġenu ekoloġiku jew bl-elettriku tal-induzzjoni. Jekk jiġi użat b’mod sħiħ, is-CCU (bl-użu tal-gassijiet tal-iskart tal-fran tal-blast) jista’ jnaqqas l-emissjonijiet sa 65 % (it-tnaqqis tas-CO2 jiddependi wkoll miċ-ċiklu kollu tal-ħajja tal-prodotti kimiċi li jirriżultaw minnu). Għadd minnhom jinsabu fi stadju aktar avvanzat ta’ żvilupp – l-impjant ta’ dimostrazzjoni ta’ Steelanol (li għadu qed jinbena – TRL 9) juża l-gass ta’ skart biex jipproduċi l-bijoetanol, u l-proġett Carbon2Chem (TRL 7-8) għandu l-għan li juża l-gass ta’ skart bħala materja prima għall-kimiki.

4.6

L-industrija tas-siment: 37 % biss tal-emissjonijiet fl-industrija tas-siment jiġu mill-fjuwils, filwaqt li t-63 % tal-emissjonijiet li jifdal huma r-riżultat ta’ reazzjoni kimika tal-materja prima (l-hekk imsejħa emissjoni ta’ proċess). Għalhekk, l-użu tal-fjuwils derivati minn sorsi rinnovabbli (mill-bijomassa jew mill-idroġenu) se jnaqqas l-emissività b’massimu ta’ 35 %. Bħalissa qed jiġu ttestjati teknoloġiji li jistgħu jippermettu l-qbid u l-ġestjoni jew il-ħżin futuri tas-CO2 (bil-metodu tal-ammina u l-loop tal-kalċju). Mod ieħor kif jitnaqssu l-emissjonijiet huwa li jiġi żviluppat dak li hu magħruf bħala s-siment bi klinker baxx, li bħalissa għandu TRL ta’ 5-7. Simenti bħal dawn għandhom emissività sa 30 % inqas mis-siment pur ta’ Portland.

4.7

L-industrija tal-kimika: Fl-industrija tal-kimika, l-elettrifikazzjoni tal-proċessi tal-produzzjoni, bħall-elettrifikazzjoni tal-ikkrekkjar bl-istim għandha l-għan li tnaqqas l-emissjonijiet tas-CO2 għal kull cracker b’90 %. Is-settur kimiku huwa kontributur importanti għar-restawr taċ-ċikli tal-karbonju sostenibbli. Il-prodotti kimiċi huma riżerva massiva ta’ karbonju li jistgħu jiffissaw il-karbonju għal 10 snin sa 40 sena. Illum, il-volum tal-karbonju inkorporat fil-prodotti kimiċi huwa komparabbli mal-emissjonijiet totali tal-industrija għall-produzzjoni tagħhom. Anke l-biċċa l-kbira ta’ dan il-karbonju jispiċċa fl-atmosfera meta l-prodotti jiġu inċinerati fit-tmiem tal-użu tagħhom, u għalhekk, it-twaqqif ta’ strateġija ta’ ekonomija ċirkolari ambizzjuża huwa prerekwiżit biex jinkisbu ċikli tal-karbonju sostenibbli u reżistenti għall-klima billi l-karbonju jinżamm “fil-loop”. Is-settur tal-kimika jista’ jikkontribwixxi għat-tnaqqis tal-emissjonijiet f’setturi oħra billi “jassorbi” l-karbonju u jaħżnu fi prodotti.

4.8

L-industrija tal-polpa u tal-karta: Fl-industrija tal-polpa u tal-karta, taħlita ta’ titjib fil-proċess, inkluża t-tranżizzjoni għall-Industrija 4.0, flimkien ma’ investimenti f’teknoloġiji ta’ produzzjoni avvanzati, hija mistennija li twassal għal tnaqqis ta’ 7 miljun tunnellata ta’ CO2 sal-2050. Billi tuża l-faċilitajiet tas-CHP tagħha fuq il-post, l-industrija tista’ tipparteċipa fis-suq tal-enerġija billi tuża l-eċċessi ta’ enerġija rinnovabbli intermittenti. Il-benefiċċji assoċjati tad-dekarbonizzazzjoni jistgħu saħansitra jitilgħu sa żewġ miljun tunnellata. Konverżjoni ulterjuri ta’ installazzjonijiet industrijali għal sorsi ta’ enerġija b’livell baxx ta’ karbonju jew mingħajr karbonju hija pproġettata li tipprovdi tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ 8 miljun tunnellata ta’ CO2. Minbarra xi wħud mill-kunċetti innovattivi identifikati fit-Two team Project (4) , bħat-teknoloġija Deep Eutectic Solvents li qiegħda tiġi żviluppata bħalissa, soluzzjonijiet innovattivi u fixkiela oħra jistgħu wkoll jikkomplementaw l-isforz għat-tnaqqis tal-emissjonijiet b’madwar 5 miljun tunnellata ta’ CO2.

4.9

Ir-raffineriji taż-żejt: Ir-raffinerji taż-żejt għandhom il-potenzjal li jikkontribwixxu għat-tranżizzjoni tal-enerġija u l-klima tal-ekonomija tal-UE b’żewġ modi: i) billi jnaqqsu sostanzjalment l-impronta tal-karbonju tal-proċess ta’ manifattura tagħhom, u ii) billi jissostitwixxu progressivament il-fjuwils u prodotti oħra ta’ oriġini fossili bi fjuwils u prodotti oħra bbażati fuq il-karbonju bijoġeniku jew riċiklat. Is-sostituzzjoni gradwali tal-enerġija fossili bil-bijoenerġija, flimkien mat-teknoloġiji tas-CCU u s-CCS, se tirriżulta saħansitra f’emissjonijiet negattivi tal-gassijiet serra. L-emissjonijiet netti tal-gassijiet serra ġġenerati waqt l-użu ta’ fjuwils u prodotti oħra tar-raffineriji jistgħu jitnaqqsu b’mod radikali billi l-materja prima tinbidel b’mod gradwali minn żejt mhux raffinat għal bijomassa sostenibbli u CO2 riċiklat. L-emissjonijiet netti ta' CO2 fl-atmosfera wara l-użu ta' dawn il-fjuwils se jkunu żero jew fi kwantitajiet baxxi ħafna, u b’hekk jikkontribwixxu għad-dekarbonizzazzjoni tat-trasport, speċjalment għal dawk il-modalitajiet li huma l-aktar diffiċli li jiġu elettriċizzati. Investimenti u proġetti ġodda f’dawn l-oqsma għadhom għaddejjin. Bħala eżempju, tlieta mill-madwar 80 raffinerija ewlenin fl-UE ġew ikkonvertiti f’bijoraffineriji, li jissostitwixxu kompletament iż-żejt mhux raffinat b’bijomassa sostenibbli (5). Din l-istrateġija ta’ tranżizzjoni klimatika teħtieġ riżorsi finanzjarji aktar baxxi minn soluzzjonijiet oħra, peress li r-raffineriji nfushom u s-sistema loġistika għad-distribuzzjoni tal-prodotti jistgħu, fil-biċċa l-kbira, jiġu adattati u użati mill-ġdid.

4.10

Il-fertilizzanti: Bħalissa, l-industrija tal-fertilizzanti qed tesplora s-sostituzzjoni tal-gass naturali bħala materja prima bl-idroġenu ekoloġiku. Diversi proġetti pilota (6) qed jiġu żviluppati fl-UE, u ladarba l-idroġenu ekoloġiku jsir disponibbli u l-prezz tiegħu jistabbilizza, l-industrija se timxi ’l quddiem lejn dekarbonizzazzjoni sħiħa.

4.11

Finalment, l-industrija tal-manifattura għandha potenzjal għad-dekarbonizzazzjoni permezz tal-effiċjenza fl-enerġija, l-ottimizzazzjoni tal-proċessi u l-konverżjoni għall-enerġija rinnovabbli. Se jkunu meħtieġa investimenti fir-RŻI sabiex jintlaħaq l-għan tan-newtralità karbonika sal-2050. It-teknoloġiji tas-CCS u tas-CCUS huma wkoll ta’ importanza għall-industriji tal-manifattura, bħall-industrija tas-siment u fejn il-bijomassa hija s-sors tal-enerġija.

5.   Ħiliet u kompetenzi fl-industrija tal-manifattura futura

5.1

Mingħajr ebda dubju, proċessi industrijali ġodda se jitolbu metodi ġodda ta’ ħidma. L-industriji u l-ħaddiema se jkollhom jadattaw il-mod ta’ kif iwettqu dmirijiethom fl-industrija, billi jiffokaw fuq it-tnaqqis tal-emissjonijiet tas-CO2 sa mill-ewwel passi fil-proċessi tal-manifattura.

5.2

It-tranżizzjoni ekoloġika tal-industrija tal-manifattura se tbiddel il-produzzjoni f’ħafna modi, billi tuża bis-sħiħ teknoloġiji ta’ produzzjoni ġodda u billi tieħu vantaġġ mid-diġitalizzazzjoni. Sabiex tinkiseb tranżizzjoni ġusta li fiha ħadd ma jitħalla jibqa’ lura, se jkunu meħtieġa ħiliet ġodda, it-titjib tal-ħiliet u t-taħriġ mill-ġdid. Għandha tingħata attenzjoni speċjali biex iċ-ċittadini u l-ħaddiema tal-UE, l-SMEs, l-intrapriżi soċjali u l-esperti reġjonali jiġu mistiedna jieħdu sehem b’mod proattiv fil-bidla inevitabbli fil-postijiet fejn jgħixu.

5.3

L-UE trid tiżgura li l-għarfien dwar it-teknoloġiji l-ġodda u dwar kif għandhom jiġu implimentati fl-industriji attwali jasal għand il-ħaddiema tal-industrija. L-awtoritajiet pubbliċi u l-kumpaniji jridu jagħmlu sforz fil-qafas tad-djalogu soċjali biex jisfruttaw il-ħiliet diġà eżistenti kif ukoll biex jilħqu l-objettivi tad-dekarbonizzazzjoni.

5.4

L-użu sħiħ tal-idroġenu ekoloġiku fl-industrija se jkun essenzjali għal ħafna industriji. Madankollu, barra minn hekk, l-implimentazzjoni tat-teknoloġiji tal-assorbiment tad-diossidu tal-karbonju se tinfluwenza l-ħiliet u l-kompetenzi fl-industrija tal-manifattura u b’mod aktar qawwi fil-katina tal-provvista wkoll.

6.   L-azzjoni tal-UE u l-kundizzjonijiet ta’ qafas

6.1

Il-qafas legali tal-UE u r-regolamenti nazzjonali jridu jgħinu biex l-industrija tiġi dekarbonizzata. Għandu jqis li se jkun hemm possibbiltajiet differenti u/jew riżorsi li jistgħu jiġu investiti fit-tranżizzjoni li jvarjaw ħafna bejn l-Istati Membri u bejn ir-reġjuni fl-Ewropa.

6.2

Il-Fond ta’ Tranżizzjoni Ġusta, iddedikat għall-appoġġ ta’ reġjuni li huma dipendenti ħafna minn industriji li jużaw il-karbonju b’mod intensiv, huwa l-ewwel pass pożittiv. Madankollu, il-kamp ta’ applikazzjoni, li huwa limitat għal reġjuni li jiddependu ħafna mill-faħam, il-linjite, il-pit, iż-żejt tax-shale u l-industriji li jużaw il-karbonju b’mod intensiv, huwa limitat wisq. Il-KESE, bħall-Parlament Ewropew, jipproponi żieda drammatika fil-baġit tal-Fond għal Tranżizzjoni Ġusta, sabiex jipprovdi appoġġ lil setturi oħra li se jiġu affettwati mid-dekarbonizzazzjoni tal-industrija. Għandhom jiġu allokati riżorsi baġitarji addizzjonali sabiex jiġu żgurati t-tranżizzjoni minn impjieg għal ieħor, il-ħolqien ta’ impjiegi alternattivi ta’ kwalità tajba fl-istess reġjuni u t-taħriġ adatt, it-taħriġ mill-ġdid u t-titjib tal-ħiliet tal-ħaddiema.

6.3

It-tranżizzjoni ekoloġika fl-industrija se teħtieġ aċċess għall-enerġija u għall-materja prima newtrali tal-karbonju fi kwantitajiet abbundanti, bi prezz affordabbli, stabbli u kompetittiv. Investimenti sinifikanti, fosthom fl-infrastruttura tal-enerġija, se jkollhom isiru fl-Ewropa sabiex tiġi ssodisfata l-ħtieġa tal-industrija għal kwantitajiet kbar ta’ enerġija rinnovabbli.

6.4

Il-qafas regolatorju tal-UE jrid imexxi l-ekonomija tal-UE sabiex tilħaq l-għan tan-newtralità klimatika netta sal-2050 billi joħloq il-kundizzjonijiet biex jiġu sfruttati r-riżorsi kbar – finanzjarji, teknoloġiċi u intellettwali – għal investimenti f’teknoloġiji b’livell baxx ta’ karbonju, inklużi t-Teknoloġiji tal-Assorbiment tal-Karbonju, li jridu jiġu implimentati malajr.

