r vm t .. \ 4 'i.* WU:^ WG. ' WW kafeia. fS 3 ' : j'£jd $U2Mt]?uSu EEA^; . .. """ ’ ■•' SS- Canonum ex Opa.- S Benedicti V •Celebres Collectores et I nterpretes, * -r-— -rTr.'? n>U.TIH I WI' —. i ni i mmww-— m 'WUT ii MWT,n i „ff i|liiiP | i| i i|i||i ; r W KW ; äi 'I I is ■sstfS ißuT'cke.rdity" ^vv^AN'.'i.' .*$$&{> »:>.%ikT*e?C a '> 'U i m >;; .*1 I . \cclß.uJA&ea.f ^attarrnjl O CareZ j t®!SS It ifrk. i Mißß WMWD '( similantur h Ttegnn- COLLEGIUM UNIVERSI JURIS CANONICI, ANTEHAC Juxta triplex Juris Obje&utn partitunu NUNC VERO SERVATO ORDINE DECRETALIUM ACCURATIUS TRANSLATUM, ET INDICE COPIOSO LOCUPLETATUM. Omnibus tam in Foro, quam in Scholis apprime utile ac necejjarium, A U T H O R £ P. LUDOVICO ENGEL, ExMonastenoExcmpcoMclliccnßOrd.S.P.BEK£DienInser. Austri* J.U.D, Eminenrissimi CelfifTimi ac Reverendiss.Principis & Archi-Epflcopi Salis- burgensis Consiliario Ecclesiastico, & in Alma Universitate Salisburgensi Pro- cancellario ac SS. Canonum Professore Ordinario. editio SEPTIMA, K “£i NA - v ' Cui acctjßt Ejusdtm Authoris Traffutm DE PRIVILEGIIS MONASTERIORUM, Cum Gratia & Privilegio Speciali Sac. Caf. Ma\eß. septima vice renovatus. SALISEURGI, Typis Toajwjis JosEfHi Mavr, Auli«o*Acadenmi lypographi, Le Libllopol». SALISEURG I , Typis Toawhs Joss?Ui Mavr, Auli«o*Acadenmi lypographi, Le Libllopol». , AMICE LECTOR. Ovant i nunc septima vice recusam , &* a Typi erro . ribus omnino mundam editionem vides COLLEGII JURIS CANONICI Authorc R.P. Ludovico Engel , cx Meilicensi exempto Monasterio Ord. S. Bened. Infer. Austriae : Encomium lauda • tijjimi Authorispraeterea nuilum require, quia toties repetita recusio pretium operis, in ebque Magißrum abundantisi/te laudati &* tu quoque laudabis,posiquam nuclei dulcedinemgustaveris: /»Quarta, Anno \69Z,fada editione quatuor Caesarea Privilegia diversis vicibus mihi clementißme indulta in fronte ad verbum adjundta fuere : sed hac & procedente vice inutili isthoc labore supersedendum exißimans , novislimam duntaxat Concestlonem Imperatoriam , vigore cujuspraeter me nemini , quamdiu Privilegium durat, opus imitando imprimere licet, integram adprimere volui, dies tamen & annos cujus libet Cojarei iudulti consules juxta suam'seriem ex* preß : quod pro notitia^ &* admonitionefypographorum (scuti opus elij fußet at. Tuque amice LeSlor tam Operi, quam Typograph fave , ac vale : Salisburgi die 19 Manti 1712. Joannes Josephus Carolus Mayr. SERIES PRIVILEGIORUM CJESAREORUM. Primum emanavit Secundum Tertium Quartum Quintum Sextum Septimum 29. Augusti Anno 1671. 2 7. Martii Anno 1780. »L. Aprilis Anno l68§. 24. Martii Anno 1692, 1. Julii Anno 1699. 29, Mati Anno 1705. iS.FebruamA/sne 1712, CARO. t^/cfjsfs ef» /f.fTi jo-» «f» „*$»„ «'s c ~/Pl. .fr». f j * cK" A £-^0^-2 S ^ § ( *4& i4t> S^iS^i .TtfCT ^'> t¥J S^r M? Vs}?*Wi*IhtW?W ISHE *q £2 AROLUS Sextus Divina favente Clementia Electus Romanorum Imperator, femper Augustus, ac Germaniae, Hi. spaniarum,Hungariae, Bohemiae, Dalma. > tiae, Croatiae, Sclavoniae &c. Rex, Arthi- dux Austnae, Dux Burgundiae, Styriae, Carinthiae, Car- niolaeSt Würtembergiae, ComesTyrolis, &c, Agno* scimus & notum facimus tenore praesentium Universis, quod, cum nobis fidelis nobis dilectus JoamesJosephus Carolus Mayr, Aulico- Academicus Bibliopola St Typo- graphusSahsburgensishumiliimc exposuerit, Privilegium super COLLEGIO UNIVERSI JURIS CANONICI P. Ludovici Engel defunctae Matri suae sibique vigesima nona May Anno Millesimo Septingentesimo Quinto ad sexennium sub Augustissimo Romanorum Imperatore JOSEPHO felicissimae Memoriae Fratre Nostrxdilectssi simo concessum expirässe* demississime supplicando, ut Privilegii illius Concessionem pro se haeredibusque suis ad alios fex annos prorogare Se extendere clementer dignaremur ; Nos submissis pariter, Se aequis ejusdem precibus benigne annuendum duxerimus, prout per praesentes annuimus, ac proinde omnibus, Se singulis Typo« graphis, Bibliopolis, Bibliopegis, aliisque quibuscunque rem, § rem, & negotiationem librariam exercentibus firmiter O 'inhibemus, & praecipimus, ne quis praenominatum opus per sexennium a vigesima quinta Februarii Anni labentis *** computandum in Sacro Romano Imperio, Regnorum- ite que ac Dominiorum Nostrorum hereditariorum finita, bus, simili vel alio quovis typo aut form d, si ve in toto sive Hi, in parte recudere,vel alio recudendum dare,alibi recufum na. importare, vendere, aut distrahere clam, vel palam citra ,hi,' Consensum praedicti Joannü Jofiphi CaroliMayr ejüsvc haeredum praesumat; Si quis vero interdictum hoc no« m stu m Caesa reum violare, aut transgredi ausus fuerit, eum J/jj non modo hujusmodi Libris perperam quippe recusis, y s (quos quidem prafAtus Mayr ejusque Haeredes ubicun« f p 0< que deprehensos sive propria authontate sive Magistratus m Loci illius auxilio apprehendere, & sibi vendicarc potuc« •| p ( runc) de facto privandum, sed & poenl insuper quinque y marcarum Auri puri aerario, seu Fisco Nostro Imperiali; oat j Lc pastorum usibus ex sequo pendenda irremislibihterde« ms cernimus mulctandum; dummodo tamen hujus Privi« g,s. Iegii Nostri Caefarei tenorem ad publicam omnium No- ut titiam in fronte exhibeat, & ejus Libri quinque ad minias mum Exemplaria ad Cancellariam Nostram Imperialem s di. Aulicam transmittantur. Mandamus ergo Universis & n/f. singulis Nostris, & Sacri Romani Imperii Regnorumque a* & Provinciarum Nostrarum haereditariarum subditis cu* po j u scunque status, gradus, ordinis, dignitatis, conditionis, pe aut Prominentiae existant, tam Ecclesiasticis, quam Sae- 6JU, cula« Mularibus , praesertim vero iis, qui in Magistratu consti. tuti vel proprio vel superiorum suorum nomine, & loco Juris & Justitiae administrationem exercent, ne quemquam Privilegium hoc Nostrum Caefareum temere, Lc impune transgredi, aut violare patiantur , quin potius praescripti poena plecti, aliisque modis idoneis, coerceri curent, quatenus, & ipsi eandem mulctam evitare volue« rint. Harum testimonio Litterarum manu Nostro subscriptarum , & Sigilli Nostri Caesarei appressione munita« rum > Quae dabantur in Civitate Nostra Viennae, Vigesi. rnä quinta Mensis Februarii, Anno Domini Millesimo Septingentesimo Duodecimo , Regnorum Nostrorum Romani Primo, Hispaniarum Nono, Hungarici, & Bo* hemici vero pariter Primo. CAROLUS. Fridericus Carolus Comes de Schoslboxn. Ad Mandatum Sacra: Caesareae Majestatis proprium. Petrus Jofcphus Dolberg m.pr. APPRO. APPROBATIO FACULTATIS THEOLOGICAE SALISBURGENS1S. P Rodit iterum Collegium Adm. R. Clariss. P. L u d o v i c i Engel, quod antea per p artes ; nunc totum ,plenä facie Collegialiter collectum unnm Corpus , Corpori Juris conformatum , in lucem venit- Quanquam autem jam trinis prius Approbationibus Theologicis, imo communi Doctorum expectatione, calculo plausu, receptum , probatum, in schola, foro, libris allegatum, approbatione non egebat: tamen quod in majori forma prodit ; etiam in majori & meliori forma , in Folio nempeJ (quidni & ex folio Sybilla ?) commendari debuit. Ego uno verbo absolvo. Angelicum ab Auttore, doctrina, puritate, Lc claritate, sive Corpus ( si sic loqui liceat) sive Collegium , dico. Dignum non tertio tantum, sed contesimo pralo. Sic sentio, sic, quod bis olim probavi, approbo & judico. Saiisburgi i. Januarii 1681. In 'vitent fyeffabilis D. Decani Facultatis P.JOSEPHUS MEZGER,Ord,S. Benedicti, ad S. Petrum Salisb. Professus & Prior, SS.Theol. & J. U.D. Celsiss. & Reverendiss. Princip.& Archiep.Salisb. Consiliarius Ecclesiasticus, in Universit. Salisb. Procan- eellarius, & S. Scriptura Professor Ordinarius. APPROBATIO ' FACULTATIS . JURIDICAE SALISBURGENSIS. P Rasens Liber nunc secundum ordinem Decretalium distributus commendatione non indiget, quia ipsum Excellentia Authoris Angeli abunde commendat, qui magnum Universitatis hujus lumen, & ingens Facultatis nostra decus extitit, jure proinde optimo Opus hoc Angelicum toties desideratum & publice utile publicam lucem meretur. Ita censet Sahsburg. 14. Januarii Anno 1691. JOANNES BAPTISTA MOSER,J.U.Dact. Celsissimi & Reverendiss. Principis, & Archi ep. Salisb.&c. Consiliarius Aulicus, Pandectarum Professor Ordinarius, &p. t. Facult.Jurid. Decanus. XX SERIES T SERIES TITULORUM IN LIBRIS DECRETALIUM GREGORH IX. UBER I. DECRETALIUM. Tit. vel non. 160 I. 1"~\E summa Trinitate & Fide Ca- 20. De Corpore vitiatis ordinandis vel Jl_ ß tholica, 14 non. 161 L. De Constitutionibus. 17 21. De Bigamis non ordinandis. 166 J. De Rescriptis. fz 22. De Clericis peregrinis. X70 4. De Consuetudine. 6 f . 2}. De Officio Archi-DiaconL 17 t f. De Postulatione Praelatorum. 79 24. De Officio Archi-Presbyteri. 17z 6 . De Electione & electi Potestate. 77 2f • 2 6. 27. De Officio Primicerii, Sacri- 7. De Translatione Episcopi. 107 stae ,& Custodis. 174 8- De Authoritate&usu Pallii. 109 28* De Officio Vicarii. 17s 9. De Renuntiatione, l 1 l 29- De Officio & potestate Judicis Dele- 10. De supplenda negligentia Praelato- gatü 381 rum. 117 30. De Officio Legati. 187 II. De Temporibus Ordinationum , & jf. De Officio Judicis Ordinarii. 192 qualitate Ordinandorum. 120 32. De Officio Judicis. 19p 12. De Scrutinio in Ordine faciendo. 154 3 5. De Majoritate&Obedientia. 210 Ij. DeOrdinatis ab Episcopo,qui renun- 34. De Treuga & Pace. 2J| tiavit Episcopatui»vel ab Excommuni- J f. De Pactis. 242 cato. 136.36. De Transactionibus. 26A 14. Ddtate &QuaIitate &Ordine prae- 57, DeP-ostulando. zpf ficiendorum. x; 8 38* De Procuratoribus, 277 Is- De Sacra Unctione. 149 39. DeSyndico. 282 16. De Sacramentis non iterandis, isi 40. De his, quae vi metusve causa 17. De Filiis Prsesbyterorum Ordinandis fiunt. 28? vel non. isz 41, De in integrum restitutione, 288 18- De Servis non ordinandis, & eorum 42. De Alienatione Judicii mutandi cau- Manumiffbne. isF sä facta. 296 19. DeObligadsadRatiociniaordinandis 45. De Arbitris. 797 LIBER II. DECRETALIUM. Tit. datur ad testium receptionem vel ad r« ff~\E Judiciis. 30? sententiam definitivam. 343 2. Iw^De Foro competenti. 307 7. De Juramento. 344 3. De Libelli oblatione. 336 8. De Dilationibus. 346 4. De Mutuis Petitionibus. 339 9. De Feriis. 347 5 De Litis Contestatione. 341 10. De Ordine Cognitionem. 351 6. Ut Lite non contestata non proce« Tit. Series Titulorum i»III. Libris Decretalium 114 iA isDi Tit. ii. ve Plus petitionibus/ 3 p 2 J2. De Cauia polTessionis & Proprietatis. m i 3. De Restitutione Spoliatorum. 337 14. De Dolo & Contumacia. ;6r lf. De eo , qui mittitur in pofiessionem rei lervandae causa* z6p 16. Ut lite pendente nihil innovetur. 367 17. De Sequestratione Polsessioriis & Fructuum* Z68 18. De Confessis. 369 1 9. De Probationibus. 97 s Tit.2C.DeTestibus&Attestationib.l, 21 . De Testibus Cogendis. pagJ ’ 22. De Fide Instrumentorum. J 9 s 2 j. De Praesumptionibus. 411 24« De Jurejurando. 416 2 f. De Exceptionibus. 427 26. De Praescriptionibus* 428 27. De Sententia & Re judicata. 433 28. De Appeliatiqnibus, Recusationibus, & Relationibus. 461 29. De Clericis Peregrinantibus., 474 50. De Confirmatione utili velinut. ibid. TIBER III. DECRETALIUM. Tit* 1. T^\E Vita & Honestate Clericorum; u 476 2. De Cohabitatione Clericorum & Mulierum. 481 3. De Clericis conjugatis. 484 4. De Clericis non Residentibus in Ecclesia vel Praebenda. 488 p. De Praebendis & Dignitatibus, f 02 6. DeClerico aegrotante vel debilitato, p p 3 7. De Institutionibus. pp8 8 • De concessione Praebendae, & Ecclesiae non vocantis. p6l K Ne Sede vacante aliquid innovetur. 10. De his, quae fiunt a Praelatis sine consensu Capituli. p68 n. De his, quT fiunt a majore parte Capituli. fjj 12. Ut Ecclesiastica Beneficia fine dimi- nutione conferantur. 37 p 13. De Rebus Ecclesiae non alienandis. _ 380 14. De Precariis; p^2 lf. De Commodato* p^p 16 . De Deposito. p^p * 7 * De Emptione & Venditione. 604 Tit. 18. De Locato & Conducto. 19. De Rerum Permutatione. 616 6;; 20. DeFeudis. 6;p 21. De Pignoribus & aliis Cautionibus. 69p 22- De Fidejussoribus. 663 23* De Solutionibus. 672 24. De Donationibus. 682 2 p. De Peculio Clericorum. 693 26. DeTestamentisSt ultimis Voluntatibus. ^ 698 27. De Successionibus ab intestato, 721 28. De Sepulturis. 73 p 29. De Parochiis & alienis Parochianis 746 30. De Decimis, Primitiis, & Oblationibus. 7 fi Z 1. De Regularibus & Transeuntibus ad Religionem. 781 $ 2. De ConversioneConjugatorum. 814 33. De Conversione Infidelium. 821 34 - De Voto & Voti Redemptione, 823 3p. De Statu Monachorum & Canonicorum Regularium. 939 36. De Religiosis Domibus, ut Episcopo si tu subjectae. 844 X X L )7- D « Seriei Tituhrum in IV. & V. Lib. Decretalium. ; 7. DeCapesiis Mor»cKorum & aliorum Religiosorum. 84) 58. De Jure Patronali*. 8fg 39. De Censibus, Exactionibus, & Procurationibus. 87J 40. De Consecratione Ecclesiae, vel Altaris. 876 41. De Celebratione Missarum , & Sacramento Evcharistiae, & aliis divinis Officiis. 890 42. De Baptismo, & ejus Effectu. 901 4 ?. De Presbytero non Baptizato. 90s 44. De Custodia Evcharistiar, Chrismatis, & aKorum Sacramentorum. 960 4f. De Reliquiis, & Veneratione Sanctorum. 507 46. De Observatione Jejuniorum. 909 47. De Purificatione post partum. 91 1 48. De EcdcsiisiEdificandis , vel Reparandis. Ibid. 49. De Immunitate Ecclesiarum, Coemeterii, & Rerum ad eas pertinentiu. 91 f fO. Ne Clerici vel Monachi Saecularibus negotiis se immisceant. 93 f LIBER IV. DECRETALIUM. D E Sponsalibus & Matrimoniis. pag.937 De Desponsatione Impuberum. 9 sj De Clandest. Ddponsatione. 962 De Sponsa Duorum. , 970 De Conditionibus appositis in de- sponlatione vel aliis contractibus. 972 Qui Clerici vel voventes Matrimonium contrahere possunt. 977 De eo, qui duxit in Matrimonium, quam poiluit per adulterium. 980 De Conjugio Leprosorum. 98; De Conjugio Servorum. ibid. De Natis ex libero ventre. 98 s De Cognitione Spirituali. ibid. *2. De Cognatione Legali. 987 13. De eo, qui cognavit consanguineam uxoris suae vel Sponsae. 989 14. DeConsanguinitate & Affinitate.931 X f . De Frigidis & Maleficiatis, & Impotentia adeundi. 998 1 6. De Matrimonio contracto contr a interdictum Ecclesiae. 100? 17. Qui filii sint legitimi. 1014 tg. Qui Matrimonium accusare possunt, vel contra illud testificari. 101 9 19. De Divortiis. 102; 20. De Donationibus inter virum & u- xorem, & de dote post divortium restituenda. 1032 21. De Secundis nuptiis. *039 LIBER V. DECRETALIUM. ^ E Accusaticnvbus, Inquisition!» ...>'bus & Denuntiationibus. 1048 De Calumniatoribus. K'ff DeSimonia., & ne aliquid pro spiritualibus exigatur, aut promittatur. I0f<» Tit. 6 . Ne Praelati vices suas, ve! Ecclesias sub annuo censu concedant. 1068 De Magistris, & ne aliquid exigatur pro licentia docendi. 1069 De Judaeis, Saracenis, & eorum servis. 1071 Tit. Series Titulorum i» V. Lib. Decretalium. T it. 7. De Haereticis- 107s F. De Schismaticis, & Ordinatis ab eo. 1079 5. De Apostatis, & reiterantibus baptisma. 108I 10. De his, qui filios occiderunt. 108i I l. De Infantibus & Languidis expositis. 1084 1 2. De Homicidio volunt:casuali. 108 f iy.DeTorneamentis. 1102 14. De Clericis pugnantibus i» duello. ito; iy. DeSagittariis- 1106 16 . De Adulteriis & Stupro. 1107 17. De Raptoribus, Incendiariis, & Vio« ur? 1122 JJ2f II48 nyi ny7 ibid. Hs8 latoribus Ecclesiarum. l8- DeFurris. 19. DeUsuris. 20. De CrimineTalsi. 21. DeSortilegiis. 22. De Collusione detegenda. 2Z. De Dilectis Puerorum. 24. De Clerico Venatore. Tit. 2f. De Clerico Percussore. ibid. xG. De Maledicis. II sA 27. De Clerico excommunicatOi deposito, vel interdicto ministrante. n6o 28- De Clerico non ordinato ministrante. n6r 29. De Clerico per saltum promoto. 1 i6r 30. De eo, qui furtive ordinem suscepit. ibid. ; 1. De Excessibus Praelatorum,& Subditorum. neTj De Novi Operis Nuntiatione. 1164 5 ;. De Privilegiis, & Excessibus privile- giatorum. n66 34. DePurgatione Canonica. T ;y. DePurgatione Vulgari. j 36. De Injuriis & Damno dato. 37. De Poenis, z 8. DePoenitentiis &Remissionib 9 .i 20 J Z9- De Sententia Excommunicationis, Sulpensionis, & Interdictionis. 1208 40* De Verborum significatione. 1252 41. De Regulis Juris. I2f4 nSj 118s 1197 RUBRICARUM DECRETALIUM. SEU TITULORUM. In his quinque Decretalium Libris contentorum. Ordine Alphabetico congestus. A. De Alienatione Judicii mutandi causa sa- De A Ccufationibus, Inquisitionibus, cta. l.i.tit.42. 29 1122 947 €if 355 663 DeMajoritate&Obedientia.l.i.t.qjar® Maledicis, l.f. t.76. l lfA Matrimonio contracto contra interdictum Ecclesiae. I.;.t.i6. 1005 Mutuis Petitionibus. 1.2. t,4. 339 N. N Atis ex libero ventre. I.4. 1 . 1 o. 98s Ne Clerici vel,Monachi saecularibus negotiisse immisceant. l.z. t.fO. 9; f NePrselati vices suas velEcclestas sub znuo censu concedant, l.f. t.4. 1068 ( fSf H. Ne sede vacante aliquid innovetur.1.3 4.9. H iEreticis. l.f. 1.17. 107 s Novi operis nuntiatione, l.f. t. 32. 1164 His quae vi metusve causa fiunt. hh. O. 1. tit. 40. 28; /"YBligatis ad ratiocinia ordinandis vel 'His quae fiunt a Pralato sine consensu Ca- vJ* non. 1.1.1.19. pituli. l.J. t.io. f68 ObservationeJejuniorum.I.;. t.46. Hisquae fiunt a majori parte Capituli. I. 3. Officio Archi-Diaconi. 1.1. t.23. tit. n. f 71 Officio Archi-Presbyteri. l.F.t. 24 . His qui filios occidemnt. l.f. 1.10. 108; Officio Primicerii. l.i. r.2f. 1 Homicidio voluntario vel casuali. l.f. t.2. Officio Sacristae. 1.1.t.26. j I. ( io8f Officio Custodis, l.i. t.27. j ] MmunitateEcclesiaru,caemeterii,&reru Officio Vicarii, l.i.t. 28. 17s (igi adeaspertinentiu. 1.34.49. 91s (1084 Officio&PotestateJudicisdelegati.Li.t;29 Infantibus & languidis expositis, l.f.t. 11. Officio Legati, l.i. t. 3.0. 187 3n integrum restitutione, l.i.t. 12. 288 Officio Judicis ordinaiii. l.i.t.31. 192 Injuriis & damno dato. l.f. t. 3 6. H8f Officio Judicis, l.i. t. 3 2. 19p Institutionibus, l.j.t .7. ff8 Ordinaris abEpiscopo, qui renuntiavit E- Judafis, Saracenis, & eorum servis, hb.f. pilcopatui. 1. r. t.i 3. x jg 160 9C'9 17 t J75 174 tit. 6 . Judiciis. 1.2. t.l. Juramento calumniae. 1.2. t.7. Jurejurando. 1.2.1.24. Jure Patronatus. l.z. r.38. L. I lbellioblatione. 1.2. t.;. Litis contestatione. 1.2. t.f. Locato & conducto. 1.;. r.ig. M. 1071 Ordine cognitionum. I.2.t.io* ;fi 30; 544 416 858 P. M P Actis. I.i. t. 5 5*. 242(29-746 Parochiis, & alienis Parochianis. 1.;. t. Peculio Clericorum, l.q. t.2f. 69 j Pignorib 9 & aliis cautionib 9 .1.3.t.2i.6f9 Plus Petitionibus. 1.2. t.11. ;fr Poenis, l.f.1.17. 1197 <1203 6r6 Poenitentiis, & Remissionibus. Lf.tit.38. ... Postulando, l.i. t.37. 27f Agistris, & ne aliquid exigatur pro Postulatione Praelatorum. 1.2. t.f. 7; licentia docendi, l.f.t.f. 1069 Praebendis ScDignit.l. 3. t.f. fo2 De z;6 ?4i Ini e.'i Abhabeticus Titulorum. De Precariis. L3.tit.i4. f$z Presbytero non baptizato, 1 - 5 « t.43. 90 f Praescriptionibus. 1.2« tit.26 • 428 Praesumptionibus. 1.2. tit.23. 411 Privilegiis & Excessibus Privilegiatorum. l.f. tit. 33. I166 Probationibus. 1.2. tit.19. 37s Procuratoribus. 1.2. tit.3 8. 277 Purgatione Canonica. 1. f. tir. 3 4. 1183 Purgatione vulgari, l.y. tit. 35. ibid. Purificatione post partum. [.3^.47. 911 Q Ui Clerici vel voventes Matrimoniu contrahere possunt. 1.4. t. 6. 977 Qui Matrimonium accusare possunt, vct contra illud testificari. 1.4.1.18« 1019 Qui Filii sint legitimi. I.4. t.17. 1014 R* R Aptoribus, incendiariis, & violatoribus Ecclesiarum. I.s. t.17. 1147 Rebus Ecclesiae alienandis vel non. I.3. tit.IJ. 580 Regularibus & transeuntibus ad Religionem. 1.3. tit.3 r. 78 x Regulis Juris. 1.5.1.41. 12 54 Religiosis domibus, ut Episcopis sint subjecta?. I.3. t.j6. 844 Reliquiis & veneratione Sanctorum, lib.4. Renuntiatione, l.f. t.9. x 11 (t.45. 907 Rerum permutatione. 1.3.1.19. 63 3 Rescriptis, l.i. t.3. 52 Restitutione spoliatorum. 1.2.1.13. 357 S.' S Aeramentis non iterandis.l. l.t. 16.151 Sacra Unctione. I.i.t.15. 149 Sagittariis, l.f. t.if. Jit>6 Schismaticis. I.5. t.8. 1079 Scrutinio in ordine faciendo. lib.l. 1.12. Secundis Nuptiis. I.4. t.2. 1039 C 1 54 Sententia & re judicata, 1.2.1.27. 453 Sententia Excommunic. l.y. t.3 9. 1208 De Sepulturis. L3.tit.28. 735 Sequestratione possessionum & fructuum. l-2.tit.17i ;68 Servis non ordinandis & eorum manumissione. I.l.tit.ig. 158 Simonia, & ne aliquid pro spiritualibus e« xigatut, velptomittatur. l.f.t.3. 1056 Solutionibus, I.3. tftyzj. 672 Sortilegiis. l.y. tit.zi. II52 Sponsalibus & Matrimoniis, l.q.t. 1. 937 Statu Monachorum, & Canonicorum regularium. I.3. tit.3 5. 939 Successionibus ab intestato.. 1.5.1.27. 721 Sum aTrinitate & side Catholica, l.uta. 14 Supplenda negligentiaPralatorum. lib.l. tit. 10. 117 Syndico & Actore. L r. tit. 39. 28 2 T. T Emporibusordinationum, & quali« täte ordinandorum. 1.1. t.i 1. 120 Testamentis & ultimis voluntatibus, lib. 3. tit. 26. 698 Testibus & attestationibus. I.2. t.20. 3 go Testibus cogendis vel non. 1.2. t.21. 3 gO Torneamentis. 1.5.1.13. U02 Transactionibus. Lr. t.z6. 269 Translatione Episcopi, l.i.t.7. 107 Treuga&pace. l.i.t.34. 238 V. (1252 Erborumsignificatione, l.y. tit.40. Vita& honestate Clericorum. L 3. tit.i. 476 Vota A voti Redemptione. I.3. t.3 4. 823 Vsuris. lib.f. tit.X9. 1725 Vt Ecclesiastica benesieia sine diminutio- ne conserantur. I.3. tit. 12. SIT Vt lite non contestata non procedatur ad testium receptionem, vel ad sententiam definitivam. L2. r.6. 34; (376 Vt lite pendente nihilinnovetur. I.2. t.i-5- PRO OE- -kchZX r XM- pstOOLNIU^I, ve .Juris Canonici Origine, Divisione & Authantate. * Summaria. , Ui 1 ? Canonicum quid11, testium Detretaliam, (f quanam eius au- £} ,a e j us wig 0 ? thoritas ? j. Corpus Juris Canon- habet VI. partit. sii De Concilio Triti, tf an obliget, ubi nem De Decrete Gratiani » receptum ? /. Mt aUrn authoritatem habeat, discutite ij. Bullor ium & ejus aut ierit as. luti. iq, Regula Concellaria, g De falcis. //. Declarationes Cardinalium- y. dlij antiquiores Gratiane SS. Canem Cei- fS. Debent habere JIL requisita , ut obii. leäores. g ent ‘ g. Decretales Gregi IX torumtpu ditisio , 17. Rota Romana, & ejus aut her it m. materia, tj obligatio. 1 g. De Canonum contrarietate fi. Sextus Decretalium. Sfi, Dc confoederatione & contrarietate Juris se. CUmentina & Extravagantes. Canonici & Ciiilis. Leganter monet JC. Cajus/» Juri operam daturum inquit UIp. /» L. 1. ff. dc Orig. Jfur. in» L. l. ff.de yuft.&jfur s,prius noffeoper- conveniens essie interpreta- tet,mdenqmen]vKi$ descendat. Est tionem promittentibus , autem k justitia appellatum, & est ar$ omissis initijs, atque origi- aqui & Itoni» Jfustitiam namque coli - «e non repetita, & illotis, ut ita dixerim, mqs, pergit Ulp. aquam ab iniquo sepa - manibus protinus materiam interpreta- rantes , licitum ab illicito discernentes, tionis tractare, cum praelationes liBen- bonos »oh solum met» pannum, verum tius nos ad lectionem proposite materjae etiam praviorum quoque exhortatione inducant, & cum eb ventum est, eviden- efficere cupientes : veram, »i(i fallor, E hi • tiorem praestent intellectum. Hujus ce- losophiam , no» ßmulatam äffe flantes. Uberrimi Jurisperiti consilium iequen- Undtfkjfustttiam definit Imp. in prine. tes, antequam ad specificas Juris Canoni- insi.de J. GT /, quod sit constans & per+ ci materias descendamus, prius quasdam petua voluntas jus suum cuique tribue »- scitu neceslaria de Jure Canonico in. ge- di. Et mox /» 1. describit nere, e jusque Origine, Divisione, & Au* dentiam , quod sit, divinarum atque hu- thoritate praemittemus. manarum rerum notitia justi atque in- Engel jnDpcret. Prooxm. A ;'*/?*' 2 Prooemium. jstßi scientia. Circa quas definitione* seu descriptiones plure* speculativas quaestiones paflTim accumulant Interpretes, quibus, utpote non multum utilitatis habentibus luper sedemus. Illud vero ic ipsum insinuat quod.?#/ aliquando accipiatur pro ipsis legibus seu constitu- tionibus, aliquando pro legum notitia_> & scientia » & aliqiftndo pro materia & objecto legum , ut in illis verbis : Jus Jhuw cuique tribuendi. Juris, quatenus pro lege seu constitutione accipitur, varias divisiones in lequentibus trademus ; ad propositum vero, & quatenus sive pro legibus, sive pro legum scientia sumitur, nota & vulgaris estdivisioi* Jus Cmonicum & Civile : istud in Corpore JurisCivilis sedem habens suisExposito- ribus relinquimus; illud, quantum cum DEO poterimus, fundamentali brevitate explicaturi. I 1 Gitur Jus Ckvq ni cum, fi nominis R Etymon spectes , a grteca voce Canon, quae regulam significat , denominatum est, cap. i. dtft . j. Unde definiri solet Jus Canonicum, quod sit jus ex sacris Canonibus, id est, regulis Ecclesiasticis Collectum, & ad recte vivendum aeternamque salutem acquirendam institutum, % Parro prima origo Juris Canonici non inepte a DEO desumi posse videtur, qui primus prarcepta Decalogi, aliasque recte vivendi regulas hominibus praescripsit» quas deinde summi Pontifices in suisCa- nonibus circa singulos casus St hypothe- fes latiii* exposuerunt. V. G. praeceptum divinum est , non cecidere , non futuri , usurus non exercere, &c. sed quando, & quahter in siugulii factis contra haec praecepta peccetur , & peccatura puniendum sit , Canones dedarärant , ut propterea non immerito studium Juris Canonici fiudium divini Juris appelletur iu cap. i. de Privilegijs. in 6. Canones autem isti jus Divinum declarantes , & reliqua ad gubernationem-. Christiani populi pertinentia statuentes in nova lege primum ab Apostolis introducti, & CIemente I. Romano Pontifice ( qui sedit circa annum Domini nonagesimum primum) in unum congesti, ac CanonesApostolorum nuncupati sunt, ijque in Decreto Gratiani ad finem ponuntur, Postea Successores Apostolorum SS. Pontifices alias & alias constitutiones , & sanctiones Canonicas addiderunt, ex quibus Corpus nostrum Juris Canonici compositum est, cui novissime Concilium Tridentinum & Bulla- rium accessit. Ad Corpus Juris Canonici quod atti- 1 net, facile patebit inspicienti, illud dividi ia VI. partes: videlicet in Decretum Gratiani , Decretales Gregorij IX. Sex • tum ‘Deerttalium Bonifaeij Plll. Cie- mtntinas Clementis P. Extravagantes Jtaunis XXII. & demum Extravagantes Communes. DecietumGxatiami asuoAu- 4 thore Gratiano Ordini* S.P. Benedicti ex Monasterio S. Felicis Bononiensis nomen traxit, qui anno 11 fo. tempore Eugenij III. hoc opu* ex diversis summorum Pontificum & Conciliorum decretis, SS. Patrum scripti«, Imperatorum etiam legibus & sanctionibus compilavit , ac Concordiam discordantium Canonum appellavit. Solet Gratianus in_i hoc suo opere dubias quaestiones ab initia Dc Juris Canonici Origine,&c. z lio proponere , & pro utraque contradictionis parte diversas authoritates adducere atque in fine conciliare; ut caule advertendum sit legenti, ne indifferenter decisionem firmam ex primis occurrentibus Capitulis desumat, sed etiam reliqua diligenter perlustres. Constat Gratiani Decxitum ex IV. partibus. Prima pars habet lOl, D'stinlliones divisas in Canones sive Capital*. Ex qua parte sic allegari solet.c*p. Omnes leges, diß. i. Secanda pars continet^. Causas ( id est casus & controversias juridicas) divisas in Quajmnes, subdivilas in Capitula. Ubi citandi modus talis est : c. Si qnis suadente causa (quod vocabulum tamen plerumque o- mitti & subintelligi solet) 17. quaß. 4. Tertia pars est Tractatus de Poenitentia, qui includitur in Causa 33. 7. 9. & habet 7. Dißinüiones, divisas in Capitula. Ex quo loco talis est citatio, c . Cogitatio - ues. dist. j. de. Poenitentia , qua: ultima verba ad differentiam prima & ultima partis etiam in DifiinSienes divisa adduntur. Quarta denique pars Decreti tractat de Consecratione , & continet f. Dißinüiones , divisas in Capitula, citatio fit hoc modo : c. Solemuitates difl. l.de Confecratione. Circa hanc primam Juris Canonici partem non levis est inter DD. altercatio, qualem in scholis & utroque foro au. thoritatemhabere debeat ? Quidam existimant, cum hoc opus a privato Docto- re privata tantum industria compositum sit, non majorem habere authoritatem, quam^cujuscunque alterius Doctoris nominati , scilicet probabilem tantum, cui Magister in Schola, vel judex in foro sive interno sive externo inhaerere necessario non teneatur, si putet pro sua sententia in contrarium meliores este rationes, & juris fundamenta: nec allegationes Canonum Pontificalium in eo esse infallibiles, nisi quatenus cum originali, unde desumptae sunt» corrdpondeant, siquidem plurimos errores in hoc Gratiani volumine praeter Felinum in cap. 2. de Rescriptis.num. 43. alij pasllm adverterint. Neque obstat huic primae opinioni» quod Decretales Gregor i j. IX. a Ray- mundo ejusdem Pontificis Capellano & Pernitentiario; IV. Libri inßitutionum Imperialium a Triboniano & Dorotheo Magistris & DD. (ut notat Gothofre- dus tn prooemio Inßitutionum h. 3. verba Antecejforibus ) compositi sint, qui tamen libri indubitanter legis obtinent authoritatem: etenim isti libri non ab his privatis compilatoribus, sed a Pontifice & Imperatore» quorum jussu & mandato compositi sunt, ( ut ex prooemiis Decretalium & Institutionum apparet, ) suam authoritatem desumunt, qualem authoritatem Gratiano in componendo suo libro non constat datam fuisse. Ita etiam antiquitus certi Jurisperiti & DD. fuerunt, quibus ab Imperatore authorl- tas de&ure respondendi , & dubias quaestiones decidendi dabatur, eorum que decisiones Responsa Prudentum dicebantur , & pro Lege custodiebantur. §. 8. Inst. dejfure Nat. Gent. C Civ. quibus Prudentum ‘Responsu L. Digestorum libri repleti sunt. Caeteri vero DD.qui talem potestatem a summo Principe non habent , per suas responsiones jus aliquod facere non possunt, ied tantum A L pr«- 4 Prooemium. p‘r£existensallegare,& probabilibus rati- Quare si Gratianus«ferat summorum onibus confirmare. Pontificum , vel Concilior um generalium Alij directe contrarium sentiunt exi- Constitutiones, illae habent authoritateni stimantes, totum hoc Gratiani Deere- legis,seu decifivam sireferatZ-e^er civi* tum elfe authenticum, & vim legis obti- les & constitutiones Imperatorum, illae nere , idque non tantum usu scholarum eatenus in foro Ecclesiastico observandx & judiciorum, sed etiam ab ipsts summis erunt, quatenus supplent defectum juri» Pontificibus, qui Illud in filis posteriori- Canonici , & non contrariantur immu- bus Constitutionibus allegarunt, pro tali nitati Ecclesiasticae j si propriam fenten- N habitum esse, arg. c. Cum j 4 poßolica. 7. tiam ponat Gratianus, ea probabilis so- de bis , qua fiunt a Pr alatis, c. Per tuas, lummodo habebitur j si ditia SS. Patrum 40. de Sent. excom. Clem. unica, ibi: Se- v. gr. Ambrosij, Hieronymi, Augustini eundum formam in decretis&c. dejuro- addqgpt, magnae quidem authoritatis , jurando. non tamen absolute infallibilia & decisi- Et quod Decretum Gratiani antehac va cenlebuntur, nisi quatenus a. SS. Pon- multis erroribus depravatum opera Car- tificibus recepta & approbata sunt: cum dinalium & aliorum doctissimorum Vi- inmaterijs dilputabilibus&judicialibus rorum a Sede Apostoliea ad id deputato- sancti Patres plerumque ut privati DD. rum vetustissimis Codicibus undiqj con- locuti, & saepius sibi invicem contradi- quisitis, authoribusque ipsis, quorum te- centes fuerint, ut eee c. 1. &. a. dist. 26. stimonijsusus ersttGratianus, perlectis, ac pluribus alijs locis apparet, emendatum & perfectum redditum ac di- Speciale dubium est, quid statuendum 6 ligentissime retineri jussum sit, extantLi- de illis Canonibus Decreti, qui Palea teraePapalesGregorijXIII. hodie ad prin- inscribuntur? Quid denotetur per hoc cipium Decreti.impresse. vocabulum Palea , & qualem hi Cano- Sed communius receptum est, quod hcs nullius certi Authoris potestatem ha- cum pluribus citatis tradit Barbofa in beant? Diversi diversa sentiunt. Qui- ColleSt. DD. ad prooemium Decreti n. 6. dam hoc nomine res viles & inanes ali) & seq. ut liT duas inter fe pugnantes fen- ex Graeco Ta Palaja , id est, antiqua ; tentias per tertiam mediam aliqualiter alij additiones a gracco adverbio palin , concilientur, & dicatur, non constare quod rursum significas, denominari pu- quidem, quod Decreto Gratiani univer- tarunt; alij a suo authore,quem ajuntPro- sim authoritas legis attributa sit; propter topaleam Cardinalem dictum suisse, emendationem tamen & approbationem qui hos Canones Decreto Gratiani ad Pontificis Gregorij XIII. mereri fidem , scripserit , derivant. Sed hac in re ob- quod Canones ibidem allegati cum suis servandum est, quod traditur in Prafa « originalibus sine errore aut salsitate cor- tione ad Decretum Gratiani circa finem, reipondeant: de reliquo autem eos Ca- has Paleas in quibusdam vetustissimis uones revocari ad primavam authorita - Decreti exemplaribus non extare, ex eo- tem , id est illam, quam a luis conditori- que colligi posse, esse additiones non es- bu* acceperunt. dem 1 Ds Juris Canonici Origine, &e. 5 dem tempore factas, sed ad pritfiäm collectionem Gratiani in margiae primum adscriptas, ac noanullas fortaffisab iplb- met Gratiano, quas deinde librariorum quidam omiserint, quidam in contextu posuerint , interdum conjunctas cum prioribus capitibus, interdum separatas. Falsam vero' esse illorum opinionem, qui has Paleas tanquam res leves contemnendas putant, ex eo constat, inquit citata Prafatio quod mulae in Decretalibus & apud vetustiores Gratiano Collectores habeantur. Ut propterea non incongrue utraque supraposita Graeca derivatione & significatione retenta Palea re - rum antiquiorum additiones dici posse videantur. Qued item Palea de rebus levibus non sint, legenti facile patebit, prout in specie Palea quae est in c. i j. & 14. dist. 96. totum Regnum Romani Pontificis Sylvestro Papa: ä Constantino Imperatore donatum concernit. 7 Dixi,fepe memoratas/Wffdr apud antiquiores Gratiano Collectores haberi: nam hic obiter adnotandum, multis temporibus ante Gratianum fuisse aliquem Codicem Canonum , de quo fit mentio inc.j. dift.i$.&c. alias Papalium Constitutionum collectiones factas ab Isidoro, BurchardoVormatiensijIvoneCarnotensi Episcopo, Anselmo & aliis j sed isti praecipue in colligendis Decretis & Constitutionibus laborarunt : Gratianus verö deinde prater collectionem Canonum in conciliandas dissensiones operam impendit, ut in eit.praf. habetur. 8 Secunda pars Corporis Canonici sunt D scxetales jussuGregorij IX. aRay- mundo ejusdem Pontificis Capefiano & Panitemiario(quem cx Ordia« Praedicatorum post obitum ä demente VIIL in Sanctorum numerum relatum fuisse refert Barbpfa ad Procemini» Decretalium ». 4. ) conscripti. Isti Decretale* libri ä decernendo Uve statuendo sic dicti constant potissimum tx Decretalibus epi- ßolis , quas diversi summi Pontifices tt» dubijs quaestioni bus juris interrogati se consulentibus rescripserunt, quae jam in Corpus juris relata authoritatem publicae & universalis legis obtinent, ad eum modum, quo Codex Justinianaeus in Corpore Juris Civilis majori sua parte ex diversorum Imperatorum ad dubios Juris articulos rescriptis compilatus est. Dividuntur zutcmDecretales in Pi Libros, libri in Titulos & tituli in Capitula. In citatione initium,vel numerus Capituli A Titulus allegatur,ex.g.r. Venerabilem , de Electione. Qui titulus, in quo libro, & quoto ejus libri numero sit positus, in proprio Indtct titulorum , qui ad principium Decretalium habetur , inquirendus est. Antiquitus,quando soli erant Decretales Gregorij IX. ijque separarim > & extra Decretum Gratiani, semper ad allegationem tituli solebat addi hscparticula extra V. g. c. 1. extra de Electione \ & in typo denotari hoc signoX. qua: particula etiamnum hodie, quando in unoCorpore Juris sunt Decretum &L Decretales non- nunquam usitari ioler,& proprie Decretales Gregorij IX. ad distinctionem aliarum partium indicare, quod oblervan- dum ne quis existimet, per diam particulam extra Extravagantes significati. Materiam Decretalium Glossa prooe- mialis memoria: causa sequentibus versiculis comprehendit. A 3 Fart $ ProGemmm, Pars prior Ojficia parat » Ecclestaqsse Ministres : Altera dat Testes, & c at er a $udiciorumt Tertia de Rebus, & Vnd Presbyterorum : Quarta dotet , quales sint Nexus Conjugiorum : Quinta que de Pitijs , & Poenis t rabiat eorum . Et brevius hoc versiculo. Jludtx,Judicium,Clerus,Sponsalia,Cri- wen. Etenim in Libro primo Decretalium , postquam S. PontiiexdcConstitutionibus, ‘Rescriptis,& Consuetudine, adeoqj in genere de obligatione Juris scripti, & non scripti, sive consuetudinarii praemisit , mox tractat de EleUione Prolator um , Ordinatione Clericorum , Potestate it yurisdi&ione jfudtcum Ordinariorum , Delegatorum & Arbitrorum ,. item de Patiis, Transablionibüf & Restitutionibus judicialibus . In secundo libro totus Processes judiciarius in I. & II. instantia traditur , qui propter bonum ordinem 8c aequitatem in utroque foro, tam Saeculari, quam Ecclesiastico observatur. In lib. III. agitur de Vitk Clericorum,dt Beneficiis Ecclesiasticis,de Feudis,& pleris que ContraUibus , tam super rebus Ecclesiasticis quam profanis & taiealibus , item de Decimis,Sepulturis, aliisque & urebas C Immunitatibus Ecclesiarum. In quarto Causae & Quaestiones Matrimoniales deciduntur. In quinto denique diversa deliäa cum modo accusandi,inquirendi, aepuniendi recensentur. Quae omnia in utroque foro verläntibus scitu utilissima & neceslaria sunt. j Tertia pars inscribitur SextusDe- cXEXAi,iUM,quod postV.libros D,- eretalium Gregorij IX. in lucem editus fit a Bonitacio VIII. summo Pontifice. Subdividitur etiam in V. libros, quorum tituli habent easdem rubricas & materias, quas D«r sed ^ quolibet novo Pontifice reassumuntur, & renovantur. Declarationes Cardin a-iJ lium a S.Congregationc GardinaliuCon- cilij Tridentini Interpretum proficiscuntur. Cüm enim experientia doceat, per diversas Glossas textum frequenter confundi , & contra mensem Legislatoris explicari, S. Pontifex Pius IV. in Bulla confirmatoria Concilij TrkL graviter sub censuris, Prslatis quidem sub poena interdicti ingressus in Ecclesiam , alijs vero quibuscunque sub posna excommunicationis lati? lententis prohibyit, ne qu?s sine authorita te & licentia S. Pontificis audeat ullos commentarios, glostäs, annotationes, vel quodcuwfue interpretationis genus in dictum Concilium Trid. edere? statuit vero, ut comrover- De Juris Canonici Origine, &c* > fi* & dubia inde oriunda adSedemApo- ftolicam pro declaratione & decisionem deferantur, ad quam declarationem faciendam postea Congregatio Cardinalium erecta est» 1(5 De istarum porro ‘Declarationum au- thoritate graves DD. inter fe dissentünt: quidam propabtlem tantum & doBrina» Um alserunt, atque ad summum habere vim dteistvam in casu illo particulari,qui fuit sacrae Congregationi propositus, & respectu illarum personarum tantunu» quae proposuerunt. Alii rectius Declarationibus Cardinalium authoritatem legis universalis abfcribunr, & Refptnfis prudentum comparant, quibus o!im a .Principe dubiasjuris quatstiones decidendi potestas data fuit $. 8» /• de i. N. G. & C. Non enim credibile est,quod summus Pon tifex non majorem potestatem dederit Cardinalibus quam illam,quam habent privati Classici DD. qui per fuano doctrinam possunt sententiam probabilem constituere j neque opus fuistet Collegium Cardinalium instituere, Glossas & Commentarios in Concilium Tridcn- rinum prohibere, ‘ si relicti declaratione Cardinalium tanquam foliim probabili r nou necejsari* liceret cuilibet privatoDo- ctori aliam confingere» Interim tamen > ut has Declarationes Cardindiumvimlegh obtineant, tres po- tissunum conditiones concurrere debent» Prima est, utfiant consulto S. Pontifice r quia Sixtus V» in facultate interpretandi .Concilium Congregationi Cardinalium eoncessa expresse addit clausulam i No- bis tamen consultis Secunda , ut Cardinalet solum decla- mt,.& interpretentur, non vero dispen- LriLLt tNDECKJET. PitOOEM» sent, aut ultra verborum proprietatem legem augeant,nisi desuper habito speciali mandato 8 .Pontificis ; cujus specialis mandati etiam in declaratione mentio inferatur , sicut hanc formam Pius V. & Greg. XIII. in suis Bullis Congregationi prarfcriplerunt» Tertia , ut appareant in authentica forma cum solito sigillo & suhlcriptione Cardinalis Praefecti ac Secretarii ejusdem Congregationis. Nam quia compertum est, plurimas falsas Declarationes % &nonnunquam in eadem quaestione sibi contrarias circumferri, mandavit Urba- tMsVUl.atDeclarationibusCardinaltum sive impressis sive manuseriptis sides adhibeatur in judic io vel extra, nisi,ut praemissum, in authentica forma appareant. Qua de re videripoterit Barb.Jf«rii Ec- clef.univerf. hb. i. cat>, 4. num. 81 . & stcjcj. & alii apud eundem citati. Qu64 si Declarationes omnia praedicta requisita habeant, licet ad instantiam particularium personarum emanarint, nihilominus pro lege communi aut declaratione-» legis observandas esse*, sicutalias fumorum Principum in causis particularibus, controversis decisiones, recte docet Gare. de Beneficiis in prooemio. Et probant textus notabiles in cap. In caufis.19.de Sententia & re judicata. & in Latltinta. inprinctipioC.de Legibus Rota Romana est summi Pontificis 17 in causis litigiosis tribunal sive judicium» Reta decifitnibus nonnulli authoritatem legis communis adleribunt, 8c textus in nt. cap. in caufis, & in L. ult. non tantüm de decisione ipsiusPrincipis, fed etiam Senatus ejus accipiunt. Barb. in eodem c. in caufis. »um, 3 , Gutyrez & prall. ffljf Prooemium. praß, tfttast.lib.^ß. 16 . »«w.74. & alii. Verum extra statum & territorium summi Pontificis, quamvis magna authoritas tribuaturdecisionibus RotseRomanae, potius tamen receptum est , quod docet Franciscus de Pavinis in praluiio Extra- vagantium yoan. XXII. verf. deaßott'S. quod Decifiones Rota Romana faciant quidem jus inter ipsas partes litigantes sed non jus universale ; nec alii Judices praecise secundum eas teneantur judicare, nisi quatenus meliora juris fundamenda aliunde adduci non possunt, sed habeantur pro decisionibus magistralibus, imo ipsa Rota siepius contraeas judicet teste Cardinale in cap. pastoralis. 9 . de Fide instrum . in ultima 4. quia prscitati juris textus incap.incaußs , &inL.ult. de ipsius Principis non Senatus ejus, vel Vicarii judicis decisione loquuntur. Subinde tamen si super eadem juris quaestione uniformes, & saepius repetita: sint Rota decision es, faciunt consuetudinem, & stylum in c uria Romana. L-fide inter - prstatione, $7 *fjle LL.quod vero in fi- ne citatiprdudii adJitur, tales uniformes Rotae decisiones extra curiamRoma- nam haberi pr o Reßonßs Prudentum, haud facile concederem : quia non constat in forma authentica, quödsummus Pontifex judicibus Rota dederit potestatem , jus aliquod novum condendi, qualis olim Prudentibus a Principedata fuit. Prout in simili de decisionibus Camer-e Imperialis Spyrensis communiter sentiunt DD. quod Assessoribus Camerae ab Imperatore fuerit data potestas fecundum leges judicandi non vero novas faciendi. Interim nisi Judex consi- deratisparticularibuscircumstantiis causae coram se agitatae habeat valde urgentes rationes, & aliorum DD. authorita- tcm in contrarium , non deberet facile a decisione & praejudiciis tantorum tribunalium -recedet e. Hactenus de libris Canonicis ,eorum-if que authoritate dictum. Quod si in recensitis juris Canonici partibus consti- turionum antjmmta live contrarietas reperiatur , eäque sic in unius Pontificis seu Authoris compilatione, v.g. si uterque contradicens Canon sit in Decretali - bus , vel in Sexto , aut Clementinis , per congruam interpretationem conciliatio facienda est,quia in una eademquelegum compilationenon debetesse contrarietas, L‘H.%.contrarium I f .C.dePet.jure enucL & notat Glosta in prooemio Dicret - verbo fontrarietatem. Nisi Canon expresse terminos correctorios alterius Canonis habeat, sicut in cap. 2. & %.de (jen- stbusin 6 . Si vero inter priores & posteriores sit contrarietas v. g. inter Decreta . les & S< xtum & Qtmentinas &c, eaque manifesta sit,stabitur posteriori decisioni, quia jus posterius derogat priori, cap.uk . in prin. de Sent. excom. tn 6 . Si dubia sit contrarietas,qua: commoda aliqua interpretatione salva verborum proprietatej ac ratione recti sermonis conciliari postit, texpedit jurajuribus concordare,ut evite- ur jurium correctio, & contrarietas, cap. cum expediat. 25. de EleElion.in 6. PnEtereä cum inter jus Canonicum & Civile quandoque confaderatio, quandoque pugna sit, pro ejus rei notitia sequentes regula communiter a DD. traduntur. Prima Quoites casus aliquis dubius iß est in jure Civili, jure autem Canonico clare 1 1 De Juris Cauomci Origine, &c. II dare decisus, haec Pontificii juris decisio etiam in foro Civili observanda est.. Secunda e converso , si quid jure Canonico dubium. & pbf'curumj( sicut praesertim circa contractus & pacta perpaucae sunt in Canonibus decisiones) Jure_> autem Civili darum , ejusque materia-» sit profana, non spiritualis, in foroEcde- siasticoetiam juri Civili locus est. Utraque hac regula confirmatur ex cap. j*& 2. de Novi operis nuntiat* Ubi summus Pontifex ait : sunt leges non dedignantur sacros Canones imitari lita &sa~ erorum Canonum statuta Prinoipum constitutionibus adjuvantur* Imo quandoque etiam in materia fpiritualjleg.es in foro Canonico procedunt» non tameiu aliter , quam si expresse ä SS.Canonibus recipiantur, sicut infra inLib.IV.7;>.J2. it Cognatione Legali , quae oritur ex adoptione» & constituit impedimentum-» dirimens matrimonium » pluribus explicatum. Si ergo tanta sit Inter Jus Canonicum & Civile confoederatio, mirabitur fortasse nonnemo, cur i» cap* ult. ne Clerici vel Monachi, d c. sub paena excommu* meationis interdicatur personis Ecclesiasticis studium JurisCivilis^. id intelligi de tali studio,quod abstrahit ä vitaEccle- siastica, & sit intentione subeundi munera Sc officia siecularium Advocatorum, vel judicum, non autem quod fit in or- dine ad perfectam Juris Canonici intel- Jigentiam, Joan. Hon. in ditio t. neClc- riri vel Monacki.num. io. Ad majorem tamen cautelam Universitates solent a S. Pontifice txpreilum privilegium admittendi Clericos ad publicas legum civilium lectiones impetrare,quale etiamhuic »olli* Universitati concessum elt Tertia regula est, si inter jus Canonicum & civile sit pugna &contrarietas, vel diversitas, eaque sit de re profana, nec attingat conscientiam, vel peccatum, ut circa solemnitatestestamentorum, judiciorum,contractuum , aliorümque similium actuum, quodlibet jus in suo foro servandum est , nimirum in terris summo Pontifici subjectis jus Canonicum, in terris Imperii saecularis JusCivile, cap . Cum ad verum 6. dist. 96. In causis tamen Clericorum etiam temporalibus & extra territorium Romani Pontificis Juri Canonico est insistendum, cap. quod Clerici 5. de Foro compet. Sed hic textus juxta singularem interpretationem Barbosie i» eodem cap* $. uum. f* non procedit eo casu» quo Clericus actor convenitLai- cum coram judice saeculari, quo causu, sicut Clericus actor forum rei Laici , ita etiam ejusdem fori leges sequi debet, ut proinde illa verba i» cap.9. posita, fi Clerici contra aliquos t vel aliqui contra ipsos causae habuerint , &c. intelligitur in eum sensum» si Clerici Parisienses ( de quibus illud cap. inscriptum est) contra aliquos alios Clericos coram judice tamen Ecclesiastico actionem instituant. Qterata regula est, ubi de rt conscientia , & materia peccati agitur, si inter Jus Canonicum & Civile differentia sit, tenendum est &us Canonicum etiam in terris Imperii* quidquid enim sit de illa quaestione,anS. Pontifex absolute sit major & superior Imperatore,quam tractant Interpretes ad cap. solita. 6. de Majortt. & obed. certe» universi Catholici DD. fatentur saltem in spiritualibus, & ubi de salute animae agitur, S, Pontificis Ju- L 2 risdi- 12! Pooemium. risdictionem.tanquam Christi Vicarii, & scortum (quod Sancti Patres contra pro- > comunis animaru pastrios, etiam ad ter- hibitiones Juris divini permittere utique ras Imperii & totum mundum extendi, non potuiflsent>sed uxor ducta quidem_r Text.ind.cap.foiita.verf.quod autem, & per verum consensum matrimonialem^ in cap. novit, i de Judiciis. Extravag. ( qui ante Concilium Tridentinum abs- Unam fanttam , de Jbfajorit. & obed. que alia solemnitatc sufficiebat ad valo- Exemplum ad hanc regulam est in cap. rem matrimonii, cap. it qui. j o. de Sptn- ult.de Prafcript, ubi corrigitur JusCi- fatibus) at clandestine sine dotalibus in- vile permittens prselcriptionem longiffi- strumentis, qualis uxor in foro externo, mi temporis cum mala fide. In cap.ult.de ubi de matrimoniali consensu legitime Sepult. & in cap. in literis, f. de Raptori - non constabant, concubina praesumeba- i bus. ubi statuitur, haeredes defuncti, qui tur, arg. c.aiiter. l.causa ;o- quafi. f. aliis in vita damnum intulit, adexene- & dicebatur: ut in annotatione «sict« randam conscientiam ejus ( neque enim c. is qui. difi. 34. recte exponitur, dimittitur peccatum nisi restituatur abla- Quinta regula est» in materia Spiri• tum, eap.peceatum.4. de Reg. juris in 6-) tuali & Sacramentorum neglecta dispo- teneri juxta vires haereditatis ad se devo- sitione Juris Civilis ur.iverßm ad jnt luts illud damnum resarcire , contra le- Canonicum recurre ndum est: haec enim ges civiles, quae non obligant haeredem tractare & definire non ad saecularem sed ad damnum a defuncto datum, nisi in_> Spiritualem & Ecclesiasticam potestatem quantum ex tali damno, v. g. furto, aut pertinet, c. decernimus j. de Judiciis. rapina ad eum pervenit, vellis cum de- Quare licet jure civili invalidum sit functo jam contestata suerit , L. unica, c. matrimonium, quod filii familias contra- Ex delittis defuntti &c. Deinque ut hunt sine consensu parentum, in quo- plurima alia exempla, quae in diversisti- rum potestate existunt. L. »uptia.'z.& ‘ tulis occurrunt, praetereamus, leges Ci- I 8-/1 de "R^tu nuptiarum. Jure tamen | viles permittentes impune concubina- Canonico, & Concilii Trident. Sejf 14. f tum, in t. t.ff. & C. de Concubinis , tfr in de Reform, matrim. cap. 1. si non simpli- j Nov. lS.cap.f. per SS. Canones abroga- citer licitum , saltem validum pronuncia- I tae sunt, eap.andite. 6. dist .3 4. & quali- tur , prout infra in lib. IV. ad Tit. de De - ter adversus concubinarios locorum Or- fpon/atione impuberum. §. 1. expositura, dinarii per censuras & invocationem bra- Sexta regula est,quod legcsCiviles di~ chii saecularis procedere debeant, tradi- fponentes de personis & rebus Eccleßaßi- tur, in Concilio Trid. Sejf.x 4. te Reform, eis ex defeEiuJurisdiftienis invalida re* Matrim.cap.%. & Sejf. xf.cap. 24. Non putentur, tametsi favorem Ecclesiarum obstat cap. is qui 4. &c. Christiane. vel Ecclesiasticarum personarum concer- f. d, 34. ubi ex sententia antiquorum nant, c. denique f.cum/eq. difi. 96.c. Patrum Christiano una tantum aut uxor Eccleßa. 10. de Conflit, etenim personas aut concupina permittitur , quia_> Ecclesiasticas & res catum Jure Divino ä ibi nomine concubina non intelligitur saecularium dominorum potestate exemptas De Juris Canonici Origine, &c. iZ ptat cfTe, »perteja summis Pontificibus, annexam obligationem , sed siat mere & Conciliis Universalibus ( quibus uti- favorabiles,& pura privilegia,non est du- que competit de jure Divino cognoscere) bium, quin valeant &subsistant, ne quod declaratum est in cap. nimis. }0. de$n. in favorem Ecclesiarum est introdu- r ejurando. c. quamquam. 4. de Cenfibus. ctum, quod legibus saecularium nonsub- iu 6. & in Concilio Trid. sejj. % s. de Re- jaceant, in earum odium retorqueatur, form. cap. 10. quod prolixe tractat Mar- si nullo saecularium Principum privile- tha de JfttritdiSiineparte i.cap. 6 . gioaffici possent, contra c. qttcd «£ gra- Dixi tametsi leges civilesEcdesiis/a- tiam. de Reg.} ter is in 6.Tale privilegium ver ab des sint, ne praetextu favorabilis est inautb.quaf aEliones. C.deSS. Ecclt- constitutionis Principes & potestates fae- fiis. Ubi contra Ecclesiam Romanam culares Jurisdictionem in Ecclesiasticos tantum centenaria , contra alias quadra- usurpent, djc. Ecclesia. Sed hoc ita acci- gtnaria praescriptio admittitur. In auth. piendumest, si lex favorabilis contineat item nulla communitae. C.deEpifc. & aliquam obligationem, sive mandatum Cler. ubi Ecclesiae & personae Ecclesia- & jurisdictionis speciem prout in l. jube- sticae abexactionibusStoneribus realibue tuus. i^C.dt SS. Ecel. de alienatione per saeculares Magistratus imponendis bonorum Ecclesiasticorum j in l.[neris, liberae pronunciantur. In Nov. f. 47. C. de Episcopis & Cler. de electione cap. s. quod bona ingrediendum mo- Abbatum statuitur, & forma prae/cribi- nasteria sine praevia dispositione Moriatur, quae lege* non aliter vim habent, steriis acquirantur. Plura alia similia in quam, quatenusa SS.Caonibus receptae primis titulis Cod. & Novell, passim OC-; siißt. At mb si leget nullam habeant currunt LIBER mm / -NZXi4XAch- LIBER I. DECRETALIUM. T1TULU S. I. De Summa Trinitate & Fide Catholica. S U M M K *. I«. Authoritas S, Scriptura 0" fenßuEccUfia de SS. Trinitate g. a» Pater cur prima persona i' 5. Filii Generatio duplex^ p. rf Filius quosensu alibi aspiritu Sanäo,& ali. lOi bi a tota Trinitate incarnatus dicaturi f. Spiritus Sanftus Mitificans $ ex PatreFili e» que procedens* tf- i. Fides Catholica , qua F 7, Verba Sacra Scriptura non appUtanda adi J A« %ana , /currilia & impia-. Libri non imprimendi fine nomine atithoris £f licentia Ordinarii.. 1 Ad Professionem Fidei qui teneantur i De obligatione cujuslibct hominis circa in - ter.tam.tel externam fidei confejfio- nemremißite . Transiens per loca haretiiorum cum periculo anpoßit in die jejunii tefei carnibus?: Sanctissima Ta in itate Fonte & origine omnis sipi- enkL & justiria» scientiam Juris Canonici & titulos auspicamur »atqüe ä cujus divinissima gra^ tia accepimus„ad Ejusdem honorem, & gloriam reserimus, illius humillime imploramus auxilium , illi consecramus labores. Porto Mysterium Sanctissima Trinitatis prolixius tradere ad Theologiam speculativam; pertinet, Ejus immensitatem capere„supra humani intellectus caliginem,, & angustias est „neque in ullius rei quam hujus omnino altijfima ac di fit. tillinunotitiaacexplic*tiont(%[tGax.hzc. Roman. Pü V. c.jijaut periculosus versari, aut gravius errarepojsumta 1 qui enim scrutator eß Majestät is,ßppr emetur a gloria. Proverb. 3 ,f' f> 2-7 • Capti vernus igitur intellectum nostrum irro&seqmum i fidei, & credamus, Trinitatem unius 8C individuae substantiae eisej idque exDivi- no EvangeliiOraculoMatth,z8. /re, decete omnes gentes baptizantes eos in nomine fi atris,&Filii, & Spiritus Santii.]o2.n, IO. Ego er Pater unum fumus , juncto cap. Omnia quacunque habet Pater , mea funt * 9 propteria dixi vobis, quiaSpi- ritm veritatis de meo accipiet & annuntiabit vobis . Item Epistola 1 . Joan -cap. f. Tres sunt „ qui testimonium dant in Cedo, Pater , Verbum r & Spiritus Sanft us, & hi tres unum sunt. Credamus, quod sancta Mater Ecclesia a Sancto Spiritu omnem veritatem edocta in Cone. Lateran. quod habetur in c. I. hoc tit. confitetur, & declarat, hanc sanctissimamTri- nitatem secundum communem e/sentiam individuam, & secundum personalitates \ * l\ ica. urfwii turi i m ii- itujqt- U/KÜ ritui!«? Ncqnai uniusät exDivi- itjb INMI- tt M fnkSfi- •mt»- n«H* nCdi, ßuf,Ü , quod i Spinal ic.Laü- t, cod- amlri. eifenli* (onili* tat« DeSumma Trinitate, &c. if tatesproptias distinctam eile. Patrem l nullo, Filium a Patre genitum, & Spiritum Sanctum ab utroque procedentem, consubstantiales, coaequales, «omnipotentes , & coaeternos, urium universorum visibilium , & invisibilium , corporalium , & spiritualiumprni- cipium. t Pater, prima persona dicitur, non quod in Trinitate aliquid majus aut minus, prius aut posterius tempore fit, sed quod ipse sic principium fineprici- pio, Filium ab aeterno generans. ; Filii nativitas, seu generatio duplex est, una (circa quam nihil terrenum aut mortale cogitandum)secundum Deitatem, qua ab aeterno, & ante omnia sedula Deus deD eo ex Pa tr e natus est ejus- demnatune potestatis & sapientiae cum Patre. Nativitatem istam licet potius sancta fide credere, quam parfecte intel- ligere valeamus ,generationem enim ejus ejaisenarrabit ? Eftia fz. pro humana tamen capacitate aliqualiter adumbrare poliamus per illam similitudinem , qua; - ab animinostri cogitatione sumitur; ut enim mens nostra se ipsam quodammodo intelligenssuicffingit imaginem, quam Theologi verbum mentis appellant, ita Deus (quantumtamen divina humanis conferri Possunt ) se ipsum intelligent Verbum aternum generat , & inde in E- vangelio Joan.i.Verbum suijse apuaDc- um,& Deus Verbum, & Verbum Incarnatum, dicitur. Altera praeterea Nativitas Filii eil, quapropternostramsalu- tem de coelo descendens, divinam ac humanem naturam conjungens incarnatus de Spiritu Santto , & homo satius eß. Cümenim homines omnes in praevaricatione Ad» innocentiam perdidissent, facti, ut Apostolus ad Ephes 2. f~ z. inquit , natura Filii ira , sub potestate diaboli, & mortis, milit caelestis Pater misericordiarum Filium suum multis ante temporibus sanctis Patribus in veteriTe- stamento promissum ad hominum redemptionem, & viam vitae aeternae demonstrandam. Quod vero Filius in symbolo fidei 4 tantum a Spiritu SanBo, & in dicto c. 1 , siscctt. communiter a tota Trinitate incarnatus dicatur, ita intelligendum est, quod licet omnesDivinaeT&iNiTATis Personae concurrerint secnndum Christianae fidei regulam; quod omnia, qua Deus extra se in rebus creatis agit, tribus perfossis communiafint me que una magis,quam alia , aut una fine alia agat * sacrae tamen liter» earum rerum, quae omnibus tribus personis communes sunt, aliam aliis tribuere soleant, ut rerum omnium potestatem Patri , sapientiam Filio , amorem Spiritui Sancto, & ideo ciim Divinae Incarnationis Mysterium immensum DEI erga nos amorem ostendat, hoc o- pus cooperante totä T r i n i t a t e factum, peculiaris amoris consideratione Spiritui Sancto adscribatur. Tertia ergo in Trinitate Persona est j- Spiritus Sanctus ab inspirando , vel quodSpiritualem vitam(undein symbo- io fidei vivificans dicitur) in nos infundat, sic appellatus. Hunc DEUM esse» atque unius cum Patre & Filio substanti», praeter loca scriptura superius allegata aperte probat illud A 8 - f • t- J. fur tentavit Satanas cor tuum , mentiri te Spiritui Sancto ? non es mentitut hominibus , sed DEO. Item l.adsso- rinth. 12. f. 6. ubi Apostolus divifiones, inquit, operationum sunt , idem vero De - 1 $ Libes I. tu , qui operatur ; & mox f. i!. subjungit , htc autem omnia operatur unus at fi idem Spiritus. Praeterea in Symbolo fidei Spiritum Sanctum ä Patre & Filio yrocedentem credimus, quod iterum ex Sacris literis manifestum redditur» in quibus Spiritus Sanctus interdum Spiritus Patris vocatur , interdum Spiritui Chrißi , &modö ä Patre , modo a Filio mitti dicitur ad Gatat, 4./«*- lloeap. Matth. 10. & cap.i 5. Joan. g Circa alteram partem Rubrica, qua de Fide Catholica inscribitur,bre v iter advolandum est, quod Ftdts Catholica dicatur , quam Ecclesia Catholica (id est, universalis) Romana, cujus caput estRo- manus Pontifex, Vicarius Christi, &D. Petri successor nobis proponit, cstque teile D. Paulos Hehr, il.f. l.fperanda- rumfubßantia rerum , argumentum non apparentium. Haec continetur partim ia Sacris Scripturis sive libris Biblicis,partim in Traditione & definit ioneEcdefla. Quaenam verbSpiritura & libri Biblici haberi debeant pro Sacris , Canonici? & Authenticis, declaravit Concilium Tri- deiuinuirt fejjZ a, de Canon. Script, ubi e- tiam m ead.se ffjnDecret. de edhjfrufm Sac - libfevt re prohibet sub poenis juris & arbitrariis per Ordinarios infligendis, »e quis publice aut privatim Sacram 7 Scripturam contra communem Ecclesiae tensum interpretari audeat, aut verbaSa- crae Scripturae ad i currilia, fabulosa, vana, adulationes, detractiones, superstitiones , impias Lr diabolicas incantationes, di vi nationes, fortes, libellos sa motos Scc.applicare vel usurpare praesumat. p.. Itemne quicunqu« libri sine nomine Authoris, atque approbatione Ordinarii, qvL iu scriptis & gratis detur , in Piiaci- Tit I. piovel fine libri apponenda imprimantur» Regulares vero ultra approbationem Ordinarii etiam licentiam suorum Superiorum impetrare teneantur. Praeterea ex Cone. Trid. feff. 24. de 9 Ref. k. I.professionem fidnCathelica facete tenentur promoti ad Episcopatum. Atque/« tad.feffi, 24. de Ref, eap, 12. statuitur, utprovi fi de beneficiis quibuscunque curam animarum habentibus a die adepte peffieffionie ad minus intra duos menses in manibus Eptfiopi, vel eo impedito coram Gesserali ejus vicario seu Officiali orthoxesua fiaeipublicam faci, ant profeffionem > & tn Romana £< et. obe- dienttk(e permansuros spondeant ac jum rent. Proviß autem de Canonicatibus & Dignitatibus in EctUfiisCathedralibus , non solumeoramEpifiopOf/eu ejusOffieia• ti,(ed etiam inCapttulo idem facere teneantur : alioquin pradilli omnes proviß fruttus non satiant suos t nec illis poffieffio suffragetur. QiubusConciliiConstitutionibusPius IV. in bulla: /njunttum. &PiusV. in bulla:/» facrofanfta. addidere, ut eadem fidei professio etiam fleret ab illis, qui de Monasteriis,Conventibus,domibus & a- liis quibuscunqj bonis Regularibus, quo- rumq» Ordinum etiam militarium, quo» cunqjnomine vel titulo providerentur. I- tem ut ad hanc fidei professione teneantur omnesDoctores, Magistri, Regentes^ a- Iii cujuscunqjartis & faeultatisProfessores siveCletici siviLaici, vel cujuscunq; ordi- nisRegularessint» qui docere vel promoveri voluerint, Declarat. Card. ad d.seff. 2 f. 7 rid. t. 1. Zyp.i» Aualth. t. w.i. Qualiter vero & quando quilibet ho-10 mo velChristianus obligetur ad internam vel externaw fidei confessionem vid D. ^ ‘ -. Mv- ■iJän. Supt- 4' AI im fa. Mm. >s. n. lihi i itndi t i!» j’a- cww ! 1« dtJM »tibuli Uiki, isOjjiiii. Kirnt* »ufrnij um PffiV.ii llis, f 4 ifnibusKJ- fibus, ^ nun, P irfötut.l- ttneai® tntes&* ’rotdlörß M ulibetb. | intern^ ti» Dc Summa Trinitate , &e. J 7 f.].& feq. PauLLaym. in Theol. Mer.tib. 2 - traft. 1 .C. 9 .&seqq. ubi etiam cap.j i. docet, quod quamvis nuliocasuKcitum sit, externa voce , aliove signo veram fidem negare , aut falsam profiteri juxta illud Matth. IO. ^-53.Js?#/ negaverit me coram bominib hs , negabo & ego eum ceram Patre meo ♦ praeceptum tamen de facienda positiva externa fidei cunfcffio- ne esse ex praeceptis affirmativis , qua* regulariter obligant quidem femper, ki non ad fempen ideoque ex gravi causa & imminenti periculo, ac ubi ex fidei professione nulla speratur secutura utilitas, sed magis perturbatio, licitum esse quandoque fidem tacere & diffimularc. Atque ». f. inter alia exempla ponit de trat! feinte cum periculo loca haereticorum & de vescente carnibus in die jejunii, fi talis comestio ab ipso non petatur expresse in contemptum fidei : alias enim comedere carnes actus indifferens est , & praeceptum Ecclesiasticum abstinendi in die jejunii tanquam humanum non obligat cum tanto periculo. Cae ter a quoque, quae ad fidem Catholicam , &authoritatem Universalis Ecclesiae, Romanique Pontificis spectant, ad Theologiam & Controversias fidei,item adaliosTitulos Juris Canonici, ubi de administratione Sacramentorum, deMajoritate & Obedientia, de Haereticis &c. agemus, remittimus. T I T II L U S I I. De Constitutionibus §. i. Quid & quoraplex Gt confticucio ac qusenam ejus causa ? Summaria. /. &uid li ejuotupkxsus natur* ? >• Spjd ii quotuplexjus gentium ? 3- $uidLexpofits$a% 4 > Ve Lege Divina, S' Viteris Teftamenti quales j an etiam hodie obligent i 4- Ve Lege Deiina Note Tefiamenti, (i EpiftoKs aipoftelorum 7• Qpjd lex humana pbjit pe a fj qwttsplex? St De conditionibus Causis legum human*- rurh, | Onflitutio a constituendo sive mune omnium nationum, ex inßinftu na- statuendo dicta in senso ordi- tura,non conßitutione aliqua procedens. nario solum legem positivam Et Consuetudo, quae non destatuto, fid -& scriptam denotat, 6c non moribus solum tratla est, cup- 4 -c-diß.z* nisi valde improprie $tu natura vel ton - Quia verö in constitutionibus frequens fuetudo constitutio diceretur. Est enim Juris naturalis mentio fit, & plei aeque Lkr E«r«, inquit Isiddn c.^dist. i.cs«. leges sc constitutiones in Jure naturae Ekg£l in Decr£T. Lis. I. C fu»- ,8 Lib.I. Tit. II. §. L fundamentum aliquod habent, ideb prse- biti & obligationis. Unde etlamLex na- notare oportet,hocjus natura dividi so- turalis apud Theologos retia hominis lere in PrimavumSi Secundurtum.pri - conscientia , & participatio quadam Le- mavum live materialiter sumptum est, gis aternain creatura rationali conveni- quod natura omnia etiam brutaaniman- enter appellatur. tia docuit,ut maris & foeminae conjuncti-- Porro Jus natmzk secundarium etiam L onem, prolis educationem,contra vielen- Jus gentium vocatur , quod omnibus tiam defensionem &c. Secundarium au> gentibus inditum sit.Hinc in fure obligatem , quod a ratione dependet, & horni- tiones ex contractibus, item modi acqui- nibus proprium est, uti sunt liberorum rendi, qui habentur/« lib.%. Instit. tit.i. hereditaria saltem in legitima successio, promiscue & Juris naturalis & gentium pactorum & contractuum observatio»a- dicuntur. Sed itsgentium dividi so- j lieni injusti damni evitatio. Unde non iet, quod aliud sit Primavum , aliud Se- j inepte Gratianus: in prine, dtst. i. sum- cundariunt, sive aliud rationis , & aliud i mam juris naturalis in illo Evangelii prae- ratiocinationis, Jus gentium Primavum cepto Matth . j.f. i 2 . contineri asserit; & rationis est ipsum Jus naturalesecun - j quo quisque jubetur alii facere, quod ß- darium , sive illa ratio aequum ab iniquo j Isi vult fieri, & prohibetur alii inferre , dijudicans a natura, sive Deo Authore na- j quod fihi norit fieri. Dummodo ea inter- turaehomtnibusinfusajus vero Gentium I pretatio adhibeatur, ut illa voluntas, qua Secundarium est, quod ex ratione non | sibi quis vult aliquid fieri, & non fieri, sit simplici,sed ratiocinata, & per discursura , secundum rectam rationem, 8tfircata- practicum,necessitate hominum ita exi- | lern rem, in qua quis,si causam in propria gente, introductum est. Quo pertinere . sua persona fingeret, debitum justitiae ag- videntur ea,quae reseruntur/» c Jus gen- j nosceret i non vero ex inordinato assectu dum 9. diß. i- mmitiim fidium occupa- j Vel habendi cupiditate. E.g. * debeo Ti- tio, munitio,bella, captivitates ,postlimi- j tio centum ex mutuo, quod ille, quianul- nia a Legatorum non violandorum Reti - ' lumhabet a me chyrogaphum, probare gioSCe. Simiter qua: ponit J.C./» /. ex non potest, cogito, an tenearsolvere? In- hoc jure, lj.de L& /. Ex hoc jure gen- ; vertam casum,& ponamTitium mihi de- tium, inquit; introdutia bella , discreta bere mutuum, quod probare nequ eam , gentes i regula condita, dominia dißin- mox dictabit naturae instinctus, quid vel- tia\ agris termini positi,adificia collocat a; lern mihi fieri, quod justum & aequum commercium, emptiones, venditiones,lo- lit,ergo idem in eodem casu & iisdemcir- cattones, condutitones, obligatione1 inßi- cumstantiis faciam alteri &c. Aliud est, si tuta; exceptis quibusdam, qua a jure Ci * cuperem a Titio mihi donari centum, vili introdutia sunt. Unde consensum non ego propterea teneor Titio donare & obligationem ex contractujure natura centum, quia haec voluntas circa alterius & gentium primario stringere, modum bona cum damno ejus vel non est secun- autem contrahendi^#»** gentium secun - dum rectam rationem, vel perse clare darie introductum, stipulationem verö , constat, quod non habeat materiam de- Zc litterarum obligationem, item & prs- icrip. •hm. BVtflj. ttläffl i mikv bliga- aqui. ■ta.i, tntium ividiso. MSn iU rinnw ab iaijti utk® jGimim aiora Iscorta n iti exi- peram ■h w m M- jnl.it jtrtsts. iifcrin tdijiit. intuti mn,ln i »utifc ijiriG’ mk 'tltSlHft modum tftc» nvA i&j* Ü' De Conmtaclonibus. 19 fcnptionum juris Civilis inventum eile dicimus. & hoc jus gentium non tam constitutionibusquam consuetudini & mori, sive usui hominum annumerandum eil: nisi quod multa, quae juris naturae & gentium sunt, lege etiam positiva & constitutione Imperatoria vel Pontificii confirmentur. Plurimum autem interest,sitne aliquid praecise Juris positivi humani, vel etiam Juris naturalis ? Nam quae juris naturae sunt, contraria institutione vel consuetu, dine abrogari nequeunt, §. sed nat ur tilia, ii. I. de 1. & I. N. G. & C. c. ult. de Consuet , Secus vero illa, quae Juris tantum humani sunt, cap. /. hoc tit. in 6. Quod vero UJp. in l.jus Civile 6.j. de J.& /.dicit, juri naturali a jureCivile addi & demi posse : non intelligendum est eolenlu, quod pro arbitrio jus naturale abrogari valeat, sed quod Legislatores propter certas circumstantias in materia vel objecto possint declarare hunc vel illum casum iub procepto juris naturalis non comprehendi: v, g; proscriptionem sub illo praecepto: ne quis cum dumm alterius locupletetur ■, eo quod hoc praeceptum tantumintelligatur de injufialocu ■fle tat ime , proscriptio autem propter publicam utilitatem, & ad incertitudi- nem dominiorum, ac copiam luium evitandam non fit injujla. Item quo Juris naturo sunt, iemper in conici enti a stringunt, d. c. ult. de Consuet. Leges vero humano quadoque solum inforo externe», non interno obligant, ut si mere po- nales, si in falsa praesumptione fundato • sint&c.qua dereinferius in §. z. plura tractabimus. 3 Lexpoßtivaed constitutio scripra ait • isidoriis in c.z. diß.t. unde & fecundum aliquos Lex a legende, cum inscriptis proponatur; vel secundum alios a lijran- «^quod populos liget ; aut ab eligendo, quod sit electa vivendinorma,denomina- tur.Nam cum efFroenata hominu cupiditas in vitia&jurgia prona si t, ideö lege da- ie necesse fuit, ait Pontifex m procem. De- eret.ut appetitus noxius sub Juris regula limitetur, perquam genus humanum , ut honefie vivat, alterum non Udat, jus suum cuique tribuat , informetur. Est autem constitutio pofitiva duplex, 4 Divina & humana : Divina . quo a Deo lata est; &hoc rursus subdividitur,quod alia sit Veteris, aliaNov iTestimenti.In- terLeges veterisTestamenti denuo discrimen est constituendum: alio enim sunt Cteremeniales ,alissfudieiales , & alio Morales. Caremoniales sunt quo ad cui» tumDivinum & ritussacnsiciorumjudai- corum pertinent : judiciales, quo circa causas judiciales & debitum ordinem ac aequitatem in populo Judaico servandam proscripto erant: A/orales, quo ex di- ctaminc& instinctu naturo procedunt, uti sunt Decalogi procepta. Leges Caremonialet & judiciales, quia f vel specialiter pro gente Judaica eorum- que moribus lato , vel profigurativo Christi, & umbra futuri luminis erant, perAdventumChristi & veri L? minis di- tparuerunt. & vim obligandi amiserunt, ut ex D.P aulo ad Gal. q. 4. sati s probatur,& docent Interp.communiter ad cap. un.de Puris. poß partum. Imo C&'ema- m alt um legum observatio non tantum mortua, sed etiam mortifera&interdi- 1 cta est Q\\n{\imvi.judtciules vero,licet ex ft non obligent tempore gratiae, propter moralem oquitatem tamen vel honestatem possunt etiamnum hodie vel con- C X stitu- 20 ' Lib.LTi liitutione vel consuetudine introducis, r. de Homicidio, e. seqtj.de lnjuriisXl- I* quoque leges saremoniales, quae non tam mysteria nascituri Christi praefigurabant, uti sunt immolatio Agni, circum- cilio &c. quam potius ad devotionem & cultum DEI decenter perogendumpertinebant , veluti vestes Sacerdotales &c. etiam in nova lege per Ecclesiam repeti possunt, ita tamen ut nonexLegeDivina, scd Ecclesiastica obligent. Morali* praecepta veteris Testamenti adhuc vim habent, &perpetuohabebunt, non tam ex auctoritate veteris Legis, quam exeo, quod sint a natura ipsa institutaSc a Christo inEvangelio passim praecepta & mandata servare jubente repetita. Demum aliquae sunt leges Mixta , quae partim sunt (aremoniales vel Judiciales,&L par- tim Morales, cujusmodisunt Decima , quae quo ad quantitatem, scilicet decimam partem, legibus Judicialibus, quo ad congruam sustentationem ministrorum Ecclesiae,recte annume- rantur,ut infra ad Tit. de Decimis ».j.di- cetur. Item Sibbathi sanß i ficatis , qux quo ad diem SabbithinumCaremonialü, quo ad cultum Divinum, qui aliquibus saltem diebus soli DEO debetur, moralia est. Istae legis Mixta non obligant quidem hodie ex Jure Divino, in quantum sunt Caremonialet vel Judiciales , sed in quantum sunt Morales, qua de re videri poterit Cov. Pariar. Resolut. I. i.c. 17. <5 Leges Divinae novi Testamenti sunt, quae 'a Christo Domino circa Fidem, Sacramenta & Sacrificium constitutae sunt, atque ab ipso,vel ab Apostolis promulgatae. Circa epistolas & scripta Apostolorum advertendum est, quod illa tantum ibi contenta sint furis Divi»! , quae talla esse ex verbis Apostolorum sufficienter colligi potest , v. g. si Apostolus dicat. Ego accepi d Demtno, Domintu ordinavit &c. Ceterüm verö ipsi Apostoli tan- quam suo tempore Primates & Antistites Ecclesiae multa separatim a praecepi isDi- vinis pro rationabili fidelium directione, sicuti hodie solet SS. Pontifex & Episcopi, statuerunt. Ita praeterCanonesApo- stolorum exemplum est in Epistola i. Pauli ad Tim.cap.