Celem protokołu z Nagoi o dostępie i podziale korzyści jest sprawiedliwy i równy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych z państwem, które dostarczyło te zasoby genetyczne. Osiągnięte korzyści powinny przyczyniać się do zrównoważonego wykorzystywania i ochrony różnorodności biologicznej.

Ogólnym celem niniejszego rozporządzenia jest zapewnienie, aby osoby wykorzystujące zasoby genetyczne i związaną z nimi odpowiednią tradycyjną wiedzę w UE czyniły to w zgodzie z przepisami dotyczącymi dostępu i podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych obowiązujących w państwie będącym dostawcą tych zasobów.

Zasoby genetyczne są wykorzystywane do celów niekomercyjnych, jak i komercyjnych w wielu sektorach, w tym w sektorze badań naukowych, hodowli roślin, produktów leczniczych, kosmetyków, w przemyśle spożywczym i paszowym oraz biotechnologii. Są one wykorzystywane przez uniwersytety i przedsiębiorstwa do celów badań lub badań i rozwoju prowadzących do komercjalizacji produktów.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Wszystkie państwa (w tym państwa UE) mają prawa do zasobów naturalnych oraz prawo do decydowania o dostępie do zasobów genetycznych.

Wyzwaniem, przed którym stoją kraje będące dostawcami, jest monitorowanie ich zasobów genetycznych po ich opuszczeniu. Ważną wartością dodaną protokołu z Nagoi jest ustanowienie środków zgodności. „Kraje będące użytkownikami” muszą podjąć środki w celu zapewnienia dostępu do zasobów genetycznych wykorzystywanych w ich kraju zgodnie z przepisami dotyczącymi dostępu i podziału korzyści obowiązującymi w kraju będącym dostawcą (uzyskanie uprzedniej świadomej zgody i ustalenie wzajemnie uzgodnionych warunków). Informacje te są następnie przekazywane z powrotem do kraju będącego dostawcą. Rozporządzenie (UE) nr 511/2014 zawiera przepisy regulujące takie środki zgodności.

Podstawowym wymogiem rozporządzenia jest należyta staranność. Użytkownicy zasobów genetycznych dążą do uzyskania zestawu informacji istotnych dla zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy związanej z tymi zasobami, zachowują je i przekazują kolejnym użytkownikom. Jeżeli użytkownicy nie posiadają wystarczających informacji na temat legalności dostępu do zasobów i ich wykorzystywania powinni uzyskać zezwolenie, ustalić wspólnie uzgodnione warunki lub zaprzestać korzystania z tych zasobów.

Użytkownicy zasobów genetycznych są również zobowiązani do złożenia oświadczenia o należytej staranności. Złożenie oświadczenia o należytej staranności jest wymagane w UE na dwóch etapach:

na etapie otrzymania środków finansowych na badania naukowe, w przypadku gdy badania te wiążą się z wykorzystaniem zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy związanej z tymi zasobami;
na końcowym etapie opracowania produktu.

Oznacza to, że w UE istnieją dwa punkty kontrolne. Informacje z tych punktów kontrolnych są przekazywane do izby bezpieczeństwa w zakresie dostępu i podziału korzyści (międzynarodowego narzędzia informatycznego służącego do wymiany informacji między wszystkimi właściwymi podmiotami, utworzonego na mocy protokołu z Nagoi) oraz do krajów będących dostawcami.

Użytkownicy muszą przechowywać informacje o dostępie do zasobów i podziale korzyści z nich płynących przez 20 lat po zaprzestaniu korzystania z nich.

Każde państwo członkowskie musi wyznaczyć co najmniej jeden organ odpowiedzialny za wdrożenie niniejszego rozporządzenia. Organ ten otrzymuje oświadczenia o należytej staranności i jest odpowiedzialny za przeprowadzanie kontroli użytkowników.

Istnieją również dwa dobrowolne narzędzia pomagające użytkownikom w spełnianiu przez nich swoich obowiązków – rejestr kolekcji UE oraz rejestr najlepszych praktyk zgodnych z niniejszym rozporządzeniem.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od 12 października 2014 r., z wyjątkiem kilku artykułów, które stosuje się od 12 października 2015 r.

KONTEKST

Konwencja o różnorodności biologicznej z 1993 r. stanowi główne ramy międzynarodowe dla ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej oraz sprawiedliwego i równego podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych (zob. streszczenie dokumentu).

Protokół z Nagoi przyjęty w październiku 2010 r. opiera się na zasadach Konwencji o dostępie do zasobów genetycznych oraz podziale korzyści pieniężnych i niepieniężnych wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych.

Więcej informacji:

Podział naturalnych zasobów genetycznych (Komisja Europejska)
Dostęp i podział korzyści – rozporządzenie UE w sprawie dostępu i podziału korzyści (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

Zasoby genetyczne: pula genów gatunków występujących w przyrodzie i udomowionych lub uprawianych, odgrywających znaczącą rolę w wielu sektorach, w tym w sektorze badań naukowych, produkcji żywności, zdrowia, leków, kosmetyków i ekologicznych badań biologicznych źródeł energii. Odgrywają również ważną rolę we wdrażaniu strategii służących odbudowie zdegradowanych ekosystemów i w ochronie gatunków zagrożonych.
Tradycyjna wiedza: wiedza, którą posiadają społeczności tubylcze i lokalne.

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 511/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie środków zapewniających zgodność użytkowników w Unii z wymogami wynikającymi z Protokołu z Nagoi dotyczącego dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów (Dz.U. L 150 z 20.5.2014, s. 59–71)