/. N. 1.
DISSERTATIO ACADEMICA
DE'
OECONOMIA CIVIUM PER CURAM PRINCIPIS FLORESCENTE,
QUAM,
VENIA AMPL1SS. FACULT. PHILOS. UPSAL.
PR^SIDE
JOHANNE LOSTBOM,
S. THEOL. DOCT, OECON. PR. PROF. ORDIN. REG. ET BORGSTROM. S. R. S. P. H. ET R. S. S. ET L. H. G. NEC NON 8. P, H. H. M,
PRO GRADU
PUBLICO SUBJICIT EXAMINI
STIPEND. REG. ET V. D. M.
SALOMON MART1NUS SUNDELIUS ,
VEHMElAKflOS.
IN AUDIT. GUSTAV. MAJ. D. 29 MAJI 1782.
HORIS F. M. SOLITIS.
UPSALIiE,
apud JOH, EDMANj direct, et ileg. acad. typogr.

A patre nil princeps talis differre videtur , Florentem populum , >jui cupit effe säum*

f jjc S,
» $
§. i.
Status civilis Oeconomice promovende? aptior quam naturalis.
O economiae studium ipsa quidem naturae necessitas commendat; cum vitam sustentare o- mnes velint, sed absque adjumentis necessariis, cura & labore parandis, nemo possit. Hinc artium haec antiquissima , si usum spectaveris multiplicem & in- dispensabilem ceteris fere omnibus est anteponenda. Quamvis haec rei familiaris diligenter parandae atque prudenter administrandae solertia, primis terrarum incolis statim ab exordio mundi atque adeo ante instituta imperia, se se commendaverit, dubium tamen non est, quin per initas passim societates civiles plurimum ceperit incrementi. Etenim deficiente in statu primXVO nullisque imperii praesidiis firmato securitate, nec multae parabantur opes, nec partarum diuturna erat ac tuta possessio; adeoque vix ultra res ad vivendum maxime necessarias lese extendebat adquirendi & conservandi cura dominii. Sed introductis ad securitatem tuendam imperiis, atque diminuta violentiae & fraudis formidine, opti-
A 2 mus

3K ) 4 ( 8
mus quisque jure in res creatas divinitus concesso liberius frui coepit, atque, Deo fortunante, plurima paulatim inventa sunt vitT commodius transigenda subsidia*? unde 1-Ltior multo labentibus annis exorta est Oeconomiae facies. Civitas enim, cui per Divinam providentiam bonus ac sapiens publica: tranquillitatis adscrtor est praefectus, inter alios justae ac legitimae gubernationis fructus, hoc etiam commodum sentit eximium, quod auspiciis curisque principis non modo sertam tectamque, sed Iae» tius quoque efflorescentem videat bonorum corda- ^ torumque civium Oeconomiam. Atque in hoc quidem argumento brevi dissertatione pertractando nostra jam, bono cum Deo, versabitur opera, quam Tuse, L* ß. benigniori censura: commendamus.
Oeconomia privata , quce public<e fulcrum est % ffa civium exerceri debet induftria.
Oeconomiam civium dum florescentem sub moderamine principis patriae felicitatis studiosissimi considerandam adgredimur, privatam cujusque bona quaevis ad vitae conservationem & commoditatem ad- quirendi, servandi atque administrandi operam ac diligentiam potissimum spectamus; sed ita tamen, ut publicam Oeconomiam, quae aerarium regni ditat & sumtus inde necessarios.prudenter pro re nata distribuit, privatae Oeconomis fulcris sustineri profiteamur. Varum enim valent edam locupletissimi

$ ) 5 ( • 5K
mi summorum imperantium thesauri, fi fn subdito» rum domiciliis & tuguriis seva regnat inopia; cives vero Oeconomiae felicem navantes operam ad fluenti bonorum copiam setantes maximse sunt boni principis divitia?» Ipsis vero civibus hoc datum est negotium, ut rem familiarem propria cura & industria confervent atque amplificent, eurnque in finem illis sedulo utantur subsidiis, quas vel per se natura suppeditat, vel artes ingenuae attentis Oeconomis obtulerunt. Neque enim hanc a suis moderatoribus opem nisi perabsurde poterunt expetere, ut suis illi sumtibus aut operis publice conductis singulorum colant agros, aut alia ipsorum peragant negotia» Non certe magis, quam aeris & tempestatum inclementia, quibus vel annonae caritas ingravescit, vel navigia aut alia pereunt opera, Oeconomicis usibus destinata, prineipum minuit laudes, qui talium in se curam minime suscipiunt, sed praepotenti natur® Domino relinquunt. Deus autem ante omnia venerabunda rogandus est fiducia, ut consiliis & laboribus felicem largiri velit successum t manus deinde operi est admovenda totisque adnitendum viribus, ut res utiles rite cognitas in sua quisque A aliorum, inprimis vero patri®, propinquorum & amicorum commoda prarparare & convertere pcfsit. Futuras vero rerum & fortunae vices prospicere quidem prudens debet Oeconomus, & casibus improviso ingruentibus, apra, quantum fieri potest, parare subsidia, neque committere, ut in rebus, qua? communem hominum perspicacism non superant, turpem
A Z - cx-