%. & ad Tit. cap.j. ubi Apostolus prohibuit ordinari Episcopum , vel Presbyterum, qui sit Bigamtu criminosus , percussor, & tamen id loliim pro lege Ecclesiastica agnoscitur, & ideo in bigamia summus Pontifex, in criminibus non valde enormibus post peractam pcenetentiam aliquando Episcopus dispensare potest, c. &fi Clerici. 4. §■ de adulteriis.de Judiciis Hen.Zoes ad tit . de Bigamis non ordinand.». 14. Lex humana pofitiva describi potest, 7 quod sit, refta agendorum ratio d publica potestate communitati denunciataeum viluntate eam perpetuo obligandi. Dividitur in Ecclefiastieam & Saeularem, illa a potestate Ecclesiastica » haec ä Magistratu saeculari descendit. Utraque subdividitur inGeneralem & Particularenti Generalis, quae ordinario nomine Legis vel Canonis appellatur, est illa, quae i siimmo Pontifice vel Principe Ecclesiastici vel saecularis status lata universimin tota Ecclesia Catholica, vel toto Imperio obligat: Particularis vero,quae communiter statutum vocari solet, ab inferioribus Episcopis aut Praelatis vel Principibus superiorem recognoscentibus pro» manat. Dix« 21 * Ulii c«« i dicat, 'mit li tau. Em dsDi. stiow, lykb «tuApo. jifoli [, W'Uibi ! Epiftii. nid iota ut,&idt) i it», post fft EpEsp 4 !•* Hdd I' Ufai, ittfdh- mimt» idi,Did- »/4rf»,ä :caMf rqmfab- iiilitt «i itieLcjii i, qwu Ecclelii' ivttliim olmp® romB' «*&«*■ >J stw> ita pro- D« Os Constitutionibus, S Dixi I.Legem esse, reciam agendorum Dixi II. a publica poteflate: ex qu» rationem ; quibus verbis cauli materialis causa efficiens legum colligitur; nam ia Si finalis legum insinuatur. Erit enim statuEcclesiastico, & circa spiritualia, ac Lex,iit iterum Iiidorius in c. 2. difi.q.ho- Ecclesiastica negotia nunquam potesta* mfia,jußa,poffibilü, fecundum naturam , legem terendi penes privatos& populum fecundum patriaconfuetudinem,loco tem- fuit: instatuautemsaeculari & veteriIm- poriejus coHveniens^neceffiaria,utiUs,nuU perio Romano populus quidem auctori- lo privato commodo ,fedpro communici- tatem leges & plebiscita faciendi habeat, istum utilitate conscripta. In dubio aü- e. I. & 2. di fi. 2. L. de quibus, i2-ffi.de tem, si de manifesta legis injustitia non LL. postquam vero populus sibi Reges# constet, sicut alias mandatum superioris & Imperatores constituit, omnem illam prasumitur justum, ita etiam ä subditis auctoritatem i se abdicavit ScLegeRegii lex justa censeri debet, licet fortassis ali- in princeps suos transtulit. L. i .ffi. de qux rationes in contrarium opponi pos- fonßit. Principum. sent: cogitandum enim i prudente Le- Dixi III. cum voluntate eos obligandi', gislatore inter diversa rationum momen- quibus verbis formaSi effeü m legum de- ta ad tollendam ambiguitatem & dilpu- natatur : ad formn m enim legis pertinet, tationis materiam illalelecta fuisse, qua: ut Legislator per apta verba declaret pro Republica utiliora viiafanf.fir enim mentem suam, quod non tantum confti- Regisin manu DEi eß t &Lper sapientiam lendo, vel suadendo aliquid dicat (quale Divinam Reges regnant, & legum Qm consilium necessarium obligationem no* ditores jufla decernunt. Prov . 8> Un- habet, nec transgressores ejus regulariter de &D. August, in c.inifiis \.diß.\.ln peccatum vel poenam incurrunt) sed ju- ißü temporalibus legibus , inquit, quam- beado & praecipiendo, & ita quidem cla- quam de his homines judicent t cum e as r'e, ne Lex per obscuritatem captionem tnfiituunt , cum tamen fuerint infiituta , aliquam contineat, d.c.i. difi.4. Cum uon licebit yudioi de ip fis judicare,sed fi- autem circa causas praesertim materialem eundum ipsas, adde Textum in L. non & efficientem plura adhuc notatu digna fim»ium.iQ.cum L. feq.ffi.de Legibus. occurant, sit §7u. De Gausa materiali & efficiente Legum. Summaria. ß- Quales alius hirintumpoffint per legem pra- //. De causa efficiente legum, c ‘l>i ? i 6 . S , Pontifex circa salutem animarunt Legisse Quapoffintprahiberi? lator universalis, quidcircaJud1$ de eorum poteßate traeriam. legislatfia ? sj. DeliSa quadam mixtifori- sf. Episcopus in sua di.ecsf anpoffit id, quod t-h Actus interni occulti qualiterpoffixt ese Papa in Ecclesia / materia itiruui t j s^.Qtia- 22 Lib. I.Tit,II. §. II. ip. Quare ntm detur pettstas Episcopis.statuendi contra Jus communeEcdcs.lfitamen saliat consuetudo ? 20. De Legaturumstatutis, ii. De statutis Capitulorum sede Vacante, eo« rumquereVocatione. a, Dt fi at utis Capituli cum Juramento. G Um legis virtus ücimperttrepvetare, permittere tfir ,teste]uriscon- fuit.»» ls.ff.de LL.idcb legum debet esse materia , quae juste imperetur t prohibeatur , vel permittatur. 9 Possunt igitur imprimis praeter actus Justitiae,& ut luam cuiqj reddatur,etiam opera aliarum virtutum,utTemperanti£e, Continentiae, Religionis &c. & quae ad has virtutes consequendas ranquam media siint, ut certarum dierum jejuniufo>$ decens in vestitu incessus, concionum & Missarum frequentatio, imperari & pr*~ dpi , dummodo virtutes non fmt tales, quarum sectatio populo sit nimis ardua , & difficilis, prout forent actus consiliorum Evangelrcorum, nimirum paupertas,caslebacus &c, haec enim, livet ex post facto recte praecipiantur illis, qui ad earum observationem fe priüs per votum, aut perprofeffionem religiosam voluntarie obligärunt, universaliter tamen & ante spontaneam obligationem rationabiliter praecipi non pof&nt, 10 Ex ad verso prohibitoria legis materia sunt omnia illa, quae justitiaealiisqueVir- tutibus, quarum observatioReipublicae utilis & facilis est, contrariantur. Nec interest, an jam prius lege Divina, aut Naturali similes actus praecepti vel prohibiti existant : nihil enim impedit,quin idem actus pro meliori juris Divini aut Naturalis obfeevatione, vel declaratione, jure ia super humano contineatur. Defiatutis Ordinum Regularium, 24 Reformatio Ordinis an ab omnibus prose fib acceptanda ? Jf. Contentus (fi Capitula inferiorum Ecclefia • ruman habeant potest at em statuendi? alia Summaria sub . f. j. Permitti per leges possunt ea, quae ju-1 i sta , quae honesta sunt. Imo- etiam aliquando injusta & inhonesta ad evitationem majoris mali, si utrumque in Repob- lica post omnem possibilem diligentiam nequeat evitari, non quidem approbando minus malum tanquam licitum , sed dissimulando ejus poenam. Ita multi exi- stimant De ut. z ; .concessum luisse Judaeis exercere usiiras cum extraneis, ne cum suis fratribus exercerent : ita ad praecavenda majora & atrociora carnis delicta apud quasdam cali diores nationes minora ,ut fornicationes, tolerantur,& exempla sunt Genes. I A. f. 8, & Jfudieum, J 9, is. 2+. Textus quoque notabilis incap, 1, & 2 . dist. 13 .cap. 1 2 . Z L. tjuast. 7, Puniunt demum leges malefactoresij in Republica, Et si lex simpliciter aliquid prohibeat, quamvis poenam determinatam non addat, ejus tamen violator Judicis prudentis arbitrio punietur: frustra enim leges prohibitoris ederentur, nisi malefactores formidine poenas coercerentur, JuiiusClarus lib. f.sent.q.%j, & ibi additio prima. Menoch. de Av- bitrar.lib z.eas. 36s. «««. 2, Sunt autem quasdam delicta mixti fi.gy ri, quibus tam a Jure Canonico, quam Civili certa: vel arbitraria: poena: prassti- tutcE snnt. Et in his inter Judicem Ecclesiasticum & fecularem locus est pra> ventioni: ita tamen, ut in majoribus criminibus , in quibus jure Canonico poena plerum- De Constitutionibus. 2jf plerumque pottus mdieiealis , qmm v indicativo, infligitor, punitus in fero Ecclesiastico adhuc ad terrorem malis hominibus incutiendum in foro saeculari puniri postit e.z. de Maledicis. e. felicis. f. vtrs. pe rhoc quoque de Pontii in 6.1. fUat.f.C. de SS. Esel. De consuetudine in enormibus criminibus circaLaicos Ecclesia ordinarie totam punitionem Judici sacculari relinquit. Plura de punitione delictorum in lib. V.Decretalium, atque in Tit. de Poenis traduntur. 14 Difficilis est quaestio, an & qualiter actus inter/ti vel »«»/«'hominis materia legum humanarumesse possint i Etenim ini. i8.jf.de Pontii. in e. cogitationis. 14 . de Panit. dist. r. dicitur, quod eogita- tionis poenam (intellige in foro externo ) nemopatiatur„lnc. ßcut.6.e.tua nos 34. de Simonia. in frident. Sef.z 4 ->de Re for. matr. c. 1 . habetur , quod Eeelefia de tecultis non judicet. Item in üb, E Deere . talium docebimus, simoniacum, hsereti- cum, vel usurarium pure mentalem poenas juris non incurrere. Econtra in e. dolentes. 5. de Celeb.Mtjf. praecipit Pontifex , ut officium Divinum a Clericis devoti recitetur ? devotio autem & eleva- tio mentis iäDzntn actus utique internus est? Similiter inClcm.i.§. verum de Ehret. excommunicatio statuitur in eos,qui ex odio,gratia,vel avaritiäomnuttunt in- quisitkmem contra htereticos, cum tamen odium, gratia, vel avaritia actus plerumque interni Sticcult i fmt. Item in Concilio Trid. feff. 24. de Refor.e.6, privilegium datur Episcopis, ut possint absolvere ä cen/uris & irregularitatibus ex delictis occultis provenientibus. De- aiiim quis neget,peccaturum contra pr«. ceptum Ecclesias, qui debus jejunii clant &nemine vidente comederet carnes,Clericum , qui occulte omitteret recitare Diviaumofficium &c. alias haud dubie futurum , ut subditi obedirent suis Superioribus ad oculos , & privatim omnia mandata Ecclesiastica & saecularia violarent. In hac celebri quasstione utendum eft distinctione. Nam alii sunt actus meri interni & per fe occulti, qui in solo animo & cogitatione mentis consistunt; atque hi ordinariesoliDeo subjecti sunt,humanum autem judicium eos cognoscere noti potest, & consequenter nec praecipere » nec punire. Quo faciunt exempla de simoniacis, haereticis; & usurariis pure mentalibus. Alii sunt externi , qui prater animi cogitationem etiam adopu* vel actum externum processerunt; & hi licet sint per accidens occulti, quia secreto facti testibus vel aliis documentis probari non possunt, subjacent tamen jurisdictioni Lc potestati legislativ«, quamvis ex defectu probationis aliquando per accidens judicium humanum effugiant. Sic si Episcopus censuram ferat, ut quisquis futurum sacrilegium fecerit,excommunicationem incurrat , in hanc censuram incidet, qui etiam nemine vidente furatus fuerit. Pariter qui libros haereticos clam legerit, excommunicationem Bullat Caena» (supposito quod ea Bulla in illoloco recepta sit, de quo dubitari potest in Germania, vid. quae dixi in Mau. Parocb. par. c. 2 . circa I. casum Bulli) incurret: tametsi interim tales in judicip externo ob defectum probationis puniri no« possint, quod per accidens contingit. Alii denique sunt actus mixti, partitu externi Lib.I.Tit. II. §. II. ter«partim interni , in quibus praeter actum externum etiam interna animi praeparatio live incentio concurrit, & ad ©peris externi moralem perfectionem, & substantiam necessaria est,ut in Sacramen- torum administratione , perceptione , & celebratione Divini officii, &c. Prop- tereafi Ecclesia praecipere potest opus externum v. g. celebrationem Mist«, Sacramentorum administrationem & perceptionem &c. potest etiam saltem indische praecipere id, quod est necessario connexum, & sine quo opus externum v*lide & rtfte non perficitur, ut devotionem , intentionem consecrandi, contritionem , &c. de connexis enim idem efl judicium , & homo non tantum quo ad directionem corporalium &C materialium externarum actionum, sed etiam quo ad directionem animae Superioribus subjectus est juxta illud Apostoli ad Rom.jj. i. Omnis anima sublimioribus pote- ßatibus subdita fit , & paulo post, ideo ntctffitatesubditi,non Jolutnpropter iram (scilicet Judicis externi)/^ etiam propter tonscientiam &c. & ad Hebr. iz./. 17, //»/Superiores pervigilant,qua/t rationem pro animabas vestris reddituri. Praeterea sicut lex praecipere potest actum internum concomitantes cum externo, ita etiam actum malum internum punire valet, quatenus operi externo connexus est/ quo iensu interpretandus est textus in ditia flemen. r. §. verum, de HarttUis. Et exemplum in JureCi vili est ex tit- de Injuriis, ubi tunc demum injuria punitur, fi ex animo & intentione injuriandi processerit. l.fi noncenvitii. p.Q de Injuriis. s Causa ejßcienskgam humanarum, ut jam in priori §. insin uatum. puplica potestas est , qute in statu Ecclesiastico penes summum Pontificem , & reliquos Praelatos, in statu saeculari penes Imperatorem & alios Principes ac Dominos residet; ita tamen , ut quilibet Legislator pro modo tantum & termino suae jurisdictionis legem ferre possit, extra territorium entm & supra jurisdi&icnemsuam jtu dicenti impune non paretur , 1 .ultima js.de jsurisdifiicne. Summus Pontifex rn materia spirituafiitf & concernente salutem animae, ac rectam Ecclesiae gubernationem in toto orbe Christiano legem ferre potest: quia ipsi omnium silarum ovium curam in Beato PetroChristuscommisit, Matilo.i 6-Por- ro etiam Haeretici, quamvis de facto resiliant, de jure tamen lege Pontificia obligantur; non item Judaei & Gentiles, nisi quatenus illa lex jus Divinum vel Natu* rale contineret, ex ea differentias ratione, quod Haeretici per Baptismum in Ecclesiam ingressi, ejus subditi, licet rebelles, effecti sint- Unde etiam DD, inferunt, quod ad fidem Ecclesiae Catholicae suscipiendam, sicuti rebelles subditi ad obe- dientiam, compelli possint; secus vero Judaei & Geniles, quibus nunquam per Januam Baptismi in Ecclesiam ingressis recte accommodatur illud Apostoli 1. ad forinth.^ .Quid mihi de iis,qui foris sunt (id est extra Ecclesiam ) judicare , nant eosDeus judicabit erc.Quid vero de haereticorum matrimoniis ,vel quae in locis haereticorum a Catholicis contrahuntur, dicendum, trademus in LibAV.adTic- de Clandtfiina dejponfitticne n. 20. Plura item de S. Pontificis authoritate inferius hoc libro in tit. de Majoritäten obedi* entia, explicabuntur. Caetf- De Constitutionibus. ^5 17 Carterüm quod dc summo Pontifice, saJititer concedendum non est, sed cum etiam de Conditis generalt rus Oecumeni- dependentia & fubordinatione ad Papam cis sentiendum eit: nam & his jurisdi- tanquamSuperiorem, & lalvisillis, quae ctio in totam Ecclesiam & omnes Giri. lummoPontifici specialiter reservatasunC stianos competit, neque aliter legitima nam Ecclesia Remana, quae prima est, 8C sunt, quam si authoritate Romani Ponti- Dioeceses ac Epilcopatus inferiores divi- fick congregentur & confirmentur cap. fit, ita Reliquis Ecclesiis, earumque Prx- figtnficafti 4. de Etetliox. Alia sunt latis vicesluaslargita est,ut in panem vo- Concilia Provincialia , quae ArchiepisCo- caret solicitudinis, non ia' plenitudinem pi una cum suis Suffraganeis in suis Pro- potestatis, cap. qui fe IL. eauja 2. vinciis instituunt. Alia Dtacesaxa vel quast. 6. Sjnodalt.i ,qus Episcopi celebrant in suis Qurerit ad propositum hujus lociPa-1.9 Dioecesibus. Et haec quidem potesta- normi: in c. uit.de Consuet, ». 51. quare tem leges ftctaturacondendi habent, si. Imperator potius Principibus Jseculari- cut ipsi Archiepiscopi, & Episcopi, sed bus concedere soleat, ut in suis terris post- ita,u>: eorum jus & obligatio ultra termi- sint facere statuta contra jus commune \ nos Provinciae, aut Dioecesis non exten- Civile, quam pontifex Epiicopis. f Item datur: adeo ut tametsi in Decrete» Gra- quare in aliqua Diaceli postit introduci tinni quidamCanones ex aliquoConcilio consuetudo contra jus commune Cano. Provinciali vel Dioecesano allegentur, nicum,& non etiam statutum ! R.ipon- eos tamen non esse universaliter obliga- deri potest ad primum, quia majus est: torios, omnes illi adnotarunt, qui nobi- periculum in abrogatione Juris Commu- fcum docent, Decretum Gratiani ad pri- nis Ecclesiastici: hoc enim cum princi- maevam suam authoritatem revocari, paliter ordinetur ad finem salutis aeternae, Deinde etiam advertendum est, quöd in- timendum foret, ne forsan cum pericu- feriores Praelati, necfbli,nec in Conciliis lo animarum erraret Episcopus, dum* sine licentia summi Pontifici- aliquid sta- contra S. Pontificis Christi Vicarii&Pa- tuere valeant contra jus commune Cano- storis universalis judicium & legem suo nicum. Inferior enim legem Superio- arbitrio statuere permitteretur. Jus auris abrogare non potest; & concedere ac tem sieculare ordinatur principaliter ad tollere legem ab eadem potestate Proce- statum externum politicum, quem in. dunr, Cietn. Ne Romani 2. ix prine, dt feriores Principes possunt secundum EleBione. Circa «a proinde solum le- naturam & mores singularum natio« ges ferre possunt, qum ad reformationem num sine gravi periculo facilius diri— morum, vel cultum divinum pertinent, gere. Quöd si etiam lex commu. ant qus jure communi aperte decisa noa nis Ecclesiastica non postit certo popu- sunt. lo cum fructu accommodari, S. Pon- 18 Non obstat vulgare dictum, quöd tifex ea de re informandus est, atque Episcopus in sua Dioecesi possit ea, quae ejus desuper cognitio , & mutatio vel Pontifex in totaEedesia: quia id univer- remissio legis exspectanda. Responde- Engii In Decjlbt. Lib. E D rixo. w tiKtTk: n;|.!t r! potes!: ai sectmdurh cum eod.Panorm, quöd consuetudo,si sit tamen rationabilis habeat tacitum consensum summi Pontificis,rationabiles enim consuetudines tolerantur ex tot. tit de Confutt.qucm consensum S. Pontifex potius ( saltem per modum dissimulationis) factis rationabilibus hominum impendit, quam statutis Episcoporum, eo quod uti potestate le- gislativa contra Papalia decreta etiam ex causa rationabili videatur sapere aliquam ambitionem , quae successive aperit viam ad plures inobedientias. Addi etiam potest,quod plerumque difficilius sit impedire consuetudinem, quae ex diuturno tempore & inveteratis moribus processu , quam statutum vel legem particularem. 20 Legati Sedis Apostolicae etiam statuta facere possunt ia provinciis & locis suae legationis, quae durant etiam post officium eorum finitum, c. »It. de OfficioLe - gati. Ei Capitula Cathedralium Ecclesiarum , sede Episcopali vacante, etiam statuta & constitutiones facere possunt, quia succedunt in jurisdictionem Episcopi, ex qua dimanat potestas statuendi. Et illa statuta etiam durant in tempus futuri Episcopi: quamvis enim jurisdictioCapituli sit tantum temporalis, quamdiu sedes vacat, quod tamen ex ea recte gestum est, perpetuum haberi debet, arg. c.fi de Officio Legati \ &e.f48 um legit ime. 73. de R. 1 , i» 6. Sed Capitulum sede vacante potest quidem statuere circa ea, in quibus tunc habet jurisdictionem, ut circa negotia ip~ lum Capitulum concernentia, circa re» formationem morum, causas judiciale? non vcrQ circa talia, per quae praejudicetur juri,author'tatI, veT reditibus suc- cessuriEpiscopi, ut si velietstatuerc,quod Charitativum subsidium totum, vel pro parte minueretur, quod reditusEpiscopa- les essent inter Capitulares distribuendi &c. nam in personam Episcopi ejüsque jura & reditus Capitulum nullam habet jurisdictionem , consequenter in iis statuere nihil potest. Episcopus quoq; successor potest ex cauta rationabili statuta a Capitulo sede vacante facta revocare, non secus ac alia statuta suorum Antecessorum, quia Capitulum vel Antecessor non potest Episcopo successori 'c/em perpetuam praefigere , cum par m parem non habeat imperium aut jurisdictionem c. innotuit 20. de EleBione. VideaturQua- rant. in summa buH. verbo Capitulum sede vacante Frid. de Jen . eons. 16. & Pa- vin. in speciali traBatu , de Potestate Capituli sede vacante. Aliquando autem Capitulares sede va-2L cante, speciali pacto aut juramento se obligant , ut quisquis in Epilcopum eligendus suerit, certa statuta inviolabiliter observare debeat, quz pacta aut juramenta obligant novum Episcopum ad praestationem fidei interposite, nisi forent manifeste in praejudicium Canonum,velEc- desiae, vel animarum vel dignitatisEpi- scopalis, c. ttlt. de TaBis. textus ad propositum notabilis, ubi Panormi. & Barb. in c. sicut nostris 27, de jurejurando. Ordines etiam Religiofi , eoriimquea J Pralati leges & statuta facere possunt juxta consuetudines suas , privilegia 8S modum suae Regulae. Utrum aurem Religiosi teneantur femper acceptare nova statuta Resormatoria ? Respondeo esse 24 distinguendum , au tales reformationes line De Constitutionibus. Z7 fint contra pravas consuetudines, quae malv,nefaciendo bonum, quodasseque- tendunt ad dissolutionem disciplinae mo- dum etiam in ordine mitigatiore 'fuffici- nasticae, violationem votorum, &scan- entissima media sunt, & considerandum, dalum aliorum hominum ? & haud dubie quod saepe primi RegulaeFundatores cer- dicendum est Religiosos teneri, ac com- tae nationi & terra, ubi vixerunt, regula- pelliposse ad necessariasistasreformatio- ria statuta accommodarim, quae alibiob nes acceptandas, quae tamen primam Re- diversam terrae & hominum naturam uti- gulam duriorem non constituant, c. re- liter observari non possunt. Si quis vero latum. 7. &ibiGlojs.ne Clerici vel Mo * aliter , quäm per austeritatem se minime nachi.c. mico, de Statu Regulär. i» 6 . An perfectionem consecuturum credat,is vel vero reformationes fiant contra consue- rigorofas fui mortificationes voluntarie tudincs,& mitigationes rationabiles,quae & privatim suscipere, vel secundum c. li- primaevum Regulae rigorem juxta patris cet. 18. de Regularibus, etiam post pro- & hominum naturam citra animarunu sessionem ad alium strictiorem Ordinem periculum temperarunt, v. g. quod ma- transire valebit. turinum oretur de mane, quod liceat car- Conventibus & Capitulis Regularium,% p nibus'vesci &c. & probabilius videtur, «c(ollegiatarumEccleflarumfidevacan- quöd Religiosi similem reformationem te jurisdictionem ( ex qua potestas sta- acceptare non teneantur: quamvis enim tuendi deducitur) aliqui negant, aliqui simpliciter professionem fecerint fecun- tribuunt,ut inferius in Tit. JVesede va- dum Regulam , tamen nec in novitiatu cante&c. lib. 9. dicemus, ideo confue- experientia , nec in professione intentio tudo locorum praecipue attendenda erit. £uic aliterfe obligandi, quäm adRegulam Caeterum si quid ab his statueretur, vel juxta praesentem usum rationabiliter mi- mediante pacto aut juramento sirmare- tigatam: neque enim perfectio religiosi tur circa successorem praelatum , ejusque hominis in maximo rigore & vitae auste- revocandi potestatem , illa huc accom- ritate consistit, quam multi sine corporis modari possunt, quae superius de statutis & etiam frequenter animae ac desperatio- Qtpituli (atbedralts Ecclesiasede vaca»» nis periculo ferre non possent; sed in per- te tradita sunt, sectione amoris Dei, &in declinando 4 - 1 ■ 1 ■ - 1 | |_ $. 111 . De Obligatione Legum in utroque foro. Summaria. a i n . L 'P sl * tor teneatur suis legibus i jo. Absens modico tempore quando habeaturpre 37. Prineepsteruturflare suopaSo. präsente? ‘ An&quatemt peregrini (f statores tenear* 31. Peregrini probabiliter non obligantur parti- , U . A ^legebas loci? talaribus flatatis, ap. tiijpanus an extra suam Patriam pejflt die- 3 t. Excipiuntur casus aliquot, aus Sabbatinis tdert i»teflimani- 33. Respondetur ad contraria. (cis ? JßOtipms An peregrini teneantur alibi legibus domefli - 9 * 3 Sr cL- 2 ? Lib. i. Tit. n. §, in. pp Cltrid qtlatenUi llgtntilr legibus laicorum? jts. Lex humana quatenus obliget in conscientia? De Lege fundata in prafumptione. , jg, Hares non conficiens inVcntar ium,an in conscientia teneatur ultra Vires hareditatis f pt), Litterarum obligatio, de qua in tit, Inst. dc Lit. oblig. an procedat in conscientia i 40. Leges inprctfumptione fundata qua ratione ' stnt justa in foro externo ? 41, Fictio & ptxiafcipüo juris differunt , illa etiam in Conflentia locum habet. 42 ■ DcLegc pcenali quando obliget in conscient ia. 4p. Ad poenam incurrendam quando requiratur sententiajudicis dedar at oria (fi quid interfit intersententiam judicis condemna- toriam (fi diclaratoriam i 44. Poena corporales quatenus obligent f 4f, Incarceratus etiamjuste an pojfitfugere ? 46. Ad tributa (fi Vectigalia an quis teneatur in conscientia ! 47, Leges infirmantes alsus inter ViVos aut ultimarum Voluntatum quando procedant in foro interno ! 4g. Palla nuda obligant in conscientia. 49. Alius illicitus nonfemper eft in Validus', 26/~%Uaentur I. utrum Princeps vel Le- gislator ipiemet sua lege obligetur ? Pro negativa est textus in l. Princeps 51. f. De Legibus • ubi dicitur, Principem legibus solutum ejfe. Et facit ratio, quod leges ferantur & dirigantur in subditos, non in Legislatorem; fibie- nim imperare nemo poteß teste J. C. in l. penult.ff. de Recept. qui arbitr, &c. & sicut alias nec par in parem , ita nec quisquam in fe ipsum habere jurisdictionem videtur. Econtra pro affirmativa adducitur Ldignavox 4. C. de LL. ubi Imperatores rescripserunt, dignameffe vocem Jlfiajeflate regnantis legibus alligatum se Principem profiteris majus imperio ejfe, submittere legibus principatum , Isidorus quoque in c. justum i. dist. A. justum est, inquit» Principem legibus obtemperare po. Si lex alium prohibet, an In dubio etnfiatu? etiam inValiddffe ! gr. Alius aliquando in Validatur civiliter tantu. f 2. Lex potest alium inValidare ciViliter (5 na- raliter, (fi ibi exempla. pp. Ex S.C.Vell. & Maced. non est obligatio in conscientia » p4, Potijfima difficultas, quando irritatio fit . propter omffassolennitatesjuris, pp, Lex est domina rerum. AdaclusValorem. requiritur Voluntas (fi potentia agentis 57' lUegitimitas occulta impedit in conscientia a dignitate. S8, Prohibitio de rebus Ecclesta non alienandis etiam in conscientiastringit. P9, Legum CiViUum , qua reliti a in testamento non folenni (fi soluta repeti negant, Vel folVijubent, stngttlaris interpretatio. 6 o . Re Ullum in testamento non folennt anJ>offit retineri Hsej ad condemnationem judicis t 6i. Solennitatesailmmmnfundantur inpra- fumptioue. i2. Aäum inValidare , (fi denegare aSionem differunt. AUaSummariasub j. 4. suis,tunc enim jurasua ab omnibus custos die »da existimet, quando & ipse eis reve. sentiam prabet. & in l.ex imperfello testamento 2J.ff.de Legat, j. ait Paulus J, C. ex imperfelio testamento legata Impf ratorem vindicare inverecundum est: decet enim tantammajestatem eas servare leges,quibus ipse solutus este videtur. In hac Qjjespondeo & dico I. Princeps Lc Legislator simpliciter obligatur illis legibus, qua continent jus Divinum aut Naturale : quia hac jura, ciim äDeo Authore natura procedant > supra Principem sunt, quamvis ab eo populo proposita & declarata. Unde quinPrinceps 2 7 suo contractui vel pacto stare debeat, non eximitur per plenitudinem potestatis sua propter consensura praestitum v qui Jure natur« servandus est /. i-ff. de I De Constitutionibus, trte», ?£)»* w.ii jS 'ii. («,?«( »'«l.ii TfrriiiSij, maxjt irnijH atfMft- «Asi htnjn fitiir» iirftSitt- iiPiii'4 fittiip nim »: w\ 0 f fikt> ?i Aia* ibligatot )iwM M aDiJ ara Pm* pulopnv Princtpi f Ithtt, patella* litum i 29 paBis. And. Gal!. Praft. obser. lib . 2. ubservat.fs.n. 7. Dico II. in legibus mere positivis humanis, sive civibus, sive Ecclesiasticis, quatdam sunt, quae proprie tantum ad populum feruntur, & Principis sive Legislatoris personam propter ejus eminentiam, aut aliam specialem rationem non concernunt. Et hat sine dubio Principem non obligant; ut si prohibeatur populo armorum aut vestium nimis pretiosarum gestatio 8 lc. & exemplum este potest in l. sancimus ^^.C. de Donationibus. ubi prohibetur donario ultra quingentos solidos , sive aureos sine insinuatione a* pud Magistratum, excipitur autem ibidem donatio ä Principe facta. Dico III. in legibus mere positivis , quarum observatio aequePrincipem decet ac populum, uti est frumenti & aliarum mercium taxatio, solennitates actuum inter vivos & ultimarum voluntatum, jejunium Ecclesiasticum , confeslio annua &c. communis est DD. distinctio inter vim coaUivam & direftivam, ita utPrin- ceps vel alius Legislator vi coaBivd non teneatur stare suis legibus: cum nemo sit, qui eum cogat,&is potestatem mutandi, vel abrogandi legem habeat; teneatur autem ( nisi habeat rationabilem causam excusantem ) vi direUivd , hoc est, non ex vi jurisdictionis proprie dictat, quam in se ipsum nemo proprie exercet, ted ex dictamine & directione rectae rationis,qua fe Princeps tanquam caput & membrum Principale toti corpori communitatis conformat : nam teste August, in e. qu propter authoticatem tamen Sanch. & aliorum virorum DD, qui Eum sequuntur,non auderem semper ali— cujus gravis peccati damnare eum, qui contrariu teneret, prassertimexrationabili aliqua causäv. g. conservandae valetudinis accedente, & remoto scandalo, ut si Cermanus tempore quadragesima in Italia privatim comederet ova , caseum, &alialacticinia, quae prohibentur i» e r denique 6. Fer spar autem diß. 4. yi Potissima igitur difficultas qurestionis nostrae est de legibus & statutis particularibus locorum» Respondeo, probabiliorem esse sententiam, quam prae exteris diligenter examinat, & sequitur Sanch. d„ diß.. 1 g. q. 1. Peregrinos &Fo- jrensesnon obligari particularibus statur is, Tei consuetudinibus loci, in quo per modum hospitum reperiuntur- Ratio est; ubi deficit ordinaria jurisd ictio,deficit le- juoi obligatio ? qu* jurisdictioiicm supponit , sed in peregrinos ob brevem ho- ipitiimoram deficit ordinaria jurisdictio arg. I. beres absens 19. §. z.jf. de Judiciis. ergo &c. Attamen haec regulariter procedunt -Z2 nam ab hac regula aliquot casus excipiuntur , ut I. si ex transgressione legum loci aliis detur scandalum > quod tamen scandalum plerumque evitari potest , inquit Sanch. c. I. vel transgrediendo occulte, vel admonendo adstantes, se legibus Irci ex communiori DD. sententia adstrictum non esse. II. Si mora in aliquo loco sit longior, usus communis docet, tales Peregrinos debere se accommodare legibus & consuetudinibus loci; praesertim in rebus spiritualibus, ut observatione festorum , jejuniorum &e.tum quod id exigat quies Reipublieae, quae alias ex diversis horni-: nummoribus perturbatur; tum quod habitatores ad tempus longius in aliquo loco ibidem quasi domicilium & forum competens sortiantur. Quantam autem tempus requiratur ad hanc obligationem inducendam , DD. inter se non conveniunt ; mihi videtur probabilius maxime circa leges Ecclesiasticas t quod cum Navar. i» Trabi, de JubiLnot,- 52.». 49. docet Laym. d. L n. I. sufficere » quod aliquis non mere tanquam Viator mox pertransiens in loca sit, sedibidem certo permanendi proposito etiam ad breve tempus, aliquot v.g. septimanarum aut mensium alicujus negotiationis causa habitationem aliquam fixerit vel conduxerit d.l. heres abfeus. proinde z, jf.de Judiciis , &tuncstatim primä die, qua cum hoc proposito habi- uuonejp Übi constituit»tenebitur: nam ~.. te 1 Üc Co n äl tu tionibü s* Zr sicut ad verum, tta ctlam ad quaßi omici- Üum constituendum, & sequentem obligationem ac fori competentiam inducendam nullius certi temporis lapsus, sed tnimui tantum habitandi & faElum ipsum habitationis inchoatae requiritur, ut ex U domicilium 10. jf. Ai municipalem, in lit. defero cempet. trademus. III. Contractuum aliordmque actuum folennitates etiam a Forensibus instituenda: regulantur secundum leges loci, ubi celebrantur l. fifmdut 6.f. dtEvittioni- bus 1.1. C.de Emetstif- liber. IV. Ob bonum publicum & ad evitandum damnum poliunt Viatores certis legibus constringi v. g. t)t solvant vectigalia , ne frumentum aut arma vel armorum materiam extrahant, ne ultra triduu in loco commorentur » &c. Hatc exceptio passim quidem a DD. traditur, sed quare vel quomodo inhoccasu jurisdictio in viatores detur, non assignant. Forsan ista ratio non incongrue statui potest, quod jure naturae Agentium teneatur aliquis evitare alterius damnum ; & qui sentit commodum transitus, sentire etiam debeat onus legum pro bono publico introductarum. Item quia transitus non aliter aMagistratu conceditur, quam sub conditione observandarum talium legum, hinc qui transire volunt, ipso facto in se prorogant, & agnoscunt Magistrats« Jurisdictionem arg. 1 .1 ,ff. dejudiciis. Accedit etiam consuetudo locorum, quae dare potest in multis casibus jurisdictionem ^ c. delitti^, de Arbitrii. Quintam exceptionem aliqui addunt in vagü homintbw nullum certum domi- cituni habentibus: Sed hos non improbabiliter excuset Leis. Ltb. 4. c. 2.43. ex eadem ratione, qua alios peregrinos, quod scilicet non sint proprie subditi illius loci, quem transeunt, & non sit in co jurisdictio nisi ex causa detiüi vel debiti, propter quod ubique in jus trahi possunt ob publicam utilitatem, ne a delicto impunes, vel ä solutione immunes evadant. Porro contra datam refposionem adZZ principalem quaestionem contrariae sententiae Authores, quibus absolute placet, Peregrinos omnibus legibus loci adstrin- gi, plura argumenta opponunt, quae Sanch. dijp. 1 8 .». 4. adducit &». i fiye duci* bus , tanquam ab eo mißt ad vindillam male faftorum , laudem vero bonorum ; quia sie est voluntas Dei, &c. Videtur quidem circa leges civiles in contrarium obstare, qubd leges sicut alii actus non agant ultra Legislatorum S? a- gentiunj intentionem, arg. c, ult, de Prehendis & l. non omnis 19. ff. de Rebus ereditisi sxcularium autem Legislatorum intentio non sit, ferre leges in ordine ad Conscientiam, ied tantum ad externum statum politicum* Responderi tamen potest , licet leges sacculares non semper obligent ex intentione Legislatoris secundi in constieytia , qui est Magistratus saccularis, objigenf w men ex intentione & voluntateLegisIa*. Wtis primi, qui est Deus, fecundum alie- derivantur. Verum ab hac recepta sententia, qubdjK leges justx in foro externo sint etiam justae in foro interno du* communiter statuuntur exceptiones. Prima est, fi lex fit fundata in prafumptione; tunc enim non aliter obligat in conscientia , quam si id, quod lex prxlumitjinrei veritate subsit v, g. in Mevel, l. cap. r. hxres notujS consiciens inventarium tsatetur creditoribus ultra vires hxreditatis etiam emergentia debita sol vere,quamvis tot& tanta bona in hereditate non invenerit, quia praesumptio juris est, qnbd cum non confecerit inventarium, clam aliqua bona de hereditate subtraxerit,ut ex textu dicli cap. %. non obscure colligitur, ibi in principio; & non per ea, qu* forte furripiunt, aut malignantur &c. Item in 2. dabit eis poenam exaffio fu* malignitatis &c, propterea si revera heres non conficiens inventarium nihil in haeriditate furripue• rit aut malignatus fuerit,ex communio» riDD. sententia ultra vires hereditatis in- confcieptia non obligabitur. Licet vero aliqui existiment constitutionem Novelac fundari potius in quaficentra£iuzditx hereditatis , quod heres adeundo hereditatem censeatur tacite promittere creditoribus omnibus satisfactione, Lc consequenter ex hac promissione in conscientia obligetur , prius tamen, quod de praesumptione fraudis dictum, probabilius yide- tur:eo quod omnis quafi contraSus supponat intentionem se obligandi ad naturalem hm twiainn itonstitj itttimjt otDctri tstijiii i.tj'jaj «ittfa b««t «toi» WlltCt' rotta «it, MCW tteiau'ia ftiinfö nW<* initäti acoaiffl msnriß 1 conun® xeditiiii*" .Liutsd di«b hsrdw icreditoo’ on^ö' cientiio^ lepras iSm As liidiuEB' h!ö De Constitutionibus. ZZ* ralem «qulfatem: nemo autem in dubio censeri possit se velle obligare cum tam gravi suo damno; nec aequitas naturalis id suadet, creditores quoque multum conqueri haud possunt , quia si confectum fuisiet inventarium, ipsi non plus , qusin in hereditäre repertum, accepil- lent. Similiter, ut innumera alia praetereamus , quorum aliqua ex libro lt. JJecreral.ex titulo de Prafump. desumi possunt,familiare exemplum est txlnstu. lyde Liter, oblig. obi relinquens chirogra- phum suum, in quo se debitorem latetur , per integrum biennium apud creditorem non accepta pecunia, postea in foro externo simpliciter ad solvendum condemnatur, nec amplius cum exceptione non numerata petunt* auditur. Quia tamen harc obligatio, qvL ex fi- Itnnitate litterarum oritur, non habet «quitatem naturalem nec consensum,nisi sub tacita conditione; si pecunia numerata fuerit, & inforo externo pratsum- ptio sit, numeratam fuisse, quöd alias tanto tempore debitor litteras suas apud creditorem non reliquisset, ideo si veritas hujus prassumpeionis ä parce rei non subsit, & debitor nihil acceperit, in conscientia quoque ad nihil restituendum tenebitur, 40 Non tamen idcirco ejusmodi Teges in prassumptione fundat« in foro externo tanquam iriiqu« repioband« sunt, quia licet In uno vel altero particulari casu ob defectum veritatis praesumpta; materialiter injustae esse possmtjformaliter tamen, & in genere regulariter justae sunt: nam ad tollendum aliquod malum, vel procurandum bonum in Republica (v. g. ut in «xemplispropositis heredibus maiignan- . di & debitoribus debita injuste negand£ occasio subtrahatur) leges recte ob defectum vel difficultatem aliarum probationum in praesumptione se fund are possunt; quia & praesumptio probationis species est, , Praeterea etiamhic,advertendum,quod4 r ea,quae de prasumptione juris dicimus, non sint pariter de fiRionejurif accipienda : nam prasumptio supponit veritatem fiüio autem etiam cognita fulsi täte aliquid certum statuit,ntpropterea lex infiEiiono fundata,side caetero manifeste injusta non sic, etiam in conscientia locum habeat, Ita Canonicus & alius Clericus de jure communi ex legitima causa a suo beneficio abiens, qui fictione Juris pro präsente habetur, optima Conscientia tanquam prasens fructus fui beneficii lucratur; it* ratihabitio etiam quo ad effectus fori in* terni fiEliont furit retrotrahitur, & mandato aequiparatur. e. 10 ‘de Reguliijuria in 6 . fi v. g. procuratorTitii sine mandato ejus fundum aliquem vendiderit, quam venditionem Titius primum post annum vel biennium ratam habeat»emptor noa tantum a die ratihabitionis, sed primae emptionis fructus ex tali fundo perceptos in conscientia etiam suos faciet. Altera exceptio est, quod lex mere p*- natis ante judicis sententiam non obliget*'* in conseientia,pcst sententiam vero latam obliget ad non resistendum, & suscipiendam poenam: cum enim lex debeat moribus & natur« hominum esse congrua, plerumque non foret rationabile ut legislator aliquem obligaret, utfuj ipsius esset accusator, reus, Judex & exeeutor , - quod natur« admodum £rave,& contra* rium existieret. £ % 3 s 4 z§ ' LiK. 1. Tit Sed ad fcuji» exceptionis plenum in- fellectumsciendum est, leges poenales alias essewere & pure poenales, alias vero mixtas. Lexpurepoenalis est, quando Legislator non intendit ad culpam vel reatum in conscientia obligare, sed tantum ad poenam: quod ordinarie contingit circa tales actus, qui absolute non contradantur juri Divino aut naturali, sunt tamen contra bonos mores politicus, •& eorum intermissio confert ad Reipublicae, statum tranquillum & pacatum conservandum v.g. ne quis noctu sine lumine ambulet, certum vestium ornatum por-_ tet, &c. sicut etiam in Religiosorum Ordinum statutis quaedam censentur meri poenalia, quae ad peccatum grave non obligant ( neque enim consultum, imo nec semper justum aut validum est, ut in materia leviori Proclati conscientias suorum sub gravi culpa onerent) sed tantum ad poenam ob meliorem disciplinae monasticae conservationem v. g. ne Religiosi certo tempore loquantur, opus quamvis honestum, sibi tamen eo tempore non conceslum faciant, &c. Dices, quomodo in hujusmodi actibus vel legibus potest statui poena , si nulla sit culpa aut peccatum: cum tamen poena describatur esse noxae, delictorum & peccatorum vindicta, ac coercitio, /'« /, aliud, i j i. in principio &§. x. ff.de Verb. signis. Respondetur , hic quidem non intervenire culpam vel peccatum, quod significet defectum coram Deo culpabilem, inrer- venirc tamen, culpam & 'peccatum significans defectum in genese moris, & contra laudabilem Reipublicae ordinationem. Aliquando vero etiam accidere potest, ut transgressio legis poenalis indu- n. §. ra: cat verum peccatum coram Deo» si scilicet fiat ex contumacia & contemptu Magistratus cum aliorum scandalo vel perturbatione in Reipublica. Aliae sunt leges poenalesmixt aquando aliquid prohihetur sub culpa, & poena; quod ut plurimum accidit in illisdelictis, quae juri divino aut naturali adversentur, ut in furto, homicidio, & similibus. Ia his porro duplex est obligatio,una ad culpam etiam in conscientia, altera ad poenam, quae regulariter ante Judicis & Juri* sententiam non obligat in conscientia, neque tenetur aliquis fui ipsius este accusator, Judex & ex,ecutor. Dico autem regulariter : nam aliquee poenae sunt, quae ipso jure, & ipso facto admissi criminis incurruntur; & istae, si aliam exeeutio- nem externam non requirant, statim ut factum illud, cui ralis poena ipso jure annexa est, communiter, in conscientia locum habent, uti sunt censurae & irregularitates , quae ipso facto incurruntur , inhabilitas vel impedimentum ad electionem activam vel passivam,ad contrahendum matrimonium &c. Si vero poens^A ipso Jure illatae etiam externam aliquam exeeutionem requirant, veluti amissio dominii, confiicatio bonorum juxta c.Cum fecundum leges. 19.de Hartt. i* 6. privatio beneficii aut fructuum benesi- cialiura &c. tunc ad obligationem in conscientia producendam sententia Judicis declaratoria requiritur 5 ut recte docet Sanch. Lib. 2. Moralium, c. 6. »kot. n, nisi lex in specie addat clausulam : ali a etiam declaratione non secuta. ut inConcilio Trid. Sejf 2 j. e. 1. versiculo ,fi quis autem: ibi eum (scilicetEpi- scopum vel curatum non residentem legitimo fi Hi' vel p«. ^jtIj SipOBUi iisSis, Maj, libui. Ii miadd- tnidp» Arni, iBtlkv lifcbii mt» l, :baia ipsojunit' iitq; amiiifi nadeltcfe* ICOIBlk' ivaopo, 101 ili?« k; Lkb so/B M Htttu* inibmesi' io&em ii ■ntiaH' treSedfl’ im . <• (> ted*fr inftd uvirfu- ilicttEpi- ateinlv w De ÖostlKtutiomtÄ %*t rimo tempore.) prt rata temporis absen * .titfruElus suos nonfaccre/tec tutaeonfii - entia , alia etiam declaratione nox secuta illos sibi detinere posse. Ex quo LeLtu bo • num argumentum desumitur, quod sicut aliis exceptio firmat regulas. s i» casibus »en exceptis, ita etiam hic exceptio specialis & insolita clausula, alik declaratione non secuta , circa hunc casum arguit & confirmat,quöd dias ad poenas etiam ipso ■jure inflictas in conscientia ptsstamias -sententia declarator ia requiratur. Si quaeras, quae sit ergo in effectu diffe- ■ rentia,an per sententiam Judicis eundem • vat oriam . vel an per declara tionem infera tur pcen a, ne gratis alia poena per Judicem, alia per ipsam legem imponatur. hanc esse differentiam, quod poena illata per sententiam Judicis debeatur primum a die sententia, poena autem illata ajure & postea per sententiam declarata debea- rur non tantum a die declarationis , sed retro a die commissi criminis ipso jure poenam annexam habentis. Sed ais, ergo saltem frustraneum est illud jus retinendi poenam v.g. fructus beneficiaies ipso jure amissos in conscientia,. si post declarationem omnes etiam retro percepti restitui debent ? y>. quod illud jus retinendi in conscientia hot operetur, quod res *ut fructus ipso jure amissi non extantes, sed interim consumpti, sive eorum $sti- matio aut pretium , si exinde possessor tempore declarationis non sit locupletior effectus, in restitutionem non veniant, sicut de confiscatione bonorum ipso jure statuta ob crimen hseresis vel aliud tradit Syl. verbo Haresis Pro his . 44 Quod si poena mortis, aut mutilatio- nis, vel alia corporis asllictiva statuta sit, non potest quidem Reu * obligari, ut directe tales poenas exequatur, v. g. ut venenum bibat,famis inedia se ipsum conficiat &c. quia talis obligatio,utpote natur« fui conservativae valde contraria , censeretur moraliterimpoifibilis; tenetur tamen post sententiam non resistere exe- cutioni, & debet etiam indirecte cooperari , quatenus est necessarium adexeeu- tionem faciendam v. g. scalas asendere, collum praebere &c. Non eilet tamen gravis peccati arguendus, qui potitis naturali mortis aut supplicii horrore, quam ex contemptuMagistratus exeeutioni minus prompte obsequeretur. Imo etiam fugientem ex carcere de-4f clinandi gravis supplicii causa, quamvis juste incarceratum , quam plurimi DD. a peccato excusant; > nimis enim durum videtur obligare homines in conscientia* ut media salvandi vitam suam , quae juri divino non repugnant, licet per accidens custodes carcerum damnificarentur ; tum qubd id eorum culpa eveniret; tum etiam quod utens jure suo non censeatur alicui injuriam vel injustitiam facere. 1. nullus videt str. s f. jjf. de Regulis juris, qua de re videri poterit Paulus Lay. de Legibus, c. I f .». 7 . & al ii apud eum citati. Quaeritur XI. an leges tributorum §Q6 vectigalium, qua a Dominis Territorio-^ rum imponuntur, obligent in conscientia? Non desunt apud Cov./'# Relett.c. peccatum.de Regulis juris in 6. p. 2 - §.f* qui simpliciter neganr,tales leges in conscientia obligare, adeoque vectigalium & tributorum defraudatores inforo interno tutos esse , & tantum inforo externo, st deprehendantur, poena commissi vel con* ftseationis mulctari posse. Fundamen- E i tum / 3$ üb. L Tit. n. §. III. tum cornm est, quod omnes seges humanae habentes aliquam poenam annexam non obligent in conscientia: cum Legislator annectens poenam videatur no intendere ad culpam & reatum consoien- tiseobligare, sedsola jieena contentus.es- fe. Verum contraria sententia, quam tenet Cov.e.Lw.f. & P.LayvinTheoI. mor. L). traft.y.p. i. c.,q. num. f. & alii communiter » probabilior & tutior «IV» quod nimirum leges tributorum & vectigalium, Ii justa smt, Jhoc eIV, st lata ad habente authoritatem »fi ex juIVa causa, & secundum quantitatem communem non iniquam,obligent in conscientia non tantum ad solvendum, sed etiam ad non solatum sea defraudacum resti tuendum» Ratio est: quia lex vectigalium & tributorum fundatur in justitia commutati va , ex qua Principi vel Magistratui pro sua sustentatione debetur compensatio »& reditus annuus propter onera publica & curam regiminispublici ab iis , quorum gratia sustinetur. Id quöd valde efficaciter confirmatur ex lententia Christi de tributo a Judatis interrogati Matth. zx-f.% 1 -Reddite , qua smt Rasuris,CesarL Item ex verbisApostoIi ad Rom, 13.#. 5- Necessitate subditi estote etiam propter conscientiam idea enim ( nota connexionem cum eo, quod dixit de conscientia) & tributa praß as rt , Jhfinifirrenim Dei sunt iu hee ipsum servientes j, reddite ergo omnibus debita r cui tributum tributum : cui veBigal veBigal&e, Non obstat ratio in contrarium allata : quia illud fundamentum ita generaliter positum communiter a DD. rejicitur, praesertim circa leges * qua ex aequitate naturali aut justitia eommutativa procedunt; cum in similibus additio poenae principalem obligationem & praeceptum non infirmet sed potius ejus gravitatem arguat, S£ declarer, mentem Legislatoris fuisse sub gravi culpa adstringere. Licet inte- tim ipsa pana in conscientia ante judicis sententiam non obliget, & quamvis in conscientia sit obligatio solvendi tributum , non tamen tenetur defraudans, antequam condemnetur, bona sua proprio motu in commissum dare ,, velpoenam statutam exsolvere. Addunt vero praeituri DD. & cum illis Syl. verbo Gabtlla ).«. 17. si vectigal vel tributum communi fama vel Persuasione populi reputetur iniquum , aut subpratextulustentationiscongru« , vel alterius necessitatis impositum in usos non necessarios ad nutriendam pompam superfluam vel avaritiam cederer,, non 0- riri consoientite obligationem» Quod si considaratis omnibus dubitetur de ju- stmatribuu aut vectigalis,maxime sisue- rirnoviter impositura , & non antiqua consuetudine mtroductum , monet Syl. dt. L».29. &MoL 7 om, j. disp, 674 - Kr 7. & 9. ut confessarii ante factum fncli— nent Populum ad solutsonem faciendam* ne se periculo in justi tue erga Principem exponant,sicut & alias in dubio adobedi- entiam & reverentiam Principi praestandam inducendus est populus : post factum autem nec femper gravis peccati arguant , nec cogant restituere, quia in dubio melior esse potest possidentis conditio. Minor plerumque’ videtur difficultas facienda cum forensibus & externis, quibus ob solum transitum per ali- quejolOGUi» vectigalia acpcdagiaimpo- nu» Dc Constitutionibus. Z- liuntur: his enim minor est obligatio conservandi alienum Principem . quam subditis suum proprium, nisi in quantum cura alieni Principis etiam in istorum commodum redundat, videlicet ex reparatione viarum, pontium* securitate itinerum, vel quod in tali loco tuto merces emi & evehi possint, Syh d. L n. 18. Ubi etiam n, /tff.resolvit;eos,qui exigunt vectigalia'a transeuntibus teneri ad satisfactionem, si per suamnegligentiam itinera & loca sui Territorii minus tuta conservarim, 6c exinde transeuntibus damnum evenerit. Et generaliter communis est sententia imponentem nova atque injusta tributa ac vectigalia ad restitutionem , vel aliam Äquivalentem compensationem teneri. Qua de re plura apud pratnominatos authores videri poterunt. Qusritur VII. An leges infirmantes contractus vel testamenta, aut alias defunctorum ultimas voluntates propter omissam folennitatem,vel aliam causam, etiam locum habeant in foro interno, ut ex tali contractu vel testamento infirmato nihil in conscientia debeatur, aut retineri possit? In celebri hnc controversia DD, tam Theologi, quam Jurispuriti in diversas sententias abierunt. Oportet autem praevolate, in quo conveniant, in quo dissentiant, ut status quaestionu & difficultas accuratius percipiatur. 48 Conveniunt igitur I. si contractus vel alius actus Jure nature aut gentium valeat, eundem vero lex civilis leu positiva non approbet quidem,sed nec improbet, quod tunc non detur actio in foro exter- fio ad multitudinem litium evitandam ; sit rame naturalis obligatio etiastiin conscientia stringens, & in foro externo exceptionem pariens, «6 quod jure natur* talis actus vel pactum subsistar, prout circa pacta nuda concorditer tradunt Interpretes ; Infiit. ad tit, de Obligatio & ad tit, T) teret, de Padit. Conveniunt II. quod aliquando Iex 4 f expresse prohibeat contractum, vel alium actum , celebratum tamen non irritet, & annuilet, adeoque facit quidem illicit um, k d non invalidum, cujus prop- terea observatio etiam ia conscientia obliget, quod patet ex 6, m quibus locis simpliciter siseri' 3 v : qsitt contra legis prohibitionem s '.st wAtilia , in feti a , dr fine juribus opimanda effies Quare ego magis credo juri conformem doctrinamGJoss. &Hen. €>n. in dsito eap . qua centra. 64. de Reg, pur. in 6. qubd regulariter actus contra juris prohibitionem celebratus etiam invalidus sit, nisi;speciali aliquo jure sustineatur , vel ex circumstantiis, aiiisve eonjebturis coiiigi possit, mentem Legislatoris suifi v, actum solummodo pro?. fiibere,no!iiratate, ut inexemplis sope- xlusad ductis.. Ad ; rationes in contrarium iaolius. est relgcndcre, quam adroius juris claros pro hac parte allegatos; nam quod dicitur in cap. ad Jipostolicam. i§. deTggstlarib, obtinent in casibus, in quibus.habetur juris decisio vel demente Legislatoris praesumptio. Alia verbjiiris axiomata posluntintelligi, quando dubitatur , an certus aliquis contractus propter particulares circumstantias in ipecit cadat sub juris prohibitionem, si autem coustet, esse prohibitum,. jam propter est. l.-non dubium, cum concordantibus non videtur amplius esse dubitandum de ejus invaliditate, Conveniunt III. qubd lex humana?! possit invalidste actum civiliter tantum, denegando actionem » vel concedendo rescissionem ejusper officium Judicis ma,- nenteinterim »aiurali obligatione, usque dum actus in foro externo relcindatur: veluti si minor tutore authore hsredita- tem lucrosam repudiärit , aut damnosam . adierit, & postea restitutionem in integrum postuler. /. j. &fieq, C. Si tuter vel curat, interven. si v. g. prohibeatur sub certa poena venditio frumenti aut aliarum mercium extra territorium & c. in similibus casibus is, qui accepit rem alienam, retinere potest usque dum a Judice revocetur}, dummodo contra justitiam commatativam ob defraudationem justi pretii » vel metum illatum nihil peccatum sit: tunc enim in foro interno etiam ante sententiam judicis restitutio facienda est,& quidem exsententiaSanch de Matrim. Isb. 4. tiisp. §. sum, 4. tametsi metus fuerit levior, qui in foro externo non meretur restitutionem, mode fuerit .taufa , fine qua ne» fuisset contractum. Ille vere , qui promisit, & nec» dum tradidit > nec in toro externi? , _ i?e» IM; m ''«MG (iäfBSBl! '.wijiih Bfflati. SÜä|» toiiipl i,ilW mfrojt tr^inis uki In Iss im« njafa Ä« tW» :mä [tffliliö ’ Si/t truffiöfe* litoaia* i sccepiti* liflitiOEfi Hüll ti orpifl® 5 nffiit tentiäS® 04 ^ »toö» tni, .$• KcO k,&* - I De Consticutionibüs. AI in interno obligatur; est enim illa natu, ralis obligatio propter justa m prohibitionem fori externi inefficax, 6c etiam in foro externo parit justam exceptionem contra adversarii petitionem» iicut regulariter , cui competit actio ad dati repetitionem , vel contractus rescissionem, ei dem multo magis datur exceptio ad retinendum. /. nihil interefl. i 12 . & l. invitatui 1. ff~.de Regulis jurisSi dolo petitur, quod mox restitui debet, l. dolo S. jf. de Doli mali & suetus exceptione. J2 Conveniunt IV. qubd lex humana possit actum aliquem jure natur«, vel gentium subsistentem ita anuli are, ut nulla prorsus nec naturalis,nec civilis, sive in foro externo sive interno obligatio inde nascatur; imo nec tuta conscientis in tali actu persisti, aut aliquid exinde retineri possit. Ita Concilium Tridentinum an- nullavit contractum matrimonii sine Parocho & testibus celebratum. Ita lex civilis irritat contractum ä pupillo infanti« proximo sine authoritate Tutoris initum /. quod pupillus. 41. ff.de Condii}, indeb. I. pupillus. s§. & ibi Gothos, ff. de Obl>g. &afi. etenim jus natur* in genere quidem producit obligationem ex consensu, non simpliciter, sed quatenus con • scnsiis est juftui : in quibus autem paricu- laribus casibus consensos justus, vel injustus sit, lex humana dedarar^fii decidere potest. * Hucque referri potest privi- / jlegium S.C.Pellejaui fceminisconcessum, ne pro aliis efficaciter intercedere seu fi de jubere valeant. Item constitutio S . C. Macedoniam , ex qua filiusfam. non tenetur reddere mutuum acceptum , nisi cum conlensij patris acceptum » vel in rem seu utilitatem ejus, aut sumptus alias' £ng££ in JDxcbüt Lib. I. a patre suppeditandos versum fit. Molina de l. & 1 . tom. 3. disp. jo. »um. 2. Lefs. I. 2.C. 20. Sed jam in quinto magna est dissensio, 54 quando lex humana prasscribit certam formam actui v. g. electioni, alienationi rei Ecdesiastic*, testamentis, aut codicillis &c. qua forma non servata actus in foro externo invalidus reputatur, utrum in tali casu ob omissam formam actus non tantum civiliter , sed etiam naturaliter annullatus sit, ut nec in foro interno ullum effectum habeat, ut qui v. g. ex non folemni electione dignitatem, ex mala alienatione rem Ecclesiasticam, ex imperfecto testamento haereditatem, vel legatum consecutus est , ne quidem iri conscientia retinere possit ? Sane Fachin. /. 4. Controv. cap. s. a- criter contendit, iblennitates testamen, torum mullam vim habere in foro interno, si constet de voluntate defuncti, adeo- que institutum vel legatarium in testamento non solenni in conscientia tutum esse, imo haeredem ab intestato in conscientia obi igari,ut sequatur voluntatem defuncti, quamvis deficiat juris positivi fo- lennitas. Argumentum est, quod ex voluntate defuncti etiam non folemni , dummodo ex fana & deliberata mente procedat, jure natur*, & ex naturali obligatione debeatur id,quod defunctus voluit, licet in forno externo pro eo consequendo actio non detur : id quod non leviter hoc modo probatur. Übi solutum repeti non potest, ibi saltem naturalis est obligatiojubi enim nulla prorsus solvendi est obligatio, queeunque errore solutum repeti potest./, quod iniebit. 7. & 1 . quod 'pupillus. 41. ff. dt Conditi, iudeb. sed re- F licta 42 Lib. I. Tic licta in teSamentoaoasoIenni, & soluta, repcu non poliunt. I.2.C. dcFtdeicomijsts. I. non dubium. 16. C. de Testamentis, ergo naturali obligatione debentur. Eandem opiniouem alio fundamento adjuvat Fanor,, in cap. cum ejfes. IO. deTesta ~ mentis,& in c. quia plerique%. deJmmit, Ecclcf. quod solenitates actuum, & tssta- mentorum a jure civili ex prsesumptione €c evitatione fraudis., quae circa tali com- ' mitti solet, inductae sint; leges autem fundatae in praesumptione locum non habeant in conscientia, quando de veritate & enixa voluntate defricti constat per net Ab, inl.fin. C. de Fideicom. His tamen non obstantibus probabilius videtur.quod docet Covar, in ditiü, cum ejfes. de Tlßam. »um. J2. & feq. solem- nitates testamentorum(idem est de aliorum actuum vel contractuum substantialibus ible mn, tatibus,quibus non observatis inforo externo annullantur ) etiam in foro animae vim &erfectumfuum habere , neque retineri posse in conscientia, quod ex contractu vel testamento nullo (circa fontaneam agnitionem haeredis, de.qua infra ) acceptum est ; econtra tutum este haeredem ab intestato, st testamentum defuncti nullum expugnavit, utcunque de voluntate ejus constiterit. Ratio est I. quod leges & pracceptaLe- gisiatorum atque etiam judicum justa in foro externo, etiam sint justa in foro interno , ut superius in quast. f. probavimus ; neque esset conveniens , ut Judex alicui in foro externo juste adjudicaret ha- rechtstem contra voluntatem defuncti in testamento non folemni expressam, & tamen in conscienda accipiens tutus non eilet. , II. §. M. II. Lex est domina rerum, & potestff ex causa uni dominium auferre, & contra voluntatem ejus in alium transferre, ui accipiens etiam in conscientia tutus sit, sicut in jure proscriptionis & usucapionis manifestum est. Ergo multo magis ex defectu folenitatum ob publicam utilitatem introductarum poterit impedire dominii translationem contra voluntatem transferre volentis, & aliis, scilicet legitimis haeredibus, & prassertim filiis ( quibus jure natur« & gentium potius,quam extraneis debetut l.cum ratioff.j. de Bon, Thm) adjudicare: cüm minus praejudicii sit non acquirere, quam acquisitum perdere. III. Ad valorem cujusque actus etiamsi in foro interno duo requiruntur, scilicet j voluntas & potentia per tex. in cap. cum super Lj. de OJfc. Deltg. prout in Physi- 1 cis non movetur ex mea voluntate lapis, si pondus virium poteftatitchiht. Quidquid ergo testator ia testamento non folemni voluerit , effectum non habebit, i si potestas id faciendi jure prohibente non < fuit, l. hac consultissima, 21, §. i. Ced. de f Testament is. ibi: ex imperfetto testamen- ! ta voluntatem teneri defundi no» voltt- mus , &c, ! IV. Ex c. innotuit, 20- EleSUoneW ! non obscure colligitur, quod illegitime natus absque dispensatione electus non possit salva conscientia dignitatem acceptare, licet hoc impedimentum illegitimae nativitatis jure tantum humano statutum sit. V. In extravag, ambitiosa, de Rebusft Eccleßa non alien. non tantum alienans res Ecclesiasticas sine solennitate, sed etiam male alienatas recipiens excommunicatio- I. De Constitutionibus, nicationem incurrit,quod fieri non posset fi accipiens in conscientia non peccaret; siquidem excommunicatio non nisi ob peccatum mortale incurratur, Quae du* postremse rationes valde obstant illis, qui putant, electionem vel alienationem rei Ecclesiasticae contra jus tantum humanum celebratum, in conscientia observari posse. Ad primum & potissimum argumentum in contrarium respondet Cov. noiu esse naturalem kimoralent tantum 8 tso>- fSneßatü obligationem. Mihi salvo meliori judicio videtur etiam dici posse, non probari absolute in allegatis legibus, nec in /, ult. C. deFideicommijs. quod relicta in testamento non foiemni & per errorem soluta repeti nequeantcum regulare fit» quod ex omnibus causis» qua; jure non valuerunt, vel non habucrnnr effectum, soluta per errorem repeti possim./, ex his omnibus, pi.ff.de Cor,diti.indeb. 4 sod hoc, quod bsres,de cujus principali pras- judicio agitur, possit suo juri, quod haberet contra testamentum non solenne, renunciare, & agnoscere ( quod verbum in sensu juris significat acceptationem , eonfenfim &c. prout DD. agnoscere & acceptare Legatum in testamento relictum pro synonymis accipiunt. Harp. ad§.x.l.d.Legatis nur». 14 .) voluntatem defuncti, idque juris interpretatione censeatur facere solvendo minus solennster relicta, post quam agnitionem non fit amplius locus poenitentiae juxta reg. 2 r. in 6. quod semel placuit, amplius di- ßilicere non potest. ita non obscure colli * gitur ex ipsis textibus allegatis, in d.l. non dubium. 1 6 .C.de Te ß ament, ibi ' Et ß voluntas defuntii circa legatas fidei. 43 ctmmißa legibus subnixa non fit, tamen ß hares suasponte agnoverit , implendi eam neceßtatem habeat. Similis textus etsi in 1.2. C. de Fidticomifs. ubi haeres comperieris voluntatem defuncti non solennem, & tamen solvens »juris interpretatione censeatur eandem approbare. Denique in l.fin. C. eod. quae clarius repetitur iu h.fin.l.deFideicotn. harcdAizhxsT, quod testator fidem haredis elegerit , rise. idebque supponendum, quod haeres de praestando fideicommislb fidem iuam interposuerit,alias enim, si contradixisset, non potuisset testator ejm fidem elcgijse. Et hoc, si de foro externo loquamur. Quantum ad forum internum quaestio eo redibit,an dicta juris interpretatio, ex qua solves inutiliter relictum censetur approbare voluntatem defuncti» in effectu sit prafu;nptio, aut potius fiiiio , juxta tradita superiusf. quod cum dependeat a voluntate legislatoris,quae diversimode a DD. explicatur, ideo non estfa- cile certum aliquid statuere. Ferme mihi videtur,dictam interpretationem in effectu fiüioni comparari,quia leges citatae simpliciter volunt, ut defuncti voluntas semel agnita firma maneat, ex qualiquali obligatione inde exorta. Nolim tamen contrarium erroris damnare ; nam illa verba i« /. 2 .C. dcFideicom. cum non ex ea sola scriptura » ftd exconfeientia retitti Fideicommiß defunElt voluntati fatisfa. EI um effc videatur , valde etiam probabiliter de prafumptiene,quod scilicet hae» res sponte renuntiaverit juri suo voluntatem defuncti sequendo, & fideicommissum inutiliter relictum praestando , intel- ligi possunt: qualis prafutnptio in foro quidem externo foret /»r« & de jure, nec F % 44 Lib. I. Tit. ac’mrtteret probationem in contrarium.» per toa. in d. I. 2 . ibi: frußra abharedi- bu:< ea dc re ( scilicet de prastito fideicommisso inutiliter relicto) tibi quaftio tue vetur ; in foro autem interno cederet veritati, fi tale fidei commissuro hares non cum auimorenunciandi juri suo, sed mere ex errore juris solvisset. Cacterum vero si ponatuv casus, quod haeres no i habuerit certam scientiam voluntatis defuncti-, sed solummodo confisus siripturse,aut depolitioni testium(quae kparte rei potuit esse salia, subornata, contra vel prarter mentem defuncti) non solennitef relicta per errorem juris solverit,an tunc repetitionem non habeat ? id io dictis legibus non deciditor; neque etiam, an ex sola conscientia voluntatis defuncti, qui necdum solvit, ad solvendum teneatur ? Licet enim ex voluntate defuncti sive naturalis sive moralis obligatio nascatur, ea tamen {sine jfontane* Agnitione bar edis d. I. non dubium. j6. Cod. de Tcsttim .) inefficax est, sicut obligatio pupilli sine tutoris authoritate. 6°Quod autem quidam ajunt, hanc obligationem operari retentionem per remedia juris eiiam in conscientia ayocabilem,pu- to itaintelligendum, qubd rem ex testamento non (blenni sine vi aut fraude obtentam liceat quidem retinere, quaendiu dubium aliquod Je valore testamenti, vel an hser.es ab intestatolecuturus sit,& agniturus voluntatem defuncti, superesse po- ' te st,non autem , si manifeste constet de II. §. III. invalid itate testamenti, & simul de facto haeres ab intestato declarärit voluntatem suam, quod jure ex lege sibi competente contra voluntatem defuncti uti velit,tametsi decretum Judicis non intervenerit; cum enim sciam me perditurum causam injudicro, plane aequitas naturalis no» admittit adversarium justam causam foventem per molestam litem cum jacturi temporis, expensarum , amicitiae, & animi pacationis vexare. Ad alterumrespondetur negando, quodöl leges praescribentes actibus formas substantiales (undentur in praesumptione, licet moti vum condendae legis fuerit evitatio fraudis. Neque cessante ratione legis in particulari calu cessat lex generalis (ormam actui statuens, nisi ratio generaliter cesset, sicut si matrimonium hodie post Concilium Tridentinum coram centum testibus absque Parocho contraheretur, non ideö valeret, tametsi in hoc calu periculum abnegandi matrimonium cessaret. * Alias instantias, quas addu-6r cit Fach. I. cit . quod multa negantur in foro externo,quae non obligant in foro interno , sicut exempla- ponit de denegata actione ob lxsionem infra dimidium justi pretii,de actione quanti minoris , vel redhibitoria ultra annum vel medium no« extensa, facile est resolvere ex superius dictis, quöd nempe aliud sit ad minuendas lites actionem in foro externo denegare , & aliud ipsum actum ejusque ob* ligationem annullare. De GonstitutionibuJ. 4f Uddj «Mi!; fllffilia SlllilHI »i imjAH mir, i mist? mpjffi, 1 * sueriitm «tiratlt 'iogtnm «Mi M tw eho coit, nttsnnk »iffloiin tcziwi |ll»K «/jvelra (Jima :x superi; idmiaBS ernod® tjasqne« §. IV. De promulgatione, acceptatione, & abrogatione Legum. Summ S j, Scriptura non est desubstantia legis, 64. Publicatio legum qualiter stat. 4f, Scientes legem non obligantor ante lapsum 2. mensium. 46 . Constitutiones inferiorum ligant etiam ante ■duos menses. 4 j, Leges Pont isicia Koma tantum promulgata .quo sensu de stylo ligent ubique ? 4 %. Legis effetius an dependeat dpopuli acceptatione. 4 p. Contra legent distimulante legislatore non acceptam currit consuetudo, po. Legem abrogare quis postit? pt. Statuta inferiorum d S. Pontifice confirmata quis postit abrogare ? fi 2, Derogatio legis quid fit ? y y Declarare legem quis postit ? Hz #'"\Uamvis absolute ad substantia legis Vj[ non desideretur,ut in scripturam redigatur ,& lex vel constitutio positiva tantum accidentali &extrinseca' denomina* iionzsfus scriptum dicatur ad distinctionem juris consuetudinariiquod absque constitutione per mores hominum inducitur, sicut cum communi tradit Harp. 64*4 §.9. laß. de L NG.& C.* requiritur tamen, ut si ve per scripturam publico lo- ,co affixam ; sive per prteconis proclama- tionem ita publicetur, ut in hominum ex lege obligandorum notitiam devenire possiqc«r enimctslpabimttteos z :nqmtUn- perator Nov. 66. cap. j . qtsi pcß tas ignoraverint constitutiones, Porro de promulgatione legum Imperalium habetur ind. 66 . Nov. quod non obligent, nisi postquam suerint promulgata in eujus- tKIA. yq Regula quadam utiles (irca declarationem fi interpretationem legum. 7 y. Mens 'legis pra ferenda est herbis. j6, Epik i a seu interpretatio ex bono li aqua cui competat ? 77 . Jlquitasrigorijurispraserenda. 7 $. Epikia non admittitur circa solennitattt substanti/stes actuum, p fi. Cessante ratione legis, quando cesset ipsa leo;? gO. Odia restringenda, satores ampliandi . gi, CorrcBio juris stritte accipienda. gj. Ex paritate rationis, potest aliquando fieri extenso juris gj. Verba legis non facili impropriania. gq. jura juribus concordanda, gst Dispensatio quid ? que Provinci» Metropoli & insuper du« menses elapsi, ut intra hoc temporis spatium siifficiens notitia haberi possit. Quare tametsi aliquis prius in notitiam6$• talis legis devenerit, tamen ante Iapsiim duorum mensium ad ejus observationem non ad stringetur, Quod generalirerob- tinet,quoties Legislator ad obligationem sua legis vel longiorem vel breviorem terminum non prascripsit,prout in Con- cilioTrid. Seff.zq.def^for. Matr. cap. i. i«/r-r- statuitur, quod irritatio matrimonii clandestini primum post jo. dies a die promu!gationis_vim habeat. Non ignoro, quod multi DD. contrarium doceant apud Barb. in cap. 2. hoc tit. nttw. 6 . existimantes , quod lex sive imperialis sive alia habens certum tempus annexum obliget eos,qui ante finitum il- F Z lud lud temporis spatium notitiam legis ac- quisiverunt per textum in cap. i. de Postulat. Pr&l. ibi: sufficit,ut ad constitutionis observantiam teneatur ,. qui noverit tam felemniter editam , aut publice pro - umigatam &c. cui addi potest rrgwl* ; t. juris i»6. quod certus certiorari ulterius no» debeat. Sed recto juris Sc verborum sensui magis consona est nostra sen- tetia, quam praeter alios etiam döcetNäv. de Conftitutionibtts cons i.num. 8. Me- noch. de jdrbitrariisbfudicum lib-2. casu i8s. num. 7. eteni min cit.Ncv.-66. dicitur, leges primum post duos menses valere : in citato loco Concilii ,qubd decretum de reformatione matrimonii primum post. }C. dtes robur habere incipiat : in bullaPii IV. super declaratione tempo,. risad observanda decreta Concilii Trid. juri communi sancitum est , ait Pontifex, ut constitutiones nova vim non nist post certum tempus obtineant &c. qua sane verba in propria significatione latis indicant, quod tempus legi adjectum universun^ sine distinctione tam respectu scientium, quam ignorantium obligationem suspendat. Accedit, quod mens Legislatoris tempus legi adjicientis fuerit,tollere confusionem in populo , ne aliqui propter scientiam prius, aliqui propter ignorantiam ferius obligentur ,■ qu« confusio minime tolletur, si tempus adjectum respectu scientium obligationem legis non remoretur. Ad Contraria respondetur, ea procedere ex supposito jam negato, quod lex ante lapsum temporis obligare inceperit:: neque enim in cap, I. propositum fuit summo Pontifici, nostram qusestionem decidere»,sed aliam: mmixym, quod ad obligationem legis sufficiat promulgatio in communi, & non requiratur, ut singulis per mandatum speciale insinuetur.. Deinde illud cap. loquitur de constitu.66 tione alicujusCardinalisjqua in re est advertenda communis doctrina tradita a Panor . in cap. 2. hoc tit.. ». 7. quod in constitutionibus Legislatorum inferiorum asummo Principe non habeatlocum illa Novell. 