6.5

Hemm bżonn ta’ inċentivi regolari biex jinkoraġġixxu l-użu tal-qbid tal-karbonju fl-industriji tal-manifattura, jew fil-livell Ewropew – permezz tal-Fond għall-Innovazzjoni – u f’kull Stat Membru, iżda mingħajr ma jintemm is-Suq Uniku, li huwa wieħed mill-pedamenti tal-UE. Se jkunu meħtieġa inizjattivi addizzjonali tal-UE biex jattiraw u jimmobilizzaw l-investiment privat.

6.6

Jeħtieġ li jinħolqu alleanzi strateġiċi fil-livell Ewropew sabiex jitħaffef l-iżvilupp ta’ din l-industrija, li jippermettu li l-UE jkollha rwol ta’ mexxej f’dan ir-rigward. Ir-regoli attwali dwar l-għajnuna mill-Istat jistgħu jiġu adattati sabiex jippermettu li dan iseħħ.

6.7

Jeħtieġ li tingħata attenzjoni partikolari lill-attivitajiet tar-R&Ż, flimkien ma’ djalogu dwar dan fuq livell Ewropew. Il-Fond għall-Innovazzjoni għandu jkun il-mezz ippreferut biex jitwettqu dawn l-attivitajiet.

6.8

Il-politiki tal-akkwist pubbliku għandhom jintużaw biex jagħtu spinta lis-swieq għall-prodotti ekoloġiċi fejn il-produtturi qed ibaxxu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra vis-à-vis prodotti “kannella”.

6.9

Id-dewmien identifikat fl-indirizzar tal-isfida tal-klima u l-pressjoni tal-ħin ifissru li r-rapportar u r-rakkomandazzjonijiet tas-Semestru Ewropew lil kull Stat Membru jridu jinkludu xi indikaturi ewlenin tal-prestazzjoni biex jgħinu fl-ilħuq tad-dekarbonizzazzjoni meħtieġa tal-industrija.

6.10

Ir-Rapport ta’ Prospettiva Strateġika għandu jirrevedi, perjodikament, il-progress, ix-xenarji/l-għażliet l-aktar promettenti u l-punti dgħajfa tat-tentattivi biex jintlaħqu l-għanijiet klimatiċi. Dan huwa saħansitra aktar importanti peress li jista’ jipprovdi linji gwida għal investiment urġenti u ta’ riskju għoli, iżda wkoll għal ġbir raġonevoli tar-riżorsi, kemm vertikalment kif ukoll orizzontalment.

6.11

Sett ta’ sinjali ta’ twissija juri kundizzjonijiet mhux ekwivalenti ta’ kompetizzjoni u juri wkoll il-periklu ta’ “rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju” lejn pajjiżi terzi, li jfixkel it-tranżizzjoni għan-newtralita klimatika. Dan jenfasizza għal darb’oħra l-importanza li jiġi introdott il-kontroll tal-kompetittività f’għamla ta’ għodda ta’ filtrazzjoni tar-riskju u tal-orjentazzjoni.

6.12

Huwa evidenti li hemm differenzi kwantitattivi fil-konċentrazzjonijiet tal-emissjonijiet skont l-Istati Membri, l-emissjonijiet per capita, is-setturi ekonomiċi u r-reġjuni. Minħabba l-pressjoni taż-żmien, jeħtieġ li tingħata prijorità sabiex jinkisbu l-akbar riżultati u dawk l-aktar mgħaġġla li jwasslu għal passi ta’ dekarbonizzazzjoni. Għalhekk, għandu jkun hemm enfasi qawwija fuq il-metallurġija, il-materjali minerali u l-kimiki u l-industrija tal-fjuwils rinnovabbli. L-innovazzjonijiet fil-fażi bikrija u x-xewqa li dawn jintużaw u jinbiegħu jvarjaw skont id-daqs tal-kumpaniji: il-gruppi kbar ħafna għandhom vantaġġ fir-rigward tal-ewwel punt, u l-SMEs fir-rigward ta’ dak tal-aħħar. Għalhekk, it-trasferiment tal-għarfien kemm intersettorjali kif ukoll vertikali għandu jiġi mħeġġeġ u ffaċilitat billi jinħoloq ambjent kummerċjali favorevoli.

---

(1)  TRL: il-Livelli ta’ Tħejjija Teknoloġika huma punti differenti fuq skala użata biex jitkejjel il-progress jew il-livell ta’ maturità ta’ teknoloġija.

(2)  L-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent.

(3)  CHP: sħana u enerġija kkombinati.

(4)  https://www.cepi.org/two-team-project-report/.

(5)  Gela, il-bijoraffinerija ta’ Venezja (eni.com) u La Mède (TotalEnergies.com).

(6)  Fertiberia nediet impjant tal-fertilizzanti b’impatt żero fi Puertollano, Spanja.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-tranżizzjoni diġitali u tal-enerġija fiż-żoni rurali”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/09)

Relatur:	John COMER
Korelatur:	Luís MIRA

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adozzjoni fis-sezzjoni	30.6.2022
Adozzjoni fil-plenarja	21.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	173/1/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jqis li strateġija kkombinata ta’ tranżizzjoni diġitali u tal-enerġija fiż-żoni rurali ma ngħatatx il-livell ta’ attenzjoni u appoġġ li wieħed jistenna. Il-KESE jappella biex il-viżjoni fit-tul tal-Kummissjoni għaż-żoni rurali tal-UE tiġi implimentata malajr u jiġu mobilizzati l-partijiet interessati permezz tal-Patt Rurali tal-UE. L-aktar żoni rurali vulnerabbli jeħtieġu attenzjoni speċjali sabiex ħadd ma jitħalla jibqa’ lura. Huwa essenzjali li wieħed jiffoka fuq il-faqar enerġetiku u ż-żoni ta’ faqar rurali.

1.2.

Il-KESE huwa konvint li s-suċċess futur tal-Ewropa se jiddependi ħafna minn kif nittrattaw iż-żoni rurali b’mod li jkun f’bilanċ maż-żoni urbani. Il-komunitajiet rurali m’għandhomx ikunu żvantaġġati fir-rigward tad-diġitalizzazzjoni u l-għażliet għall-użu tal-enerġija, eż. użu neċessarju ta’ karozzi privati minħabba nuqqas ta’ trasport pubbliku.

1.3.

Ir-rwol tal-komunitajiet lokali għandu jiġi sfruttat biex tinkiseb tranżizzjoni tal-enerġija ġusta flimkien mal-iżvilupp tal-komunità, permezz tal-istabbiliment u l-espansjoni tal-komunitajiet tal-enerġija rinnovabbli u tal-komunitajiet tal-enerġija taċ-ċittadini li jinkludu l-kollaborazzjoni volontarja taċ-ċittadini, l-awtoritajiet lokali u l-SMEs biex jiġu promossi l-benefiċċji soċjali u ekonomiċi.

1.4.

Il-KESE jitlob li jissaħħu l-politiki u l-istrumenti li ġejjin: — Il-politika dwar l-enerġija rinnovabbli: il-politika attwali dwar l-enerġija rinnovabbli hija primarjament immexxija mill-ħtieġa li tiżdied il-kapaċità aktar milli jiżdiedu s-sinerġiji mal-benesseri tal-komunità rurali. Il-ħtieġa li tiġi massimizzata l-kapaċità tal-enerġija rinnovabbli hija essenzjali u daqstant ieħor essenzjali hija l-ħtieġa li jiġu kkwantifikati u mwettqa l-kwistjonijiet kollha tal-iżvilupp rurali. — Il-politika tas-sejħiet tal-offerti: il-politika attwali tas-sejħiet tal-offerti għall-installazzjonijiet tal-enerġija rinnovabbli mhijiex ta’ għajnuna għall-komunitajiet rurali, minħabba l-enfasi primarju tagħha fuq it-tnaqqis tal-ispejjeż aktar milli l-ħtiġijiet soċjoekonomiċi taċ-ċittadini rurali. L-installazzjonijiet kollha tal-enerġija rinnovabbli għandhom jimmiraw li jiġu stabbiliti bl-aktar mod kosteffiċjenti possibbli u jagħtu kontribut sinifikanti għall-ħtiġijiet soċjoekonomiċi tal-komunitajiet rurali u taċ-ċittadini rurali. — Il-ħżin tal-elettriku: is-settur tal-ħżin tal-elettriku jeħtieġ li jikber. Waħda mill-isfidi ewlenin se tkun is-sigurtà staġjonali tal-provvisti tal-elettriku. Il-ħżin tal-batteriji u l-elettrifikazzjoni intelliġenti, ikkombinati mar-rispons min-naħa tad-domanda, se jgħinu f’dan ir-rigward. Se jkun meħtieġ li jinħażen l-idroġenu rinnovabbli bħala riżerva. — Finanzjament speċifiku permezz tal-allokazzjoni tal-pjani nazzjonali għall-irkupru u r-reżiljenza u b’hekk jiġi żgurat li l-flus fil-fatt jintefqu f’żoni rurali.

1.5.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipproponi Digital Rural Act bħala t-tielet komponent tal-Istrateġija Diġitali tal-UE, flimkien mal-Att dwar is-Swieq Diġitali u l-Att dwar is-Servizzi Diġitali. Id-diġitalizzazzjoni se tiftaħ opportunitajiet ġodda, speċjalment għaż-żgħażagħ, u dan jista’ jbiddel ix-xejriet tal-popolazzjoni billi n-nies ikunu jistgħu jaħdmu mid-dar u minn ċentri rurali tax-xogħol.

1.6.

Il-KESE jenfasizza li sabiex il-pjani għall-irkupru u r-reżiljenza tal-UE jew nazzjonali jibbenefikaw bis-sħiħ mill-kontribut taż-żoni rurali, huwa imperattiv li tiġi żgurata fit-territorju kollu konnettività tal-internet b’veloċità għolja, inklużi ż-żoni b’popolazzjoni baxxa. Il-KESE jħeġġeġ lill-gvernijiet biex jew joħolqu l-kundizzjonijiet għall-operaturi privati biex jipprovdu dan is-servizzi jew jużaw kumpanija tal-istat biex jipprovdu s-servizz.

1.7.

Il-KESE jqis li l-awtoritajiet tal-gvern u l-fornituri tas-servizzi jeħtieġ li jiżviluppaw applikazzjonijiet faċli għall-utent adattati speċifikament għar-realtajiet tal-istil ta’ ħajja u l-attivitajiet rurali. L-applikazzjoni ta’ dawn it-teknoloġiji se tnaqqas, pereżempju, il-marka tal-karbonju tal-agrikoltura (biedja ta’ preċiżjoni) u tgħin ittejjeb l-aċċessibbiltà ta’ żoni remoti (drones). Is-settur pubbliku irid jintervjeni jekk is-settur privat jonqos milli jipprovdi dawn is-soluzzjonijiet.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li utenti rurali ta’ etajiet differenti jridu jiġu pprovduti bil-possibbiltajiet ta’ taħriġ xieraq u ta’ titjib tal-ħiliet sabiex jużaw din it-teknoloġija diġitali ġdida. L-inklussività f’żoni żvantaġġati trid tippermetti wkoll aċċess għall-apparat meħtieġ, jew permezz ta’ użu kondiviż jew permezz ta’ sussidju mill-istat għax-xiri tagħhom.

1.9.

Il-KESE jikkonkludi li l-użu tat-teknoloġiji diġitali fiż-żoni rurali huwa meħtieġ biex tiġi appoġġjata t-tranżizzjoni tal-enerġija. Is-sistema tal-enerġija rurali trid tkun deċentralizzata, li timplika ħtieġa kbira għal aktar interkonnessjoni u interkonnessjoni aħjar, li minnha nnifisha tirrikjedi l-użu ta’ teknoloġiji diġitali biex tiġi sodisfatta l-provvista u d-domanda u jiġu żgurati flussi effiċjenti tal-enerġija. L-applikazzjoni diġitali fil-livell rurali se jkollha tkun effiċjenti ħafna fl-użu tal-enerġija minħabba r-rata aktar baxxa ta’ utilizzazzjoni u d-densità aktar baxxa tal-popolazzjoni. Il-konnettività tal-IT li tikkonsma ftit enerġija hija essenzjali għaż-żoni rurali.

1.10.

Il-KESE jenfasizza li, bi 30 % tal-popolazzjoni tal-UE li jgħixu f’żoni rurali, tranżizzjoni ġusta tal-enerġija rurali hija element ewlieni fit-tranżizzjoni ġusta lejn Unjoni Ewropea newtrali għall-klima, sostenibbli u prospera, f’konformità mal-Aġenda Territorjali 2030.

1.11.

Il-Kummissjoni pproponiet li investiment ta’ 20 % ta’ NextGenerationEU se jkun diġitali. Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri kollha jiddedikaw mill-inqas 10 % ta’ dawn il-fondi għad-diġitali rurali mingħajr ma jimponu burokrazija żejda.

2.   It-tranżizzjoni tal-enerġija fiż-żoni rurali

Introduzzjoni

2.1.

Hemm qbil xjentifiku ġenerali li l-aktar mod probabbli li bih l-umanità qed tinfluwenza t-tibdil fil-klima globali huwa permezz tar-rilaxx tad-dijossidu tal-karbonju mill-ħruq tal-fjuwils fossili.

2.2.

Fil-ktieb tiegħu, The New Climate War, ix-xjenzat tal-klima Michael Mann jgħid li l-pjaneta tagħna issa saħnet fiż-żona ta’ perikolu u li għadna mhux qed nieħdu l-miżuri meħtieġa biex nevitaw l-akbar kriżi globali li qatt iffaċċjajna.