$K ) 6 ( &
excusare cogatur incogitantiam atque socordiam t sed suis tamen viribus suaeque prudenti« minime fidens, Deo fatorum ordinem sapientissime dirigenti, cuncta Istissimo subjicit animo.
§- m.
Oeconomiam boni principes valentijfwta defensione conservant.
Sed inter adminicula, quibus fragilem hominum sortem, atque adeo industriam quoque Oeco* nomicam fultam Divina voluit providentia, instituta merito numeramus imperia; quae licet luis, ut inter homines, naevis & incommodis non careant, sed multis & quidem pestiferis non numquam abusibus sint obnoxia; plurimum tamen ad rerum & facultatum copiam feliciter parandam & augendam conducunt , si principes publicae felicitatis amantes & insigni praefulgentes sapientia gerunt rempublicam. Hi enim civibus suis, Oeconomiam impigre exercentibus, securitatem praestant, atque gravissima tum externis hostibus, tum a perversis sociis extimescenda removent obstacula. Pacem enim cum exteris fide, justitia & beneficentia servant ac stabiliunt, &, si quis illam injustis violare armis fuerit ausus, neque leniora tranquillitatem restituere valent remedia, forti non minus animo & prudenti consilio, quam copiis militaribus optime instructis alioque belli adparatu aut intentatas propulsat injurias aut s- raissa recuperat commoda, Intra societatem vero

V ) 7 ( &
publicam bonis legibus, earumque justa adplicatio- ne atque exsecutione possessiones civium a violentia & fraudibus, quantum penes eos fuerit, immunes servant. Quantum vero Oeconomiae civium conservanda prosit aequabilis promtaque justitiae administratio optime norunt, quotquot vel injustos avaritiae aut superbis in suas opes insultus retundere, vel ereptas vi aut dolo fortunas recuperare legum judiciorumque beneficio potuerunt: atque etiam, quid obtinere merito a constitutis innocentis vindicibus debuissent, illi haud ignorant, qui, denegata per imperitiam aut injustitiam judicantium ope, bonis miserandum in modum spoliati mendicantium ordini vel servorum gregi sese adseriptos dolent. Sed nec imperiis civilibus per se spectatis, nec bonis imperantibus, quibus insciis ista geruntur, violatio justitiae atque innocentis in foris non num- quam obvia vitio est vertenda! sed tum justitis administris , jura vel ignorantibus vel negligentibus, tum ipsis litigantibus jurium suorum ignaris singu- latim est tribuenda. Quoties igitur vel in codice legum vel in edictis illas explicantibus quidquam legimus, quod modum bona adquirendi, defendendi aut alienandi determinat, quoties justam in controversia quadam civili latam percipimus sententiam, grato semper agnoscere debemus pectore, quod his dominia muniuntur atque Oeconomia civium conservatur prssidiis.

§- IV.
Oeconomiam bonis infiitutis , honore , praemiis Of proprio exemplo cultores ejus incitando , principes benigni reddunt flo- rentiorem .
Proprium quidem hoc est summi imperantis, ut suorum sit vindex ac defensor civium; ad hoc pacto sanctissimo sese obstrinxit: sed heic tamen non subsistit benignus optimi principis in populum fu* um animus. Ut imperans jubet, vetat, puniti ut patriae pater docet, hortatur, laudat, ornat, atque suo etiam exemplo ad optima quaevis excitat. Itaque defendendo strictum quasi officium implet: excitando autem & svadendo beneficum insuper declarat animum. In Oeconomia igitur civium ad flo- rcntiorem promovenda statum, praeter securitatem cultoribus ejus publica auctoritate praestitam, multa etiam paterni erga populum suum amoris documenta princeps exhibet optimus. Non enim leges tantum sancit ad Oeconomiam spectantes, quibus plurimae continentur cautiones de ordine laborum modoque agendi commodo: verum institutis etiam varii generis Oeconomicis favet; ita tamen, ut o- mnes simul Oeconomiae partes foveat, nec ulli curam plane subtrahat benignissimam. Namque nullus est opes honeste quaerendi modus, qui non sua sit laude dignus suumque societati adferat emolumentum. Agricultura in primis, qua? ceterarum Oeconomis partium basis est & praecipuum publica*
pro-