66. sed fi tempus certum expressum non habeant, obligent scientes statim., ignorantes vero post tempus arbitrarium , quo rationabiliter potest praesumi de ipsorum notitia , & post quod tempus non debuissent constitutionem ignorare, sicut dicitur in cap. i, de Ctn- cejf, pr abend, in 6. Speciale est de stylo Curiae Romana^T circa Bullas summi Pontificis, quod vim habeant obligandi, quam primum in eadem Curia Romana publicantur, & in arce campi Flora, ac ad valvas Basilicae Apostolorum affixa: sunt, & in Cancella- ria Apostolica pro publicatis habentur, teste Barb. d.t.9. cum citatis ibidem. Attamen hic stylus limitandus est, ut in primis potiffimum procedat circa causas beneficiales & similes, in quibusS. Pontifex liberam potestatem habet, non autem circa ea, quae proxime conscientiam, tangunt, ut circa censuras Ecctesiasticas, jurisdictionem Confessariorum in foro poenitentiali, &c. nam similia debent etiam in partibus innotescere &y>ublica- ri, ne ignorantes peccati arguantur, vel periculum animarum incurrant, arg. cap, cum infirmitas. 19. de Posnit. Praeterea: si. v. g. circa beneficiales causas aliquid 1 noviRomx constituatur,habebit quidem , effectum r si causa ex partibus Romam & gerr De Constitutionibus. *%'# »perveniat, si verb in partibus pra-femm fuit; vel cx causa, quia continet aliquod ultramoiitanis agitur, fecundum jus or- notabilegravamen, propter quod utiliter -M. dinarium & consuetudines ibi vigentes in singulis Jocis observari non potest, & kconlliti judicabitur, ii talis bulla ibidem publica- infuperLegislator, qui non ignorat, vel Mtftii. -ta,&recepta non iit: nam stylus Curi* facile scire potest neglectum fu* legis , MWditai »non in omnibus extenditur extraCuriam, saltem tacite connivendo-aquiescit. Vid. anaxims cum naturali aequitati sit conve- etiam text. in cap. fi quando s. de Reseri - m m aiens, ut leges non publicat*, adeöque ptis. ubi declara* S. Pontifex, quod juste ubitlo« ignorat*, uonligent, &PGntifexper ge- suspendatur exeeutio Mandati Apostoli- »tatutis «erales leges non intendat semper parti- ei, ii videatur continere aliquod notabile jutleitit cuiaribus locorum statutis, & consuetu- gravamen , usque dum S. Pontifex ea de lilwmpus» dinibus derogare, nili exprimat eap. i. re certioratus obligationem aut remittat, qriprj hoc t it, in 6^ aut repetat. Similes textus sunt in c, M? ^8 De acceptatione legum quotidiana qu*. paßoralis. 8 . de Fide Jnflrum. cap. cum ralHtmk stio & controversia est, an legis effectus teneamur. 6 . de Prabendis. 'f ijt(t & obligatio ä populi acceptatione depen- Non obstant, qu* in contrarium allata deat, & qualiter illud accipiendum sit, sunt, nam ille textus in d. §. leges in pri- ista - ; quod vulgo circumfertur, legem non ac- misest Gratiani,.cujus authoritasnon est s,C|Uoh xeptam non obligare ? Enim vero aliqui decisiva. Deinde explicari potest de con- limufflisf cum Nav. hoc tit. conftlio i. q. p. simpli- firmatione legum extrinfeca & acciden- ctntur,& citer asserunt, vim & substantiam legis tali, non intrinseca tkfubllamiali, qua-. alvasBiii a populi acceptatione pendere, & omnes tenus scilicet leges moribus utentium re- £ in Caifc Jcgeshaberetacitam conditionem, /i ac- cept* extriniecam suam perfectionem , sis habt® ceprentur; quo quibus facit textus in eap, & vigorem consecut* sunt, non vero D i» tstts. |. §. leges dist. 4. ibi leges inflttu- quod ante hanc receptionem vim probiti,- Sntur, cum promulgantur, firmantur priam obligandi ex se non habuerint, iicirci® eum moribus utentium comprobamur. Alter textus tn l. de quibus ff.de LL. 0 ibas&i» Itemin/. de sjuibus 2}. f. de Legibus , procedit de illo antiquo tempore; quando 6ff, mt *ß*leges#k] C. nulla ex causa nos texent, potestas leges ferendi, & magna pars im- oclcientit quam quod judicio populi receptaßnt. perii penes populum Romanum fuit, po- dciiiffo Verum rationi magis consentaneum stea vero, quando populus lege Regia po- uro is i* Est, quod, cum populus in omnibus justis testatem suam in Principem transtulit j«- niliideitf praeceptis obedientiamLegisIatori tam in xtal. l.if. de Cendttut. nulla fnirrelict* lv ‘ u lul<1I,u , quam excerno ueoeat, uun populo authoritas legem aut terendi, aut rjasWi® priore §. demonstratum non sit in pote- approbandi. Maxime autem in causis «lnM Ka ^ populi, an legem acceptare velreji- Ecclesiasticis & sniritnal ihns dsüa lex ? 2. ir, rs* 15 -' , 7 .. lutuinjion naoet: -«quia m mis poieiuu .[failif do legem posse vel ex ignorantia , quia ferendi legem immediate a Christo Apo- i(biti)iii^ v.g.Rofti* tantum lataperOrdinarioslo- stolis, eorumque Successoribus data est, ctionem, ideo etiam lex aliqua iuccesso- ßica sit 40- annorum spacium requiritur, ri ab antecessore praescribi non potest, a biym.inTheel.mor. traft. 4. cap. j.V, qua ei recedere non licet, cap. innotuit, 4.Garc. de Benef.p. 7. cap. 1 .num. 15 f. 20. de Elcft- Qua de re inferius in Titule de consuetu- Et hoc non tantum de constitutionibus 7 I dine plura dicemus. Sin autem Legisla- Imperatoriis, aut Pontificiis, sid etiam tor instet & urgeat, legem suam recipi, inferiorum Principum & Legislatorum non obstante gravamine a popule propo- accipiendum est, prout superius diximus, sito, nec in qui tas legis manifesta sit , le- statutum, praedecessoris Episcopi vel Ca~ cundiim obedientiam ei debitam paren- pitulilede vacante posse ä successore Epi- dufn erit : saepe enim homines veteres lcopo revocari. corruptelas & malas consuetudines diffi- Sed quid,si talia statuta inferiorumLe- cultcr relinqunt , non tamen propterea gisiatorum a summo Pontifice vel Impe- sempereis indulgendum » si aliud pro ratoreconfirmata sint, anne nihilominus- Reipublicae utilitate expedire Principi ab inferioribus revocari poterunt ? Di* videatur. stinguendum putatDecius incap.cumac- Intzt Abrogationem,Derogationem,De- ceßijsent. 8. hoc tit.num. 18. an statuta clarat ionem legis & Dispensationem in inferiorum sint ita contra jus commune , lege djsserentia facienda est. Nam abro- in quibus propterea ex defectu potestatis gatio significat totalem cessationem & statuendi confirmatio superioris fuit ne- 70lublationem legis. * Fit autem abrogatio cessaris; vel an statutum fuerit prater jus, aliquando per consuetudinem contrari- & perse validum,ac confirmatio superio- am: de qua inferius , aliquando per ip- ris tantum accidentalis & corroborati va 1 funi Legislatorem, vel successorem ejus Illo casu ceisset, statutum ab inferiore, ob mutuas circumstantias temporum »re- amplius revocari non poste, cüm per conium & causarum ; nonnunquam enim , firmationem, a qua totam substantiam ait Joannes XXII. in extravag. 2. de accepit,factasitlexsuperioris,cuiinfe- Verb.stgnif.cjwd conjeftura profuturum rior derogare non potest. Clement. nt credidit, Jequens experientia nocivum Romani. 1 . in princip. deEltft. secus veri) ostendit , ideo non dtbet reprehenstbile ju- in casu posteriori, in quo statutum sub- dicari,fi CanonumConditor Canone s d se, stantialiter est inferioris. Sed quia huic vel suit Pradtcejfaribus editos revocare distinctioni obstat textus in eodem cap. studeat,f obesepotius viderit,quam pro- acceßißent .XJbir suppresso Primiceriatus dejse. Dico etiam per successorem posse in Ecclesia Cathedrali, & ejus fructuum bitet Jtis: ii toti*. m It ii irem« is digni, iurisiii- lUttifo potest, i miz mionite Medi' jjskoroii »fas ;oji«10 ttfaEf ftrinuli ictttaw «isti!» :eru«ti; i an tkt uitm' stu pot® iorisi* tfrtlt* itioApt* fosttWWB stinieriö tnpetcK 1 abstanti* s ,ctiiii' JtCtSf* jtll'CDIi'' jedem w mitriß stfltfuir Ve Constitutionibus. 49 inter Canonicos distributio fuit statutum Capituli contra jus commune teste Gloss. ibidem ,« X. cenfw*Mt*m:mm jure communi non liceatCapituIo praetendam ca- nonicakm, praesertim veri dignitatem supprimere, & tamen!, acstatutum, licet i summo Pontifice neftfssario confirmatum, p«tuit a Capitulo ipso facto contraveniendo revocari: ideo circa primum distinctionis a Decio assignatae membrum alia distinctione utiturAbbas in diUo cap. cum acctffistent.num 2. qu«m etiam pro- batFag. in eodem cap. nutu. 12. nimirum, ' quod (i statutum confirmatum a superiore concernat favorem publicum, vel alioru, quam statuentium, non possit revocari ab inferiore:possit autem, si concernat principaliter favorem ipsorum statuentium, ut in d.cap. cum accefssjsent. ubi reditus dignitatis suppressae accreverunt reliquis Capitularibus: eo enim casu fit revocatio ad illum modum, quo quilibet potest favori, aut privilegio suo renunciare. 7- litrogAti» significat particularem legis imminutionem, quse se habet vel ex parte ipsius legis, quando Legislator unum legis articulum mutat, vel a generali constitutione certos casus speciales excipit ; vel ex parte subditi, quando eidem Legislator rescriptum, privilegium, aut dispensationem contra legem concedit. 73 Declaratio est vera legis interpretatio secundum mentem Legislatoris. Hsc etiam aliquando inferioribus in lege lu- periorius competit. Sic summus Pontifex q uam vis inferior li t j ure di vino & n a- turali, & illud abrogare, vel in eo dispensis nequeat, declarare tamen potest. & verum ejus, sensum exponere. Licet velo etiam alii viri docti possint interpreta- En 6£1 In Decket, Lis. I. rienes legum Divinarum & humanarum facere, ere tamen probabiles solummodo sunt,non authoritativ« & decifivK, sicut Summi Pontificis. Catterum circa hanc privatam inter-74 pretationem, quam faciunt privati DD. aliquot utiles regula: traduntur,qus tum in judiciis, turn in scholis frequentissime adduci solent.Ut I. quod interpretatio legum potius menti, quam verbis Legislatoris convenire debeat, «0» enim debet intentio verbis,sed verba intentioni de» servire, cap.secundo requiris. e^l, de Appell. Et scire leges non cfi verba callere , Jed vim & potestatem. I. scire. 17. f. cum olim. 1 2. in fine de Privilegiis, c. eunt nonnunquam, quamvis barbare, usitari- venerabilis.’], de Religiös, domibus. l.%,& (blita, aut sit defectus unius Iiters,vel lyl- ibiDD. C. de Elitto D. Adriani tollendo laba, non ideo rescripto fides deroganda Sed ab hac regula aliquot sunt excep- «st. e.indignum. 13» dist. ;8- c. ex parte tiones; uti. si rescriptum fuerit clausum, I ude Fide instrumentorum, d.l. qui ba- A signatum coram Ordinario exhibitum: bebat f4.ff.de Manttmijsts testamento. tunc enim potius pr a sumetur raliira i» 14 Conveniunt VI. quod, cum Apostoli- Cancellaria, quam ab impetrante facta ca Sedes in suis litteris consuetudinenu fuisse. Ita Joan, Honorius hoc tit. num. hanc teneat, ut Patriarchas, Archiepisco. 20. pos, & Episcopos Fratre St exteros autem II. Si rasura non sit in loco substantiali Reges, Principes, velalioscujusvisordi- hoc est , in tali rescripti vel instrumenti nis Filios appellet, & cum uni tantum articulo, undepotissimaquxstiodepea- persona littera scribuntur, nunquam sit det; quod plerumque accidit, si rasura usus pluralis numeri, ideo si in aliquibus sit in parte narrativa facti, non in difpo* rescriptis hac observata non fuerint,&in- sitiva juris,& rescribentis c. ex litteris. 3. strior Episcopo, vel saecularis Princeps de Fide instrumentorum. Frater appelletur, aut singulari personae III. Si rasora sit modica paucarum fit. vos sive vester scribatur, tale rescriptum terarum, quae non mutet ordinem sive sive gratia sive justitia falsum reputabi- ordinarium sensum, tur.e. e/udmgravi.6. de Crimine falfi.vsbi IV. Si ex antecedentibus&conseqOen- Summus Pontifex in fine monet, litteras tibus, vel aliis consimilibus instrumentis. Apostolicas diligenter inspiciendas esse , sitis constet, rasuram suspectam aonesse, tam in bulla, filo & charta, quam in sty- neque aliter scribi debuisse. ■ Io, seu modo dicta minis k curia ulurpa- V. Si rescriptum.vel instrumentum reto , ne falsae pro veris admittantur: uti periatur penes adversarium litis, rasura etiam iuc.lieet ad regimen, f.todemtit. vel deletio in dubio dolo ejus censetur plerosque modos, quibus litterae, & bul- contigisse. Baldus in t. C. de Fide instru- Ia falsificari poslunt, enarrat. mentorum Joan. Honorius cit.l. tf Conveniunt VII. in illa quotidiana & VLSI scriptura ab rasa in parte substan- practica quastione, an & quando rasura, riali per manum cognitam ejusdem No- vel deletio litterarum in rescripto inventa tarii vel scriptoris,qui primum rescriptum illud vitiet, vel saltem de salsitate fu spe- vel instrumentum conscripsit, restituta ctum reddat ? Cujus quastionis decisio sit. Sed quia non pauci dextre aliorum non tantum rescriptis, sed aliis etiam feri- manus in aliquibus prasertim verbis imi- pturis& instrumentis accommodari po- tari noverunt(qux causa etiam fuit,quod terit. Dicendum proinde , quodregu- hodie comparatio liter arum semiplenam lariter quidem ex rasura vel deletione lite- tantum probationem in judicio faciat, rarum oriatur salsitatis prafumptio. d . c. authent. atstcontrattus.C.deFide inflru- licet. ad regimen s. de Crimine falsi, c. mentorum ) ideö Panorm. in e. eum venera ■ Dc Rescripti?. 55» iterabilis. 7. de Religiöse domibus n. 8. putatjhanc cautelam este adhibendam, ut Notarius velscriptor in eadem charta at- testetur, rasuram, Silcripturae repositio- sem sua manu factam esse r circa quam Panorm. cautelam accurate observatMa- iiardus de Probat,vol. j. comius, 12 f r. quod saltem in iuftrumentis publicis super contractibus & similibus negotiis confectis debuerit illa rasura, reparatio scripturae» & cautela fuisse de corpore instrumenti, id est, facta in continuo, antequam testes,& parces instrumento präsentes discederent, & aliis solemnitatibus instrumentum expeditum esset: nam , quod ex post facto persolum Notarium adscribitur, nonstatim publicam stdem meretur, quae potissimum pr^ter personam Notarii aliis etiam solennitatibusad publicum instrumentum requisitis tribuitur. U6 Conveniunt VIIL Riscriptum quodcunque|r- betur in esteo tempore. 3. hoc tit,in 6-LL eo tempore , inquit Pontifex que’tibi de- benesteiocum cura^elsttiecftrafjrtviderM Id % vmm- üb. I. mandavimus, ai obtinendam curatam beneficium idoneam non habebas atatem (scilicet 2f. annorum ) tibi , licet nunc legitima effeCtut fts atatis , aut bor itate litterarum hujusmodi, (eum tempore data ipsarum adhuc non esses idoneas ) de beneficio curam animarum habente , nequaquam poterit provideri. Beneficium autem fine cura , ( cum ad ipsum tunc sufficientem atatem haberet , ) per eat licite poterit obtinere. Simile exemplum cftincap. eam te.1. hoctit. ubi rescriptum grati* ad beneficium pro executione directum ad unum exCanonicis,ad quem collatio illius beneficii pertinebat, debet per illum executioni mandari, etiamsi tempore, quo ipsi rescriptum ossertur, sit factus Episcopus, si tempore dat* suerit adhuc Canonicus. Secus est ia rescriptis/«,in quibus tempus prasentata inspicitur c. ut debitus f$.&ibi DD. de Appellat, ubi ordi- nariusjudex non tenetur supersedere processu, licet pars coram eo conventa dicat, se rescriptum Justiti*,sive delegationem causoe ad alium Judicem a superiore impetrasse,antequam litterae fuerint actuali- ter delegato Judici praesentat*. Item ponamus in rescripto justitia fui/se delegatum constitutum a S. Pontifice quemdam Prxlatum Ecclesiasticum , eum vero suae prxlatur* ante präsent atas litteras renuntiasse, vel illa privatum suille, ulterius officium delegationis suscipere non poterit; quia tempore prasentata dignitate excidit; officium autem delegationis aliis committi» vel ab aliis recipi non potest, quam in dignitate, personatu, seu Ca- thedralis Ecclesis canonicatu constitutis. g.fiatutum 1 1, hoc tit , in fi. fit. III. V. Rescripta justitia singulare ha-19 bent, quod rescriptis gratia non aque semper accommodari possint,quod judici prasentata & citato adversario ad respondendum contra ea, fiant inter partes communia, ita quidem, ut impetrans reo invito non possit illis amplius renunciare, aut declarando restringere: sed si rescriptum habeat plures articulos, poterit ad- verlarius illo rescripto in aliis articulis etiam contra impetrantem uti cap. i. & 2. de Mutuis petit. Joann. Honor, hoc tit. num. 14. VI. Rescripta gratia perpetua^ sunt, adeo ut nec ipsa gratia»nec potestas data grati* executdribus morte concedentis etiam re integra, sive antequä gratia executioni mandari coeperit, exspiret. cap. fi cui nulla 9 6 . de Prabendis in fi. c. decet. 1 6. de R. 1. in 6. cap.fi super 9. de Officio delegat, in 6. Gonzal- ad Reg. 8. Cancell. Gloss 12. num. 44. Gutier qq. Ll. quasi. 64. quod tam in beneficiis, quam privilegiis, dispensationibus aut aliis gratiosis licentiis » & facultatibus valde notandum est. Et dicam inferius in Lib. K in Tit, de Privilegiis. §. j. Rescripta vero justitia intra an« num praesentanda sunt, postquam copiam Judicum habuerit impetrans, cap.fi aui tem. 9. cap. plerumque. 29. hoc tit. Sute. integra morte concedentis exspirant, cap. gratum. 20. cap. licet, 50. de Officio Delegati,attamen ex haeextinctionepartes detrimentum patiantur, facta est regula Cancel. 12. DeRevalidatione litterarum &e. in qua novus Pontifex revalidatlite -- ras gratia & justitia per pradecejforem intra annum antt diem obitus concessas , & debitis temporibus earum exeeutoribus " ~ U9U De Rescriptis^ 6r non präsent at as , ut per executcres pradi- Ros, vel ab eis fnbdetegatos perinde adip. far um executtonem procedipossit , ac de- beat, ac f extentio hujusmodi temporibus pradittis inchoat* fuisset. Quare ex hac regula exeeutor litterarum gratia (intellige fi gratia sit nondum/«#* sed facienda , ut mox dicam ) & jufiitit e non potest quidemSede Papali vacante procedere, quia litterae expira- runt, poterit tamen novo Pontifice electo inchoare suum officium sine aliarumlit* cerarum impetratione; tunc enim reviviscunt regulae Cancell. & cum regulis litterae. Glossa Alphonsi. ad d. c. reg. 12. apud Joann. a Chokier. Sed circa id, quod dictum est, delegatam gratia exeeutionem non exspirare etiam re integra morte concedentis, videtur esse quaedam aperta contradictio inter d. eap super 9. deOfficio delegati in 6. & cap.fi cui nulla .3 6 . vers. secus, dePt «• bettd. in 6. Placet breviter conciliatio Gloss. in ted. cap. fi cui nulla 1 in v. mo » riatur. quod d. cap si super, procedat, si gratia & beneficium certum de facto con&ratur certa personae per superiorem «utSummum Pontificem, & tantum ejus exeeutio alteri committatur , quo casu gratiatoestjus ad illud beneficium quaesitum ; secus verö juxta d. cap. fi cui nuda. si per Summum Pont, nulla adhuc sit facta actualis gratia, & provisio de certo beneficio, sed tantum datum mandatum de providendo & facienda gratia , ubi se facultas obtulerit; quo casu, quia gratiato nullum jus ad certum beneficium quaesitum est, talis exeeutor comparabitur aliis delegatis, quorum officium re integra Morte concedentis exlpiratjnisi delegatio favorem actualem Ipsius delegati concernat, ut si ipsi in genere detur jus conferendi beneficia ad Sedem Apostolicam devoluta , vel reservata talibus personis, quas ipse dignas judicaveritssicut«* /ape d.cap, ficui nulla, habetur. VII, Rescripta gratia ad benesi 21 ciaEcdesiastica successori, vel hsredinon prosunt: nam in beneficiis non datur hae- reditaria successio, eap. ex transmissa, r. de Filiis ‘Prasbyterorum. neque beneficium aliter quam per canonicam institutionem obtineri potest, cap. I. de R. I. i» 6. Dico ad beneficia Ecclefiaflica ; rescripta vero privilegiorum (si privilegia alias realia & non mere personalia sint, de qua distinctione in tit. de Privilegiis, dicetur) ad successores transeunt, nisi privilegiatus tempore dati privilegii jam fuisset mortuus 1 tunc enim hseredi non prodesset. L. Ner Atius ; 191.ff.deR. l.mn enim videtur Princeps , inquit ibidem I. C. beneficium sive privilegium t quod ei, quem vivere existimabat, conceffijstt, defunRo concejsijst; hoc est, quatenus illud ad haeredes sit extendendum, ut explicatGot- tofr. & traditPanorm ,in cap. signifie avi t. 3 6 . hoc tit. num. 7 . Verum rescripta justitia saltem re,non amplius integra,& quando in judicio producta sunt, eoriimque authoritate citatus adversarius fuit,trSseunt in & contra successorem universalem sive haeredem. a contrario in d. c.significavit. Si verö res adhuc integra sit, non transeunt in fuc- cessorem,nisi fuerint impetrata sub nomine dignitatis , vel contra dignitatem in re vel causa non tam personam,quam v.g. Episcopatum,Praelaturam, Principatum, concernente, c. dilcüi. 17. de Foro comp. H 3 sicut 52 lib. I. fit. m. fient dare docet Innoc. rneap,gratumjo- de Officia Delegati, Videatur etiam Pa- norm. in d. c. significavit. 22 VIII. Rescriptum justitia ab adver- fiirio secundo impetratum, si non faciat mentionem de priori, Sc insuper de notabilioribus ejusdemdauluiis, est nullum , & invalidum quidem, c. cattrum z. bot tit.it d ex probabiliori sententia tantum ape exceptionis , & si primus impetrans «ontra exceperit: si enim primus impetrans suo rescripto uti intra annum neglexerit, secundum valebit, etsi de primo mentionem non faciat, c. fi autem. 9. plerumque 2$.hoc tit. quod fieri non pollet, si rescriptum secundum ipso jure nullum esset, juxta vulgatam regulam, quod ab initium non valet , tractu temporis convalescere nonpotest. cap, no»firmatur. ig. de 2^ hin 6. Rescriptum autem gratia ab adversario secundo impetratum contra id , quod prius obtinui, si non faciat de meo priori mentionem, censebitur lubreptitie •btentum, & sicut alia rescripta gratia lubrep titia,ipso jure nullum,c. constitutus 19, hoc tit. c. cum olitniz. de Sent. & re jud. Prosper Fagnauus in d. t. eaterum uum. s. neque rescribens censetur derogare juri, aut privilegio alterius jam prius quaesito, nisi id in specie exprimat; vel nisi prior gratia sit generalis&iecunda specialis, cüm in toto jure generi per speciem derogetur. e.i. hoc tit. ut si uni sit data facultas conserendi omnia beneficia certi loei, & alteri perpetua collatio specialis unius vel alterius beneficii illius loci, fit concessa. Praedictis non obstat, cap.. tibi iz. in fine hoc tit. i» 6 . ubi etiam fosterior impetrans rescriptum gratiae st- ne mentione prforis, potest eo uti, quan* do prior in utendosuo rescripto fuit neg- ligens: quia in facti specie illius cap. rescripta duobus concessa, ut uterque in ali» qua Ecclesia reciperetur in Canonicum , non videntur contraria, quando Ecclesia plures Canonicos admittere potest, licet circa praeventionem lissuboriatur. IX. Hinc DD. inlbper differentiam^! inter rescripta justitiae Ä gratiae addunt!: quöd rescripea/#/?/f/ AdConJuetuiinem requiritur actuum frequentia. f. Aitus mera facultatis non inducant consuetudinem Vel pr ascriptio nem- It, ABus an debeant ese in cortradiclorio judicio obtenti l . Engll In Decket. Lib. f* A R t A. ir Consuetudo delet ese rationabilis, ia C.fin, lr t explicatur, ij Parochi fine approbat ioneEoisopi secundum consuetudinem saltem fati i ab inferioribus Pr alatis exposti , an Valide admimfirent > C"iji munis citor facit ibid. hf, fisuantumtempusrequiratur ad consuetudinem inducendam /p Confiuttudo dicitur tantum improprie pra- scripta , nec in eaTitulus aut bona fides requiritur i( Fällst in legibus obligantibus sub peccato, ip. Lex mixtapoteft per consuetudinemsieri mt- re panaUs , (j kontra * L /g.Jn 65 v Lib. I. /J. bi S.tcramcxtalibns, s impedimentis matri- mox:i dirimentibus qualiter admittatur consuetudo I rcmiffiic. rff. Consensus superioris in ipsa lege Cei Canoni datus an sufficiat ad consuetudinem % 30 > Consuetudo non debuitsuisse interrupta, I T^Ostquam hactenus de jure scripto l multa explicavimus, superest, ut etiam quaedam scitu necessaria de jure moh scripto seu consuetudine adjungamus. Diuturna consuetudo, ait Juris Cons. in l. ii.ff.de LL. pro jure & lege in his, qua non ex scripto descendunt , observa- risolet. & Ifidotus in cap.f, dist. i. consuetudo , inquit, est j ut quoddam moribus institutum, quod pro lege suscipitur. Est igitur consuetudo jus non scriptam de moribus hominum tractum. Non tamen repugnat consuetudini, si ex post facto in scripturam redigatur, prout;'«* feudale adhuc hodie consuetudinarium dicitur, & illi Libri feudorum, qui in Corpore jurisCivilis habentur,«»/«?/#- dines feudales appellantur: sufficit enim quod tale jus in primo sui initio non ex scripto, sive praecepto alicujus legislatoris, sed ex usu, & moribus descenderit, neque postea tanquam nova lex per aliquem legislatorem praeceptum sit 2 Differt Consuetudo a Traditione , quod illa regulariter introducat & constituat novum jus, liLc vero supponat jus antiquum, & potius vices promulgationis subeat: cujusmodi sunt illa, quae circa jusDivinum & sacras leges ab Apostö- ) lis & Ecclesia accepimus, * Tenete traditiones , ait Apostolus %. ad Thessalo ». c. z.tf. 14. quas didicistis , sive per sermonem, sive per Epistolam nostram,Unde graviter errant haeretici , qui traditiones Ecclesia contemnunt z sine his enim dif- Tit. IV. 31. Consuetudo debet esse circa talia,quapossunt pr ascribi. 32, Lex generalis toHit Consuetudinem generalem contrariam, sed non particularem, nif exprimat. 2j. Clausulas nulli obstante Consuetudine in- intellegitur de prasunti , non de futura. ficulter sane sacra Biblia esse sacram Scripturam a DEO descendentem probare possent. In ipsa quidem sacra Scriptura saepius ita legitur ; hac dicit Dominus, verbum Domini stat in attrnum &c. si quis tamen/quod absit) de his ipsis verbis dubitaret,profecto praeter aliqua mo- tiva credibiiitatis intrinseca,maxima probatio ex authoritate EccIeliL,ejusqre traditione petenda foret,nam utique haeretici ex ore Dei ea non audiverunt. Zotih. t .». 1 y.ubi ». 18 . allegat dictum TertulI, ltb. 2.de Corona milites:si legem postulat, Scripturam nullam < intellige originalem immediate aDeo scriptam & nostris temporibus - extantem j invenies, traditio tibi pratendjtur assftrix , consuetudo confirmatrix^ fides observatrix. & S. August. Evangelto, inquit, non crederem , nisi me Ecclesia Catholica moveret authe- ritat Vid.Bclhrm.Controv.tom.i.deyer- bo DEI.lib.q. * Hinc etiam plane credi- 4 biieestrqubd Deus gentemjudaicam non penitus deleri, sed tota orbe dispergi voluerit, cum ritus Judaici EvangeUcam veritatem adumbrent, &gens Judaica, quae ita constanter suam progeniem, & traditiones suas a Moyse & Patriarchis derivat, testimonium assiduum praebeat S. Scripturae,ne ab atheis hominibus tanquam figmentum explodatur. Quid eß aliud hodie gens ista , ait D. Aug. contra Paust. cap. 23.nisi quadam feriniari*, bajulans legem & Prophetas ad t est ime- uium affert tonis Ecclesia , ut nos honort- mus. De Consuetudine. ' 6 ? mus per Sacramentum,quod misciat per literam. , Differt quoque Consustubo * pro» scriptione , quod haec' sit inter privatas particulares personas, cum unius damno, alterius lucro, illa vera sit ususAvvler- vatio totius populi vel communitati« cum squali omnium damno vel luero, licet interim etiam consuetudo alicubi dicatur proscripta , dequotamem inferius dicamus* C Est amem consuetudo triplex, un* /e- eundum legem, qua lex superioris in u- sum deducitur cxk istis 3. leges, dist .4. vel inter diversas interpretationes, qns ad illam legem ad sepi possent,ad certum modum observatur, in qua locum habet, quod dicitur consuetudinem esse optimam legum interpretem l.stde interpretatione 37. cuml.seq.ff. dt Ltgih. Altera prater legem , procedens in illis casibus, 7 qui a jure seripto decisi non sunt. * ler- tio contra legem , qua Jexlcdpta vel usu non recipitur, vel recepta denuo abrogatur & tollitur, quat &L desuetudo appellari solet. Non obstat, cap. 4. dist. >. 1 * lex t. C. Que fit longa consuet, in quibus consuetudo legi repugnans reprobari videtur nam interpretatio istorum textuum potest sumi ex exut» tanto 11 .hoc tit. Consuetudo longxva, inquit ibidem Pontifex > licet nonßt vilis aut hor itatis , ne» tamen est usque adeo valitura,ut juri positivo deleat prajudiciumgenerare , tust (hic notetur interpretatio Afuerit rationabilis, vel legitimeprascripta. 8 Porro ad consuetudinem praterSc contra legem (nam de illaqux secundum le- ^cwest, parum difficultatis esse potest) sequentes conditiones requiruntur, * I, quöd achte ex quibus inducitur consuetudo,fuerint siepiusfrequentati,& ita notorii,ut in majoris partis populi notitiam devenerint. I, i.C. Qua ßi longa conjue- tud. Panorm. in cap. »It. h. t. Quotnam autem actus ad inducendam consuetudinem desiderentur, non est una omnium sententia. Pleriquc cum lex a- ctuum pluralitatem requirat in diBa l.u pluralis autem locutio in dubio ad duo restringatur, c. pluralis ^o. de RJ. in 6, duos saltem actus neceslarios statuunt. Sed rectius id arbitiiojudicis relinquitur, qui,eum de consuetudine quaestio movetur , ex qualitate actuum judicare debet, an majori parti populi innotuerint, & ita quidem, ut non tantum aliqui,vel singuli actum resciverint, led ut etiam aiiide populo aliis non contradicentibus eundem actum imitati fuerint. Quod fatis colligitur ex dicta l.i.ibi ; probatis his, qua frequenter servata sunt , causa cognita statuet &c. Mtfaoeh. de Xlrbi.lib.2. eas. 61. Mynsing. Cent. 6. observat. 41. #.7. Notat quoque Abb. ineap.ult. h. t. num. 17. & 15. si actus perpetuitatem habeatunicum sufficere posse; veluti eum pons publico locoaedificatus ä populo toleretur. Debent tamen tales actus fieri cum a- 5 fiimo obligationis, alias enim locum habebit, quod dici solet,*'« aBibusmeraQ" Ubera facultatis non induci consuetudinem vel pr ascriptionem arg. {.2 . fistle Via publica. & c. xlbbati 2 f. de V. S. Gloss & Abb.*« d,c. finJo.t. Suarez dt heg- Ub. 7 -cap x 4. num. j. Lnynn.Lib. J. trat l. 4. cap, 2<\.fub num. 2. Arnold. Rath. in tr. de Vfetcap,cap. 4. affert, f. Censentur autem aBus mera facultatis , qui nullam 1 2 «rUi 6$ Liberi, Tit.lv. juris r.e putativam quidemobligationem divino adversatur , adeoque periculum aut necessitatem habent, iedprocujusli- f»latisinduch.a.r.ult.boctit.c.fin.de?ra- bet arbitrio fieri vei omitti poliunt, v. g. script. vel jureCanonico reprobatur,pro. auditio Müsse die non festivo, peregri- ut i» Sacris Canonibus saepius hac vel fi. natio ad loca sancta &c. qua de re «tiara milia verba leguntur : Hulldobftante con- interius in tit. de Prescript.d icendi occa- iio recurret, IO - Item qusritur, an tales actus debeant elfe in contradiclorto obtenti? Rationem dubitandifacit/.c«» de consuetudine 3 4. fi. de L L.Ciim de consuetudine, ait ibidem jarisCons.confidere quit videtur, illud explorandum arbitror,an etiam coniradiBio aliquando judicio firmata yi-.Nihilomnibus veriusest extrajudicia- les aclus sufficere, quia etiam in eis consensus & usus populi verificatur. Picta autem/-.« 34. loquitur de confirmatione, non de introduBione consuetudinis,id est, quod allegans consiiecudinem.quam alias ranquam rem fafti per testes probare deberet,relevetur ab onere probandiffi talis consuetudo jam aliquando in judicio recepta, & pro ea judicatura sit. Imo fi indifferenter actus judiciales ad introducendam consuetudinem requirerentur, tunc jure Civili lapsu io.annorjam consuetudo contra legem introduci non posset, quia sententiae judiciales contra legem latae sunt ipso jurenullae, &possunt usque ad 30. annos nuditatis argui. 12 II. Requiritur ad introducendam consuetudinem, ut sit rationabilis ‘ nam & consuetudo precedens, & ratio,que illam [uafit , cufiodiendaest, rescribit Imperator in sepe diBd l. \.C. Que fit longa consuet. Si textus lunt in l. quod non ra • tione. de LL. cap. ult. hoc tit. c. 2. eodem in 6. Ea autem consuetudo rationabilis non est.quL vel juri naturali, aut suetudine , quepotius corruptela e fi di- cenda.c.cumP'enerabtlis.j.hoc.tit.c.i.eo- dem in 6, vel ad peccandum occasionem f& viam aperit cap. exparte,. 1 o. cum suo /ummario.hoc tit . c. finali. de Prescript. Vel deniqueEccldus aut alias comuniRei- publ.utilitati perniciosa est. e. 1 .hoc tit. Dices, omnem consuetudinem contra legem introductam, elfe irrationabilem , hoc ipso, quod lex debeat esse rationabilis, & proinde, quod contra legem rationabilem inducitur, irrationabile censeri debeat. hoc argumentum solvendum esse ex iis,quae superius inJit.deConfiitu. fwv.de abrog tttoneiegam diximus,quod nimirum omnis Jex debeat esse rationabilis fecundum considerationes & circumstantias ejus temporis, quo fertur, A fecundum mores certi saltem populi, non autem quod debeat esse rationabilis secundum omnes considerationes & circumstantias etiam in futurum emergentes,vel secundum omnes populos. V idea- tur textus in c . alma mater. 24. de Sent. excom.in 6.in Extravag.un, y»an. XXlL dt Torneamentis. & in Extravag.z.& 3. de Verb.figntfi. Imo facilius tolli, quam introduci posse legem notavit Suarez. de Lrgibus.ltb.y.c.iS, num.% quod ad introductionem requiratur positive, ut ad publicam utilitatem conferat,ad ejusdem vero abrogationem sufficiat, ut publicae utilitati non adversetur. Dices iterum, inc.fin.hoc /i/.aitGre-u gorius Papa, quod consuetudinis non fit vilis W(fr* '“r,pv Kvelj Wffft Mika 3-fflni Prtfirif ÄL lAocit iwifl® lillwt», stuf«, I:««3iö ißiki i/oWt. nm,f [ctidoii: S&ffiffl «W,fc jopali,:: kfflti&s im an® «ikVei y J/Se (IMjffi W|.2^r olli.qoa tSuatßi quöd tivf, ut* ,adejiiiän , ut publw /iuitfo iimif 11 : !!■ De Gonsuetüdine. ^9 t>i?ä authoritas.nontame» valitura ctn* tra legern, nififit rationabilis &c. si consuetudo non est, inquies,^«- tkorhatem aliquam Kaders non potest; si sit rationabilis , hoc ipso etiam centra legem valebit , consequenter vel priora vel posteriora verba citatic. gratis & superline ponuntur. Diversas solutiones ad hancobjectiou ;m adsert Glossa in dift-c. fin. in P.vilis auihoritas.'&iVanorfruin ee- det» c.fin.n.^. Mihi videtur fuisse sensus summi Pontificis, consuetudinem aliam stili, aliam juris adllruere, ideoqne consuetudinem in prioribus verbis sumere latius pro quolibet usu longaevo, qui ante ^cognitionem superioris habeat autberi- tatem defafto apud eos,apud quos viget, non autem de jure , nisi fit rationabilis. Unde etiam propter illam authoritatem /a#;', quam habet consuetudo contra legem C dummodoejus irrationabilitas, & peccatum mani fessum ac notorium non sit) excuiantur legis humans transgressores a poena fori externi, & plerumque etiam a reatu conscienti«, fi communem oblervantiam & usum bona fide imitentur, usque dum coniuetulo ( de fafto nimirum talis)a superiore tanquara irrationabilis tollatur. X) Non male quoque dici potest,-tali consuetudini defafto addinonnunquam per accidens aliquem legis effectum propter communem hominum utilitatem; velut fi confessarii fine approbatione Episcopi exponantur ab inferioribus Praelatis secundum consuetudinem loci , valide ablblvent, etsi supponeretur illaconlue- tudo esse tantum de fafto ralis,dummodo illius validitatem populus bona side crederet , nec esset i superiore causa cognita sublata, communis enim error jus facit. arg. /. Barbarius, f. fi. de Offic Prat. quando enim Pradati sunt in longissimi & multo magi»,si in immemorialis temporis possessione exponendi Parochos Sc Vicarios ad Parochias suis Ecclesiis uni* tas, tales expositi habent titulum non .tantum coloratum , sed etiam verum ad- ministrandiParochialia,& communi hominum existimatione (utsuppono) ha- henturpro legitimisParochis autVicarisj licet vero approbatio Episcopi ex Concilio Trident. requisita deficiat, quia tamen iste defectus juris naturalis aut divini non est., sed Ecclesiastici, per ea qu* docet Chassaiug. de Privil.Regttlar.tr, f. cap.prepof i. imo jus approbandi ad curam animarum etiam inferioribus Pradatis ex privilegio vel praescriptione competere potest, teste Panorju. incap. cum ne» liceat, ii.circafin.de Prafcript. Barb. de Offic. Epifc. alleg. 72. nur». 18 s. & adeg. 12*. nttm. n. lex Ecclesiastica propter communem hominum utilitatem & salutem an i marum , suppleret ju- rirdictionem, ita ut etiam secuta sententia Judicis, ßt longa consuetudo.Longnm autem tem- consuetudine verö consensus populi & pus io-annorum censetur- C.dtLon~ rationabilitas consuetudinis, sive praeter gi temp.prafcript .Neque hic distinguen- sive contra legem introducaturstoco titu~ dum est inter präsentes & absentet , si- /1' est : quia illi tituli-«/,!/, donati,pri- cut in proscriptione, cum populus vel ci- vilegii &c. ordinarie interprivatos tan-- vitas nunquam dici possit abesse. De ju- tum procedunt, toti autem populo haud* re Canonice ,, si prater jus introducenda facile accommodari possunr. fit consuetudo, d-c-«L««,'desiderantur, Imo tametsi lex haberet aliquam clausi contra jus quadraginta , sicut contra sulam consuetudini adversantem v.g. »»/- alia jura Ecclesiastica,Gloss. in cap.fin.b.t. Idimpoflerum valtturd consuetudine &c.- Qubd silex nunquam ab initio usurecep- tamen ex nova rationabili causa a Legis- ta sit, eam tam jure Canonum, quam Ci- latore verisimiliter non praevisa contraria vili aboleri lapsu decennii tradunt Gare. consuetudo introduci pollet; quia haec de Benef. p.’j.cap. r. num. ijy.Navanv ipsa dausulajuris tantum humani & po- in Man. c0nfejs.cap. 2j. num.40. & 41.. sitivi est, universim autem contra legem Laym. >* Jkeol. mor. Ub> 1. tra8 r 4, cap. humanam consuetudo rationabilis admitti- V Et!', i* tJtt^ '■««ili Civi tu d uSti]. 'Wijft U< s MK,K 'tJUltliti. idpcö «viiiiir, t: toil HBCfe MllljtL i Iruiiiii trift, ni: sos pi i, sivtptK nir,km» käst simo wfilohi quanti» :tn v.g.«» twhifr lia tcir» j. quisfe' PM& p jctrdejt uabilis i ; $ De Consuetudine. itfutitur in sepi ditis e, ult. bot tit. Pa- norm. ibidem nam. 20. & 24' Deinde etiam in praescriptione bona fides requiritur & nulla valet uuanticun- que temporis absque bona fiae prarlcrip- tio. eap. »It. de prescript. sed cum bona fides nihil sit aliud, qalmignorantta probabilis juris alieni , conluetudo autem contra jus & legem superioris, etiam ex certa scientia illius juris, casteris.paribus introduci possit, Gloffi in ditio eap. »It. in verbo prascripta boe tit. ideo bona fides ordinarienonrequiritur, sed iterum X^iupplet ,causae rationabilitas, illae tamen leges,qua* sub peccato obligant, uti sunt leges fertorum, decimarum, jejuniorum &c. eatenus bonam fidem requirunt, ut transgressores talium legum a peccato ex- ' cusentur, alias cx actibus illorum pecca- minosis nulla induceretur consuetudo. Unde in talibus vix aliter quam tempore immemoriali consuetudo introduci potest, attendendo scilicet non actus primorum , qui legem fortassis culpabiliter .non ferverunt, sed sequentium, qui bona fide imitari sunt exemplum suorum majorum supponentes suos antecessores legitimam causam vel remissionem ad non servandam legem habuisse. Syl. verbo Consuetudo num. 12. &Panotm.»» cap. i. de Treuga (fi pace num. 4. 17 Adnotavit etiam Suarez.«/# LL. d.l.y. cap. iß, num. 11, & ex eo Laym. in Tneol. mor.d. t rati. 4. cap. 24. sub. num. 22, quod per desuetudinem ex lege humana mixta possit fieri pure poenalis, & ceflante reatu conscientiae manere sola poena fonexterni, &fic fortajse , inquit Smx.multa legesCiviles imponentes exa- tiiones, vel prohibentes venar i,ligna scindere, vel aliquid ex regno extrahere, liest in principio diretiiva fuerint , potuerunt usu fieri utere panales,& quasi naturam mutare,quia non alittrfunt observa » ta. & vice versa etiam abrogata poena v.g.Censuräipso jure annexa poterit manere sola obligatio quoad culpam, vel neutrum. Demum etiam in Sacramentalibus,&l S aliis ad Sacramentorum substantiam non pertinentibus,consuetudinem etiam contra jus commune induci posse,v. g. ut fecundat nuptiae benedicantur &c. tradit Laym. d.n. 12 . eum citatis ibidem, arg.c. de trina -6 o.difi. q.deconsecr. (fi cap.2. de temp.ordin.An autem impedimentum dirimens matrimonii consuetudine introduci, vel tolliposstivid.Laym. d. l.n. ij. Sanch. de Matrim.Ly.difi.iq. ubi plure» utriusque sententiae authoresreseruntur. IV. Extrastatum popularem requiri-l- tur consensus superioris; ciim enim consuetudo sit lex, aliter quam cum authori- tate ejus, qui habet potestatem legis con- dendffi,introduci non potest.Sedhic qtiL- ritur, an in singulis particularibus casibus requiratur scientia & tolerantia superioris , vel utrum sufficiat consensus ille generalis, qui in utroque jure in ipso titulo de consuetudine omnibus consuetudinibus rationabilibus datus est ? Verius & communius «ceptum est, hunc generalem consensum sufficere, & consuetudinem eitam ignorante superiore introduci posse: tum quöd in cap. fin. boc tit. solum requiratur , ut consuetudo sic rationabilis & pr ascripta, praseriptio autem etiam contra ignorantem procedat: tum etiam ex textu cap. 1 .de conjhtut.in quo ris tmmemoralis »tantum procedit in iis, facit etiam textus i» capacum jam du- in quibus non datur incapacitas posseffio- dum i8- de Prabendis. quöd mstltsper nis. Plerumque cctam concurrit ad im- patientiam tolerentur » qua tn judicium pediendam tali casu consuetudinem,quod deducia tolerari r.en debebunt j admittit ea rationabilis non sit , vel indetrimen- xeraiucap. i»deTrettga&ptce.num.^. tum Ecclesiarum tendat.GIoss. & Panor. I verf. Ego ßc difiinguerem &c. in lege r,um. r s, in d. r.fin. hoc tit, recipienda » ita ut tunc non requiratur Tollitur consuetudo^ /emes legitime certum tempus,sedsusiiciatbiiius auttri- constituta & introducta non per unum nus actus publicus in contrarium sciente solum actum contrarium» sed per con- &non contradicente legislatore factus, suetudinem aut legem conrranam. *rL quod hoc casu non agatur de tollenda & quidem lex tollit consuetu- ( ubi praescriptione opus est ) sedimpt- dinern£f»fr4/f»contrariam,sed nonjMr- dienda obligatione Tegis, quam legisla- tieularem r quas in uno ve! altero particu- tor tolerans actus contrarios , remilisse lari loco viget, nist idipsum exprimatur praesumi potest, praesertim lapsu longi textum not, ineap,de conftitutionibus temporis seih io. annorum accedente »ut in ^.Probabiliter autem censetur satis ex- superius dictum. primere per clausulam illam generalem: 20 V. Requiritur» ut consuetudo ante nutta ob flante consuetudine C?c. ut enim completum- praescriptionis tempus» vel istaclausula habeat aliquem effectum,de- per ipsum populum» exercendo actum ber posse intelligi nen de consuetudine contrarium etiam unicum » vel per su- generali,, utpote quae etiam sine hac clau- periorem > puniendo transgressores legis» sula per legem generalem abrogatur; sed non sit interrupta: alias enim post talem etiam de particulari, cum omnis consue- interruptionem denuo inchoanda foret.. tudinis sit derogativa', sicut alias dicere Si veto tempus consuetudinis jam esset solemus» qus omne dicit, nihil exriu- eonpletum,unus actusin contrarium nore dit&c. ‘quoti tunc minus dubii habere - noceret, sed deberet consuetudo tolli eo» videtur, si lex addat»»//« obstanteconfui- rcodo,quo piox dicemus. Abbas tudine, privilegio,, velßatuto &c„ tunc tap+ final. num. i^.Paul. Laym. de Legi- enim eumStatuti 6c Privilegii(qua2 par- kuscap.ult.Kum. 24» ticula- De Postulatione Praelatorum . 1 tkulares & privatae leges sunt) quoque ini. Clem.statutum v. Consuetudine,i* 1 meminerit, utique etiam consuetudi- Elefl.Laym. i. cap.24. nam. 7. vtrs. a j nem particularem intellexit. * Carre Tene vero. Si tamen lex consuetudinem 1 rum hanc clausulam, nulla obstante cjk- improbaret tanquam prorsus irrationa- fuetudine , magis communiter DD. cum bilem & corruptelam , tunc ex defectu “‘M®CioC i» Clem. statutum. 7, de Eleih te rationabilitatis contraria consuetudo,ni- | k | '«!ii. ur y t Consuetudine, accipiunt de con- si ex nova causa , introduci non posset, i*!«}» fuetudine präsente, qua: viget tempore ut paulo superius ri» !.&}. requtßto di- nova: legis conditae, non autem de cos- ctum. mutf fuetudineimposterum inducenda. Gloff. iceditai ispolliU TITULUS tf-k De Postulatione Praclatornm. fi II U II i V M. 1 ,‘, 1 . Postulatio quid) 7, Votum confundens ehftionem cum postulat i«. t Qualiter differat ab clc&ione. ' ne quando reprobetur} led pta Postulato non acquiriturjus , me potest sim- g, Postulatio quotuplex st ad quemspeBet ejus IM.K pliciter consentire. . admistio ? JlitCOK 4 Postulatiopotest refocari nondumprastntata p. In postulatione non requiritur accurata ei- 4 .. Postulatiopotest refocari nondumprasentata p, In postulatione non requiritur accurata ei- fuperiori, ist quidstprasentatapostulato , ' servatio c. qui. prester de Eleä. J ieJ/CftOrl y (jWiii isque consenserit / io, Postulantes indignumprstanturjtere eligendi pro ca fice. iketOJ®- j t Expense intuitu postulationis fd eleüionis exp31ti ! salia an st quando repetantur t //, PostuLitio fel elegio antheritate Papa taj - fata inducit refersationem bentstai. 4. Postulatus quot fota habere debeat , st ibi , quid st postulatio concurrat cum eleäione ( ngenoi* jpj 4. Titulis praecedentibus quaedam Est igitur postulatio alicujus perlon« j .. ß veluti Prolegomena de jure Divino, adPraelaturam sive dignitatem erga lupe« naturali &humanopr«missa simt. Nunc riorem destinata petitio,ut eam dilpenfa- jiiitieM Compilator transeundo ad magis parti- rive admittere, velit, per quae ultima ver- nehaedi tularia incipit agere de jure personarum ba principalis disterentia inter electio- optur; 1 » Ecclesiasticarum, scilicet de earum con« nem & postulationem denotatur. *Nam % pseo® stitutione & obligatione. Quia vero i» electio est personae habilis addignitatemi taiiafe Hierarchia Ecclesiae militantis alii simt postulatio vero est personae aliquo imperii!®' subdit.', alii Praelati, qui aliis & dignitate dimento laborantis, & propterea dispon- " ’ ; & potestate praeeminent, primi) de Prae- satione opus habentis. Ex quo mox al- '0Utdf- latorum creatione, quae vel per postula- tera disterentia consequitur, quod electus jfrt, % rionern vel Electionem vel etiam Trans« electionem de caetero Canonicam simpii- (qu^ff lationem fieri solet, tractatur, citer acceptare valeat, atque inde jusac- & : E^GEi m DE.itEr. Lu>. I. quirat T4 Lib.I. Tit.'V. quirat,ut ei confirmatio a superiore ex ju- superiori praesentata non sit, revocari [titia debita iit : * postulatus vero non postit: quia, ut dictum, peream nullum * nisi sub conditione dispensationis obti- jus acquiritur postulato, & gratiam pete- nendae in postulationem consentire pos- re nemo cogitur. Si vero actu superio- sit. Pasterin.»« . de Elett.cap. 24, riprseseritata foret postulatio, non aliter qadj.enim confirmatur , jus sensus videatur habere naturam pacti ir» aliquod praeexistenssupponit; habet ta- revocabilis, Sed quia DD. generaliter ad- men ea admissio vim electionis &confir- mittentes revocationem, hanc exceptio- mationis, Passer, d. nem non statuunt.nullum se legisse tesla- Aliquandoramen, sicut ob justam Sc tur Passer, d.l, qui hoc dubium tractaret, praesertim publicam causam dispensatio ideo videntur hic affirmativam suppone, in votis. irregularitatibus & similibus re. Neque consensos postusati requiri- nonnunquam ex officio debita esse potest, tur per modum pacti, sed tanquamcon- ut in Libro III. Tit, Ne sede vacante, ditio, sine qua non potest postulatio su- dicemus; ita etiam admissio postulatio- perioriprssentari. Plane idem sensisse s nis , si ea fecundum formam juriscon- Panorm. in d, cap, 4. h. t. nttm. 11. latis corditer factasit, vel necessitas & utilitas colligitur, dum ibidem docet cufn In- Ecciesi« exigat. Quamvis etiam hpc noc.& aliis, quod si postulatus fecisset casu postulantibus, vel postulato non aliquas expensas intui tu postulationis, U- ) tam propria actio contra denegantem ad- cet cum consensu & praescitu postulanti- m-issionem, quam imploratio officii apud um, non possit eas a postulantibus, vel •soporiorem judicem competere videatur. Ecclesia propter revocationem & varia- Paiiorm, in cap, bona, 5. b. t. nam, 14. tionem postulationis repetere: tum quod Laym. in qq. Can. de Pral, Eccl, Dilingtt suum, non Ecclesiae negotium, & qui- difp. y.S . Gloss, ih d. r. bona. I'gratia. dem satis ambitiösem contendendo ad 4 Kst & tertia disserentia inter postulatio- dignitatem sibi non debitam gesseriftum nem,&olectionem,quod electio post pub- quod (ibi imputare debeat expensas factas statum krutinium ab eligentibus revo- ciim nullum jus expostulatione (e habe- carivel mutaruionpossit.f./ssssso*«/» ^3 re;ac postulantes variare posse (civerit apt f-.h-rt. & dicetur Tit.scij. postulatio au. sciredebueiit. Ergo supponit Panorm. •tem utcunqjfuerit publicata,vel etiam ad quod etiam post consensum postulati de. superior em dsstinau, dumodb acluaiiter tur variatio: quis eaim faciat expensas De Postiilatione Praelatorum. 75 Itv», a 4 : ^ iljtlj, iMtllfe >aij 4 ücHi» ICJtijWfi «op« tondito toitli toi&ts mfit jsaowc, Mtöitf; Isltgifc; 'MW ivamfiiffe Mati ncf tawjiatJ pollfe s Um «». ii.* tettfi. Ititas ijwlffi». itiijnfe kihii), :ai &u m, &f tenW' qieitf imi!:!»-§ jit Pane- iitiXp ad prosequendam postulationem, nisi prius, imo hoc ipso facto in eam conscn- jserit?Quamvis circahocpunctum expensarum cum consensu postulantium factarum aequius censeat Passer, d. ep.$. mem. iO- cum Sylv. & aliis, earum refusionem postulantibus incumbere, tam qüöd earum causa fuerinttum quod postulatus eum consensu postulantim faciens sumptus in prosecutione postulationis ipsorum quoque postulantium negotium gesserit, nec "propterea de ambitione notandus sit. Quandonam autem universim pro- sequentes, vel impugnantes electionem aut postulationem valeant expenses repetere , videatur Gloss. üa.incap.cupien tes. 1 6. in P. judicabit. de Eleä. in 6. Breviter dicendum , quod illi tantum ordinarie consequantur expensas, qui obtinent contra electionem miniisCanoni- cam vel damnosem Ecclesite : quia isti censentur utile negotium Ecclesiae gerere, Geterum vero qui succumbunt in impugnatione, vel electione aut postula- lionem propriam prosequuntur , regu- ariter non repetunt: quia vel negotium Ecclesiae non utiliter, vel suum tantum negotium gessisse censentur,uisiRegularis fit,cui, ctim bona propria non habeat, ne jura soa aut Ecclesia? pereant,ex bonisEc- clesiae soccurendum est. arg. c. exparte 11, de Accusat. Item si electio & postulatio in concordia facta fit, possunt ipsi eligentes & postulantes sumptibus Ecclesiae ‘ petere confirmationem electionis, & admissionem postulationis. Quarta quoque differentia est circa numerum so fragiorum: etenim in electione semper sossicit ut major parsCapitu- larium in electum consentiat.e.^«»« prop-. ter 42. de EleU. postulatio vero * si concurrat cum electione , & aliqui ex Capitularibus postulent,aliqui eligant,hoc habet speciale, ut non sufficiat, quod major pars postulaverit,sed requiritur, ut postulantium numerus sit duplo major, qisem eligentium , & ita dure territe Capitula rium v. g. ex jo. 20 . stent pro postulato» alias rejecto postulato,electio etiam ä minore parteCapituIi(dummodoiIIa soper- et unam tertiam) confirmabitur, c. scriptum 40. & »^j-Glossi&Panorm. de EleU. Sentiunt tamen DD. quod«/. c.scriptum admittens electionem minoris partis, quando pars major non elegit nec postulavit indignum, sit qumdam specialis decisio contra communes juris in materia electionis regulas, fundeturqae potissimum in conse)isuCapitul 3 rnim,qui simul postulationem & electionem superiori prassentarunt, atque eo ipso consentire censentur, tit vel postulatio ipsorum admittatur, vel aliorum electio confirmetur; ut proinde in arbitrio Confirmatoris positum videatur , ut consideratis circumstantiis & qualitatibus personarum vel postulationem admittat,vel electionem confirmet, vel utramque rejiciat,adeo ut ne electo quidem in caso isto jus aliquod ante acquiratur, quam confirmationis assensus accesserit. ItaLaym. in at». 0 «. de Pral.Eccl . Diitnga.dify.cj.y.&L notatGloC in d.( .scriptum K Confirmes. Passer, d.c. seejej.Tii^xzxt.in d. c.scriptum ibi •. & fi partes consenserint proce ias boc modo. Si vero postulatio cum electione non-concurrat (vjubd tunc evenire potest, si omnes Capituiares postulationem , sed circa diversas personas instituant) praevalebit pars major Capi- K 2 ttsi j Lif>. I. Tit. V. ruti, quamvis ex duabus tertiis non constet , quia regula est generalis, quöd major pars Capituli totum Capitulum re- prsesentet, £ qua regula tantum excipitur hic casus specialis , si postulatio cum electione coucurrati proinde in aliis regula firma maner. Potest hic adnotari,quod in e.»#. h. t. in ^.reprobentur taleseligcndi aut postulandi formse, & actus inde secuti annui- Ientur : eligo pofiulando , CT poßulo eligendo ; aut eligo poßulandum,ftve poßulo eligendum , eö quod contineant verborum contra rictarem; sicut & alias si postulandus eligatur, electio canonicanon est, utpote facta de persona ob defectum canonicum indigna, c. cum Wtntonenßs 2s.s. congregato j j .de EUR. Item in eo • dem cap. mh, etiam hjec forma reiicitur : eligo & poßulo, prout depuro melius fieri poteß-, nisi quando probabiliter dubitaretur , utrum quis sit eligendus, vel postulandus: cum forsan de defectu ejus aliquae conjectunE,fed non veritas habetur; quo casu sic postulatus vel electus antequam c o n senso m so um p rastet , al terutram v i- arrj postulationis vel electionis amplecti debet, neque unä via electa ad aliam redeundi potestatem habet. Utrum autem econtra, quando certoeligibiiis postulatur , actus fu nullus, r.cn secus .ac si postulandus eligatur ? proutraque sententia allegat Paslcr. d.cap. 24. quaß. 1 2. ttum. 24. & ipie arbitrio confirmatoris remittit. Poster addi ratio disserentia;, quod.si postulandus eligatur , injuria fiat Ecctesia?, dum eligentes volunt inhabili jus ad Praelaturam tribuere : in altero autem casu injuri a, si qua est, potius perso- aaiupqlUiKui, quam Ecclesiam rcipiciat. 2^ Postulatio solet a DD. dividi in foten* ? ne m , & non solennem. Solennis est, qua dirigitur ad eum » qui potest ia impedimento postulari dispensare. Hinc est, quod licet confirmatio electionis de jure ad proximum superiorem pertineat (nisi quod hodie in Concordatis Germanis confirmationes Episcoporum sint S.Pon- tisici reservatae ) admissio tamen postulationis etiam ipso jure plerumque adS. Pontificem spectet, cum ipsi regulariter soli ( nisi inferior speciali privilegio vel consuetudine munitus sit) dispensandi potestas competat. Et huic filenni postulatieni proprie $ conveniunt ea, qua: hactenus dicta sunt. Cumque ejus admissio pendeat mere ex gratia superioris, ut saepius repetitum, ideo neque formam cap. quia propter de EUR. accurate per omnia observare,esse de nfecessitate» quamvis tutius fateatur, docet Paste t. d. c. 24. quast. f. nisi ut io postulationibus Regularium vota secreta dentur : quia Concilium Trident. Se/f. L f. de Reg.cap. 6 . ex identitate rationis etiam de postulatione S. Congregatio interpretata est. Postulatio non solennis eß ; in qua non petitur dispensatio contra jus, & relaxatio legis, sed licentia solum & consensus superioris, veluti si Abbas vel Praepositus aut privatusReligiosus inEpiscopum, vel in alterius, quam fui proprii Monasterii Prolatum assumatur cum licentia stliusjuperioris, cui immediate sobest; propterea talis postulatio non est tam postulatio quam electio, & nihil interest,an Capitulares electionis vel postulationis vocabulo utantur : nam sacri Canones omnibus Regularibus concedunt, ut no» tan- ib/4 infflp,;,. Hin;i Mliifc itina:;:' iGaaa ifiaiSJ» iraenjwfe imqaerf; ntjttli ] diljA Mslks risditb&t idcit increi snjwc ilfflfllT: 'biftmjl iiisfe* J. nfe n votate Tiita»-. ititat:® lilttp» ii, fo* htedti Episcopf jpiiiM» minli® jtesatüt' inei®F DlalLik i> Cn» f Postulatione Prselatörufti. 77 tantbffl ad aluMonasteria quäm propria fed etiatnadEpiscopatusEcelesiarumCa- tthedralium, quamvis facularum, eligi vel assumi libere & lici ce possint» dumo- do ex post sapio consensus superioris accedat. Et quidem si privatus Religiosus sit, qui eligitur, consensus fui Abbatis (sine quo,Rctigiosoconsentiente, irritatur «lectio , non tamen requiritur consensus Capituli) si Abbas, consensus Episcopi, vel si exemptus suerit, conlensiis S.Pon- tificisjvel Legati ejus de latere requiritur, cap. Religiosas. cap. fi j 4 bbatem% 6 . ,de Eleft.tn 6. CUm. i, eodem tit. Aliud est, si Episcopus unius dioecesis eligatur in alterius dioecesis Episcopum,vel Archie- piscopum; talis enim a vinculo spiritualis conjugii, qua adstrictusestsusEcde- XiaCathedrali ( quod vinculum non est proprie inter Abbatum & Monasterium) tantum a S. Pontifice absolvi, & proinde solenniter postulari debet. eap.ult.b.t,tit. c. inter corporaliu s.. Fers, /icat autem, de Translatione Epifc. io Demüm , quia postulantes indignum privantur pro ea vice potestate postulandi & eligendi, ut cum Innes. in cap. I.& Panorm. in cap. ult. h. t. notant communiter DD. omnis autem postulatus desectu canonico laborans videatur,indignus,, ideo hac in re tres regulae traduntur: Pt'»- ma est, quod si postulatus sit indignus indignitate indiipensabili, ut quia criminosus , impoenitens, h atreticus, infa, mis, omnino illiteratus & c. tunc privatio electionis & postulationis pro ea vice ipso jure inducatur. Secunda ci\ y si indignitas sit quidem dilpeniabilis, attamen non soleat dilpensari, (quod ex stylo Curi* desumendum est ) tuncpostulati* non est ipso jure nulla,sed per sententiam annullanda,neque poena privationis ipso jure incurritur,nisi quod in Extravag. ad Regimen. 13. de pr&bendit inter Com.&C Concord. German. §. a. dignitates illae * r in quibus postulationes, vel electiones factas tanquam minus canonica authori- tate Papa , ad quem spectat earum admistio , vel confirmatio, rejiciuntur,Sedi Apostolica reserventur. Tertia denique regula ex praecedentibus infertur, quöd illi proinde postulabiles censeantur; qui tali desectu canonico laborant, in quo possit Si soleat dilpensari: uti est vinculum alterius Ecclesia, Ordinum, vel statis desectus &c. Panorm. ind.eap.fiu. uum. P. Barb. $ur, Ecclef. univerf.cap. 19. num. 6 . Laym. d. loco quafl. 2. Pajt fer. d. cap. 24. qu&ft. Si. num. 28- & .«Mä 1 ü T I T U L U S VI. De Electione, & Electi potestate. Summaria. t. S&tftEkäM P OstuJatio, de qua dictum, est modus extraordinarius creandiPrslatos,qui -»■ Aliacfi aftiia , alia pa0ia. innititur qraris; subsequitur ordinarius, quijuii inniucat , nempe Electio. Et K 3 stuia / 7$ Lib. I. Tit.VI. §1. quia htec jus tribuit electo, etiam de electi potestate agitur. Electio describi potest, quod sit Perso- naidonea ad Ecclefiam vacantemper vota Capitulariam , feteeligeniium Canoni- ca vocatio.Dicopersonaidonea :ut differat electio ipoßulatione , qu* est de persona impedimento canonico laborante,ut fr ace dente tit. diximus. Dico, per vota Capitularium , ut differat electio a collatione, institutione, commenda,praisen- tatione, & aliis similibus modis acquirendi beneficium , qui in Lib, Hi. tractantur : quare potissima vis & ratio electionis in votis Capitularium seu eligen- 2 tium consistst. Et haec sunt duplicia: * alia aVttva , scilicet illorum, qui digere possunt; & alia pajjiva , illorum , qui possunt eligi, & dignitatis electivae capaces sunt, vel ut in Tridenti Se fi' zf.deRi- gul.cap. 2. statuitur, ut Religiosus contra voluntatem superioris proprietarius biennio activa & passiva voce carere debeat , quod de voce in Capitulo intel- ligendum est. Si vere aliquis simpliciter tantum pet Cannones voce privetur, id in dubio de activa tantiim, quae proprie vox est,non etia de passiva accipitur: ficu exemplum habetur in eodeTrident. St fis. 2i- de Reform, cap^. & ibi tradit Barb. nttm. 14. de illis, qui in Subdiaco- natiis saltem Ordine constituti nonsunt, ut vocem in Capitulo non habeant. Videamus igitur de voce aÜiva 8lpajsiva eligentium, de modo & forma electionis , ac demum de illis, qute ad electionem factam consequuntur- §.I. Quinam vocem activam in Electione habeant? Summarium. /, Jus eligendi competit proprie iSii t qui sunt L> Religiös proprietarii nequeunt per biennium de Collegio , (fi quibus modis pojfit acquiri eligere. extraneis ? 9. Indignum eligentes quo fenßt pro eavict jure a. Quatitur acquiratur eoußsetudine , bd pra- eligendipriientur scriptione. 10 Absentes an (fi qualiter per Procuratorem, L, Qui fiunt in quafipoßeßione juris eligendi>dc- bdper titerasdigtrebaleant, bent admitti ad eleßionem ; (fi quot adi- 11. Absentes qui bocandi ad eleßionem , (fi id bus acquiratur qu.eßpoßeßio ? - unus bocandus non vocatus potes irritare 4, Latetsunt incapaces juris eligendififi admif- electionem- fi faciunt deß ioncmsiulldm, niß babiliten- 12. Unusrefiduus de Collegio retinet jus eligendi tur ex pr ibi legio Papa. (fi qualiter poßit detlionem infiituert J, N obitis (fi tonberfi nequeunt digere , nifi 1 j- Jus eligendi amittitur lapso tempore d jure Monafieriam confiaret ex Conberfin , pra finito (fi quod fit itiud , at qualiter 6 - Qui non eft saltem Subdiaconus , hodie elige- computetur , re non potofi , (fi an id quoque procedat in /4, Elefiio faß a pofi terminum an subfifiat; (fi Monafi eri is? An Episcopus poßit prolongare bei r-firinge- 7. Censuris EcclefiajHcis irretiti >an (fi quando re terminum juris < digere pojfint; (fi quid hodie pofi Conciti- jj. Episcopo non utentejure deß tonis ad se debo- nm Conjl ant. luto, id non debolbitur ad Capttu ium sed adfitherionm, Dcjuie Ät, , : optkutj = «terti Wllo iiuj ‘iisitip, hPp faacci^ Em Stibi« abuM« ffluüiij ifat, i, m »wf. ailtiti nt? pro ara i 'jkKWi fi gtfttriti it jaif/ij* Imt :»Wf ‘f - «f“ 5 ' «M»!' vsiift& v-i' De Electione ,& Electi Potestate. D E jure communi illi solum digere possunt 1 & vocem activam habent, qui sunt membra illius Collegii, cui jus eligendi competit, cap.ult. 16. qtttfi. 7. eap. 1. h.t.c. cum Ecclefia j. de Causa pojf. efi propriet. Alii vero extranei non nisi speciali jure hanc eligendipotestatem coniequuntur. Et quidem persona: Ecclesiasticae,quae de corpore vel gremio Collegii non sunt, poisunc acquirere jus eligendi« I.Ex privilegio S.. Pontificis, qui pro plenissima sua in omnibus Ecclesiis & beneficiis po • testate eligendi jus concedit,& aufert,ut ex diversis juris Canonici locis; praesertim vero ex Regulis Cancellaris docemur, II. Ipsi-eligentes possunt in aliquem eitraneum v. g. Episcopum compromittere, & totum jussuum eligendi saltem pro una vice in eum conferre, ut ille solus valeat eligere, & constituere Prselatum in Ecclesia vacante, eap. causam ?. h. t. Universim autem Ss. in perpetuum jus electionisCapitulares ä se abdicare, & in alium transferre non possunt .* quia jus electionis non tam favore eligentium , quäm ipsius Ecclesia?, cui melius per electionem , quam aliam provisionem consultum est , conceditur. 111 . Ex unanimi consensu possunt eligentes etiam extraneum Clericum fecum ad Capitulum ik electionem admittere c. scriptum,t±o.b. t. IV. PatronusEcclefiasticus potest sibi in fundationeEeckfia; Collegiata? jus eli- gendirefervare: quia in fundationibus Ecclesiarum honella: conditiones admittuntur, utmajor iit hominum ad Ecclesias fundandas proinptitudo, c.pretterea 1 J . de jure patren. cdp. 4 . de condit, dp- pos. Si in fundatione nihil reservatum sit, ve! si ex Ecclesia simplici patronat» facta sit Ecclesia Collegiata, tunc patroni confenlus non i« ipiä electione, led primum post illam, & quidem magis de honestate quam necessitate requiretur. Text.& DD .c.nobis 2 r. de jure patro*. V. Consuetudine vel praescriptione e« tiara jus eligendi acquiritur, c. eunt Ecclefia -$.de Causa pojf. & propriet, spatio kilicet 40. annorumquia praescripti# & consuetudo contra Ecclesiam & Canones est. Atque prxsiribensprs eligendi zmmpspofiuladi praescripsisse cenletut, quamvis intra tempus praescriptioni« nunquam se caius postulationis obtulerit, ex generali regula, quhd illi , qui eligere,etiam postulare val eant.cap.ei.de Pcfiut. Prälat. Nec obest , quod praescriptio sit strictae interpretationis i no« extendatur de casu ad casum; nec censeatur plus prasscriptum, quam possessum &c.nam ista locum non habent in his,quae connexa sum, & ad unum finem tendentia; de connexis enim idem est judicium: unde qui in quasi possessione juris eligendi est , per consequens etiam & connexionem jus postulandi possidere intel- ligitur. Sed utrum ad proscriptionem istam juris eligendi titulus requiratur, dubitari solet? Quidam affirmant, eo quod prS- sumptio Juris sit contra proscribentem;» quo casu aut tempus immemoriale , aut titulus requiritur, cap. 1. de Prafcript.in 6. Probabilius tameirvidetur cumPanor, in d.cap. cum Ecclefia.num. 5. loium exercitium eligendi cum iapJu temporis quadragenarii absque alio titulo sufficere; * ^ tum tum quöd >n eodem e. cum Ecclesia : praeter tempus & possessionem nullius tituli mentio fiat, cum tamen ibidem tam super petitorio (inqnoreguiariternecesse est monstrare titulum ) quam possessorio actum fuerit: tum quod in incorporalibus juribus plerumque (cientia & patientia adversarii loco tituli habeatur. L.fi quis diuturno IC-si Si servitus vendic. L.fi tgo x i .si. de Publiciam i» ren* ait. Citatum vero cap. i. de Prafcript. in 6. accipiendum est non de simplici solum praesumptione , qua: est contra praeseriben- tcm , sed de prassumpdone ctun sorti resistentia propter grave praejudicium, vel inconvenientiam ex praescriptione emanantem , ut si contra Parochum decimae praescribantur, sicut explicat CovarJSr. “Refol. cap. 17. »»»».7. Caeterum etiam ante completum praescriptionis tempus illi,qui in pacifica possessione juris eligendi sunt,ad electionem admitti debent: quia pendente lite non «seber aliquis commodo ihx possessionis privari, ditiE c.cum Etcleßa . &c. j.& 2. Vt lite pendente &c. putat quoqueGloss. in fape a. c. cum Ecclesia in V. trium Epi- fcoperum,qmft possessionem juris eligendi per unum etiam actum acquiri, adeo ut accedente lapsu 40. annorum, quibus forte electus vixit,ipsum jus praescriptum censeatur, nifi ex adversa parte probari possit,illum primum actum vi aut precario exercitum fuisse, ad exemplum servitutis rusticae ducendi aquam per fundum alienum, cujus possessio uno actu acquiritur. L. I. §. qu sii um si. de Aqua quotid. & siiva. quod sane non est absque diffi- cultate,ciim jus eligendi magis aflimilari videatur servitutibus discontinuis,itineri, actui & stm ilibus» in quibus freqüeöfi* actuum ad acquirendam possessionem requiritur. L. I. hoc interditlo si. dt Iti - nere, aliuqtseprivat». ,6c maxime fi de consuetudine loquamur , satis receptum est, adeam introducendam actuum pluralitatem desiderari,& colligitur ex d. c. cum Ecclesia, ubi protendentes praescriptionem juris eligendi tres actus possessorios allegarunt. Similes textus sunt in c.cum oUm 7. de causa pesi. ibi 1 duobus Archtdiaconis & t» c. querelam 24 Jnfi* xeh. t. ibi i pensio annuat im per multa tempora persioluta dsc. & ideo sd acquirendam quasi possessionem eligendi, pr*. ientandi, confeicndi &c, duos saltem a- ctus desiderat Rorr^n. Cesil.7c.Kum.1p &ilorcs de Mena Qjiasi var.qusi. a. xum.x 7, citati apud Burb .inctliett.add, cap. cum. Ecclesia , num ic. ipse tarne« Barbosa d. I. cum pluribus, quos allegar, & ut asserit, communio/i sententia, censet ex unico etiam actu quasi possessionem juris eligendi A.praesentandi & similium jurium incorporalium acquiri; quod In- noc. in eod.e. cum Ecdc [tanum. f.& Pa- norm. ibidem num. 22. intelligunt circa incorporalia jura , quae non solent alicui facile concedi, nisi quasi ex debito, quod ut plurimum judici arbitrarium existimant. - Vetum ad complendam praescriptionem juris eligendi fatis aperte consentit Barbosa d. I. num. 1 1. versi, tertii rejpenderi. plures actus possessorios d«- buide juxta textus praeallegatos intervenisse: non enim videtur fatis continuata possessio,quae non nisi semel exercita fuit, & tamen ex ipsa rei natura importata- ctusreitetabilesjneq; fatis potest atgoipatientia adversarii , quando occasio in.pe- tlfenssi IlOfflJ tKiffitj; - ItisiKtf; llä®-. iguna;,. tesps:- ;ut«L' ■K; it 'tiio ;ii iitlff':. 'litti lcligmd»: iliOSUE tfiXM »(lifSi C, Vffct» i, (pii? tatffltii,: Mi&fe'; juiiiif, Uls ii CDfeli ftkiWr. ■iliUCd { ' dam pr* : s sxrrlk- jlltfliafr ratos ts coci® 'l Ajiotc De Electione & Electi Potestate. 81 iisndi non fuit, dum scilicet electus, in cujus electione prima vice possessio arpta est, 40. annis vixit, & intercanullus alius casus electionis evenit. Notamer autem hactenus dc extraneis Clericis locutus sum, quatenus illi jus eligendi acquirere possunt, Laici vero juris eligendi, sicut & aliorum jurium spiritualium regulariter incapaces sunt, c. de. ternimm l.iejfiudiciis .iAeoque imprimis ex conventione vel pacto Capitularium admitti nequeunt: imb qui laicaVespersonas, sive abusum saculnris potestatis ad eligendum admiserint, faciunt electionem nullam,per triennium ab officio, & beneficio, consequenter etiam i jure eli. gendi suspenduntur, e. quisquis 43. e. Msjfana .quam tatnen siiipen- sionem non esse Iatse,sedserenda* senten- tiae putat Joan. Andreas in eodem c. 4;. in fine, & ibi etiam Gl. & Innoc, in V. fufiendantur. Licet vero sscularis potestas quandoq; electionibus recte & laudabiliter assistat contra alios, qui eorum electionem turbare nituntur 5 praesentiam tamen physicam in ipso actu & loco electionis, licet citra votationeni, exhibere non debet, alias ex multorum sententia, quam pluribus propugnat, & a S. Congregatione confirmatam refertFagnan. in c , quisquis t>. 12..& fiq. electio invalida reddetur. Ratio est,qubd.sola etiam praesentia Principis, ve! saecularis potestatis, vel nunc, vel iuccessu temporis eligentibus formidinem incutere , & libertatem eligendi forsan contra intentionem Principis tollere valeat, nec sit conveniens coram saeculari Principe tractatum, & scrutinium habere de meritis. A. defectibus eligendo- Enoej. in Decretai. Lib.I, rum. Si autem persona Laici intervenien* tisnon esset formidabilis, fednecessaria pro teste, vel Notario, magis communiter receptum est, admitti posse. Fagnan» ■ d.l. n. 20. Si per violentiam se intruserit saecularis potestas, non obstabit electioni , praesertim si protestatio aliqua a Capitularibus interponatur. Deinde nec consuetudine , nec praescriptione etiam temporis immemorialis jus eligendi saeculares acquirunt, quia possessionis incapaces sunt. sine qua non currit praescriptio , sicuti in simili alibi diximus de praescriptione jurisdictionis Ecclesiasticar, juris conferendi beneficia, juris decimandi & similium. Illa tamen consuetudo non est prorsus improbanda, quöd mors Praelati nunciari debeat Principi , aut Patrono saeculari, ejiisque consensus aut potius patrocinium, ac defensio peti ad novam electionem instituendam. Item ut electio facta Patrono aut Principi insinuetur , ejusqae consensas desuper requiratur, quem tamen negate non potest, nisi ob Canonicum impedimentum electi. Hostien, h. tit. §. quit pojfit eligere. Text./» c. cum inter, 18. juntta Gi. in V. vice Regia. & c. facrofan- '£la fi.A.f. Innoc. in c. quod fient 18. eodem . Ex privilegio etiam S. Pontificis saecularibus jus eligendi competere potest, quia non excedit potestatem S. Pontificis Laicos secundum quidClericis sequipara- re, & ad jura spiritualia habilitate, prout de facto ad jus patronatus (quod spirituale est, & absque simonia vendi non potest, c. de jure 16.de Jure patronatus) omnes saeculares habilitati sunt. Difficilius autem ius eligendi, quam prassen- L tandi tz UkL-Tit. VIII. tandi fidncedituf : quia jus eligendi est potentius. & majus jus tribuit electo, ac plerumque est circa Praelatos Ecclesiasticos, quorum authoritas in spiritualibus non debet a saecularibus dependere. / Porro etiam inter eos, qui-de corpore & Collegio Ecclesiae vacantis sunt, qui vocem activam in electione non habent, uti. Novitii, licet quoad privilegium Canonis , & fori acceuscantur corpori Mo- nasteri, jus tamen eligendi nou habent, antequam tacitam vel expressam professionem emiserint, u exeo z 2. in Ecclefiis b. tit . ia 6 . II. Conversi Laici, quiOrdinesCIeri- cstles non habent, uni cum Clericis Religiosis ad electionem admitti non debent* d. §. in Ecclefiis : ubi Gl. in V. cum Clericis, , notat, fi in aliquo ordine vel Hospitali soli essent Laici conversi, illis non denegandum fore jus eligendi sibi superiorem. f III. Nec ipsi Clerici eligere postunt , nisi ad minus in sacro SubdiaconatsüOr- dineconstituti sint, ut enim tanto majus adsisscipiendosOrdines sacros incitamentum sit , &pr*cludatur via post plurium annorum fructus Ecclesiasticos perceptos deserendi statum Clericalem, statuitur in Clctn. 