2.3.

Tibdil perikoluż fil-klima diġà wasal f’ċerti postijiet minħabba l-ibħra li qed jogħlew. Venezja u Miami jiffaċċjaw sfidi sinifikanti f’dan ir-rigward. Ir-reġjun tal-Amażonja ra deforestazzjoni massiva u nixfa kbira kkaġunata mit-tibdil fil-klima. It-tidwib aktar mgħaġġel milli mistenni tal-Għata Polari tas-Silġ fl-Artiku huwa ta’ tħassib kbir.

2.4.

Hija meħtieġa azzjoni fuq skala globali fost il-partijiet ikkonċernati kollha, sabiex jittieħdu passi immedjati dwar it-tibdil fil-klima, permezz ta’ miżuri ta’ mitigazzjoni u ta’ adattament sabiex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra. It-tnaqqis rapidu fl-użu tal-fjuwils fossili jrid ikun prijorità immedjata.

Żoni rurali

2.5.

130 miljun ruħ jew 30 % tal-popolazzjoni tal-UE, jgħixu f’żoni rurali. Iż-żoni rurali huma diversi u influwenzati ħafna mil-lokalità tagħhom. F’ħafna żoni, speċjalment fin-Nofsinhar tal-Ewropa, it-tibdil fil-klima se jżid progressivament l-iskarsezza tal-ilma, jaggrava l-għargħar u jżid l-intensità u l-frekwenza tan-nirien tal-foresti. Fit-Tramuntana tal-Ewropa ż-żieda fix-xita u l-maltempati tista’ u se tikkawża ħsarat sinifikanti u għaljin lill-infrastruttura. Temperaturi ogħla se jintensifikaw iċ-ċiklu tal-ilma u jżidu l-frekwenza ta’ maltempati severi. Dawn iċ-ċirkostanzi juru l-ħtieġa għall-aktar tranżizzjoni enerġetika u diġitali rapida possibbli fiż-żoni rurali.

2.6.

L-idea tat-tranżizzjoni tal-enerġija rurali ma rċevietx il-livell ta’ attenzjoni li wieħed kien qed jistenna. Dan huwa sorprendenti għaliex ir-riżorsi meħtieġa biex tiġi prodotta l-enerġija rinnovabbli huma marbuta ħafna maż-żoni rurali. Il-maġġoranza tal-infrastruttura tal-enerġija rinnovabbli, bħal pereżempju t-turbini tar-riħ, l-impjanti solari u tal-bijogass, jinsabu f’żoni rurali. Il-grilji ta’ trażmissjoni huma wkoll karatteristika tal-pajsaġġ rurali. Ħafna abitanti rurali jħossu li dawn l-istrutturi huma imposti fuqhom u li jipprovdu benefiċċju akbar liż-żoni urbani.

2.7.

Iż-żoni rurali għandhom bżonnijiet differenti u partikolari li jiddependu fuq il-lokalità tagħhom. Iż-żoni rurali jistgħu jiġu nnominati kif ġej: — Żoni rurali f’żoni ta’ vjaġġar lejn ix-xogħol u lura ta’ belt partikolari (raġġ ta’ 60 km) u li l-iżvilupp tagħhom huwa integrat mal-belt. — Reġjuni rurali li mhumiex parti mis-suq tax-xogħol urban, iżda li għandhom fluss ta’ prodotti, servizzi ambjentali u attivitajiet ekonomiċi oħra, ġewwa u barra mir-reġjun. — Reġjuni rurali remoti fejn, fil-biċċa l-kbira, l-ekonomija lokali tiddependi mill-esportazzjoni ta’ attivitajiet primarji, bħal pereżempju, il-prodotti agrikoli barra mir-reġjun. B’mod partikolari, dawn iż-żoni għandhom it-tendenza li jkollhom popolazzjonijiet imxerrda u li jkunu suġġetti għal servizzi pubbliċi ta’ kwalità baxxa.

2.8.

Dawn iż-żoni rurali differenti qegħdin jiffaċċjaw ħafna sfidi varjati fl-implimentazzjoni tat-tranżizzjoni tal-enerġija, li tindika l-importanza ta’ tranżizzjoni ġusta sabiex jintlaħaq l-għan mixtieq.

2.9.

Ħafna żoni rurali huma fiżikament iżolati bi ftit diversità ekonomika u għandhom densità baxxa tal-popolazzjoni. F’ħafna każijiet, dħul baxx u t-tixjieħ tal-popolazzjoni jżidu l-vulnerabbiltà tal-komunitajiet rurali. Persuni li jgħixu waħedhom f’żoni rurali u iżolati, u li jkollhom ftit interazzjoni soċjali, jistgħu jikkawżaw problemi enormi fl-implimentazzjoni ta’ tranżizzjoni tal-enerġija. Il-faqar enerġetiku huwa problema sinifikanti f’dawn iż-żoni.

2.10.

It-tnedija tal-miters intelliġenti hija parti essenzjali mit-tranżizzjoni tal-enerġija rurali. Sal-lum, jidher li t-tnedija tal-miters intelliġenti fiż-żoni rurali, kienet pjuttost kajmana. Irridu niżguraw ukoll li unitajiet domestiċi bi dħul baxx u nies b’ħiliet limitati tal-kompjuter, ikunu jistgħu jagħmlu l-aħjar użu mill-miters intelliġenti bħala parti minn tranżizzjoni ġusta għall-enerġija, fejn ħadd ma jitħalla lura. Il-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza allokat EUR 25 biljun biex jiġu appoġġjati l-ħiliet diġitali u l-edukazzjoni. Jeħtieġ li l-Istati Membri jiddelimitaw proporzjon adegwat ta’ dan il-fond lejn il-ħiliet diġitali u t-taħriġ fil-litteriżmu għall-persuni rurali. Il-fatt li partijiet tal-Ewropa m’għandhomx l-internet huwa sitwazzjoni intollerabbli u trid tiġi rrimedjata malajr kemm jista’ jkun.

2.11.

Il-KESE enfasizza fl-Opinjoni tiegħu Lejn strateġija olistika dwar l-iżvilupp rurali/urban sostenibbli (1) li l-politiki dwar l-agrikoltura, l-ikel u dawk rurali għandhom jintrabtu mal-politiki dwar it-tibdil fil-klima u l-bijodiversità. L-aspett multifunzjonali tal-agrikoltura huwa importanti daqs il-promozzjoni tal-attivitajiet mhux agrikoli, bħal pereżempju, l-istabbiliment tan-negozji fis-settur tas-servizzi tal-enerġija nadifa biex jinħolqu opportunitajiet ta’ xogħol. Jeħtieġ li jiġi esplorat il-potenzjal tal-kummerċ elettroniku.

2.12.

Il-Komunikazzjoni Viżjoni fit-tul għaż-żoni rurali tal-UE (2) tinkludi Patt Rurali li fost affarijiet oħra għandu l-għan li jrawwem il-koeżjoni territorjali u joħloq opportunitajiet ġodda li jattiraw negozji innovattivi. L-implimentazzjoni ta’ din il-viżjoni tiffaċilita bil-kbir it-tranżizzjoni tal-enerġija ġusta fiż-żoni rurali. Il-KESE laqa’ dan l-approċċ fl-Opinjoni tiegħu Viżjoni fit-tul għaż-żoni rurali tal-UE (3).

Trasport

2.13.

Il-provvista tat-trasport rurali hija kwistjoni ewlenija minħabba s-servizz ta’ kwalità baxxa tat-trasport pubbliku, il-popolazzjoni skarsa u d-distanzi kbar għall-ħwienet u s-servizzi. Barra minn hekk, in-nies rurali li jaħdmu f’ċentri urbani, ta’ spiss ikollhom ikopru distanzi twal ta’ vjaġġar lejn il-postijiet tax-xogħol tagħhom.

2.14.

Hemm bżonn ta’ ppjanar lokali u nazzjonali sabiex tiġi pprovduta sistema ta’ trasport multimodali għat-tranżizzjoni għall-enerġija rinnovabbli. Sistema bħal din trid tipprovdi għażliet u alternattivi għat-trasport tal-persuni u t-trasport tal-merkanzija.

2.15.

It-trasport tal-merkanzija fiż-żoni rurali jeħtieġ attenzjoni speċifika fir-rigward tat-tranżizzjoni tal-enerġija. Pereżempju, il-kunsinni tal-provvisti għall-irziezet u l-ġbir tal-prodotti agrikoli jridu jkunu parti importanti mill-ippjanar għat-tranżizzjoni tal-enerġija. Vetturi tqal tal-merkanzija li jaħdmu bl-elettriku u vetturi tqal tal-merkanzija li jaħdmu bl-idroġenu jridu jkunu l-għan li jrid jintlaħaq. Fi żmien qasir, il-bijokarburanti sostenibbli u l-vetturi ibridi jistgħu jgħinu biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra.

2.16.

L-espansjoni kbira tax-xiri online, speċjalment fiż-żoni rurali, tindika l-importanza tal-ħtieġa li jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra tal-vannijiet tal-kunsinna. L-użu tal-vannijiet li jaħdmu bl-elettriku jkun konvenjenti għal dan l-iskop, ladarba tkun stabbilita infrastruttura adegwata għall-iċċarġjar. Barra minn hekk, il-kumpaniji tal-kurrieri jeħtieġ li jiffinanzjaw ix-xiri ta’ vannijiet li jaħdmu bl-elettriku. Il-prijorità immedjata hija li jibdew jitnaqqsu l-emissjonijiet b’kull mod possibbli.

2.17.

Jeħtieġ li tiġi prijoritizzata provvista aħjar tat-trasport pubbliku fiż-żoni rurali, li tinkludi emissjonijiet imnaqqsa tal-gassijiet serra u l-inklużjoni soċjali u li tippermetti opportunitajiet ta’ żvilupp rurali. It-trasport pubbliku rurali jrid jitqies bħala ben pubbliku fil-kuntest tat-tranżizzjoni tal-enerġija u għalhekk, hemm il-bżonn ta’ finanzjament pubbliku li jippromovi u jiffaċilita t-trasport pubbliku sostenibbli.

2.18.

Il-karozzi privati huma kkunsidrati bħala mezz indispensabbli tat-trasport rurali peress li l-għajxien rurali ma jkunx prattiku mingħajrhom. Il-prijorità trid tkun li r-residenti rurali jiġu megħjuna u mħeġġa jnaqqsu l-użu tal-karozzi privati meta jkun possibbli u biex ibiddluhom ma’ vetturi b’emissjonijiet baxxi kemm jista’ jkun malajr. L-għajnuna finanzjarja għall-promozzjoni tax-xiri ta’ vetturi elettriċi għandha tkun għan ewlieni għat-tranżizzjoni tal-enerġija fiż-żoni rurali.

2.19.

Il-ħżin tal-batterija huwa mezz effettiv għall-iċċattjar tal-kurva tad-domanda netta għall-elettriku rinnovabbli. L-użu mifrux ta’ vetturi elettriċi jista’ jgħin f'dan ir-rigward. Meta l-vetturi elettriċi jkunu ffaċilitati biex jibagħtu l-elettriku lura fil-grilja, il-flotta elettrika tkun tista’ taġixxi bħala assi tal-ħżin tal-batterija flimkien ma’ forom oħra ta’ ħżin tal-batterija. Irid ikun finanzjarjament attraenti għall-konsumaturi li jirritornaw l-elettriku lejn il-grilja mill-vetturi elettriċi kif deskritt fl-Opinjoni tal-KESE dwar ir-Regolament dwar il-varar ta’ infrastruttura tal-fjuwils alternattivi (4).

It-turiżmu

2.20.

Iż-żoni rurali ta’ spiss jiddependu mit-turiżmu u jqisuh bħala sors importanti ta' introjtu. Għalhekk, iż-żoni rurali jeħtieġ li jkollhom infrastruttura adegwata ta’ fjuwils alternattivi biex tinkoraġġixxi l-industrija tat-turisti filwaqt li jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra. Il-kumpaniji tal-kiri tal-karozzi jridujitħeġġu jimxu lejn vetturi b’emissjonijiet baxxi u preferibbilment lejn vetturi elettriċi. It-tranżizzjoni tal-enerġija fiż-żoni rurali teħtieġ azzjoni sabiex jiġi ffaċilitat introjtu akbar mit-turiżmu.

L-elettriku minn sorsi rinnovabbli

2.21.

L-elettriku minn sorsi rinnovabbli, bħal pereżempju r-riħ, ix-xemx u l-bijogass, hija komponent ewlieni tal-pajsaġġ rurali. L-armonizzazzjoni tal-leġiżlazzjoni fost l-Istati Membri trid tippromovi u tipproteġi l-interessi tal-prosumaturi u timmotiva l-investimenti fl-infrastrutturi tal-enerġija rinnovabbli. Il-kapaċità li tinbiegħ l-enerġija prodotta lura lill-grilja nazzjonali trid tkun possibbli fl-Istati Membri kollha. Għandu jkun hemm skemi adegwati ta’ kumpens bejn l-enerġija rinnovabbli prodotta mill-prosumaturi u l-enerġija kkunsmata biex tiġi żgurata l-indipendenza enerġetika taż-żoni rurali.

2.22.