B ) 9 ( B
prosperitatis fundamentum, optimis semper \dvka* tum rectoribus inhonore fuit ac deliciis; neque tamen ideo artes manuarias, aut rem metallicam, aut commercia , aut cetera vivendi ac ditescendi genera contemnenda judicarunt» Honor alit artes immensumque ad magna quaevis agenda calcar addit gloria,* cujus studio optimus quisque ducitur. Hinc Oeconomiae maximos etiam hac via boni principes conciliarunt progressus, quod peritos ac diligentes Oeconomos non solum communi bonorum civium aestimatione dignos, sed singularibus quoque honoris titulis atque insignibus ornandos censuerunf. Idcirco praemia honorifica tum rerum aut artificiorum in Oeconomia utilium inventoribus, tum problematum Oeconomicorum acutissimis solutoribus publice constituta fuerunt atque erogata. Cum vero ad alios , praesertim dignitatis & sapienti« splendore fui« gencissimos, imitandos natura simus proni, maxima utique exemplorum in utramque partem vis est. Eo pernicius , ut ait Cicero, de republica merentur vitio fi principes, quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed etiam ea infundunt in civitatem , plusque exemplo quam peccato nocent . Boni autem luis factis ad imitandum propositis animos civium celerius fordusque ad praeclaras impellunt actiones & virtutes, quam multis omnino praeceptis sermoni- busque orator facundissimus. Etenim, ut eleganter canit Claudianus,
B
com-

$ ) *0 ( $
~ - - - . componitur orbis
Regis ad exemplum : nec sic inflectere sensus Humanos edifta valent , ut vita regentis.
Mobile mutatur semper cum principe vulgus.
Videmus quid in Oeconomia commendanda nobiliorum in quavis paroecia & magnatum in singulis provinciis valeant exempla. Mirandum igitur non esi, si Oeconomos ostentaverit praffianrissimos, 8r Oeconomi® atque inde fluentis opulenti® maxima incrementa senserit respublica , cui moderator contigit rei familiaris amplificanda cupidissimus, qui studium hoc per se utilissimum sua diligentia illustret, civibusque suis efficacissime commendet.
§. V.
Illustratur hoc exemplis GUSTAVI ANIS.
Ne vero sine exemplis Oeconomiam cura prin- eipum optime florere nos doceamus, ad Cyrum Persarum regem provocare licet, qui agrieulturx suo exemplo amplificat® summis apud Xenophontem laudibus extollitur: laudari etiam Romani veteres possunt, quorum moderatores frugali diligentique rei familiaris & prxsertim agriculcur® administra- tione, magnam ipsi laudem sunt consecuti; & cives quoque suos aliquamdiu felices habuerunt imitatores. Verum enim vero ea patri® nostr® est felicitas, ut domesticis in hac re abundans exemplis, externa
pa-

$ ) II ( &
parum requirat. Quis enim nescit GUSTAVI I immortalia in Oeconomiam patri« merita? Quis ignorat ipsum non modo ut regem summa Oeconomos auctoritate defendisse, sed in primis ut patrem indulgentiflimum monitis consiliisque saluberrimis, & quod maximi erat ponderis, ingentibus admodum indu siri« & continenti« documentis, collapsam patri« Oeconomiam in singulis ejusdem partibus resiaurasse ac florentiorem reddidisse? Atque ut GUSTAVIANA tantum adferamus exempla, norunt omnes GUSTAVUM ADOLPHUM, gloriosissima; memori« regem, dum foris regni fines victrici dilataret manu, Oeconomiam domi nequaquam neglexisse, sed saluberrimis promovisse legibus & insiitutis. GUSTAVI autem III, Regis Au- gnstiffimi , vere paternam public« felicitatis & , qu« huic maxime inservit, Oeconomi« florescentis curam, qua optimis scientiarum subsidiis & validissimis praemiorum incitamentis industriam & aemulationem civium acuit, nostra impensius admiratur aetas, atque donec artibus & institutis Oeconomicis suus per orbem constabit honos, grata celebrabit posteritas.
§. D. 6.
•^Ir i$fc"
4

PL ReVr & Clarissime Dom. Candidate!
IMufarum solitos aris dum ponis honores,
Fers & laurigero thurea dona Deot
Eloquar, an sileam? montis radicibus alti
Haerens scandentem Te juga voce sequar.
Non laudes verae celebrem virtutis Amici $ Merces est virtus splendor & Ipsa sibi.
Non animi dotes pingam nec Apollinis artes, Res ne pulchra rudi sordeat effigie.
I pede Tu fausto, sacris & rite peractis, Accipe sudoris praemia justa Tui.
Dat Phcebus lauros, Laurus velut ipsa virescit, sternum serves, forte favente, decus.
Sic simul incolumis, si quid pia vota valebunt, Tu vives Pylios Sc sine nube dies,
A. H. N.