2.de Mtate(fi Quaiv.&c. & in Trident. fejf. £ de Refer.cap. 4 . ut «ullus in Cathcdrali , Collegiata, saeculari , vel Regulari Ecclesia vocem in Capitulo habeat, quiläirem in subdiaco- «natus Ordine constitutus non sit. Existimant quidem aliqui has constitutiones awn procedere circa alias Regulares Ecclesias , in quibus vi Regulae Ordinis omnes omnino Religiosi , etiamsi in sacris Ordmibusnon sint, ad Capitularis actus, & electionem admittuntur, eb qubdiet generalis non tollat statuta particularia, nisi in quantum exprimit, cap. r. de Con- fiit. tn 6. Sed vereor, ne contrarium communius tam interDD. quam usu (in illis saltemlocis, ubi Tridentiiium observatur) receptum sit, & generaliter de electione Abbatum tradit Tambur. De$u- re Abbatum tom.i.di[p,q .qutfi.^.aum.%, quia statutum illud Regulae nihil conti- netspeciale,sed ante Tridentinum &Cle- mentinas fuit juri communi conforme.«:. Abbatem f.cum feqsawd. ig.^.2. ergo per contrarium jus comune sublatum in- telligitur. Nihil tamen übest, quin consuetudine ali cujus loci adhuc jus antiquum in Monasteriis praesertim retine« valeat fecundum ea, quae de authoritate consuetudinis tradidimus: quia potissima intentio Concilii fuit, providere Cathe. dralibus, & Collegiatis Ecclesiis secula- ribus utCanonici sacros ordines susciperent , quo miniis post plurium annorum perceptos fructus beneficio & Clericatui renunciare valerent. Nec est irrationabile, etiam juniorum vota audire, quibus teste S. Patre Benedicto DEUS f<£- piüs suam mentem revelat. IV. Eligere non possunt, qui censura 7 excommunicationis, suspensionis, interdicti, aut irregularitatis notati sunt.c. #». Ne (ed vae, in 6. e . rd« dilethts, 8. vers. quia nobis, de oonsuetud, c, cum inter.16. b. t, c. ütjut 1 g. §. Uvero de Sent. cx- cem. in 6. Veriim hic aliqua advertenda sunt,& imprimis,quod cxcomunicatit tantum major privet electione, minor autem privet voce passiva tantum, «on activa c*uh.ieClerico.txcom . Cui non resistit cap. illa . f 3. h.tit. ubi dick Innocentius III. Se De Electione & Electi Potestates IlT. se ex plenitudine potestatis supplere cut ab aliis fidelibus requisiti officium defectum ,si quis eilet, quöd electioab iuum etiam in spiritualibus exercere, & excommunicato minore excommunica- eum eis communicare possunt, ita pariter tione celebrata fuisset : nam communis ad electionem activam non- im prob abissest DD. interpretatio cum Gl„ i« eodem ter admitti posse videntur. Nec obstat, t.in F.suppletttet , quod haec suppientio quod in d. Concil. Constantiensi ipsis defectus non suerit iimppeiter necessaria, censuratis nulla gratia sit facta: quia ele- sed superabundans ad omnem dubitatio- ctio activa non tam gratiam &favorem nis scrupulum tollendum, &quodtem- eligentis, quam principaliter favorem pote Innoc. III. non fuit fatis in jure ex- electi Ecclesiae concernit. Zoef h.tit. ptestum, id Greg. IX. in d.c.ult. aper- num. 10. tiüs declaravit.- V. Eligere per bieniumnequeuntRe- 8 Deinde snßien/to a beneßcio non Impc- ligiosi proprietarii, sive qui votum pau- dit jus eligendi: quia eligere proprie lo- pertatis violasse, retinendo aliqua bona quendonon est effectus beneficii, sed po- contra voluntatem superiorum expres- tius actus officii, aut jurisdictionis. Su. lam, vel saltem rationabiliter prassump- fycnfit autem abofjiao proprie impedi- tam, convincuntur. Trid. Se fi. 2(. de m.mtumelectionis ponit, & quo minus Regni, qua de re infra in Lib.UI. actus officii recte exerceri valeant. GJ. in in ’Tihde Statu Monachorum, tractabi- e.cttmWtniontnftr^.F. admiserunt. 0 - mus. ibicum Par.orm. num. io .h.tit. VI. Qui indignum scienter elegerunt, faterditlum quoque locale non vide- perdunt pro ea vice jus eligendi: & si ,Ie- tur obstare electioni,qui'a importat solum ctio in Cathedrah Ecclesia celebrata sit, administrationem prohibitam quorum- insuper ä beneficiis, qua: in eadem Eccle- dam Sacramentorum, & lepulturs Ec- sia obtinent, per triennium iplojurefu- clesiasticte , de quibus non est electio, sed fpensi sunt. e. cum in cunilis 7. $. Clerici, interdiilumpersonale, quod importat sii- h. tit. c. fi eompromijfarius. 37. eodem spensionem. arg. c cum inter. 1 6. h. tit. in 6 . qui vero violat interdictum locale inio- Quod autem dicitur eligentes indig- 9 co interdicto sine speciali privilegio ce- num pro ea vice jure eligendi privatos kbrando, efficitur irregularis, & ab de- esse , hanc interpretationem habet, quod ctione tam activa quam passiva remove- iüavice , quä hic & nunc electio de in* tur, cap. ü qui. I?. §> is veto de Sent . ex- digno a majori parte Capituli celebrata, com. in 6 . publicata , ac infuperpublicae ieu comu- Demüm hodie post Concilium Con- nis electionis decretum (de quo in §. 3 • flantienfe, &Extravag. Martini K rfd Z9.) desuper formatum est ( tunc enim evitanda ( de qua in Lib. F. de Sent. ex- proprie perfecta est, A dicitur electio c. *. ». 6 . b. tit. Est Porro Procurator simpliciter confli tutamen hic notabile , quod cum aliis con- tus non potest alium suo, & alium princi. tra alios docet passerinus j« 7r«£?.^e eleCl. palis nomine eligere , eadem enim con. cat.79- & (eq. er cap. 3 i.nnm. scientia, qua tenetur digniorem suo no. 2f. quod htec poena privationis ob ele- mine,tenetur etiam eligere nomine prin- ctionem indigni tantum habeat locum in cipalis, nisi habuerit mandatum speciale electione ad Episcopatum, non vero ad de certa persona eligenda: quia tunc non inferiores dignitates, prassertim Regula- tenetur suum judicium conformare judi- rium,sed tales eligentes puniendi sint alia cio principalis, d.c.fiquis justo. §. Porra. poena arbitraria, arg.c.fi.comprimijfarius & ibi Gl.in I r . nihil agit, b.tit. in 6. 97. h.tit. in 6. Item d. c, 2p. nu n. 97. Perliteras autem absens/uum votum traditPasserinus, quod poena eligentium, dare non potest,quamvis nullus sit eCa- indignum duntaxac intelligatur de indig- pitulo.quiProcuratorisoffidumsnblre ve- no ex his 9. causis, feil. ob delectumM*- lit, &Capitulum nolit extraneum admit- talium scienti*, & morum , secus vero si tereiquia de forma scrutinii est, ut vota fuerit indignus, vel ineligibilis ex alia dentur sigillatim& secreto in ipsoscruti- causa, v.g. quia est corpore vitiatus,neo- niojtales autem liter« deberent inprimis phytus, bigamus, vel alias irregularis legi, &tanquampropria manu scripts absque delicto, &c. cognosci a Capituloj & deinde votum suu IO VII. Eligere non poliunt er,qui in litteris exprimens ipsum scrutinium personaliter in loco electionis non com- prsveniret d. c.fiquu)usto. 46.H. absens. parent, si justum aliquod veniendi impe- Docet tamenLaym. in Quast. Cannonieis. dimentumnon habeant : si vero justo ali- de Pralat. 44. ia electio- nibui De Electione mbus Regularium,in quibus forma scrutinii exa^re non servatur,sed schedula: obsignatae in urnam unam conijciuntur, nihil obstare , suffragium ita scriptum ab absente, vel infirmo adCapitulum mitti. Sed & illud observatione dignum est, quod a S. Congregatione decisum referunt Gare. dt Benef. p. j.cap. 4. ». 1O0. & exeo Barb. ai Trtdent. Sejs. if. de RegHl.cap.6- quod in electionibus Regularium (in quibus per d. cap. 6. Trid. subpeena nullitatis statuitur , utfiantper vera, secreta , quae cum nominibus eligentium nunquam pubiicentur)nonpolo sic constitui procurator de conventu cum speciali mandato de certa persona eligenda, sed bene cum ratniito generali de persona incerta, quae ipsi Procuratori digna visa suerit. I Caeterum ad electionem vocandi sunt ■omnes Capitulares etiam absentes, qui debent vocari, & volant,ac commode possunt intere fe, d.c, quia propter 24. h.tit. ni!i effent valde remoti, c. cum inter. 18. b. tit. quandonam autem dicantur val de remoti , ex consuetudine locorum desumendum erit; quae aliquando habet, ut omnes, qui in eddem Provincia, imo in eodem Regno sunt, vocentur ; alias ex eo,sn commode ob distantiam loci intermino electionis compatere valeant. Gl. in d. cap. 18. in remoti (^rc. in Genes .pf. h. tit. Quod fi vel unus, qui de jure aut consuetudine vocari debuisset, vocatus non sit, potest agere de contemptu, & irritare electionem, nisi ob bonum pacis velit expresse, aut tacite renunciare juri suo, & electioni consentirer. quod fient. 2%.eap. bona } 6 .b.t. Abbas in d.c. quod sicut.n. I O-ZöeC h.t.n.f 6 .&feq. & Electi Potestates 9 £ Si vero aliqui vocati nolint Interesses aut ob impedimentum non possint, tunc totum jus pligendiapud residuos präsentes est, idque etiam apud unicum, sicut > iiaColIegii aut Universitatis alicujus jur* etiam in uno conservantur, arg.l.ficut. 7. Quod cujutcumf, 'Univerfit. nom. hic autem unicus, licet seipsum ob notam ambitionis eligere nequeat,potest tamen alium idoneum ex suo vel alio CapituI® nominare , & superiori praesentare ad consir nMionem. vel certe in superiorem - ipsum ,aliumve Clericum unum vel pia« res compromittere, ac jus eligendi conferre, a quibus deinde etiam ipse, si idoneus fuerit, eligi poterit. Laym. de Pra- Utü Ecclefi quast. 5 6 . cum Panorm. & Innoc. in e. cum nobis ip.h. t. VIII. Demum digere nequeunt Ca-ia pitulares, si tempus electioni a jure pra:« scriptum, per negligentiam elabi patiantur: ne enim ex defectu Praelati damnum temporale aut spiritualeEccIesiis eveniat, statutum est inc. ne pro defettu.^l. h. tit. ut in EcclcsiisCathedralibus & Regularibus intra tres menses nova electio instituatur. Porro cijm ibidem tantum de Cathedralibus & Regularibus Ecclesiis mentio fiat,communis est DD.sententia, quod electio .in Ecclesiis collegiatis , in quibus sieculares Presbyteri degunt, sicut aliorum beneficiorum etiam dignitatum in Ecclesiis Cathedralibus existentium electio vel collatio , terminum lex mensium habeat, cap. 2. de Concef. Pr ebenda ex ea etiam specialitatis ratione, quod ;n Ecclesiis Collegiatis sede quoque completa potissima jurisdictio, m Cuneos is- culares competat Episcopo, ut proinde ejus sedis vacatio aon tam periculosa sit L } Ecde- Lib. I, Tit VI.§. Ecclesia»,quarti in EcclesiisCathedralibus & Regularibus.Notat tamen Panorm» in d. c. ne pro deftllu. 41 . num. f. quod si Prastatus alicujus Ecclesia: Collegiatae etiam Caxularis haberet ex jure speciali jurisdictionem generalem, sicut Abbas , tunc in tali Ecclesia ex identitate rationis deberet observari trimestre. Si ergo prae- didtum trimestre, aut semestre Capitu- lares negligenter elabi permittant t privantur pro ea vice jure eligendi, q.uod ad superiorem,ad quem alias electionis confirmatio pertinet, devolvitur, qui Deum praocults habent , air Pontifex in d.c. ne pro defcfftt. non debet differre ultra tres menses atm cenßlio Capituli fui, & aliorum virorum prudentium viduata Ec- clefia de persona idonea, ipsius quidem Ecclesta vel alterius ß digna nonreperiet . tur in illa , canonice providere ,.ficanonicam voluerit evadere ultionem. Atque Jia:c electio competit Episcopo seu superiori jure devoluto , confirmatio autem jure proprio. Sed an uno actu vel diversis electio devoluta & confirmatio electi expedienda ? diversas sunt DD.. opiniones apud Panor. in d.cap. ne pro descitu, 41. »um. 4. quia tamen ante confirmationem Praelatorum solentpraemitti certa examina, edictalis citatio contradictorum , si qui suerint, ideo vix comnu de uno actu res expediri posse videtur, qu n potius prius facienda electio, & postea praemistis praemittendis confirmatio; Dixi:f i per neglegentiam tempus elapsum fit; aliud est , si ob justum impedimentum, v. g. belli , pestis &c. electio retardata fuerit.^.c. ne ne pro defeSu.ubi Gl. i» f>. justo impedimento. Imo tametsi «xpropriaCapitularnun culpa tale impedimentum provenerit, ut quia suspensio»- nis,vel aliam censuram contraxerunt, z, qua absolutionem intra trimestre obtine* re non potuerunt,tempus electionis stante tali impedimento non computatur, c. quia dtverßtatertt.y.de Comeff. Preb r Currit etiam terminus electionis non praecise a die vacationis , quo Pradauu. mortuus est sed a die scientia , quo mors ejus (qui forte in remotis agebat) Capi- culo per certum nuntium innotuit, d.c. qutz divtrfii a tem inßne.- Sed & si electio effectum non habuerit, ut qoiaeie- ctus-acctptare noluit, vel ante confirmationem mortuus est, autrenunciavit, vd occultus ejusdefectus Canonicus obstans electioni proditus est, conceditur Capitularibus a dierenuntiationis, mortis,vel detecti impedimenti integrum tempus ad novam electionem faciendam , dummodo nihil fraudulenter cgertnt in pra> mistis, c. st e/e&to 3 C. h. t . in 6 . ubi Gl. in V. fraudulenter, ponit exemplum, ii v.g, ultima die trium mensium Gapituiares, qui hactenus convenire non potuerant,- studio eligant talem, quem icrnnt dissen- iurum , & non accepturum electionem,, ut tempustantiim electionis renovetur,- quae fraus ipsis patrocinari non debet,sed- potitis devolutio electionis ad superiorem- fieri, ita tamen si fraus & dolus contaCa- pitulares perspicue probatus suerit, in dubio autem dolus non prsesumitur. L,- dolum 6 - C. de Dolo. Quid aurem dicendum, si Capitularesii pofliapiiim terminum de facto aliquem elegerint, anne harc electio prorsus nuila i superiore declarari debeat ? B 1, De rigore juris elfe in validam, utpote factam eo tempore,quo jus eligendi äCapitulari- ' bus- . « De Electione & Electi potestate. *7 teffjj, $>ns ablatum ipso jure ad superiorem de- wfecia volutum est. c.litet. i.de Suppl.negl. Pra- tfiocis*; l<*t, de a:quitatc tamen sustineri poste ä Wi’fi'ui superiore,si nemo se opponat electioni,& iwp-i, electus alias idoneus lit. c. litteras. 4. de icieasBe Suppi. negl. Prxlat. Cüm ergo Episco- 1 qoobt; pus velaliusSuperior jus confirmandi ha- «11, ar bens possit tolerare electum post termi- ; ^tk)ü mum elapsum, non videtur improbabile, iciic;iit, t ctuin eodem modo possit jus ad se devolu- , Sdsii tum Capitularibus cedere, iliisque temni, uptt ipus sibi competens ad eligendum assig- tiauttio- mare, ut non tam jure proprio, quam fu- rai;b iperioris nomine eligant. Restringere limo;; 2Mem terminum electionis a Jure Capi- onceditiirC" tularibus indultum inferior S. Pontifice , ai,.«» ex publica causa, & ob moram Ecde- sise v*!de damnosam non po/Tet, quia jus commune tollere , & juris beneficio aliquem privare, ad lblum Legislatorem ordinarie spectat. Quod si Episcopus jure electionis ad se I f devoluto fton utatur inter trimestre juxta c. nepro defeflu.^I. k. tit. devolutio ulterior non fiet ad Capitulum ejus sed a 4 proximum superiorem, scilicet Archie- piscopum, vel alium, si Episcopus sub Archiepiscopo non sit: quamvis aliter fe reshabeat in aliis beneficiis non devolutis, sed immediate ad collationem Episeo« pi pertinentibus, ut docet Panorm. in f. f itm in eunti it. 7. §. Clerict.&in d.c • ut pro dcfctlu. 4 i.num. 6 . h.tit. «lm,k tgtimtiüt ,i«6.Ä iitnplum,:. KB fCKE iUlfcllitfc W eltfict jjß meis ntsatk üdYuperffl WiiScoDti :us laeiii, ufurnta" Ul facio ilis c earrß* Dipole fit* §. n. DeElectione passiva, & quinam ad dignitates Ecclesiasticas eligi possint, vel non. Summaria. ei. Laicus eligi non potes- eligi,& ibi,an mox i alis bigama, bei bidua. 17. Eligendus quos ordines habere debeat, aut corrupta poßit eligi in Abbatißaml i£. EleSut pofi detlionem contrahens impedi- 24. Illegitimi nati sunt in eilgibiles , iS quid mentum quominus debito tempore ordinari de legit imatis ? poJJit,ut lonßrmatidus? 2 $. Quid de hareticis , torumque fautoribus ,(S /3. Eligendus in Abbatem debet effe expresse bei descendentibus , itemschismaticis, 1$ ordi- tacit e profijfus. nist Ecclesia ßt fimul Cathe- natis ab iis dialis- ii. .Neophyti non,possunt eligi • 2.0. Eligi poteß etiam ex alieno gremio , idque ij, NecSimoniaci, consuetudine introduci. jg ]£tas qua requiratur in eligendo ? 2i, Eleäionem faciendam ex alieno gremio an 29. Scientia qua ? pojfit Episcopus ß atuere, bei jubere i go Episcopus unius Ecclefa nonpottfi eligi ad 23 Eligertaus debet ese ejusdem Ordinis. altam , sed pofiulari, secus in Abbate ejus* S.y. Censur at i,irregulares is infames non possunt dem Ordinis. P Lurcssunt, quijäsacris Canonibus I.Sicut aliorum beneficiorum nullusl^ electionis passivas, & ad dignitates Laicus, qui tonsuram aut clericales Ordi- electivas inhabiles declarantur, quos per nes non habet, capax est. ita & mund mi- ordinem enumerabimus. nus ad Praelaturam sive dignitatemEcde- siasticam SS' Lib. I. Tit. VI. §11. siasticam eligi valet ; & licet in quibusdam Episcopatibus Germanis Laici, & AcatholiciEpiscopatus teneant, id tamen de facto solum, ac per potentiam, & in- triisionem hareticorüm,non de Jure contingit. Item non excedit potestatem S. Pontificis, quam habet in omnibus beneficiis, alicui Principi, vel alteri Laico domino fructus de Episcopatu vel Praelatura aliq'aad tempus vitae concedere, qui tamen propterea non erit propriePrastatus illius Ecclesiae dicendus. Sed & Commendatam Episcopi vel Abbates, qui plerumque Principes vel magni domini lunt & quidem saeculares , tonsuram saltem Clericalem aut Minores Ordines accipere debent. 17 II. Eligendus ad Cathedralem Ecclesiam, vel Episcopatum non sufficit, quod Clericus sit in Minoribus, sed ex Indent. SeJsiZZ.de Reform. cdp, 2. debet in sacro Ordine Subdiaconatus saltem sex mensibus prius fuisle. Imb juxta Bullam Gre- goriiXlV. quae incipit : Okhs ylpoßoli- ea fervittttit, &c. ajunt ob pluralem Ordinum mentionem ibi factam requiri, ut prius constitutus suerit 6 . mensibus in_> omnibus Ordinibus, sicut refert Barb.** CcUeVt. ad d. cap. r. Tridens, tt. 2. Loquor de eligendo ad Episcopatum»aliud est, si per dispensationem alicui in Com- mendam concedatur, ut dictum. Circa Abbatias,vel R egulares dign itares non habetur in jureexpreffiim, quod eligendus ad easdem debeat este in majoribus Ordinibus, sed sufficit, si fit annorum 25. inchoatorum,& ut primo anno numerando a die adeptae possessionis, vel quo adipisci potuit,sacerdotium suscipiat. e,i.de /State & quatit,c. tum in cunilis 7. §. t»f riora. h. tit. cap. lictt Canon, l^.c.anirrtjft ff.eodem n, 6 . Est tamen hic annus non continuus, sed utilis, qui non currit juste impedito. Si veto cessante impedimento eia plus fuerit, ipso jur . privatio dignitatis inducitur i nec ita privatus per novam electionem assumi poterit, ne constitutio juris eludatur d.t, commis/. Sed quid, si electus post electionem ia j g tale impedimentum inudat, quod ultr;u annum & diutius duraturum sit,nmie dignitate privandus erit l Hr. Siimpedunsn- tum tantum fit, ut physica vel morali certitudine sit perpetuum , vel plures annos sine certo fine duraturum, privari possej electum, d, c. >. de sEtatc & quatit, in casu tamen necessitatis, quo aliquis aeque idoneus haberi non posset, dispensative admitti valeret in Abbajem etiam non sacerdos , c. tuam 10. d, tit. de idEtate & cjU iltt. Zr quia hoc in jure communi decretum est, ideo in tali casu dispensationem competere Epiieopo cum Host en, tenet Panor. in d. c. tuam in fi». Extitu casum necessitatis autem soliim S. Pontifex , qui supra Canones est, dispensare deberet. Si vero impedimentum sit-* physica vel morali certitudine tantum temporale, licet ultra annum extendatur, dummodo non ad multos annos , noiu erit electus dignitate privandus, arg. d. c. commis/, h. t. in 6 - & Cient. 2 . de /. statt & qualit. Alia autem distinctione utitur Gl. itt d. cap. l.de Mtntt & quatit, in V. amittant. & ibidem Fagnan. cum Innoc. Hostien. & aliis. An nimirunu post electionem aliquis propria culpa inciderit in impedimentum, ut quia tortas sis pugnando manum amisit, vel an fine . , culpa ) De Electione & Electi Potestate. culpa sua? ita ut priori caiuprivandusfit dignitate, non autem posteriore, ne afflicto addatur afflictio, arg. cap. i.deCler. dgrot. Haec distinctio recte teneri potest, si ponamus, quod aliquis non solum electus, sed etiam confirmatus sit, & ita jus plenum in beneficio acquisierit: sivero electus tantum esset, non videtur ob im- petimentum sacerdotii perpetuum , tametsi sine culpa contractum, Ecclesia expedire, ut confirmatio impendatur: be neficium enim datur propter officium { officium autem Praelati consistit non tantum in oeconomica administratione, sed etiam divinorum officiorum digna celebratione. Quod si impedimentur tantum temporale, brevi duraturum efflet, non putarem distinguendum,sua vel aliena culpä electus in id incidisset: quia non agitur de notabili damno Ecclesia?,& non est absolutum officii: ergo nec beneficii impedimentum, sicut etiam docet, & priorem distinctionem nostram veram asserit Laym. de Prdatis Ecelefiasticis . qutft. 186 . 'lp III. In Ecclesiis Regularibus adAbba- tias eligi non possunt, quiOrdinem profesti non sunt, cum i» M-igifimm ajfumi non debeat, qui formam di scripuli non ajfumpßt , necfit praficiendus, quijubtffe non novit, ut dicitur in cap.cum in magi fir um, 49. h.tit . Neque sufficit tacita professio,sed expressa requiritur in cap. nullus 28- & ibi Gl.in V. expresse b.tit. in 6. Txid-Sef.z^.de Regul.cap.zx. nisi Ecclesia illa Regularis esset simul Cathe- draiis, ita ut eligendus quis foret ad Episcopatum : tunc enim ad talem Ecclesiam etiam novitius eligi valeret, d.c. nullus, infin. Csterum non sufficit simul pro- Engu. in Decjut. Lis. I. §9 fiteri, & in Abbatem eligi, eo quod talis podiis amore dignitatis,quam Religionis & vitx conversionis professionem facere censeatur, cum nullam spem, vel promissionem habens, ut Abbas fiat, monacftari debeat, ait Pontifex,»« c.cum ai nostram. 97. h. tit. Imo etiam plerumque requiritor, ut notabile aliquod tempus post professionem inReligione transactum fir, arg. d.cxum in Magistrum, quia terte D. Hieron. multo tempore discendum est, quod postmodum doceatur, c. stc vive. 26. causa 16. quast. 1. quä tamen in re plurimum superioris confirmantis arbitrio tribuendum est, qui admittere pote» rit electum non ita pridem professum, st utilitas , aut necessitas Ecclesiae id exige* re videatur. IV. Eligi non possunt, quiex gremioJO Ecclesiae, de cujus Capitis electione agitur, non sunt. c. nullus invitis. 1 z. di fi, 6 1. sed hoc potius in favorem Capitularium, & de decentia, ne invitis extraneus obtrudatur, quam de absoluta necessitate constitutum est. Quare non prohibentur Capitulares huic favori renuntiare, & aliquem extraneum eligere, e. cum nobis. 19. c. cum tter 21. hjtit. . Consuetudine quoque & proscriptione introduci posse, ut una Ecclesia teneatur sibi digere Abbatem , vel Praelatum, de gremio alterius Ecclesiae, textussunt. in c. cum dileBus . 8. de Consuet, cotslb- bate.zj.deV.S. quä tamen in re attendenda sunt ea, quae circa praescriptionem in .lctibus merafacuitatis inTit.^? Postscript. traduntur. Licet vero quidam 2l cum Innoc. i» eodem c. cum dileBus. num. 2. existiment, etiam Episcopum cum consensu Capituli posse statuere , uc M Reli- S Lib. I. Tit. VI $.11. Religiosi urnas Monasterii teneantur eligere Abbatem de alio monasterio,eo quod hoc ipsum praescribi postit,& non sit contra, sed praeter jus;nihi!omnius id rectius cum Gl. *« d.c. citu* dileüus. in f'. canfti- tutum. negatur: quia ex sacris Canoni- busReligiosis est jus qusfitucn, ut de £uo gremio polTint aliquem eligere : ergo ne quidem ex causa potest ipsis hoc jus ab a- lio auferri, quäm ab eo, qui supra jus est. Non obstat, quod praescriptio austerri postit: quia proscriptio authoritate juris communis , &. S. Pontificis concessa est. Certe si mihi äS. Pontifice privilegium concessum , vel quidpiam donatum sit,id proscriptione amittere possum , non tamen propterea Episcopus etiam ex causa äusserte valet; non enim sola causa sufficit, sed & potestas disponendi contra jus superioris requiritur i & si ind.'c. 1 ; . dtfi. 6 1 . generaliter statuitur, ne invitis Capitularibus Prolatus ex alienaEc- desiaobtrudatur, non video, quomodo aon sit contra jus, si Episcopus per statutum Religiosis necessitatem imponat extraneum eligendi, 12 Quod si Religiosi ex illo monasterio sponte Abbatem elegerint, necessc est, ut sit ejusdem Ordinis, & Religionis; non enim convenit, ut homines disparis professionis vel habitus in iisdem Monasteriis socientur,ut dicitur in Clem. !. h. tit. S.Pontit'ex,qui supra Canones est, potest quidem de absoluta sua potentia etiam a- licui Clerico saeculari Monasterium in commendam dare,sed id inprlmis adversatur Trident. Sefs.2 f. de ReguL cap. 2 1 . & insuper Concordatis Germaniae , ex quibus,ut in Iit. Prehendis. dicetur, monasteriii liberum Jus eligendi in Germania relictum est ; nec dictis Concordatis sine consensu Nationis Germanicas & extra generale Concilium derogatur, ut in Bulla Concordatorum Nicolai V. habetur. V. Eligi nequeunt, qui sunt irretiti!) Censuris Ecclesiasticis, scilicet excommu. meatione sive majore sive minore. cap.y. & eap. ttlt.de Cler. excom. item fojpetifio. ne sivi ab officio d.c.ult.üvz ä beneficio Gl. inc.cupientes. 16. §. ceterum tn V, beneficiis, h. tit. in 6 .. ne suspensio red* datur elusoria, si privatusOfficio,aut beneficio id per electionem denuo consequeretur ; /nterdifto personali, qualiter interdicti similes sunt suspensis ab officio, Nec intereil circa electionem paffivara ( quamvis aliud sit circa activam, ut di. ctum ) an prxdictH censurati denunciati sint: quia electio passiva tendit in electi magnum favorem ; constitutio autem Concilii Constantiensis, &extrav. Martini V. Ad evitanda scandala , non vult cenfuratis aliquem favorem prostare. Ccnfuratis etiam quoad hunc effectum annumerandi sunt irregulares: beneficium enim datur propter officium; irregularis autem cum inhabilis sit ad officium, a beneficio quoque excluditur, Co- var.inc. Alma mater, p.i. i>. 6 . n. f. prout in specie de irregularitate contracta ob violationem interdicti localis, aut personalis statutum est. in c. u qui. 18. §.« w- rb.de Sent.excom.in g. Quaeri posset hoc loco,anMonialis bigama sit eligibilis in Abbatissam, si aut veram bigamiam contraxit nubendo pluribus maritis , aut interpretativm nubendo viduo, aut fimilitudinarim , post professionem nuptias attentando! . \ De Electione & Electi Potestate.' 91 lii Ctt;? liktimj «(»i«, HinOK.tr, ite «ibat w/m totnftot a i*« r ‘iuli,;c [tnM« lltSKItflf' dim, ii ntiihw Rute; oMo i tarsü tilll, tfi mprafc adtiB’i roditis ®' 1 liiissds (/,». 14 ■e conttafi iiis.aWF an^ ! All 1856 i tiftti'" littii s atitn» ; fc Respondetur, ratione bigamis präcise non prohiberi: quia in taeminasnon cadit irregularitas»qua tantum respicit Ordines 'Cie; icales, quorum incapaces sunt. Verum anMonialis intra vel extraMa- trimoiiium corrupta, adcoque etiam vidua monogama possit in Abbatiilam eligi, laltem ubi Abbatissis non datur specialis benedictio virginum, major est inter DD. concertatio? Id quidem aliquot gravesDD.assirmant,eo quod in jure non habeatur expressa prohibitio.niüiwc.j«- venculas..iz, causa 20. qtttst l. cujus intentio videtur fuisse solum juvenculas prohibere , non viduas honestas arg. c. fin.cad, queft. r. Attamen piures numero DD. sussulti declarationibus Cardinalium negativam sequuntur, cum ob honorem virginitatis & praerogativam, praeter alias etiam considerationes, non. deceat, ut virginibus corrupta praeponatur. Limitant vero non pauci,ut procedat in ea,qua: est notorie corrupta, vel saltem pro tali habetur, non veröln ea» quae est corrupta occulte, & publice creditur virgo, praesertim st citra periculum dissamationis Abbatiam recusare nequeat: ctim hoc impedimentum non sit de jureDivino, & sanctitas vitae, ac prudentia inregendo supplere possit virginitatis detectum, nullumque adsit Icandalum in foro extemoi Vid. Pasq. ad Laur.de Franch. p.l.num.6^0. &feqq. Passar. in TraB, de Eletl. cap. 40. *>um, 49. & seqcf. Adde hic, quae tradit Paul. Laym. in Iheol.Moral.hb.^.fiß.q.. >?«»-.§. ubi tractat, quandoocculte corrupta possit ut virgo consecrari. Sed& infames irregularibus acceu/entur, idque non solum de infamibus infamiajuris , icd etiam infamia faßt accipiendum estrneque enim famosis & notaris, & quos scelus & vites turpitudo inquinat , & quos infamia ab honestorum coetu segregat , dignitatis por- tapatebunt , ait Imperator. /» L.‘z.C. de Dignit. cui per similia verba consentit Pontifex in c. inter dileßos. it.de Excef. Pralat.& in Reg. 87 . juris in 6. Quaenam autem dicatur infamia juris & faßt, tra- . ctant Interpp. ad tit.ff. De his'qui notantur infamia. & alibi etiam in Tit. de Testibus dicemus, VI. Electionem nullam reddit natali- .24. um defectus. c.cum in cunßis.j.jttnßo c. innotuit.io.h.tit. Licet vero illegici- mitas tollatur per ingressum in Religionem ad sacros Ordines sisscipiendos, non tamen ad praelaturas & dignitates, c. \ ibt DD. de Filiis Presbyt. Item licet ■ Epiicopus ad minores Ordines, 8 c simplex beneficium cum illegitimo diipen/a- re valeat , ad majores tamen Ordines & beneficia curata, ac dignitates tantum S. Pontifex dispensu, c.i.jam d.tit. in 6. &d.c. innotuit. Praeterea legit imati per rescriptum Principis saecularis ex communiori lententia ad dignitatesEcciesiasticas promoveri nequeunt citraPontifkisdispenfatio- nem,teste Covjr. in Fabi, de Sponsui. Matrim.v. i.pap. K.F, S.num.q.’g.camG\. inc.z.inff divists. di fi. io .& in c , fi officia. %. dist.pp. Legirimati autem per subsequens matrimonium quoad omnia, etiam honores & dignitates ( excepta Cardinaiitia dignitate ex conssiturione Sixti V. qute incipit: Postquam €rc.'j legitime natisaequiparantur. c. tanta. 6. & ibi. Barb. »»»-.24. Qui filii ßnt legit. VII. Dignitatis Ecclesiasticae, sicut&j f M 2 cujus- 9t Liberi. Tit.VI. $.11. cujusvls beneficii incapaces sunt , qui ex quit, Episcopum r.on ese Neophjtum. nt genere maculato sunt circa fidem, hoc in superbiam elutus i» judicium incidat cil non tantum Haeretici, sed etiam eae diaboli: tum ex eo, quod non expediat Hareticis, eoriimque receptatoribus , fieri Doctorem vitae Christians , qui pri- drfcnforibus &■ fautoribus descendentes, miun discipulus esse cccpit. arg.tap. cum qui usque ad fecundam generationem ex inmagiflrum. 45). h.tit- Quantum au- linea paterna , & usque ad primam exlu tem tempus sufficiat exegisse in side Ca» «»'<« « ntatationef*~ ttionis diem, p exequias defuntli PuxUt,, ti, ($ collatione Votorum. Valet tamen instituta. // Pluralitas Votorum debet ese absoluta ,'tjto* i*- 3*t*nam alia pr amittenda ante aOumelt- respcOiVa llionis, f$. Consuetudo qualiter probanda. 35. In.piritio re! quasi, quomodo fiat ? j fi , Eldlionis communit decretum qualiter fir- g4. Scmdn \\forma. mandam. ff. Vota qualiter ab eligentibus exquirenda. 40. Vota debent ejse majora saniora copulat i ■ M t ks.- 54 Lib. I. Tit (»' - 0 * ibi Ut pluralitate fotorum in Ele- Ilione Abbatissarum. Item de aecejfu pofi publicatumfirutinium, eft, ComptotoiSi forma ; £f an Palcat in tle- Bianibus Regularium ? Östquam vidimus de eligentibus» & eligendis, nunc ad ipsum electionis processum deveniendum est. Ante actualem igitur electionem quaedam praemitti solent. j I I.Exequiae defuncti Praelati: *Neque enim ante tertium depositionis diem electio instituenda est. c. nullus. 7. di fi. 79. r. benamemoria.^6. F.eleElionem. h. tit . Communiter tamem DD.sentiunt,valere electionem etiam ante sepulturam defuncti Praelati institutam, praesertim justa aliqua causa accelerationis accedente 5 & quod Poiuitex ind.cap.^6. pro causa irritatae electionis adduxerit praeproperam electionem ante sepulturam institutam , non suisse causam principalem, ut ex contextu liquet, sed fuisse -contemptum aIicujus,quielectioni interesse debuisset, nec tamen citatus fuit. Gl. ibidem inF.tr uti. &Barb.»«»». 2. 32 H- Inipiodieelectionis(quiabOrdi- nario Superiore cum consensu Principis terrae assignari solet) celebratur missa de SpirituS. sub qua omnes eligentes» etsi presbyteri sint» Iaeram Communionem accipiunt, eaque finita ad locum electio »is hymnum de S^piritu clara voce recitant 111 . Qut praest electioni, nomine totius Capituii protestatur, nolle se quem- -quam ad electionem admittere qui de jure eligere non possit. An autem aliquan- doCapitufares possint absque prsside eligere, vide PasserinumJ« Traä. de Elett. iaf.ll.nupi.Es, VI.§. 1 H. jx Compromissariipojsunt tutum ex se ipfis eligere , hic acceptandopote fifacere maja- ra. 43, Compromissum quibus modis finiatur, IV. Si Legatus Apostolicus, vel Ordinarius Epiicopus intersit electioni,(olet praemittere absolutionem Capitularium aceniuns£cclesiarticis,quatenusillaepos« sent Canonicam electionem impedire. V. Vel tunc, vel priusCapitulariter deliberatur, quam eligendi formam & modum eligentes observa re velint, forma autem electionis triplex traditur int. quia propter, qz.b.tit. lcilicet Infitratio, vel quafi,scrutinium , & Compromissum. De inspiratione , vel quasi,lciendumjj est » quod electio aliquando fiar per vt- rat» injpirationem ) aut veram revelationem SpiritusS. qua certa persona h DEO electa designatur, ut fuit electio S.Matth. in Apostolatum »S. Nicolai in Episcopatum, &c. &haxlegi humante non iub- jacec, nec confirmationem requirit. Alia est autem, quae dicitur quxfitnjptratto , quando nimirum nullo pracedente tra- Uattt vel nominatione super jptuali persana eligenda omnes Capitulare; nullo excepto in unum conclamant & consentiunt j ob quam singularem concordiam talis quasi per inspirationem Sancti Spiritus electus creditur. Requiritur tamen superioris cognitio, an sine fraude vel simonia, & libere omnibus ac singulis consentientibus talis electio facta fit-lteni & confirmatio requiriturquia haec forma non est simpliciter a DEO,fcd.j/<4- F, id est, creditur & prarsumitur eile i DEO. Panor. in d.c.qui*propter. 42 . ver finiß. nur»., l.&feqq. Hostien, ibidem num. I i.Ait quoque Prosper, sagn. i» De Electione & Electi Potestate« n> ®Ä ita illisi idiie. tlll'il! rami u, f» iit k »}m», Wii tienia: rperti rve® äDtfi S.M ii jpiiooj» UM Ii iit, Mi i«i t» fttJÜp !sti *8 Sic® 1 * j 0 i!x ii eodem e. quia propter.num. % f. in electionibus Regularium, in quibus juxta contiitudonemTrident. Stjs. ay. de Regni. cap,6. electio debet fieri per vota secreta , & eligentium nomina nunquam publicari , non habere amplius locum hanc eligendi formam per qua fi inspirationem,& consentit Barb. in Collett. ad d. *.6. THdent.num. ss. cum aliis ibidem cit. ubi referunt ita a Cong.Cardinalium declaratum fuisse. Dissentit tamen Lay- man, in qq. Canen. de Pralat. Eccles. Diling. dijjf. quaß. 290. cujus sententia (abstrahendoadeclarione Cardinalium) facile defendi posset; tum , quod abrogatio juris veteris non prassumatur , nisi quatenus exprimitur» & Concilium Trid.statuens vota secreta & omissionem publicationis explicari posst de forma scrutinii; tum quod in electione per quasi inspirationem videatur cessare ratio occultandorum votorum; quia vix potest esse ansa inimicitiarum, quandoomnes unamini consensu in unum conclamarunt. Si veto dicta declaratio Card. in forma authentica appareat, eidem acquiescendum est. De Scrutinio. idti Sji- it®« 54 AD electionem per scrutinium requi- Itute VO -A ritur, ut prasentibtts omnibus , qui furni volant, debent ,dl pojsant intertjse , eli- gantur tres de Capitulo fide digni, qui fe* titcffi 1 treto , ßgillatim t ordinate ac diligenter sed B exquirant vota cunBorum , dr in scriptis ur elisi rtdaEia mox publicent in communi, nullo prorsus appellationis obflacalo inter jcEfa , iß. il» ** is collatione habttdeligatur, in quem jjJjji major drsanior pars Capitals consenserit, ■ ) hid. c , quia propter. 4a.fe.tif. Dicitur I. prafintibus omnibus &c, quia vel unus etiam non vocatus, qui de jure aut consuetudine vocari debuisset » potest agere de contemptu,& irritare electionem, nisi malit pro bono paciscam ratam habere, c. bona memoria. 3 6. b.tit. & dictum est superius in §. i.num.n. Dicitur II. eligantur tres de Capitulo : invaluit tamen consuetudo, quod vel e* communiconsensu Capituli, vel ordina« tioneSuperioris alii viri idonei,ut in electione Regularium alii Prariati, vel Consiliarii Episcopi scrutatores deputentur * quam consuetudinem etiam probat Pa- norm. in d. c. quia propter, num. 13. Ia quibusdam etiam locis &Ecclesiis usure* ceptum est, ut scrutatores ante omnia juramentum prxstenr, quod fideliter agere & secretum, ubi opus suerit, servare velint. Dicitur III. secrete ejfe exquirenda vo-^p ta cmblorum , ut quisque liberius dicat, quod in conscientia sentit; id que dupliciter fieri potest, vel ut eligens accedat, & viva-voce scrutatoribus eligendum no- nominet,vel ut nomen ejus in scheda descriptum offerat. Additur quoque : ordinate ac deligen- ttr : ita nimirum, ut scrutatores de Capitulo assumpti omnium primo a se invicem vota exquirant, & duo suscipiant votum tertii, ne si post omnium aliorum Capitularium excepta vota ipsi scrutatores sua addant, alicujus electionem pro^ arbitrio, per additionem aut denegatio- nem votorum sitoru-m confirmare, vel infirmare possint. Diligenter etiam exquirenda sunt vota, quia non sufficit p urum nomen electi accipere , sed insuper rationem indagare necesse est » quare eligens hunc $6 Lib. I. 1 hunc potius, quam alium electum velit, cxquo deinde collatio Zeli ad Zelum, luerit i ad meritum habeatur, A non tantum «--/ar , sed sicsanior pars appareat. Attamen in electionibus Regularium > iji quibus exd.c. 6 .Trident. Seff. ay. vota omnia secreta esle, & eligentium nomina nunquam publicari debent (quia htec publicatioinCongregatiombus pro- pternecesiitatem simul vivendi nonnun- quam periculosa foret) ista forma non ita rigide observatur, sicut docet Fagn. in eodem c. quia propter, nutu. 23 . & Laym. de Pr alatis Ecclesiasticis quasi. 73. sed potius receptum est, ut electores singuli nomen eligendi in scheda scribant, tamque clausam in urnam vel calicem conijciant, ita quidem, ut necscrutatori- bis innotescat, cui singuli sua vota dederint. Coifatio vero Zeli ad Zelum suppletur tum ex praesumptione , quod Regulares propter incapacitatem proprietatis non facile obnoxii simonia? aliquem bono Zelo elegerint; tum ex praevia visitatione monasterii, vel inquisitione super persona electi, ejusque scientia & meritis postmodum instituenda. Dicitur IV. vota singulorum in scriptura redigenda (quod per scrutorores,aut tabellionem faciendum est,) Lc sic reda,- cta mox in commune publicanda ejse, hoc est, ut scrutatores palam coram Capitulo electum, vel fi plures fuerint, electos, antequam ad alium actum procedant, nominent & pronuntient. Hujus publicationis isteest effectus primarius , quod eligentes censeantur functi suo officio, & ■Votum datum amplius mutare non post sint-; prius vero antequam publicatio fiat, locus est paenitentiasSc mutationi, fit. vi. §. 111. (. publicato. /8- b. tit. De aecissu autem minoris partis ad majorem, vel aequalis ad alteram mox inferius fubnunt. 40. verf illud etiam, dicetur. In postulatione vero etiam publicato scrutinio variare licet,usque dum superiori postulatio praesentetur? quia in postulatione nullum jus acquiritur postulato.siiut ex receptiori sententia tradit Baib. in ColleB.ai d.c, publicato, num. 3. Dicitur V. ut cellatione habita it eligatur , in quem major & fantor parj consenserit. Igiturpost publicationem, si plures electi sint, & vota eligentium ia plure divisa, collatio est instituenda a scrutatoribus & haec est triplex. * nume.-y ri ad numerum , Zeli ad Zelum , meriti ad meritum . Numeri ad numerum, ut inde resulter majoritas votorum; ubi de jure non sufficit habere majora vota comparatione partis minoris , & coeli« ctorum, sed requiruntur majora vota respectu totius Capituli, ut si v.g. sint 20. eligentes,electus debeat habere ad minus 111 .vota, alias non potest dici major pars Capituli, quia Capitulum cx supposito consistit in ato.&si v.g. tres essent electi, & unus haberet 8 . alius alius f. vota, nullius electio valerer, c. Cumana, /o.f. Ecclesia 48* cap.in Genesi, sf.b.tit.c. si cui.n^.Eod.in si.Alserit quidemZypaus in sfnalitica jur. Pont. lib. j.jr» iit. De his qua fiunt d majori parte Capit . quod paffim in Ecclesiis seu Capitulis non servetur iste rigor Juris Canonici, sed suffi, ciat habere majora vota comparatione partium minorum ; at consuetudo contra jus,licet carteris paribus valere possit, non tamen ita facile probatur, *cumin^S fallo consistat, & secundum veriorem fest- '» It vel j, hm nion Mii <. > «II (i ftiw OT, tatei lirari k?M «i rauiS' IfUH ,te IlVCIl! ,J,K ItliM» idfS futili «fi* •m,j (i ,1/IA; iZyfS di/, i sari» udo eo repcl *cB isrioi' De Electione& Electi Potestate. 9 4 , sententiam perDoctorem etiam eximium de consuetudine atrestantem non censetur satis probata consuetudo,quae ciun iit facti, unacum suis qualitatibus probanda est, an habuerit actuum frequentiam, an tempus legitimum,aa causam rationabilem, an nunbuam per contrarios actus interrupta fit ? sicut docet Ialbn. in L. de quibo« ff. de LL. &L Mynf. Cent. 6. ob~ jerv.66. de quibus conditionibus superi lis in tic. de Consuetudine dictum. Istud etiam astnotandum est, quod vota altetnativa: v.g. eligoPetrum velPau- luta, mihi perinde e/?;conditionata: eligo Petrum, fi illum Paulus , vel potior pars Capituli elegent ; incerta: illum eligo , quem Paulus eligit, pro non datis habeantur, & si postfactam electionem insti- tuatur collatio numeri adnumerurn,talia yotanon computentur. cap.z. k. tit. iu6. Zeli ad Zelum collatio facienda,quod in i. c. quia propter. &paffim alibi copulative requiratur , ut major & sanior pars consenserit , ut scilicet electus aliquis sit abiliis, qui sunt prudentia & pietate ma- conspicui » &c. Meriti ad meri um collatio ipsos electosconcernit, uter nimirum majoribus meritis, scientia , aliisque virtutibus prarpoileat. Collatione ita peracta debet formari communis electio nomine totius Capituli, & per unum ex scrutatoribus , vel alium ad hoc deputatum pronunciari,qui solas pro electo ex lusis aliis habendus sit, e. sicut, zi. k. tit. in 6 ' Formam hujus communis electionis brevem & usitatam ponit Laym. ie Pralat.Eccles quafi.'jj, videlicet: ego Nomine meo , & eligentium , mihtque consentientium invocata gratia sanbli Spiritui io Episco- Encel In Decket. Lib. I. pum veljlbbattm hujus Ecclefia eligo*, & eleSlum coram vobis pronuntio N. in no* mine Patris , &e. Quod si collatione habita vota re periantur ita dispersa , ut nullus majora respectu totiusCapifuli habeat,aut duo sint in votis aequales, decretum electionis,fi- ve communis electio formari non potest, sed nova electio instituenda erit: quia prior in effectu non fuit electio Capituli, cum nullus ex supposito a majore parte Capituli electus suerit, quare qnpd/« e. publicate. gSJjJit. dicitur, post publicationem non licere vota mutare , inteili- gendumest, si ex priori scrutinio cum effectu secuta sit electio; nisi tamen jam trimestre elapsum esset, tunc enim devo- lutio ad luperiorem fieret. Cautos ergo oportet effeCapitufaresme electionem ad finem trimestris differant, ne fortassis ob emergentes electionis discordias tempu* deficiat. Demum licet in sepe.d^.quia propter *0 42. copulative requiratur, ut aliquis electus sit a majori & ptniori parte Capituli, ac si unus majora , alter saniora habeat, neutrius electio valeat, r. Ecclefia. gj. h' tit.(\ tamen majora in duplum superent, alia collatio Zeli ad Zelum non instituitur,sed hoc modo per,yr a jora electus simpliciter confirmatur, c. fi quando, o. h.tit, in 6. Specialisdubitatio est circa electionem Abbatissa: cx c. indemnitatibus.^.^.sane h.tit,in 6. an ad ejusvalorem prtteise requiratur, ut dute partes Mcnialiun» consentiant, ‘ vel lufficiat habere majora Vota? Sed si textus recte expendatur, id solüm dicis,quod electa ä duabus pasti* bus debeat {fatim confirmari nulla adnsif- N «ä A Lib. I. Tit. VI. 5. III. st conttadictioae ault confirmationem, ita tamen ut post confirmationem & benedictionem adhuc i'alva maneat accusa- tio.&deuuaciatio, siqua sit, contra ean- dem: at verö st aliqua tantum habuerit majora vota, & sint opponentes contra illam , debebunt audiri summariter sine strepitu judicij ante confirmationem.Pas- qual.rfd Lattr.de Franch.p.t. ttttm. 68s- Paiser. TrttB.de EleB.c 40. num. 3 s. Illud etiam admodum notabile est,qubd licet in electionibus virorum non haberet locum acceffus post publicatum scrutinium, quia tunc vota mutare non licet, Ht putat Passer d. ettf. 40. num.i%.arg. eapsubiicato.^. h. tit. locum tamen habere in electione Abbatissae seu Monia- lium , & per eum constituti posse duas partes ad effectum, de quo supra, statuitur/’» d.c. indemnitatibus 43. §,faneh. tit. in 6. Imo Panorm, in d. c. publi- catonum.J. generaliter docet in electionibus post publicatum scrutinium poste fieri acctjfttm a minori parte ad majorem; vel si vota sint aequalia,ab una ad alteram: ideoqne text. in d. c. publicate, intelhgi tantum de variatione in praejudicium electi jus ex datis votis habentis. Quid autem speciale sic melectioneS. Pontificis, vide inÜAi'n tit. de Major. CT Obed.§.z. De Compro milio. t T? Lectio per compromissum fit,quando X 2 *Capitulares facultatem eligendi ia unum, v. g. Episcopum, vel plures idoneos viros conferunt. Nec interest, an compromiffarij de Capitulo sint, nec rie, e.causam 8. bet tit. dvmwods Clerici & Viri prudentes sint, quipoÄint utiliter Ecclesiae prospicere. Quod ii Capitulum in eligendis Jcompromissarijs difficulter conveniat,potest aliquos eligere,per quos ipsi compromiffarij eligantur. Passerin. TraB.de EleB.cap.2z. num .3. InLaicos vero,quibus negotium electionis tractare non convenit, haud recte compromitteretur. arg. cap. 2. deyttdic. Debet autem haec potestas eligendi committi de unanimi totius Capituii consensu nemine prorsus discrepante:ucius enim contradictio potest impedire compromissum,ciim hic de jure singulorum agatur,ne quis invitus suä voceCapitulari in electione privetur, Panorm.«« c.scriptum.40. num.%, & in c. quia propter. 42. §.velsaltem, uum. Z. h. tit. Joann Honor, h. tit. num. 7. Passerin. in TraB. de EleB. cap. 21. num. 1 §>. ubi tamen apud eum aliqui exceptionem statuunt in compromisso/«- mirato,de quo mox; cum i» isto non fiat singulis tantum praejudicium, ideoque sufficiet in hoc compromissum a majori parte consentiri. Compromissum duplex est.absolutum & limitatum. Absolutum est, quand« generaliter omnis eligendi potestas com- promissarijs conceditur, sive eligendus de gremio sit, sive non. Limitatum vero communiter DD. asserunt, si sub hac forma compromittatur, ut Compromissarius exquisitis secreto singulorum votis illum eligere debeat, quem invenerit» majori parteCapituli nominatum, c. cum dileBm.^l. h. tit. & c. ciim expediat, z9.E0d.in6. Non valeret autem compromissum istud, ut is eligeretur, quem pars major non respectu totius Capituli, sed comparatione partium minorum no- / De Electione mmkfitt.c. ßcut.z^.h.t. /#6.Unde hanc formam esse mixtam ex scrutinio& com- promiilo , in eoque formam scrutinii ä Compromissario observandam esse, cum G 1 ind.c. cum expediti. & aliis tradit Passer, d. lrall.de fJeB. c. 22,% :**>■,■. 6. . ita ut parum vel nihil a scrutinio disserat. Sed Laym. in esc]. C<*k. de Prtlat . Ecclef, quast.% f. alias etiam conditiones incom- . promisso limitato admittit, v.g ut unus ex Capitularibus eligatur, aut unus eligatur, qui non fit ex compromissariis. Utrum autem vigore Concilii Trid, Se‘s.i s.t-ie ReguLc. 6 . in electionibusRe- gularium forma Compromissi sublata sit, dubitatur? Et pro affirmativa allegantur declarationes Cardinalium a Paller, d. ‘Intel, cap. i. »«»».i sK.quL siappaieant in forma authentica exteris paribus, utique iis parendum est juxta dicta in Prooemio »um. i f. Alias vero negativa non improbabiliter teneri postest cum Miranda./« 3. conci. 2. Paiqual. in Addit. ad Laurei, de Francb.p.j.num.^. & pluribus aliis, quos etiam refert Passer, d. cap. j.u. s s. abrogatio enim juris non censetur nisi ex prefla , & mens Concilii tantum videtur fuisse, ut in casu , quo Capitulare? dant vota, illa nunquam publicentur propter occasionem inimicitiarum lytra confra- tres, quas occasio hoc ipso cessat per compromissum ab omnibus approbatum,sal - rem in extraneos compromissarios factum. Compromissarii , quibus simpliciter jus eligendi concessum est, etiam popula - tionem facere possunt, si ita videatur Ecclesiae expedire* cui enim datur jus eligendi i. eidem etiairi jus postulandi con-' & Electi Potestate. S9 cessum intelligitur.tftfp. in\cAu(tS. JO. usi - Gl.Sc/Kuoc.h.tir, Sed& juxta probabiliorem sententiam relatam aPanorm. i»c. cumdn jure. 9 3. h. tit. ex seiplis. compromissarii aliquem digere possunt»e eis officium suum damnosum sit. Quod si disparia fuerint vota compro-, _ miliariorum,potest nonnpnquam accide-** re, pt ille ex compromissariis, in quem aliqua vota di refla sunt,, acceptando talem electionem hoc ipso majora efficiat, v.g. si tres sint,compromissarii, unus nominet suum coelectorem, & alter extraneum* .ilsocoekctor ab unonominacus acceptando hanc nominationem in effectu censetur habere duo vota praevalebit extraneo unicum tantum votum habenti. d.c.cumjx jure. 33. h.tit. Non ob.est, quod eligentes seipsos reputentur ambitiosi, & vel ideo ineligi- biljes ,c. i» scripturis. 9. Canfi. qutß. 1, H.enim,qudd talis acceptatio non sit directa fui electio, sed consensus in electionem aliorumjampriusde sefactam, qualem, consensum etiam alii electi prastare possunt.,. Ante electionem autem aliorum, nullus compromissarius citra notam ambitionis seipsum nominare valet* aut si unqs solus sit compromissarius sub quacunque. forma » ut quemlibet idoneustn eligere possit,constitutus, sibi tamen votum directe non recte attribuit, sicut nemo a se ipso oriri potest, & nemo sibi ipsi sumit honorem , nisi qui vocatur ä DEO , sicut Aaron teste Apostolo ad Uebr. In sorma quoque Scrutinii hasc res locum habere vix potest , licet forte-unns 'eSf todectis' medietatem votorum Capit Na, usiariura 10O Lib. I. Tit. VI. $.111. tuliriura pro se habeat, 8c unum tantum deficiat ad majoremCapituli partem constituendam i neque enim proprere» talis acceptando hanceiectionem raajora efficere potest , cius 'ante publicationem Scrutinii incognitus sit numerus voto rum , & electio de ipsius persona; post publicationem autem non admittatur sine novo Scrutinio votorum commutatio, ut supra dictum, nili forsan unus exferu* latoribus fuisset coelectus, qui ante pub. licationem scire posset fui electionem,6c mutando votum tuum acceptaret; quem casum relinquo considerandum,quia non habeo in terminis alium ejus authorem; ducor tamen argumento ä simili, quod docet Paller. d.Truü.cap. zz. »um. 42. poste dari casum etiam in sc -minio ,si forma d,cap.tjMia prapter. non exacti observanda foret, & vota darentur vel publice, vel etiam secreto, sed post publicationem liceret mutare votum per accessum, tunc enim electus a medietate pollet mutando votum acceptare. 4; Expirat compromiflum non tantum per electionem factam , led etiam aliis modis, ut I. si tempus ad finiendam electionem aCapituloCoqapromissariU prse- stxum elapsum,ut »is. cum veteri, fz. b. tit . II. Possunt Capitufares mandatum eligendi compromissariis datum re integra , antequam substantialia, scilicet tractatus 8 c nominatiode aliqua persona eligenda intervenerit, revocare) dummodo revocetur a roäjore parte Capituli: quia licet unus possit ab initio impedire com. promissum , revocare tamen non potest : consensum enim semel praestitum aliquis tam facile mutare non potest in praejudicium majoris partis Capituli, c. in causis. qc. & ibi GL h. tit. III. Expirat com- promissum.si electio compromistariorura non habuerit effectum , ut si electus noluerit acceptate , vel mortuus sit, aut a compromissariis postulatio instituta, eaqj ante praesentationem superiori factam revocata : his enim casibus censentur Compromissarii functi suo officio, tu illud liue nova commissione saltem tacita, qute resultat ex tolerantia Capituli, re assumere npn possint. IV. Si tempus juris vildeli- cet trimestreCompromistarii sine electione elabi permiserint,exspirateompronsis- sum, &jus eligendi ad superiorem devolvitur ; quia sibi imputare debent Ca- pitulares, quöd in negligentes compromiserint,ut citius mandatum nonuferint, aut revocaverint, c.fi. Compromiflsrttts. 37. h. tit.in 6 . V. Si compromissarii elegerint indignum,sive scienter, sive ignoranter , functi sunt suo officio, & finitur compromissum, sed jus eligendi redit ad Capitulum, nisi ipsum quoque electionem de indigno ratam habuerit, d.c. ji ComprmiJjariM. §. IV. Dc Consensu, Confirmatione, & Consearatione Electi. Summaria. tff. EleSus debet elcQioni consentire intra men- Eleßus haheni occultum impedimentum M* sm, ‘i qitid de Religioso eUäond aliud Mt - HoneCM» pojfie consentire cUthoni ? ttajicrsnm l ff, Reor De Electione & Electi Potestate. l&l qd. Retusuri eleB/onem quilibet pote fi. 47 Eddie dignipr.t digniore an Galeat } 4i Eietiio renuntiante aut moriente Sei elcSione «i occultum Sitim» irritata- datur noSum tlellionis tempus. qf. Confirmatio eUSiieotis quandeSqualiter petenda t jo. Confirmatio ad quem JpeSet ? jt. Ante confirmationem an S quando pejfitt- . leUus adminifirare i Jt ■ Ante confirmationem qua pr amittenda ? fj Si scrutatores afferant majora iota pro tle- Bojclirentcs Sero negent quibus credendumf J4- Confirmantes indignum pxna : tonfirmatio- '«j 4 f\Q(l electionem'factam incumbit eli- M gentibus, utqukm citius commode poterunt, electionem electo prxienteot, &coniensum ejus desuper requirant, quem electus intra mensem pra*itare tenetur, aliis jure ex electione quatsitohbc ipso privaeus erit, nisi forte -.-alit electi conditio, ut line superioris licentia consentire nequeat j quoca!iiidem electus, seu eligentes loc-o ipsius consentiendi licentiam ab ejus superiore cum illa celeritate,quam superioris praesentia ve! absentia permiserit, impetrare debebunt cap. quam fit. 6. b. tt>. in 6. Et quidem si Religiosus electioni in a- lio monasterio de se factat consensum ante Abbatik fui impetratam iicentiam(qua Abbas etiam irrequisito conventu dare potest) pnestiterit, in poenam electio eo ipio viribus evacuatur, c.fi Religiosus. 17. h.tit.6. Licentiam quoque generalem a superiore concessam Religioso,ut electioni vel provisioni cuilibet de se facienda: suum possit impendere assensum , cum ambitionis vitio viam paret, reprobat, & invalidam declarat Pontifex, in Cltm.ult. h.tit. Porro quia in d.e, 6.h.tit. j»6. cuili- ne /tutem irritata non i dee etiam irritatur electio. //• Confirmatus ante consecrationem nonpotefi ea } quasuntOrdinit potefi tamen delegare, ji- Consecratio quando $ d que petenda , (fi qualiter peragenda ? f/. Beneficia e It It i M translati quando Satent , {fi quis constrati pg. Bentdiilio di bat um quid, S in quo conic- niat ttdifferat d consecrationes p ? ßcncdiäiü Abbatum quo die fieri pofitQ Abbates Bene diti i qualiter Pontificalia e* ercere,ordmare,paramttita benedicere > (St. poffint f rtmifi.be. bet electo mensis deliberatonus concessus est, quo citra ambitionis notam uti sonposiunt , quorum consensus a se penoris licentia dependet, ideo istis praedictus mensis tunc primam currere incipit, quando superioris licentiam impetrarunt. joan. Honor, b. tit. num. t s, ‘ Quid autem, si electus occultum a!i-^ quod impedimentum habeat,v.g.irregu- Jaris, vel illegitimus sit, &c.potestnef'a!» vi conscientia dignitatem oblatam acceptare,absque eo, quod tale impedimentum manifestet ? Ratio dubitandi est, quod regulariter nemo adfui diffamationem & honoris in communi hominum aestimatione habiti jacturam faciendam obligetur, ut per Gl. in cdp.i.de Cense(fit in 6. Item quod constitutio EcclesiastiCft ad occulta aoa porrigatur, nec Ecclesia de occultis judicer. ■tf. Ordinarie non posse acceptari dignitatem , antequam super occulto impedimento dispensatio impetrata sit, ut probatur ex c. innotuit. 20 . b. tit. ubi ponitur casus de quodam occulte illegitimo electo, & dicit ibidem Pontifex , quod sponte ac humiliter suum maluerit consi- teri reatum,&impetrare dispensationem, N i f"** 102 Lib. I. Tit. VI. §.IV. tf»amt. fnictuum, & intra 6. (numerandos ä tit.n.zs. Tempus autem ad dandam die confirmationis} sunt ipso jure privati confirmationem in jure determinatum dignitate,nisi justo Lr rationabili impe- nvnreperitur teste Panorm. ine. 3.k. tit. dimento excusentur, Trid. fejs. 2Z. de ».8. sed si nimis diu protrahatur, vel in- Resorm.c.i. juste denegetur, ad superiorem confit- Episcopus de jure communi ab Archi- mantis appellatio dabitur- episcopo, vel cuj Archiepiscopus commi- f4. Poena Confirmantis indignum est,, ut ferit, consecrandus est 5 Archiepiscopus confirmatione cassatä ipso jure privatus verö ab omnibus suis suffraganeis sit potestate confirmandi proximum sue- Archiepiscopus 6.& c.stq. de Temp. Or« ceisörem,&abeneficiopersenteHtiam su- din. Hodie vero Qinfirmatio & Contendatur pcenagraviori arbitrio iuperio* secratio Episcoporum S.Pontifici est re- ris mulctandus-, si'non ex negligentiay servata quae in partibus solet delegari, sed malitia idfiecerir.^.f. »»^/.44. ibi Ante consecrationem fit certa q uaedam in- 61. b. tit. quod fi contingat; confirmatio- quisitio & examen super persona confinem cassari ob non servatum juris ordi» cranda,& exigiit ur ab ea particular* pro- nem.nonpropterea cassabitur electio,nisi missiones de bona administratione, Sc pa- & in hac, vel ob personam electi,vel pro- storalis officii exeeutione,. de quibus vi- «effium electionis vitium appareat, c, ß deri potest Barb. de Ossic.&poust Eptsc, tonsi) mationcw tit, w 6. p. j. tit.x.cap. f. De Genseeratione & Benedi* Hebet autem fieri consecratio.de Jure ' o • in die Dominica, & quando cantatur EtsVNS. Hora Tertia in choro, c. r.in prine, disi. C ^Önfirmatio quamvis tribuat jus in jj. Sl a tribtrssaltem Episcopis ,c. porro j beneficio, it.rut confirmatus admi- x . dtß. 66. d.c. si Archiepiscopus. adeo nistrare,&ea, quae jurisdictionis sunt ex- ut consecratio a minore numeroEpisco- ercCre valeatquae tamen ad potestatem porum facta invalida censeatur, c. Archi- Ordinis spectant,exercere non potest,an- epifiopus.i.disi. 66. Barb. d.l. ftsb *. f . ttqpam Ordinem Episcopalem & conse- apud quem tamen tradunt DD. quod hic crationem acceperit. cap.transmissum r f. numerus Episcoporum non sit ä Christo, 'e.sjHodsicut.2S.^ super to.h. tit. Interim s e d ab Apostolis determinatusideoque ante cunsecrationem similia delegare, & ex cau f a dispensarepoffit S.Pontifex, ut alteri Episcopo licentiam dare in sua Ec- consecratio vel ab uno Episcopo solo, vel «Jesia Pontificiaiia exercendi, non prohi- cum affistenstia Abbatum, aut aliorum in Emg£l In De c ret. Lau. I, O i lös Ob. I. Tit. VI. §, IV. ■dignitateEcdesiaflica constitutorum pe- Differt tamen BenediBio d Consetra« ragatur. Ordinarie quoque consecratio, f/ö»f,qubdSe»#^/stranonimprimatcha- si extra Curiam Romanam fiat, in illaEc- racterem ordinis, sed sit tantum depreca- clesia, ad quam aliquis promovetur, insti- toria manuum impositio, c. i.difl.6$. tuenda est, fi commode fieri possit, aut cap. manu* 74. causa 1. quaß. 1. quare saltem in provincia. Trident. Se fi. 2de etiam Abbatissae dari potest,?, meminimut Reform. cap. 2, Qetera, quae ad ritum 19. de Accusat. Clem. attendentes.z-S- consecrationis pertinent, ex Pontificali fiatuimus. de Stata wonach, nec fiat be- Romano legi possunt. nedictio cum assistentia duoru Episcopo» 57 Post consecrationem, vel tempus con- rum, sed duornm Abbatum; necadexe» secrationis praefixum elapsum (quod cutionem officii Abbatialis sit sabstantia» etiam in translatio jam consecrato proce- lissed tantum accidentalis. UndefiEpi- djt, Barb. deOfff.Episc. a lieg. fy .». 67.) Icopus tertio cum humilitate rogatus be- benesicia prius obtenta vacant iplo jure, nedictionem sine rationabili causa dare jit .collator ea libere conferre possit, e. cum recuset, vel si absens $C.brevi tempore re* in cunilis 7. §. cum vero. & ibi Glos. & diturus non sit, Abbas interimrite electus JDD.h. tit. De stylo autem Curia: ajunt & confirmatus omnia ad suum officium beneficia statim vacare tempore promo- pertinentia exercere potest, eap. cumcon- tionis seu translationis , fi tamen Papa in tingat 11. & ibi 67 . de Mtat. & quali*. promotione vel translatione consistoria- cap. x. deSnppl. »egi. Prälat. Neque om - liter decernat beneficia statim tunt vaca* nes Abbates vel Abbatissa: benedicuntur^ rei alias inhaarendum juri communi. Vid. sed ubi moris est. Colligitur« d.c.alie- Gare. de Eenefic. pari n.e. 6. n. nationes yj.& ex Clem. cit. In eo tamen 14. Barb. in Colleft.ad d. §. cum vero convenit Benedictio cum consecratione,, num.zy. Paris deResgn, benefis, lib. 5. quöd reiterari non debeat, si Abbas de qtttst. i.num.76. Sunt autem beneficia, unoMonasterio ad aliud eligatur adinstar quL promoti per S. Pontificem ad Epi- benedictionum nuptialium, quL non re- scopatus tempore promotionis obtinent, petuntur in fecundis nuptiis, cap. x. & %, reservata in Extravag, ad Regimen, 15. de See und. nupt. Barb- de OJfc. Epifc. pag. dePrab. innovata in RegulisCancellarise a. atleg, ij.nttm. fi. & Concordatis Germanis, ut inL>ib. 111 . An autem sicut Consecratio ita etiam/J ist Tit. de Prehendis, dicemus. Benedictio tantum die Dominica facieti- 58 Ad similitudinem Consecrationis insti-- da sit, non habetur ita in jure declaratum; tuta est Benedittio Abbatum, qua: etiam ideo communius sqntiuntDD.apudBarb. aliquando, sed minus proprie consecratio d. I. quod etiam alio die festo recte insti- di citur, Ut in cap.alienationes, f 7. causa tuatur ; &G 1 . in d. Clem. attendentes, in iz.quaß. 2. Hsec propterea Abbatibus V. benedici, asserit,illis quoque diebus sie« impenditur , quod in honore proxime ri posse, in quibus Ordines conferuntur, adEpilcopos accedant, & quadam etiam & BenedictionemAbbatifik,cum nullam de Episcopalibus insignibus, & officiis specialem potestatem tribuat,& ideopo- ^articipent. ' tius Vwi mau» iäffit r. que Ki»im ««.l i Epifeo;: .etjdi Mur/ l°Ac itCJJJft ■M toja: nrittii VMM I*(MJ N:t[« w/u ifoin siAsbi lwilje jiutjxn:- fii W ita etir catam dar® ipudBr ccleiri imttsv iebusi rriitE nnuL'r ;ite '» De Electione & Electi Potestates 107 tius rationem simplicis benedictionis habeat , quolibet die recte dari. Vid. Tarnb. de Jure Abb. I. tom difip. n. ^0 Porro de exercitio Pontificialium, benedictionibus & consecrationibus para- mentorum & vasorum ad Sacrificium Midae pertinentium, collatione item minorum Ordinum, & quatenus Abbates Presbyteri & benedicti facere possmt & soleant, aliqua dixi in Libello de Privileg. Alonaß. privi!, ^cj. sed copiosissime & utilissime videri poterit Tamburinus de sfure abbatum tom. I. difi. 21-22. & 2). & circa potestatem ordinandi idem. Tambv tom. x.difi.%. cujus materiae sedes in Decretalibus esse potest partim in ho cLib. 1. i» Tit. deTemp.Ord . partim in Lib.Jll. tu Tit. de Consecratione Etclefia vel Altaris. Item in Tit. de Celebratione Mi fibrum. ii cui tracta» re placuerit. T 1 T U L U S Vil. De Translatione Episcopi. 0 U M M A R I A. Jt Translatio quid, f squis poßit transferres j, Induite transeundi ad alium Epifiopatum , fel etiam retinendiprioremsimul cum altero quid operentur? Ranslatie hoc loco est de fide i» sedem Autbsrkate superioris satia commutatio ex causa jußa & legitima, si nimirum Episcopus de uno Episcopatu ad alium postuletur, & transeundi licentiam obtineat. Dico I. Ad hanc translationem requiri : quod ita accipiendum est, ut in Episcopis transie- rendis ipsius Papae consensus requiratur, qui eos a vinculo spiritualis matrimonii, quo prioriEcclesiae adstrictierant, absolvat. Imb etsi aliquo casu confirmatio Episcopi ad Archiepiscopum pertineat, ■tamen isä vinculo absolvere- talem Epicopum non valeret, c. i. hoe tit. sicut nec Legatus daLatere, quamvis alias in mul- tisSedisApoilolicae potestate utatur,quia j. Tran 'ferri an post ini it hs ? q.. Translationis causa, f. Translati prior Ecclefa , (S alia beneficia d quo tempore f acore incipiant? hoc specialiter summo Pontifici reservatum est. cap . j. b 4. de Officio Legati. Et hoc non tantiim procedit, si Episcopus jn priori Ecclesia consecratus fit, sed etiam si electus tantum & confirmatus cap.inter corporalia 2. h. tit. Quod si quis propria authoritate ad aliam Ecclesiam transierit , utraque privandus yrit. cap. quanto ^.h. tit . Sed quid operatur indultum,quod ali- ^ qui Episcopi, quia ia aliisEcclesiis simul suntCancnici, impetrant a suilimoPontifice , ut si ad- alium vocentur Episcopatum , aut dignitatem, eandem valeant assumere,vel ad illam transire, vel cum priori rerinere ? jy. plerosqueDoctores cum Innoc. incap.ult.h. tit. per textum ibidem velle, quod talis nihilominus saltem O 2 pro pro tutiori postulandus & »o» tltgtndtu ii } turn qod post tale indultum adhuc remaneat Episcopus indigens absolutione ^vinculo Ecclesiae; tum quod examinatio postulationis ejusmodi adSedem Apo- stolicam pertineat. Joartn. Honorius h. tit. »um. s. In eo tamen melioris conditionis est,qui simile indultum habet quam alii ppstulati, quod postulationem de se factam simpliciter acceptare possit, atque inde ei jus ad confirmationem qusratur, cum tamen alii postulati ante superioris dispensationem nullum jus habeant, & sine injuria rejici possint, imo prihs sim- liciter in postulationem Consentientes oc ipso tanquam ambitiosos in Curia repelli, cum Hostien. &Joann. Andrea attestatur Faganus in cap. ult.de Poßsila- Uone Pralatorum. Imo si indultum ipsum utatur verbo ele&ionis , ut nimirum Episcopus libere possit eligi ad aliam Ecclesiam, non sunt reprehendendi Capi- julares, si in scrutinio etiam verbum tieft ionis assumant. Est autem tale indultum,utpote contra jus strictae interpretationis, ideoque dispensatus, ut possit transire ad.majorem dignitatem, non potest transire ad parem, quia ad parem,sive aequalem dignitatem transitus non ita facile „conceditur d» e. ul'. &i’bi Gl. h.tit. Invitus autem Episcopus regulariter transferri non debet, nisi id sxigeret ingens Ecclesiae utilitas,vel necessitas, cum jus suum nemini sine.culpa, aut.causa publica aufferendum sit. Privatos tamen Clericos, qui tantam cum suis praebendis conjunctionem non habent, nec inter eos aliquodspiritualeMatrimoniumeon- trahitur, ex faciliori causa possunt per Episcopum etiam inviti de unq_ loco in .alium-transferri, mt qiii uni loeo mirius sunt utiles .ilibi se valeant utilius exercere eap.-quajitum.f. & /i>/Panorm. de Rerum permut, Abbates quoque & inferiore* Praelati, fi de una dignitate ad aliam eli. gantua, cum consensu solius Episeopi vel immediatisoisuperioris transire possunt, ut in pracedenteTit. »um, j q. dictum est. Dico II. translationem debere.fieri«# 4 justa causa : sicut enim Matrimonium carnale absque causa dissolvi nequit , ita mequefpiritualeinterEpiscopum.., &Ec- ..clesiam, c. sicut vir. I». causa 7. q. i.d. ?, inter corporalia. 2. hoc. tit. Referuntur autemjusts causs ad duo capita, scilicet utilitatis, si ex translatipne vel universali vel particulariEcclesias major fructus eve. niat; Sl nectjjitatis , si v. g. ex persecti, tione hostili, vel alia simili causa aliquis in propria Ecclesia.commorari.tuto.noii possit, Quando autem vacet prior Episcopatus, j a quo quis transfertur, videatur Barb. 1* Colleft. ad c. 1. h. tit. »um. f. ubi dicit,, quöd licet olim dubia fuerit quaestio, hodie tamenextet declaratio Cardinalium, quöd vacet ab eo tempore,quo Episcopus ab illius vinculo absolvitur in Consistorio Sanctitatis sus, etiam antejexpeditioneffl Efferarum Apostolicarum vel adeptam possessionem secunds Ecdesis: & postea- quamhujus absolutionis notitiamEpiseo- pus habuerit etiam ex testimonio seu documento SecretariiCoIIegiiCardinaliurn, illico teneri eum abstinere ab exercitio Ordinaris Jurisdictionis, eamque transire in Capitulum tanquam sede vacante, &c. nisi forsan S.Pontifex aliter disposue- rit.De aliis beneficiis translati,quando vacent, dictum est/» Tit. praetd. »um, 57- TITU- O ( ISA ) iA TITULUS VU1. De Authoritate& Usu Pallii. S U M M 'A K. I A. sl, Patiam quid'? t Cur dicatur de Cors are D. Petri f f Quibus competiit i 4- Quid denotet? f, Arebitpifcepns quxpojfitfielnon sint paUi* ? . (■ Paäio quando aci liceat t j Padit usus ubi concedatur ? g, An etiam in loco exempto ? t*,. PalliumcobarctPer/onXs lac». p, Arcbiepifiapus ifi Epifippus qualiter pefflnt pontificalia exercere in Loco exempto , (f quid, fi exempti resistant ? !Z fingttUre ornamentum de~ HscPorro concessioPfcllii impediri noti Jt sumptum ex Carpar e D. Petri , & et potest per criminis aut defectus obfectio- summa Pontifice Arehiepiscopis datum , nem, nili objiciens intra bimestre tempus defignans plenitudinem pafieralis & Ar- .probationes paratas exhibeat. extravag. ehiepijeopalk officiiquo Archiepifioptts m. b. tit. inter Com. certisfolumdiebus y &intret Eeclcßam uti Dicitur III. per Pallium plenitudinem 4 . pote fi. Paßeralie ( qua de causa ex ovium lanet .*■ Dicitur I. Pallium -esse deCorpore T). conficitur) & Archtepiftopalis officii Petri.iap. significasti 4. de Ele Bione vel designari.: etenim electus Archiepisco- -quöd consecratum deferatur ad altare D. patum, tametsi confirmatur vel consecra- Petri inmemoriam Gorporisejus>8cinde tus fit, Archiepifcopum tamen se nomi- tradatur Atchicpiscopis, aut Procuratori- nare non potest ante acceptum Pallium, ,bus eorum, ut existimat Glossa & Barb. nec^ea, quL Archiepiscopalis officii SHdrCap.significafti. vel quod indicet ve- sunt exercere, cap. 3. b. tit.fi.* licet ve- f .luti partem Ecclesiastica;potestatis, qute Tuper consecrationem acceperit potesta. de Corpore D. Petri, hoc est, de univer- tem & characterem Ordinis Episcopalis, sali regimineEcdesiieArchiepi scopis con- nihilominus hanc Ordinis potestatem , ceditur, ficiu putat Hostienfis, /»«^.^ quae inter Missarum solennia , vel in honorem 4. b.pit. num. 5. . Pontificialibus ornamentis peragitur , ut ? "Dicitür II. Pallium dari firchitpisce- conficere chrisma , conlecrare Ecclesias , fis : :& inprimis quidem summo Ponti, ordinare Clericos , ante acceptum pal- fici competit, quia ipse Archiepistopus lium exercere non debet , cum id non Romanus, id est, Princeps &£pisco» tantum simplex Episcopus,sed ut Archi- pus Episcoporum omnium habetur z episcopus facere videatur. cap. quod sicut deinde Patriarchis & Archiepifcopis in- 28. vers. praterta. de EleBtont. Actus ferioribus, aliquando etiam ex speciali vere jurisdictionis, ut audire causas, dele- gratiaSt privilegio quibusdam Episcopis gare,censurare, &c. exceptis iliis, qui Ar- datur. O 3 Ilo Lib.I. Tit. VIII. chtepiscopo sunt proprii, ut visitare Pro- Dtcicur V. gestationem Pallii tantum 7 Vinciam, vel Concilium provinciale con- iutra Ecclesiam suam Archiepiscopo per- gregare, post obtentam confirmationem missam esse j nomine autem Ecclesia tota tacere non prohibetur. Extra provin- ipsius provincia in teil igitur, c. i. h. tit. «iam quoque sciam , ab alieno Episcopo Privilegio tamenApostolico etiam aequi, invitatus ibidem actus Ordinis exercere «i potest jus extra provinciam/Ws/outen- Potest, quia ciim extra provinciam Pallio di, dummodo licentia Episcopi, cujus est uti nequeat, ut mox dicemus, censebitur diacesis aliena, in ordine ad Pontificalia l ales actus facere,ut quilibet alius simplex exercenda, & consensus Archiepiseopi, Episcopus. Ea etiam, quae sine missa, & cujus est Provincia in ordine ad usum in Stola tantum ab Episcopis fieri solent» Pallii accedat. Consuetudo vero uten- utsacravasa,autparamenta,velcaemeteria ffiPalho extraProvinciam invalida & cor- benedicere, Baptizatos confirmare-&c. ruptela declaratur .in cap.txtaurum ante acceptum Pallium exerceri posse, E r?7. nisi fWte justo titulo, aut samalal- jprassertim consuetudine accedente, putat tem privilegii adjuvetur. Hostiensis hac loce sub mm. I. & quöd An autem si Archicpiscopus in loco * geseraliterArchiepiscopus actusOrdims, exempto suar Provinciae divina officis in quos ante acceptum Pallium ipse facere pontisicialibuscel«Wet.sicutei permitti- pequit, alteri Episcopo delegare & corr.