L-irkanti reċenti għall-akkwist ċentralizzat tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli saru dejjem aktar mifruxa u rnexxielhom f’ħafna każijiet inaqqsu l-ispejjeż tal-kostruzzjoni tal-faċilitajiet eoliċi u solari. Ġeneralment, l-iżvilupp tal-elettriku fiż-żoni rurali huwa primarjament marbut mad-dekarbonizzazzjoni tas-settur tal-enerġija u ma hemmx sinerġiji mal-għanjiet tal-iżvilupp rurali. L-abitanti taż-żoni rurali spiss joġġezzjonaw għal żviluppi bħal dawn peress li jipprevedu ftit benefiċċji għall-komunità lokali.

2.23.

Jeħtieġ li l-kooperattivi u organizzazzjonijiet oħra bbażati lokalment ikunu involuti fi qbil dwar postijiet għal faċilitajiet tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli, kemm fuq l-art kif ukoll fir-reġjuni kostali. Jeħtieġ li l-komunitajiet lokali jkollhom ishma azzjonarji u li jiksbu benefiċċju lokali minn tali faċilitajiet.

2.24.

F’dawn il-proġetti kbar, l-iżvilupp tal-enerġija rinnovabbli huwa primarjament marbut mad-dekarbonizzazzjoni tas-settur tal-enerġija u ftit hemm tħassib għall-iżvilupp rurali. Il-parks eoliċi ta’ skala żgħira, diġesturi tax-xemx u anaerobiċi żgħar operati minn kooperattivi u n-nies lokali jistgħu jkunu mmirati aktar lejn l-iżvilupp rurali, kif ukoll lejn l-inklużjoni soċjali u ekonomika tal-komunitajiet rurali. Hemm bżonn li jintlaħaq bilanċ fir-rigward ta’ dawn iż-żewġ sistemi. Il-komunitajiet tal-enerġija rinnovabbli u l-komunitajiet tal-enerġija taċ-ċittadini jipprovdu mod kif tinkiseb tranżizzjoni tal-enerġija ġusta flimkien mal-iżvilupp tal-komunità.

2.25.

Studju partikolari fl-Iżvezja rurali (Ejdemo u Söderholm, 2015) sab li, minħabba n-nuqqas ta’ skemi ta’ benefiċċji tal-komunità, l-opportunitajiet ta’ impjieg kienu modesti ħafna fil-kuntest tal-iżvilupp rurali.

2.26.

Komunità tal-enerġija taċ-ċittadini hija entità legali fejn iċ-ċittadini, l-SMEs u l-awtoritajiet lokali jingħaqdu bħala utenti finali sabiex jikkooperaw fil-ġenerazzjoni tal-enerġija rinnovabbli. Eżempju bħal dan hija l-Muniċipalità ta’ Feldheim, (raħal żgħir fil-Lbiċ ta’ Berlin) li saret awtosuffiċjenti fl-enerġija. Huma installaw turbini eoliċi fil-btieħi tagħhom kif ukoll grilja indipendenti. Ir-residenti jħallsu prezzijiet minimi għall-elettriku. L-istabbiliment tal-impjant tal-bijogass ippermetta lir-raħal jistabbilixxi network ta’ tisħin distrettwali. Dan huwa eżempju eċċellenti ta’ komunità b’enerġija rinnovabbli li qed topera. Juri wkoll li approċċ minn isfel għal fuq huwa vitali għall-futur taż-żoni rurali (5).

2.27.

Ir-reazzjoni għad-domanda tmexxi l-konsum elettriku lejn perjodi ta’ żmien fejn is-sistema tkun tista’ tlaħħaq mad-domanda. Irridu niċċattjaw il-kurva tad-domanda netta tal-elettriku matul il-perjodi tal-ogħla domanda, sabiex nevitaw il-qtugħ tal-elettriku hekk kif ikun qed jiġi prodott aktar elettriku ekoloġiku. L-użu tal-ħżin tal-batteriji, il-ħżin idroelettriku u l-elettrifikazzjoni intelliġenti se jipprovdu flessibbiltà fl-iċċattjar tal-kurva tad-domanda netta.

2.28.

Waqt taħdidiet f’Dublin mal-parlamentari Irlandiżi, il-Kummissarju għall-Enerġija, Kadri Simson, qalet li l-gwerra fl-Ukrajna ġiegħlet lil Brussell tagħmel iktar u b’mod iktar rapidu biex ittemm l-importazzjonijiet tal-fjuwil mir-Russja. Hija qalet li, skont proposti li għad iridu jiġu miftiehma, l-UE se timmira li jkollha 45 % tal-konsum tal-enerġija tagħha minn sorsi rinnovabbli sal-2030. Din se tkun żieda mill-mira attwali ta’ 32 % u aktar mid-doppju tas-sehem ta’ 22 % fl-2020. Il-KESE japprova din il-mira l-ġdida iżda jwissi li din tista’ tinkiseb biss billi jiġi promoss investiment ġdid u akbar fit-tranżizzjoni tal-enerġija rurali.

2.29.

Ir-riħ mhux dejjem jonfoħ, u għalhekk hemm bżonn ta’ sistema ta’ riżerva. L-idroġenu ekoloġiku jista’ jipprovdi riżerva biex jissodisfa d-domanda varjata għall-elettriku u jista’ jinħażen sakemm ikun meħtieġ.

L-agrikoltura

2.30.

L-attività agrikola hija ċentrali għall-iżvilupp u l-prosperità tal-biċċa l-kbira taż-żoni rurali. Dan is-settur tal-ekonomija rurali qed jiffaċċja sfidi enormi fil-kisba tat-tranżizzjoni tal-enerġija.

2.31.

Ma sarx ħafna xogħol biex titnaqqas l-impronta tal-karbonju tal-makkinarji agrikoli.

2.32.

Fil-futur immedjat, jidher li l-użu ta’ bijokarburant sostenibbli se jipprovdi l-aħjar possibbiltà biex jitnaqqsu l-emissjonijiet, peress li jistgħu jintużaw il-makkinarji eżistenti, jekk ikunu modifikati b’mod xieraq.

2.33.

Il-bijokarburanti sostenibbli mhumiex irħas biex jiġu manifatturati u jistgħu jkunu aktar mid-doppju tal-prezz tad-diżil. Huwa possibbli li dawn il-prezzijiet jonqsu ftit maż-żmien.

2.34.

Fil-futur, meta l-makkinarji agrikoli li jaħdmu bl-elettriku jsiru aktar disponibbli, se jkun possibbli li l-emissjonijiet jitnaqqsu b’mod sinifikanti.

2.35.

L-agrikoltura hija l-aktar intrapriża ta’ profitt baxx u għal din ir-raġuni, il-kostijiet kapitali għat-tibdil tal-makkinarji li jaħdmu bl-elettriku jkunu estremament diffiċli biex jiġu ffinanzjati. Li tingħeleb il-problema tal-finanzjament għat-tibdil tal-makkinarji li jaħdmu bl-elettriku jew bl-idroġenu, se tkun il-kwistjoni ewlenija fit-tranżizzjoni tal-enerġija taż-żoni rurali.

2.36.

L-użu tal-pannelli solari fuq il-bini tal-irziezet jista’ jippermetti lill-bdiewa jużaw elettriku ekoloġiku u, peress li l-biedja hija settur li juża ħafna elettriku, dan ikun vantaġġ sinifikanti fit-tranżizzjoni tal-enerġija. Kull eċċess jista’ jerġa’ jinbiegħ lura lill-grilji.

2.37.

L-agrikoltura ta’ preċiżjoni hija approċċ immexxi mid-data għall-immaniġġjar tal-irziezet li jista’ jtejjeb il-produzzjoni u r-rendimenti u jnaqqas l-impronta tal-karbonju tal-biedja. Dan huwa possibbli minħabba l-avvanzi fit-teknoloġija diġitali b’sistemi ta’ telerilevament, ta’ GPS u ta’ stering bis-satellita għat-tratturi. Dan kollu se jkun importanti għat-tranżizzjoni tal-enerġija fil-biedja flimkien mar-rekwiżit għall-investiment, it-taħriġ u t-titjib tal-ħiliet.

2.38.

Il-bdiewa jista’ jkollhom opportunitajiet li jbigħu l-elettriku żejjed lill-grilja peress li l-bdiewa produtturi tal-ħalib u ċ-ċanġa għandhom soqfa estensivi fl-irziezet tagħhom. Ċerti bdiewa jista’ jkollhom l-opportunità li jsiru msieħba fl-istabbiliment tal-impjanti tal-bijomassa u jbigħu l-gass lill-grilja tal-gass. L-użu ta’ residwi tal-foresti fl-impjanti tal-bijomassa huwa importanti sabiex tiġi ffaċilitata l-ġestjoni tal-foresti f’dawk iż-żoni fejn tali materjali huma disponibbli.

2.39.

Il-konsegwenzi tal-gwerra tal-Ukrajna jżidu l-ħtieġa li tiġi analizzata mill-ġdid is-sigurtà tal-ikel fl-UE. Bħala prijorità, l-art trid tintuża għall-produzzjoni tal-ikel. M’għandux ikun hemm kompetizzjoni għall-installazzjoni ta’ pannelli fuq skala industrijali u għall-produzzjoni tal-bijomassa għall-enerġija rinnovabli; pjuttost dan għandu jkun komplementari.

Il-bijometan

2.40.

Il-bijometan huwa bijogass li minnu tneħħew id-diossidu tal-karbonju, is-sulfur tal-idroġenu u l-ilma; dan imbagħad jista’ jiġi injettat direttament fil-grilja tal-gass jew użat f’vettura li taħdem bil-gass.

2.41.

Huwa neċessarju li d-diġesturi anaerobiċi jiġu stabbiliti f’post qrib provvista adegwata ta’ demel likwidu. Jista’ jintuża wkoll l-eċċess ta’ silaġġ tal-ħaxix u ta’ silaġġ tal-qamħirrum, diment li ma jkunx f’kunflitt mal-produzzjoni tal-ikel u tal-għalf.

2.42.

Hemm bżonn ta’ aktar riċerka biex tittejjeb l-effiċjenza tad-diġesturi anaerobiċi u biex titnaqqas l-ispiża assoċjata mal-proċess.

2.43.

Huwa neċessarju li jiġi promoss l-użu tad-diġesturi anaerobiċi u ffinanzjat fl-ambitu tat-tranżizzjoni tal-enerġija fiż-żoni rurali.

2.44.

L-enerġija mill-bijomassa tista’ tintuża biex tiġi prodotta s-sħana jew jiġi ġġenerat l-elettriku. Il-bijomassa se jkollha rwol vitali fil-ġenerazzjoni tal-elettriku rinnovabbli.

Id-djar rurali

2.45.

Ħafna unitajiet domestiċi rurali għandhom il-possibbiltà li jinstallaw teknoloġiji tal-mikroġenerazzjoni bħal pereżempju l-pannelli solari u t-turbini eoliċi żgħar, bil-possibbiltà li jbigħu kwalunkwe provvista żejda lura fil-grilja.

2.46.

L-unitajiet domestiċi b’introjtu baxx jeħtieġu assistenza finanzjarja sabiex jinstallaw il-faċilitajiet tal-mikroġenerazzjoni. Din tippermetti tranżizzjoni sinifikanti tal-enerġija fl-unitajiet domestiċi rurali.

2.47.

Djar rurali huma ġeneralment inqas iżolati tajjeb u inqas effiċjenti fl-enerġija meta mqabbla mad-djar urbani. Ħafna minn dawn id-djar rurali huma bini waħdu f’siti esposti għat-temp.

2.48.

Programm ta’ investiment kbir għall-modernizzazzjoni tad-djar rurali sabiex itejjbu l-iżolazzjoni u l-effiċjenza enerġetika huwa meħtieġ fl-ambitu tat-tranżizzjoni tal-enerġija. Investiment bħal dan se jkun pass kbir ’il quddiem fit-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija u fid-dekarbonizzazzjoni tat-tisħin tad-djar rurali. Se tkun neċessajra skema ta’ għajnuna minħabba li l-kostijiet kapitali ta’ skema prinċipali ta’ rinnovazzjoni huma għoljin ħafna. L-unitajiet domestiċi b’introjtu baxx u dawk li qedgħin jesperjenzaw il-faqar enerġetiku se jkollhom bżonn għajnuna speċjali sabiex tinkiseb tali tranżizzjoni.

3.   It-tranżizzjoni diġitali fiż-żoni rurali

3.1.

Fl-2021, il-Kummissjoni Ewropea ppreżentat il-viżjoni tagħha għat-trasformazzjoni diġitali tal-Ewropa sal-2030. L-ewwel nett enfasizzat il-ħtieġa għal proposti leġiżlattivi tal-Att dwar is-Swieq Diġitali u tal-Att dwar is-Servizzi Diġitali sabiex jiġi żgurat spazju diġitali aktar sikur, fejn id-drittijiet fundamentali tal-utenti jkunu protetti, u sabiex jistabbilixxu kundizzjonijiet ekwi għan-negozji Ewropej fid-dinja diġitali.

3.2.

Sabiex tiġi mitmugħa popolazzjoni dinjija li qed tikber bl-inqas impatt ambjentali possibbli u biex tiġi promossa n-newtralità tal-karbonju, hemm bżonn ta’ infrastrutturi diġitali u teknoloġiċi f’żoni rurali li jippermettu użu effiċjenti u preċiż tar-riżorsi fl-agrikoltura. Madankollu, minkejja l-fatt li 30 % tal-popolazzjoni tal-Ewropa tgħix f’żoni rurali, u li dawn iż-żoni jammontaw għal 80 % tat-territorju tas-27 Stat Membru, id-diġitalizzazzjoni tiffaċċja diffikultajiet akbar fiż-żoni rurali li jekk ma jiġux indirizzati se jimminaw l-ambizzjonijiet diġitali tal-Ewropa. Il-qafas leġiżlattiv Ewropew għad-Digital Rural Act huwa mfassal biex jindirizza dawn id-diffikultajiet billi jippromovi: — kopertura ugwali għan-network tal-broadband garantita għar-reġjuni kollha tal-Ewropa: bħalissa l-kopertura hija tajba fiċ-ċentri urbani l-kbar u baxxa fiż-żoni rurali; biex jintlaħqu l-miri tad-diġitalizzazzjoni, din il-problema trid tiġi ttrattata b’urġenza sabiex ma jkomplix jikber id-distakk bejn ir-reġjuni differenti; — l-infrastrutturi: il-garanzija ta’ investimenti privati fil-kostruzzjoni ta’ infrastrutturi tal-aħħar mil, filwaqt li jitqiesu l-benefiċċji mhux finanzjarji bħall-esternalitajiet soċjoekonomiċi; — il-bini tal-kapaċità: it-titjib tal-litteriżmu diġitali ta’ dawk li jgħixu fiż-żoni rurali; — l-adegwatezza: il-promozzjoni tal-iżvilupp ta’ applikazzjonijiet li jissodisfaw il-ħtiġijiet tal-komunità agrikola u rurali, li ftit tagħmel użu minn servizzi diġitali maħsuba għall-ambjent urban.

3.3.

Id-Diġital Rural Act, bħala mekkaniżmu leġiżlattiv tal-Kummissjoni Ewropea, se jistabbilixxi, bħall-Att dwar is-Swieq Diġitali u l-Att dwar is-Servizzi Diġitali, sett ta’ regoli, obbligi u responsabbiltajiet bil-għan li jiġi żgurat li ż-żoni rurali Ewropej ikollhom aċċess għal sensiela ta’ inizjattivi, għodod u forom ta’ aċċess li, minħabba d-densità baxxa tal-popolazzjoni, mhumiex ekonomikament favorevoli għall-investiment privat. B’dan il-mod, id-Digital Rural Act se jiżgura l-implimentazzjoni tad-diġitalizzazzjoni fiż-żoni rurali f’każijiet fejn il-ħtieġa tagħha tkun inversament proporzjonali għar-reditti finanzjarji miksuba.

3.4.

Finalment, id-Digital Rural Act se jkun il-prekursur ewlieni għall-Patt Ekoloġiku Ewropew, l-Istrateġija mill-Għalqa sal-Platt u n-newtralità tal-karbonju tal-Ewropa fl-2050, peress li t-tranżizzjoni għal sistema tal-ikel ġusta, bnina u favur l-ambjent se tkun possibbli biss jekk it-teknoloġija u d-diġitalizzazzjoni jkunu disponibbli u aċċessibbli għad-dinja agrikola u rurali.

3.5.

Kif ġie enfasizzat fl-Opinjoni Intejbu l-livell tal-inklużività, is-sigurtà u l-affidabbiltà tad-diġitalizzazzjoni għal kulħadd (6), l-importanza tad-diġitalizzazzjoni ma tistax tiġi sottovalutata, peress li tista’ “(t)appoġġja wkoll aktar mobbiltà fis-suq tax-xogħol, it(t)ejjeb il-produttività u l-flessibbiltà fuq il-post tax-xogħol u (t)ippermetti l-integrazzjoni bejn ix-xogħol u l-ħajja privata meta l-ħaddiema jaħdmu mill-bogħod mid-dar”. Biex dan iseħħ, huwa meħtieġ sett komprensiv ta’ ħiliet diġitali, irrispettivament minn jekk il-ħaddiema jgħixux f’żoni urbani jew rurali. Madankollu, jeżistu ostakli multidimensjonali addizzjonali f’postijiet remoti. Għalhekk, il-KESE jitlob li l-aġenda ddedikata għall-ħiliet diġitali tappoġġja liċ-ċittadini Ewropej li jgħixu f’żoni rurali. Dan l-approċċ, li għandu jiġi rappreżentat fil-qalba tad-Digital Rural Act, għandu fl-istess ħin jgħin biex jitnaqqas id-distakk diġitali u biex jinkisbu l-benefiċċji tat-trasformazzjoni diġitali tas-soċjetà.

---

(1)  Opinjoni tal-KESE Lejn strateġija olistika dwar l-iżvilupp rurali/urban sostenibbli (ĠU C 105, 4.3.2022, p. 49).

(2)  COM(2021) 345.

(3)  Opinjoni tal-KESE Viżjoni fit-tul għaż-żoni rurali tal-UE (ĠU C 290, 29.07.2022, p. 137).

(4)  Opinjoni tal-KESE dwar ir-Regolament dwar il-varar ta’ infrastruttura tal-fjuwils alternattivi, (ĠU C 152, 6.4.2022, p. 138).

(5)  ERP WORKSHOP REPORT Workshop 21.

(6)  Opinjoni tal-KESE Intejbu l-livell tal-inklużività, is-sigurtà u l-affidabbiltà tad-diġitalizzazzjoni għal kulħadd (ĠU C 374, 16.9.2021, p. 11).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-investiment pubbliku fl-infrastruttura tal-enerġija bħala parti mis-soluzzjoni għal kwistjonijiet klimatiċi”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 486/10)

Relatur:	Thomas KATTNIG
Korelatur:	Lutz RIBBE

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adozzjoni fis-sezzjoni	7.9.2022
Adozzjoni fil-plenarja	22.9.2022
Sessjoni plenarja Nru	572
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	162/7/8

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-konsegwenzi tal-kriżi tal-klima qed ikollhom impatt kbir ħafna fuq l-Ewropa u d-dinja. Għalkemm l-opportunitajiet disponibbli għal adattament effettiv għat-tibdil fil-klima żdiedu f’dawn l-aħħar snin, l-esperti jirrimarkaw li mhemmx biżżejjed mobilizzazzjoni tar-riżorsi finanzjarji, hemm nuqqas ta’ impenn min-naħa taċ-ċittadini u tas-settur privat, u nuqqas ta’ tmexxija politika.

1.2.

Sabiex tiġi ssodisfata d-domanda dejjem tikber għall-elettriku u biex jintlaħqu l-objettivi klimatiċi tagħna, għandna nirduppjaw l-investiment fil-grilja elettrika għal EUR 55 biljun fis-sena u nżidu l-baġit għall-bini tal-kapaċità ta’ ġenerazzjoni nadifa għal EUR 75 biljun fis-sena (1). F’dan l-isfond, l-investiment pubbliku f’sistemi tal-enerġija intelliġenti u rinnovabbli u fl-infrastruttura tal-ħżin huwa ta’ importanza kbira sabiex tiġi żgurata s-sigurtà tal-provvista, jiġi miġġieled il-faqar enerġetiku, il-prezzijiet ikunu għal but ta’ kulħadd u jinħolqu l-impjiegi.

1.3.

Il-KESE jappoġġja l-proposti tal-Kummissjoni biex jitħaffu u jiġu ssemplifikati l-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni għall-enerġija rinnovabbli u biex jiġu identifikati l-hekk imsejħa “żoni deżinjati” (go-to areas) għal proġetti bħal dawn. Hemm potenzjal sinifikanti għal tranżizzjoni tal-enerġija aktar rapida. Huwa aktar u aktar importanti li jiġi definit b’mod kemm jista’ jkun konkret liema semplifikazzjonijiet japplikaw fl-hekk imsejħa “żoni deżinjati”.

1.4.

Il-liġi Ewropea dwar l-enerġija ma tirrikonoxxix il-ħarsien tal-klima bħala objettiv tar-regolazzjoni tal-grilja. Minħabba dan, l-awtoritajiet regolatorji nazzjonali jsibuha wkoll diffiċli biex jipprovdu inċentivi għall-konverżjoni, l-espansjoni u l-modernizzazzjoni tal-grilji tad-distribuzzjoni tal-elettriku li jissodisfaw ir-rekwiżiti tan-newtralità klimatika.

1.5.

Fir-rigward tat-tfassil futur tas-sistemi u tal-infrastrutturi tal-enerġija, il-KESE saħaq kemm-il darba fuq il-ħtieġa li l-konsumaturi kollha, jiġifieri l-unitajiet domestiċi, in-negozji u l-komunitajiet tal-enerġija, ikunu involuti b’mod attiv fl-iżvilupp ta’ sistemi tal-enerġija intelliġenti u li jridu jiġu stabbiliti inċentivi sabiex is-soċjetà ċivili tkun tista’ tipparteċipa fit-tranżizzjoni lejn enerġija nadifa, imma anke biex tkun tista’ tipparteċipa fl-iffinanzjar tagħha.

1.6.

Ir-rata ta’ investiment pubbliku tal-UE fit-teknoloġiji tal-enerġija nadifa meħtieġa għad-dekarbonizzazzjoni hija l-aktar waħda baxxa mill-ekonomiji ewlenin u tipperikola l-kompetittività tal-UE. L-investiment mill-kumpaniji tal-elettriku ilu jonqos mill-bidu tal-liberalizzazzjoni. Dan it-tnaqqis fl-investimenti wassal għal nuqqasijiet ta’ provvista u qed ifixkel l-espansjoni ulterjuri tal-enerġiji rinnovabbli. Għalhekk, il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni li jintużaw il-pjani ta’ rkupru u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, kif ukoll finanzjament addizzjonali mill-Fond ta’ Koeżjoni għall-iżvilupp reġjonali u l-fondi tal-politika agrikola tal-UE għall-implimentazzjoni tal-pjan REPowerEU.

1.7.

Id-disinn u r-regolamentazzjoni tas-suq iridu jiġu adattati għar-realtajiet il-ġodda fejn l-enerġiji rinnovabbli se jkunu dominanti (inklużi aktar produzzjoni deċentralizzata u żieda fil-konsum fuq il-post). Għandhom joħolqu wkoll il-kundizzjonijiet meħtieġa għad-diversi atturi involuti, u jiżguraw protezzjoni adegwata tal-konsumatur. Il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni li teżamina l-alternattivi tal-ottimizzazzjoni tad-disinn tas-suq tal-elettriku u jappoġġja bil-qawwa l-valutazzjonijiet tas-suq li janalizzaw l-imġiba tal-atturi potenzjali kollha fis-suq tal-enerġija u d-disinn tas-suq tal-elettriku. Fi kwalunkwe każ, il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ valutazzjoni tal-impatt komprensiva qabel titressaq kwalunkwe proposta.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda għal darba oħra r-“regola tad-deheb” għall-investimenti pubbliċi, sabiex jiġu ssalvagwardjati l-produttività u l-bażi soċjali u ekoloġika għall-benesseri tal-ġenerazzjonijiet futuri.

1.9.

Il-finanzjament imħallat li jinvolvi investituri privati huwa biss opzjoni jekk jiġi żgurat li l-allokazzjonijiet ikunu trasparenti, u li ma jkun hemm l-ebda spiża addizzjonali mhux ġustifikata għall-awtoritajiet pubbliċi meta mqabbel mal-finanzjament pubbliku. Għandu jkun hemm trasparenza sħiħa fir-rigward tal-ispejjeż addizzjonali ġustifikati. Huwa ferm aktar importanti li, fir-rigward ta’ tali mudelli ta’ taħlit, jiġu ddefiniti b’mod ċar id-drittijiet u l-obbligi, iċċarati kwistjonijiet ta’ responsabbiltà, u tiġi prevista sistema effiċjenti u rapida ta’ riżoluzzjoni tal-kunflitti sabiex jiġu evitati spejjeż addizzjonali fit-tul u kwistjonijiet ta’ responsabbiltà negattiva.

1.10.

Il-KESE jenfasizza li t-“tranżizzjoni ġusta” mhijiex biss kwistjoni ta’ finanzjament tat-tranżizzjoni. Din tinkludi wkoll l-għan li jinħoloq xogħol deċenti u impjiegi ta’ kwalità għolja u sigurtà soċjali, li tinżamm il-kompetittività tan-negozji Ewropej, u tirrikjedi miżuri speċjali fil-livelli kollha, b’mod partikolari dawk reġjonali.

1.11.

Il-KESE huwa konvint li għandha tingħata attenzjoni partikolari għad-definizzjoni tal-iżvilupp tal-grilja bħala interess pubbliku prevalenti, inkluża l-protezzjoni tal-klima bħala objettiv regolatorju u, b’mod aktar ġenerali, is-sinkronizzazzjoni aktar effettiva tal-ippjanar ta’ enerġiji rinnovabbli u l-grilja tal-elettriku. Hemm ħtieġa urġenti għal dispożizzjonijiet speċifiċi fil-liġi tal-UE.

1.12.