- tur /'» Ciens. z. de Privilegiis, licite uta- tnittere valeat, cum delegatio sit actus ju- tur Pallio : quteri posset. N. cimi Gicfia tisdictionis, non Ordinis, fatis colligitur ibidem affirmative, tirm qubss in dicta «x c.suffragantis jx.de EleUioue. C/tw.generalitef concedaturcelebratioia Dicitur IV. usum Pallii tantum certis Pontifleialibus sine exceptione Pallii, tum diebm licitum effs ; quamvis enim lolus quod locus exemptus (qui ipecialeTerri- Papa inter Missarum soleania se m per, &. torium non habet, & nuiiim dusesis non ubique utatur Pallio y ciun ipse solus vo- est) reputetur?» diaceß & Prcviuia, catus sit in plenitudinem pastoralis officii quamvis non de diacefi & Prcvinti* , ut respecta universalis Ecclesiae, inferiores infra Lib. V. 7’it. XXXII/. de Privilegiis autem Episcopi , qui r» partem tantum y. sslr. explicabimus. Jclieitudinit ,respectu particularium E«. Hoc loco obiter adr.ctandum ess-quod A ctesiarum vocati sum, statutis solum die- Archicpiscopus possit quidem preprid bus juxta tenorem privilegiorum suo- Authoritate in loco exempto Missam loram, & consuetudines locorum infestis lemniter celebrare, vel coram se ab alio, principalioribus Ecclesia universalis, vel fine Pontificalibus tamen, facere celebra- fuse particularis ( quxin Calendario Ec- ri, qui actus honoris censetur, non tamen clesiastico specialiter anuotairi soknt) possit sine licentia exemptorum ea, qua item 5C in Anniversario Consecrationis sunt officii, & jurisdictionis, utordinar e, iuae, ac in Ordinationibus Clericorum, judicare&c. Item si exempti indebite Consecrationibus Ecclesiarum Pallio resistantEpiseopo volenti celebrare in eo- viuMar>C‘ 4 -& ttlt.cxmGUiudemk. tit. mnj Ecclesiis, non poterunt propterea Dc Autlioritacc & Usu Pallii. 1I r ab eodem Episcopo puniri,sed ä legitimp uno Arch/episcopafu ad alium tftnsserrr. suo superiore. Fagnan. i. eap. j. h. tit. novum Pallium impetrare debet retento «um. 18. & 19. ubi in fine dicit, sic om-? etiam veteri, quo quidem amplius non nesDD.tenere. utitur, cüm sitlpeciaJiter pro priori tan- 5 Csteriim Pallium ita cohaeret perso- tbm Ecclesia datum, in sepultura tamen, nat,ut alteri cedi vel commodari nequeat, ipsi adjungitur, cap. bona 4, i» fi», & ibi sed cum eo quisque sepeliendus sit, cap.z. Gl, in v. Paüittm. de Postulat. Pralat* b.tit. Quod si contingat, aliquem de Iumoc.& Panorm. iud.cap. 2. b.tit. ITU U S De Renuntiatione. Summaria. 10. Resignans/t» poßit ßii referture fru&as ttl pensionem ex benefisio ? I, Renunt latio qjiidt 3. Renuntiatio tacita quat F. Renuntiatio expressa. 4, Renuntiatio optando feripossit fine superioris It. De renuntiatione permutationis eOftsd re- misiiiL authoritate / f. Beneficia ingrcdientis religionem quando t2. Resignans bene sciam an is quando possitpani ter e ? eent ? tj, Direfignatione fafta per Procuratorem , t$ 4 . Renuntiatio debet feri ex cattfa 1 (fi qualis qualiter ejus mandatum reiocetur ? 7 • Episcopus Mens ingredi religionem an tenta- 14. RegulaCancel. de infirmis resignantibus; ubt tur resignare Episcopatum tfi ingredi ® ' . £fi de reliquatione beneficiorum sabla, ante i . ve re/ignaiioneconditionali tnsatorem atte- rius; Q coram quo fieri possit 7 promotionem. Item de publicationi rejtg- nxtionum , remifftbl. rius; Q coram quo fieripoffit ? ‘esignatio salia ceram Episcopo in satorem tertii cum clausula tum aliter &C, an poßit acceptari rejecid conditione ? $• Resignat 10 facht coram Episcopo in satorem /j, Resignatorum beneficiorum srulhtS ad quem tertii cum clausula tum aliter &C, an poßit pertineant i K Enuntiatio unius plerumque facit sicio vel dignitate privandus ad liberam locum promotioni alterius: ipsique resignationem ex gratia Episcopi admit- Pradati promoti, ad novam dignitatem, tatur. Item etiam dolus & metus in re- priora beneficia dimittere debent, ut fu- signatione abesse delfet; alias resignati# pra vidimus.Hinc subjugitur in praesenti, irritanda , & resignans ad beneficiut» de renuntiatione, seu ut vulgo appella- restituendus erit, cap.^.&^, Dehisfl#* tur, resignutione dignitatis vel beneficii, vi metusve&c. Renuntiatio , seu reftgnatio est fpont*- Renuntiatio duplex est , tacita & ex-; mabeneficii dimijsto. Dicitur ,fpont ane a % pressa. 7scita , quae fit facto aliquo reft- ut excludatur legitima privatio; nisi quod gnationem significante, vel ex dispositio- subinde ad honoris conservationem bene* ne juris importa«te,utsiCIeri«js in minctibus 112 Llb. I. jibus constitutas matrimonium centra* hat cap. i. & pajfim dtClericis ennjugatis. ii quis alterum beneficium cum priore incompatibile suscipiat-, cap. de multa 2.8. de Fraiendis..&extravag. extern— bilis.22. eodem. Item exemplum Habetur in cap. ex ere q. de his, quafiunt k majore parte capit: ubi habens jus ex lit- ieris Apestolicis ad quandam praepositu^ ram, dicitur juri suo renuntiasse , quod illi, qui a capitulo in Praepositum electus fuit, reverentiam Preeposito debitam ex- hibuerit. Quando autem aliquis habens litteras-pro beneficio ad collationem Capituli pertinete submittit se gratiaeCapi- tuli, per hoc non videtur renuntiasse juri litterarum luarum, ut notant Doctores communiter in cap. veniens, 13. hac tit. quando enim adversarius e st: potens, videntur hac verba esse potius urbanitatis, &habereinfc tacitam potestationem ut fi non gratiae, tunc juri locus esse debeat. Panorm. 1» d.cap, veniens numero 3 Expressa renuntiatio est;, qute fit v»r- bis expressis coram legitimo superiore.' eam acceptante; igitur/regulariter beneficium sine fiiperioris consensu dimitti non debet, & dimittens per censuras ad feassumendum ( nisi superior malit renuntiationem ratam habere,, quia renuntiatio valet in praejudicium renuntiantis , non superioris ) compelli potest , Sc alia poena arbitraria puniri, c: admonet. 4. & ibi glojs. & DD. hoc tit ', adeo ut consuetudo contraria invalida, & corruptela censenda sit, e. cum venerabitis 7. de Consuetudine.. Et quidem consensus immediati superioris Ecclesiastici requiritur, quo nomine etiam inferior Episcopo venit, si ad eum jure speciali institutio & destinatio in beneficio pertine#» Tit.. IX. Panorm. in cap. quod in dubiis 8 . hoc tit*. n. 6. In manibus autem laici licet is No- tariusGuriae Ecclesiasticae sit,velPatronus beneficii, renuntiatio fiefi non potest: & sic renuncians in poenam est beneficio privandus. ditio cap, quod in dubiis. ■& ibi Barb. numeto j.hoc tir.. Dico regulariter ad renuntiationem 4' requiri superioris authoritatem. Excipitur. I.SummusPontifcx; qui cum superiorem interriS' non habeat propria au-- thoritate renuntiat e potest, cap. 1 . h. tit,. ia 6 . II. Excipiuntur, qui-plenam jus in- beneficio non habent , uti sunt electi tantum,& necdum confirmati » vel habentes litteras Apollolicas ad beneficium vacans vel vacaturum;. I 1 L Qui habent jus litigiosum, possunt recedareilite, & dimittere jus suum,, si prius non fuerunt in: pacifica possessione non autem propte- rea beneficium sic dimissum acquiretur litis adversario , nisi probet justum titulum: quia, beneficium per transactio-- nem, ve! compositionem absque canonica institutione obtineri nonpotest.f«/>. 1. de R.y.in 6. in curia tamen, si unus ex* collitigantibus cedat,vel decedat lite pendente, tunc ad succidendas lites soler;ilr«r' collitigans potius, quam extraneus in beneficio surrogari. juxta Reg. Gancsl..^ Surrogiindis collitigantibus IV. inferiores beneficiati (secus-estde Episcopis r - nifilO.bvctit.) ad religionem perita tau* tum licet non obtenta licentia fui Ordinarii transire possunt. arg,, cap. litet. 18. de Regularibus, cap. du 4 sunt 2- causa■ I g. quaft. 2' Gloss. in d. cap. admonet. 4. v. inconsulto, hoc tit. beneficia tamen ipsorum non vacant, nisi secuta professione , quod multi Doctores volunt proce- De Renuntiatione* i r Z dere,tametsi prius intuitu ingressus in religionem ea resignarim,ne ii licito regressu impediamus. Videatur text. in Concilium Tridem. StsJ. 2f.de Rtgnlarib. c. lo.&DD. ibid.cit. apud Barb. »um. i &c. Porro resignatio coram superiore ex le- gitimaSt gravi causa fieri debet,qux causae recensentur ine.»i/t 10. hoc tit. juncta Bulla Pii V. i Quanta Ecclef a , & ob faciliorem memoriam per Interpretes sequentibus versiculis comprehenduntur. Debilie, ignarus , mele conscius , irregularis* Quem mala plebs edit, dans scandala , cedere posit. 6 Esi autem harum caularum cognitio faciendajtalis enim debilitas ob lenium , vel morbum esse debet, quae impotentem reddat ad officium pastorale: alias locum habebit, quod dicit Pontifex in cep. j. h. t. quod vergente deorsum conditione corporea , fervor spiritus in fubhme conscendat. Deinde talis ignorantia intel- ligitur, quacnm iplam Ecclesiam utiliter regere nequeat; csteroquin competens scientia toleratur,^ imperfeBum scientia inquit Innoc. III. ind.c.niß.poteß supplere per sebi io charitatis. Item talis conscientia criminis facultatem resignandi prsbet, propter quod ipsius officii exe- cutio etiam post peractam poenitentiam suspenditur, uti crimen homicidii, simo- nire & alia crimina probata in judicio,, ex quibus sequitur infamia: arg.cap.fi». de Temp. ord.doS. in d. c.niß in V. sed dun- taxat. Illa quoque irregularitas solum causa renuntiationis est, in qua non solet facile dispensari ut in bigamia, homicidio voluntario , &c. secus in illegitima Ensu iNDfcm Lib. I. nativitate, si ei sit occulta» & aliquis NON sit imitator patern* incontinentiae , d.c. niß. Ist* vero causae tam ponderantes, in sup.d. cap.niß, principaliter circa Episcopos (quorum resignationem tantum Summus Pontifex recipere potest ob vincula spiritualis matrimonii)reqniruntur. Sed Pius V. in Bulla quae incipit: Quanta Ecdtfia Dei. idipsum ad resignationes quorumlibet beneficiatorum extendisse videtur» adeo ut resignationes sine justis causis in d. TSuUa .expressis ab Ordinariis receptat nullae & invalida sint: attamen hanc Bullam non esse ubique usu receptam testatur Zypams in Analyfi sfur. Pont, hoc tit.sub »um. i. praesertim cum hodie non sit Clericorum penuria, & jure communi non videatur in inferioribus beneficiatis specialis aliqua caula ad rdignationem desiderata, adeo consuetudo obtinuit,ut etiam sine graviori causa ex libera voluntate resignationes admittantur. De Episcopo vovente Religionem hoc locosolet moveri quaestio, an teneatur resignare Episcopatum, & implere votura? Ratio dubitandi est, quod tale votum sit in prsejudicium melioris boni, cum pastorale officium videatur opus magis meritorium , quam vitacontempIativaRcli- giosorum , ut colligitur ex textu d.cap. nißio. hoc t .Tale votum valere quidem, sed habere in se conditionem affirmativam, siPapa consenserit,& ideo teneri voventem, quantum in se est, hunc consensum petere,cum pluribus aliis docetBarb- in Collecl. ad c. pen. de Voto sub nur» f. Ad rationem dubitandi potest dici, ex judicio Summi Pontificis pendere, quinam singulis casibus, consideratis persona* qualitatibus, & circumstantiis sit status l> melior 114 UM.Tit.IX. melior, & ad aeternam salutem securior, magisque meritorius.Quod vero dicitur, Episcopatum elfe statum perfectiorem , id DD. intelligunt de perfectione aflicta, quatenus Episcopo incumbit per rectam gubernationem libi subditos ad perfectio - nem vitae Christiana: deducere: non au temde perfectione passiva, quae di in ipsa Episcopi persona . qiue potius supponitur , quam quod Episcopatus ad eam directe promoveat, ut ait Paul. Laym. in Theo'., mor. Iit. 4. traQ. 4. cap. 2- nam. iqjnfiv. g Renuntiatio expressa subdividitur in puramSd. ccnditionalem : pura di, qua: sit simpliciter line rescrvatione aut rettri- ctione aliqua: conditionalts vero , quae fit sub certo modo aut conditione. Talis relignatio conditionalts di I. quae sit in persona: certae favorem, ut iili,&non alteri conferatur beneficium renuntiatum* Haec renuntiatio coram Episcopo,vel alio Ordinario, exceptoSummoPontificc,fieri nequit, ne resignationes beneficiorum speciem quandam haereditariae successio- nis, quam Sacri canones semper detestantur , volentes beneficia fecundum merita personarum distribui, acquirant. Parilius de Resignat, tenefe. Iit: 1. quasi. 9. num. t. ubi dicit, hanc sententiam esse communem omnium doctrinam & in praxi observatam. Quod si quis simpliciter resignaverit, &per modum recommendationis potius, quam rigorose obligationisEpilcopo certam aliquam personam nominaverit, non esse jure prohibitum , quin Episcopus possit persona: commendata, fi idonea . fuerit, illud beneficium conferre, docet Zoesiusd^ tit. Decretal. deSimonia nam. 72. Covar. Far. Rejol.lib . I. cap, f. u. f. necessitate autem aliqua non obstringetur Episcopus, nec injuriam faciet nominato, fi alteri conferat: cum enim re signatio in favorem tertii fit prohibita, non potuit illi nominato jus aliquod ex hac nominatione acquisitum fuisse, & consequenter nec injuria per denegatam collationem irrogari. Ad Bullam Pii V. quae incipit: Quanta Ecclesia , & prohibet omnem successoris in beneficio designationem, respondet Z.oesius d . loco eam explicari posse de ipsius collatoribus, ut nulli firmam aliquam promissionem vel obligationem de succedendo in beneficio faciant. Item quod ex eadem Bulla Pii V. juxta declarationcmCardinal. apudGarc. deBenef.p. 9. cap. 2. num. 2ll.&.p.\ I. cap. 3. num. 266. beneficia resignata non possint conferri, vel admit entium resig. nationem, vel resignantium confingui- nes, vide, qua: dicemus infra ad 77 de Tiliis Presbyterorum sub num. 5. Quid autem si resignans addiderit J clausulam , quod non altter intendat re- (ignare- quam in faverem tertii , anne Episcopus poterit talem resignationem acceptare, & rejecta conditione sive clausula alteri quam designato conferre? Ita existimat Covar. d.loc. eo quod Episcopus talem conditionem utpote contra jura non teneatur observare. Verum probabilius censeo cum Zociio l. cit. n. 79, talem resignationem abEpifcopo no acceptari , vel acceptari & conditionem rejici non posse. Ratio prioris est , quia juxta dicta, resignatio in favorem tertii cum aliqua obligatione coram Episcopo fieri non potest. Ratio autem posterioris daturaZoesio, quod actus conditio- natus , cum fisspendat voluntatem, debeat vel totus ut ponitur acceptari ,vel totus De Renuntiatione. i ic tus rejici .Videtur m i h i' addendas aliara- tio, quöd conditiones impoßib iit s\ quales etiam sunt, qua; contrajura ponuntur ut hic,l. filius 6,ff. deCondictonA f. Infiitu- ttomm') vitient ,& irritos reddant regulariter ( excepto matrimonio cap. nlt.de Conditionibus appof.fi) omnes contractus , & actus inter vivos , quamvis in ultimis voluntatibus,quibus quantum ad savotem quoad hoc annumeratur matrimonium , vitientur & rejiciantur, §» fi iwptfiibilis. IX. Inst. de utilibus ftipulationibus , 1. non foliim 3 i. ffi.de Oblig.&aB. IO H- Fit resignatio coudttienalis, si resignans reservet sibi fructus aut pensionem ex beneficio resignato , vel expensas in obteijipne aut Ute circa beneficium factas.Fmc resignatio etiam coram Episcopo, vel alio collatore, quam Summo Pontifice, regulariter fieri non potest; id- que ex dupLci capite j tum quod beneficia Eccleiiafiica debeant fine diminui io • »e,hoc eil, sine cujuslibet novi oneris impositione conferri, m dicemus infra Lib. 111. in fit. Ut Ecclesia fi. benef.fine dimin. confer .tum., quod talis resignatio in effectu sit permutatio beneficii pro parte fructuum,& redituum, fructus autem & reditus n beneficio separati, cüm sint res temporales,essetpermutatio rei spiritualis pro temporali, consequenter simooiaca. Interim tamen quia pra?ter Summum Pontificem etiam certis casibus Epiico- puspoteil pensiones in beneficiis conlli- tuere, ut si tetate decrepitus aut infirmus, vel habens beneficium litigiosum , pro bono pacis resignare velit, teile Barb. de Officio Epifi. adeg. 8 s. sub num ii. ideo nihil obstabit, quin Episcopuspoffit simpliciter & pure resignanti talem pensionem excaufri constituere, vel ipse resignaturus, ut secutior sit,.eam ob rem ante re- lignationem supplicare Episcopo. Quod si pensio iit erecta vel erigenda in titulum cum obligatione aliqua Divini officiiv.g. certarum misiärum, Breviarii, Horarum* B. Virg.&c. tunc sicut talis pensio bene- licii nomine censetur, ita etiam beneficium resignatum recte pro ea commu* tari potest. Videatur Suarez. de Simoni a lib. 4 .cap.^p. num. Ai. & seqij.Layman. in TheoL moral. lib. 4. trusi, ic.cap. ult. §. f.num. f2.& se ep. III. Renuntiatio conditiomlis est exi J causa permutationis; quandoenimCle- rici sua inter fe beneficia permutare volunt, necesle habent, ut ea prius in manus Ordinariisuiresignent exprimentis,quod h^c resignatio non sit absoluta, sed sub conditione permutationis, qua de re inferius in Lib.III. iniit, de Rerum per» mutatione tractabimus. Porro renuntiatione facta , &afiipe-li riore admiisa, non est amplius locus poenitentia?,sed resignans etiam invitus compelli potest ad dimittendam beneficii possessionem r cap. j. cap. 6. & 1 z. b. tit . Dico renuntiatione admiß : antequam enim superior acceptärit , & res integra esse desierit, potest resignans poenitere „ cap. lefhs. 14,. b.tst. Si procuratorem aliquis miserit ad re - 1 3 signandum, potest quidem etiam re integra poenitere , ad mandatum procuratoris revocare, ita tamen achacerevocadoPro- curatori intimetur , alias valide procedet ad reiignationem,licet in absentia ejus mandatum revocatum sit. Clem. un. ho de qua regula videatur prolixe Parisius lib. \%.pei totum. & quae di* cemusinferius inLib.IIL iaTk,dePrak §. 3. n, 2$- &fee]. Item de resignatione beneficiorum, qua: fiunt ante promotionem«/. §.;.«««. 26. Item & de publicatione resignationis facienda per eum, cui beneficium resignatum collatum, vid, in dict. tit, de Prabendts sub num, 17. vtrf. atlavo. Fructus beneficiorum post resignatis-if nem vei mortem benesiciatiadquem pertineant, tradit Joann. Honorius hoc tit. sitb.n. i4.'ver/./r»/?wrcufflcit.ibidem, nimi* Sttupj, nipoivt.j iRob:; HI fili texiii ; o «Li witgle opifer: arort|K *»% äiinä strisliR, lardat M'Ä^ > Unde Sacrificium fi ejits Ministri > 6. Prima tonsura an fit ordo?’ Ordo cfi Sacramentum imprimens Charaüt - 7. MinoresOrdines cur dicantur nonfacri, fi an rem, cum iis matrimonium consjlere postit ! j. Ordines aiii majores t alii minores* g. Minores Ordines etiam sunt Sacramentum* 4. Episcopatus an distinSus Ordo d Sacerdotio 5 p De materia fiforma singulorum Ordinum, f, Subdiaconatus hodie etiam Ordo sater, 10. An requiratur contaäus Phjstcus materia, D Eo Creatori & Conservatori om- toOrdinis, caq. ]..& 4-Ordinem esse veni um debitum esse aliquodSacrasi- rum Sacramentum novae legis a Christo cium tum pro invocatione sanctiNominis- institutum; quod instiper sicut in Baptil- «jus: tum pro grata recognitione accepta- mo & Confirmatione imprimat Chau- rum,tum etiam pro criminum expiatione, flerem, hoc est,signum aliquod invisibile, Lex natura primos parentes docuit, Lex & indelebile in anima suscipientis, pro- Veteris Testamenti Judaeos instituit, & pter quod iterari non possit: ubi enim est Lex gratia cum traditione sacrae Eucha- externum symbolum cum promissione ristiae confirmavit. Ubi autem Sacri si- gratiae, est Sacramentum , std in ordina- cium est, ibi & certos SacrificiiMinistros, cione est externum symbolum, videlicet qui certo ordine suis officiis fungantur ,, manuum impositio, adaeque ceremoniae, este oportet; quam Ministrorum crea- & promissio gratiae juxta illud Apostoli; tionem orist«^«flKe»w, &Ministeriipote- ad Timotheum 4. 14. Noli negligere statem Ordinem inEcclesia appellamus, gratiam, qu* in te est, cum impofitiont Docet praeterea Ecclesia Catholica in manuum Presbyterii. & 2. ad Timotb. Concil Trident. Sejf* z j. de Sacramen- i, v. 6. Admoneo te , ut resuscites gu* um De Tenipor. Ordia, ScQuälit. OrdinäncL t It tiam Dti, qua est in ft per' impofttientm mannum mearum, ergo est verum Sacramentum, Ex quo damnatur Hae: jticorum error, qui sicut gens temporalibus tantum cupiditatibus immersa, sine sacrificio,, & reverenti DEI cultu sunt: ita etiam ne- gantOrdinis Sacramentum, asserentes Novi Testamenti Sacerdotes temp :ra- riam tantum potestatem habere, iterum Laicos effici posse , si verbi Dei ministerium non, exerceant. Similiter damnantur, quiomnesChri- flianos promiscue Novi Testamenti Sacerdotes esse,, aut omnes pari intersc potestate spirituali praeditos affirmant eon- tra doctrinam Apostoli. l.ad Corinth. 12. 6cad Ephef. 4. cura itr corpore Christi, fe» Ecclesia , sicut in corpore physico certa debeat esse membrorum, 8t operationum SpiritusSancti distinctio,&Christus alios dederit Apostolos,aliosEvmgeli- stas,alsosPastores & Doli er es in opm mimst er ii, i n adificatienem corporis Christi , Quoniam igitur in Novo Testamento sacrae Eucharistiaesacrifirium visibile Ecclesia accepit, fateri etiam debemus, ia ea novum esse visibile sacerdotium, inquod Veteris Testamenti sacerdotium trans fatum fit; hoc autem novumSaeerdotium äChristo institutum esse atque ab Apostolis, eorumque Successoribus in Sacerdotio potestatem traditam consecrandi, offerendi & ministrandi Corpus & Sangui - aem Christi, nec non & peccata dimittendi, sacrae littera: Matth.i6.& &oen. 22. ostendunt,ac Ecclesiae Catholicae traditio semper docuit. Quia vero divina res est tam sinctiSa- •erdotii ministerium,consentaneum suit, inquit Concil. Trident. d. Sejf.z^. t.-Z. in VkLkrr, Lib. r. quo dignius Sc eum majori veneratione exerceri posset, utin Ecclesi* ordinarrssi. ma dispoliticneplurci , & diversi essent ministrorum ordb.es , qui sacerdoti ex officio deservirent. Porro prim aOrdinuvtdisposnio & di- 5 visio est in - "jtres <§' sacres , ac in mino- rts&non sacros. jeres ordines sunt Episcopatus, Presbyteratus, Diaconatus, & Suhdiaconatus, DeEpifcopstu quidem discrepantia est 4. inter Doctores, an separatum & a Presbyterio distinctum ordinem constituat ? Alii affirmant, eo quod Episcopi ha* beant quasdam functiones speciales, ut ordinandi Clericos, consecrandi Ecclesias , quae Presbyteris non competunt, sicut in eodem Cone. Trid. d. /. Can. 7. anathema dicitur illis, qui asserunt, Episcopos non esse Presbyteris superiores* vel eam , quam habent potestatem, esse cum Presbyteris communem. Alii negant , eo quod ordo Episcopalis essentialiter includat ordinem Presbyteriis nec consecrari possit Episcopus , qui Presbyter non sit, & minor censeatur potestas ordinandi Clericos ,. & consecrandi Ecclesias, quam Corpus & Sanguinei!» Domini,& propterea illa functionesEpi- fcopales accidentales 'tantum ordiniPres- byterali existimari debeant. Unde ulterius docent,. quod consecratio Episcopi sit quidem sacramentalis, non tamen distinctum Sacramentum a Presbyterio, neque distinctum Characterem imprimar* sed impressum augeat, perficiat,& consummet, In hac controversia , qua: ad effectus juris non multum confert, teneii potest conciliatio utriusque discrepanti» sententiae , quod nimirum Episcopatu* complete sumptus, proutsuppostit,&in- cludis Lib.I. Tit. XI.§I. eludit ordinem Presbyter», atque epasi- deratur ad principale Sacrificium Eucha- ristteum, non sit distinctus ordo ä Presbyterio, secus autem, si sumatur incomplete, quo ad particulares functiones Episcopis proprias ordinandi, consecrandi, & in Ordine ad Hierarchiam Ecclesiasticam , juxta quamEpiscopi majores & superiores Presbyteris existunt. f Subdiaconatus, quamvis primis temporibus inter sacros Ordines numeratus non suerit, postea tamen etiam hisaccess sit. cap. k multis. p. de Mtatc & qualitate. cap. miramur, j. de Servis »eu ordi- nandis. Dicuntur autem. Ordines sacri, quibus votum continentia: ex institutione Ecclesia: annexum est , per quod ordinati ita DEO & Ecclesia: consecrantur , ut matrimonium & statum Laica- lem in perpetuum evitare teneantur, f Mineres Ordines h&betOßiarius. Le- £lor,Exorstica^&Acolytus. Aliqui minoribus ordinibus addunt etiam primam confuram » arg. textus in cap. cum can• tingat 11, de Jktate & qualitate. Sed cum prima tonsura non conserat per /e speciale ministerium,potius vero initum, & hobilitatio sit ad Ordines & Clericatum,ideo miniis proprie ordo nuncupari poterit. Id que colligitur ex Concilio Tridentino S^Js. 25.de Reform, c. 6. ibi: nullus prima tonfarainitiatus,aut etiam in minoribus conflit ut us &c. nec non in cap. 10. eadem Seff.in illis verbis, ro»- furamvelminores Ordines conferre, ut fatis appareat Concilium inter tonsuram fbLfninores Ordines differentiam facere. 7 Dicuntur autem minoresOrdines noo fieri; tum quod non ita proxime ad Eucharistia: ministerium accedant; tunu quod votum castitatis annexma nen Ju- beant,& cum illis matrimonium confide*, re poliis, prout in eodem Trident. Sejf. 25.de Reform, cap. 17. statuitur, ne mi* noresOrdines ab haereticis tanquamotiosi traducantur, ut quantum fieri potest, ministeria Ecclesiastica quatuor minorum Ordinum per constitutos in illis Ordinibus exerceantur , & si Clerici crelibts praesto non sint, assumi possint etiam conjugati , dummodo nonbigami, & qui tonsuram habitumque Clericalem in Ecclesia gestent. Alias verö Clericus in minoribus contrahens matrimonium eo ipso privatur beneficio, si quod habuit, cap. X. &paffim. deClericis conjugat i s.Quad- nam autem sit officium singulorum Ordinum, inferius in tit. de Scrutinio in Ordine faciendo * trademus. Caterüm non tantum Ordines majt- 8 ru/ssed etiam minores esse Sacramentum, & imprimere characterem, atque conferte gratiam tanquam veriorem sententiam C contra illos, qui tenent, quatuor minores non esse Sacramentum, sed sacramen - tale ) amplectitur Larb. de Officio Epifco * pi part .5. alleg. 5. num, 21 . cum pluribus ibidem cit. eo quod florent. & Trident. Concilium indefinita propositione concludant: Ordinem effe Sacramentum i & Tridentinum., postquam Sejf. 25.de Sacramento Ordinis cap. 2. recensuit nomina singulorum Ordinum, etiam minorum, statim in cap. 5. absolute pronunciat: Ordinem effie Sacramentum. Neque propterea plura, quam unumOrdinis Sacramentum est : licet enim singula Ordines per se sint Sacramentum, censentur tamen unum Sacramentum in unitate generis proximi, & quia ad unum finem principalem, scilicet confectionem Cor- „ potis Christi oauiU referutuur. Ds Tempör. Ordin. & Qualit. Ordinand. 72J Solet etiam hic a Doctoribus, &In ris ordinationis materiaest traditiocali- examine Ordinandorum communiter in- cis eum vino y &patenta eum pane ; forma quirWemateriaScforma Ordinum, & vero Accipite potestatemofferendifacrifi- quidem,nescio ex qua jam inveterata cor* cium. Posterioris autem ordir. »donis ruptela.ita anxie & scrupulose,ut cjuidam materia est impositio manuum Epifcopa- examinatores rei summam in his schola- liuw, forma illa verba, Accipite spiritum sticis quxstiunculisponentes , nihil pror- Sanftum,quorum remiseritispeccata,&c. sus investigent de aliis qualitatibus in or- Ordinis Episcopalis materia est impofi - Minando requisitis ; de quibus inferius in tie manuum, & forma in illis verbis As- Tit. de Scrutinio tn Ordine faciendo ) cipitt Spiritum Sanft um, &c. praelertimde vitae& morum testimonio: Indubium etiam movetur j an reflexo unde fit, ut qui de materia & forma bene ordinatus fi*, qui fortassis per incuriam respondent, nonnunquam tamen materia- aut distractionem materiamOrdinationis liter Lc formalster informes fiant Clerici, v, g. calicem aut librum realiter & phy- Ut breviter dicamus : in .genere ma- fice non attigit/Quidam negant,eo quod teria cujusque Ordinationis (st signum verbum accipe, prolatum ab Episcopo in aliquod visibile i forma autem verba ab traditione materiat significet jussum ca- Ordinatore prolata, Sic materia Subdi- piendi, tangendi, &c. .Verum quamvis conatus est, traditio calicis vacui eum curandum fit , ut juxta ritum .Ecclesiae patena superposita: forma autem sunt ii- materia contingatur,, si tamen contacta la verba Episcopi : videte , cttjusmodi non fuerit , dummodo per Episcopum mini fiet ium vobis traditur , &e. exhibita, probabilius videtur, quod docet Diaconatu > materia est impositio ma- Laym. in Theol, mor. de SacramentoOr- Kuum Episcopalium cum traditione ali~ dinis cap, f. n. Ordinem nihilomi- cujusrei visibilis,quam Ecclesia determi - lius recte collatum esse, quia nee.ex divi» navit ad librum Evanidiorum: forma na, nec ex humana lege habetur , conta- illa verba: Accipe Spiritum Sanft um &c. ctum physicum ad substantiam Ordinis Sacerdotium sicut duplicem potesta- requiri. Illud verbum, accipe, potest & tem confert, nimirum in Corpus Christi debet intelligi in sensu juris'de acceptione verum, qas est potestas consecrandi, in potestatis ministrandi, ilta insimili tra- Corpus Christi mysticum , scilicet in popu- ditio dominii, ..quod venditor habuit in iwm fidelem , cujus tanquam membro- domo vendita,potest fieri ostensa solum lumChristusCaputest, quat est potestas domo, & data licentia capiendi possessio' absolvendi, 8c ligandi, ita etiam perduas nem. L.clavibtts 4i*&.ibi DD.st. de particulares ordinationes perficitur.Prio- Contrah, empt. DeMiniflro Ordinis & temporibus Ordinationum. Summaria. 1 Ai. JM 'inifler Ordinis Episcopus Anctiamali . 12, Privilegium conferendi majores Ordines da- qpaudo inferioresPralatii ‘ tum non Episcopo, an Validum i SL,% IZ. Epi- 124 Lib. I. Tit. XI. §. II. tj. Epißoput non potes ordinare extra suam Diacefm- / 4 . Tempora ordinationum qua i tf . Ordinatorum extra tempora poena, ti Ordinans non incurritsufpmfiontm ipjojttre. 17, Ordinatum extra tempora d suspenfione quis absoKati I 1 \M Inißrum sacri Ordinis esse Epi~ JlVJL scopant, definitum est in Trident. Stjs. 25. de Sacramento Ordinis Can. 7, Jonfttram vero , & minores Ordines ab Abbatibus quoque Presbyteris A Jbenedi- ctis, usum mitra » >&Baculi habentibus R egularibus suis etiam noy itiis,& alienis subditis cum licentia prop riorum Praelatorum conferri poste, tradidi de Privile- gilt Mouafieriorum, Privileg. 49. J2 T)c majoribus Ordinibus controverti- tur, an eorum collatio ex commissione vel privilegio summi Pontificis alicui Abbati, autSacerdotinon Episcopo competere valeat? Negat cum pluribus Zoesius hoc in tit. ». 7. ex eo , quod majorem Or • dinum collatio fit proprius actus Ordinis Episcopalis: Item, quod in Tridentino statuatur , ut quilibet a proprie Episcopo ordinetur. Sed quia apud Roderiq. /. de Regul. quasi, 18. art. 2 - referuntur talia privilegia Abbatibus Ordinis .Cister- ciensis Ac, concesta conferendi Ordinem etiam Diaconatus, & ipse scio quadam Monasteria Ordinis S.jienedicti fimiJia habere, noq audeo S. Pontificem erroris arguere, cum sententiam affirmativam doceat Gloss. & Panorm. nump.incap. 4. de Consuetudine. & saltem quoad Sub- diaconatum, & diaconatum ( de Presbyteratu autem communior sententia refragatur, nec exemplum aliquod habetur ) tahquam probabile admittit Barh. ineo, dem cap. 4, sub nttm • s. fi enim potest l g fr fiilegidtas utpoffit ordinat i in quolihetdut Fefio, potes etiam quando solum eßseßnn Chori. 19. Uno Ait non licetplures Ordinessuscipere. jtQ. De inters itiis in ordinationibus obfir&tm, dis. 1$ quis in illis dispensare Falcati summus Pontifex Abbatem vel Sacerdotem habilitare ad consecrationes Ecclesia, rum, Altarium, confirmationes Baptiza- torum, ut similia exempla in confesso,& frequentia lutu, cur non etiam ad ordinationes? siquidem tam illi, quam isti sint actus Ordini Episcopali reservati; nam licet similes actus sint reservati Episcopi«, non tamen reperiumur jure divino ita re. servati, quin ex potestate Papalipossint «tiamOrdini Sacerdotali ( a quosubstan. tialiter non differt Ordo Episcopalis,ut dictum) committi. Concilium autem Tridcntinum intelligendum est, quod ordinario jure ad Episcopos sacrorum Ordinum collatio pertinear. Porro non quilibet Episcopus,sed proprius tantum, cui Ordinandus subditus est, Ordines conferre potest: Quot modis autem quis subditus efficiatur in §. feq. trademus. In propria quoque solum Dioecesi Epi-lj scopus Ordines conferre debet: quamvis enim ordinatio sit voluntarie jurisdictionis , qu-e regulariter etiam extra territorium recte exercetur , ut notatur in l. 2./. de Officio Proconsulis, specialiter tarne» ad conservandos Dicecefiun limites, & propriam cujusque Episcopi authorita- tem, statutum est in Tridentino Sejf. 6. de Reform, cap. f. ut nulli Episcopo cu- jusvis privilegii praetextu liceat pontifi* calia in alteriusDIcecesi exercere, nisi de Ordinarii loci expreffa licentia; alias '«G JesEiii. aes E:;, >E indui PAic feiis dimisi pilis,: dunes mk :Qjoii iriaii Mite utenit itidi iteras inter Athli i oStf copol : post iai f ¥ De Tefnpor. Ordini & Qualit. Ordinandi IiJ“ Episcopus aib exercitio Pontificialium, & Tempas ordinationis a jure prascrip-ljT ordinati ab executioneOrdinum sintipso tum, quamvisnon fit de substantiaOrdi- jure suspensi. uis, & etiam ordinatus extra tempora 54 Ad tempora Ordinationum quod Ittl- recipiat characterem, non tamen recipit net, sciendum est qttutuor minaret Or~ exeeutioaem, & incurrit suspensionem, dirtes quolibet die Dominico, aut festo nisi privilegium aliquod Pontificium ei conferri poiTe tap. ;. hec tit. suffragetur. Et quidem ex Bulla Pii Isi Majores Ordkts tantum Sabbatis qua incipit: cim ex sacrorum j talis quatuor temporum, itcmSabbato Passio- suspensio ipso jure incurritur, utut de ju- anis & Sabbato sancto conferuntur, d. c. 5. re communi probabiliter teneri posset, xap. fi». & ibi Cis f. diß. 7f. ob causam hanc suspensionem non esse lata , sed/e- tamenrationabilem, v.g. obmultitudi- renda sententia arg. cap. cum quidam 8. nem ordinandorum, infirmitatem -ordi- t*r cap.csnfulatisMi 16. hac tit. * Contra 1 ^ nantis vel ordinandi &c. Aon est prohibi- ordinatorem vero nec jure communi, tum ordinationem in diem Dominicam nec ia d. Bulla Pii repetitur censura ipsi» differre, vekontimiare, si jejunium in jurestatuta, sed per sententiaminseren- Sabbato eousque fuerit extensura, quia da. cap. 2. & d.c. cum quidam, hoc tit. tunc vespera Sabbati, & matutmumDo- NequeEpiscopi aliquam de juregenera- minicar in statu Ecclesiastico reputantur liter statutam censuram incurrunt, nisi pro una die, arg. cap. litteras i^.&ibi specialis illorum mentio fiat. cap. 4. dc Glsjf. hostit. Curautem potiuspradictis Sententia excomm. in 6 . Videbitur for* temporibus, quam quolibetalio die ut- san prima fronte in contrarium facere cunque festivo, sacra ordinatio conceda- cap. 8. Trident. Sejf. x^.de Reform, ubi turi ratio est, ut sblennibusillis jejuniis, suspensio per annttm ordinatori infligitur; quae praedictis temporibusinstituta sunt, sed cüm leges poenales stricte sint inter- adjuvantibus etiam fidelium precibus pretanda, Öcdictum caput 8. habeat duas major a DEO gratia ordinandis impetre- diversas disonsitiones, ideo dicendum , tur,& exemplum Apostolorum, qui cum praedicta verba in fine posita ad posterio- Paulum & Barnabam ex praecepto Spiri- rem tantum dispositionem de ordinatio• tüsSanctiad praedicandum gentibus mit- ne alieni subditi spectare. Habetur terent, priüsjej unantes, &oraatesim- etiam constitutio Sixti V. incipiens : posuerunt eis manus, cap. quid die 5. SanU um & (alut are: perquam ipsiquo- dist. 7 s.Quod autem inSabbato institua. que ordinatores suspensionem incurrunt; tur ordinatio, rationem congruentia as- ea tamen per aliamConstitutionemClera. signat Barb. deOfific. Epifc.part. 2. al- VIII. qua incipit: Romanum Pontificem. leg. 17. num. j. quod Sabbatum signifi- revocata est. Zyp. in Anal. guris Pont. |, cet requiem & DEI cultum, requies ve- tit. de Temporibus er diu. * ro a laboribus Lc negotiis sacularibus,at- De absolutione a suspensione ordinato- itf que DEI adoratio Oericis maxime con* rum extra tempora dubitatur, ad quem venia*. pertineat? Tantuna ad Summum Ponti- QL3 ÜCA» ,LL6 Lib. I. Tit ' £cem pertinere arguit textus ind.c. citra quidam hoc tit. & docet Barb. d. I.«. i f. ea ratione, quod ista suspensio inde- finite prolata, sit perpetua, & consequenter , aqua nisi casus suerit occultus,juxta Tridentinum Ses. r^. de Reform, cap. 6.) nemo praeter Summum Pontificem absolvit. Verum magis milii placet, quod docet Innoc. i» d. c*p. mm qusdam. ab hac suipensione etiam i absolvere posse Archtepiscepum, quasi : ab ipso jure ad hanc absolutionemSummi Pontificis delegatum constitutum, autho- ^ ,ritate cap. confulttttiom. 16. & ibidem hcttam Innoc. hoc tit. idque non parum Confirmat, qubd in Bulla Pii-II. nullo > verbo iuspensio Sedi Apostolkse referve- 3 tur. Quod vero dicitur suspensionem 1 fine praefixo temptare prolatam, esse irregularitatem , haud facile concederem , ; tieque id aliquo jure probatur; nec est - secundum regulas Logic« bona conversio; omnis irregularitas est suspensio sine praefixo tempore: ergo omnis iuspensio indeterminata est irregularitas ; recte «nim negatur conlequentia, cüm possit esse,. & plerumque sit suspensio indeterminata, ad bene placidum,-&arbitrium superioris absolventis. Imo de natura «ensuiL proprie dictas tanquam poenae medicinalis est, ut sine pratfixo tempore feratur, sicutin tit. de Sententia exeomm. §, x. tradidimus & in eodehi tit. ex Suarezio docet Zoesius»»e». sf 6. K 8 Girca privilegia,quae subinde'vel ipsis ordinatoribus vel ordinatis conceduntur, ad Ordines etiam extra tempora diebus Dominicis, vel aliis festivis conferendos aut recipiendos, notandum est, quod nomine diei festivi ex grobem ieateati? , , XI. §. II. quam cum aliis tenet Barb, d. aMeg. 17. nam. 7. etiam veniat festum chori, quod sub ritu duplicis celebratur, licet uon sit festum fori; quo populus a laboribus cessat. Sub poena etiam suspensionis prohibi >Z tum est,ne plures läcri Ordines,vel etiam minores cum Subdiaconatu-eodem die recipiantur. cdp.literas 1 %. & cap. dite- Uus 1 f . hoc tit.' cap. %. & 3 . De eo , qui ftirtiveOrdiriem /«/e. Tridcnt. Seff. 23. de Refurm.c p. 13.»« fine. Estque haec Iuspensio per dictum cap. 1 s. reservata Pontifici, licut docent citati apud Barb. I» Collebl. udetp. I 3. 7 - ident. Vi« detur tamen probabiliter teneri posse cum -Glofs. in d. c«p. dtleilus in fine. & in cap, ■consuitstioni e-od m tit. quod ex commissione & authoritate juris etiamArehi- epilcopo absolutio concedatur. ‘ Glossa quidem de Episcopo loquitur, sed debet intelligi de illo ‘Episcopo , cui dictum 'cap. consulationi inscribitur, quem ibis. se Archiepiscopum inspicienti inscriptionem patebit. Episcopus enim ordinans, eum sit author delicti, non convenit, ut in eodem delicto Judex constituatur, cap. diverfis f. ht fine de 'Clericis Cor.jug, Ctetera etiam, qus in lib' V. i» Tit. ds Sententia exeomm. ad incurrendam censuram requiruntur, hic attendi debent. Consuetudinem quoque in quibusdam locispracticatam,ut eodem die, vel eadem ordina uon e alicui quatuer minores, & fubdiaconatKS conferantur , non esse contrariam Tridentino, quod tantum de duobus fi eris Ordinibus loquitur, quamvis sit contraria juri communi., & propterea excusare a censura ctinu Nav arto in MammIw ConseJf. cap. 25. tum. Ds Tempos. Ordin. Sc Qualit. Ordinandi ll? num. 71. communiter admittunt Docto- res. jo Praeteree de jure Concil« Tridentint d. Sejs. z J • cap. 19. & 14. constitutum est, .ut in Ordinibus conferendis certa temporum interfinia serventur, neque Diaconus ordinetur , qui non prius per annum in lubdiaconatu, neque Presbyter qui non similiter per annumin diaconatu versatus fuerit. Minores etiam Ordines non omnes eodem die, sed per temporum interstitia (saltem arbitrioEpifco- pi, ciim determinata non sint ) conferri mandavit Tridentinum d. loco cap. n. Potest tamen Episcopus» fi ita Ecclesiae expedire viderit, haec interstitia tam majorum quam minorum Ordinum remittere ;& circa minores Ordines consuetudo paflim obtinuit,ut nulla interstitia serventur , scd simul eadem die conferantur, quod etiam ante Tridentinum licuisse, & practicatum fuisse docet Glossa i» cap. 9, in V. ad minores, hoc tit. Vallensis eodem tit. num. 7. Quae quidem consuetudo in minoribus Ordinibus tolerari potest; sed quödetiam in plerisqueDiaecesibusad majores Ordines trahatur, &passim sine delectu personarum, ac necessitate Eccle- fiL ne dum intra annum, sed etiam intra sinam quadragesimam omnes Jacri Ordines alicui conserantur, & in Sacerdotem , ac Magistrum vita: spiritualis promoveatur , qui vix discipulus esse csepit, nec mddanos mores deposuit, plurimum videtur repugnare debita? dispositioni ad Sacerdotale officium, & salubri, utique ex malis effectibus ob tam properam ordinationem natis provenienti constitutioni Concilii Tridentini.ac consequenter vix rationabile censeri potest, Praeter Episcopum etiam Vicarius generalis , Sc Capitulum sede vacante,illis saltem casibus, quibus literas dimissorias vel alieno Episcopo licentiam ordinandi dare possunt ( quod i» sequenti §. trademus ) ex causa in interstitiis dispensant.. Abbates, quamvis cum suis Religiosis super interstitiis dispensare nequeant (exceptis interstitiis minorum Ordinum ) sed id ad Episcopum pertineat, debet ta- meo Episcopus quoad causam dtipensa- tionis formare judicium suum ex attestatione ipsorum Abbatum, quia ad hos primo spectat judicare de Religiosissuis, & utilitate Ecclesiarum suarum, Barb. de Offic. Epifc. alleg, 18 . num. 6. & t O. Quod fi ex aljena Dioecesi aliquis cum literis dimissoriis adveniat,in quibus non est dispensatum super interstitiis, non potest de jure Episcopus ordinans dispensa» re line proprii Episcopi consensu j tum quöd difpeniatiosit actus jurisdictionis, qui in proprios tantum, non alienos subditos recte exercetur j tum etiam, quod ad propriumEpiscopum pertineat judicare , an dispensatio luse Ecclesiae vel saluti ordinandi conducat, atque ita communiter servari, & a sacra Cong. Cardinalium decisum refert Piasezius, i» Jpraxi Epifc. parte I. cap. 1. »»w. 11. Unde & stilus est, ut dimissorialibus inseratur clausula: etiamnonfervatis interfiittis , super quibus tecum dispensamus. Non obstat, quod ordinandus in fi proroget jurisdictionem ordinantis; quia prorogat* jurisdiftio sine consensu proprii Judicia non habet locum,ubi agitur de jure lupe- rioris, & in causis spiritualibus, vel causa Eecleliaeaut animae, arg. cap. fi diligenti, iz. de Foro comp • Zerola inPraxi Epijc. 12$ Lib. I Tit. XI. §. II. Episc. V. Vkxrim in <1*1. s. Girat fi- enim consensus non est dc forma substan» nem. tiali actus ( sicut ex communi est conseri. Sed quid, si de consuetudine univer- fiis proprii Parochi, si alienus Sacerdos fim in illaDioecesi,ex qua ordinandus ad* velit matrimonio assistere ) tunc ordina, venit, non serventur interstitia ? ly. per rie etiam consensus rationabiliter pra> superius dicta, talem consuetudinem po- sumptus sufficit. 'tius este corruptelam, & reprobandam Demum circa interstitia notandum, quam observandam, interim non vide- quod annus interstitialis non debeat ma. tur prorsus improbabile, quin saltem ex thematice computari , ut praecise conti- tali consuetudine possit praesumi de con- neat ;6p. dies , sed Ecclesiastice v. g. de sensu proprii Episcopi, & per aliquam primaordinadoneQuadragesimaead ean- Epyckjam dari disenlatio, si ordinandus dem ordinationem anni sequentis; licet legitimas caul’ashaberet,obquas per in- ano sequent Quadragesima citius veniat. terstitia exspectare non posset r quando Riccius in Praxi atsrea.p.^.rtfoLxi^. "" —— — De Qualitate Ordinandorum. S u M M A ft I A. i>, Ordinandus debet e(st baptizatus S" confir- ^o. Ubi ordinandus , qui nullam ex pretiiSif matus. causam habet i it. Confirmationis Sacramentumpotefialiquan- jr. In recipiendis Ordinibus an liceat fariare do dari alieno subdito. ' Eoifcopos! ay. Ordinandus debet efie mas uon faminajifi ibi' $t. Ordinatus d Papa ab alio fine ejus licenti» quid olimPrasbyterx. Diaconis* , (fic. ordinari non petefi^ ief. In fanti falide confertur ordo,sed non licite, jj. Exempti d quo ordinandi i gj. Ordinandus debet eßesubditusordinantiSjtj Nofitii ubi ordinandi ! quot modis aliquis dicatursubditus S gy. Ordinantis alienum sub ditum pand. Ratione Otiginis ubi suscipiantur Ordines i 36, Dimissorias quis concedat! 3J. Ubi ratione domicilii. ßj. ArRati qui dicantur ! Ubi ratione beneficii} jg, Dimissori* non exspirant morte concedentis, tty. Ratione trienni alis familiaritatis fas com- j$. Dimittendusprius examinandus, fiprxfm menfalitatis qualiter quis ordinari pojfitf fit. P Lures qualitates in ordinandis deside- est substantialis potest aliquando cost- rantur. I. \Jxs\t baptizattts, qui ferri alieno subditoab ordinante ex prae- Ordines suscipere rupit; est enim Baptis- sumpta licentia proprii Episcopi, veluti Ordines suscipere rupit; est enim Baptis- sumpta licentia proprii Episcopi, veluti imus janua ad Ecclesiam, & Ecclesiastica si quis cum dimissoriis veniat ad crdina- Sacramenta, quee sine eo nec licite , nec tionem, qui non sit confirmatus.. Layffl. valide suscipiuntur toto tit. & ibi inter- in ThecL msr.de Sacramenta tsnfirm. pretes, de Presbytero »en baptizato. cap.H. ». 2 . 22 II. Ut sit confirmatus. Tridentium» III, Ut sit mas non feminat Clerica- 1 ! Seffln^.de Reform.cap. 4 . omissa tamen tusenim quaedam dignitas, & praecmi- rcusirmatio non vitiatOrdinem,quia non neutia est inter exteros fideles non epo* venien* # J k! 13 k ■ c a; ijtt i lipti; ■fi?« H « % ..fti eu ß i DeTempor. Orcfiti. & Quatit. Ordinand. $29 i tot iSitt: Etist* ice v.: mi OfflSi. is is 4"jkii a Cii'. iksb kfh sp* dkffl nteex;: jpi.®’ »Jorc W t' Iti4 -Cb Sprit peni«lSsstu!i«ri{jüs,qu* teste Apostofo. \.ad CorintbA 4.debehf efieviris subdi- ta, & turpe e fi eis in Ecclefi* loqui, &c. ^jHultö proinde maglsindecens, viris divi- 1 na' ministrare. Hinc est’.quod licetbei-- risiima Virgo 1 quantum ad Sanctitatem fuerit excellentior omnibus ApostoKs,- non tamen'illi, sed istis elaves Ecclesiae ä Christo commissae sunt , sicut' dicitur in .cap. nova. 10.de Potnit.& remisi. Imo adeo mulieribus interdictum estEcctesia- fticis ministeriis,ut dejutc intraCancel- los altaris- consistere, aut Presbytero ministrare, vel sacra vala contingere non audeant, licet Sanctimoniales sint. cap. i. in fine de Cohabitat.- Clericorum & mulierum. cap.sacratas i s. di fi. 2 j. cap. is Santta fl. cap. Vestimenta, f r- difi. i. de Consecrat. Frequens quidem in statu* primitivae Ecclesia mentio est,- Presbyte- rarum & Diaconijsarum , attamen haec appellatio non ab Ordine aliquo proveniebar,sed quod essent uxoresPresby tero- .rumjVelDiaconorumameOrdinationem ductae,quae posteacum suis viris in perpetua continentia vivebant. cap.Presbyter. . jg. difi. i i.■ Item & viduae seniores perpetuis orationibus deputatae, Presbyter« elini dicebantur. cap.ult,-difi.q aJDiaco- nissarum quoque nulla fuit oum ordina- fio, /edobmajoreni decentiam & honestate peaeeranc foribus Ecclesiae,per quas ingrediebantur mulieres, & fcemellas in Baptismo sustentabant.videatur Bellarm.. . de Pontificatu. Romano. lrb. i-. cap.24* 2^ IV. Ursit capax rationis & non minor septennio; infanti enim quamvis valide . conferatur ordo, ut ex Divo Thom. cum communi tradit Sylvest. verbo.Ordo.q, fub num. 1. non tarne» licite;- cap. nullus Engu In Dscret. Ub. L Episcopus 4 . & ibi Glos, hoc tit. in 6 . quaenam vero fit legitima aetas ad singulos Ordines, infersos in Tit. de at at e & qua- ittate, ere, dicemus; V. Ut non sit illegitimi natus, obii-2f gatus, corpore vitiatus, infamis , vel alio medo irregularis, de quibus in seqq. tit. agemus. VI. Ut sit fubditusEpiscopi ordinantis & de hoc requisito cum Compilatore in hoc §. tractandum. Quilibet igitur ä proprio suo Ep iscopo ordinandus est,alias Episcopus alienum subditum sine litteris dimissoriis scienter,vel assectata ignorantia ordinare praesumens,a collatione Ordinum per annum, & sic ordinatus ab executioncOrdinum susceptorum,quam- diu proprio ordinario videbitur,ipso jure fospensus est.- Licentia etiam datur omnibus subditis talis Episcopi suspensi , ut suspensione ejus manifestata, & durante, libere a vicinisEpiseopis sine literis etiam dimissoriis valeant Ordines accipere.r. de Jneolit. scribit, eo«, qui studiorum causa in aliquo loco morantur, domicilium ibi non Jubere, nisi 1 o. annis transactis eo loco sedens siti constituerit I non est intelligendumj quod ad constituendum domicilium requiratur decennium , vel ex decennali habitatione constitutum censeatur,sed quod ex lapsu tanti temporis prassumptio juris de constitute domicilio oriatur, nisi aliunde appareat de animo, v. g. post absoluta studia discedendi, quem textum cum Gloss. in d* l. 2. ita interpretatur Sanch. d.l.num. 1. consistentia enim quanticunque temporis in loco nen facit verum domicilium, si animus perpetuo habitandi absit, teste Barb. de Ojfic. Epifc. aäeg, 4. num.Zs . Ratione beneficij ordinari quis potest ab Episcopo, in cujus Dioecesi benefici- 1 um possidet, cap. cum uuttut z. hto tit. in 6 . Porro cum textus non distinguat inter qualitates beneficij,existimant Doctores, nec nos distinguere debere, arg. L . de pretio %.ff. de Publiciana. & ideo probabiliter docent,obtinentem be^ nesiciuiu# quod certyaa tantum ordinem. De Tempori Ordin. forte fubdiaconatum requirar, licet personalem residendam «on habeat, vd tenue & modicum sit, in loco illius benesi- cij ordinari poste.Quia beneficium quod- cuncjue tribuirEpiscopo jurisdictionem i» benefkiatum, & locum facere videtur, d. capacum tinlius. generalicer & sine distinctione loquendi, praesertim in materia tali, quae ordinanti & ordinato est favorabilis. Kkcias inpraxi aurea. parte i.re« fel. 27. & ayz.Barb. ad Conoilikm Iride »tinum &/. 2 J. cap. 8. num. ZZ.Cum 22. cum pluribus ibidem eiu » Ratione demum Triennalis familidri • * tatis potest Episcopus ordinare sibi alias non subditum,qui per triennium in ipsius familia,si ve servitio ejus sumptibus vixit, & ita quasi comenfalis fu it. Trid e irr. Sejf. 21-de Re format.cap. $. quia tarne Concil, mandat, ut Episcopus tali familiari ordinato quamprimum beneficium conferr at, ideo Episeopus Tttulark , & qui nullam Dioecesin actu habet, praetextu trienalis tommensalitatis nemine ordinare potest,- ciirn ipsi beseficiü aliquod nequeat con- ferre,& generaliter emnis ordinatio alieni subdmsinelicenriaproprij Praelati his Episcopis interdicta est in eo-: dem Concii.Trid.iif ^14. de Re formte. 2 . Caeteriim quamvis requiratur , quod hoc triennium continuo cum Episcopo transactumsif,necsufficiat,fi familiaris in alio loco ( nisi forsan modico tempore ) sumptibus Episcopi vixerit, ciim alias Episcopo non postunr este satis cogniti inores ordinandi , ob quam rationem Concil, ordinationem familiaris potisti- miim indui sit: non tamen requiritur, quod illud triennium cum Episcopos ut. Episcopo^, transactum sit j, sufficiet,/rin. &Quafit. Ordinant!. f|I ceptum fit ante Episcopatum, dum Episcopus adhuc Canonicus-erat, Riccius /* Praxiaurea, p. t.refil.276. & 2?8- Illud quoque communiter notant Deflores , quod Episcopus cum familiari sii» alias non subdito in interstitiis vel aliis impedimentlsCanonicisnequeat dispensare, nisi prius aliquod ei beneficium coiv- fe rat, ex quo tanquam in subditur«Ikcle- siasticam veram jurisdictionem consequatur. Riccius st./. Barb.de Officio E- piftopi p. 2. */(eg. p. nam. 14. Quid, si quisnec domicilium originis: < paterna; vel avita: quia & pater & avU* vagi fuerunt) nec proprium, nec beneficium , nec triennalem familiaritatem cum Episcope habeat ? R>. Talem probabiliter ordinari poste in ista Dioecesi,in qua invenitur, quia non est magis subjectus uni, quam alteri Episcopo. Tiberius in InflruÜ. Ordin. cap.'j, qtuft,. 46. natus vero vd habitans in loco nullius. Dioecesis a viciniori Episcopo ordinandus. Tiberius stri?./, Piasezius« Pr*** Epifc. pA- cap. T, »um. IO- Disputant etiamDoctores, an si Clericus v. g. subdiaconatum receperit ab» Episcopo originis, liceat ipsi variare , St reliquos ordines ab Episcopo domicilii' vel benefici j recipere ? pro negativa> quam tueturRiccius st-/- rep>hr~ L p.facit,, quod regulariter concesra electione’, SC re non amplius integra denegetur varia» tktjj' veluti contractus ab initio omne» suet liberae voluntatis & electionis, postquam autem contractum est, fiunt necessitatis, & non datur variatio. L.ßcnt f*, C.de Obligat. & Resignatio beneficij libera ei t, facta autem invaTia bilis, oräiai tit. de 'Mjcnunciatione traditur- iNThll— A L vmhm izr 141 Tit.Xt. 5. IU. ominus ciimhic fimasin materia favora- refert Tamburinus de y«re jibbatwa bili,ubi de extensione potestatis Epifco- tom. z-dify.z.cjH-tft.lf, Laesu palis, & excusatione a censuris malae or- Ad Cone. Trident. Sejf. 23. de Reform . dinationis agitur, contrarium fatis pro« cap. io. num. 11. In quibusdam tamen habiliter teneri potest cum Francifco Zy- locis haec declaratio circa monasteria ex« peo in Consuit. Canon. Tt. de n/Etate & empta non est usu recepta, & praedicatur qu ditate trainand. Consuit. $. Zocsio lententia Navarri hoc tit. Consitio $6, hoc. {it. num. 26. eo quod in jure talis va- quod dimissoria* concedere simpliciter ri Clem. fi*, de me»s* C qoi utique beneficium proprie EleB^pefi num. A. eju-afl. s. Gonzal. ad »on est, ut r» /»£-}. tit. de prabend* vi- Reg.$. CanctB. Glofs. 12, «««-^6. debimus) Clerici ordinantur. Idem pu- Demum licet exTrident- Sef. 14. detf «atemde privilegiis ordinandi extratem- Reform, cap, 5. & fejf, 2.}.cap-g- Epi» jpora, quae respectu arti a torum conce- scopus ipse, qui dimissorias concedit, diduntur, quia tamen .hujus sententiae au- mittendum priirs examinare & approba- diorem hactenus ad manus non habeo, re debeat,hoctamen intelligendum vide- Ordinariorum judicio relinquo, quid in tur, si dimittendus aliasinloco consistat, praxi tenendum arbitrentur. & dimittatur, quia Episcopus impeditur 5 Literae dimi[foria abEpiscopo,Vicario, ordinationes habere, ii vero dimittendus vel Capitulo semel concessae non exspl- absens sit, ne facile ad liuirn Episcopum tant, licet per mortem jvel alium casum accedere valeat, usus obtinuit, ut Examen feenesicium concedentis cesset,nisi ex- committatur Episcopo ordinanti, ejus» presse per successorem revocentur, sunt que desuper conscientia oneretur- TITULUS XII. De Scrutinio in Ordine faciendo. SUMMARIA. a scrutinium cfuid tj' quetuplex > ■a In Scrutinio qua examinanda i j Judai gentilium U?eri cur no»prohibeat* tur ordinari ? ^ Ab hareticis torumque fautoribus difi-atdm- P Ordinandus qua scire debeat ? tes ordinari prohibentur.- 7 Neophytus quando ordinari sofft f: ap Ftlij quat e puniantur , in karefis,, (f last g Tertium scrutinium quale ? Majefiatis crimine ? E^Crutinium a scrutando, sive interro- rumpublite in Eecltfiapropofitis , de ipse* Ogando dicitur examen ordinandorum, rttm ordinandorum natalibus , atute idque triplex eis, primum & secundum 1 noribus,-& vita a fide dignis diligentes quod ante ordinationem , & tertium inquirat , & tefUmonium inquifitionit quod in ipsa ordinatione peragitur» Pri- mox ad Episcopum transmittat, quodli» 3mum habetur ex decreto Concil. Tri- cet usus in Germania non receperit, ex» dent- . de Referm. tap.-f.MVi sta» pediret tamo. tam salubrem constitutio- 1 söiimr,urhi>^K» ad singulos majoresOrdi- nem observare ; ut secundum prateep» : mes sunt assumendi per mensem ante ordi- tum Apostoli nemini cite manus imponi ■nationem Episcopii adeant, qui Parocho tur, priusquam de ipsius statu, vita & ■aut alteri, cui magis expedirt videbitur, moribus sufficiens informatio habeatur. +»mmntat,fit nomi itibus 4 t deßderip Alterum scrutinium est, quodEpifcopo secus- Dc Scrutinio in Ordine faciendo. f 3^ secundam statuta antiquorum Caaonvtti difi. 24. 8c Trident. d. Sejs. XJ. cap. 7. incumbit, ut omnes ad ordinem accedere volentes feri* quarta ante ipsam ordina - tionem,vel quando Episcopo videbitur ad 2 civitatem evocentur. Episcopus autem Sacerdotibus aliisqtte peritis viris ßbi j*djHnüisordix*nderHmgenHt,psr[anam t atatemfinfiitutionem , mores , doBrinam , & fidem diligenter veßiget , & examinet. Singula, quae SS. Canones &Tri- dent. examinari volunt, breviter percurramus. ) Itaque ad examen generis pertinet inquirere , an ordinandus sit ex genere maculato circa sidem ; quia sacri Canones ab ordinibus excludunt descendentes ab haereticis, ac fautoribus, & defensoribus eorundem, usque ad fecundum gradum per lineam masculinam, & usque ad primum per foemininam,nisi eorum parentes ante mortem poenituerint,&Ecclesia: f reincorporati fuerint. Barb .incolle&.ad Trident.d.\cap. 7. & haec hseresis poena est,qua: ad instar criminis laefe majestatis etiam i* filiis punitur, eap. ver- gtKtis.lo.de Htret. L. quisquis s. Cod. uid L. Juliam Maje fi. tum ad ex ec rationem sceleris, ut parentes saltem in poena sil iorum terreantur ; tum etiam, quod filij interdum haeredes non tantum bonorum, led etiam vitiorum paterno* rum praesumantur, ideoque puniantur sine culpa sua quidem, sed non sine causa. In Germania tamen ubi haeresis licentiosius grassatur,non ast tam accurata hujus poenae observatio , dummodo descendentes ex haereticis ipsi probi Catholici reperiantur. f Judaei autem & gentiles per januam baptismi nunquam in Ecclesiam ingressi« sicut extra Jurisdictionem Ecclesias constituti ob infidelitatem puniri nequeunt, ita etiam eorum liberi a lacris Otdinibu* aon prohibentur. In persona examinaturordinandus, sit- ne servus, obligatus,bigamus, legitimus, aut corpore vitatus, ut in sequentibus tir. videbimus. Item de aetate ordinandi ÖC institutiones id est titulo, Gloss. in eap. quando difi. 24.) ia Tit.de Mtate tir qual. tractabimus. Mores probare debet ordinandus pec testimonium Parochi & Magistri scholas juxtaTrident. Sejf.zi. cap. s. Unde »n- fatrud Juris aut facti laborantes, & publice poenitentes ordinari prohibentur, cap. fin. de tempor.ordinandorum, cap. ex poe* nitentibus. f s. dist.fo. Dottrina requisita excludit illiteratos. £ cap.fin.de Mtate & qualitate.cap.illitera* tos. 1. difi.16. ad primam tonsuram sufficit, si ordinandus fidei rudimenta, itent legere & scribere (quod de materna tantum lingua, ciim Concilium aliam noa expresserit, Doctotes intelligunt) sciat. Ad alios minores Ordines promovendi praeter latinam linguam (quam in specie requirit Trident. Leis. 25. cap. 11.) etiam qus fui sunt Offici) nolse debent» nimirum quod ad ostiarium spectet Ecclesiam custodire, dignos admittere, indignos excludere: ad Lectorem sacra lectione fidelium animos ad pietatem excitare ; ad Exorcistam super energumenos,. & cathecumenos invocare ; ad Acolythum lumina, vinum & aquam adSacrir fidum deferre. Ad sacros Ordines assumendi scire debent ea, quae exercendo eorum Ordini coavß ,z.retJneat rame« De Ordinat, ab Episcopo. , I37 tamen Episcopalem titulum, & authori- Similiter etiam dicendum circa ordi- tatem. Dignitati vero, si forsan ob zelum natos ab Episcopo excommunicate , qui ingrediendaeReligionis, vel ut praeveniat characterem quidem, sed non executio- depositionem promeritam, ipsum Epi- nem recipiunt, & adeo si per ignoran- scopale officium , nomen ac dignitatem tiam fuerint a tali Episcopo ordinati, po- resignet. terit cum eis per suos Episcopos dispen- Quod fi igitur Episcopus loce tantum fari: si.scienter aut ex crassa ignorantia, cesserit, ab alio Episcopo invitatus quos- dispensatio ad Summum Pontificem per- cunque Ordines legitime conferet, nimi- tinebit; nisi religionem ingrediatur or- rum subditis Episcopi invitantis , pro- dinatus, quo casu proprius Praelatus Or- prios enim quos habuerat, per renuntia- dinis dispensare poterit, cap. r. & ibi tionem ä sua jurisdictione dimisit. Barb. num. 2. hoc tit. - Contingit tamen aliquando,quod Epi-- Quod Tr Episcopus excommunicatus ? scopus citra renuntiationem, defacto.tan- proprium subditum hujus excommuni- tüm ob metum hostium , vel-recuperari- .cationis 'ignarum ordinaverit, tunc didam sanitatem extra Dicecesinmioretur spenfatto inquit Vallenfis baetit. adsum* quo casu nihil juris in suos subditos amit- mum Pontificem pertinebit,ne Episcopus tit, sed eos etiam in aliena Dioecesi cum videatur dispenlare super proprio defe- licentia Dioecesani Episcop i (qyaesemper ■ ctu; sed non est improbabile, quoddo- ad exercenda Pontificalia in aliena Dioe- - xet Fanorm. .i» cap. ?%. hoc tit. num. f. celi requiritur) recte ordinat; -quod vel succeslor Episcopus vel etiam 4 Si dignitati quoque renuntiavit Epi- ipse Episcopus ordinans post absolutio- scopus, Characterem quidem Ordinis E- nem censurae obtentam id possit, sicut Sa- piscopalis indelebilem a se abdicare non cerdos potest absolvere peccatum suo potuit, & inde defacto ordinans valide mandato commissum. Hodiepost Con- ordinat} sed quia^xecutionem Ordinis ciliumConstantienseobfervanda est ex- ipse amplius non habuit, aliis dare etiam travagans Martini V. Ad evitanda scande licentia pr-oprij Episcopi haud potuit; dala ex qua Constitutione excom- ideo fi ab. odem sacros Ordines scienter municatus nun denuntiaruj t rii£uerit no- quis receperit citra summi Pontificis di- toriuspercuslbr Clerici, etiam in divinis spensationem,non habebit suiOfficijexe- vitandus non est, sicut hac dere prolixius cutionem; si ignoranter, poterit quidem in lib.V. in tit. de Sententia excomwuni- Epifcojsus proprius dispensare, nisi crassa cationis dicemus, & supina ignorantia fuerit. Minorum Praemissis de ordinatione ab Excom- 6 tamen Ordinum collatio, quL aliquando .mimicatostacta , quod imprimat Chara- non Episcopis , veluti Abbatibus com- -cterem, videntur obstare difficiles textus petit, -um licentia propriorum Praela- »in'cap, 1. 7. & 5. causa. 9. qu*ß* i* uh torum tali Epi scopo renuntiandi non de- : talis ordinatio omnino nulla & invali- negatur. cap. r. hoc tit. & ibi. Panorm. da declaran t..: led dicendum est cum aliiqueDoctores. ' Gloss. & Gratiano ibidem,quodharc ca- Eugej. In Decrst. Li*. I. S picula r zS Lib, I. Tit.III. pitiila non loquantur de quibuscunque excommunicatis, sed tantum de haereticis iliis, qui nunquam Catholici fuerunt adeoque potestatem ordinandi non acceperunt, vel certe, si de omnibus excommunicatis , aut prolapsis in haeresin loquantur, tunc haec fuerit quorundain antiquorum Patrum,& Doctorum opinio, posteriori Pontificum & Doctorum cen- 7 sura correcta. Circa hanc quidem interpretationem erroris arguit Gratianum Layman. in Theol. moruli de Saeram.Or - elinis cap.y. n. s. eo quod similia capitula possint facilius explicari, quod ordinatio sit invalida solum quoad effectum exeeutionis, non quoad impressionem Characteris: attamen non postum adsti- pulari viro caeteroquin doctissimo,quia in allegatis capitulis expresse dicitur, quod talis ordinatio tanquam a non habentibus potestatem salta pro infeüa habenda ßt, & per manus impofitionem petitis v filnus infliftum censeatur ; unde & iterari «tf- ceße ßt , quod minime probatur esse colla - tum &e. Si ordinans potestatem non habuit, si reiterari debet talis ordinatio, & habetur tanquam non facta, & vulnus infligens, ergo non impressit Characterem: indubitatum enim est, quod actus Sacra, mentalis utcumque illicite factus impri. mens Characterem reiterari nullo moda possit,ut inferius in Tit. de Sacramentis non iterandis, trademus. Ceterum Episcopus rite in Ecclesia i consecratus retinet Characterem Ordinis Episcopalis, licet in hreresin labatur, & ideo aliquem saltem valide ordinare pote st,etsi non licite, nec exeeutionem dafe. Sed utrum ei suffragetur Extravagans. jdd evitanda, si denuntiatus non sit, du. bitatur? Affirmat Navarrus eonf 10. de Hdtreticis. quod non fiat exceptio in d. Extravagante. In contrarium inclinat Zoefius hoc tit.num.q.eh quod haereticus amittat jurisdictionem ex duplici causa, scilicet propter haerefta, & propter excommunicationem; unde licet retineat tantisper oh excommunicationem non denuntiatam, non tamen ohh.vrcsuu Hsec jfosterior sententia est tutior & ante ftctum tenenda , post factum tamen videtur ordinatus secundum authoritatetn Navarri tolerari posse in Ordine suscepto. TITULUS XIV. De Aitate , & Qualitate , & Qrdine prsefi* ciendorum. §. I. De iEtate & Titulo Ordinandi. SUMMARIA. i. jEtas ejus requiratur in Minoribus} 4 i. Qua in Majoribus ? j. Mnnus ultimus fas cit inchoatus, p Natus ad initium septimi mtnßs censetur A* gitimus. Quid de defeUu UnitU diti4 $tl hoTastlbis sextilis i Orii- luA-» ICtCiSi; i-äusia» nulioc; e hi:e crtait 1 oriimr WOKUE Earmj Mxh os tj:;. ) f&i casi; siiiip; , miui! MISS ftofe tli'MTiS'SJ fflkltt j 0:iiä : % haßt- ktfi* ii’ De Altate, Qualit. & Ord. praeficiend. ?Z9 f K Ordinatus sttste legitimum xtatem recipit cha- rdtlerem>fed non exeeutionem- 7 , Quid fisuerit in bona fide, Ici etiam absolutus d sufienfione ante legitimam atatem celebras erit ? g, Buda e xtr ai a gantis est tolerabilis ignorantia- T Ractat quidem Compilator in hoc Imprincipaliter de atate,qualitate (st ordine eorum, qui dignitatibus ptsfi- ciuntur.(ut tamen in materia ordinationis pergamus, priüs de atatt & titulo sive beneficio ordinandi videbimus. ■j ffitas alia in majoribus, alia in minor i- ribtts ordinibus requiritur. Ad mineres quod attinet, communior est Doctorum sententia apudBarb. de Officio Episcopi, parte 2. Alleg. W.uum. l. quod prima tonsura, Lecforatus,Ostiariatus, &Exor- cistatus fipiem,AzQ\ythitm autem duodecim asnos completos requirat, sicut colligitur ex textu & Gloss. in cap. de ijt ^ f. dist. 28 -& eap. insingulis. J. dist. ^ 7 . Si qui autem Canones majorem aetatem in Ilis ordinibus prssiribant, ut i» eap. nemo %, dist- 78* illi explicandi sunt, ut loquantur non de receptione, sed de ex- excitioOrdinum, ut scilicet nullus assu- jmatur ad exercendos istos Ordines, nisi saltem arbitrio Episcopi suerit in State idonea constitutus. 2 Subdiaconatus olim annos ottcdecim, & Diaconatus viginti requirebat. Clem. ult. boc tit. hodie autem exTrident. Stfifi, 2 }. de Re forne, eap. 12. nullus potest promoveri ad fubdiaconatpsm ante annum statis vige fimum fecundum , & ad- Diaconatum ante annum vige fimum tertium. Sacerdotium olim, sicut & Epileo- patus triginta annos desiderabar, cap.q. 2. & 1 - difi.s%. exemplo Christi, ut existimant Doctorcs, qui teste Luca cap. 5. triginta annorum citra eilet, incepit pts- fi. Ordinatus bona fide ab excommunicato m» incurrit suspensionem , qua fit censura, io, Ordinatus Sacerdos ante legitimam ictatem etiam mala ßde, an hoc ipsi efficiatur irre-, ■gularis , quod Episcopo ordinanti concelebret ? xliia Summaria post n. so. dicare, & docere. Postea vero hsc stas licet luerit in Episcopis retenta, in Sacerdotibus tamen ad 2 s . anos restricta est argum .eap.cum infirmitas pedimentum tantum, & obstaculum Ca- 1$ . depanit, & Remis * nonicum, consequenter si nulla censora Dices I. non tantum in Bulla Extra« contempta, nulla etiam irregularitas in- vag.: iedetiam jure communi prohibitam tioducta fuit. Covar. in Re leti. Clem. esse ordinationem ante legitimam aetati furiosus, parte 1. §. 1. num. 4. Barb.rfe tem. de jure communi magis docere Officio Episcopi parte 2- Allegat, 16. interpretes, ob ordinationem ante tem- Kttm.22. pus non incurri censuram ipso tacto, Ied Notandum pratterea, quod jam insi- per sententiam judicis, nuavi, nimirum ordinatum bona fide , Dices II. Si ignorantia probabilis ex-, culat Dc JÜtate, Qualit. & Or& Praeficienti. - 14 s cuiata censura, quommodo ergo ordi-v ordinantur, respectu illorum nonhabet natus ignoranter ab excommunicato in- pro actu celebrationis, sed pro actu ordi- cutrit nihilominus susppensionem, ut in nationis, ne unusidemque actus duplici tit .prtced. de Ordinatis ab Episcope, qtti poena suspensionis, & irregularitatis pu- renunt. diximus.,^. quod illa suspensio niatur: facit textus/# eap. ^ 4 t fi Clerici* ordinati ignoranter ab excommunicato 4. de yudiciis. §. de adulteriis. Et si in : non sit proprie censura, quae requirit con- poenalibus termini sunt stricte & propri- tumaciam; qualis non ponitur inigno- iffimc accipiendi, certe non dicitur procante. L. fi ignorans, fo. f. Locati, sed prie celebrare,aut legereMislam,qui tan- tantüm defectus in dante, sive ordinante, tum concelebrat, ad altare non accedit, qui id, quod ipse non habuit, scilicet exe- corpus Domini non pertractat, nec seip- tionem Ordinis, dare haud potuit. L.ne- sum sub utraqjspecie communicat. Usus mo plus juris f4.fs.drR. /. quoqueEcdesix id confirmat, ubi prim* jo Demum quod aliqui docent cumBarb. Missa Presbyteri dicitur non illa; in qua de Officio Epi/c,parte 2* Alleg. \6.num. quis ordinatus est , & in qua principalis 16. Presbyterum ordinatum mala fide celebrans est Episcopus, sed quam deinde ante legitimam xtatem in ipsa ordina- perse solus & immediate celebrat. Hanc tionis milsa vigore d. Bull« Pij II. effi-^ sententiam sustinet Zypatus, d. I. nttm. 8 . cilüfpensum , & irregularem , eö quöd Quaranta in Summa 'Bullarij V. Ordo jam tunc Episcopo celebranti concelebe- verf. ampliatio ilia. & alii quam plurimi rarit, non putamus recipiendum j quia apud Bar b, d. num. 1 f. citati. Ecclesia illam Missam, in qua Presbyters De Titulo* SUMMARIA. 11 Titulas quid, cttr, 6 * ad quos Ordines requiratur I 12 Sublatis titulis antiquorum Canon hodie de Concil Tridente ordinandus debet beneficium pacifice postid ere. lj Non requiritur,ut beneficiatus tempore collationis habeat Ordinem benefici« annexum, jq. De titulo mense /y Titulus mtnft an debeatur illi, qui nonpotefi acquirere beneficium ? i( Pereunt e titulo unde alendus Clericus ? ij Titulus mensa non potefi constitui super sola obligatione personalised reale, tf In Ecclefiis collegiatis (j monasteriis requiritur tonsensus Capituli, uf Titulus mtn/a an poßit sonst itui d Citii ati- tms d oppidis { 20 Clericus suspensus tel depostus** gaudeat titula, i Ji Ad titulum patr insoni j quando quis ordinari i ale at J 22 Quantum debeat este Patrimonium J 2j Filius an postit [ordinari ad harcditateu* Patris t itent is ? 24 Sicut pater tenetur dare donationem propter nuptias, ita tenetur aliquid astgnare filia ordinando. 2f Religiös non habentestota perpetua tenentur habere titulum, item (S intalide profesti, 26 Quidfeciale /»Societate? ij Quales psnjt stnt tum de jure antiquo, tum hodierno Concile j Trident. circa ordinationes fine titulo? S z Cura 14 * Lib. I. Tit. XIV. §. I. j j jpUm non deceat eo«,qui divino mini- neque ea refignatio admitti valide postit, 'N, iftprin adscriptisunt, ut cum Ordinis mfi confi iter it , quod resignans aliunde ■dedecore mendicent, aut sordidum ali- habeat, unde commodo. vivat* «piem quaestum exerceant, ideo de jure Posset quidem alicui mirum videri,i} nemo ad sacros Ordines admittendus est, quomodo praecise ad titulum beneficij nisi titulum seu causam medium se ho- pacifice poistessi voluerit Cone, aliquem neste alendi, ostendere possit, tap, nemi- ordinari, cum tamen ante susceptosOr- 7sem i.cap. Sanltorum. 2. dist. 70. cap. dines Laicus beneficium Eccleliasticum accepimus, 1^. hoc. tit. cap. cum fecun - possidere non possit? Sed sciendum est, dum.l^.