L-iżviluppi tal-aħħar għaxar snin, iż-żieda kbira ħafna fil-prezzijiet tal-enerġija, l-isfidi tal-espansjoni tal-grilja, il-periklu tal-attakki ċibernetiċi u, fl-aħħar iżda mhux l-anqas, il-gwerra fl-Ukrajna juru b’mod ċar x’inhu l-element fundamentali: jiġifieri l-kwistjoni ta’ min se jkollu kontroll fuq infrastrutturi ċentrali bħalma huma l-grilja tal-enerġija fil-futur. Għalhekk hemm primarjament interess pubbliku. Konsegwentement, dan jirrikjedi sjieda pubblika li tkun impenjata għall-ġid komuni u li telimina l-inugwaljanzi eżistenti.

1.13.

Il-kwistjoni tal-vantaġġi u l-iżvantaġġi tas-sjieda pubblika u privata u/jew tal-finanzjament privat tal-infrastruttura tal-enerġija għal suq tal-enerġija li jiffunzjona tajjeb hija bla dubju importanti u għandha tiġi eżaminata fil-valutazzjoni ppjanata tal-Kummissjoni tal-alternattivi ta’ ottimizzazzjoni tad-disinn tas-suq tal-enerġija. Ir-riżultati ta’ tali analiżi jistgħu jservu bħala għodda siewja għat-teħid tad-deċiżjonijiet għall-Istati Membri, li huma responsabbli biex jiddeċiedu dwar is-sjieda pubblika jew privata tal-infrastrutturi tal-enerġija. Fil-fehma tal-KESE, l-elettriku mhuwiex biss komodità strateġika kruċjali għall-ekonomija kollha tal-UE, iżda wkoll ben pubbliku. Għalhekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tanalizza fid-dettall l-impatt u l-konsegwenzi tal-proċess kollu tal-privatizzazzjoni u l-liberalizzazzjoni tas-settur tal-enerġija Ewropew fir-rigward tal-istabbiltà tiegħu, l-affidabbiltà tal-provvista u l-funzjonament tas-suq tal-elettriku, u biex ir-riżultati jissarrfu fi tfassil mill-ġdid tas-settur tal-enerġija kollu, inklużi opzjonijiet biex isaħħu r-rwol tas-setturi nazzjonali u pubbliċi.

2.   Sfond

2.1.

Il-konsegwenzi tal-kriżi tal-klima diġà qed jaffettwaw biljuni ta’ nies madwar id-dinja, iżda wkoll l-ekosistemi, kif juru biċ-ċar l-aħħar rapporti tal-Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC). Dan minkejja l-fatt li ż-żieda fit-temperatura għadha ma laħqitx il-mira ta’ 1,5 grad stabbilita f’Pariġi. Kwistjoni ta’ tħassib partikolari hija l-fatt li dawk is-sistemi u l-gruppi li se jintlaqtu l-aktar mis-sħana, min-nixfa, mill-għargħar, mill-mard, min-nuqqas ta’ ilma u ta’ ikel spiss ikollhom l-inqas riżorsi biex jindirizzaw dawn il-problemi.

2.2.

L-opportunitajiet disponibbli għal adattament effettiv għat-tibdil fil-klima żdiedu f’dawn l-aħħar snin. Madankollu, il-miżuri implimentati u ppjanati f’ħafna partijiet tal-Ewropa ma humiex sodisfaċenti. L-esperti jirrimarkaw li hemm mobilizzazzjoni insuffiċjenti tar-riżorsi finanzjarji, impenn insuffiċjenti min-naħa taċ-ċittadini u tas-settur privat, u nuqqas ta’ tmexxija politika.

2.3.

Il-fatt li ammonti kbar ta’ flus bħalissa qed isiru disponibbli malajr għal skopijiet militari fl-Ewropa, minħabba l-gwerra fl-Ukrajna, iqajjem il-biża’ li r-riżorsi finanzjarji jiġu marbutin u li minħabba dan jista’ jkun hemm dewmien biex tittieħed azzjoni dwar il-klima. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-miżuri u l-istrumenti mħabbra mill-Kummissjoni fil-pjan REPowerEU (2) biex titnaqqas id-dipendenza tal-UE mill-fjuwils fossili, b’mod partikolari dawk mir-Russja, billi jittieħdu miżuri għall-iffrankar tal-enerġija, titħaffef it-tranżizzjoni lejn enerġija rinnovabbli, tiġi promossa d-diversifikazzjoni tal-fornituri u jingħaqdu l-isforzi biex tinkiseb sistema tal-enerġija aktar reżiljenti u Unjoni tal-Enerġija ġenwina.

2.4.

Sabiex jintlaħqu l-miri tal-klima, il-kapaċità tal-enerġija rinnovabbli trid tkun aktar mid-doppju. Anke llum, f’pajjiżi kbar bħall-Ġermanja, l-ispejjeż tal-elettriku ekoloġiku li ma jistax jintuża jew jiġi ttrasportat u li jrid jiġi regolat jammontaw għal diversi mijiet ta’ miljuni ta’ euro fis-sena. Dan it-telf ekonomiku se jiżdied ħafna drabi jekk il-grilji elettriċi u l-kapaċitajiet tal-ħżin ma jiġux estiżi malajr u, fl-istess ħin, jittejbu l-possibbiltajiet għall-użu tal-elettriku direttament fuq il-post. Huwa importanti li, fl-ippjanar u r-regolamentazzjoni tan-networks, l-iżvilupp tan-networks tal-enerġija jiġi allinjat mal-objettiv tan-newtralità klimatika. In-networks ta’ distribuzzjoni jaqdu rwol kruċjali f’dan ir-rigward; dan għaliex il-biċċa l-kbira tal-installazzjonijiet tal-enerġija rinnovabbli huma konnessi hawnhekk.

2.5.

Sabiex jintlaħqu dawn ir-rekwiżiti, l-investimenti fil-grilja elettrika jeħtieġ li jiġu rduppjati għal EUR 55 biljun fis-sena, u l-fondi għall-bini ta’ kapaċitajiet ta’ ġenerazzjoni nadifa jeħtieġ li jiżdiedu għal EUR 75 biljun fis-sena (3). F’dan il-kuntest, il-KESE jenfasizza l-valur miżjud tal-proposti tal-Kummissjoni għal proċeduri rapidi ta’ awtorizzazzjoni għal proġetti tal-enerġija rinnovabbli u l-istabbiliment tal-hekk imsejħa “żoni deżinjati” għal tali proġetti. Il-KESE jappoġġja t-tħaffif u s-semplifikazzjoni tal-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni għall-enerġija rinnovabbli. Għandha tingħata attenzjoni partikolari lill-grilji tad-distribuzzjoni, peress li dan huwa fejn ġeneralment isir il-feed-in tal-enerġija rinnovabbli.

2.6.

F’dan l-isfond, l-investiment pubbliku f’sistemi tal-enerġija intelliġenti u rinnovabbli huwa ta’ importanza kbira biex tiġi żgurata s-sigurtà tal-provvista, jiġi miġġieled il-faqar enerġetiku, il-prezzijiet ikunu għal but ta’ kulħadd u jinħolqu l-impjiegi. Ma hemm l-ebda dubju li t-trasformazzjoni ekoloġika fis-sens tal-Patt Ekoloġiku Ewropew se jkollha impatt kbir ħafna fuq is-sitwazzjoni tal-impjiegi fis-setturi tal-enerġija b’intensità qawwija ta’ karbonju. Fl-istess ħin, se tinħoloq firxa wiesgħa ta’ opportunitajiet ġodda ta’ impjieg permezz ta’ espansjoni sinifikanti tal-investiment pubbliku f’sistemi ta’ enerġija newtrali għall-klima. Dan jirrikjedi marġini baġitarji korrispondenti permezz ta’ riforma tal-qafas fiskali kif propost mill-KESE fl-Opinjoni fuq inizjattiva tiegħu dwar “Riforma tal-qafas fiskali tal-Unjoni Ewropea għal irkupru sostenibbli u tranżizzjoni ġusta” ta’ Ottubru 2021.

2.7.

Sa issa, il-liġi Ewropea dwar l-enerġija ma tirrikonoxxix il-ħarsien tal-klima bħala objettiv tar-regolazzoni tal-grilja. Minħabba dan, l-awtoritajiet regolatorji nazzjonali jsibuha wkoll diffiċli biex jipprovdu inċentivi għall-konverżjoni, l-espansjoni u l-modernizzazzjoni tal-grilji tad-distribuzzjoni tal-elettriku li jissodisfaw ir-rekwiżiti tan-newtralità klimatika.

2.8.

Fir-rigward tat-tfassil futur tas-sistemi u tal-infrastrutturi tal-enerġija, il-KESE jisħaq kemm-il darba fuq il-ħtieġa li l-konsumaturi kollha, jiġifieri l-unitajiet domestiċi, in-negozji u l-komunitajiet tal-enerġija, ikunu involuti b’mod attiv fl-iżvilupp ta’ sistemi tal-enerġija intelliġenti. Sfortunatament, saru biss wegħdiet, imma ma kien hemm l-ebda inizjattiva partikolari f’dan ir-rigward. Fl-aħħar nett, il-KESE jitlob li jkun hemm inċentivi biex jimmobilizzaw il-prosumaturi, il-komunitajiet tal-enerġija rinnovabbli jew il-komunitajiet tal-enerġija taċ-ċittadini, sabiex is-soċjetà ċivili tkun tista’ tipparteċipa fit-tranżizzjoni lejn enerġija nadifa u l-konsumaturi jkollhom l-opportunità li jipparteċipaw b’mod attiv fis-suq. Dan jista’ wkoll itaffi l-problema tal-ispejjeż li dejjem qed jiżdiedu b’rabta mat-tnaqqis tal-enerġija rinnovabbli minħabba l-konġestjoni fil-grilja.

2.9.

Il-KESE huwa favur li r-regoli Ewropej dwar in-Network Trans-Ewropew tal-Enerġija (TEN-E) jiġu adattati aktar għall-objettivi tal-Patt Ekoloġiku, u li b’mod partikolari jiġu kkombinati flimkien id-dekarbonizzazzjoni tas-sistema enerġetika, it-tranżizzjoni lejn in-newtralità klimatika, l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, l-effiċjenza enerġetika, u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ prekarjetà enerġetika. Peress li n-networks tal-enerġija jaqdu rwol essenzjali fl-iżgurar tal-bilanċ, ir-reżiljenza u l-iżvilupp tas-sistema enerġetika, il-KESE jitlob li r-Regolament jitpoġġa b’mod aktar ċar f’dinamika ta’ integrazzjoni tas-sistema enerġetika, sabiex jippromovi l-forom kollha tal-enerġija dekarbonizzata, u biex issir impossibbli kull forma ta’ diżintegrazzjoni ta’ sistema. F’dan l-isfond, il-Kumitat jilqa’ l-inizjattiva meħuda mill-Kunsill u mill-Parlament Ewropew għad-definizzjoni tal-grilji ta’ distribuzzjoni bħala kwistjoni ta’ “interess pubbliku prevalenti” flimkien mal-enerġiji rinnovabbli.

2.10.

Iż-żidiet attwali fil-prezzijiet huma ta’ piż fuq iċ-ċittadini u n-negozji Ewropej. Il-KESE jinnota b’dispjaċir li din it-talba tiegħu (4) li għamel fil-passat biex titnaqqas id-dipendenza strateġika minn partijiet terzi mhux affidabbli ma ġietx tradotta f’azzjoni mill-mexxejja politiċi, iżda għall-kuntrarju din id-dipendenza żdiedet. Ir-Russja hija l-akbar esportatur taż-żejt, tal-gass naturali u tal-faħam lejn l-UE, u ħafna impjanti tal-enerġija nukleari jiddependu mill-vireg tal-fjuwil u t-teknoloġiji Russi. Il-kriżi attwali tal-prezzijiet tal-enerġija kienet tolqot liċ-ċittadini u lin-negozji Ewropej ferm inqas kieku l-Ewropa kienet diġà naqqset l-importazzjonijiet tal-fjuwils fossili kif kien imwiegħed. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-isforzi stabbiliti fil-pjan REPowerEU biex titnaqqas malajr din id-dipendenza, b’mod partikolari dik mir-Russja. Il-KESE jappoġġja l-isforzi tal-istituzzjonijiet tal-UE u tal-Istati Membri biex jindirizzaw b’mod effettiv il-problema tal-prezzijiet f’konformità mal-Komunikazzjoni ta’ Ottubru 2021, il-Komunikazzjoni dwar is-suq tal-elettriku, COM(2022) 236, u l-għodod offruti taħt il-Qafas Temporanju ta’ Għajnuna mill-Istat.

2.11.

Fl-isfond attwali, il-KESE jerġa’ jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li din mhijiex primarjament kwistjoni ta’ diversifikazzjoni tad-dipendenzi, iżda pjuttost ta’ “indipendenza u awtonomija strateġika tal-enerġija”. L-enerġiji rinnovabbli u l-idroġenu se jixprunaw il-proċess tad-dekarbonizzazzjoni u l-produzzjoni tagħhom għandha tkun lokalizzata kemm jista’ jkun fl-UE.

2.12.