&cap. tuis zq. de Prabendis. quod minores Ordines recte suscipiantur Dico ad sacros Ordines :ad minores enim absque titulo , ut dictum, in minoribus ex communi sententia, & usu receptum autem regulariter quilibet beneficij Ec- est, contra Gloss. ind. cap. neminem,non clesiastici capax fit, etsi illud beneficium requiri titulum, quia Clerici in minori- Ordinem Sacerdotalem requirat; dum- feus, si se dericaliter sustentare nequeant, modo intra annum beneficiatus adOrdi- libere possunt a statu Clericali recedere, nem requisitum promoveri valeat, vel & alia negotia exercere ; propterea & etiam post annum, si justo impedimento constitutioTridentina ( de qua mox di- retardetur, cap. licet. 14. de EUÜ. in §. eemus ) de sacris tantum Ordinibus lo- cap, 2. de Institut, in 6. & cap.fi pro Cie . «jyitur. Joan. Honorius de Temporibus ricis.S. ubiGlojs.de Prabend.in 6 . ordin. num. XI. Gare. de Senes, parte r» In Germania quidem ubi praesertiminj4 n»m. f. Parochiis opus est pluribus Gooperatori- 12 Quamvis autem de jure antiquo ad bus, nec beneficia simplicia adeo sre- diverlos titulos aliquis ordinari potuerit, quentia sunt, ustus obtinuit, ut ad stolum veluti ad titulum beneficij , patrimonij, titulummenfk, absque alio beneficio Cle- haereditatis paternae, stipendij ab Epileo- rici ordinentur, qui ustus posset exigente jio sibi assignandi luper fructibus fuce sie necessitate tolerari, nisi inde abusus aiensie. Item & ad titulum pensionissubintraret, ut non tantum Clerici,penes vel stipendij aLaicoassignandisuperbo- quo; spes bona promotionis est: sed sine »is suis,ut notatur in allegatis Capitulis: delectu quicunque absque beneficio & hodie vero constituit Concil. Trident. spe beneficij ordinarentur , qui deinde, Sesti n.d* Reformat, cap.i. Ne quis de- cüm ante defectum virium ad titulum inceps Clericus Jacularis, quamvis alias non recipiantur, miseram plerumque & Jit idoneus moribus scientia, & itate, ad scandalosam vitam agunt. sacros Ordines promoveatur, ntsiprius le- Porro de ido titulo mensi vix est ali- Is git irae constet eum beneficium Ecclesiasti- quid apud Authores reperire, & tamen cum, quod fihi ad vilium honestum Jujst- nonnunquam gravis quaestio incidit; ve- tiat, pacifitt pojstdere, idvero beneficium luti. I, an Clericus ordinatus, si benefici» resignare nequeat , nist fall a mentione acquirere non possit, debeat interea ex ti- quod ad illius beneficijtitulüßt promotus', tuio alimentari, tamesi infirmus vel state DeiEtate, Qualit. te decrepitus non sit ? tzrt Si Clericus valeat se Missarum lectione, vel quocunque alio honesto negotio, & statum Clerica- .lern non dedecente alere, non debet necessario ali ex titulo , quemadmodum nec pater tenetur filio praestare alimenta qui se ipsum alere potest. L.si quis y.H. sed fi filias j. f. de ignoscendis (si alendis liberis. Quini si autem Clerico revera omnia media se alendi desint, & risa/«; mensa sit in terminis generalibus conceptus,tuncCleric-o ex rir«/o alimenta isl subsidium prsstanda sunt, nec inop- - probrium Ordinis Clericalis mendicare cogatur. Si vero titulus sit specialiter limitatus,& restrictus in casum tautumodö infirmitatis, vel senectutis , nec concedens timlamiidlk peritia Jeri possiqm ex misericordia talem recipiat, tunc quia verba non obligant ultra intentionem proferentis, & anas limitata causa limitatum producit essectum, videtur plane E- piscopo ordinanti, vel successori ejus saltem de bonis Ecc'e ia um onus alendi incumbere, usque dum Clerico de beneficio provideatur. Etenim ad Episcopum pertinet consulere honori Ordinis Clericalis, sibique imputare debet, quod ordi- näritillum, qui per sufficientem titulum in omnem casum provisus de alimentis non fuit, argum. cap.z. 4 . 16. d( Prab. Unde fiet, utEpifcopi reddantur cautiores, ne quoscunque tam facile ad Clericatum recipiant, &ne uni plura beneficia, quam honesta ejus sustentatio requirat, conferant. { 11. Quaeritur, quis debeat alere Clericum, si ob interitum bonorum , super quibus titulus fundatus est,vel ob bellum aut pestem titulo frui nequeat ? ty. st- & Ord, proficiendi. 14J? militer ab Ecclesia alendum esse; si enim Ecclesia in necessitate debet alere pauperes etiam Laicos, multo magis Clerico« tänquam proprie ad suam curam pertinentes: aurum Ecclesia habet ,ait D.Am- brosius i»cap. aurum^o. caufe.xz.quast. Z. wm ut servet , sed ut eroget & subveniat i» necessitatibus. 111. Quatritur a quibus & super qui-i’j buscebus titulus mensa concedi debeat ? Hr. titulum quidem aeque a perlonis Lai- cis, quam Ecclesiasticis constitui posse* “non tamen super sola obligatione personali, quia mortua persona concedentis, & forsanhrereditate nulla, aut tenui relicta Clerico deperiret titulus. Debet ergo titulus assignari cum obligatione reali & hypotheca bonorum tot & tantorum, ut ex eorum reditibus Clerico possit esse .sufficienter proviium, quod ex prudenti arbitrio Episcopi dependet; qui & illudi diligenter advertere debet,ne hujusmodi' bona sint prius tere alieno gravata. Cae- terum titulus super bonis itafundatus,est: onus reale , & transit ad quemcunque possessorem jure ordinario hypotheese. Quod si a Monasteriis vel Ecclesiis I 8 collegiatis concedatur titulus ,non requi- rirurquidem hypotheca, quia bona Ecclesiarum non poterunt regulariter alienari ; requiritur tamen consensus Capituli,alias enim successor in dignitate noa tenetur stare obligationi sui antecessori* line utilitate vel necessitate Ecclelite coa- tractae, per ea, quae traduntur in cap. peu. de fidejussor, (si cap. i. de Solut. De Civitatibus & oppidis non videturj ^ fatis secure acceptari titulus a solo Magistratu, & Senatu civico subscriptus, nisi vel is,in cujus dominio est locus, vel major Lib. I. Tic. XIV. §. I. '44 jor pars Civitatis «onvocats consenserit, vel statutum aut consuetudo sn in loco, ut solus Magistratus possit Civitatem Vel Oppidum obligare, aut certetnagistratus fc suosque haeredes, & bona in subsidium obhgarit : regulariter enim Civitas ex contractu quorundam non obligatur,nisi indictis circumstantiis, vel sicut in mutuo probetur versum iu ejus utilitatem, alias verö non civitas, sed illi, qui contraxerunt, tenentur. L, Civitas %-j. ff 1 de Rubus creditis. Rheyger tn Thcjauro juris,. Verbo s Civitas, »um. 6,. a0 Qusritür IV. an Clericus, qui ob delictum iblpensus vel privatus est beneficiis,aut depolitus verbaliter,debear ali ex Titulo 3 , fy. Esse dilparitatem, an persistat in contumacia ad petmdam ablolu- iem, vel dispensationem , aut non J Si prius,non debent ipsi dari alimenta, ne non curet absolutionem, cum possit per (tam sibi prospicere. Si posterius, docent communiter cumGloss. fin. in cap. ftud. dijf.fO. & Panorm. i» cap. pastoralis f 3. §, verum de Apellat.nnm. 16.quod, ne cogatur mendicare, debeant ipsi ex beneficio , a quo solpenshs vel privatus «st ,, relinqui alimenta , -si non integra , filtern in supplementum , in quantum ca ex.lectiöncjvliflatum,vel alio honesto labore habere non potestsicut in simili traditGodofred. add. L.f. H.7. ff- de -Agnoscendis e Uberis. . quod si filius possit se ex suo'opisicio saltem pro parte alere, non teneatur pater integraaiimen-- ta praestare. Sed quid,si suspensus ob officio vel de-- positus nullum prius habuerit beneficiü praeter titulum mensa ? Puto, inprimis repetendam «sse modo datam distinctionem , an sit in connrthacia nec ne ? fi !1. lud , per denegationem alimentorum ur« geri debet ad resipiscentiam,& petendam absolutionem; si istud, quia ob delictum Clericus non debet fieri mendicus ob ho. morem OrdinisClericalis, plane existimo esse huc aecomodanda, quee superius in iprima & fecunda quaestione dicta sunt. Praeterea quiamonnunquam contingit ordinari, qui ex proprio patrimonio, pen- 11 sion e vel stipendio vivere possunt,ideo de his rursus statifit Tridentinum d. Sejs.zi, cap, 2 , ut patrimonium velpenfionem (i- linentes ordinati posthac, non pojfint , niß ’i iis,quos "Episcopusjudicaverit ajsum- ndos pro necessitate vel commoditate Ecclesia* rtim suarum ; eo quoque prius perfiefte, patrimonium illud, vel penfionem vere ab 'illis obtineri quaque a se alienare , vel ab* dicarenon valeant, ni fi aliunde ostendant, fi habere, undevtoere pojstnt, &c. Debet autem patrimoniumfundari super rebo* 'immobilibus, vel talibus, quae iminobi. Jibus comparantur, uti sunt census & an- . nui reditus. Si contingat necessitatis, vel utilitatis causa bonum patrimortij vendi, aut censum redimi, id non aliter, quam cum licentia Episcopi fieri poterit,qui Li curabit, ut pecunia rurius vel in immobilia, vel alios census collocetur'. Ipsa verö quantitas patrimonij deter-rz minata in specie non est, sed in genere,ut sit tanta, quae ad victum honestum sufficiat. , Ulu apud nos receptum est, qued capitale miUe imperialiü reputetur Juffi* 'cienspatrimonium, & nomine patrimo . «//intelligitur non tantum, quod filius en haereditatepaterna,ied ex quocunq; alio titulo ceu suum, vel proprium possides vd etiam in uiunstructu ad vitam habet, Vide». De Mtatc, Qualit, Videatur Btfb. in CoäeSl. DD ad cap.t . Tridtnt. Sef. 2 1. nuta. j6. & [eqq. 2Z De filio & quaestio,an ad futurae hereditatis paternae titulum ordinari valeat,si defacto nulla alia bona habeat ? Ratio affirmandi videtur, quod filius sit haeres certus & neeeffarius.ac iam in vita parentis quas dominus bonorum paternorum fictione juris habeatur. §.fuiauttm 2.ln- flit. de heredum qualit. & diff. Item quod patri incumbat onus alendi filium. Nihilominus negativa tenenda est cum Ugolino de Episcopi oficis. C 4 p. 2 S. §. 9. num.%. Garcia de Beneßc.pert. 2. cap. s. nttm.sz. quia Trident. vult ab ordinandis patrimontum vere 8C non ficte obtineri j bona enim paterna incerta sunt, potest enim pater in- vita dilapidare, totus obaeratus decedere, filium ex caula superveniente exhreredare. Alimenta quidem debentur filio ä patre, quamdiu pater vivit : si pratmoriatut, facile e« venire potest, utobats alienum , vel justam exheredationem filius sine alimentis sit. , 24 Docent tamen Authores', quod sicut pater tenetur filio aut filiae profanas nuptias habituris substantiam de bo»issuise» donationem propter nuptias , aut dotem assignare. L.fi«. C. de dotis promifiene. ita similiter quid teneatur facere, si filius aut filia Ipiritualesnuptias per susceptionem sacrorum ordinum , aut ingrdlum religionis celebrare intendant. Barb. de Ojpiio Episcopi parte 1, Aileg. 99. num. 63. Sanch. de Alatrim. lib.q.dtsput.26. num. 7. as Licet porro allegata Concillj constitutio t anwm de Clericis saecularibus loquatur, &nen de Religiosis, qui per pro- Engii Iv Decket. Lib. I. ■ & Ord. Praeficiend. rjf sessionem in Monasterio hos ipso jus ad alimenta perpetua acquirunt, declaravit tamen Pius V. inBulla, quae incipit manus Pontifex, eadem constitutione etiam comprehendi cujusctmque Ordinis Clericos Religiosos , sive saeculares modo Religiosorum in communi viventes, qui professionem, stabilitatem perpetuam in Ordine non faciunt, ita ut sine speciali titulo ordinati suspensionem incurrant. Insuper sacra Gong. Card. in-, terpretata est, hanc Pij constitutionem habere locum in illis, qui in quacunque Religione professionem invalidam icü enter &-mala fide emitttmc. Patribus Societatis a Gregorio XII1.26 inBulla: ^Ascendente Domino concessum est, ut tametsi vota tantum simplicia emittam, nec stabilem faciant ab initio ante quartum votum professionem, nihilominus sinealio7sir«/o©rdiBari possint Sed quia frequenter contingit ordinatos e Societate dimitti,ttinc Praelatos ejusdem. Societatis teneri, -dhilistö devictu honesto providerc^usque dum sufficiens beneficium assequatur, ex Declaratione Sixti V. tradit Barb. in colle tl. ad ditfumcap. %. Trident.Sef. ii. nitm.zi. & de Ojf.c, Episcopi parte 2. tAlleg. I§. Postremo Concil. Trident. stpk d.~“l cap. 2. contra promotos line titulo innovat poenas antiquorum Canonum. £t quidem de jure communi ordinator tenetur alere ordinatum sine titulo,usque dum beneficium eonsequatur. cap. %. 4. & cap , tum secundum Apoflolum 16. de Pr num > 7 0, ■£ 3, censet* 14 « Lib. I. Tit censet, nisi Canomcatui sit sikem Ordo Subdiaconatus annexus , non reperiri quod aliquid sit per Trident. circa Cano- nicatus mutatum, quo minus 14. anni sufficiant. Etenim in Sejs. 24. de Reform, cap. i2- tantum ad dignitates , & personatus, quibus cura animarum nulla subest, retas viginti duorum amorum statuitur: Ter sonat um autem & Canonicatum fim- plicem C praesertim in materia juris veteris correctoria, ubi termini sunt proprie & stricte accipiendi ad correctionemJurium evitandam, c. cum expediat 2 ?. de E- leB. in 6.) esse diversa paffim, apud DD. legitur, nam dignitas & perfonätus.ügm- ficant specialem praecedentia & eminentiam prae reliquis Canonicis.Barb.twCW- leEl.add. cap . 12. Trident. num . u. Tamb. dcffure jibb. tam. i. difit. r. quafi. 2. num. 3. Attamen idem Barb. d. alleg.6o.num.“lo. aliquot declarationes Cardinalium adfert, per quas aetas 2 2. annorum adCanonicatus desideratur.ad* dit vero insine, nisi illas declarationes in- telligamus , ubi Canonicatus solent esse sacris Ordinibus annexi ante factam illorum distributionem. Nota VII. quod Concilium Trident. in eodem cap. 12. statuerit, ut nemo ad dignitatem , Canonicatum aut portionem recipiatur, nißqui eo Ordine sacro aut fit initiatus, quem illa dignitas,velprabefida requirit, aut saltem intra annum initiari valeat. Icemrwt in Eccleßis omnibus Catbedralibus omnes Cononicatus ac portiones habeant annexii OrdinemPres - ßyterij , Diaconatus , vel Subdiaconatus. Episcopus autem cumConfilioCapituli de - fignet, ac dißribuat, quibus quisque Ordo ex [aeris annexus impofitrum ese debeat, XIV. §. II. ita tamen , ut dimidia saltem pars Preu byteri fint, cateri vero Diaconi,ariiSub. dia om,Ubi autem consuetudo laudabilior habet, ut plures vel omnes ex Canonicis fint Presbyteri, ea omnino observetur. Notandum VIII. Licet in beneficiis?^ curatis statutum fit, u t qui intra annum ad Ordinem Sacerdotij cessante justo impedimento promotus non fuerit, elapso an- no ipso jure beneficio privatussit.c^.Z,». cet can, 14. & cap. commissa, jf. de EleB, in 6. attamen in Canonicatibus simplicibus non inducitur propterea ipso jure privatio, sed Canonico non suscipienti ordinem requisitum subtrahenda erit dimidia pars distributionum quotidianarum, & crescente contumacia per sententiam. demum privari poterit. Cltm. 2. hoc t'it. Barb. in TraBatu de Canonicis, Si dignitatibus, cap. 1 6.num.\ 0.& 10. Qutestionem hoc loco mo vent Docto -17 reS, an accipiens Canonicatum sine intentione suscipiendi illum Ordinem, quiCa- nonicatui annexus, peccet, Lc teneatur ad restitutionemfructuum,si v.g. posteäCa- nonicatum resignet non.fufceptoOrdine? Aliqui simpliciter .utrumque affirmant, propter textum, in d. c. commissa. §.r v. 20 . Sicut balsamum aromatizans odorem dedi &c. Solennitates porro & modos unctionu ,x Pontificali & Pastorali libro desumere «portet; & mysticam rationem ac internam, & Spirituales unctionum operationes diserte describit Pontifex incap.unico hoc tit . Omislis aliis unctionibus ad alios titulos pertinentibus, hic de unctione Sacerdotum , ac Imperatoris » & Regum iireviter aliquid dicemus.. Ad unctionem Sacerdotum in manibus eorum per Episcopum fieri solitam,, sciendum est , non esse de Substantia Sacramenti Ordinis Sacerdotalis , sed esse tantum de necessitate praecepti, & Ecclesia: Caeremoniam: potestatem autem Sacerdotalem per aliam materiam & formam conferri: nimirum pote flatem consecrandi per traditionem calicis cum patena, & illa verba -.Accipitepotestatem offerendi Sacrificium Deo ; & potestatem remittendi pecsata , per impositionem manunm cum illis verbis: Accipere Spiritum Sanffum quorumremiferispeccata &c. Quare si contingeret, per infirmitatem ordinati, vel ordinantis impediri unctionem,non propterea tota ordinatio nulla, & reiteranda esset, sed illa tantum Caeremonia Unctionis supplenda foret,, ut in titulo sequenti explicabimus.. Circa unctionem Imperatoris &Re- gum ( propter quam Imperator Sura- ttfstmus dicitur) notandum est in primis,. ^ in Veteri quidemTestamentoReges un- ctos suisse in capite, hodie vero pol! Ad- ventum Christi, qui Caput estEcclesi*, cujusque personam Pontifices repraesentant, tantum Pontifices & Episcopos ungi in capite , Principis autem unctionem ad brachium esse translatam, per brachium enim Principatus, & Regimen congrue denotatur, prout Samuel poni fecit armum in convivio ante Sauf, quem unxit in Regem, i. Regum 9. Ungitur autem Imperator a S. Pontifice, vel cui is commihnt.cap.venerabilemn.dzEle8, Reges vero a suis Metropolitanis. Sicut refert Hostiensis mSumma hoc tit. num . 8- quod olim Reges Germani* unxerit Archiepifcopus Coloniensis,Reges Ang« li* Cantuariensis. Sciendum quoque ex d. c. venerabilem. quod Imperium Rom. per Leonem III. summum Pontificem ä Craccis ad ' Germanos in Personam Caroli Magni translatum fuerit: nam. quia tunc temporis Gr*ci Imperatores Ecclesiam Romanam in Occidente aLongobardis aliisque hostibus infestam partim non potuerunt, partim Hsretici noluerunt de* feudere, necesse fuit alium Ecdesi* defensorem, & patronum inquirere , quäm defen- De Sacra Unctione. Ist defensionem victoriosc praestitit Carolas Magnus origine & sanguine Francus prope Moguntiam natus, ideöque Romae a Leone III. in die Natalis Domini Anno Christi DCCC. Imperator declaratus, salutatus, & coronatus est. Annal. Ec- cles. Baron. Anno Christi 800. Gloss. i» d. c. venerabilem Bellarm. de Translttt. Jmp.lib.i. Quod autem summus Pontifex habeat jus in mundo supra Imperatorem, & iit constitutus super gentes, & regna,ut evellat,est dijstpet,^ adißcet, & plantet, quatenus agitur desalute animarum, & rectä Ecdeii-e gubernatione, in Titulo de Majoritate (st Obedientta traditur. Hinc etiam est, quod Sacrum Imperium Romanum dicatur, non solum quod per Successionem a Romanis Imperatoribus Julio, Augusto, & canteris acceptum Iit , sed etiam quod Imperator speciali obligatione, & juramento Ecde- de/iae Romana: Advocatus, & Patronus habeatur.. Clem. Romani, de jurejurando d. c, venerabilem. Eoque sensu inc.in die I f. de consecratione aist. 4 . & in Glois. in d.c. venerabilem in st. transtulit. Teutonici dicuntur habere Regimen Ecclefia Romana, scilicet in temporalibus. Praeterea summus Pontifex jus eligendi Romanorufh Regem, & Imperatorem ( qui sit unus ex Germanorum gente,& familia, neque haereticus, aut excommu- nicatus, vel alias ad regendum inhabilis Text. & Abb. in/ape d. c. venerabilem ) Principibus Germaniae concessit, fuitque hoc jus Electionis ab initio penes omnes Principes, deinde Successu temporum ob difficultatem cpnventionis ex Principum consensu ad VII. Electores restrictum est. videatur Baron, in Annal. Ecclefiast. Ano Christine, sibi vero Pontifex examen, confirmatione, coronationem, & unctionem Electi Imperatoris reservavit: item etiam, ut si Electio de duobus in discordia contigerit, & Electores admoniti praefixo termino non convenerint, litem dirimere, & alterutri Electo favere possit. Non tamen videtur oh Electionem indigni, v. g. excommunicari, aut alias inhabilis jus eligendi pro ea vice amissum, & ad Papam pertinere, sicut in ElectionePraelatorum Ecclesiasticorum : nam hoc in Electione Imperatoris non reperitur statutum, nec in poenalibus debet fieri extensio, nisi Electores moniti, nollent auc diu differrent alium eligere. Plura in hac materia ex jure publico , & Aurea Bulla Car oli IV. desumenda sunt. TITULUS XVI. De Sacramentis non iterandis« SUMMARIA. t. Qua Sacramenta nequeant iterari ? rit adbibitum qualiter deleat hic dcfcRtts s, Ch araä er quid? suppleri ! 3' Irregularitas qua contrahitur ex rebaptiza- 6. Manuum impofitio in ordinatione Presbyters tiont an etiam ex iter at a confirmatione ? omi/fa qualiter supplenda ? 4' Chrisma an fit de fubflantiaConfirmationis? p. Conciliatur ch. C. cum C. SubdlÄCOBUS §. Si in Confirmatione pro Chrismat e oleum sut. dist.23. Tria 1 r Lib. I. Tit. XVI. T Ria flint ex Sacrarftcntisquae Cba- moveri possint, cap. 3 . de apostatis cap, ralterem invisibilem in anima sil- qui in qualibet ic.cauf. 1. queefi. J.atp, scipientis imprimunt, nimirum Baptis- eos, quos 11 8 - de Confec. dtfi.q. ita etiam mus, Confirmatio, & Ordo, ac proprerea ex reiteratione Confirmationis ( ut Isepe sine sacrilegio reiterari non posl'unr,Trid. apud plebejos contingit) vel Ordinis } SeJf.j. can. 9. Quod fi vero in eorum Affirmative ex paritate rationis quidam collatione aliqua caeremonia,quae non est relpondent cum Navar. in AUnualicap, de substantialibus, omissa sit, illa proxt- 27. ».247. Negativa tamen ftrme mo tempore supplenda erit. communior est, quia irregularitas non Est autem Character, qtf em dicta Sa- ex paritate rationis tanquar» pccnalis,sed cramenta imprimunt, fignum Spirituale ex textu expresso desumenda est, cap.is, (fi indelebile anima impressum, quo fu- qui 18'. de Sententia excom. in 6 . Covar. fdpiens Chrißo duci Principi, fummeque inRelell, Llsm.fi furiofus.inprine..prime Sacerdoti unitur , & in illius Servum, partis.num. 8 . ac Hamicid. Militem y Ministrum ad divinum cultum Utrum autem irregularitas ex Baptis- deputatur, &conßgnatur-.Baptifmonam - mo reiterato, etiam ab ignorantibus cunque consignatur in servum Christi, & trahatur V videantur pro utraque semen, domesticum Dei : Confirmatione in mi- tia Na var.&Covar.css. locis.&C Layman. litem, ad confirmandam, tuendämque in Theol. mor. dt irregularitate cap. 7. illius fidem: Ordine deputatur in difpen- nam. 2. ut propterea in casu contingente satorem mysteriorum Dei; cujus rei te- ad cautelam Episcopus tanquam in jure ftimonium habemus apud Apostolum 2. dubio dispensatione, vel declaratione uti ad Corinth. i. v. 2 2. ibl: Qui unxit nos possit, per ea, quae tradit Garcias de Bt- Deus & signavit nos, (fi dedit pignus Spi - nefietis parte 7. eap. 2. n. ip. ritus in cordibus mstris. & ad Ephes. 4. Dubitatur II. Utrum Confirmatio rei- ^ ■p. 30. Nolite contrifiare Spiritum San terari debeat, ii Episcopus per errorem Ilum, in quofignati estis in diemRedemp non Ckryfmate, ftdolto bentdiclo confir- tionis. Ubi p tr fignationem, de qua Io- mandu unxerit.■‘nihil tali casu esse heran* quitur Apostolus, SS. Patres, & Ecclesiae dumpsedeante supplendum,quod incauti Doctoresunanimiter Cbaratterisirnprtf- fuit omissum, expresse respondit Pontifex in eap. i. hoc ut. Unde plerique fiontm intelligunt. Caetera Sacramenta, nimirum Poeni- Canonista? inferunr, non esse de essentia tentia, Eusharifiia , Matrimonij , & Ex ■ Sacramenti Confirmationis , fcd tantum tremet unitionis reiterabilia sinat; tum de necessitate praecepti quorfeonfirman- quia Characterem non inprimunc; tum dus praecise Chryjmate & non Oleo uHga- quia propter fragilitatem humanam illis tur, alias propter omissionem Chrjfmatis sepiiis indigemus. ; ■ Confirmatio nulla,, & omnino reiteranda Dubitatur I. Utrum ficut ex reiterario- forer. Navar. in Manuali, cap. 22. ». 8- ne Baptismi baptizans,& baptizatus fiunt Covar. Fariar. Resolut. 1 .1 . cap. 10. #. irregulares, quu mima» ad Ordines pro- 4. Sed inquies, suppletio in hoc casu solo f fielst- De Sacramentis nan iterandis. 'Jniiit siti? »'It:!; «lOti! onlit;; Mi»i: :aar.5r ;u!a:;;;. jpas init« iiss: apt/i i itastih: orate; ;itk km: is äff 1'canc 1 Ä» xtitiM r l still» !|BO? itifim jiltfic pfe itptei scJtar- icotfi® lOiftt 'Jrf reise* tf, !(■ jccalii' J» m batfimo fieri non potest ; 2'SlZ hcc ssset contra morem Ecclesiae, uc quis solo Balsamo ungatur; & balsamum non cotn- mixtumoleo nonestChryfma, &confc-. quenter primum oleo , & deinde balsamo ieparatim unctus, necdum dicetur Cbeys- ntatt uncius ; si vero Ch-yfmt denub adhibeatur, erit utique reiteratio Sacramenti ? ty. hanc suppletionem faciendam eile per inunctionem Chryfmatts, sed verba Confirmationis , vel adhibenda non esse, sicut videtur tenere Covar. cit.loco. vel adhibenda esse sine intentione tamen reiterandi Sacramentum, & solummodo cum intentione supplendi de. feststen, uti docet Navar .hoc tit.Conftlio primo in fine. 6 Dubitatur Ist. quomodo intelligen- dum sit , quod i» s. fi», hoe tit. dicitur, fi in ordinatione Presbyteri mantis impofi- l/o omissa sit,nihil innovandum,sed illam tantum supplendam esse, cum tamen >»4* ntis impofitio non sit mera cajremonia, sed materia&substantia' : quid illius ordinationis , qua Sacerdoti datur potestas remittendi peccata ? Duae responsiones adferuntur : primo quod non lit reite« randum totum Sacramentum Ordinis, sed s upplenda illa tantum manuum impo- fitio omissa, quia Sacerdotium ex duabus partialibus ordinationibus persicitunj; per pumicum traditione Culicis,pate- na. datur potestas i nCorpusCbristi verum lcilicet consecrandi illud : per alteram cum imposttione manuum datur potestas Corpus Christi mysticum, lcilicet, ligandi & solvendi, &r. Haec posterior potestas quamvis sine illa consistere nequeat, sed eam necessario praesupponat, illa tamen potestas consecrandi potest stare sine hac posteriori,prout Christus utramque potestatem diversis temporibus contulit; illam in Ceena, istam post resurrectionem suam, yoan.z. O. Altera responsio est, quod cap, fin.hoc tit. loquatur de manuum impositione, quae in prima particulari ordinatione ante traditionem calicis & patente adhibetur, quae tantum caeremonia est, & nihil substantiale. Dubitatur IV. quomodo incap.Sub- diaionus ) f.dist.23. dicatur, Subdiaco- num non accipere manus impositionem, cüm tamen contrarium asseratur in cap . i. hoc. tit. quod Subdiaconatus non accipiat manus impositionem consecra- toriam, siu per quam ipse Ordo conferatur , sed beuedictoriam. Gloss. & fanor. /'» d. cap. 1. hoc tit. Alij putant errore Typographorum i» eodem tap. 1. pro Diaconatus scriptum esse Subdiaconatus , & ita ex quibusdam Exemplaribus demonstrari posse. Barb. ibidem u. I. T I T V L V S XVII. De Filiis Presbyterorum ordinandis vel non. SUMMARIA. /. Piius Presbyteri etram legitimus Sei legitima- a. Illegitimi e^uamSis adOrdines dispensati,non tus fien potest succedere in heneficiopatris, postsunt habere etiam diststtmilt b-.nesicium Engel Lm DtcuET. Lijs, I, U in eadem Lib.L Tit. XVIL >54 t» eadem EeeUsta , ubi sater habuit , nec quotis modo ministrare, j. An suecestio in. beneficio etiam resteäu \Pa- tris/ collateralium, 0 nepotum intcrdiüa fit! (fi quid steciale inrefignatione ex Bulla PijV ef. Nepotes ex filiis ihegitimis Presbyt. an eodem jure censeantur: quo filij ? f. Exposti i postintne admitti ad Ordines ? Gicur ia l\oc tit. generaliter de Illegitimis , quatenus irregulares, & ad sacros Ordines inhabiles sint ; tum quod reputentur personat viles, quibus indignum est conferri Clericalem , & sacerdotalem dignitatem; tum ad execra- tionem paterni delicii, cujus memoriam continuo per liberos in Ecclesia repraesentari indecens eil; tum denique,quod paterna: incontinentia: imitatores exilli- mentur. Syl. fiirbo Illegitimus nuns. i. Materiam illam totam aliquot quaestionibus magis practicis explicab.mus. Quaeritur l. quare hic titulus de filiis Presbyterorum inscribatur, cum tamen non loliim isti, sed alij quicunque illegitimi a sacris Ordinibus excludantur? hi. quod inCapitulisfab hac Rubrica positis potissimum agatur de filiis Presbyterorum, non tantum quatenus illegitimi & inhabiles sunt ad Ordines, sed etiam quatenus legitimi ( puta ante Clericatum ex uxore legitimanati)Iegitimati vel dispensati, non possunt obtinere -beneslciunu, quod pater eorum immediate ante (secus si media aliquapersona extranea intercel- serit. c.j. hoc tit.') habuit, ne successio quasi hereditaria in beneficiis introducatur, cum impiorum illa vox sit ; haredi - täte possideamus Sanft stari tsm Dei. Psalm . 82. v. i j. e. ad sxtirpandas, iu & pafi- fim. htt tit. i Suis psstii itm iUegitimis distenfiart ad Ordines (fi beneficia . 7 . TiistensatiosuperNatdUbus,(fi beneficiis per illegitimi* obtinendis est st r: 3 .e interpretationis, g. Illegitimus distensasus ad Ordines, at; censeatur distensatus ad beneficium ? p. Cum illegitimis an dispensare postit Episcopus, quando illegitimitas est occulta - 10. jLegitimati an stnt ad Ordines admittendi f Specialiter, ut paterne incontinentis L memoria a locis lactis, que maxima pu. r itas sanctitasque decet, arceatur, circa filios Clericorum illegitimos, quamvis ad Ordinesdsspenlatos, constitutum est,ut in Ecclesia, ubi eorum patres beneficium aliquodEcclesiasticum habent authabue- runt, quodcunque etiam dissimile beneficium obtinere , aut in dictis Ecclesiis quoquo modo ministrare (ne quidem ut musici simplices. Card. declaratio apud Garciam de Beneficiis, p .*]. cap.^.n. g£.) nec pensiones stiper fructibus beneficiorum , quae parentes eorum obtinent, vel alias obtinuerunt , habere valeant, c. z. cum decorem. 1 s. c. ad obolendam. l6. hoc tit. Trident. Scff. 25. de Reform. c*p. 1 5. Quaeritur Is. an a successione in bene- j ficio non tantum filius, sed etiam pater, 7 frater vel nepos prioris beneficiati excludatur? Ratio dubitandi est, quod etiam his competat haereditaria successio jux- t*Nov.n%. tp. de patre, fratre,alio- ve collaterali communius receptum esse, non excludi, eo quod jura de his non loquantur, & alias odiosa , & restringenda stnt. Neque jus successionis ita proprie in ascendentibus, & collateralibus sicut in descendentibus (quos ipsa naturalis ratio ad successionem vocat. L. cum rati» f. ff' de bonis damnatorum') esse in* teilst De Filiis Presbyt. ordinand. vel non. 155 telligatur. Barb. in Colle ci. ad d. cap. i y. Irideut. num. 7. y s, De nepote est aii- qua distinctio scienda, nimirum, ut non postit ei beneficium conferri, fi iuo patre mortuo immediatus haeres Avi sit, tunc enim proprie jure haereditario veniret, & haberet locum,quod dicitur} appellatione filiorum etiam nepotes contineri; postit autem conferri, si beneficium avi petat, patre suo vivente; quia tunc in gradu remotior id jure haereditario petere non censeretur. Innoc. in c.ad e xtir pandas. b. tit. Zocs. eod. tit. num. 10. Qiiid| vero speciale sit, circa beneficia resignata, ut ea non possint consanguineis admittentium conferri , videatur Bulla Pij V. Quanta. Et licet Bulla tantum utatur termino admittentium, admittere autem resignationem, & resignare, utique diversa sint, praesertim in materia o- diosa& juris communis ac Ordinarioru restrictoria, possitque specialis ratio este circa admittentium consanguineos, ne in favorem illorum directe vel indirecte adigatur quis ab ipsis admittentibus ad resignandum ; nihilominus apud Gare. de benefp.pp. cap.2. num.2l'i. & p. IT. cap. 3. »um. 266. refertur declaratio Cardinalium, in qua pro termino admittenti, um ponitur, vel suis, vel resanantium consanguineis d'f.quia vero illa Bulla habet plura alia Capitula, nimirum ut resi- gnationes beneficiorum non nisi cx causis ibi expressis admittantur: item ne vel signo aut nutu lucceslbr in beneficio resignato denotetur &c.qusnon ubique pra- cticantur, hinc eam non ubique receptam este tanquam Ordinariorum facultatum multumr estringentem testaturZy- paeus in Amal.jfur. f 1- sezio in Traxi Episcoporum parte 1. cap. 1. num. 27. tum argument. d. cap. cum deputati, tüm quöd in dubio pro Iegiti- rnitate silij, tanquam pro parte favorabiliori, pralutuatur. Verum negativa probabilior videtur, eo quod praesumptio in dubio desumatur ex lllis.qua: communiter, & quasi certo accidunt; communiter aucem, & ordinarie quotidiana expe- rientilteste accidit, ut illi tantum exponantur, qui ex illegitimis congressibus nati sunt. Nec obeli d. c.'ttm mpu'ati. quia loquitur de totoalio casu,& ubi .gi- tur non tam de quaestione natalium legitimorum , quamde patria & aetate,ut ex Gloif. ibidem in s. nationis, apparet. Ad ratione asegatam 32. eam imprimis absolute vera non esse teste Aiziato.f« 7 {egul. de prefitmpt. num. 12. & deinde unam praesumptionem per aliam fortiorem elidi. cap. 4. de Procurat, /, divus 7. jf. de in integrum refi. «Pro hac opinione videatur Covar. in ReleEl. Clem. fi furiosus. de homic.partex.in p>incip.n.^. Gare. d.parte 7. cap.2. num. 8. Fatetur quoque Piafezius. d.Uco in fine, hanc posteriorem sententiam esse communem, & se vidisse in curia pro expositis dispensationes ad Ordines expediri. Covar. tamen cit. loco, putat, propter authoritatem DD. prioris lententia’, expoiitumaiiquem de- facto promotum in Ordinibus administrandis tolerari posse. 6 Quaeritur V. Quis possit cum illegitimis dispensare ? ty. cum irregularitas hsc humani potius, quam naturalis juris fit, aut divini, ideo dubitandum non est, quin S-Pontifex circa eam dispensare possit, & soleat, csp. innotuit. 20. de Eleft. & quidem ad sacros Ordines , & majora sive curata beneficia regulariter nulli alij dispensatio competit, quam Papae; & cui is speciali privilegio conceilerit , ikur Nuntiis suis, & Legaris concedere lolet, Ad minores autem Ordines, & benefici- cium simplex etiam Episcopus dilpenfa- re potest, cap. j. hoc tit. tn 6 . & sede vacante etiam Capitulum,quod in jurisdictionem Episcopi succedit. Navar.Ciw« filto 7. hoc tit. Declarant vero Doctores d. c. i. h. t. in 6 . tantum procedere in beneficiis simplicibu, minoribus, n< n autem majoribus, scilicet dignitatibus, per. sonatibus: & similibus, licet curam animarum aestu non habentibus. Imo nec in Canonicatibus Cathedralium Ecclesiarum plerique admittunt,qui propter spe. c alem praerogativam majoribus benefi- ciis accenser.tur, arg. c. quamvts 4. de Trahendis in 6 . cap, statutum. 11.de Rescriptis in 6. praesertim hodie post Trid. ubi Canonicatus Cathedralium Eccleiia- rum requirunt sacrumOrd;nem,ad quem Episcopus cum illegitimis dispensare non potest. Barb. de Officio Episcopi, p. 2. leg. 46. num. 19. Quaeritur VI. An dispensatio Pontili- 7 c!a cum illegitimis iit latae vel stricta interpretationis? at. ex communi scnten- tentia esse stri cta j quia relaxat juris vinculum, quod optimis rationibus in principio hujus tit, adductis illegitimos ordinari prohibuit j idcoque dispensatio simpliciter ad beneficia non intelHgitur de beneficiis curatis vel dignitatibus,& probabiliter nec etiam de Canonicatibus,nisi quatenus specialiter suerit expressuuu; & dispensatio simpliciter prolata supek curatis De Filiis Prcsbyt, ordinandis vel non. I7y curatis, non intelligitur de dignitatibus, vel etiam Canonicatibus Cathedralium Eccleliarum.Sjrr^. d.loco. num, 7. & sey. est erum circa hxc beneficia specialis ratio indecentis, quod in dignitate aut cura animarum sit, cui macula illegitimae nativitatis, & praesumptio incontinentia: adhaeret. Utrum autem dispensatio simpliciter ad sacros Ordines , extendatur saltem etiam ad beneficia ? diversae sunt opiniones. Negativa multis placer, arg. c. z. hoc. tit. & quod in his, qus separabilia sunc, dispensatio non trahatur da uno ad alterum. Garcus de Beneficiis p. r. cap. 6 . nnm. 70. Affirmativa tamen videtur mihi probabilior cum Abbate in c mit. hoc tit. nuot.z. quia dispensatio licet fu stricta: interpretationis, debet tamen explicari fecundum verisimileiru mentem dispensantis; verba enim debent intentioni deservire, c. Secundo reejuiris. 41. de Apellat. qui ergo vult posse alique suscipere sacros Ordines, vult etiam posse habere beneficium, ne cogatur mendicare, Et si Episcopus potest conferre illegitimo beneficium, qui eil in minoribus, juxta c, i.hoc tit. tn 6 . ergo multo magis poterit, si fit in majoribus, quia isie pro iustentandostatu Clericali, a quo amplius recedere non potesi, magis indiget. Non obesi d. c, z. nam fundatur in dolosii subreptione, ex qua luerre subreptitie impetratae carent omni essectu. e. super Uteris 20. de Rescriptis. Rationi adjunctae dicitur, quod Ordo & beneficium sint quidem separabilia, physice loquendo, non autem canonice, cum de Jure Canonico nullus sine beneficio ordinari debeat. Trid. Sejs, xi.iie Reform. c.^. Quaeritur VII. An saltem eo casu, quo 9 illegitima nativitas est occulta,possit Episcopus ad sacros ordines dispensare vigore Conciiij Trident. Sef. 14. de Reform. cap. 6 . ubi Episcopis datur potestas dispensandi in omnibus censuris, & irregularitatibus ex delicto occulto ( excepto homicidio voluntario) provenientibus? Quidam negant cum Navar.inManualr, cap.2 7. num. 194. Sc Piafezio i» Praxi Bpifc.part.i. c. 1 .num. f 6. eo quod irregularitas ista non proveniat ex delicto ipsorum illegitimorum, sed aliis causis, ut dictum. Nihilominus affirmativa latis probabiliter sustineri potest cum Birb. ffur. Etclef ttniv. lib. 1. cap. 11. n.\ jS. cum haec irregularitas proveniat saltem mediate ex delicto parentum illegitimi & illa dispositio Concilii sit aliquod privilegium Episcopo concessum nemini praejudicans, adeoque latius interpretandum, c^.4.-sst in 6. c. »dia. I f. de R.J. in 6 . Non obstat, quod dispensatio cum illegitimis sit strictae interpretationis, ut procedente quxstione explicatum; quia aliud est dispensatio, alia t privilegium dispensandi : nam potestas dispensandi concessa Episcopo concernit plurium favorem, quorum filterest , ne cogantur cum magnis impensis & molestiis Romanam curiam accedere pro dispensatione obtinenda. Videantur etia n ea, quat in Tit. de Major. & Obei. Z. 4. de dilpensatione Episcoporum ex d. cap. 6 . iri-ient. competente dicentur. Quaeritur VIII. An illigitime nati le- 13 gitimati habiles sint ad Ordines sustini - endos? I- Legitimatos per referiputot Principis , vel Cogitem Palatinum non posse absque dispensatione sacrosOrdincs U ; fusci- 1 5*8 Lib. I. Tit. XVIil. suscipere. Panorm. incap. vttierabilem b praejudicium &intereste illius; secus 1 2. Qui fili} fi”* legitimi, num.29.1”*?'- irregularitas illegitimtiatis, quae se tenet riali enim judicio non pojstent Eccltfiastica absolute exparte personae illegitimae, & jura (prohibentia illegitimos ab Ordini- provenit ex aliis causis in principio tituli bus ^diffolvtcap. i.dtst. io.&legitima- allegatis,quas dijudicare an& quatenus tioper unum Principem facta non pro- obstent Ordinibus, vel cum in tali perso- dest quoad effectus, qui pertinent ad ju- na attendenda: non sint, non est in pote- risdictionem alterius Principis, sicut in state Imperatoris, vel Comitis Palatini, proposito ad cognitionem & jurisdictio- sed superioris Ecclesiastici, nem Ecclesiasticam. Fachin. Lib. 5. Vf. II. Ad principalemquaestionem,/f. Controver.c.tjS. gimatos per fubscqttcns matrimonium Dices: Sicuf Dominus permanumis- comparari legitime natis, etiam quoad fionem fervi tollit impedimentum ejus, Ordines, & dignitates, c. tanta. 6. Qui & facit habilem adOrdines. Ut sequenti filij fiat legitimi. Glojf. & Panorm. in e. tit. dicemus, ita etiam Imperator Iegiti- innotuit.zo. de Eleft.fed de hac materia mando illegitimum. videri debent tradita, i» Lib. IK Dtsrtt, Resp. 1 . Irregularitatem servi non effe in d. tit. Qui filij sint legitimi. absolutam, sed tantum respectu Domini TITULUS XVIII. De Servis non ordinandis, & eorum manu- tniflione. SUMMARIA. /, Ser (i qui dicantur? a. Strio ordinato quid juris ? i* fi religionem ingrediatur ? 4- Regula quod feroci Deo dicatum Scc qualiter interligatur ? jr. Serii tus qualiter hodie sublata** ^nErviin jure dicuntur, non famuli,qu! w nobis pro annua mercede serviunt, & in sensu ac usu juris vere liberi sunt; sed qui jure gentium, contra naturalem libertatem -dominio nostro subiiciuntur , eujusmodi erant, quiolim in bello capri, aut ex matre serva nati fuerant, sicut tradunt Ductores-» si tit. Infiit. defis ure per• sonarum. 6. jidfiripUtij, Originär ij,& homines proprij, qui dicantur ? 7. filiusfam an pufft fine Utentia Patris ordinari ? Z. fihjfam bona pofi Clericatum atqui fit a censentur effe qua fi cafirenfia. Servorum igitur Ordinatio prohibe« 2 tur ob praejudicium & injuriam Domini; propterea fi contingat, servum de facto ordinari, distinguendum inprimis est, an sciente vel ignorante Domino id factum sit ? Si sciente & non contradicente , servus ordinatus statim liber efficitur ; si contradicente, deponitur, & Domino restituitur, nisi jam in Presbyterum sit pro. motus, De Servis non ordinand, &c. lfp metus, tunc enim propter dignitatem Inanimatis consecratis, in quibus consi- Ordinis Sacerdotalis liberatur ä servili deratur consecratio insuperficie, ut aLai- conditione, & serviet Domino in divinis cis contingi non debeant. Sed melius tantum officiis.missas v. g. legendo &c. mihi videtur dici posse, quod regula pro- Si ignorante Dominoservus ordinatus cedat in illis, quae pleno jure Deo dicata, fit ad minores Ordines, in servitutem re- ab eoque acceptata suerunt; consecra- Vocatur: ii ad majores, sub distinguitur, tionem autem , votum & oblationem an Episcopus sciverit, servum esse, vel personae in alterius dominio constitutae, non ? fi scivit, statim fit liber, in officio censetur quidemDeus acceptarectn quan- permanet, & Episcopus tenetur Domino tum persona sibimet praejudicare potest, dare duos servos aeque bonos, vel eorum non autem in praejudicium alterius live sestimationem : si ignoravit Episcopus, Domini. tunc Subdiaconus & Diaconus ordinatus Porro licet hodiernis Christianorum ^ vicarium (id est alium servum ) sui loco moribus servitus usitata non sit, nili circa Domino prtestat, vel pretium, aut in lio- eos , qui ex Barbaris,aut infidelibus capi— rum defectu in servitutem revocatur, sa- untur.qui quidem a nobis, & nostri apud cerdos autem statim liber fit, sed pecuii- ipsos capti pro fervis ipsis habentur, no- um,si quodhabet,amittit,idqueDomino Bros autem ab infidelibus captos a nobis cedit,si peculium non habeat, servietDo- quoque quoad effectum juris v. g. smis- mino in divinis. Perimitur autem htec sionem testamenti factionis, patrire pote,' actio, quae Domino datur ad repetendum statis Stc. de consuetudine pro servis ha- servum post annum lapsum a die, que sci- beri non crederim, ob dignitatem Chri- vit ordinationem factam. Videantur /ex- sti ani nominis,& ne ipsi videamur.tyran- tus hujus tit.dr inteta dist. 54. nidi infidelium subscribere, quidquid o- g Quid vero juris, si servus Religionem lim de jure Romano receptum fuerit. inscioDomino ingrediatur ? &quod intra Extenditur tamen haec juris Canonici L triennium repeti postit maneate nihilo- dispositio secundum terminos habiles , minus fervo votis obligato ( nisi Mona- quantum fieri potest saltem ad interesse sterij culpa scientis servitutem vel negli- Domini resarciendum etiam ad adfcrip- gentis inquirere admissus suerit firvus ad tities , qui alicui fundo colendo in perpe- proteslionem, quo caso non repetetur fer- tuum ad scripti limt,& originarios , qui vus, sed praestabitur a Monasterio sesti- ex talibus adseriptiis nati sunt (de quibus matioejus arbitriobo si viri)tradit Gloss. in tit. Ccd. d: jlgritotis , Co.fitis , & C*- &Barb. im.%, h.tit. Miranda in Man. lenis ) pmnesque illos , qui alicui con- Rrdat. tem.i. q. \y.artic . 2. ditioni perpetuo obligantur, c . quamvis 4 Praedictis non obstat, quod semel Deo teges t r. c. generali s 12. c. admittuntur. dicatum non debeat amplius ad profanos ibi Glojs.d. dift. f4. usus transferri, c. semel ft. de R. I. in 6 . Praesertim vero videtur comprehendi cui objectioni respondetur apudBarb. in illud genus servorum, quod in quibus- 4 .c.i.num. f. quod uotum procedat in dam Germanis partibusreperitur, quos pfO« ,60 Lib. I. Tit. XIX. homines vel mancipia - Leib- cessa foret unquam disponens de reEc. r“'i- eygene vocamus. Pleriq; enim istos ho- desiastica, attendi non deberet. Et pro- mines aafiriptitros, vel originarios , aut bat simile, quod Religiosus iine patrissui saltem de eorum natura participantes spiritualis,Abbatis scilicet, obtentä venia existimant teste Gail. Lib.siKgttl.de Pig- postit zelo Religionis ad strictiorem Or- xerat. olferver. g. num. i. unde & praxis diuem transire, c. licet« 18. de Regulär. est» ut tales homines consensum suorum Illud quoque observatione dignum Dominorum : vel aliquam manumdfio- est, quod ex speciali privilegio a Juitinia- »em> id est liberationem inscriptis Epi- nolmperatoreClericis induito omniabo.” scopo exhibere debeant. na post Clericatum a filiofamilias aequi- Quid demum de filiofamilias dicen- sita in numerum quas Cafirensu peculii dum, an is sine licentia patris a I sacros redacta sint, ita ut dei is libere disponere Ordines promoveri valeat V y>. utique & testari valeant, enih. Ptesbjtcros. Cit valde decens esse, ut filius-conscissum pa- Epi sopis e' Ck'uis. quamvis de ctetero trisrequirat; iuterim tamen pairem im- & quoad boru prius acquisita , Cieri’ pedire non posse , quin filius ordinetur, catus ( excepta dignitate Episcopali) a quia hoc in jure Canonico statutum non patria potestate non liberet. L. Sacro. repetitur, neque etiam de jure Civili tan- /i*ff «. j 4. CHm auth./eq. C. de Episc. & ta est patri concessa potestas, imo si ccn- Cler. r J T V L V XIX. S I De obligatis ad ratiocinia ordinandis vel non. SUMMARIA. j. Obligati ad ratiocinia qui, cur ab Ordinibus prohibeantur ? rabiliutn personarum. j. Satis/allio tollit impedimentum obligationisi a. Clerici potfunt e/fe tutores Ö curatores miß. f Sponsalia an impediant Ordinationem? f \ Bucati ad Ratiocinia dicuntur, qui catum transire praesumatur ! partim eti. ? generalem aliquam administratio- am, quöd infamaretur Ecclesia, & exosi nem habent,vel habuerunt,&iiide pn'n- fierem,-. si tales in suum gremium cum cipalibus suis ad reddendas rationes te- principalium damno reciperet, qui essent nentur,quales sunr Procuratores, actores, X re alieno, & magnis litibus obnoxij, exeeutores,tutores & similes, qui omnes Clerici enim facti ad forum civile ampliante redditas rationes, & plenam libera- us trschi , & plena exeeutio centra eos tionem a suis principalibus obtentam or- fieri non posset, ied bene scium competer,- dinari prohibentur; partim quod magis t/a 8 c congrua sustentatio eis relinqui de- intentione fugiendi ratiocinia, & forum beret. cap,^ . de Scluticn.c.unico hoc tit. Civile: quam amore religionis ad cleri- Quram tamen gerentes miserabilium,aut i Ecde- \ De Obligatis adRatlocin. ©rd. &C. l6\ Ecclesiasticarum personarum etiam in os- Dices, sicut vocum non obligat in praeficio perseverantes recte ordinantur: quia judicium melioris boni, ita nec sponsalia Clerici tutelam miserabilium persona- in praejudicium statfis melioris» scilicet rum suscipere, & gerere poliunt c. per- sacerdotalis. esse diiparitatem: quia venit, 2S.dtjl.S6. c. i» nova. z2. cauf. votum fit directe Deo, a quo non cense- j 6. quo st. 7. tur acceptari in melioris boni prsjudici- : Illi quoque ad ratiocinia obligati abOr- um; sponsalia autem fiunt homini, a dinibusprohiberinon debent, qui prin- quo simpliciter acceptantur, & exinde cipalibus suis indonee caverunt, se satisfa- simpliciter nascitur obligatio. Dices ite— cturos, vice entmsolntioms eft, inquit Ul- rum, sponsalia habere tacitam conditio- pianus in l. rescripto . 6. §, l.jf. de Mh- nem,rebusstc stantibus , & nist notabiles ner.& honor, ut quis aut pignoribus,aut mutatio interveniat, c. quemadmodum* (tdejujforibusidonee caveat. as. deyutejurando , & sicut per Totum j. De eo controvertitur, qui alicui foc- simplex postea emissum ex lententia mul- minat sponsalibus, seu promissione matri- torum Doctorumsponsalia solvenda sunt, »nonii obligatus est, an illa invita postit ad ita etiam exTusceptione sacrorum Ordi- Ordinesadmitti? Negativa probahilior nunu tt. dictam conditionem tacitam est,quam tenet Sanch. de Adatrim.lib.i. esse intelligendam tantum de mutatione drst. 47. num. 5. Ratio est, ex generalita- casuali,non voluntaria, quam regulariter te regulär in hoc ri/.tradita?, utnemocum nemo potest ponere ia alieni juris praeju- gravi alterius prx judicio ordinetur; & dierum. Unde etiam veriusest, ne qui- IpecialeReligionis (utpotequas morti na- dem votum castitatis simplex in praejudi- turali omnia solventi magis assim ilatur ) cium Iponss valere , sicut docet Sanch- privilegium est , ut per ingressum ejus d. I. dtfip.num. 7. non enim licet vo- iponfalia & matrimonium ratum, etiam vere ea quae, in voventis potestate non invita altera parte dissolvantur,quod non sunt. Est tamen contraria sententia est Clericatui saeculari concessum. Ex- etiam non omnino improbabilis propter trav. Antiqua, de Feto & voti redempt. authoresaSanch, diSis locis allegatos. De corpore vitiatis ordinandis, vel non. SuMMftXIA, / Corpori sitiatiqui dicantur^ a. Debilestf deformis etiam alieni culpa ita fa- üi prohibentur. J. Claudicans an prohibeatur ordinari ? 4 * Quanta debeat cjjc debilitas §el deformitas f in arbitrio efi Episcopi. f Carens uno tantum oculo an ft irregularis t . 4 . Lusci aut oculum stftitium habentes anprobo » beantur ab Ordinibus l En«ei. in Dec&jet« LlB. t 7 , Mutilantes Je ipsos r aut mutilatior.em fine causa justa procurantes in quacunque parte corporis sunt irregulares. S Hon est licita castrat io ad tuendam castitatem. 9. Mutilatus ex justa causa morbi , aut insitus alieno faiic non efi irregularis, fi membrum non'fit ad executienemOrdinis nectfarium, Ulinde resultet deformitas* X jc.O- y Lib. 1 .1 10. Ctiflrstftil M* tenetur pariem abscissam in coUo portare. , , /f. Insignis disputatio, *n Castratus propter ks- cem fit irregularis ! rt. Castrationem propter ‘vocott qui doceant ejfc licitam ? tj. Contrarium probabilius. Ufitfruliuaritis qualiter postit rem usufruftua- %! #'^Orpore vitiati regulariter. ad Ordi- \»^nes admittendi non sunt, dist. ff.per totam, & X. bot, tit. Sunt autem corpore vitiati in triplicidifferentiajalii enim suntr dtbilitatt t alii mutilati , aMinotstbiUter deformes. ‘ ! Debilitati dicuntur, qui membrum fcliquod ad sacrunv Ministerium necessarium inutile habent, aut qui continuo& Atavi aliquo morbo laborant. ' Mutilati d cuntur , qui aliquo membro carent. D formes denique,quienorme habent vitium . defectum, vel maculam in exterio- ' sibus membris, unde fine notabili horrore , irrisione, vel scandalo conspici nequeunt. 2 Debiles & deformes, sive sua, sive aliena culpa debilitati aut deformati sint, non debent ad Ordines promoveri, ut fatis probatur, ex c.fin. dist. ff. ubi Pontifex, i Ist, inq i it, cui et utut e fi oculus, mu possunt fecundum Canones Sacerdotii jura eoncedt, neque enim aliquid ei prodest , quod oculum invitus amiserit&c. $ CIqudicatio tamen licet videatur esse deformitas, non tamen impedit ab Ordinibus, dummodo claudicans adfoleti- jaia Missarum baculo non indigeat, c. fi quis IO. dist. qq.junSto c. nullus Episcopus, f 7. dist. i.de Consecrat. 4. Generaliter autem quanta debeat esse deformitas , vel debilitas, ut in casibus in jure noaexprelsis causec irregularitatem. 'it. XX. viam melioriert, sf Vitiatus poftsusceptos Ordines quando delt, at prohiberi d Ministrio. 16 shtidde Epilepticis f Energumenis i sy. Gfuid icAbstcmio ? ig. G*uidde Hermaphrodito 5 ip Cum mutilatis quis dispenset i arbitrio Episcopi relinquitur. Innoc. & DD, communiter in cap.u & 2. hoc tit. e , communiter 3, dist. 53. Piasczius in Praxi Epife. pitrr.cap. 1.*. C irca defectum oculorum adhuc qua- J ritur, sttne dtsttnguendum, an quis dex- tfo vel siutstro oculo careat ! Item an al* teruter oculus plane erutus, an vero papilla integra tantum virtus visi va in illo .desiructa sit; Hr. I. quia oculus erutus praeter defectum visus causar simtd defor- mirarem, ideo de jure sive dexter sive si* nister sic, irregularitatem inducit, neque enim Canones aliquem casum in amijfic- ne oculi , qui ai Sacerdotium adipi(cen. dum non impediret,suis expresttfse regulis invenimus, aitPontifex. in d. c. fin. d. f f. Interim tamen si quis oculum sini- situm salvum & integrum haberet, ( qui de stylo euri* solet oculus Canonis appellari , quod per illum Canon. Missa: legi debeat ) facilius i summo Pontifice dispensationem impetraret. Zocsxus hoctiu »um. 2. »f. II. Qui oculum sinistrum bonum & videntem, dextrum autem integrum quidem, sed virtute visiva destitutum haberet , ex communi Doctorum opinione irregularis non esset. Imb id ipsum noa improbabiliterprocederet, si in solo oculo dextro videns sine indecora facie ai populum conversione Car.onem Mist legere valeret. Bub.fur* Ecclef. miv. Lib . l. De corpore vitiatis ord. vel non. i5j lib. l.cap. 5 ). num: 140. Navar, i» Ma- ex justa causa, vel certe alieno facto non ntud.cap.ij.nuru, IZ9- affectato mutilatus est in tali membro,' 6 Quid de luscis, auttortosscuobliqna- quod ad exercitium.Ordinum necessario ros oculos habentibus fentiendtim ? ip. requiritur, vel ejus defectus notabilem ' deformitatem istam arbitrio Episcopi deformitatem inducit, ut amputatio ma- considerandam esse, ita ut tales, st immo- nüs , nasi &c. tali casti Ordinari non debet, dicam corporis inclinationem ad legen*- c.expofitifii £.hoctit. Si vero membrum 1 ' dum requirerent, vel populo risum, aut sine culpa amputatum non impediat u» illusionem causarent, admittendi non sum divini Mimsterii, tunc nec etiam su- sint. Zoehus hoc t it. num 10. sceptionem Ordinum impediet i sicut Qid de habenteoculum fictitium, vi - exemplum habetur i» c s Thomas. 7. boe treum , lapidem ? Putarem sine diipen- ttt. ubi instrumentum ferreum alicui su- laticnefacile ordinandum non esse ; quia per dextras pollicem fortuito cadens ab eo revera oculus naturalis est erutus, & in ungulam, seu priorem articulum avulsit: Canonibus non ponitur h$c exceptio ob 6cdeciditur ibidem, non esse impedimen- restitutionem oculi ficti; & deinde ille o - tum Canonicum, si mutilatus in reliqua culus artificialis facile potest adverri, ex- partepollicissuffidentemhabeatadfran- cidere, aut perire, ZL deficere occasio re- gendam hostiam fortitudinem, parandi, ut appareat deformst^. Similiter, quiäMedicispropterregritu- A 7 Inter muttUtos distinctio est facienda, dinem, vel a Barbaris, aut Dominis stlis anse ipsos mutilarim, vel mutilationem inviti castrati fuerunt, aut Eunuchi nat! sine causa procurarim; an vero ab aliis ea- sunt , ad Clericatus officium admittun- suauteje causa necessitatis, infirtffrtatis, tur c. Si quis.f.cumfeqq.difi. pp.c.txiQ vel persecutionis sint mutilati: Priore parte.i.X.boctit, Vulgiautem error est, calu, quandoquismuilationem fecit sine quod castratus, sivelde jure, vel ex di- -causa, sive in magno, sive parvo membro spenfatione adfacrosOrdines admittatur, etiam in parte cujuslibet digiti, abOrdi- debeat partem exsectam in pulveres renibus arceri debet : neque enim in co dactamin collo portare, quia non ideo tam consideratur defectus quam larvitia , minus foret integritate corporis : &virili- & mala voluntas ausa sibi ferrum injicere, täte destitutus, ut advertit Glosll i» c.Ett « c.quipartem 6 ,difi. ff. sicut deillisfre- nuebus, g.p f.Covar. i»ReUEi.Chni, quentia etiam ponunt exempla Canones, Si furiosus, dellomUid. pars. 1. c. 1. n. f. qui non per discipIinamReligionis, Sf ab- De eo dubitari posset, qui propter so- stinentiam, sed per abscisionem plasmati a lam vocem musicam castratus est, an ir- Deo corporis, existimantes, posse a se car- regularis censeri debeat ? vel an licita sit nales concupiscentias amputari-, castra* - talis propter vocem castratio'? verum se, qui sui homicidas ,& Dei con- Et quidem quod attinet ad irrcgularifa-i 1 ditionis inimici vocantur, c.fi quis. 4. c. tem,li puer tn cunis, vel ante scptenRmm,- s.&^. d• ut nihil dicamus,quod forme frequentius extra Ecclesiam, aut nonnunquam etiam intra ad lasciviam deserviat. 14 Ad alterum argumentum dicitur, de jure usufructuarium rem meliorem facere posse, si id factat fme mutatione prioris status, nen autempolfe, auferendo rem «tiam minus utilem ( qua: simpliciter & absolute inutilis non sit, ut arbor arida,) Lereponendo meliorem, quin» quatenus id gratum sic domino. Textus aper t tu in Corpore Gatbofrtdi in l. 7. »'* fiat, eum l. secj. & l. 1 1. f, de Usufruilit. sed non videtur gratumDeo,qui estDominus nostri corporis, sine causa necessitatis muti- lare partem corporis a se plasmati, cum tales abscissores Dei conditionis immiti dicantur, in Japi d, diß. s f. ergo. Ad tertium reponitur, ex causa utilitatis temporalis, & lucri pecuniarii non Jiceteampucaremembrum,ium quod nemo sit dominus membrorum suorum, qu* pro suo arbitrio pro lucro computare valeat; tum etiam quod corpus liberi hominis non' recipiat atstimationem. L. y.f. Si quadrupes pauperiem. 1 . 1 . §. f. <7 L ttit.jf. it his qui tfsssdtrint , vtl dejecerint. If Csterura si quis post susceptos Ordines vitiatus suerit, sua culpa, aut facto proprio, abAltaris Ministerio debet removeri. e. ßgnißcavit 4. baetit. si verö »on sua culpa,sed alieno facto mutilatus, debilitatus aut deformatus quis fuerit, in illis poterit officiis ministrare, ad quar propter talem vitiationemnonest inhabi- 1 itatus. f. Presbyterum.t. d.Cteric» agrot. Garcias. de Beneficiis,p. y. c . 12. ». iot. De Epilepticis & Energumenis, fiveklt Daemonibus obsessis statutum est, ut tam diu censeantur ab officio suspensi, usque dura unius anni spatio per discretionem Episeopi a malo suo inveniantur liberati. e.ctmtettiter. %.dift. }}.c. l.tsuf.y.ej. 2. Abstemius lick adPresbyterium asctn-17 dere nequeat, ex probabiliori tamen sententia ad Subdiaconatum velDiaconatum reputandus non est inhabilis, quia inferiores Ordines dantur quidem in ordine ad ministerium Sacerdotii, sed non ai necessarium ascensum’ ad Sacerdotium. Ita plures sunt tituli Cardinalium, & pin- res praebenda in Ecclesiis Cathedrahtms, in quibus solum OrdoSubdiaconatus sufficit. Zypaeus itttsimalißyuris Pont. ut. de Ordinandis, num. It. Navar. in Mate, e. 27-num. 204. Hermaphroditus.licet, si ineoSexust® virilis praevaleat, viris annumeretur, L. tjneritter, io.js.de Statt* hominum. non tamen videtur ad Ordines admittendus propter moralem indecentiam & Monstrositäten! , cum non sit vir (impliciter , sed naturam feminae participet. Navarr. di flo Uc» num. 20} .Videatur etiam Zoe- fius, hoc tir. num. 12. Postremo in hae tit .sciendum est quödff cum mutilatis vel deformatis irregulari* bus ordinarie tantum S. Pontifex dispenset. Covar. in Releli, Cient, ß f terto fu t. dt Htmic. p. J. in prine. n.'j. possit tamen Episcopus inprimi* declarate, an defc r X, ,6S Lib. I. Tit. XXI. ctus sit talis, & tantus, qui indigeat di- bcret. Denique, furregularitas provc- spensatione i deinde possit Episcopus niat ex mutilatione illicita occulta, pote- (ubinde deformato, qui in publico hone- ritEpiscopus dispensare authoritateConc. ste apparere nequit, dare licentiam cele- Trident. Stjf.24. de Refert», t. 6. brandiin privatis Capellis teile Innoc. in Quaadonam autem mutilationi vel e. 1. hoc tit. quod intelligendum, si poli occisioni alienae causam praebentes fiant Ordines susceptos aliquis deformetur , irregulares, in Lib. F. Iit . de Homicidio. prius enim deformatus admitti non de- tractatur. T 1 T U L U S XXI. De Bigamis non ordinandis. S u u u 4 Bigamia quid, ffi cur induent irregularitatem Bigamia fera quid ? 3. £>uid interpretatis*, (fi quibus casibus contrahatur 1 4 . Cum 'bidua nuBiter contrahens an efficiatur bigamus ? f, §luidfi matrimonium fuerit nuüum ex descitu consensus- 4, Peccans cum corrupta , fel cum pluribus non efi irregularis • igamia nihil est aliud, quam Matri monii reiteratio; & quamvis mortua primä uxore licitum sit ad alias nuptias transire (non vero plures uxores simul retinere, quod peccatum Pelygamia dicitur, ut inLib. IV. tit.ult. traditur ) causat tamen bigamia irregularitatem, quöd A- postolus. 1. ad Timoth. g. v. 2. Episcopum jubeat, HHitts xxorisvirumejfe. Licet autem Apostolus de Episcopo loquatur,nihilominus eodem vocabulo etiam Presbyteros intellexisse communis san. ctorum Patrum sententia est z & Concilium Nizsenum addidit, nec ad quemcunque Ordinem Clericalem bigamum promovendum este. c. cognoftamtts 14. dift.^4. Ratio est non solum ex eo, quod in pritpitiva Ecclesia PresbyteriEpiscopi A R. I A . 7 , Ducens d ftprius corruptam non efi irregul4. ris g Bigamia ininfidelitatc contralia an noceat pofi conversionem i $ Bigamiafimilitudinaria quid f 10. Bxplic.tturc.ua h.t.iad, /1. In bigamia quis dijpenfitf ir. /ipojiolorum diita non omniafaciunt jus di- sinum, nomine fuerint quandoque compellati.. c. 1. difl. zj.c.legimns, 24 .dtfi. j 9. sed etiam, quod generaliter a sacris Canonibus inconveniens existimetur, ut quis ad Sacramenta fidelibus ministranda ordinetur post conjugium prius habitum, si'ipse in Sacramento Matrimonii detectum pastus sit. Patitur autem bigamut defectum in Sacramento Matrimonii quoad ejus significationem j nam Sacramentum hoc significat csnjunctionem Christi cum Ecclesia, teste Apostolos Ephef.cap. f. Christus autem uni tantum se conjunxit sponlk Ecclesia?, bigamus vero duabus &c, c. debitum f. hse tit. Propterea bigamia communiter 3 Doctoribus dividitur in veram , Interpret stivam & ßmilitttdinsrism. De Bigamis non ordinandis. 167 Vtra bigami* uno modo contrahitur, cramenti, quem etiam ignorans patitur, quando 1’cilifet quis successive duos legi- impedimentum facit ordinando, ut bene limas uvores habuit, & ambas cognovit, notat Joan. Honorius hectit.xuw. Pa- Te\t.Gloss.& interpp. passim incttfl.ri. titur autem defectum in Sacramento is , &$4.&tit. toto prafenti. quiconjugemsium adulteram cognoscit» Bigami* interpretntiv* tribus casibus quod ipsiusMatrimomum cedet significa- committitur: !. quando Matrimonium re conjunctioaem Christi cum Ecclesia celebratur cum corrupta, sive jam illa vi- unica unici. duasit, e, fi quis viduam, i %,dist. 34. e. III. Interpretative bigamus efficitur » de bigamis,%,&c, debitam, f.siec tit. sive qui in figura & specie Matrimonii vi- per copulam fornicariam deflorata, eap, d.uam, Vel plures mulieres tanquam uxo- eur*nd*m^. Ciprecipimus,\o. res suas cognovit, quamvis a parte rei etenim licet Matrimonium contractum propter impedimentum aliquod diri- cum corrupta verum sit Sacramentum , mens uxores legitimae non fuerint; tales repraesentans per mutuum conlensuns enim bigami censentur, non quidem conjunctionem Christi, & animae justa, propter defectum significationis Sacra- non est tamen quoad significationem ora- mentalis, cum ex siipposito nuIlumMa- nino persectum Sacramentum , quippe trimonium , aut Sacramentum suerit, quod minime significet conjunctionem sed propter asellum intentionis, cum opi* Christi cum unica & immaculata Sponsa re subsecuto, quia, quantum in iplis fuit» Ecclesia, sive ut loquitur Summus Ponti- fecundas mulieres matrimoniaiiter sibi fexind.cap. debitum hoc tit. corrupta in junxerunt e.nttperCT^.&c.fin, hoc tit, uxorem ducta non est unica unici. Si Unde haec est specialis exceptio ab illa re- verb primum Matrimonium, quod vi- gula, quöd non prüfet impedimentum* dua contraxit, consummatum non suis- ejuod de jure non sortitur efseüum , om- set, nec illa alias virginitatem amississet, »es enim regulae generales procedunt, & absque bigamiae irregularitate postet in cedunt constitutionibus specialibus. Re- uxoiern duci.«/. e. debitum in fine. quiritur autem in omni casu bigamiae perii. Jnterpretativa bigamia contrahi- secta copula, & non sufficit nudus coa- tur , quando maritus reddit debitum tractus Matrimonii, conjugi adulterae, etiamsi ignoret illam De eo,qui cum vidua nulliter contraxit, 4 adulteram esse , aut debitum pendente putatNavar. in Manual, cap.ij.num. lite ad praeceptum : Ecdesia reddat, c, ß 19p. probabiliter dici posse, non contra- cujtu. 11.& setp. i. & stqq. difl. 29. magis tamen recepta est sententia affirmativa, quae fuit 5 . Augustini, Ambrosii»■&Inttoc. eo quod haec irregularitas non fundetur in aliqua culpa,quae per baptismum tolli possit, sed in ratione & defectu significationis Sacramenti Matrimonialis saepius insinuata; Nec etiam obest, quod jus Pontificium non liget infideles»quia saltem ligat post conversionem,quando ratio irregularitatis ex actibus in infidelitate factis adhuc perdurat. Govar. i« ReUtl. Clemfifurio- (us. parte 1. §. 2. ntem. f. dtHomic. 9 Similitudinariam demui bigamiam «on* trahit, qui prius per votum solenne Religionis, autiacris Ordinibus annexum spirituale matrimoniu cum Deo vel Ecclesia contraxit, & postea Matrimonium carnale de facto attentare praesumpsit, Dicta est haec ßmilitudinaria bigamia a simili* tudine, quam inter fe habet spirituale 8t carnale conjugium, cap. qu* Chr i sto 10. cauf.zy. qtttst. i.cap. 1. &cdp. 2. Qui Clerici vtl.voventes~jcap.fi ». hoc tit. A0 Dubitari etiam posset,quomodo intel- ligendum sit cap. unicum, hoc tit. in 6.ubi declarat Pontifex » bigamos omni privilegio clericali esse nudatos-, & jurisdictioni fori saecularis esse addictos, prohibitos quoque sub anathemate deferre habitum, & tonsuram clericalem, ty. interpretationem esse desumendam ex cap. unico, do Clericis conjugatis, in 6. ubi Clericus in minoribus constitutus, si cum unica & virgine contraxerit, dicitur gaudereom- »i privilegio clericali , & Trident. Se/f, 29 .de Re form. cap. 17. voluit, si desidant Clerici caelibes pro exercitio minorum Ordinum , Clericos conjugatos E N G,£ i, 1 N D E C R E T, X» I £. I. saltem in Ecclesia habitum clericalem gestantes constitui. Quöd si ergo Clericus in minoribus constitutus bigamiam contraxerit, ipso jureperdit clericalia privilegia* in Iacris autem Ordinibus constitutus non perdit privilegium clericale, sed si ante Ordines susceptos contraxerit bigamiam, manet irregularis , St suspen sus usque dum dispenlationem impeträ- rit : si pesteade facto attentaverit Matrimonium,St sic bigamiamfimtlttudinaria am incurrerit, poterk-abBptscopo dimif- sä uxore absolutione obtenta, & peracta longiori arbitrio Epilcopi infligenda poenitentia, certäque emendatione apparente, officio suo restitui, St etiam ad ulteriores promoveri, cap. sane-. 4. & ibi Gloss. deClericis conjug. du m m o do non cum vidua , vel «orrupta, aut pluribus uxoribus contraxerit, cap.nuper. 4. dr cap.fin.hoc. W.Barb. in d. cap. 4. n. 2. Sciendum ultimo, quöd hxc irregu-II latitas ex communi Doctorum sententia tantum juris positivi sit, St egn/equentet in ea summus-Pontifex-dispenfare valeat, non obstante, quöd in cap, r . &fit]., hoc tit. AicAtm^doUrinam Apostoli este, ne bigamus ordinetur , & ideo in bigamia di i /pensare nen licere j quia Doaores sisec verba de difficultate dispensationis & praesertim non supposita iätis justä causa intelligunt. Gaeterum autem non om- 12a nia, quae Apostoli constituerunt, juris divini sunt-, nili aut subjecta materia , aut ■ verba Apostoli insinuent; quöd ex DEO ! acceperint; quia St ipsi Apostoli tanquamu suo tempore Primates & Antistites Ecclesiae multa separatim a praeceptis divinis ; pro rationabili fidelium directione-,- streut iiedie lol st summus Pontifex, &.Ept* - Y fsvW, ITO tib. I. Tit. XXII. scopi,statuerunt; prout Apostolus in eo- delicto contracta, uti est illa, quae oritur dem contextu, i. ad Ttmoth. 9. ubi de ex duplici Matrimonio, utroque vel saU '£/£4ffsio loquitur,etiam prohibuit, ne per- tem alterutro invalido. Barb. de Officit cudor, vel criminosus ordinetur, &ta- Episcopi parte z. Aätg. 49. w. 2s. Vide men incap. 0 -fi Clerici 4. §. de Adulte- tamen,quae dicam inferius. i» 7 är. de stie. riu de fudiciis. conceditur Episcopo, jor. CTohed. §. 4. ubi conabor probare, postperactampcenitentiaminadulteriis, idemeflt, de qualibet bigamia occulet & aliis minoribus delictis dispensare, & etiam sine delicto contracta, optime confirmant verba Apostoli 1. ad SuperioresRegularium habentes juris* Corinth. 7. v. 12,. catens ego dico, non dictionem quasi Epicopalem, possunsia Dominus effic. illis casibus dispensare cum suisRegulari- Episcopo autem non nisi in similitudi- bus, in quibus Episcopi; per solum au- naria bigamia dispensare conceditur, vel tem ingressum in Religionem non tolli si casus necessitatis ob penuriam Clerico- hanc irregularitatem, neque dispensari rum& difficilem accessum ad summum posseltPrtelato non exempto carente Epi- Pontificem daretur; & jure novissi- 'scopali jurisdictione, ferme communius mo Cone. Trident. S*Jf. 24. de 'Reform, receptum.est, quod id in jure statutum cap. 6. si bigamia sit occulte & simul ex: non sit, Vid.Barb. d.l. T I t Ü L U S XXII. De Clericis Peregrinis. ;S j U!*f MA R. t.A' /. Ctrici ptrigrini fine testimonio Episcoporum 'Ordtnes .? desua. ordinationi non sunt admittendi ad J Cognitio de Ordinibus circa Clericum pert* sacra saltem publici. grimm pertinet priiatiQe ad Episcopum . a. In defeäu testimoniorum qualiter probentur C Ontingit non raro, ut se divinis mi- censura liberos esse,nisi id ipsum per suo- nisteriis ingerant,qui aut rite ordina- rum Episcoporum scriptum testimo- ti non sunt, aut certe aliqua censura Ec- nium , aut testes .fide dignos ostendant, clesiastica excommunicationis, suspen- praesertim antequam per aliquod tempus sionis, interdicti, vel irregularitate asse- ipsorum vita & boni mores approbati cti existunt, ideo hic & sequentes tituli fuerint, cap. x. &2.hoc tit. facilius ta« materne ordinationis annectuntur. men in privata Capella ex devotione Sa* In hoc itaque tit. prohibetur Epileo- cerdos peregrinus.celebrare permitti popis, ne Clericos peregrinos, id est ineo- test, si de illo nulla alia gravis suspicio ha- gnitos & alienigenas publice in Ordini- beatur, cap. 9- hoc tit. Quod si de facto bus ministrare permittant, veladaltiores Clericus peregrinus sine licentia Episcopi Ordines promoveant, etiamsi juramento celebraverit, nullam suspensionem aut assererent ss rite ordinatos, & ab omni irregularitatem ex hoc incurret, cum id jure De Clericis peregrinis.. Jure expressum non sit. Bari* in CcRtft. eonveriationentu item quod communi ter DD. ad d. cap. $.ntm. 4 . reputetur pro Clerico, & alia indicia, ac Quidautemst Clericus per injuriam insiperperjuramentumabEpiscopodeia- belli exui, nec instrumenta, necVestes de tum Clericatus aut Sacerdotium probari sua ordinatione producere possit ? Item recte poterit. Panorm. /. Gare. de'Be- quid,si suas litteras aliquo casu perdiderit, nes. part. 7. cap. 5 8 . Quid juris nunquid sufficiet., si juramento se ordina tum probaverit ? Quamvis in cap. h. r.dicatur, non este credendum Clerico juranti se ordinatum, nisi aliunde probet, id tamen intelligendum de eo, qui omisiH petitione Iiteraruma suo Episcopo, quas autem sit circa fori competentiam ».quando captus a Laico judice se Clericum esse praetendit, vid. text.Vw c. fijttdex Laicus. %2. de Sent. txeom. itt6.Sd. trademus ad Tit. de Foro compes. Notat quoque Panorm.wc«*/'. 4. h. t. z facile babere pomisset,-discessit, cujus st num- Joan.Honor. eod.tit. nam. 6 . ex des plurimumfuspecta redditur, si se tam tex. c.fln. h. t. quod inferiores Praelati ha- facile ad juramentum osserat, ad instar te- bentes jus instituendi in; quibusdam Pastis, qui non requisitus pronus est ad de- rochiis vel benesiciis, non debeant Cleri- ponendum Panorme in d.cap.-2.num. 2. cum peregrinum; instituere', antequam Verum siCierieusperegrihusqustascausas coram Dioecefino Episcopo' «xhibueijt probaverit, ob quas legitimum testimo- suas dimissorias, aut proBaverifieSaccr- nium de sua ordinatione producere ne- dotem, quod haec cognitio privative acfc- queat,tas casu, quia de nullius gravi pr$- Episcopum de jure pertineat., judicio agitur, etiam per famam, bonam 1 T U L U S XXHL De Officio Archidiaconi. S u M M t. Archidiaconm quis, tf ejuod ejus ojecium ? a. Arcbidtacenm dc quibus causis judicare non z. Explicatur■ 1. leferente y.de Prabendii. q., drehidiaconisfokt in hac Dicecefi major ju- A Rchidiaconus graecä significatione primus , (eu Princeps miniflrorttm dicitur, archos enim primum , 6c Diaconus minifirum denotat, cap. 1. difi.zt. Unde de jure antiquorum Canonum Ar- chidiaconatus prima dignitas erat post Episcopum, sicut probat Barb. jtur. Festes. Mttiv. lifr. 1. cap.