Bħalissa l-LNG huwa sostitut fuq perjodu ta’ żmien qasir sa medju għall-gass naturali Russu f’xi reġjuni, flimkien ma’ miżuri sinifikanti għall-iffrankar tal-enerġija. Fit-tul, l-idroġenu ekoloġiku huwa għażla kompatibbli mal-klima jekk ikun disponibbli fi kwantitajiet suffiċjenti u bi prezz raġonevoli. Sakemm l-Ewropa ma tkunx tista’ tipproduċi l-volum sħiħ tal-gassijiet li teħtieġ hija stess — li huwa ovvjament il-każ tal-LNG, filwaqt li fil-każ tal-idroġenu għadu possibbli li l-UE timmaniġġja l-indipendenza mill-importazzjonijiet — iridu jittieħdu t-tagħlimiet it-tajba mid-diżastru Russu. Il-KESE jwissi li l-Ewropa għandha tkun b’mod partikolari kawta fir-rigward tar-riżorsi bħala sostitut għall-gass Russu fid-dawl tal-impatt tagħhom fuq l-ambjent u tad-dipendenzi ġodda minn pajjiżi terzi li ma għandhomx l-istess valuri Ewropej bħall-istabbiltà demokratika, ir-rispett għad-drittijiet tal-bniedem u l-istat tad-dritt.

2.13.

Ir-rata ta’ investiment pubbliku tal-UE fit-teknoloġiji tal-enerġija nadifa meħtieġa għad-dekarbonizzazzjoni hija l-aktar waħda baxxa mill-ekonomiji ewlenin u tipperikola l-kompetittività globali. Barra minn hekk, il-Qorti Ewropea tal-Awdituri twissi li l-istrateġija RePowerEU jaf ma tkunx tista’ timmobilizza biżżejjed fondi. Għalhekk, il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni li jintużaw il-pjani ta’ rkupru u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, kif ukoll finanzjament addizzjonali mill-Fond ta’ Koeżjoni għall-iżvilupp reġjonali u l-fondi tal-politika agrikola tal-UE għall-implimentazzjoni tal-pjan REPowerEU.

2.14.

F’ċerti Stati Membri tal-UE u fil-livell tal-UE l-effetti tal-gwerra fl-Ukrajna qed jimmanifestaw ruħhom bħala l-ispinta finali għal aktar indipendenza tal-enerġija u newtralità klimatika. Il-KESE jilqa’ dan b’sodisfazzjon. Madankollu, l-istampa hija mħallta: l-użu akbar tal-gass likwifikat miż-żejt, ir-ritorn għall-faħam għadhom qed jiġu kkunsidrati u jistgħu jwasslu għal pass lura fit-tranżizzjoni lejn enerġija nadifa. Il-KESE jikkritika dan, iżda huwa konxju li fuq medda qasira ta’ żmien, il-fatt li jkun hemm għażliet multipli ta’ ġenerazzjoni tal-enerġija se jikkontribwixxi għas-sigurtà tal-enerġija bħala miżura ta’ emerġenza. Minbarra l-enerġija mir-riħ u mix-xemx, huwa għalhekk importanti li jsir użu mill-varjetà wiesgħa ta’ sorsi tal-enerġija b’livell baxx ta’ karbonju, li huma kompatibbli ekonomikament u ekoloġikament f’sistema tal-enerġija. Fl-istess ħin, huwa jappella għal aktar sforzi favur it-trasformazzjoni ekoloġika tas-sistema tal-enerġija.

2.15.

Il-Federazzjoni Ewropea tal-Unions tas-Servizzi Pubbliċi (EPSU) ippubblikat rapport (5) li jikkonferma li l-liberalizzazzjoni tas-sistema tal-enerġija ftit li xejn tat rispons għall-kriżi tal-klima li għaddejja bħalissa. L-użu mifrux ta’ alternattivi vijabbli għal sorsi ta’ enerġija li jarmu l-karbonju sar possibbli l-aktar permezz ta’ sussidji pubbliċi sostanzjali u mhux permezz ta’ kompetizzjoni tas-suq ħieles. Ir-rapport juri li mingħajr bidla fil-mudell attwali tas-sistema tal-enerġija fl-Ewropa, l-impenji skont il-Ftehim ta’ Pariġi ma jistgħux jiġu ssodisfati.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Minħabba l-pass mgħaġġel tat-tibdil fil-klima u l-kriżi attwali tal-enerġija, l-investimenti fl-infrastruttura huma meħtieġa f’perjodu qasir ta’ żmien sabiex jintlaħaq l-għan tan-newtralità klimatika sal-2050 u biex tiġi żgurata l-provvista tal-enerġija. Fl-istess ħin, iż-żieda fil-prezz tal-enerġija wriet id-dgħufijiet tas-suq tal-enerġija. Jeħtieġ li jsiru mistoqsijiet fundamentali dwar il-futur tal-enerġija biex tiġi żgurata provvista tal-enerġija li ma tagħmilx ħsara lill-ambjent, bi prezz raġonevoli u affidabbli, kif ukoll dwar id-dritt għall-enerġija. Il-KESE jenfasizza l-urġenza tal-investiment pubbliku biex tinkiseb l-indipendenza enerġetika mill-importazzjonijiet tal-gass mir-Russja u jappoġġja l-miżuri proposti mill-Kummissjoni fil-pjan REPowerEU f’dan ir-rigward.

3.2.

Fl-istess ħin, iridu jitqiesu d-disinn tas-suq, kif ukoll ir-regolazzjoni tiegħu, il-ħolqien tal-kundizzjonijiet meħtieġa għall-atturi individwali, u t-tisħiħ ta’ protezzjoni adegwata għall-konsumatur. Il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni li tesplora għażliet biex tottimizza d-disinn tas-suq tal-elettriku u jieħu nota tal-analiżi tal-Kummissjoni tas-swieq tal-elettriku u tal-gass u tal-miżuri proposti biex jiġu indirizzati l-prezzijiet għoljin tal-enerġija, kif ukoll il-proposti biex jittejbu n-networks tal-enerġija u l-kapaċitajiet tal-ħżin, kif ukoll il-wegħdiet imġedda biex jittejjeb l-aċċess għas-suq għall-atturi ż-żgħar (prosumaturi) u biex tiġi żgurata s-sigurtà tal-provvista.

3.3.

Id-disinn u r-regolamentazzjoni tas-suq iridu jiġu adattati għar-realtajiet il-ġodda fejn l-enerġiji rinnovabbli se jkunu dominanti. Termini ewlenin: produzzjoni deċentralizzata u żieda fil-konsum fuq il-post. Madankollu, biex dan iseħħ, għad iridu jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet meħtieġa għall-atturi differenti u jeħtieġ li tiġi żgurata protezzjoni adegwata tal-konsumatur. Huma meħtieġa valutazzjonijiet tas-suq li janalizzaw l-imġiba tal-atturi potenzjali kollha fis-suq tal-enerġija u d-disinn tas-suq tal-enerġija. Fi kwalunkwe każ, il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ valutazzjoni tal-impatt komprensiva qabel titressaq kwalunkwe proposta. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-ħtieġa urġenti li jiġu miġġielda l-prezzijiet għoljin tal-elettriku, inkluż l-iggruppar tal-prezzijiet tal-elettriku u tal-gass, li għandhom impatt negattiv fuq l-ekonomiji tal-Istati Membri.

3.4.

Il-kwistjoni dwar sa liema grad u b’liema disinn tas-suq tista’ tinkiseb is-sigurtà tal-provvista permezz ta’ mezzi tas-suq ilha tiġi injorata għal żmien twil. Fil-prinċipju, sistema tal-enerġija bbażata fuq l-enerġiji rinnovabbli (li fil-biċċa l-kbira tagħhom jiġu ġġenerati domestikament) twiegħed livell għoli ta’ sigurtà tal-provvista. Iżda dan mhux se jseħħ waħdu — il-prerekwiżit għal dan huwa l-qafas regolatorju t-tajjeb. Il-grilji intelliġenti huma partikolarment importanti, peress li jibagħtu sinjali ċari lil ħafna miljuni ta’ produtturi u konsumaturi sabiex ikunu jistgħu jaġixxu b’mod li jiffavorixxi s-sistema u b’hekk jikkontribwixxu għas-sigurtà tal-provvista.

3.5.

Fil-passat, ir-regoli baġitarji stretti kemm-il darba wrew li huma l-akbar ostaklu għas-settur pubbliku fil-qasam tal-finanzjament tal-proġetti infrastrutturali. L-għan għalhekk irid ikun li l-proġetti relatati mal-Patt Ekoloġiku Ewropew, l-indipendenza enerġetika u s-settur diġitali jiġu eżentati minn kwalunkwe regola li tipprevjeni tali investiment pubbliku. Għalhekk, f’konformità mal-Opinjoni tiegħu dwar ir-“Riforma tal-qafas fiskali tal-Unjoni Ewropea” (6), il-KESE jirrakkomanda li tiġi applikata r-“regola tad-deheb” għall-investiment pubbliku biex tiġi ssalvagwardjata l-produttività u l-bażi soċjali u ekoloġika għall-benesseri tal-ġenerazzjonijiet futuri.

3.6.

Il-finanzjament imħallat li jinvolvi investituri privati huwa biss opzjoni jekk jiġi żgurat li l-allokazzjonijiet ikunu trasparenti, u li ma jkun hemm l-ebda spiża addizzjonali mhux ġustifikata għall-awtoritajiet pubbliċi meta mqabbel mal-finanzjament pubbliku. Għandu jkun hemm trasparenza sħiħa fir-rigward tal-ispejjeż addizzjonali ġustifikati. Rapport tal-Bank Ewropew tal-Investiment jiddikjara li, pereżempju, il-kuntratti PPP (sħubija pubblika-privata) fit-trasport bit-triq fl-Ewropa, bħala medja kienu 24 % aktar għaljin minn proġetti komparabbli b’finanzjament tradizzjonali (7). Huwa ferm aktar importanti li, fir-rigward ta’ tali mudelli ta’ taħlit, jiġu ddefiniti b’mod ċar id-drittijiet u l-obbligi, iċċarati kwistjonijiet ta’ responsabbiltà, u tiġi prevista sistema effiċjenti u rapida ta’ riżoluzzjoni tal-kunflitti sabiex jiġu evitati spejjeż addizzjonali fit-tul u kwistjonijiet ta’ responsabbiltà negattiva.

3.7.

Il-Kummissjoni bir-raġun tindika li l-investimenti pubbliċi jistgħu u jeħtieġu jiġġeneraw flus privati. Madankollu, il-pjan REPowerEU ma jkoprix il-finanzjament mill-ġdid tal-fondi pubbliċi rispettivi. L-abolizzjoni tas-sussidji għar-riżorsi fossili se tkun approċċ possibbli biex dan jiġi organizzat; it-tassazzjoni ta’ profitti mhux mistennija, li l-oriġini tagħhom huwa fil-kriżi ewlenija taż-żejt u tal-gass u li jsarrfu fi profitti żejda enormi speċjalment għall-kumpaniji taż-żejt il-kbar, tkun approċċ ieħor. Il-KESE huwa mħasseb li l-profitti estremament għoljin għall-kumpaniji tal-enerġija, minn naħa, u ż-żieda fil-faqar enerġetiku kkawżat mill-isplużjonijiet fil-prezzijiet tal-enerġija, min-naħa l-oħra, jista’ jkollhom effetti destabilizzanti perikolużi. Il-KESE jipproponi li dawn il-profitti jistgħu jinġabru permezz ta’ taxxi u jiġu trasferiti bħala kumpens finanzjarju lill-konsumaturi tal-enerġija, eż. unitajiet domestiċi aktar dgħajfa jew kumpaniji li jużaw ħafna enerġija, u jintużaw għall-espansjoni tal-produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli u għall-infrastruttura tal-grilja meħtieġa, speċjalment peress li dan diġà qiegħed jiġi diskuss jew implimentat f’xi Stati Membri. Il-KESE huwa tal-fehma li sabiex il-kumpaniji tal-enerġija ma jiġux skoraġġuti milli jinvestu f’soluzzjonijiet b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, tali tassazzjoni għandha tiġi ddefinita b’mod sensittiv ħafna. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipproponi miżuri rispettivi mingħajr aktar dewmien.

3.8.

L-iskop tal-infrastruttura huwa l-ewwel u qabel kollox li tiffunzjona u mhux li tittrasporta l-elettriku minn post għal ieħor bħala għan fih innifsu, u b’hekk tiġġenera dħul kostanti. L-iżviluppi tal-aħħar għaxar snin, iż-żieda kbira ħafna fil-prezzijiet tal-enerġija, l-isfidi tal-espansjoni tal-grilja, il-periklu tal-attakki ċibernetiċi u, fl-aħħar iżda mhux l-anqas, il-gwerra fl-Ukrajna juru b’mod ċar x’inhu l-element fundamentali: jiġifieri l-kwistjoni ta’ min se jkollu kontroll fuq infrastrutturi ċentrali bħalma huma l-grilja tal-enerġija fil-futur. Għalhekk hemm primarjament interess pubbliku. Konsegwentement, dan jirrikjedi sjieda pubblika li tkun impenjata għall-ġid komuni u li telimina l-inugwaljanzi eżistenti.

3.9.

Il-KESE jenfasizza li t-“tranżizzjoni ġusta” mhijiex biss kwistjoni ta’ finanzjament tat-tranżizzjoni. Din tinkludi wkoll l-għan li jinħoloq xogħol deċenti u impjiegi ta’ kwalità għolja u sigurtà soċjali, li tinżamm il-kompetittività tan-negozji Ewropej, u tirrikjedi miżuri speċjali fil-livelli kollha, b’mod partikolari dawk reġjonali. Fatturi ewlenin oħra għal “tranżizzjoni ġusta” huma rwol attiv u organizzattiv tas-settur pubbliku u l-iżgurar tal-parteċipazzjoni demokratika tal-imsieħba soċjali fil-livelli kollha.

3.10.

Il-grilja tal-enerġija hija parti mill-infrastruttura kritika. Il-falliment ta’ dawn l-infrastrutturi jew it-tfixkil tagħhom jista’ jikkawża nuqqasijiet devastanti fil-provvista u jipperikola s-sikurezza pubblika. Infrastrutturi kritiċi bħat-trasport u t-traffiku, is-servizzi tas-saħħa, il-finanzi u s-sigurtà — biex insemmu xi ftit — qegħdin jinsabu dejjem aktar f’idejn l-atturi privati fl-Ewropa bħala riżultat tal-mewġa ta’ liberalizzazzjoni u privatizzazzjoni f’dawn l-aħħar għexieren ta’ snin. Din is-sitwazzjoni hija problematika minħabba li s-setturi huma interkonnessi u l-vulnerabbiltà ta’ settur wieħed tnaqqas jew tipprevjeni l-prestazzjoni ta’ infrastrutturi kritiċi oħra (effett kaskata). Minn naħa, dawn l-interdipendenzi huma diffiċli biex jiġu vvalutati, u min-naħa l-oħra, l-iżgurar tal-prestazzjoni tagħhom huwa fl-interess tal-ġid pubbliku. B’mod partikolari fil-każ ta’ tfixkil fis-suq jew diżastri, ikun ta’ importanza kruċjali li jingħata aċċess lill-korpi pubbliċi ta’ koordinazzjoni li għandhom is-setgħa biex jiżguraw reżiljenza kkoordinata f’livell reġjonali. Dawn ir-riskji huma partikolarment għoljin fil-każ tal-elettriku, li mingħajru l-funzjonament taċ-ċivilizzazzjoni avvanzata tas-seklu 21 huwa prattikament inkonċepibbli, u blackouts mifruxa jwasslu għall-kollass tas-soċjetà kollha.

3.11.

Peress li l-bini fl-Ewropa jammonta għal madwar 40 % tal-konsum tal-enerġija, il-konnessjoni intelliġenti ma’ teknoloġiji ġodda, ir-rinnovazzjoni effettiva, u l-promozzjoni ta’ mudelli ġodda ta’ parteċipazzjoni taċ-ċittadini huma b’mod partikolari importanti għat-tranżizzjoni tal-enerġija u għaż-żieda fl-effiċjenza enerġetika fis-settur tal-akkomodazzjoni. Id-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli tippromovi din il-parteċipazzjoni tal-konsumatur fil-produzzjoni tal-elettriku rinnovabbli u tifforma bażi essenzjali għall-aċċettazzjoni tal-produzzjoni deċentralizzata tal-enerġija. F’dan il-kuntest, l-armonizzazzjoni hija importanti għaż-żona Ewropea kollha, sabiex kemm jista’ jkun unitajiet domestiċi fl-Ewropa jkunu jistgħu jipparteċipaw fit-tranżizzjoni tal-enerġija. Kunċetti bħall-kondiviżjoni tal-enerġija u l-enerġija komunitarja b’mod ġenerali jiftħu perspettivi sinifikanti biex il-grilji tal-enerġija jintużaw għal provvista fuq skala żgħira u orjentata lejn id-domanda li ttaffi l-piż fuq il-grilja.

3.12.

Il-KESE jtenni l-pożizzjoni tiegħu li l-għan huwa li jinkiseb l-akbar tnaqqis possibbli fl-emissjonijiet bl-anqas spiża soċjoekonomika possibbli. Il-KESE jirrakkomanda li jiġu kkombinati strumenti kompatibbli ma’ suq regolat tajjeb u miżuri regolatorji fejn meħtieġ, inklużi strumenti finanzjarji bl-appoġġ tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali u tan-Next Generation EU biex jikkontribwixxu għal ambjent tal-enerġija aktar effiċjenti. Iżda jrid ikun ċar ukoll li meta, fuq il-bażi ta’ analiżi bir-reqqa, ikun hemm indikazzjonijiet fondati ta’ falliment tas-suq eżistenti jew imminenti, l-awtoritajiet pubbliċi jeħtiġilhom jieħdu azzjoni ta’ rimedju, pereżempju permezz ta’ investimenti jew interventi fis-suq.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

L-investimenti fl-infrastruttura tal-enerġija huma kwistjoni ta’ tisħiħ tas-sigurtà tal-provvista u żvilupp tal-enerġiji rinnovabbli b’mod rapidu, effiċjenti u kosteffettiv fl-interessi tal-konsumaturi u tal-ekonomija. F’dan il-kuntest, kollox jorbot ma’ kwistjoni kruċjali: jiġifieri, min se jkollu s-setgħa li jikkontrolla tali infrastrutturi ċentrali bħall-grilja tal-enerġija u l-infrastruttura tal-ħżin fil-futur. L-investiment mill-kumpaniji tal-elettriku ilu jonqos mill-bidu tal-liberalizzazzjoni. Dan it-tnaqqis fl-investimenti — fil-grilja u fil-produzzjoni — wassal għal ostakli fil-provvista u qed ifixkel l-espansjoni ulterjuri tal-enerġiji rinnovabbli.

4.2.

Mil-lat ekonomiku, tqum il-mistoqsija dwar għalfejn in-network tal-enerġija, li huwa investiment attraenti għall-investituri minħabba li huwa affidabbli, ma għandux ikun attraenti wkoll għall-Istat. Id-dividendi mqassma kull sena minn kumpaniji privati jistgħu jerġgħu jiġu investiti fis-settur pubbliku fl-interess tal-ġid komuni u jtaffu l-piż minn fuq il-baġits pubbliċi. Dan mhux l-anqas minħabba li f’ċerti privatizzazzjonijiet parzjali fil-passat diġà rriżulta li s-sjieda pubblika kienet tkun id-deċiżjoni aktar għaqlija diġà għal raġunijiet finanzjarji biss. Għadd ta’ Stati Membri diġà jagħmlu użu minn strutturi pubbliċi jew semipubbliċi. Fl-istess ħin, hemm tendenza lejn muniċipalizzazzjoni mill-ġdid. Il-kwistjoni tal-vantaġġi u l-iżvantaġġi tas-sjieda pubblika u privata u/jew tal-finanzjament privat tal-infrastruttura tal-enerġija għal suq tal-enerġija li jiffunzjona tajjeb hija bla dubju importanti u għandha tiġi eżaminata fil-valutazzjoni ppjanata tal-Kummissjoni tal-alternattivi ta’ ottimizzazzjoni tad-disinn tas-suq tal-enerġija. Ir-riżultati ta’ tali analiżi jistgħu jservu bħala għodda siewja għat-teħid tad-deċiżjonijiet għall-Istati Membri, li huma responsabbli biex jiddeċiedu dwar is-sjieda pubblika jew privata tal-infrastrutturi tal-enerġija.

4.3.

F’dan l-isfond, il-provvista tal-enerġija lokali u reġjonali u l-muniċipalizzazzjoni mill-ġdid tal-utilitajiet — b’mod partikolari b’rabta mal-istrateġiji ta’ deċentralizzazzjoni — qed jiksbu dejjem aktar importanza. F’dan il-kuntest, l-investimenti pubbliċi fil-produzzjoni tal-enerġija deċentralizzata għandhom rwol importanti fil-livell muniċipali. Għandhom jiġu eżaminati possibbiltajiet oħra ta’ finanzjament, bħall-finanzjament dirett permezz tal-fondi. Is-soqfa tal-bini pubbliku huma partikolarment adattati biex jipprovdu distretti sħaħ b’enerġija solari bi prezz baxx.

4.4.

F’ċerti Stati Membri, qed jiġu pprovduti inċentivi finanzjarji biex jinkoraġġixxu l-espansjoni tal-fotovoltajċi. F’ittra lill-Kummissjoni, l-Awstrija, il-Belġju, il-Litwanja, il-Lussemburgu u Spanja jitolbu li bini amministrattiv, supermarkets, soqfa ċatti u impjanti industrijali jridu jkunu mgħammra b’sistemi fotovoltajċi taħt ċerti kundizzjonijiet. Is-sistemi fotovoltajċi għandhom isiru wkoll in-norma għal djar ġodda u rinnovati. Huma talbu lill-Kummissjoni tagħmel aktar flus disponibbli mill-baġit tal-UE għall-espansjoni. Il-KESE jilqa’ din l-idea u jistieden lill-Kummissjoni twettaq analiżi ta’ liema investiment, regolamentazzjoni u miżuri ta’ akkumpanjament bħar-riċerka u l-iżvilupp huma meħtieġa biex tingħata spinta lill-iżvilupp fotovoltajku kif ukoll lill-produzzjoni fl-UE.

4.5.

L-enerġija bħala ġid soċjali: f’dan il-kuntest, il-KESE ifakkar fl-implimentazzjoni tal-valuri komuni tal-Unjoni fil-qasam tas-servizzi ta’ interess ekonomiku ġenerali skont it-tifsira tal-Artikolu 14 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE), kif stabbiliti fil-Protokoll Nru 26 tat-Trattat tal-UE u fit-TFUE dwar is-servizzi ta’ interess ġenerali. Dan iżid l-effiċjenza u l-affordabbiltà u jipprevjeni l-fallimenti tas-suq.

4.6.

Il-kriżi attwali tal-enerġija tenfasizza l-importanza speċjali tal-enerġija bħala assi soċjalment rilevanti. Minbarra li jinżammu postijiet tax-xogħol u impjiegi ta’ kwalità għolja, qed toħroġ fid-dieher ir-rabta bejn l-aspetti soċjali u dawk ambjentali. Is-sjieda pubblika tista’ tiżgura kontroll demokratiku, investiment pubbliku, sigurtà tal-provvista, u distribuzzjoni ġusta tal-ispejjeż għall-konverżjoni tal-industrija tal-enerġija għal sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.

4.7.

Sabiex jiġu evitati investimenti ħżiena u żbaljati, ambigwitajiet u inkonsistenzi eżistenti li jikkonċernaw l-istrutturi bażiċi tas-sistema l-ġdida tal-enerġija, l-arkitettura tas-suq, ir-rwoli tas-suq u r-regoli tas-suq jeħtieġ li jiġu indirizzati, u b’mod partikolari l-impatt soċjali fuq il-ħaddiema u l-konsumaturi jeħtieġ li jiġu indirizzati mingħajr dewmien. It-tqassim ġust tal-piż tal-investiment għandu rwol ċentrali f’dan ir-rigward — l-istess japplika għad-distribuzzjoni ġusta ta’ kwalunkwe profitt. Il-kwistjoni dwar kif għandhom jiġu żgurati l-ħtiġijiet tal-investiment u l-profittabbiltà hija waħda mill-kwistjonijiet importanti li jridu jiġu indirizzati sabiex jiġi żgurat suq tal-enerġija li jaħdem bl-aħjar mod fit-tul. Il-KESE jieħu nota tal-konklużjonijiet tal-istudju tal-Aġenzija tal-Unjoni Ewropea għall-Kooperazzjoni tar-Regolaturi tal-Enerġija u l-Komunikazzjoni dwar is-swieq tal-elettriku u tal-gass f’dan ir-rigward u jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni li tivvaluta s-suq tal-elettriku.

4.8.

Aspett importanti fil-proċess tat-tranżizzjoni tal-enerġija se jkun il-koordinazzjoni u l-organizzazzjoni bejn l-importaturi, l-operaturi tal-grilji reġjonali, il-kumpaniji tal-enerġija taċ-ċittadini, l-awtofornituri u l-komunitajiet tal-enerġija li jużaw l-elettriku tagħhom lokalment, il-kumpaniji tal-ħżin u l-fornituri.

---

(1)  Din hija l-konklużjoni tal-federazzjoni għall-industrija tal-elettriku Ewropea, Eurelectric.

(2)  Pjan REPowerEU, COM(2022) 230 final.

(3)  Din hija l-konklużjoni tal-federazzjoni għall-industrija tal-elettriku Ewropea, Eurelectric.

(4)  Opinjoni tal-KESE dwar il-prezzijiet tal-enerġija (ĠU C 275, 18.7.2022, p. 80).

(5)  A Decarbonised, Affordable and Democratic Energy System for Europe [Sistema tal-Enerġija Dekarbonizzata, Affordabbli u Demokratika għall-Ewropa — mhux disponibbli bil-Malti].

https://www.epsu.org/sites/default/files/article/files/Going%20Public_EPSU-PSIRU%20Report%202019%20-%20EN.pdf

(6)  Opinjoni tal-KESE dwar “Riforma tal-qafas fiskali tal-Unjoni Ewropea għal irkupru sostenibbli u tranżizzjoni ġusta” (ĠU C 105, 04.03.2022, p. 11).

(7)  BEI 2006. Ex ante construction costs in the European road sector: a comparison of public-private partnerships and traditional public procurement. Economic and Financial Report (Spejjeż ta’ kostruzzjoni ex ante fis-settur Ewropew tat-toroq: paragun tas-sħubijiet pubbliċi-privati u l-akkwist pubbliku tradizzjonali — Rapport Ekonomiku u Finanzjarju [mhux disponibbli bil-Malti]) 2006/01, Blanc-Brude, F., Goldsmith, H. and Välilä, T., https://www.eib.org/attachments/efs/efr_2006_v01_en.pdf