* 4. num. 2. & Z. a x I A. risdiSio demandati. j. Arcbidiaconus qua prohibeaturfatere ?' i. Arcbidiaconus non habet jurisdictionem irr Monafteriis 7 .. Arthidiacontu anpo£it excommunicare ? hodie tamen usus primum Ministerium' Vicario generali attribuit ,, ur dicetur ad Tit. de Officio Vicarii num, 2 -- Officium Archidiaconi de jure est I. Clericis & ministris Ecclesiae , qute facienda sunt , prateipere, Ecclesiasticum & divinum officium disponere, lectiones assignare, Acolytos constituere, cap. 1- Y 2 & L- 17 % LIb. 1. T & 2. K. flir.Priniariam sacrorum vasorum & Ecclesia: custodiam habere, cap. ea tpua^th. t. III. Loco Episcopi perEpisco- patum prospiciens corrigere debet, quae .corrigenda sunt, nisi adeo suerintardua negotia., quse absque Epilcopi praesentia nequeant terminari, unde & ochIhs Episcopi dicitur c. jid hac 7. hoc tit. & in Trid, Seff, 24. Ac Reform, cap. T2. in quo Trid./.etiam requiritur, ut Archidiaco- nus, si fieri postit,Magister in Theologia, sutDoctor vel Licenttatus in Jure Canonico cxistat. IV. De tertio in tertium annum, si Episcopus non possit, dioecesin visitet, c.i.h.t. qtiL tamen hodie visitatio singulis annis per Episcopum ipsum, aut eo impedito,perVicarium generalem fie- rrdebcret,& intra annum,vel saltem,si nimis ampla sit dioecesis, intra biennium compleri. Trident. Seff, z 4. Ae Refo m. cap. 9. V. Ecclesias fui Archidiaconatus semel i” anjio visitare* nec&pius, nisi ex causa necessitatis, c. mandamus 6-hoc tit. Addit quoque Cone, Trid. A. <-.4. quod Archidiaconi» Decani, & alii inferiores jn Ecclesiis , ubi hactenus visitationem exercere legitime consueverunt, debeant assumpto Notario, de consensu Epilcopi deinceps pesse ipsos tantum ibidem visitare,ac visitationis facta infra mensem rationem reddere , depositiones testium ac integra acta eidem fepiseopo exhibere, non obstantibus quacunque conluetudi- 2 rie,exemptione,vel privilegio. VI. De- jpum causa:[Ecclesiastica coram Archi- diacono ventilantur. A. c. dd hac 7. Concilium tamen Trident. Seff. 24.de Reform. cap. 20. excipit causas matrimoniales , & criminales , majores scilicet, sed & causa; bcntßcidcs , ali2que altioris ?«• k. xxm. Aaginis videntur esse supra jurisdictioni Archidiaconi, pertex. tnd.cap’zo. Trident. & quL ibi notat Barb. in Colle nam. 6.piam & de jure communi tantum de modicis jurgiis, 61 causis Clericorum praesertim pecuniariis competere Archi- diacono cognitionem notavit Gloss. in d. c. ad hac in v. jurgia & textum in c. referente. 7. de /V*i>e»t/.ubiArchidiaconus J Clericum beneficio privavit, & ineo alium instituit de jure speciali scii, consuetudine,vel privilegio, ex quo illud benefi, cium plenojure ad Arcbidiaconum per. tinuit, interpretatur Panorm. ibidem n. z, vel quod id siictum sit authoritate Episco- pi censetBarb. c«*/>. 24. nttm.z%. Verum in quibusdam Dioecesibus, ut { in hacSalisburgensi,Archidiaconis, etiam de matrimonialibus, & aliis causis in prima instantia judicare concessum , ex speciali commissioneEpiseoporum, quam jam longior consuetudo confirmavit. Quare in similibus causis, quae Archidia* conis non competunt vi fui officii, & ex jure communi, sed ex speciali commissione non tam Archidiaconi, quamF/Wa' foranei ( de quibus inferius in tit Ae Ficario dicemus ) censendi sunt. Diximus hactenus,q laeArchidiacomu f vi lui officii facere potest, & debet ex prselcripto juris ; nunc subsequenter videamus, qua: facere prohibeatur. Et quidem I. sine mandato Epilcopi alicui curam animarum committere non potest, & sic non habet institutionem, quam vocant df4tboriz,abilcm. c.cum fatts 4.. hoc tit. Institutio tamenc«i'por^//s,sive actualis beneficiati in possessionem introducti* ad eum pertinet. d.c.Adhacr.hoc tit . sicut & actualis Abbatum, & abbatissarum sii» *Qi a •a; ni Ut Hitiffi il' 1 Glos.,,: fflill.i ife Stils; EtiLst ilHie WAl< im tiistljt mi « vr. iiUBJ ffl. 1,'31 uenterv- .Etf! alicui a id pocA f 110 E' itl!^ hitti ' 1 abbii' iß De Officio Ardiidiacotii rum in sedem collocatio. Ut c. nostrum'^, hoc tit. Noaobstat.r. licet Episcopus. 28. de Pr&btndis in 6. ubi responsum est,missionem in possessionem beneficiorum ad Episcopum pertinere : quia potest intel- ligi de lententia ieu decreto judiciali, non vero de ipsa exeeutione, seu, ut vulgo loquimur , installatione. II. Archidiaco- nus sine Iicentiä Episcopi dimissorias dare nequit ordinandis. c.Stgnistcasti 8. hoc tit. III. multo minus ex detectu Ordinis Episcopalis Ordines conferre potest \ examinare tamen debet ordinandos, & Episcopo praesentare d.c.Ut nostrum quae tamen hodie praesertim post Trid. ubi examinatores ab Episcopo deputantur, ali- € ter usuoblervantur. IV. InMonarteria jurisdictionem non habet,nisi quantum tribuit ei generalis vel specialis consuetudo. H cap. VileElo. 10. hoc tit. V.Excommunicare non potest, c. Archidtacono. f. hoc tit. Nisi & hoc ipsum habeat vel ex au- thoritate Episcopi, vel ex consuetudine, »7Z quo sensu intelligitat. d. cap. referente.?, de Prabendis. & cap.j. de eo, qui"furtive ordinem suscepit. Nec movet, quod A» chidiaconus sit judex ordinarius, quilibet autem ordinarius ipso jure potestatem excommunicandi habeat,sicut videtur tene* re Innoc. in d. c. Archidiacono. arg. cap . j. deOfficio jud. ordin. non potest responderi , excommunicationem esse actum majoris jurisdictionis, & quae non nisi ia gravioribus causis ferri solet: Archidiaco- no autem tantum competere minorem jurisdictionem in levioribus causis, ut dictum, sicut ergo in statu saeculari potest dari jurisdictio ordinaria minor (quatis Practici bassam vacant) sine jure gladii temporalis; ita etiam in statu Ecclesiastico potest esse jurisdictio quaedam inferior ordinaria sine jure gladii spiritualis. Denique in variisDioecesibus circaArchidia- conos plurima in desuetudinem abierunt, vel certe per Vicarium, aut alios Ministros expediuntur. T1TVLVS XXIV. De Officio Archipresbyteri. SuMMAAIA. l, Archepresbyter epels> Et sahest Arlhidiacono. 4, Archidiaeonus ($ Archipresbyter debentfusci* m. Archipresbyter urbanus £T ruralis. fere Ordinemsuo »Omini congruent emi j. Archipresbyter an habeat jurisdiSionem. A Äc-A//>r« 4 jter,quasiprimusl > iesby- major tanquam Sacerdos , cüm non re- terorum, dicitur ille, qui prseest qoiratUr, ut Archidiaeonus sitPresbyter s Presbyteris & Presbyterialihus officiis, esttamen inferior jurisdictione, quia ad cap. t.hoc tit. alioque homine etiam De- Archidiaconum totius Dioecesis sollici- canus quandoque vocari solet.c<-p. Ad hac tudo de jure antiquorum Canonum pet- 7. de Oßcio Archidtaconi. SubestArchi- tinet,unde & Vicarius natus aDoctoribus diacono cap. 1 .k.t. licet enim sit ordine appellatur, de qua praecedentia interAr- Y j chidia- 174 Lib. I. Tit. XXXIV. fchidiaconum&Arehipres&ycerum. videri presbyter non habeat proprii dictam }u- potest Barb, esuris Eecltf. univ,. lib. j. risdictionem, & nec proprie sit judex or- -cap. 2.}, deOfficia rales. Urbani sunt, qui in Ecclesia Ca- yud.Ord. supponatur , Archipresbyte- stiedralihorisCanonicisprassunt,&Epi£- rum posse sententiam excommunicationis vopi vicem in divino supplent officio. Ru- ferrejVeriortamen est interpretatioGloil.. rales^üi curam anitaarumin plebe exer- &Barb./« eodem cap. quodplebanus, cent, & super alios Parochos, ac Pres* dequofit mentio in illo ex conibe- byteratos, qui per minor es-tituloshabi- tudinc (quas aliquando flat jurisdictio- lant, inspectionem gerunt, circa quos nem. e. dilefli q. de Arbitris) vel alio inferiores Clericos ea quidem,, quae mi- speciali jure , aut privilegio habuerit nora sunt absque figura judiciidisponere majorem potestatem , quäm alias de-jure & componere possunt, majora vero om- communi. Archipresbyteris competit; Via, &ca; qua sine judicii figura expedi- PcnbArchidiaconi, &Atchipresby- 4 ri nequeunt, ad Episcopum-referre de- teri admonendi sunt, ne solumnomen,sed bent. Imo nec inobedientes,& negligen- etiamordinem-nomini congruentem futes vel delinquentes sine; authöritate; Epi- scipiant; unde nisi Archidiaconus intra scopi punire valentA officium q. c.fin, ubi annum a die suscepti Officii ordinemDia- Clossa in v^r e ferant. & Abbas boc tit. conatus, & Ärchipresbyrer Presbyters- Riccius*« Praxt attrea.parte z-Rtfp.^'j. tus consequantur, amittunt officium. Barb. j far. Eccltf miv.lik. 1. cap. 2s. cap. i.dist. So. cap.i. X. & Cltm. 2. dt num > Hinc est quddiArchi- JEtatt & qualitate. TIT V L V S XXV. XXVI. XXVII. X)e Officio Primicerii, Sacristas& Custodis. P Rimicertus dicitur , quasi primus io Sacrifia dicitur,, ad quem proprie sa- choro & primus ratione cantus,atque erorum vasorum, & thesauri Ecclesiastici alio nomine Pracentor vocatur secun- cura spectat, unde etiam Thefanriarns düm Hostien, in Summa boc tit. Offci- Vocatur d.zf.cap.i.infine. um enim cantandi» & psallendi, atque Cußos est quasi MiniflerSacristae.GIoff. alios in eadem re instruendi illi principa- & Panor: adRubric. t. de Officio Custodis. lirer de jure incumbit , & inferioribus Ad ejus officium pertinet jussu Archidia- Clericis lectiones ad matutinum, &mo- coni ad horas canonicas pulsare, pallia & dum cantandi assignare debet, cap. u §.ad linteamina altaris & reliqua utensilia Ec* primicerium, difi. 2Z . cap. unico hoc tit . -ilesiae diligenter custodire, & quae ad $a- crifi* De Officio Vicarii. lff crificmm lAlfsx necessaria sunt, parata habere, cap. 1.0 2. de Officio custodis. Ist« quidem officiorum distinctiones, & fubalternationes de jure traduntur;ho- die vero in diversis Ecclesiis diversi mores, ac ritus reperiuntur»ita nt titulum, vel-prsbendam talium officiorumCano- «onici obtineant,ipsius vero officii execa- tio per V icarios, etiam Laicos, & Ecde« fiarum famulos expediatur. Prsterek olim i» Ecclesiis Cathedrali« bus unus constituebatur, qui Clericos inferiores latinum sermonem, cantum, & alias artes,ac disciplinas docebat, atque inde Scholasticus dicebatur, de quo etiam statuit Trid. fest. 29. de Reform. cap. 18. ut Doctor vel Licentiatus Theologi*, aut Juris Can. esse debeat, qui valeat per fe ipsum id Scholasticae munus implere. Sed & hoc officium hodie non exercetur, dura Clerici in Gymnasiis & Universitatibus artes liberales & scientias addiscunt; nomen tamen adhuc retinetur in Ecclesiis Cathedralibus, &.ftbi appropriat, qui stchoUsttcas appellatur. T t W T Ü L U S. XX Vili. De Officio Vicarii. S U M M t. Vicarius alius natus, alius datus, t. Vicarius alius generalis , alius far ancus, jg Vicarius generalis potest este tantam in Spiritualibus 4. Vicariusfaraneusquis? f. VicariusGencralitti/oraneus inpluribut differunt . 5. A Sicario Generali no» appellatur ad Epifco* pum t /"^Uamvis Archidiaconus & Archi- presbyter Vicarii Episcoporum dicantur;^ x.deOffic.Archidiac.mm quia in in divinisOfficiisvicesEpiscopi; tum quia inspectione Dioecesis curam gerunt: quia tamen isti in minoribus tantum causis potestatem habent , ideo jure & moribus receptum est, quod Episcopus soleat ali* um Vicarium deputare, qui in ejus tribu - «ali universim jus & justitiam administret , atque principalis Episcopi Minister existat, Unde&Barb.de Offi. Epifc. a£eg. l 6. Archidiacones & Ar- IX I A. / Ponitur estceptio. g . ExcommunicatoEpifcpo anJhfpendaturfuris s-- dillio Vicarii. f. Vicarium an teneatur habere Episcopus , tj> an postit este Religiosus,, Sei Laicm ? 10 Vicarius in quibus debeat habere speciale mandatum, latius expenditur, n. Vicarii officium qualiterfiniatur f chipresbyteros vocat Vicarios natos, quibus ipso jure, & unacum officio Archi- diaconali vicariatus quasi adnascitur, & alios vieariot datos , qui ab Episcop* creantur: sicut infra dicetur alium esse legatum natam, alium missum, & de jure civili tutor alius legitimus ,alius dativus. juxtatex,& Interp. intit. Inst.de legitima agn.tut.&Tit, de jfttil. tutore. Vicarius Episcopi vel -generalis est , vel foraneus : generalis qui & Officialte Episcopi dicitur, est ille, qui generale mandatum habet ad totam Episcopi J«- lisdi- »76 Lib. I. Tit. XXVlIt. rlsdictioneffl (specialibus tantijm quibus- pi Vicarium/ utique generalem, quia ad dam exceptis) in ciyitate, & tribunali totam Capituli jurisdictionem exercen- ipsius Episcopi exercendam , adeoque& dam deputatur) constituat, velexisten. propter proccmincntiamsui officii in dig- tem confirmet; & praeter istum Vicarium pitate constitutus esse censetur , CUm. voluit tamen etiam deputari acenomum, 2. de Re (criptis, cap, stat ut um, ij. de Re- qui fructus & reditus Ecclesiae colliget, scriptis i» 6. eumque principalemEpiseo- uterque autem suturo Episcopo rationeru pi ministrum appellat, SCpraeomnibus reddat, ille de justitiae, hic de temporalia ' aliis Canonicis, & Clericis saltem absen- administratione sact& sede Episcopali vq. > te Episcopo habere prsecedentiam dicit cante. Ex quo satis dare colligitur ad* Riccius in praxi aurea parte 4. resolut, ministrationem temporalium ad officium 391. in qua tamen praecedentiarum ma,- Ficarii.Generalis ipio jurenonpertinere teria ad consuetudines locorum potifsi- Vicarius fer anens est, quem Hpifca- ^ miim attendendum est. pushabens amplam dicecesim in certa ali- Dubitant Doctores, an ut aliquis dica- qua ejus parte constituit. Foratieusiki- . tur Vicarius Generalis , debeat non ran- tur, quod foris extra .civitatem Episcopi, tum habere administrationem in fpiritua- Constitutus sit. GlolE/« cap. Romam, j., libtu , puta circa Clericos , beneficia, in v. for anetes.de Officia Ordinarii, /» 6.. «iram animarum , aliasque spirituales Concludit quoque Bärb. d. leconu. 126. causas E sed etiam in temporalibus quod Episcopus quidem in civitate, ubi rumcirca bonorum temporalium aliena- ipse residet, possit duos Ficarios generales lienem, elocationem, redituum colle- creare, ■ ut causarum expeditioni facilius ctionem ? Utramque administrationem consulatur, non autem in di versis locis, .requirit Rebuffiis in Praxi beneficiorum, 5 f,extra civitatem suam, ita quidem, ut in Ttt. Forma vieariatus , nuru. 16; & etsi Episcopus haberet duas dioeceses Azor. parte 2. lib.$. cap. A%. q»ast* 7, asque principaliter unitas/ idem videtur» Contraria tamen opinio, & quod sola si una dioecesis extendatur in duas cliver* administratio {piritualtumS afficiat, pro- fas Provincias ) non tamen posset duos#» feabilior,&;receptior est. arg.text» inTrid, caries generales constituere, sed ille qui JeJf. 13. deRcfor. e. 2. ibi: [ea illini etiam foret-in civitate, ubi Episcopus residet,ef T ■vicario in Spiritualibus generali, Si in [~ ranei: nam Gloss. & Doctores cap. 1 . 2 , hoe l 7 8 ~ Ltb. I. Tit hociit.in 6. de Vicario generali acclpi- unt,& quidem ex hac causaii, quod idem cumEpiscopa tributyil habeat, quae ratio deficit in Vicario for aneo, uti etiam in delegato notavit Gloss. intodem cap. i.tn. v.ipsus. Quaeritur etiam, an Episcopustenea- tur creare Vicarium, & an possit Laicum vel Religiosum Vicarium constituere? R.l.fiEpiscopus velit, & sufficiat causas per ie tractare,non posse cogi ad Vicarium constituendum , qui. ipsi Episcopo principaliter competit jurisdictio, & exercitium ejus; secus verö si ob amplitudinem Dioecesis, alidsque occupationes sive difficultates id facete nequeat; tunc enim ratio naturalis id exigit, ut justitiae, litigantibus, & statui Ecclesiastico per depu- tationem Vicarii consulatur; quo modo conciliari posse videntur diversas de hac quaestione Doctorum opiniones relatae a B^rb.d.^llc^.s^.nfff». 122. yr. II. de Religioso communiter affirmari cuniNavar.i« Commentarie 2.de Re- gulartbttt.num. 68. Axot, parte i. ltb. $. eap.^.quas. io. quod cum licentia sui Abbatis possit esse VicariusEpiscopi.Ex- cipiunt tamen Religiosum de Ordine mendicantium propter text, tn Clem, \ ad Prioratui, de Regularibus. Item ÖC Religiosum illegitime natum , qui licet per ingressum m Religionem legitime- tur quoad Ordines, non est tamen capax dignitatum. Majolus de Irregularitate. lib.\.cap.‘i ) .Kum,\Q. vi. III. de Ea ico communiter negari. qubdVicariusEpilcopi esse valeat, quia utique inconveniens est, uc Laicus perso- HamEpilcopirepndcntet, in ejus tribu, nali praesideat, &C omnem spiritualem ju- . xxvm risdictionem exercest, contra eäp. r. de judiciis Unam tamen vel alteram causam pecuniariam,& civikmLaico delegari posse ab Episcopo, non improbabiliter docetGlossa in d. cap. i. in v. non prafu- mant.Pinotm.ibidem num 9. & i;. Assessorem quoque sive Consiliarium Episcopi in causisEcclesiasticis posse esse Laicum, non tantum inter Doctores,sed etiam in praxi reptum est. Vicarium etiam Episcopi in temporalibus tantum, nimirum ad colligendos ejus reditus (qui potius oeconomi officium habet) Laicus esse non prohibetur. Catterum Vicarius generalis licet ha- I0 beat generale mandatum, non tamen po- tast omnia facere, qus Episcopus: sunt enim multa, quae speciale mandatum requirunt. Imo etsi Episcopus constituendo Vicarium diceretldu tibi poteflattm,omnia meo nomine exercendi, etiam qua speciale mandatum requirunt; adhuc tamen talis clausula in jure pro non sufficiente nimis generali haberetur, adeöque adhuc procederet regula 8I .jurit in 6. quod in generali concessione non veniant ea , qua quis vtrifimihter non esset inspecte concessurus, ütergo Episcopus cum esseclu possit constituere Vicarium etiam ad specialia, debet aliqua specialia nominatim exprimere, addita dicta clausula & omnia alia&c.&L tunc quidem Vicarius poterit omnia minora expressis, non autem majora: ita enim in mandato Procuratorii (ä quobonum est argumentum ad Mandatum Vicarii,qui quodammodo estPra* curatorEpiscopi)satis aperte patet ex eap. qui ad agendum 4. de Procuratoribus in 6. junci a Cletn.2;««. 46.& 6 3,quod ea quidem , qua; lunt de jttfhtid necessario administranda , ut de ciliones causarum litigiosarum, institutio praesentatorum &c. regulariter possit Vicarius, non vero ea , quje sunt mera grati a , ut dispensare, conferre beneficia &c. nili utrobique speciali jure exceptio ponatur. Attamen etiam h*c regula non est infallibilis,ve! apud omnes recepta. Etenim circa astus justitia, ut plura alia omittamus, docet Rebussusf» Praxi benefi citrum in tit. Forma Ficariatus. n. 1 26. qubdVicarius prrelentatos a patronis line speciali mandato instituere non possit. Item »««.is f. quod causas matrimoniales tractare nequeat, licet interim in utroque puncto communior opinio sit in contrarium apudBarb, d.alleg. §>4. »»«. 70.<£"74. Circa actus etiam gratia, ut . dispensationes, remissiones denuntiationum matrimonialium,& similes, plures contrarium sentiunt apud eundem Gare. dJ.tium.f 4. citati. Quare potius videtur dicendum cum Sanch. de Aiatrim, t. difp. fp. qttast. 2. num. I. & feq. quod, ciim Vicarius utatur jurisdictione, & tri- bunaliEpiscopi, regulariter, quas conceduntur Episcopo, etiam ipsi concessa in- telligantur, nisi suerint specialiter in jure excepta,vei res arduae,& magni praqudi- cii,quae verisimiliter Episcopus nollet sine luo praescitu expediri, Excipitur autem specialiter in Jure I. Quod licet inVicarium ex generali mandato transferatur caularum cognitio/id tamen potitis civilibus , quam trimi» natibus intelfigendum sit, adeoque sine speciali mandato Vicarius non habeat potestatem inquirendi,puniendi, beneficiis, officiis vct administrationibus privandi eap. 2, hoc tit i» 6. Excipitur II. collatio beneficiorum, quas est species donationis •• donationes enim rei alienae administrator facere nequit,etiamsi illi stbera administratio concessa sit, c ap. eod. tit in 6. Quod tamen,ut dictum, communius de lotlatio - »e libera, non de institntiont accipiunt: nam institutio propterea non habet speciem donationis , ciim prassupponat jus petendi in praesentato, cui ex praesentatione Patroni jus acquisitum fuit. III. Vicarius Epilcopi non potest sine speciali mandato date dimissorias liter nisi Episcopo in remotis agente, c. cum nullu>,^.deTemp oribus ordinat.in d.Un- de & stylus est quodVicarij dantes dimif. forias inserant nominatim clausulam, ex specialimandate &c. Quandonamau“ tem Episcopus dicatur in remotis agere, tractat ibidem Glossa inv. remoto?, ubi postquam diversas sententias retulit, nimirum quod aliqui censeant » si absit ex- traProvinciam,«r£.£, »si. Cod. de Pra- siript.leng . temp. vel si sit ultra duas die- tas ä sua Civitate, arg. cap. nonnulli. 28. deRefiriptüydeniquc concludit, hoc esse arbitrarium,scilicet pro majori,vel minori difficultate Conveniendi Episcopum. IV. Licet Episcopus in omnibus irregularitatibus & censuris ex delicto occulto provenientibus (exceptäei » quae oritur ex homicidio voluntario & exce- Z 2 ptis fSo Lib. I. Tit. XXVIII. ptis aliis deductis ad forum contentio- 4iim)dispeniare possit, juxta Trident. Seffi. 2,4. de Reform, cap. 6 . id tamen Vicario absque ffieciali mandato non conceditur, utapparetex illis verbis incit. loc. Tri- dent.politis: per se aut Ficarium ad id sptcialiter deputandum &c. in haeretis autem crimine Cone. d. loco Episcopis tantum, non eoru n Vicariis absolutionem concedit. Non delunt tamen In terpretes, quotum meminitSanch. de Ma- trimoniojib.i.difp.qo.num. 17. qui putant,etiam casum haeresis polle specialiter Vicario delegari, dummodo ilia delegatio non sic perpetua, sed ad unum , vel alterum praesentem casum restricta; durum enim videtur, ut Episcopis delegandi potestas a communi jure concesta uni- versim adimatur, a deoque benigniori interpretatione opus est. V. Non potest Vicarius fine speciali mandato absolvere it casibus Episcopo reservatis. cap. 2. de Pcenitent t & remifs in 6. VI.VicariusfineHceittiä Episcopi lium Vicarium substituere nequit: nam is tan tiim mandare jurisdictionem potest, qui eamsuojure, non alio beneficio habet. L^more majorum f. ff. de Jnrisdilltone, mandatam autem jurisdictionem ipfemct habens, sicut Vicarius, caret propria jurisdictione, & aliena utitur,scilicet ipsius Episcopi./. \.ff\ de Officioejut , cui mandata est. consequenter alteri mandare non potest. Est autem mandare juris- dittionem, universitatem caularum alicui committere, ut in sequenti titulo explicabimus. Unant vero vel alteram particularem causam Vicarius Episcopi, & quicumque mandatam jurisdictionem habet, etiam sine mandato speciali dele, gare non prohibetur L. cum Prator. i 2 . §. 1, ff. dejudicijs .GlolT. iircap. i.tnv, ipsius , hoc tit. in 6. VII. Sine speciali commissione Dia. cesim visitare non potest Vicarius : hoc enim onus principaliter Episcopo incum. bit, nisi justo aliquo impedimento detineatur. c.fi Episcopus 6 .& ibi. Glossi. inP. permittitur.de Officto Ordinär ij in 6 . Et haec sunt, quae* textibus clarioribus innituntur. Multa vero alia reserrBarb.aftOf. ficioEpiscopi.sl lieg, s4. qua; Vkariopro. hibita sunt, iu quibus tamen Isepe repe- riuntur discordes opiniones Doctorum, & alia regula dati vix potest, quam ex arbitrio prudentis viri,an nimirum casus t- mergens sit similis,vel major illis, qui in jure expressi sunt, & quemEpiscopus verisimiliter nolit sine suo praescitu expediri 5 e.g. authoritatem in alienatione re. rum Ecclesiasticarum majoris momenti interponere, resignationes beneficiorum recipere, pensionibus vel collectis,aut charitativo subsidio onerare beneficia & Clericos, concedere alieno Episcopo licentiam actusOrdinisinDioecesi exercendi, relaxare censuras ab Episcopo latas, & similia. In praxi rarius est difficultas, quia si Episcopus sit praesens, negotia magis ardua ad iplum reseruntur; si sit absens, solet dare plenius mandatum etiam adjpedalia ipsi Vicario; & deinde consuetudo & stylus judicij plerumque declarat, in quibus Vicarius Episcopi sine speciali mandate procedere valeat. Finitur officium Vicarij revocationeir Episcopii item morte vel excommunicatione, sicut iii Episcopo tollitur juris- dicti« De Officio& Potestate Judicis Delegati. iS I dictio Jta etiam in Vicario , tjuinon ce«- Episcopijurisdictionem cap.i.hoctit.ins sctur habere propriam, sed mandatam & ZoSl. hoc tit. num.\ 12. TITULUS XXIX. De Officio & Potestate Judicis Delegati. auMMA&i*. /. Judex delegatus quis! ptsit , pote fi tamen prorogationem qtea - j. Delegati alij ad uniierfltatem causarum, dam faceretxconsensu partium> (fi cauja qui proprie dicuntur habere mandatum Ju- exigente. risdiBionem,alij ad particularem causam, it, Delegatus Papa debet elfe inflatu digniori qui proprie delegati sunt, quam inferiorum delegati- Inter mandatam (fi deltgatamjurisdidiontm, 12. Itempotefl exequi/knm sententiam,non deliqua sint differentia. gati inferioris, 4.. slltj delegat id Jur exalti abhomine. sj. Omnes delegati habent aliquam coercitionem ft Quatuer modis V.pifcopo tribuitur specialis contra ccntunthces : Delegatus aut em? api furisdiäio (fipotestas ampliorem. (. Delegatus ab homine debet edere fluam com- tp. Quando delegatus Papa non postit subdcle. mijflonem. gare! ? • Qui possint delegare : (fi quid de minoribusju- ipQuilibet delegans potefl -dare polest at emfubde- dicibus! Legandifluo nemine, (fi alias quis is delega- g.Examinatur exadius iUa quaflro, .an delega- tg.unum causa articulum subdclegarepotefl, tus Principis postitsubdeUgare,etfl impedi • 16, Quid Juris fl delegatio unius cauja fic facio ., tus non fit! pluribus! p. jin dfubdelegato ad delegatum ielprimum jy,Quomodo finiatur delegatio! delegantem appelletur! diflinguitur, jg. Qualiter in causasufpedi Judicis procedi t» Delegatus non debet excedere fines sua commis tur. P Ost Vicarios, qui generaliter vices dinarij.Clem.micd.dt legatam jurisdictionem,ad intellectum ju- Suppi. negl. Pralatorum.& ßpius alibi. rium diligenter est advertenda. Manda- tuminConc.Trid. fejfff.de Reforma;. 2. tam enim jurisdictionem habentes magis seff.6.de Reform.cap.z.et ßq'&paffm ordinariis judicibus comparantur, ut di- in aliis je fficnibus, qui casiis anobis juxta ««mus infra in 7 it.de Officio judicis or- materis qualitatem in propriis titulis tra- din.n. J. Deinde alii effectus mandata, diti sunt,& congesti videri poterunt apud alii delegata jurisdictioni. artribuuntur, Azor. infi.moral.parte 2Mbff.cap.f4. jrout in Lffin.ffi.de Officio ejus , cui man • Est autem hoc loco advertendum, Episch dornt efl jurisdictio & in L. more majo- po tribui specialem jurisdictionem &p 0 - tum f .jff.de ffurüdict tone dicitur, quod restarem ä jure quatuorferme modis: mandare jurisdictionem nequeat, qui ipse I.Simpliciter cum clausula «uthoritate tantum mandatam habet, sed in L.cum uSpoßoltcd, vel tanquam Sedis atpcfiolica Tritor.12 ff. de yudiciis conceditur po- delegato,&c. Et hoc casu Episcopus erit testas dandi judicemffideil delegandi ad delegatus, ab coque ad delegantem Pon» particularem causam) etiam ei, qui man- tificem appellabitur. datam jurisdictionem habet. In L.i.ff ,L II. Clausula; additur particula etiam, qttü,dquo appelleur,non recte ab haben- v.g. ut procedere possit etiam tangam te mandatum ad mandantem appellatur, Sedis Mpoßolica delegatus,utiaTnd.jeff. fcd ejus superiorem. Ht vero in L. unica 6.de Ref.c.4. & ftff.22-c.10. cujus par- Ced..Quipro fitd jurisdictione admittitur ticulse is est effectus, ut Episcopo ce isse a- appellarioa delegato ad delegantem. Vi- tur data utraque potestas, ordinaria,L deatur Fachinatus Lib. 1. Controv.c. 28. delegata,qua maluerit uti. Volunt autem et lib. 12 .cap,8 Interim circa punctum Ductores,quod ia dubio potius censeatur appellationis videtur probabiliter textus uti delegata, cum propter appellationem accipiendus de mandata jurisdictione ad summum Pontificem sit ei magis ho- miverfali , quae exercetur in tribunali norifica,& rarius contingat appellari. Biandantis,sicut habet Viatimgeneralü, IU. In concessione jurisdictionis quan» «s ab eodem tribunali ad idem appelle- doque solum removentur obstacula orditur,non autem de particulari inseparato nariae jurisdictionis, puta, cum dicitur, tribunali exercerilblita,prout de Vicario «0« obßantibtu prhiUgiis, ut in fejf. f, far aneo dictum. d. cap. A. Vers. quaßores. [eff. 7. cap. LmLis, aliifimt delegati ab ipso jure % alii p. De Officio & Potestate Judicis delegati. 1*3 f. & 7. Clem.unitd de Testamentis & in debet Judex jus certum & regulare Igno- tnlicafu non censebitur facta delegatio, sed revocata privilegia, & excitata jurisdictio ordinaria. IV.DeniquealiquandoEpifcopis datur specialis potestas v.g. absolvendi, dispensandi, &c.(ine ullius dausuls adjectione, Ut in Trid. ftff.zq.. de Reform, cap. 6. & tunc censebitur talis potestas eis data speciali jure ordinario. Videatur Barb, de Officio Epistc. parte Z. aüeg. 92. San- chcz in Decalogo tom. 2- ltb.~i.sap. 19. »ftm.1%1. Ab homine constituti delegati suat, quibus a summo Pontifice, Imperatore, vel aliis inferioribus Praelatis, & principibus,veljudicibus cau/ae committuntur, quorum Jurisdictio, cuna non (it injure fundata, sed per specialem delegationem data,non prius arctat citatum, quam si Judex delegatus citans copiam saltem authenticam sua: commissionis citato transmiserit,& comparent!, ac petenti originale exhibuerit; nam aliquem delegatum esse quid facti est, facta autem non praesumuntur,nisi probentur. GzW.l.l.obftr- vat.^.num. 17. Myns. Centur . J. obster v. 1.quamvis ab ordinariis magistratibus, item A delegatis a jure constitutis, quorum jurisdictio in jure fundata est,citatus simpliciter comparere debear, & exceptionem declinatoriam fori, si quam habet, proponere. L. ß quis ex aliena f. ff.de Judiciis. nisi haec ipsa exceptio in jure communi fundata sit, uti est exceptio Clericorum respectu saecularis Judicis,Studiosorum respectu alterius magistratus , quam Academici; quo casu etiam ab ordinario magistratu alieno citatu* comparere no a tenetur, non enim rare. Delegare causas possunt mag stratusor- dinariam, aut etiam mandatam jurisdictionem habentes. L. unica. Cod. Qui proftsa jurkd.d.l. cum prxter. io. J. 1. ff.de judiciit. Minore» tamen judices v.g.municipales,qui tantum de causis levioribus judicare valent, an delegare possint,controversia est inter DD. Negativa tamen sententia cumFachinso L.\i-Con* trev. cap. 29-videtur usui, & juri magis conformis; quia textus in L. eum qui iq. ff\deffurisd.& in d. L.iumprater.Xz. §> i.ff.acjFudic.mapnbus tantum magistratibus imperium &potestatem(qu£ in jure sunt quasi fynonima L.potestatü. 2 l f. ff.de Firb. fgnist. (habentibus delegationem concedunt. Non obstat Lex. x.& ad concordandam enim jud- um debent explicari non de qualibet jurisdictione , sed de jurisdictione majore conjuncta cum imperio; minores autem magistratus imperium non habent, L.nes magiflratib. 92. ff.de Inj urite. Ipse quoque Judex delegatus alium de legare potest, si tamen fuerit delegatus summi Principis, Pontificis, vel Imperator is, l,unica. C.Qui pro sua jurisd. e. pastoralis iS.b.t. quaderein Disputatione dc Foro competenti: ubi etiam ex Pan. in d. c.paßoralis num. 6- docetur, delegatum principis posse subdelegare,etiamsi impeditus non sit perfe tractare causam eo quod in d. I. unica generaliter & sine mentione justa: cauik dicitur, delegatum, principis fubdelegareposse. Et in d. cap. pastoralis tantum excipitur casus, si delegatus fubdclegando malitiose exonerare se vellet. qus verba intelligit Panorm. d.UcOf Lib. I. Tit. XXIX. 1S4 d.Uco si iiibdelcgatia tendar in fraudem fa subddegare permittitur, licet fu dele« liibdelegati, & eum exponat inimicitia- gatusLegati Sedis Apoitolicse. Zoeiius rum vel alterius mali periculo, hac ergo hoc tit.rum. 6. fraude absente videtur libera ede subdele- Ratio vero, hujus posterioris sententia gandi potestas., Undere denuo considerata hanc sententiam, ob authoricatem Panormssatis quidem probabilem ,. coa- trariamtamen juri,& rationi fetme magis conformem existimo 1 etenim in cap.fi prodebilitate.^koc w.text. Gloss.Barb, & Interpretes communiter supponunt,, ad 1’ubd elegati onem causam impedimenti,vel aliam justam requiri, quo minus primus delegatus possit causam per se tractare; li enim suo arbitrio, delegatus sub- delegare posset,non suiiset dubitandi, vel decidendi ratio in d.cap. 9. quod ex causa pollet Iubd elegare,& frustra S. Pontifex gravis causa mentionem fecisset; debent autem leges accipi de casibus dubitatis. Item in L. l.janftosummario , & GLofi. C.. de Pedaneis judicibus, rescripsit Imperator pratsidibus Provinciarum (qui tamen magistratum, & ordinariam majorem jurisdictionem habent) non licere causas nisi folüm minimas dira justum impedimentum delegare; cum ergo jura juribus concordare, textum minus ex- pl ici tum per alium clariorem explicare conveniat, ut evitetur jurium correctio: cap. cumexpediat. zp. de ELettione in 6- recte d.Lex unica & cap.pafioralis. juxta Aittuw cap.. 9. &l. 2. suam interpretationem recipient, ut& hoc ipso se maln tose exonerare censeatur , qui sine causa sub- delegst, sicut alij apud Panorm.citati exponunt.. Neq; ideo minus disterentia erit inter de- IegationemPrincipis,& inferioris Judicis, quia.delegatus inferioris ne quide excau.- est, quod non videatur conveniens line causa munus äPrincipe delatum recusare. tototit.fi, de Aduner.ct honor. Elt autem etiam judicandi necrfittae inter munera personalia computanda. L, munerum. 18. §. judicandi. 14. ff.jam ditio tit, & cum delegatus possit cogi ad suscipiendum iudicium A. cap. pafiuralu vix apparet, cur nen etiam primus delegatus,si justam causam excuiationis non habeat; in dubio tamen creditur, & prassumitur, quod subdelegans justam habuerit subde- legandi causam,. nisi contrarium docea- tur.Barb.ri* d.cap. 9. & in d.cap.pasora- lis.nttm. f.hoc. tit. Asubdelegato,an ad delegatum,vel pri- j mum delegantem appelletur, distinctio estfacienda juxta cap.super quest. 27.§. Porro, hoc tit. nempe, ut si delegatura Papa totam causam subdelegärit, nihil sibi reservando, tunc ad Papam; si vero aliquid sibi reservarit, certi v. g. articuli cognitionem , tunc ad ipsiim lubdcle» gantemappelletur, cum enim delegatus non habeat aliam in causa, quam delegatam jurisdictionem , si eandem per subdelegationem totam ä le abdicet, non erit, quo jure recipiat appellationem.. Fines porro fui mandati, seu commis-IO sionis diligenter custodire debet delegatus, nec prorogare jurisdictionem ad alias personas in litteris commissionis non comprehenlas cap. 40« k. t. potest tamen prorogare ex consensu partium de tempore ad tempus,deread rem, de loco ad Io» ät:a U is&Bt ■'ras. Etli;;., f.Oia «Sl» L KVi Hiiiü M fei"' iLf. , jjjU. Sflff jbüii am im ■jhf Ä!" ptii 1 ® i*^ 'ij/ritf :r.i.c)£i i,f «flankn? £ abfc appe'ilii' £!jM itetdiit »efflit i'ssioßi's* .potest pittiiiit ituA i De officio & Potestate delegati. 165 ad locum; item etiam de connexis, & fine quibus causa principalis terminari non potest, jus dicere valet, & cogere partes parere luis mandatis per ceniurasEcdesia- sticasvel alia media compulfbrialia,in vocationem brachii &c. etsi, litterae id non exprimant. Si dubitet Delegatus , an actus aliquis suae potestatis sit, fecundam juJio nem ( ut Practici appellant) a delegante impetrare debet. 21 InterDelegatum S Pontificis, vel alterius siimmi Principis , &t inter Delegatum inferiorum judicum notabiles sunt differentiae. Nam L 5 . Pontifex nunquam sole^C quamvis utique possit) causas aliis perfonisdeiegare, quam in dignitate Ecclesiastica aut perfonatu constitutis , & etiam Cathedralium Ecclesiarum Canonicis; Unde Rescriptum, in quo aliis, quam hujusmodi perlbnis delegatio facta est, de salsitate lulpectum censetur. cap. statutum. 11 . de. Refirip. in 6. Episcopus vero , & alii Judices inferiores { excepto Legato Pontificis d. cap. statu- tum') cuique Clerico-aut Viro docto cau- fes delegare possunt, quia illi melius no- funt qualitates privatorum Clericorum, quam 8. Pontifex,. & propter authorita- tem delegantis major status eminentia in Delegato Pontificisquam inferioris desideratur. 12 II. Delegatus inferiorisjudicis sententiam quidem ferre potest < nisi eandem sibi delegans reserva verit)e jus tamen exe- cutionem deleganti remittere debet ha Divo Pi«. 15. inpr.ff.de Reff ud. Delegatus autem Papa: quamvis possit execu- tionem Ordinario dfemandare, cap. ffgni- ■ ßeafti‘J. & cup. pafloralis 1$.^. ejuiave - ri.boctit. eandem tamen ipsemet recte Rticu in Decxet Li£. I. recte facit, atque potestas ejus circa exe- cutionem faciendam non ad tempus qua- dimestrerestringitur, sed ad annum integrum extenditur, c. parenti z 6 . h. t. An vero possit alicui etiam ab inferiore Judice exeeutio, merum aut mixtum Imperium delegari, suo loco dicetur. Licet autem communiter, ut ante in- x 5 sinuatum,concessa jurisdictione illa quoque concessa intelligantur, sine quibus jurisdictio expediri non potest.L. z.ffde Jmisdtü. L. ffn.ff.de Offc. ejus specialiter tamen circa delegatum Pontificis statutum est, quod omnes jurisdictionem suam impedientes, vel in judicium venir» detrectantes,Ecclesiastica districtione coercere possit, etiam silittera:commissionis id non contineant, vel persona coercenda Episcopus sit, aut in iua dignitate major delegato: nam cum Delegatus vices PapL agat, meritö in illa causa superior omnibus aliis censeri debet, & major illis, quorum causam suscepit terminandam ;;ita utEpiscopo resistenti vel ingressum Ecclesia?,, vel sacerdotale officium interdicere , aut etiam pro gravitate contumaciae terram illis interdicto supponere valeat, cap. pr ater ea. s. cap. fän'e.it. capr paftoralis.. 28. & c. ex litteris., zj. hoc tit. III- Delegatus a Papa, sicut&dejurej^: Civili Delegatus a summo Principe* potest causam ftthielegart , saltem excaufa, ut supra dictum est. Qubd si tamen a S. Pontifice alicui non jurisdictio' super tota caufil, sed certum tantummodo ministerium delegatum esset, v. g. praedicare crucem, excommunicare, absolvere, difpcnlare , injungere poenitentias &c. ad tale ministerium delegatus, qui non A a foret ,S6 Lib. I. Tit. XXIX. foret simul Legatus Sed. Ap. subdelegare adfuerint, vel absentes vices süas aliis, vel non polset.Sicut&tuncdelegatolubdele- ipsis conjudicibussubdelegarint, proces- gatio negatur,quando ei inquisitio in cri- susvalidus non erit , c. causam. 16. bte mina, vel ut Ecclesiae de Praelato aut Mi- tit.h. duo. yj.jf. de Rejud. Quando- nistris provideat,vel alia gravis eauß, quae que autem adjicitur clausula, &haecett sine ipso commode tractari non potest , in duplici disterentia. Prima clausul* comittitur,quod tali casu industria perso- est concepta his vel similibus verbis.-^»o-i nL delegatae electa censeatur. st omnes tnterejsenequiverint,reliqtnexe- is autem h. t. Delegatus verö ab Episcopo quantur ; & hoc casu valebit id, quod ab aliisque inferioribus Judicibus (imo aliquibus ex condelegatis gestum est, qui etiam ab ipso Legato Sed. Apost. Zoes. h. eti-am cogi non poterunt admittere absen- r. 6. ) alium subdelegare non potest , tiumsubdclegatos, dummodo constet de cum id soli Delegato Principis concessum impedimento abientium. Ista porto üt.cap. c;tmc*ufitm.6z. in fin.de xip.L.a conditio :fi nequiverint , involvit etiam judice, f. C. de^fudic. potest tamen , de- conditionem : fi noluerint , adeoque cön> I s]egans dare delegato potestatem, ut ip- delegatis nolentibus interesse,reliqui prosius delegantis nomine subdeleget, quasi cedere poterunt, d.cap. prudentiam §. tunc cenicatur ipse delegans noviter dele adjicimus. Altera clausula singulos Dc- gare, juxta regulam, quod qutsper alium legatos in solidum constituit, si nimirum &e. Felin. in cap. super quaft. zj. §■ Por- icribatur, «t omnes Condelegati, vel duo t ro. num. i§. h. t. Sanch. de Matrim, Itb. aut musexequatur. Ideo si vel unus so» $.d. }i. K.6-&S. Deinde unum causas lus hoc cafb negotium irrequisitis aliis articulum, v. g. examen testium, posse a tractare coeperit, is foliis exequetur, nec Delegato inferioris Judicis subdelegari, alii se ulterius intromittent, niliinfirmi- • verius censio cum Barth; in h. more f. jf. täte , vel alia justa de causa illum, qui defifurisdiü.em. jud. contra Fachin. x. negotium inchoavit, impediri, vel spon« controv. cap. 46. quia tali casu magis in- te cedere contigerit, cap.tumplurts .%. telligitur dare auditorem, quämjudkem. junSl.gl. inv. libere.h.t.in 6. Istud arg. d. c.superqmastverum. quoque hic notabile est, quod si duo 16 Cafterum delegatio fieri potest , non Condelegati diversas sententias profe- tantiim uni, sed etiam pluribus, cum ma- rant, utraque in pendentifutura sit, donec gisintegrum fit judicium, quocsplurimo- delegans alterutram confirmet, cap.fin, 1 um sententiis confirmatur, cap. prüden - deSentent, & rejud. I. duo fifiudices. 18 . tiam.zi.b.t. Veriim delegatione pluri- jf.deRejtsd. Quamvis in Judicibus orbus facta nun quid omnes delegati simul dinariis diversas sententias proserentibus adeste & judicare debebunt ? yr. Arten- praevaleat, quae est pro reo vel causa fa- dendumesse, cum qua clausula delegatio vorabili . d.cap. fin.l. inter pares. .f. facta sit. Quandoque enim delegatur de rejud. causa pluribus /impliciter sine omni clau- Demiim sciendum , quod Delegatiol? fusti; & tmic nisi simul .omnes delegati expiret. I. Rt' De Officio Legati. j !. Revocatione', aut morte delegantis dausalatqtebd fi no» emnet&c.atufafuspi- vel subdeiegantis re integra ante citatio- cionis ab hoc no codelegato cognoscatur, nem cap. gratum' 20. hoc tit. jttnso cap. . Sin minus, Arbitri communiter ei igcn- fin.de Officio Legati cap. 6.&1. boctit, tur, qui cognoscere&pronunciare ^_be- »«6. bunt, verinesit & legitima causa suspicio* II. Morte Delegati , neque transit ad nis, cap..suspicionis. 39. ©• ibi q ^ p, oc successores, nisi facta sit delegatio non sub tit. ita ut si pronunciaverint justam, ex- nomine proprio, sed sub nomine dignita- piret delegatio, si injustam , delegatus tisv. g.tibiAbba, tibi Episcope delega* valeat,ut prius procedere, cap. secundo mus , Sic. c. quoniam. 14. h. t. Zoes.fcuL 41.6. 1; dta 4 ppeIL& cap. legitim* 2. eod. t.num. 3$, in 6 . poterit quoque delegatus , anreist. Si Delegatus pronunciaverit sibi quam suspicio contra.ipsum proponatur, jurisdictionem non competere propter causam subdelegarec postquam vero su- delegationem invalidam, cap. significanti- spicio proposita est,non aliter valebit sub- bus, 3 8. W ttr. delegatio, quam cum consensurecusato- IV. Lapsu temporis ad delegationem ris. Imo si jarn pronunciatum sir, ve- expediendam praffinirsinisi consensu par- ram esse causam suspicionis, tunc ne quirium prorogetur .cap. 4. ubiGl.c. co«su- dem cum consensu recusatoris fubdelega- luit. 24. hoc tet. /. 2. §. 2. f. dejfudic. tio fieri poterit , quia per talem lententi- V. Postquam judex delegatus per se am prorsus desiit delegati ( non ordinarii, vel per alium sententiam executionis ut suo loco dicetur ) jurisdictio cap. sfu- mandaverit, aut mandari prceceperit, dexf. hoc tit.in 6. Et ha*c ita se habent, cap. n litteris, ^. ht c it. si Delegatus Papalis sit, Si vero Dele- VI. Denique recusatione suspecti.cap. gatus fit vel Officialis Episcopi,. qui ut causam 17. & cap.insinmnte. 2f. hoc tit. suspectus recusatur , hujus recusationis Recusationis autem causa ita tractatur: cognitio ad Episcopum pertinebit, cap. fi Delegatus Papalis sit, qui suspectus di- fi contra, 4. hoc tit.in 6. Dehocplura in- citur , & is condelegatum habeat cum ftain lit.de j4ppell.Lib.IIr X 1 T U L U S. XXX. De Officio Legati. Summaria. t. legati qui dicantur? ’ fds quidpoffin ? * a. legati Sedis Apoft .triplicet. g, legat um se dicens delet probare , ni fi fittrit ' j. Legatorum officium . Cardinalis . < hgati de Latere patefias. NuntiiApoft olki ambientes lit erasrecommen- S- Legatorum de latere circa beneficiapotefiasin datitias ei Principibus excommunicantur. Germania. /er legatinatipoteflas. d, Nuntii dpofiolici potefi as. f/, legati hodie in prima inflant ia non debent 7 . Nuntius cum potest«« Legati de latet« miß- impedire Ordinarios. A* a at-* U. Excme L)b,I. Tit. XXX. iS$ 12. Exempti possunt prorogare jurndiilioncm Legati nati, t U Egatus aliter in Jure Civili, aliter in H-j Jure nostro Canonico accipitur. Etcnimin Jure Civili Legati dicuntur non tanciim missi ad pacem vel aliud arduum negotium inter Principes tractanduuu (quorum violatio juri gentium adversatur, cap.jus gentium. 9. diji. 1ied etiam vicarii Prassidum LcProconsulum, quibus ab ipsis Prssidibus & Proconsulibus jurisdictio mandata fuerat/. vicarius, de Legatio». & tot. tit. js. de lsg«io procetis Verum in Jure Canonico Legati S. Pontificis non tantum mandatam & vicariam, sed ordinariam jurisdictionem habent, & ipsis Prassidibus & Proconsulibus, qui olim apud Romanos adregen- das provincias deputatiiuerant, comparantur , cap. 7. h. t. in 6. quorum Auditores,quas tales Legati constituere solent in provinciis sibi commissis, potius Ligatis Proconsulum accenferi possunt. Z Sunt autem Legati Apoßoli d in triplici disserentia ; quando enim Papa unum ex Collegio Cardinalium suorum quasi a latere suo (cui Cardinales semper assi- stunt)ad aliquam provinciam dimittit,dicitur Legatus de latere quando aliam Clericum,Episcopum, vel Praelatum non Cardinalem dimittit, dicitur Nuntius Apeßolicus , vel Legatus mijfus: quando denique titulusLegatialicui Archiepisco- patui vel alteri Ecclesiae annexus esi, dicitur Legatus narus circa hos igitur: 3 Quaeritur 1 . quodnam sit Legatorum officium ? iv*. Officium omni um Legatorum esse, inspiritualibus'&-EcclesiatU- cis negotiis supremam in provinciis Ecclesia Catholicae gubernationem , & in /j. legati officiunt efualiterßniatür ? spectionem habere, Principes & populos in fide& assectioneerga Sedem Apostoli- cam conservare, Constitutiones Pontificias in usum deducere, aut quo miniis juxta statum provinciarum deduci possint, summum Pontificem informare, aliaque, quae pro utilitate Ecclesiae expedite viderint,ad ipsum referre, & ideoPraesidibus & Proconsulibus comparantur , quibus olim Imperatores provincias regendas distribuebant , ut tanto facilius universum populum Romanum in obedientia continerent. Quaeritur II. qualis potestas competat 4 Legato de latere ? y*. Eum dignitate & potestate caeterosLegatos longe antecellere, cap. 1. hoc tit. in 6. nam inprimis praesente Legato de Utere alii Legati non debent uti insignibus, aut officio suae legationis ; propter reverentiam enim majoris j udicis suspenditur jurisdictio minoris. textus & Gloss. in cap. valentes 8. hos iit ., II. Legatus de Utere ipso jure potestatem habet judicandi exemptos, &Abba* tum exemptorum electiones confirmandi. cap. ß Abbatem. S. 1 .de Elettiont t» 6. Gloss. in tap. 1. v. universas, hoc tit. III. Absolvere potest percussores clericorum undecunque advenientes a censura reservata, cap. ad eminentiam, zo.de Sententia exeons. cap . 4- & penult • ubi Gloss. in v. mittuntur, hoc tit. IV. Circa dispensationes,absolutiones, matrimonii solennizationes habet concurrentem jurisdictionem cum quolibet Ordinario luas Provinciae. Barb. ris • De Officio Legati. i$s> rit Eceltsmß. mivers. Ub. i. eap. s. num.jz. V. Potest ia provincia sua concedere indulgentias centum dierum , quas etiam durant finito officio legationis. Barb. d. Itet num. f. VI. Potest facere statuta obligantia provinciam circa negotiaspiritualia &Ec- clesiastica, qua: durant in perpetuum etiam post decessum suum, usque dum ab alio majore, vel simili potestate pra:dito revocentur, qua: tamen potestas generaliter Legatis, adeoque etiam aliis,quam de Utere attributa est. cap.fin. htc titeap. 1. eodem in 6. VII. In conferendis beneficiis Legato de latere ampla potestas concessa est , nimirum conferendi quaelibet etiam ad Sedem devoluta beneficia suajprovincia:, ita ut inter ipsum & ordinarium Collatorem locus sit praeventioni, sed & vacatura sua: collationi reservandi, durnodo non reservet pro speciali persona ( ob periculum scilicet captanda: mortis ) vel eundem collatorem bina reservatione non impediat, aut gravet, eap. 4. hectit.i* 6. eap. 5. de Prabendis in 6. Item dum- modo non sint dignitates, vel beneficia electiva , d. eap. 4. aut de jure Patronatus laicorum competente ex fundatione, constructione , vel dotatione , cui nec ipse Pontifex solet derogare. Barb. d. leco uum. 46. In uniendis quoque Episcopatibus, vel transferendis Episeopis, eximenda s E .desiis,& aliis,qua: in signum pra:- eminentis sunt reservataS ediApostolic«, Le. tus potestatem non habete^. ;. & 4. x. hoc tit. f Quaeritur autem HI. an etiam in Germania talis potestas conferendi beneficia Legatis competat ? K-qtlia In Concordatis Germania inter Nicolaum V. Pontificem, & Frkiericum Imperatorem, alios- que Principes & Praelatos Germanis initis diserte promittit Pontifex , quod i« mensibusOrdinariorum & beneficiis non reservatis nolit eorundem Ordinariorum collationem impedire, ideo Legatus Pontificis id facere nullatenus potest,cum non sit supra jus, neque aliquid valeat, quod juri deroget, prsesertim pactis, & contractibus. teste Barb. d, cap.f. num. IO. Ad summum igitur Legatis in Germania jus remanet conserendi beneficia ex negli- gentia inferiorum ad Sedem Apostoli- cam devoluta$ non itembenejfkia reservata, nisi ex speciali privilegio. Gloss, in. eap. 1. in v. ampliori, hoc tn 6. Imo st beneficium ex negligentiaAbbatis exempti esset ad Episcopum, ceu Sedis Aposto- licae delegatum devolutum, juxta Clem . unicam ds Sup. negl. Pralatorum , communiter sentiunt Authores teste Erasino a Chokier dejpurisdiäioneOrdinarii ite exemptos parte z.tpuaß. 2. num. 18. & sey. quod Legatus de Latere in hoc casi» Episcopi collationem impedire non possit , quia Legatus habet Privilegium conserendi beneficia generale, Episcopus vero hoc casu speciaie , in omni autem jure generi per spectem derogatur, cap. z. htc tit. cap. gener i. 54. de Reg. Juris iu 6. Leg, in toto. 8o.Li eodem tit. Quaeritur IV. qualem potestatem ha- t beat Nuntiusesfpofhlicus ? Hr. totam potestatem Nuntii (isfpoftoltci esse potiffi- müm desumendam ex ejusdem commissione vel privilegio. Etenim de jure communi neque in beneficiis eap. 1 .htctit. A a j t f . 6. Lih. r. Tit. XXX. i- 8 * f *$0 i» 6. neque in causis exemptorum, cap. omnia, quae Episcopus , Procuratos ut st yibbatem. ;6. veri, hujusmodi. dcEle- possit omnia, quseDominus , non poteft Hient in 6. vel in aliis singularis potestas quaedam majoris praejudicii, quae Epileo- ipsi tributa reperitur, nisi quod ,« c«/,. pus, vel Dominus non fuisset verisimili. senuit, x. hoc tit. absolutio a percussione ter in specie concesiurus.eup. qui adagen- Clerici,circa subditos tamen solummodo dum 4. de Procuratoribus in 6. sic nec ii ne provinciae eidem concedatur, & in c. Nuntius , cui data est potestas omnia sa> sin. hoc tit. 8c cap. 2» eodem in6-. Judex ciendi, qua: Legatus de latere. Ita sane ordinarius pronuntietur. Specialiter Piasecius in praxi Episiep. parte 2. c. f. vero. num 9. expresse docet , quod Nuntius 7 Quaeritur V. quid censendum d eNun cum potestate Legati de Latere missus be- tiis, qui ad Imperatorem, aliosqueReges nesicia conferre nequeat, nisi ex speciali mittuntur cum Titulo: Nuntius sipofto- privilegio, & recte allegat tex:um intus, ficus tum potestate Legati de latere , quae 1 .hoc tit. in 6. ubi legato qui Cardinalis clausula de stylo curiae Romanae solet ad- non sit, denegatur potestas conferendi be> di Legatis, quibus S. Pontifex viva voce nesicia, quontumcunque^ air ibidem Pon- legationem demandavit, teste Hostiensi ti icx^plenam legationem obtineat. Ipsi in prine, hoc tit. Nihil interesse , an quis quoque prioris. sententiae Authores , Legatus de Latere sit, vel cum potestate Garciasd. cap. 6 » num* f 3. de stylo Cu- Lcgzti de latere mittatur , docet Zoesius riae magnam differentiam inter L gatos hoc tit. num. 1 s. Gare. de' 'Beneficiis . par- veros de latete & Nuntios cumlimili po- te f. cap. j.num. arg. legis i. st. de testate missos admittere debent , quod illi lutortbus datis, ubi Proconsul. & pro- regular-ter omnia beneficia, isti vero tan- consulari potestate praditus »quiparati tum simplicia, quae valorem 24. Ducato- videntur. rum non excedunt i conferre permit* Verum mihilemper probabilius visum tantur. Ex quo etiam a minori ad majus «st , tantum interesse inter verum Lega- inferre licebit, quod similes Nuntii nt- tum de Latere, & Nuntium missum c»«» que in Exemptos habeant jurisdictionem foteflate Legati de Latere , quantum in- sine speciali mandato ; nam beneficia terest - an quis habeat jurisdictionem or- tantum de Episcopi, Exemptorum autem dinariamn lege,vel tantum specialiter de- caulae de prajudicio Papa: sunt. Sed nec mandatam j an quis sit Epilcopus, vel Legatus natus praesente tali Nuntio veri- tantüm Vicarius Episcopi, Gardinalis; similiter sua insignia, purpuram scilicet vel vices gerens, Dominus, veltantutn &alia, qua: enumerat Barb.«/. loco num. Procurator cüm generali mandato. Et- . 22. deponeret. Non obest d. L. 7- ff. enim hic Titulus cum sit de jure scripto de Tutoribus datis. Quia ibi non dici- fncognitus, & tantum de slyloCuriae usi- tur, quod vices Proconsulis autPrtesidis tatus, ideo etiam de jure nulla specialis gerens omnia possit, quas Praeses, velPro- potestas ipsi adseriptaest, & sicutVicarius consul, sed tantum agitur de datione Tu- Ppiscopi cumgenerali maadato ut possit, toris» a particulari autem ad universale non 8 ) t se r De Officio Legaii. *£r non est bona illatio-* eadem enim datio tutoris inis. I.2. §-l. etiam LegatoPro. confiilis permittitur, qui tamen utique potestate minor est Proconsule. Item non obstat cap.fi Papa i o. de Privilegiis, i m 6.ubi dicitur, quod verbaPapa: aliquid operari debeant, nihil autem operarentur, si Nuntius cum potefiateLegatide laure mitfusnonhaberet majorem potestatem quam alius Nuntius, rz. enim talia verba operari relative, quia ie reserunt ad mandatum Pontificium, & privilegium , quod in ampliori forma datur talibus Legatis, quam aliis i & ut compendio dicam, potestas istorum Legatorum non ex Titulo seu clausula, sed Titulus ex potestate ia literis-commissionis inferta desumitur. Quaeritur VI. an asserenti se Legatum a summo Pontifice missumcredi debeat citra exhibitionem mandati Apostolici ? yk. Esse distinguendum inter Legatum Cardinalem, & Nuntium Apostolicum: Cardinali enim asserenti se Legatum ( dummodo noscatur esse Cardinalis)cre- ditur sina alia probatione, eo quod Cardinales non soleant äCuria abeste sine officio Legationis, nisi tamen aliqua a jure communi sibi non concessa protenderet, qualia non praesumerentur aliter, quam ex mandato Apostolico probata. Inferiori autem Clerico vel Praelato asserenti se Nuntium Apostolicum non habetur fides,nisi ostensis literis Papalibus. Textus & Gloss in eap. fin. dist. 97. c. eum i» jure 3 1. de Officio delegati. Aror. Institut. moral. parte 2. lib, f. eap. 27. ejutst. ptnult. Idemque dicendum, tametsi afferat se t^mimmcumpoteftate Legati de Utere , adhuc enim Cardinalis non est, & consequeflfer illam prjsumpttohern pro Cardinalibus militantem non habet; generaliter autem Nuntium esse, vel cum ' simili potestate missum quid facti est, fa- ctaautem non praesumuntur, sed probari debent, arg. L. 2. ffi.de ffiurts & faSfi ignor. Incidentes hic adnotari potest in A Bulla Pii IV. qua; incipit: Et fi Romane, runt &c. excommunicationem esse latam contra quemcunque Nuntium Apo- stoiicum, qui a Princip ibus, ad quos mittitur, dignitatis,aut gradus v. g. Cardin a- ' latus alteriusque officii, vel beneficii ia curia obtinendi causa literas commendaticias quovis modo ambierit, sive eorum studio» & favore pro se aut consanguineis suis usus fuerit; non tamen additur in d. Bulla hanc censuram este reservatam. Queritur VII. quam potestatem ha»*® beat Legatus natus} de jure communi nec circa collationem beneficiorum, nec circa absolutionem a violenta manuum injectione in Clericum Legato quatenus tali competere facultatem, eap. pe• ~nult. x. & c. 1 .hoc tit. in 6. neque jurisdictionem in exemptos, sed totam ejus potestatem ex forma Privilegii, in quo talis legatio concessa fuit, vel aliis subse- quentibus dependere » teste Gloss. in eap. I. v. universas . x. hoc tit. Prout & Cel- siss. qostro Atchiepiscopo Salisburgenst varia concessa sunt privilegia, absolvendi abhaeresi, conferendi beneficia iu mensi- busPapalibus, ordinandi extra tempora, dispensandi in tertio & quarto gradu ad Matrimonium cum illis, qui labore manuum victum quaerunt &c. Quaeritur V1IL quomodo inteliigen- dum Ut d, sap. x. bee tit. Ubi dicitur, qued 1.92 Lib. I. Tit. XXXI. quöd Archiepifeopux,qui simul est Lega, prius requisito, coque negligente proce- tus, äsubditisSulfraganeorumpossitsive dant. per appellationem, sive per querimoriam Exempti quamvis jurisdictionem alte-J j adiri ! tf. Legatos quosque de jure habe- rius judicis in prsjudicium S. Pontificis re concurrentem jurisdictionem cum Or- prorogare nequeantLegati tamen nati dinariis suae provincias,etiam in causis fo» jurisdictionem eos polle prorogare, infixi contentiosi, ita ut licet Archiepiscopus nuat Glossa /« d. cap .~. alias regularirer non habeat jurisdictio- Quaeriturdenique qualiterfiniaturof -13 ■em in subditos fui SufFraganei Episcopi ficium Legati? finiri I. translatione «xtra causam visitationis, appellationis nem , priusquam actualiter provinciam fcantur» neque Legati etiam de latere , excesserit, arg. I. ff.de Officio Prafidis. KuntiiGubernarores, aut alii quarum- III. Per mortemLegati, si legatio per- cunque facultatum vigore Episcopos in. sonae, secus si dignitati, annexa sit. Per praedictis causis impedire,aut aliqua mo- mortem autem S. Pontificis non extingui- do eorum jurisdictionem praeripere, aut tur officium Legati, quia Legatus eliju -, turbare praesumant, vel contra laicos-, ali- dex Ordinarius, f. Legatus, z.h.t.in 6. asque personasEcclesiasticas,nisiEpiscopo T I T U L U XXXI. De Officio Judicis Ordinarii. Summaria. t Quis dicatur Judex Ordinarius 4. Vicarius Episcopi no» tantum gtneraUs , ftd a. Mundata JurisdiQio anfit ordinaria *. f el de- etiamforaneus eft ordinarius. legata ? f Qcjdintcrfit in effeti»,an cfiis ft ordinarim y Referenda tfi ad ordinariam , non tamen in fal deligatus, rigore ? J Udicem ordinarium appellamus eum r rinm, qubdJurisdictioDelegati sit restri- qui ordinarie in causis controversis, cta ad particularem causam v. g. quae hic adiri & judicare potest. Haec enim est &nunc vertitur inter Titium &Sempro- 4»ffeteada inter Delegatum & s Ordina- nium, & regulariter data non habenti de cteie- # f «i V V V y .01 * WJK WtRft ?OSt UlUtuii ■£!«.. ia iiiif Wt (. 1 . 1 ,; pte i'«£® ‘,vfL mini ‘ jUiJltAU Ifm '.ii.'rii £r b acx aiii fi (®eE ;»Ä iiM [/. strä>> 'tuti* iJifresr *

nem,£t delegatam, necessario diffe- Igitur cum ex istis liquido appareat,- ? rcntiam este constituendam, diversajuris mandatam jurisdictionem non esse dele- loca e vincunt, quaz sine manifesta contra- gatam,nifi habentem mandatam jurisdi- dictione caeteroquin conciliari vix pos- ctione Delegatum ad Universität em cau- fent. Etenim in Lfin.ff. de Off. ejus, cui (arum dicere velimus, ideomandatam ja- mand: &c. negat IC. quod mandatam risdictionem ad ordinariam referendam ’ Jurisdictionem habens eam alteri deman- esse putamus; tum quod mandatam ha- darepossr. Econtra/. cum Prator. 12 . §. bensor^/«. de Ref. c. 10. ctionemhabenr, exspecialiratione,quod Concederem tamen, si hircei cognitio in illa jurisdictio sit propria ipsius mandan- prima initantia per Episcopum de man- tis , & consequenter una cum ipso etiar» dataeiset, tunc enimtanquam mandatam extinguatur. L. & quia 6. ff-dejsurisd* jurisdictionem habens in causis matri- Sanch, At filatrim. lib. jc. «««. moniiOrdinariinomineveniret. 7. Qua? de judicibus Ordinariis in ipecso VI. DeniqueDelegatioexpirat, siDe- hic subnecti solent, dicemus infra inXir. legans re integra moriatur, non vero ossi- de Major it. & Ob ediern. eium Judicis Ordinarii, etiamsi Princeps, 4 T* i t“v‘ L V S XXX.il. * De Officio Judicis. Summaria. 2. Quid ft judex? 16. Potefias diliditur in Imperium ts jurisdi— 2. Serii prohibentur effe judices: communis ta- Qionem. Item Imperium inmerum tsmix» rr.en error in hoc 0* aliis cafibus jurisditlio-- tum •• 0* quid ßt merum Imperium ? nem tribuit, ita ut /sBa ialeant 17. Tres gradus meri Imperii. F. Faemina regulariter non debent effe judices : tg. De jure Canonico datur etiam merum Impe— fallit in illußribus quibusdam & in Abba- rium? tifils. ip Quid fit mixtum Imperium! /f- Minores quatenuspossint lel non poßint ejfe jit- 20. jurisdiSio simplex, in quo confiflat, 0 * quo— dices ? modo penes judices delegatos ft ? g, Infames quoque prohibentur, itemexcemnm- 21. Qua differentia Inter ossium judicis titpi nicati, /ujfpenf baretiei: (f schismatici, (f bile (£ mercenarium ? numer. d 22. Quibus modis acquiratur Imperium fi Juris— 7. Judex quomodo debeat effe lir bonus1 diätes efi que alia ordinaria,alia delegata'., g An judex inf alor em amicipofiitjudicare? 23, Merum tfj mixtum imperium ac Jurisdiiti» p. Inter duas xqualiter probabiles sententias eli- pr.tscriptione acquiri possunt. gere poteft Judtx ,. quod juxta arbitrium. 2p Quantum temporis ad talempnefcriptiomMe boni Uri lidebitur. requiratur ? po judex a minoribus abfiinere debet. tp, /in prrescriptio immcmorialis circa res (f ja— 21. Esculenta fi potulenta judex potefi recipere a ra adskmmumFrincipcm pertinentia requi— partibus- consultius t amen cfi abfiinere, ratur remijfilb, 22 Quid de sportulis? 26. Ah concesso cafiro simpliciter, cenfiatur per 13 Qua fit dijf'.r entia intersportulas 0* munera ? hoc conceffum mtrum ac mixtum Imperium? *4 judex anpofiit effc.quijurisperitus noneft ? 27, De jureCilili merum Imperium delegari nent 2J, Cur medicus male curans (f adlocatus mala poterat ? secus de hodierna confiteiudive s consulens ex imperitia teneatur ex Iero dcli* A t quid de jure Canonis o? So, non autem judex male judicans per imperitiam , B b a 19 « Lib. I. Tic. XXXII. *J. A» mixtum Imperium possit delegari ? Regulariter affirmatur. tp. Num A'ademtis competat merumimperittm: fi quid de noflra Salisburgenfi! jo. Prorogatio Jurisdttiioms , quid fit fj quot modisfiat ? jr Qualiter fiat de persona ad personam ? Je, Non habet locum in Judice delegato , in Cle- 1 OP^quam de Delegatis & Ordinariis JEjudicibu» dictum est, etiam de ipso Judicis Officio iu comuni merito hic subnectitur. Et quidem Judex quasi jus dicens appellatur, & describi potest, quod na legitima , & vir bonus juris & ajut per itus,de negotiis, five controversiis litigatorum cognoscendipronuntiandique jus habens, cap. fortes, io. ieVerk.fignif'. Harp. ad tit. Jnfi. de Ojficio Judicis. Dico 7 . Judicem debere elfe personam legitimam, qux scilicet a lege non sit prohibita officium Judicis suscipere. 3 Prohibentur autem I. Servi. L. cum preror. 12. §.2- ff. de Judiciis. I. servitutem. zop fs. de Reg. Jur. si tamen servus communi hominum opinione pro libero habitusjudicis munere fungatur,ejus acta ob utilitatem publicam hominum, qui non debent in rebus magni momenti decipi, suilinentur, ut ell notabilis textus ir.l. Barbarius. 5. ff. de Officio Pratorum. Licet autem hodie sublata servitute inter Christianos hic casus sic rarus, nihilominus dictum textum Doctores communiter extendunt ad alios etiam profanos, & Ecclesiasticos, ubijudex sive fori excerni» sive interni ex causa aliqua illegitimus pro legitimo habitus suit, & pro axiomate dicere folent; communis error jus facit. VideaturThomasSanchez de Ala- trim. lib. %.di[p. xz.num. 45?. 3 II. Prohibentur Focminse, qua partim rico refpeUuLaici, nec inforo peenitentiali, nec ad declinaxdamjurhdiäionem alicujut patrimonialem- gj. Non pote fi fieri d fiudiofis ad declinandam jmisditlioncmReBoris. jf. Qualiter fiat prorogatio de re ad rem, de Iq. eo ad loctim, fj de tempore adsentpus . gs. Prorogatio necessaria efi recondent io. ob verecundiam sextis, partim ob inconstantiam,& imbecilitatem judiciiri publicis muneribus arcentur, cap. mulierem. 17. causa 5 3. quasi. f.l. Foemina.zff.de Reg Jur. I. alienam.1$.(ad. deProcurat. Toleratur tamen consuetudo Regni, in quo Foeminas majoris dignitatis jurisdictionem habent, praesertim si taiisjuris. dictio administrationi Bonorum, stu Ca- strorum, in qua: Foemins jure hereditario, vel etiam feudal i, deficientibus masculis, ii ieudum foemininum fit,vel mixtum, succedunt, cohsreat. cap.diteBi^. de Arbitris. Item & Abbatissis ratione dignitatis aliquam jurisdictionem concedunt Doctores. Panorm. Barb. & Gloss. per textum in cap. dileBa. 12. de Majo- ritate & obedientia. Ita tamen, ut quod ibidem dicitur, Abbatissam posse suas Canonicas & Clericos sus jurisdictioni subjectos ab Officio, beneficioque suspendere, non sit accipieitdum de su/penfione proprie dicta,qus sit censura, & cujus transgressio irregularitatem inducat; cum fce- minis non sint cencesss claves Ecdesis, cap. nova. \o. de Poenitentiis & remijs. sed de simplici prohibitione celebrandi divina, & fructuum subtr actione. Deinde notat Panorm. in cap. dilesli. 4. de Arbitris, num. 1 . quod soemina ex pri n- legio, vel consuetudine habens jurisdictionem possit eam per se exercere, & sententiam ferre. Ita Angelus in l. eum Pxmr. De Officio Judicis. 1 97 Pr et er.ix. f. de fuditiis dicit ,Te vidisse Joannam Reginam Neapolis sedentem in lolio regio, & serentem sententiam capitalem. Ita Debora Prophetissa judicavit populum Israeliticum^W/r. 4. Interim ut foeininut jurisdictionem habentes passi m per iesolas judicent sine consilio virorum prudentum , noa putarem aliqua consuetudine introduci posse, & facit textus in d.cap.dilecli. non «uim foret consuetudo rationabilis , quia adversaretur verecundia:; & honestati lexus muliebris , & traheret fecum quotidianum periculum multorum errorum cum gravi partium damno ex infirmo foeminarum judicio multis insuper passionibus (utpo- tc plerumque amore aut odio infectarum) obnoxio. Illa propterea omnium receptissima est consuetudo, ut foemin* jurisdictionem suam Jurisperitis delegent » quos perfectos suos, Administratores & Judices constituunt. 4 III. Natura (scilicet ex defectu naturalis judicii) prohibentur esse Judices surdi, muti, furiosi, & impuberes, ait JC. » d. I. eum Prator. §. 2. Sed quid de Minore 2f. annis dicendum? H. de Jure Can. Judicem dari posse, qui 20. annum complevit, infra annum autem 20. non posse dari Judicem, nisi a Principe, aut certe ex consensu partium eum , qui saltem 18- annos compleverit, eap.cumvi- gefimum 4t. de Officio delegati. De Jure Civili in l. quidam consulebant, fp. inpr.ff. di Re judicata, generaliter dicitur, eum qui complevit 18. annum Judicem esse posse, & notat Gloss- in d. I. cum Prator.F. impubes, Si jure haereditario, aut feudali competat jurisdictio cohaerens Bonis ( sicut competit Principibus, aliisque Dominis temporalibus ) ea etiam in pupillum, & alios utcunque natura prohibitos transit, sed per Tutores, Curatores, vel Administratores exercetur. Schra- derus de Feudis. parte 10. Scft, j^.nunr. / 4 * IV. Prohibentur esse Judices infamii p juris notati d. I. tum Prator. & ibi Interpretes. V. Excommuuicati, Suspensi, H*re- 4 tici, & Schismatici, cap.quodsedem. 9. de Offiao Zfud. Ord. cap. audivimus. 4. causa. x\.quast. r. eap. excommunicamus. IJ. §• credentes de Ha^eticis. Excommunicatio enim suspendit quamcun. que jurisdictionem, ita ut nec delegari possit, quia & delegatio actus jurisdictionis est, cap. j. de Officio Ficarii, in 6« Qua de re videancurtradica inTit. deSenu excom. ul»i habetur , quod hodie post Concilium Ccnstantiense excommunicatur non amittat jurisdictionem, nisi fuerit per Episcopum denuntiatus, vel no- torius percussor Clerici, Covar in Rele- ätionecap . alma mater, de Sent. excomm. in 6 . parte 1. §. 7. num. 9. Item etiam, quod absolutio ä censura, quam tribuunt Confessirii pnviJegiati vel alii, regulariter tantum prosit quoad forum internum, nimirum recuperationem sacramentorum, &iustragiorum Ecclesiae, non vero quoad recuperationem communicationis fori externi, & jurisdictionis externae, nist consuetudo habeat, ut talis absolutio, etiam pro foro externo acceptetur, vel in foro externo absolutio data sit ab Ecclesiastico Judice. Dico II. yudicem debere esse virum-j bonum, id est incorruptum, prudentem & constantem. Unde inprimis vitabit, ne Bb z iniu- Lib.I. TitXXXIU i 198 in judicando respectam personarum habeat , aut affectum privatum sequatur; nam qutcunque aut consangucnitate , aut amicitia, vel 'e contrario hostiit cdio in judicando ducitur , pervertit Judictum Christi , quiestjfustitia, & fr uti um i Ilius vertit in damnationis amaritudinem , ait divus Augustinus i» cap. quievtr.que'j^. causa} 1. quafl.^. Neque etiam quid du ♦ ritis,aut remissius constituere debet quäm causa deposcat ; ne aut severitatis, aut clementia gloriam assellare videatur,sed ferpefo judicio,prout quaque res postulat , statuet.l. prospiciendum. I l.ff. de P tiara habent, L. certi J uris. \ y. Codde periuni merum vocat Ulpianus J ttdiais. L. ult.Cod. de JurisdiB. Hor- de Jurisdiktion, habere jus gladii ad a- tomanus lllufirittm quoctores /V§ S & 7. cipale officium Judicis in jussione, cöerci. /nst. de Lege siquilia. Judex verö per tione, St executiqne consistat, lege ipsa imperitiapi .mcte judicans teneatur tan* dictante panam, & quali exercente juris- thmexquaß deUBo, nec in solidum, sed dictionem, praemissa tamen cognitiötie quantum superiori aequum videbitur, super facto,ut potestas Judicis ab exeeu. juxtaprinc. Jnst.de Obligat »qua ex quast tione ministrorum ejus distinguatur. //f//ff dicit s e novimus 1f.de Per bor um /ignis 1 & licetEpiscopi.acPralati habeant etiam sua judicia sanguinis, , ea tamen non. habent jure Canonico* , vel quatenus Ecde- fiasticissed jure feudalst, qsiatenusDomini &Principes territoriorum,atque vasalli Imperii. Andreas GaiL. PraElicarmm observat. 30. «. 4. Verum hoc Zöesih dictum non est ita generaliter, ut ponitur,admittendum,,quia de particulari infert ad universale. Mala haud dubie consequentia est: de Jute Canonico primus gradus meri Imperii, vei aliqua species tertiigradus scilicet poena sanguinis non est, ergo nullum merum Imperium est. Sane.sicut de JureCivili exercitatio, gladii temporalitcl\,il& deJureCanonico gladii spiritualis , excommunicationis scilicet, qua: poenis capitalibus comparatur; quia vitam iptritualem hominis, tollit; nem & patellas degradandi, confiscandi, eorporaliter castigandi , perpetuis carceribus mancipandi, &c. Recte proindeetiamhoc:jure merum Imperium statuendumestcum Gloss. /» c. quod Jede» iO. de Off.d&Ordinarii. & utique etiam iirsoro Ecclesiastico officium Judicis nobile ad publicam utilitatem per accusationem,vel inquisitionem exercetur, quod proprium est meri Imperii. Sed dc de JureCivili merum Imperium quandoque alicuf confertur. non: fecundum omnem latitudinem,.- sed secundum gradus tantüm inferiores,,&poenas non. capitales, sicuthabentJJohiles in Eois castris, vel pagis jus puniendi minora.dsficta, quam Practici jurisdiliionem boffam appellant, qua: jurisdictio, non utique simplex, sed ad Imperium idque merum reserenda est, ut ex dictis,,& dicendfäapparebir. Mixtum Imperium dich J.C. in leg. j- 3 .ffdeyurisdittioHe, cffeiUtid ! , cui inest ^ jurisdictio,w/.*r*j»quasi&'compositum ex jstrisdiilione, &dmperio 8 l Gloss Civilis ditT.lo’c. defesitiiimixtum Imperium , quod fit potestas, qua sinobiW offkwjptdi- eis exercetur privatam respicient utilitatem. Est enim mixtum Imperium circa causas civiles, vel criminales:civiliter intentatas, ac Cient in mero fmpericnprinci- paie estipsa executio,& jus inferendipoe- nam, ut publicae, quieti utilitati, consulatur, accfistbriumiauterru cognitio sa- ctstitaecontrain: mixto 'Imperio-- princi-- paleest juris redditio definitio contro- veriite; execuua vero partibus ipsisprin-- cipal itera incumbit & injungitur,, Judici autem tantum in defectum & accessorie,, ubi partes non patuerint; jfurisdtclio simplex in cognoscendo,^ ptonuntiandoque consistit- absque, jure Cea. ex e- 204 Lib.LTit.XXm ' exequendi, prout habere sistet Judex De- tisferviat, judicat de expensis litis, atrt I legatus, xui datur quidem potestas ien- fructihus.rei restituendsj supplet ea, qu* ! tentiam ferendi, sed executio Deleganti abAdvocatis ex jure minus deducta sunt, reservatur, c.quisquis. IA. causa 2- quast. juxta Z. unicam Cod. ut qua desunt Ai* 6.1-a divo Pto [ s. in princip.ff. de Rcju~ vocatu &e. sed & jussus, executio, mis* dicata.nlfi fuerit Delegatus summi Prin- sio inhonorum possessionem ad hoc offi* cipisr. quer enti. 26. de Officio Delegati. cium pertinet, quia ab Itnperio depen. Interim cum quilibet Judex etiam Dele- det. Mercenarium autem officium di. gatus modica coercitione uti possit con- citur, quod ordinarie actioni instituta tra non obtemperantes mandatis suis, inha2ret, quando nimirum Judex actionf dum eos ad judicium vocat &c.cum enim propositä consideratis circumstantiis, jurisdictio datur,ea quoque concessa intcl- causieque meritis statuit , & judicat pri- liguntur, sine quibus jurisdictio expediri cise, prout jus iljius actionis, E merita non potest, Z. i.jf. dc]urüdiäione.l.fin.f. causas allegata postularint. Unde si actor de Officio ejut &e. ideo ordinarie ßmplex in libello fructus, & expensas non petie- etiam jurisditiio aliquid saltem mixti rit,non tenebitur Judex ex officio meret- f.-nperii annexum habet, & iecqndum a- nario de his pronuntiare, nisi nobile ejus ctum cognoscendi,pronuntiandique dice- officium per generalem libellorum clau- tur J»r«d/ct«,-secundum actu vero eher- sulam imploratum sit, cendi dicetur Awper/ww.Matth.Stephani. Acquiritur Imperium & Jurisdictioexii dx-jat.^. Hic iterum Gloss. Civilis ad concessione Principis, Legis, Consuetu* ditium tit. de jurisditijone describit dinis,vel etiam .exDelegatione: esi enim diftienem fimpliccm, quod sit illa potestas, Jurisdictio alia Ordinaria, alia Delega- quae ab officio judicis mercenario expe. ttr, Ordinaria dicitur , quae jure magi- ditur privatamrespiciens utilitatem* stratus,&publico judicandi officio com- ftl Estauteminterofficium Judicis nobile petit, & Ordinartusffudex est # quior- & mercenarium, cujus hactenus mentio- dinarie in causis controversis adiri potesti. nem fecimus, ea disserentia, apbdmbile Delegata vero, quas ex speciali commis* \ illud dicatur, quod Judex quasi motu sione Ordinarii ad singulares &,particu* proprio praeter actionem institutam, Sc lares causas conceditur. Sed circa haec ut solemus loqui, e x Officio ,, jure aut as- ulterius. quitate ita suadente,exequi sistet. Ita in Quaeritur I. An merum & mixtum^ causis criminalibus accusator non, debet Imperium, kemSl jfuruditiio prsicri- inlibello concludere ad poenam, sed Ju- ptione acquiri possint? i dex ex officio eam inferet a lege teterrui- Affirmativam esse communem, « natam. Ita Judex ex officio inqvVerepo- St inter Doctores receptam teste Covar. test in delinquentes, e. qualiter. & quan~ in Reletiione c.poffe ffbr.de Reg. Jur. i » i. do.i7.de Accuf l.^.ff.deOff.Prastdis. In parte 2 . H. arg.cap. irrefragabili, IJ. civilibus quandoque ex Offtciojiuhx de- inprincip. Fers, cxccffus, de Officio Or- putat parti pauperi advocatum, qui gra- dinarii, cap, eum contingat z z. de Fert De Officio Judicis. 2v5 'ttmpA. vires. 8- Cod.de Diverßs eficiis Licet veri isti, & similes textus tantum de consuetudine loquantur, inter consuetudinem autem &;praescriptionem sit differentia , nihilominus, quandoperconsuetudinem jus alicui! particulari, vel privato acquiritur , potius praescriptio quam ccnisuetudo (utpote qua; proprie accepta commune omnium commodum vel damnum concernit, est enim quasi lex communis) censeri debet. Si etiam ex communi Doctorum lententia inc.fuper quibusdam, j 6 . de Verb. figr.if.cum Panor. i» d. c. cum contingat, Cic cum vobit. 14 . de Prafcript.CovAt. d.parte.2^.2.uum.iz. alia regalia Principis (quae ei |non competunt in signum supremae eminentiae, uti est suprema appellatio , vis condendi legem universalem, & c. sed tantum ejus dignitati sunt reservata) e.g.collectarum, aut vectigalium exactio, tabellionum institutio, jus monetam cudendi, & alia, quae enumerantur i« tit.feudorum: Qua fint regalia., &ibi notat Godofredus, praescribi possunt, non apparet, cur non etiam merum ac mixtum Imperium , & quaevis Jurisdictio. 24 Quaeritur autem II. quantum temporis spatium ad istam praescriptionem requiratur? Esse distinguendum, an praescriptio fiat contra ipsum Principem vel contra alium privatum, qui prius similia jura obtinebat? In primo casu tempus imme- moriale vel quadraginta annorum cum titulo requirit Covar. d. parte 2. §. %.n. 4-qnbd praesumptio juris sit contra praescribentem ea, quae dignitati Principis luat reservata, ideoque procedat dispositi» eap. 1. de Prgfcript. ftt fi. Altera autem casu censet Covar. ordinarium tempus ad praescribenda jura incorporalia sufficere, add/tque jurisdictionem annumerari servitutibus habentibus causam contlnuamiquia radicatur principaliter in persona,cujus animo retinetur continua polle ssio, quamvis facti exercitium non sit continuum. Qualiter vero praescriptione acquirantur servitutes videri poterit apud Harprecht. ad tit.lnfl. de Servitutibus pradierum. §. ult.n. 6 .& to. quod scilnullo personalium, rea- lium, continuarum vel diseohtinuarum servitutum discrimine habito longo tempore,nimirum 10. annorum inter praesentes , & 20. inter absentes praescribi possint. /. ult. i» fine Cod.de Prafcr-longi temporis. Non obest difficilis textus in l.fervitu - tes 14. jf. de Servitutibus, ubi dicitur, quod servitus v. g. itineris quae non habet continuam possessionem, cum nemo continuo ire possit, non praescribatur longo tempore. Ex quo multi Docto- res tenuerunt cum Gloss. in eadem 1 . 14 . ad praescriptionem servitutum disconti« nuarum tempus immemoriale requiri. Respondetur enim, quod procedat de jure antiquo, & lege Scribonia, quae usucapionem servitutum , & jurium incorporalium , cum proprie possidere noa possent, sustulerat. /. 4, §. ult. I. io.§. 1. jf.de Usurpat, j&usuc. quod deinde per posteriores leges immutatum est. ut ex. d, l. fin. de usiifructu caulam etiam discontinuam habente apparet: nam licet quaedam servitutes naturaliter continuo possideri nequeant, possunt tamen civiliter, ut dictum. Id vero advertende i dum ao 6 Lib. L Tit. XXXII. ium i quod in proscriptione fongi tem- dali commissione dari solent, e, qui ai poris requiratur, titulus,. vel (quae incor- agendum. 4. de Procurat, in 6 . merum poralibus loco tituli censetur, Harp. d. /. autem imperium solet dari per specialem nur», i f.) scientia & patientia adversa- commissionem', eligendo persona indu* «i; sine his vero tempus longissimum striam .L.i.jf. de Officia ejus. Ergo scii.? o, annorum requiratur, L.ficut. 3. Esse distinguendum. Si jurisdi- L.emnes 4. Cod. de Prafcript. peranner, ctio adhsereat castro, ita utsemperante- ■ Ls Veriimquamvis. hoc secundum distin- hac possessores.talis.castri jure proprio ex» ctionis membrum ita expeditum sit, cir- ercuerint jus gladii reliquam jurisdi- ca primum, tamen non est levis difficul- ctioneroihoc casiiuna cum castro censebi. tas; cum eniru ditium cap.. 1 .dePrafcript. tur etiam merum , ac mixtum Imperiuni *1* 6, cui principaliter innititur Covar., transire, tanquam accessorium, vulg.c. sententia, tantum de. rebus Ecclesiasticis accessorium.. 4 i.dc' ReguL. juris. i» 6. loquatur,, ingens dubium, relinquitur, & Princeps judicans, personam habilem quid de rebus,; & juribus ad Principem ad possidendum- castrum; , judicat etiam saecularem scii. Imperatorem,, vel alium, habilem ad exercendum merum impe- superiorem non recognoscentem perti- riumj.vel si perpetuo annexuitiimperium aentibus dicendum sit? Quod quia latio- castro,non videtur ad personae industriam lem indaginem requirit, ad suum propri- respexisse.. Si verein. castro concesso nmtitutum de Prascript.. in lib.2'temh- priüs Princeps quaPrinceps', & non qua tlmus. Videri etiam poterit. Covar. sape posseslor exercebat jurisdictionem, vel d.part. %. §. 2, »,J7. ubi.hanc quaestio- merumlmperium, principaliter conside- nem specialiter examinat; item & Fachi- randa erum verba concessionis, ut si di- esus hb, 8. Conttov.tap. 1?.. Interim Xerit: concedimus caflrum cum omni vel cum hodie usupraefentim.Germaniae. me- totali jurisdt 3 ione,ivit similia ampla vet- rum imperium StJurijdiffio^aL&tisipfis ba adjecerit,cenlebitur etiam merum im* inhsreat, & quasi pars illorum in quosvis parium translatum. G 1 bff,notabilis i» Cl. yossestores rransiens censeatur, neque ut unica in\K omnimodam de Foro compet. ©limsingulars ptivilegioeligendo perso- Imo Covar .PraB.quaß. cap. 1. subtiu- S3E industriam conferatur,, putarem ad merum 10. circa finem, universim docet quartam, speciem bonorum Principi$,a concessionem jurisdictionis esse favora* C vnr.furnum. 14. relatam anuumeran - bilem, & latioris interpretationis, ita ut duni esse, ita ut illud.etiam sine titulo 40., in genere concessä Jurisdictione etiam annorum spatio cx.sententia ejusdemCo- merum, ac mixtum Imperium concessum var. p r a\'cnbarur, . intelligatur, nisi praejudicium aliorum Quaeritur III.An concesso alicui ca- (qui forsan priirs in tali loco, merum im- stro stmpücitei boc ipso censeatur etiam perium exacuerunt) interveniat, vel ex merum, nc mixtum Imperipm conces- circumstantiis,& subjecta materia colligi ftim?Ratiodubitandi est, quöd in gene- possit, mentem concedentis tantum de rali concessione non veniant.ea-,, quae spe* simplici jurisdictione, vel ad summum de mixto DeQmcio Judici*. ZOT »Ixto Imperio suille » qri&d in praxieX modo, & literis concessionis , ac re concessa non difficulter apparebit. Xf Quaeritur IV. An & qualiter meram-, ac mixtum Imperium delegari possit? In hacquastione juris Civilis &Caa» Interpretes non fatis conveniunt. Etenim de jureCivili res in confesso eiVquod merum Imperium, in cujus concessione industria personae olim el igebatur,& tan- tümPrassid ibus,Proconsulibus, & majo- ribusofficialibus dabatur,nequeat de jure scriptojustinianaeo delegari , nisi aliquando ex.justa causa absenti« L. solent. 6 . ff. de.Officio Proconsulis. L. l.ff. de Officio ejus, cui mandata eß \uriidiBio. Hodie tamen merum Imperium ipsis bo* uis,& castris frequenter annexum est , & ideo cüm perlons industria electa non sit, Domini castrorum, & territoriorum suis Praefectis id recte delegant.. De Jure Canonico in primis ffierinri Jmperium sive jus gladii temporalis^ si Praelatis Ecclesiasticis tanquam Dominis temporalibus,& vasalljslmperatoris competat,ab ipsisPraelatis delegari potest saecularibus Judicibus non enim convenit, ■ut person* Ecclesiasticaecausas sanguinis perde tractent, cap. ult. Ne Clerici vel Monachi in 6. sed hoc merum Imperium non est proprie Juris Canonici ut supra dictum. De eo igitur mero Imperio, quod proprie, ad JusCanonicum pertinet, tota difficultas est,scilicet de potestate cenibran- di, deponendi,degradandi,&c. Universim neutro jure merum imperium esse delegabile censetFachinatus lib. tp.Controv.cap,^ 9. qnia sine textu aperto talisdisserentia concedenda non est, cum expediat jur» juribus concordare, captum expediat.ip.de Eteft.hi 6. Verum puto esse distinguendum tntef merum Imperium, quod jureordinario magistratus competit Episcopo^ & istud» quod ex speciali privilegio, commissione vel delegatione daturVicarioEpstcopstve! alteriinrerioriPralato; casu priori, censeo, id merum Imperium delegari posse cum multis citatis a Covar. Var . resolut, lib.^.cap. io. mm. 2. & praesteris videtur mihi probare textus»« cap.hcet, ■deOffieicV'carii'i* 6. ubi indistincte pec- mittiturEpiscopo cognitionem & punitionem causarum criminalium delegare: & ita etiam consuetudo,,optima Legum interpres, declarat, quodEpiicopi etiam sine gravi causa negotia uteunque ardua suis Vicariis committant. Respondet quidemFachinaeus,proptereaVicario delegari posse causas ctiminales, quod is sit Ordinarius,Sed non recte; sive enim Vicarius sit Ordinarius,sive delegatus», saltem Episcopus non per se ipsum exercet merum Imperium, & sic evertitur finit legis, quae prohibet merum Imperium delegari. Quemadmodumde Jure Civili Legatus Proconsulis habet mandatam & ordinariam jurisdictionem, sicut Vi. c ariusEpiscopi,&tamen JC. 1 * L.folent, 6 . ff de OfficioProconfnlij aperte di. it» ordinarie & regularittr non posse Legato ea, quL sbnt»»eri imptrii delegari. Deindcli , quod frequenter contingit. Episcopus unam excommunicationem, depositionem, incarcerationem in singu- Iaricasii delegetVicario, NM poterit is sane in hac Causa diciOrdinarius, ciunor- dinario jure ad ipsum lijec non pertineant,& non sit Ordinarius. cui particularis tantum causa committitur. Altero roS Lib. i. Tit XXXII. Altero autem casu, quando Episcopus fiioVicario demandat merum Imperium, velsommus Ponjisex ex privilegio concedit,id alteri delegari non poterit, quia non jure ordinario magistratus, sed speciali commissione competit, &.circa Vicarium industria personat electa, cenletur. De mixto Imperio est controversia in- terDoctores,an delegari possit ? Negativam de Jure Civili certiorem supponit Covar. ditto loco «ww.j.cumBarth. i»L.. 1. ff.de Officio ejus. Fundamentum est. in L.z.ff.jam dt. ubi decreti interpositionem ad vendendas res pupillares Praetor mandare non potest.. Item L. nequic- quam .<).§.. l. ff. de Officio - Proconsulis L.. tmni*"j\.ff. de Regjpuris,e^. quibus legibus nequeunt delegari, quae plenam causa: cognitionem de^derant.. Nihilominus juri, & praxi magis com forme est utroque jure mixtum Imperium delegari posse, si calus specialiter exceptus non lit; Juri quidem, propter, textus fatis claros.*» b.\.§.ult.. & L.ult.,ff. dc. Officia ejus ubi J,G. dicit,, imperium, quod non est mtrurrkmandaripojfi? quod non est merum, utique mixtum est, & in eodem. mandari posse dicitur immissionem , quam tamen constat ad mixtumimperium pertinere*./,* j. ff. de yurisdittJone^huchinxus, dj.g.cap.z 8«. Praxi autem;conformis est haeesententia, cum quotidiana experientiä. doceamur,, guodEpiscopi suis Yicariis>aut aliis etiam Clericis a sedclegatisjDominL& Judices, foculares suis Commissariis causarum civilium etiam arduarum cognitionem si- mul.&executionem (in quibus mixtum; Imperium per dicta coolistit) cotumit- «wt. Ad sationes in contrarium respondetur^ j quod! interposiio decreti in alienatione J rerum pupillarium sn casus specialiter i lege ipsisPrassidibusi&. Praetoribus refer« vatus, de caetero autemexceptio ista firmet regulam incastbus non exceptis. Ad dictam /*»« quicquam, & l.omnia. negatur, quod sit mens legis, negotia requirentia plenam cognitionem delegari non posse, sed’ tantum dicitur ea per. libellum non posse expediri,Hoc est, non sufficere, solam partium supplicationem (si v. g. decreto in alienatione opus sit juxta l. 6, C.de PraeLminor.y sed! alias probationis & cognitiones adhi Bendas este. Caeterum insignis &famofa est quae- 2 * stio* utrum Academiae,, vigore auth. ha- 1 hita C.Ne filiuspra Patre,mctumlmpe- tium & Jus gladii praetendere possim? Sane, cüm per d^amh.in quocunque negotio^ quo nomine.etiam cau'as criminales denotari palam est. /. in criminali negotio.^SZ.deJur i jdittione'j & propter cujuscunque prottiaCiadeUttum veldebi- /»»»Studiosi coram Magistratu Academico conveniri jubeanturideo Matth, Steyh.de yuritdittiene leb. 5. parte 2. cap. H.& Joan Jacob^Tlfd) I in suo speciali Resolut, jurisd. hujus quast. Acade- miis-merum imperium competere egregie desendunr nisi, in fundatione aliter cautum sil. Denoilra Universitate Salis- burgeast res,dubio, caret, quia in statutis & privilegiis ejusdem §.de judicialibus, apexre pr.ovisum.est, ut de causa criminali capitali loco Magnis. Rectoris, utpote Clerici,DccanusFacultatisJuridicae; vel si iple quoque Qericus sit,ejus immedia* tus Antecessor cognoscere debeat. An vcroStudiolbs alibi delinquens ad Recto* rem» De Officio Jirdiei& 209 Bcm, vel ab hec ad locum delicti remittendus sit. in 7 it.de foro Competenti dicetur. 20 Denique praeter supradictos modos acquiritur jurisdictio per prorogationem, Efl autem ororogattoJurtsdi Bionis nihil aliud,quam extensio ejus de consensu partium ultra limrtes, intra quos coercita ese. Et fithaec extensio 4. modis videl. de persona ad Personam, de re ad rene, de loco ad locum ■, te tempore ad tempus. - j J>f persona ad personam fit prorogatio, quando litigantes libero fiioconseniu se subjiciunt Judici de cteteroin-sejurisdictionem non habenti L st convenerit. 1%. ff.deJurisdiBione & l. fi quis in conseri - vende.fi. C.de Episc. & Cler.l. pen. de PaB. Nec opus ese, ut ille consensus partium verbis exprelsus fu; sed sufficit si ipse facto declaretur, quando nimirum partes scienter ("non ex errore) Judicem incompetentem adeunt onii/sa fori praescriptione. I.I.& i.{s.dessudic. Sed ad hanc psorogationem duo principaliter requiruntur. 1. ex parte Judici.', ut is jam ante praesit jurisdictioni, nam alias privatorum consensus judicem facere uon po- jZtest. /. 9. C. df jurisdictione & quidem ordinaria non delegate, quia delegata jurisdictio ultra personas in rescripto comprehensas non extenditur. eas7. P. & G. 40.M fbt.ukiGl.de Officio Ddcg.il. Ex parte prorogantium requiritur, ur non sint äjure impediti seu prohibiti, quin prorogare possint. Etenim Clerici juris, dictionem Judicis Iaici i» se nunquam, Judicis autem Ecclesiaßici incompeteu- cis non aliter,quam cum consensu proprii Ordinarii prorogare poliunt, cap,si diligenti. t2. & e; significasti 18- de Fore Engel In Decket, üb. L comp. Similiter in fore Panittntiali nulli conceditur in competentis Confes- serii jurisdictionem prorogare sine licentia proprii pastoris seltem certis casibus rationabiliter praesumpta, quia ubi defa- lute animae agitor, proprius Pastor est adeundus, qui primariopro ea est rationem redditurus. Barb./» d. cap.siqntfica- sii. fuh. num.%. Imb hodie generaliter etiam in foro saeculari raro, aut non nisi cum consensu propriorum Dominorum psorogationem admitti exjoanne Monachin Traft, de Prorogat.jurisd. eap. z. num.6. tradit Matth.Steph.de Officio Jud. parte 1. hb. j.cap.j. num.&f. eb quod Dominis territoriorum hodie pleniori jure, quam olim, scilicet patrimoniali aut feudale competat jurisdictio, quam per factum subditorum interturbari non sinunt. Quid de Studiosis dicendum, anne a! ;; terius,. quam Judicis Academici jurisdictionem in se prorogare poterunt? Putamus id negandum cum Vult, iu tit. C. de jurisd. num.{68. Matth.Steph. de Juri sd. Lib.j. partex,, cap. 12. num.ffl. quod competentia fori apud Rectorem Academiae non tam favore privato Studiosi, quam favore Corporis & univer- sitv tis Acadamicae publico introducta sit. Unde& causam etiam defacto coram alio Judice pendentem ä Magistratu Academico avocari posse, tradunt DD. cc. II. De re ad rem sit prorogatio, quando 94 Judex certarum causarum.jurisdictionem habens ex consensu partium de aliis quo- quecaulis judicium assumit, live deinde Ordinarius sit,sive delegatus, eap. cum. oltm. 9 x.ttbi Gl.in F.procurator . de Offic. deleg.Lde ejuarc. 74. §. 1. ff. dcjttdic. Dd Debent 210 Lib. I. Tit. XXXIII. Debent tamen hujusmodi res sive causae quod judici pro serenda sententia assigna* habere aliquam similitudinem in luo ge- turnest, ulterius extendunt. Sed debet neret nam de criminalibus ad civiles, vel hxc extensio fieri antequam tempus actu ccontra prorogatio non admittitur: ubi elaplum sit, nam elaplo tempore .ex* enim ipecialis jurisdictio requiritur, 6 t il- pirat jurisdictio, & coniequenter exten* la deficit,extendi utique non potest. I. /o- di non potest.c<*p. de causis. ^..de Officit Icmm - 1 , tnstn. jf. dejludiciin . Gail. de Dtleg.1.2. §.2* fst.de sfttdictis. Pace publ.lib.l.cap.12. num. 1 j. Porro hac Prorogatte^ de qua hactenus?? De loco ad locum prorogatur jurisdi- diximus, voluntaria est, ex consensupar- ctio,si Judex Delegatus, cum noh debeat tium dependens. Alia autem est proro* extra civitatem vel Dicecesinx, in quibus gatio » ecejfaria , qus fit ejt authoritate deputatus est partes citare , de consenlu & necessitate legis,cogens aliquem etiam partium alibi jus dicat ,c.ajt, statutum 11. invitum coram Judice non liio reljionde- \,in nullo de Refcript.inG. re, & proprio nomine Reeonvtmi» ap* Denique ^« tempore ad tempus dicitur pellatur, d : qua infra Lib. 11 . in Tu. dt fieri prorogatio, cum partes tempus illud Mut. petit. -, ssssn.« »»»« »«--«JW s« »« TITULUS XXXIil. De Majoritate & Obedientia, §. 1. Summaria. t bt Ecclefia triumphalste & militante est certa g Papa an dispenset injure Diiina? Hytrachia. ' ~ " a Papatum este dejure Diiino institutum probatur. J Papa quis jff quantus? a Papaquatenus major Imperatore. fPapa anint emporalibus habeat jurisdidio.tsem fttjscr omnes mnndi Principes? 6 Papa a nemine judicatur*l 7 Passa tamquam fummns Pcineept est jure post- tiio folutUS. M Ajoritas hoc loco dicitur pratra- acies ordinata suam habet Praelatorum gativa, qua praestat m qor minori, Hyerarchiam, sive siibordinationem, ut ex qua etiam nascitur Obed>e»tia , quae juxta dictura Apostoli ad Hpm. 1 v. 1. majoribus debetur. Etenim sicut in illa Omnis anima sublimioribus potestatthu felici Ecclesia cqelesti triumphante est cer- jubditafit\ & 9 «» potestati resistit , Dti taAngelorumHyerarchia, Principe?, Po- Ordinationi resistat . Postquam igitur testates &c. ita isthaec militans tanquam de Praelatorum Electione & creatione io PtL- p Papa potestas alia ordinariai alta absoluta /it plenitudo potestatis. 10 Papa etiam in arduis non adftringitur cotu sensui hei Constlio .Cardinalium. 12 De Constantini Donatione fati a Sjlfestro, 12 Probatur dmaste, 1 j Potu iste douare. 14 Rede doicaste. AliaSummariaposti t. De Majoritäten Obedientia, 211 pracedendbus egimus,'nuncde eorum in /pedalibus Rubricis eos jam tracta vi- Ecelesia Majoritate, Officio, & Jurisdi- mus,placuit in praesenti de illis pnecipue Ilione dicemus. prolatis rractare?,,de quibus alibi Ipecia- LicetverohuclpedlentpleriqueTituli les Tituli & Rubricae non extant. Inci- pwecedentes hujus Libriquia tamen in piamus ergo a Capite. DeSummo Pontifice. a r""\E fide Catholica’ credimus, Papa- l.../ tum jureDivino in D. Petrum & Successores, ejus a Christo suisse institutum; quamvis enim quoad ordinariam baptizandis praedicandi, solvendi, ligan- dique potestatem Episcopi & Sacerdotes in Apostolorum locum successerint, c., m novo. dist. 21 . cap. quorum vices 6. dist.68 . & omnium Apostolorum quoad hoc parfueritpocestas, quoad potesta tem tamen extraordinariam, LL majorita- ttm, ac Primatum’Petrus cateris Apostolis suit semper Praelatus- secundum apertissimos Evangelii textus &oan., 2 J. ubi tergeminatä vice curam suarum ovium specialiterPetroChristus commendavit,& A4atth.l6. Super hinc Petram adificavit Ecclesiam suam. Enim vero caput visibile in Ecclesia esse debere constanter hactenus obtinuit: ita enim fuit in Synagoga Judaica (qua erat Figura Ecclesiae) summus Sacerdos : ita ante Ascensionem Christi ipse Christus,, po- stoaPetrus & Successores ejus, ut quidquid in contrarium pugnarint haeretici, tamen revera- nec porta inferi juxta Christi promissionem, d.o-f. 1 6. A'Uttk. potuerint pravalere, Quis namque doceat oves errantes? quis interpretetur genuinum Scriptura? sensum ab Haereticis toties discerptum, & perverse expossitum? quis reparet lapsos, Si Pastor visibilis non est? Hinc fit quod Haeretici potestati Ecclesiae , & Dei ordinationi resistentes in infinitas sectas,&errores abeant, & quisque sibi fidem fingat,- & doctrinam fecundum pessimam proprii cordis concu- piscentiam. Sed haec ad controversias fidei remittimus. Ad'nostrum propositum nullum est j dubium, quin Papa (sic dictus a Graeca voce,- pupos, idestr puter patrum. GlollT inprommioCUm.F.Papay tanquam caput omnesDignitates &Ordines Hyerarchiae ecclesiasticae praecedat; unde & ordinarius Ordinariorum dicitur, accumquo- libetQrdinario aut Praelato inferiori concurrentem jurisdictionem habet, ita ut quilibet amisso luo Ordinario possit immediate Romie apud summumPontifi- cem agere, cap. cunila per mundum 17. c. per puncipalcm.il. caus.9. cfuetst. %. Gonzalez, ad Regulam. 8. Concellaria n. procenuoQ. l.num.8. Sed hic ingens disputatio inter Politi* 4 cos & Ecclesiasticos movetur, numquid Papa etiam major sit Imperatore tam dignitate,- quam jurisdictione? Si desola praeeminentia dignitatis loquamur,/alis declaratum est. in cap. duo fu»t,ic.diß $6. in c.fclita 6. hoc nt, dignitatem Pontificiam prsstare Imperato- Dd 2 riae iri Lib. I. Tit. XXXIIT. nx sicut solem lun*. Nojse debuerat peratorem saltem habitu i quMBrli a&g rescripsit Innocentius III. Imperatori non semper exerceat, pro qua opinion« ConllantinopoJitano in d. c. solite, quod allegant exiravag, unam Santtam.htt fecit Deus duo magna luminar ia infirma- tit. ubi dicitur;«»«*» humanam creatu - mento coli. luminare majus, ut praejfet ram summo Pontifici subese* & Petro H~ dseiiQr luminare minus ut praejfet notlij trumque gladium spiritualem & temft • utrum que magnum sed alterum majus, tem concessum , & oportere gladium sub jdd firmamentum igitur cosli, hoc e fi,uni- gladio este & temporalem jiuthoritatem ver falis Ecclesia fecit Deus duo magna fpirituaUfubjici potestati. Atque hinc fa* Liminaria,id est, duas instituit dignita• flum ajunt, qubd authoritate Papae Im- tes, qua sunt Pontificalis jiuthoritas, & perium ä Graecis ad Germanos in Perso- Regalis potest as,sed illa, qua praeft diebus, namCaroli Magni circa annum saluti» idejsfpiritualihus. major est; qua vero 776, translatum Iit fecundum text. & carnalibus,minor, ut quanta est inter So- Glolf. inc. venerabilem, ^A.deEleüione. lem,& Lunam, tanta inter Pontifices & Item hinc fieri, quod Papa Imperatorem Reges di fer entia cognoscatur. electum confirmet,confirmatum coronet, Et quid mirum, fi inChristianitateCa* & coronatum rursus ex justa causa depo« put & Christum reprastentans ejus Vica- nat; sicut in c.ad j 4 postolieaz.de Sen- riusin majore prae reliquis omnibus di- tentia&re judicata in 6 .habeturkmen~ gnitate censeatur, tia, quä Innocentius III. Fridericum II. Verum nodus est intricatior, utriim Imperatorem deposuit. Pluribus argu- majoritas Pontificis eo usque protenda- mentis hanc sententiam propugnatj Azo* tur, ut ipsius jurisdictioni Imperator, non *rius. Inst.Moral. p,%l.ic>.cap. 6 . tantiim in spiritualibus,sed etiam intern- Tertia sententia utramque praceden- poraiibus subjectus sit; Tres lunt in hac tem nonnihil conciliat,ex qua conceditur materia diversae Doctorum opiniones, summo Pontifici gladius & juristlicti» Primaett absolute negantium, & funda- etiam temporalis superomnes mundi tur in c.sufcipitis.S. c.quoniam.%. d ist, 10. Principes, non tamen absolute, sed insuf- c.cum ad verum.S. dist. 96. c. convenior, fragium loiummodo /p/Vf/«*/*/,quatenus 21 .tauf. 7 5 .qnast. g.in quibus locis vide- feil, ea jurisdictio est necessaria,vel saltem tur Imperatori propria, & Papa; non sub- utilis adrectamEcclesiae& animarum gu» jecta potestas asiignari. haind.c.cum ad bernationem. Proinde, quia plurimum verum Chrijhtmventum est, nec impera- Ecclesia; interesthabere bonos Imperato- tores jura Pontificis arripuisse , nec Pon- res, non tyrannos', non haereticos, ilon ttsicesjnri imperatorum usurpasse, quam aliis flagitiis immersos, ne ad exemplum vis prius Romani Imperatores& Pont ist- Regis tot^ orbis corrumpatur, ideo ajunt; ccs maximos fele intitularent. recte convenit,Papam habere potestatem jiltera sententia affirmat, Papam habe- approbandi Imperatorem, confirmandi, re etiam temporalem, &laicam superio- imo & ex justa cansa deponendi. Caete- ritatem in toto mundo majorem , quam rum autem, si praedictus finis de Ecdesia- haoeat Imperator, & etiam in ipsum Im- stica indemnitate servanda non subsit, Papam De Majoritate & Obedientiä. 5T f yam nec posse, nec velle jura Imperato- rria extra suum Romanum Territorium sibi arrogare(nisi forte tantum casualiter •quando aliquis Princeps absolutus ipsius •jurisdictione, 4 e ulerö subjicere vellet) colligitur ese c.per venerabilem ! p Qui ßliifint ltgitimi.exe. novit, tq, \de yudi- ciis.&L notanterrv c.fi daobusj.de Appell. in quo dicitur, appellationem de rigore juris non valere, qua: ä judice saeculari ad Papam interponitur; cum tamen valere deberet, si Papa etiam absolute laicalem superioritatemobtineref. Videatur late Martinus Nav. in ReleÜione c.novit. in tertio notabili. Martha. de yurisdiB, ■parte i.e.l6.Sc Covar. i» ReURlione cap. peccatum de Reg.jarü. in 6 . parte z. §. 9. nt*nt. 7. Humilius agnosco judicium meum, quam ut summorum Principum pot llati limites ponere ausim. Sufficiat -proinde ad praesens institutum meis Studiosis aliorum DD., opiniones & sententias prslelegisse. g Praeterea summus Pontifex a nemine judicatur,sed tota ipsius causa Dei judicio reservatur- -Unde in Judiciis, nec utsu- spectusrecusari, nec ab eo appellari potest,quia Papa Vicarius Christi in terris idem cumChristo in terris tribunalhabe- tecreditur, idebqueabeoad Christum appellari non potest, sicut nec a Vicario Episcopi adEpiscopum, cap.ji Papa 6. cap.aliorum. 14. cauf. 9. qusß. z. Barbosa furis Ecclef. Itb. 1. cap, 2. tittm. 86*0'92. Item a sententia Papae ad Concilium Generale appellantes incidunt in Bullam cana , & excommunicationem ibidem Papa: reservatam incurrunt: Est enim Authoritas summi Ponti- ficis supra Concilium, & in omnibus Conciliis excepta intelligitur,c./^w^if«- ßi.+.de EltRl. Opponitor autem hoc loco textus in cap. nos fi incompetenter. 4 i» caus.i.quaß.y. ubi Leo Papa in quere» lis contra se propositis subjecit se judici® ImperatorisLudovicq&Legatorumejus. Sed Respondendum est. quod illa subjectio non suerit ex necessitate juris,sed vir» tute humilitatis; nec tam Imperatori fuerit data jurisdictio in Pontisicem, quam potiusPontlsex ad tollendum scandalum diffamationis suam coram eo innocentiam demonstrare voluerit» ut proprere* ille terminus;»a(/-i«f».sed potius quod idem Imperator testamento facte hanc partem Italiae, quam Pontifices possident, inter filios distribuerit; id o di- ctunWtfp.ia.praelertim cumsit palea, & incerti authoris,de salsitate sulpectum vi- deatur.Deinde non potuisse, existimant, Constan inum Imperatorem tantam Imperii partem abalienare. Addunt Haeretici Christum non elegisse sibi Vicarium potentem dominum, sed piscatorem pauperem, &c. Vertun haec tanti no» sunt , ut valeant jusRomaniPontificis evertere. Tria ergo probabimustontraAdversarios I. Quod Imperator Conflantinut territorium Ro- manumdonavtrit Papa.ll Quod potuerit donarty & III,quod reite donaverit. Quod attinet ad primum punctum, probatur haec donatio non tantum ex d.c. 15.Gratiani, sed etiam ex Decreto Constantini, q"uöd integre traditur primoCon- ciliorum Tom. ab lvoneCamot. L.4. fit. 21« Lib.LTit.XXXtir. tit. de dignitate Rsm. Ecel. ab Isyd. ia fortassis exinde provenit, qubd hac do* Traft, de Synode, tit.de Nicana Synodo natio longius in effectum deducta non Castald. in Traft.de Imperio, quast.^i. fuerit, neque commode deduci potue* »bi testatur, qubd hoc Decretum graeee ritob potentiam adhuc Gentilium, & &latine fuerit repertum in Bibliotheca Haereticorum, Gothorum item & Bar- Constantinopolitana, Palatina, ScVati- barorum in Italia grassationem) eam ta- cana Romana, & plures alii ex antiquis men etiam non negant, A ex sola ornis- Scriptoribus hujus Decreti testes sunt stone non infertur, qubd facta non sue- apudCovar. Variar. Refol.lib.^.cap.16. rit. Licet vero aliqua conjectura ex hac sub. num. %. &Barb .inCoUeft. ad dift.. omissione oriatur, testimonium tamea eap.x$.num. f. & qualiterGarolusMa- tot aliorum Scriptorum accedente tanti gnus, aliique ejus successores hanc dona- temporis possessione istam conjecturam tionem expresse & solennster confirma- prorsus enervat, prout alias praesumptio- rint,habetur in Cltm.unica circa fin. de nes praesumptionibus diduntur. L.Di- jnrejur. & in c.Ego hudovicus jo. dist. vusy .ff.de in integrum restit. & in an 6 3. Videant Acatholici inChronico hoc tiquis ob difficultatem probandi etiam nostro saeculo a Joan. Lud. Gottfrid cum imperfectas probationes admitti, saepiis figurisMatthceiMerianiFrancofurti Ger- alibi traditum est. De testamento Con- xnanico idiomate a suismet fautoribus flamini aeque non constat authentice, editum,ubi in secunda parte Monarchiae imo potius, & magis specifice de dona- Romanae inter gesta?ipini & Caroli Ma- tione, cujus verba formalia apudAutho* gni disserte refertur, qualiter iidem Prin- res habentur. Posito etiam, qubd raiete» «ipes S.Pontificem defenderint, & ditio- stamentnm factum esset, adhuc incertum nes ac territoria Romanae Ecclesia: a Lon- fuisset, an per id Imperator donationem gobardis violeneer occupata militari ma- semel legitime factam revocare potuis- «u recuperarim, ac eidem Ecclesia resti- set. »uerinr. Quare praefata testimonia de Alterum membrum, quod Imperator donatione Conflamini etiam confirmat potuerit donare territorium Romanumij antiquissima & inconcussa Romanorum Pontifici, exinde probatur, quodlmpe- Pontificum possessio: quod autem pro rium Orientale fuerit vera Monarchia, possessore sit juris praesumptio,rem quam ubi populus omnem suam potestatem in possidetesse ipsius,usque dum adversarius Principem traniluJit L. 1.' ff. de Confit- contrarium ostendat, notorii juris est, & tutionibus Principum. Et Imperator possessio relevat ab onere probandi, trans- fuerit supremus terrarum fui imperii fertque in adversarium. Imo tot saeculo- Dominus , adeoque potuerit etiam rum possessio non tantumprafi*mptionem t de re sua pro Arbitrio disponere ; sed plenissimam prafiriptionem & securi- prout Adversarii concedere debent, Utem merito operata fuisset. qui testamentum Constantini asserunt, Non obstat, quod Historici dicti non & propugnant. Neque tunc fue- uiemineriut hujus donationis ( quod ruat tales Imperii Principes, quorum : coa- De Majori täte & Obedientia. 2 if consilio, & consensi i Imperator suase t alligatus, sed tantum Administratores, &Pradides provinciarum. Imbut nihil deesle videretur, Constantinus hanc donationem fecit cum omnibus Satrapis, & universo Senatu, Optstmtibusquesuis , & cuncto populo Romano, qui omnes eam donationem utilem judicarunt, sicut in d.c. 13. ubi verba Constantini referuntur, expresse habetur. Deinde hodierni Imperatores Germani non tantum hactenus, saltem plerique de hac donatione conquesti non sunt, sed insuper eandem verbis & factis abunde confirmarunt, ut etiam superiiis allegatum, utique considerantes , quod & ipsi Imperium suum Occidentale mediante Pontifice Rom. acceperint, juxta textum A inter- pretes in c. venerabilem 54. de Eleliiene & sicut ipsi potuerunt Episcopis , &Ar- chiepiscopis territoria donare, aut saltem in feudum concedere, ita etiam Constantinus Papr. Praeterea per donationem Ecclesiae factam non est considerandum Imperii temporalis praejudicium, sed potitis utilitas, cum,. quae Ecclesiae donantur, Deodonari censeantur» ex quo gratia major ad reportädos triumphos de devictis hostibus Imperatori accrescit. Videatur textus elegans in d. c.Conßanti- nus. *4 Quod autem q. Imperator recte dona- rit Sylveilro Papae territorium Romanum, monstratur tum ex hac laudabili in Deum pietate juxta illudi. Parali, pom. c. ult. v. 14.. 7 uct sunt omni* .Domi- ne . (pquademanu t >M accepimus, dedi- mus tibi, tum quia id factum est pro exaltatione Ecclesiae Catholicae, munitione contra Haereticorum invalescentiapi, & Encel. in Decket, Lib. I. übertäte in consulendo ac prospiciendo communibus Ecclesia necessitatibus remoto saecularis potestatis metu & impedimento melius tuenda, cap. fundamen» ta ij.de EleU.in 6- tum denique quod ita merebatur ingens beneficium Constantino Imperatori a Sy i vestro Papa in curanda ejus lepra»conversione ad fidem Catholicam , & sacro staptismo prae stilum, de quo videatur Covar. 4 . foco. Nihil vero movere debet inane Hsre- ticorum argumentum,quod Petrus fuerit pauper piscator &c. quia id Christus fe» cit, ut ostenderet luam divinam virtutem non inniti humana sapientia, juxta illud- psalm .£xore infantium perficifli lauder» tuam. & illud Pauli adCorinth. i.v. XJ. Stulta mundi elegit Deus , ut confundat sapientes : postea vero ex hoc ipso enituit divina virtus, quod Ecclesia tam tenuibus initis ceepta, tanta & tam crebra tyrannydeimpugnata, in tantum excreverit, ut quasi medullam humanae potestatis, scil.Romanum Imperium possideret, eti*m portis infert nor prav ale sitibus , & vere impletum sit illud Ilaia. c. 6 \.v. 6. Pos sacerdotes Domini vocabimini, minifiri Dei noßri dicetur veli’: fortitudinem gentium comedetis ( ruit autem omnibus Historicis testibus urb’s Romana vere fortitudo gentium ) & »» gloria earum superbietis-, quod ultimum verbum non de superbia peccaminosa r sed exaltatione gloriosa intellidendum- Prolixius de hac quastbone & materia, etiam videri poterit Martha de fnrtsd. p. i.cap. io.&jeq. De potestate autem 8.Pontificis congregandi Concilium Generale , & authorkaee ejus vid. infer,. in i. T. #»W' 4 E E e § II- 21 $ Lib. I. Tit. XXXIII. §. IL De Cardinalibus Romanas Ecclesiae. Summ tj, Cardinalts unde didi, quando inceperint | 16 , Cardinales creat solusPapa,alzquando tamen ad nominationem Regum, ex omni nat tortu /7, Ctrdinales cur utantur calore rubro i lg. Cardinales pira cedunt omnes alias dignitates Ecclest.isticas i f/^Ardinaies dicti sunt, quasi Romanae HO Ecciesiat, in quibus volvatur & re gatur ,Cardines: seu quia Sedi Aposto- iica:, quae axis eil, 8f cardo aliarumEc- elesiarum, inserviunt. G!o ff. in Extra- vag. exeerabilis 4. in V. Cardinalibus de Prabmdis. Originem videntur habere Cardinales figuraliter quidem a Sacerdotibus Levitici generis, qui in veteri Testamento summo Sacerdoti ministrabant, exemplariter verö ab Apostolis , qui ChriitoDomino summo novi Testamenti Sacerdoti semperadsuerunt- Quamvis autem credibile fit.semper ab exordio Ecclesiae penes summos Pontifices fuiise quosdam de Clero, qui ipsi ope & consilio in rebus ardyissuccurrer nt, Cardinalis tamen nomen ante tempora Sylve- stri Papae extitille non confiat; unde & ab ipso creditur inventum , qui in sexta SynodoRomana, quam polt Constantini Imperatoris conversionem celebravit, ita legitur sta tu ille: dSnbdiacano usque ad sebi orem omnes subditi fint Diacono Cardinali. 1 6 Cardinales creare ad solum Romanum Pontificem pertinet ita tamen , ut & Imperatori, & aliis Regibus jus nominandi certas qualisicatas personas ipsi Pontifici competat, quibus deinde Pontifex , si dignas compererit, Cardinalitiam digni - A R. I A. t f Cardinalium potestas enumeratur 20, Cardinales soli hodie eligunt Papam, ii ili refertur c Hadiianus dist. tt. Papalti Eleßionis specialia. 22, Alia Summaria post jr. 4. tatem conferat, ad similitudinem juris nominandi, praesentandi, instiruendi, quod in inferioribus Beneficiis locum habet. Sunt autem Cardinales ex omni natione viri sefectifiimi aflumendsiutunaqua:- quq natio luum habeat in curia Romana Patrem tutelarem & Patronum. Utuntur Cardinales galero & vestitu^ rubro, quo designatur, quod usque ad mortem & sanguinis effusionem pro exaltatione sandix fidei, & statu Ecclesiae Romanae se intrepidos exhibere debeant, uti habetur ex formula illiusCteremoniae, cum qua Cardinali galerus rubeus datur. Praeterea iicet Cardinales non sint orn- g nes Episcopi, sed quidam in fuis litulis tantum Cardinales Presbyteri, Diaconi, aut Subdiaconi, nihilominus funtEpisco- pis, Archiepiscopis & Patriarchis propter officium digniores: quia isti unius privata; patris,iilic «rsos r opuli Christi, ani utilitati praesunt, prout declaravitsiu- genius IV. in sua Bulla, quae incipit: Nun mediocri, Ntque inconveniens est,quod Cardinales quanthm ad officium praeponantur Episcopis , quamvis Ordine fint inferiores: nam & Archidiaconus ratione fui officii praeponitur Archipresbytero, licet ille tantum Diaconus, hic Presbyter sit, c. i. de Ojfic. yirchifresb. Catte* De Majoritate, 1 9 Cancrum circa potestatem, & prtero- gativam Cardinalium multa seripiitBar- bosa JttrisEalt{. UniversiUb. i.cap. J. & 4. inter qua; haec sunt praecipua. I. Quod Cardinales in Ecclesiis, quarum sunt Titulares, & aliis eorum Titulis subjectis habeant jurisdictionem Epilcopalem. cap. bisejut 11. h.ttt. II. Ex communi opinioneCardinales, etsi non sint Episcopi, poliunt conferre minore* Ordines in propriis Titulis suis subditis, ac familiaribus. Tamburin. de yttre Abbat um. tont. \..dijput. IX. qu&jl. 4. num. 4. II. Privilegium ex consuetudine introductum habere dicuntur, quod ad su- plicium ductum poilint veste, aut pileo tegendo liberare. Plures cit. apud Barb. d.c.4.mm. 6 1. I V. A sententia ex voto Cardinalium, & consensu lata non datur appellatio. V. Cardinales orto schismate Concilium congregare possunt r ut ita Ecclesiae pax restituatur; quamvis alias sineAutho- ritatePapx Concilia generalia convocare non li.eat, ut inierius *»$•■ f. dicemus. Non tamen potest Collegium Cardinalium Sede Apostolica vocante quidquam potestatis vel jurisdictionis adPapam pertinentis exercere, nisi aliquod tam grande vel evidens immineret periculum, ut omnibus & singulis Cardinalibus praesentibus videretur leviter occurrendum. Gern. Ne Romani7. de FdeBtoue. SüBuUd Pii IV. qua? incipit in eligendo. VI. Cardinalibus data est potestas interpretandi T-ridentinum Concilium, de quibus Declarationibus in Proamto. 2O VII, Jus eligendi Romanum Pontificem hodie penes solum Collegium Car- & Obedientia. 21 9 dinalium est,quamvis olim pro diversitate temp ; um ad electionem Pontifici* quandoque totus Clerus, & populus Romanus adhibitus fuerit, cap. p. y.qxdfi.i. id tamen postea immutatum est, ut dicemus. Imperatori quoque CaroioMag- no ob insignia ejus in Ecclesiam merita datum elie privilegium: ut possit eligere Romanum Pontificem, traditur, in c,- Airianus 27.-difl.6j. neque enim excedit vires Pontificis Laicumad jusSpiri- tuale perprivilegium habilitate, prout ad jus patronatus omnes Laici habilitati sunt. Non desunt tamen Doctores, qui cum Azor. Inst. Moral, parte 1. lib .4. cap. 2. qtitst. 9. & Baronio in Annalibus Etelefiaflicis AnnoChristi^j^,. num. IO. censeant, hoc privilegium vel commentitium , vel eo Imperatores non ulb* fuisse ; sed fe- me probabilius est, quod Pontifices non tolerassem in Decreto Gratiani praesertim jam jussu Greg.XIII. emendato & correcto illud cap. zAdria- ntts, nisi dictum privilegium Imperatori revera datum fuiD t. Demum autem cum experientia doceret, ex tanta multitudine eligentium, item & Imperatorum nimia potestate turbatam saepe potius quam expeditam summi Pontificis electionem , ea per posteriores Pontifices » & Concilia generalia solis Cardinalibus concessa est; privilegium enim propter abusum & publicam utilitatem revocari posse traditur in Titulo de Privilegiis : Porro electio summi Pontificis habeto* ista specialia. I. Quod non vocentur absentes Cardinales , sed tantum exspectentur per xo- dies computatos a morte Pontificis. II. Quod Cardinales eligentes , &: E e % 220 Lib. I. Tit. XXXIIL präsentes i dictis decem diebus includantur in conclave , singuli per singulas cellas . & cubilia. III. Nisi intra tres dies, postquam Conclave ingressi sunt, elegerint Pontificem , tunc per spatium quinque dierum sequentium tam in prandio, quam in crena uno solo ferculo, & post hos dies sine electione etiam elapsos, solo pane, vino & aqua debeant esse contenti. IV. Licet in aliis electionibus sufficiat, Ut major CFfanior parsCapituli in electum consentiat, i« electione tamen Pontificia d»a tertia Cardinalium , seu qus partes, si totum Collegium in partes tres divida * tur, requiruntur. V. Ut ista fideliter a Cardinalibus observentur, exeeutores, & compulsores a jure,& authorltate Pontificia constituti sunt praecipui Magistratus, & Domini loci illius, sive Roma 1 sive alibi, ubi electio Pontificis celebratur, prout ista habentur in c. licet 6. dc Eieilione cap. 5 . eodem, tit. in 6 . tradit etiam Barb. Jurit Ecshfi.lib.i.c. r fp. ubi ». s 8 - exemplis, ratione comprobat, quod non requiratur, ut eligendus in Pontificem sit de numero Cardinalium , sed possit esse quicunque extraneus idoneus: quia ind. eap. licet dicitur , quod nulla exceptio opponi possit ei, qui a duabus partibus Cardinalium electus est. Solennitatem autem , quat fit Roma cum noviter electoS. Pontifice, ex Au- thoreSS. Catremoniarum prolixe refert Majolus in diebus Cante, tom. z.CoUoq. 6. §. HI. De Legatis Sedis Apostolieae. Q Uis de Legatis Sedis Apostolieae fu- gati actum est , eo me remitto, pra speciali Titulo deOßcio Le~ §. IV. De Patriarchis, Primatibus, &Archiepifcopis. Summaua. 21. Patriarcha qui t & quot? habeat jurisdiftionem in criminalibus t$ jj. Primates qui ? cihilibusSuffraganeorum causis. 24. Patriarcharum Patefias, 3 p. Arcbiepifcopus potefi censuras ferre in Sufi- j j. Arcbiepifcopus quis? fr agane es perfi , non per Vicarium. 26. Archiepifiopifitperioritas (j patefias, 30. Arcbiepifcopus in Subditos Suffragantorum $p. Archiepifiopijurisdiftio infuffraganeot en regulariter jurisdiäionem non habet, fit tantum in casibus specialiter d Jure per- 31 Fallit in cafibus hic txpreffis. missis? 32. Judex potefi punire injuriam fibitanquam 2g, Arcbiepifcopus pdfi Concil. Trid. qualem Judici illatam. Q Uamvisolim postSummumPontifi- rls ratione prassunt Patriarchis tanquam cem ante Cardinales primum lo- unum Corpus constituentes cum summo cum obtinuerint Patriarch* , hodie ta- Pontifice, & primarii Ecclesia:Catholi- jnen Cardinales de consuetudine, &ju- e« Directores. k,«' 22t Dc Majoritate & Qbedientia. 22 Patriarcha gf*ce Summus, seu ‘Princeps Ps.tr an appellatur tcsie Isidoro in c. Citras, i. verf. Patriarcha, daß. 2l. sunt autem Patriarchae alii principales , alii minus principales. Principales in Ecclesia sunt quatuor, nimirum Constan- tinopolitanus, Alexandrinus, Antiochenus, Hierosolymitanus, quorum tres posteriores tempore quidem priores lunt, ' sed Constantinopolitsnus primus nominatur propter reiidentiam Imperatorum Graecorum in urbe Constantinopolitana Minus principales Patriarchae dicuntur, qui inter Earinos Romani Pontificis indulgentia, vei ex inveterata consuetudine patriarchale nomen sibi vendieant. Ejusmodi sunt Patriarcha Aquileiensis , Venetus, Mthiopiz , &Indiarum. 2) Primates, qui ä nonnullis Patriarch« subinde dicuntur, sunt quidam Archiepi- scopi potentiores, & majores Metropoles regentes, ut in Hispania Toletanus, in Germania olim Magdeburgenfis, hodie verbCelsissimus noster Salisburgensis. Sed quod aliquis Patriarcha miner vel Primas appellatur, nihil in effectu tribuere , sed tantum augere titulum, qute verb alias injure de Patriarchis leguntur, de quatuor principalibus Intelligi debere, notavit Barb. d. tr. c. 6 .». io. & 4K- 24 Porro potestasPatriarcharum maxime in eo consistit, quod Ordinarii habeantur omnium Archiepiscoporum & Episco« porom sui districtus, atque ab his appellationes jure recipiant, & crucem non tantum in suo Patriarcham ) sicut Archi. episcopi in sua Provincia ) sed ubique extra prastentiam summi Pontificis, vel Legati ejusdem^* latere prtdeferre pol- sint. eas.antiqua. zj.dT Cltm. Arckiepi - scopa 2 . de Privilegiis. Bath. d. cap. <. Verum quia hodie juxta Prophetiam Pfal. 78- Venerunt gentes in bare ditata» Domini , & primi quatuor Patriarchatus Grscinon amplius in potestate Christianorum sunt, ideo qualem jurisdictionem, & authoritatem nostri Patriarcha: Latini habeant, ex specialibus eorum privilegiis, & consuetudine singulorum locorum petendum erit. ArchiepiscopusPrinceps Episcoporum jf, dicitur: Arches enim gratee primam vel Principems hnat. Metropolitanus quo« que a menssra, sive multitudine civitatum ( dicitur autem civitas frequenter in Canonibus Diotcefis Episcopalis , sumendo partem pro toto, sive reiidentiam Episcopi pro toto ejus districtu) suat provinciae nuncupatur: cap. i.dsst. 2i. & quamvis textus r» «i. c-rv. i. videatur aliquam differentiam habere inter Archie- piscopum & Metropolitanum , tamen communis est opinio, nullam este, nisi forte alicubi reperiatur Archiepiscopus qui nullum sub se Episcopum suffraga« ncum habeat: hic enim Archiepiscopus, non vero Metropolitanus, & Archiepiscopus potius titularis, quam verus dicendus esset. Obtinet autem Archiepiscopus dupli-z§ cem supsrioritatem. I. Respectu siiL immediata Diaecesis, in qua habet illa jura, qua; cuivis alteri Episcopo competunt. II. Respectu lui Archiepiscopatus, sive Provincia ; & dicitur Provincia collectio omnium ditecesium inferiorum Episcoporum Archiepiscopo subjecto« rum, qui & Episcopi Susttaganei dicuntur, quod suffragentur Archiepiscopo ia £ e i officio 222 Lib.I.Tit. XXXIII. officio Episcopali , in coufecrationbus , ibidem Pontifex non facit renuntiatio- conciliis 3 aliisque negotiis ipsum adjuvent nem universalem, sed dicit nommqstm Circa istam superioritatem Archiepi- id est , aliquando, & in materiis speciali- scopi respectu Provinciae notanda iuntie- teriummo Pontifici reservatis, sicut ibi quentia. de translatione Episcoporum sermo est, I, Quod prostantia Archicpiscopi non intelligi prohibitum, quod non inveni- sit in sacro Ordine: seu in charactere tur concellum. spirituali, sed in dignitate majoris officii; Hodie tamen noviter constitutum est hoc tamen officium quatenus complecti- per Trid. SeJJ'. 24. de Reform, cap. p. tur jura praecise Archiepilcopalia exerce- quod causae criminales Episcoporum gra- renon potest ante susceptumPallium sicut viores tantum'a summoPontifiee,minore« fcyraintit.de t^utboritate, & usu Pal vero tantum a Concilio provinciali, vel lii : diximus. ab illo deputandis terminentur. 37 11 . Archiepiscopus est Ordinarius Hanc Trid. constitutionem a S.Congr.l? omnium Episcoporum suae Provinciae. Card.cuam ad causas cm/e/aitensamre- Non desunt autem, qui doceant, Archi- sertBarb. d.lib.i. c.y. sub a. 46. & tnCol- episcopum in Episcopos nullam habere It&.adTrid, d.c. f.n.j. Sed antequam potestatem, nisi in casibus a jure nomina- dictaCard. declaratio in forma authenti- tim expressis, pertextum inoap. z.^.ftd caexhibeatur,non possum adduci, ut creasse de Translatione Episcopi , ibi: damCenciliiCongregationehocstatuis- quia nonnunquam intelligitur prohibi- se,idque exsequentibus. Enim vero ante tum , quod non invenitur concessum. Ita Concilium indubitatum & apud Docto-’ Hostiensis & alii citati a-Quaranta m res receptam fuit, Archiepifcopum tan- Summa BullariiJ'erbotyirchiepiscopi au~ quam Judicem ordinarium poste cogno- thoritas.n, io. Sed non video, quomodo scere de causis civilibus sulfiaganeorum. hoc juredefendatur: si enimArchiepisco- A.bb. & 3 arb. in d.e.pa/lomlisi 1. dtOffi- pus Ordinarius diciturSuffraganeorum ,. cio Ordinär ii.Scaccia de Appell.qm fi.%.n. teste ipso Quaranta. d.loco arg. c. quia 58. Concilium autem Trid. nec verbo cognojv. 6 .causa 10. quefl. y.c.quiapa(lo~ causarum civilium exceptionem fecit ' r ralis 11. in prine, ubi Abbas«?. 2.&Barbo~ cüm ergo tantum causarum criminalium sii in Collett. «.4. de Officio Ordinarii meminerit, potius infertur, quod exce- eap. x. Eodem. in 6 . quomodo non habet ptio de causis criminalibus firmet regu- fundatam intentionem in jure, sicut qui- lam in causis civilibus non exceptis: ne- libet ordinarius Judex , qui regulariter que enim plus de jure veteri censetur cor- potest omnia, quae ad jurisdictionem or- rectum; quam expressum T» praeipimus. dinariam pertinent, nisi specialiter repe. 32. i» fine Cod. de pellat. & quod Car- siantur excepta ? Quod si tantum posset dinaies possint quidem Concilium decla- rpecialiter permissa , potius delegatus a rare, non vero ultra proprietatem verbo*- jure, qpamOrdiuarius dicendus esietjtex- rum extendere,«« inProosm.Decretalium wL veta in d. cap. 2,. nihil probat : quia dictum est. Praesertim vero haec Cardinalium De Majoritate nallum declaratio ia istis locis, ubi rarissima sunt Concilia provincialia practica- ri non posset, & perquam difficile foret in quacunque causa Romanum Pontisi« cem accedere, partes sumptibus gravare, & jus Metropolitani intervertere. 2L III. In casibus ad jurisdictionem Ar- chicpiscopi pertinentibus, cum rationabilis causa suerit in suos sustraganeos censuras ferre potest, ita tamen, ut non sta* tim ad excommunicationem deveniat, sed prius ingressum in Ecclesiam interdicat, ne per excommunicationem Episcopi mox sua jurisdictione cum Ecclesia; dispendio priventur. Item ut per se Archiepiscopu5 censuras ferat, non per Vicarium; quia Vicarius in Episcopos Sustraganeos censuras ferre prohibetur propter reverentiamPontisicialisofficii, nisi Archiepiscopus in remotis existat. e. 1 .de 0jficis Ord. in 6. JO IV. In subditos Sustraganeorum Archiepiscopus regulariter nullam jurisdictionem habet.c. pa fi oralis 11 .de Ofificio Ordinarii cap. venerabilibus. 7. deSen- tentia excom. in 6. Quare nec eos in prima instantia judicare potest, cap' duo fimttl. 9. de Officio Ordinarii. Et censet ! Panor. in d. c.pafloralis nun*. 2. si Episcopus contra suum subditum litem habeat, quod non debeat eum convenire coram Archiepiscopo, qui non est judex immediatus illius subditi; neque tamen etiam ipse Episcopus debeat esse Judex in causa propria, sed coram arbitris electis res expedienda sit, a quibus tanquam arbitris juris & neceslariis dabitur ad Ar- chicpiscopum appellatio arg, ab Arbitris 11, de Officio Deleg. in 6. Insuper uoh potest Archiepiscopus compellere & Obedientia. 22^ subditum fussraganei, ut testimonium coram se dicat, sed debet id facere per literas requisitorias, seu mutui compassus quia testis non potest compelli, nisi ä suo immediato Judice, cap. i.^.nequedt Foro competenti, in 6- Quaranta do loco n. 12. Verum hxc regula hujus notandi quarti habet aliquas exceptiones. Nam V. in appellatione propter este-J ctum notorium devolutivum & in visitatione Provinciae Archiepiscopus acquirit jurisdictionem in subditos sustraganeorum, c.Romana $.deAppcä.in 6.c. fin.de censibus, in 6, ubi dicitur, quod Archiepiscopus, dum visi tat Provinciam, possit confessiones subditorum sustraganeorum audire, & absolvere a casibus si»o Episcopo reservatis , & a censuris. VI. In Vicarium Episcopi Suffraganei Archiepiscopus etiamjurisdictionem habet , si delinquat in officio sibi commisso, si impediat causam appellationis delatam ad Archlepiscopuin, si utatur jurisdictione'sui Episcopi excommunicati, si non servet privilegia Sedis Apostolicas. cap. l. & ibi Glos, i» v, rationabili . de Officit Ficarii, in 6. VII. Crimina notoria, quae commiserunt subditi sustraganeorum , Archiepiscopus punire potest etiam extra visitationem , & appellationem cap. i. §. sane, de Ceufieus. i» 6. quod tamen Sylvester F. Archiepiscopus recte putat procedere , Si sustraganeus in puniendis illis criminibus fuerit negligens ; videtur proinde monitio Archiepiscopi praecedere debere. VIII. Potest punire subditos Sustraganeorum,qui sibi, nuntiis, aut familia; fu® in exercitio jurisdictionis injuriaro intulerunt 224 Lib. I. Tit. xxxur. 3 ilernnt. cap. I. de panis in 6. Quaranta d.lcco num. i$. sicut Judex quilibet potest punire injuriam sibi illatam propter reverentiam Judicis; ne cogatur coram alio judice litigare, nullum. 14. Cod.de 7 ejLhu* , Gail. Lib. l.Obferv. 49. IX. Archicpiscopus potest praecipere "Suftragaiieis, ut per iuas dioeceses serrent ea, qu«e ipse servat in sua, modo lint fundata in jure communi, vel statuta in Concilio provinciali; unde & potest pravam consuetudinem tollere, & contravenientes suo mandato punire; quia ad ipsum sollicitudo totius Provincia pertiner. eap. dileRus 30, de Simoni a , & Qua- rantad. ».2;. X Potest alicui pradicationis Officium in tota sua Provincia, adeoque etiam in dioecesibusSufFraganeorum interdicere, & malefactorem promeritum extra totam suam provinciam relegare cap. Tuarum. 11, de Privileg . cap. 2. & ibi Barb. num. 4. dt Arbitris. XI. Supplet negligentiam, vel juris, dictionem, fi Episcopus Suffragar,eus subdito denegat absolutionem , dispensationem juxta circumstantias rei, & per- sonas de aequitate d> Bitam , exeeutionem ultimae voluntatis, inrtitutioneni ad praesentationem Patroni, &c. XII. Potest concedere indulgentias, nimirum in dedicatione Ecclesiae cujus- libet annum unum, in anniversario de. dicationis 40. dies, quae prolint etiam subditis Suffraganeorum ad eas lucrandas advenientibus, juxta cap. cum ex eo. 14 &c. seq. de P cenitent ia & remijs. Demum ratione rei sitae contractus aut delicti non est dubitandum, quin subditus Suffraganti coram Archiepiscopo recte conveniatur, siin ejus dicecesicontraxerit,deliquerit &c. c.fix. deforocom - petenti, quando vero /.rchiepilcopus Concilium Provinciale convocare, aut Provinciam visitare debeat, §. sequenti dicemus. §. V. De Episcopis, Officio, & Potestate eorum, Summaria, J3-- Episcopus unde dtElus ? Appellatio d Visitationen corrcSione quan- 34, Episcopi potes ai diVerso respeSu efl d Chri- do detur} flo (s d Papa. 4j Conciliageneralia conVocatPapalfl qualiter? 3 J. Episcopus potefl in sua dioscesi, quodfapa in 44, Concilium non efl supra Papam , nec d Coti- - Ecclefla, qualiter inteUigendum ? cilio dependet. 36 .■Episcopipotefl as alia Ordinis > alia Juris- 4s, Conftitutioni conciliari non derogatur flne ditlionis. speciali mtntione .37. Lex JurisdiBionis, tfl lex diactfana. 4$. Concilia ProVincialia conVocatArchiepifle- 3.8 Episcopus non consecratuspotefl ea, quasunt pus, quando ifl qualiter ? Ordinis, deleg ere. 4g, Concilium Dixcesanum quando & qualiter 3$,. Episcopus cire a jura Episcopalia habet sun- conVocet Episcopus ? datam intentio cemin jure- 43, Dispensare contra Canones regulariter mn 4».. Diacefmm limites determinare tantum potest competit Episcopo. Papa is ibi casus notabilis. 4p, Dispensare quando poßlt Episcopus^ <*'4. Episcopus qualiter teneatur VifltartUmesf, p, «x-6. txglicattertwtr* ) Suis «it istti, 5 ' txtcaie iffflj;; -cckb-. ffiVd; jw Mk si« : litta, lüUlIlilgif, (p:s .jujkit his. AS,! A ■fSllSIti *1«K* a I liirM «Atff (»W : stfi! De Majoritate ^Obecliencia* 2-5 communem alioru i quo ad Perla ex ddiiio* ^ I irregularitas $el acuid am quatenus ucScat tjjeoccultum, ufvigore Tridcnl. dtjpetijari posttt f2 Dtlittumquando dicatur dedutdmnad forum contentiosum. j ßpifcojnts aliquando dispensat perEpickiam in 11 , g 'lUamvisnomen Epifiopi anriquiffi- muni lu» ccm ioliuu in veteri Testamento (Juxtaiilud F/aiitt. 108. Episcopatum ejus accipiat alters sed etiam apud' Ethnicos Jurisconsultosusitatum, L. munerum. l8- §• 7 ~ff.de Muneribus & honoribus., hodie tamen proprium factum estChristiana: Religionis, veteri nihilominus sensu servato,ut adhue significet praecedentiam & prosecturam, qua EpiscopusQero ac populo prxest. Unde Episcopi alio nomine etiam Speculatores incap.i. di fi. 2 1. & Superintendentes, in c,qui Episcopatum. II. causa g. quast. I.apeilantur: Epi. enim Gnvce/»/>er, & scopos idem,quod intentio significat. Credit porro Ecclesia Catholica juxta superius dicta adprincipium hujus tituli, eile quandam Hierarchiam Ecclesiasticam, in eaque Episcopos suo loco divini- tusa. Christo inltkutos, & majores tum ordine, tum jurisdictione eile Presbyteris &.sicut in Evangelio legitur , Christum aliosApostolos, alios Discipulos elegisse. LucjS.gr io., itainlocum Apostolorum Episcopos, & Discipulorum Presbyteros, aliosque Ecclesiae ministros successisse. cap. in novo.t.dist. 21. cap. quorum vices. 6 .dist. 6 S. licet in terim in primi- tivaEcclesia,ubi fides Christiana necdum erat in mulcas orbis partes diffusa,Episcopalis dignitasnon ita enituerit, & Episcopi tunc Presbyterorum officio functi Presbyteris econtra potestas Episcopalis communicata, & propterea frequenter Engii in Decjuiaj.. Lib.I» re Mi,fJ abi perimhtmin mora, sa Dispensatio an cempetatEpiscopo , qisando eft dulnnra.an res egeat dispensatione? ES dispensare an possit Episcopus fetum ipfoi ft> Episcopus prae edit omnes saeulares dignitates. . Alia Summariapofl §. 6 Presbyteri Episcoporum nomine appellati fuerint. Quare ulterius, si potestatem Episcopi in se consideremus, ea a Christo data est ,^4 sivero spectemus quo ad certas Duecc. ses,& districtus ac populosEpilcopis subjectos , a summo Pontifice descendit, ad quem pertinet limitesDiscesium assignare,Stpopulo de idoneis pastoribus provil- dere^quiaipfe est Pastor universalis vocatus in plenitudinem potestatis; Episcopi veru tantum in partem sollicitudinis, c, quifeil.causa Z.q. 6 . c*p. adhonorem 4, de Anthoritate & usu Foliis Undequorfcommuniter Ductores so lent dicere cum Abbate in c.etfi Clerici 4.. §,dt adulteriis.de jW/cm.quodEpisco- pus possit in sua Dia?cesi,quat S. Pontifex in t.otaEcdesia,nisi reperiantur specialiter excepta, inteliigendü est cum debita sub- ordinationead summum Pontificem, & salvis legibus, ac constitutionibus Papali- bus, quibus Episcopus subesse debet, d.c t qui fi & seq.&Clem.nt Romani.%.aeEU ll„ Dividitur autem potestas Episcopi in^ potestatemOrjfr»#, & potestatem sfuris* 3 * diBionis; Potestas Ordinis dependet ab> Ordine Lc charactere Episcopali, hic vero aSacerdotio & consecratione. Et haec potestas consistit potissimum in tribus» scil.in confirmando, ordinandoconsecrando, soletque exerceri in vestibus ÖC ornamentis pontificalibus. Potestas jurüdifitionü est,per quam Episcopus constituitur Judex x & Pastor Ec, k £ dcii^e 226 Lib. I. Tit. XXXill. defis suae, ut possit decidere lices, conferre beneficia , visitare , corrigere &c. &. datur haec Potestas per Canonicam electionem iecuca confirmatione. Aliquandotamen hoc vocabulum /'#- rif diti tonis latius accipitur, ut etiam ea, quse Ordinis sunt, comprehendat, qua- tenusnimiriimEpiscopus non alienis, sed luis tantum subditis, regulariter actus Ordinis impertiri valet.Hinc in cap. dile- %7£lw i S.dt Officio Onsi*.«f»f uerento. 1 6.de Officio Ordinarii, cap.cum non liceat. 12 . cap, cum oltm lS.de Prascript. cap . cum per• sona.'J. de Privilegiis in 6 . Limites autem & fines Dioecesium as-4 0 signare,restringere, vel extendere,nec ad Episcopum, nec Archiepileopum, sed ad SummumPontificem pertinet. Ideo notabilem decisionem ponit Aloysius Ri- ciu$?> YrapiforiEcileßafiici.decif. /42. in De Majoritate & Obedientia. 22/ tu veterieditione, quod Archiepiscopus Neapolitanus nou potuerit concedere domum Episcopo Ava fano in Civitate Neapolitana, eamque efficere Diacesis Aversan«, ut Episcopiis Averlanus in tali domo Neapoli oh majorem luam commoditatem habitando diceretur relidere in loco suae Diecccsts ad evitandas poetas juris praesertim ConciliiTrident. .Se/. 25. de Refoan.iap.i. contra non relidentes Epilcoposlatas. 1 Praeterea cum Episcopi & Ecclesiarum Praelati per sanctum Spiritum constituti fint,ut evellant & dissipent vicia subdito- rum,econtra aedificent, & plantent virtutem & religionem Christianam,ideo de jure incumbfcEpiscopOjUt propriamDiae- celin perie ipsum,aut fi legitime impeditus fuerit, per suum generalem Vicarium singulis annis visitet, & fi quot annis totam propter ejus latitudinem visitare nequeat , saltem majorem ejus partem visitare non praetermittat, ut tota visitatio biennio compleatur- Trident. Sejf. 24. de Reform.cap.% .Sed quia hoc Decretum licet saluberrimum Ordinariisiacis molestum , &Ecclesiisob procurationem, seu sumptus visitantibus praestandos nonnihil grave videtur,propterea haecDiceccsis in plurimos Archidiäconatus & Decana- tusdistributa est,in quibusArchidiaconi, & Decani certis temporibus debent synodos Sc visitationes peragere , ac omnia acta, & qualiter cura animärum ubique administretur, ad Consistorium transmittere, quoremedio adhibito possunt Ordinarii excusari rarius generales visitationes Instituendo, dummodo non prorsus tollantur. AMetropolitanis vexo etiam post plenam,8 e totaliter visitatam propriamDiee- cesin nou debent visitari Cathedrales Ecclesia,neque Dioeceses suorum Sufsraga- neorum,seu Comprovincialium, 11Ü1 ex causa, q«L in Concilio Provinciali prius cognita & approbata fuerit, Trident. d, ca P- ?■ Caeterirm quia Ikpe sit,ut rei crimimim42 adevitautas poenas & Episcoporum subterfugienda judicia querelas & gravamina simulent ac per appellationem adsupe- rioremEpiscopi processum impedire nitantur,neremedio ad innocenti« pr« si dium instituto ad iniquitatis detensionera abutantur,, constituit idem Cone. Trid, Sejf. i pde Reform. e. r.ut causas visitationum, correctionum morum, aliasque criminales ante definitivam sententiam rml- la appellatio impediar,vel suspendat,nisi tale gravamen alicui inseratur , quod per definitivam nequeat reparari. Item etiam,si Episcopus procedat contra exemptos,aliosque privilegiatos in casibus ä jure non permissis dari, & admitti debere appellationem refert Barb. 1» Cc{- Utt.adc. 1. ». 1. Videatur quoque elegans textus & adhortatio ad Episcopos, i neodem c. j .qualiter in correctione juxta monitum Apostoli debeant potius esse-pa- stores.quam percussores,arguere,obsecrare,increpare in omni bonitate , & patientia, nisi quatenus delicti gravitas,vel de» linquentis contumacia ad aliorum terrorem acriorem lubinde castigationem requirit, Alia de visitationum materia iw 7r.de stnßbw traduntur. Ulterius ad officium Episcopi pertinet 4 'P Synodum, stu Concilium convocare. Sunt autem Concilia alia Generalia, sive: Qttumentca totius Ecclesi«j alia Provtn* Esi. cM<* rrS Lib. I. Tit. XXXIIL | cialia,& alia Diecesana. Concilia^»?- definitione Articulorum fidei necessarii» rali* Authoritatc summi Pontificis Jeg-i- ä Concilio dependet, ut tradunt commn- time congregantur, quibusextra urbem niter Doctores apud Cajetanum 0 ;>* 7 ««- non löset per Je, sed per Legatos suos in- la de Authoritate Papie, quia Chriilus teresse; aliter vero congregata Concilia dum Matth, i6.v. 18. promisit Eccte iilegicima&nuliius authori tatis habenda fiam (kam fundare supra Petrum,centra sunt. Legitur quidem aliquando ab Im- quem Porta inferi & consequenter erro- peratoribus congregata suisse Concilia, res,noupravaterent, non restrinxit pote, id tamen vel de facto attentatum fuit, vel statem/seerr,A successorum ejus ad gene- Ecclesia praecipiente, rogante, vel appro- rase Concilium; lblent tamen Pontifices baute, ut patet ex dtst. 17.per totam ,ut ni- pro majori populiChrirtiani aedificatione, mirumlmperatores tua potentia,&bra- & fiduciä Conciliorum sententia: piuti- chio saeculari Concilii libertatem & au- mum tribuere, nec facile ab ea recederes thoritatemmanutenerent ac defenderent, neque eorum decretis sine speciali clau- Si contingeret, quod absit, Papam de su!a,& mentione denegare. Cnde cvm-45 hoeresi diffamatum vel suspectum e/se, muniter etiam dicunt Doctores, quod nolleque Concilium generale convocare constitutioni vel Canoni in aliquo Con- vel (chisma in Ecclesia oriri, tunc Con- cilio generali edito non censeatur per reditum perCardinases,vel saltem duas eo- scriptum Pontificium contrarium dero- rum partes, iliisque negligentibus vel re- gatum, nisi quatenus de eo mentionem culantibus per Patriarchas, & his etiam facit.Colligitur excap. nonnulli. 2 %. *W nollentibus pcrlmperatorcm, & alias Felinus q. de Re (criptis. Sanch.dc Praelatos Eoeiesiaflicos convocari posse Matrim.lik\.disput.26. num.y. > tradit Sylvest. 'S? .Concilium n.G.&j. ubi Concilia provincialia convocat Me-46 ( etiam dicit, videri quidem esse in arbitrio tropofitanus perseiplum, aut eo legitime Papa:, quos & quot velit ad Concilium impedito,luffraganeus antiquior singulis vocare, nec esse curandum de diminuto trienniis post octavam Pastha:, aut alio numero propter illud Christi Matth. 12.. commodiore tempore pro more cujusli- 'v.io.ubi sunt duo, vthres in nomine meo bet Provincia:. congregati,ibifi/m ego &c. si tamen cau- Ad hocConcilium vocandi sunt omnes 4 sa fidei ad extirpandas haereses & schis- SuffraganeiArchiepiscopi. ItemEpisco- mata tractetur, omnes tunc Catholicos pi nulli Archiepiscopo subjecti-aliquem Episcopos vocari debere ait, cum omnes vicinum Metropolitanum jiemel eligere, tangat & concernat. in ejusque Synodo Provinciali cum aliis Caetcrum vero Concilium non est fu- fnteresse, & qua: ibi ordinata fuerint, pra Papam;ledab ejus Authoritate & ap- observare debentTridentinumS«^ 4.de pellatione dependet, nec eipotest legem 'Refor.c. 2. Praeterea etiam vocandi sunt pnefigere, nec appellationem ab eo red- alii omnes,quibus de jure vel consuetudi- pere. cap. 4. de Elett. junfi.BuIld: Cane ne cortipetit ut intersint, Trid.«/. I. com- 'Demini, nec etiam absolute loquendo ia petit autem Cathedraiium Ecclesiarum ’ Capi- i 229 DeMajoritare & Obedientia. Capitulis, maxime circa illa negotia,qua ipsaCapituIa principaliter concernunt, e, fin.de his. qua sinnt a Pralatü Ne tamen Eccielis divino officio destituantur, si omnes Canonici ad synodum Provincialem abirent,ideo sufficit nomineCapituli mi ttereProcuratorem dx.fin.ubi Pan. ».4. hunc vero Procuratorem non habere in Concilio vocem decifivam , qua tantum Praelatis competit, sed confikltivam cum pluribus tenet..Quaranta j« Summa Bul- iarii v.Concilium Provinciale v. quarto. Abbates adConciliumProvinciale regulariter quidem cogi non dcbcnt.cap.Epifie- ptu i i.dist. 18-led pertinent ad iynodum Oioecesanam,expedit tamen eis, ut veniant propter statuta, quae ibidem fiunt quandoque in eorum praejudicium , qua: praesentes tunc facilius impedire,quam ex post facto in Synodo dioecesana reclamare possunt Joan. Honorius in Tit. de Con- flitut.num.is. Illi vero Abbates, qui habent populum, & territorium proprium & jurisdictionem quasi Episcopalem intra ambitum alicujus Provinciae, etiam ^dConcdium Provinciale compatere decent, ita intelligendus est textus in cap.ut tsfpeftclica. 6 , de Privilegiis in 6 . Qua- ranta, d.loco verfi quaro tertio . 4.7 Concilium Dioecelänum celebrare debet Episcopus in sua dioecesi; in primis ad recipienda Concilii Provincialis decreta intra fex menses , postquam Synodus Provincialis absoluta fuit, & deinde singulis annis. Trid. d.loco c. fin. dist, 1 8 . Ad hanc Synodum tenentur accedere omnes Abbates, qui nec populum, nec jurisdictionem quasi Episcopalem habent, propter qu« ad Provincialem Vocentur. Imo etiam Abbates exempti, si membra habeant, id est capellas, vel Parochias non exemptas, Totum membrorum intuitu ad Synodum Dioecesa- num accedere, & Episcopo pro non exemptis membris reverentiam & obsequium exhibere tenentur, honore tamen sibi prae aliis Abbatibus servato, ur primum post Episcopum locum obtineant., czp.txore. 17. de Privilegiis. Porro materia in his Conciliis tractanda est reformatio , vel conservatio status Ecclesiastici, & rectse administrationis curte animarum, ut morum fiat moderatio, excessus corrigantur, controversi« componantur, & Ecclesiarum indemnitati consilio salubri provideatur. Ritus autem & casremonte faciendi Synodnm diverte sunt pro locorum diversitate, & videri poterunt apud Barb. de Officio Episcopi, parte 3. allrg. 9 3. Quaranta. V.CoHciiim provinciale', & verbo. Sjno - diu Dic.ce fima. Pertinet etiam ad officium, & potesta-4.8 temEpiscopi quandoque ia jure di/pensare. circa quam potestatem aliqua notanda sunt. I. Quamvis non nulli cum Gtoss. in e. etfi ilerici.q.. de adulteriis, de Judic. & Piasecio in Praxi Episcoporum parte, l.cap. i.fiuk.vum. 60. censeant, Episcopum posse difpensire in omnibus |casibus, in quibus non est ei expresse prohibitum; probabilius tamen est, A receptius, Episcopum injure communi dispensare non polle citra juris permiffionem.privilegiü, vel consuetudinem.- si enim juxta notam juris regulam, res eo modo diffiohi debet t quo colligata tfil'.l.nihtl tam naturale 3 s. ffide ^./ianequia Episcopus legem Canonicam non tulit, eam dissolvere noa r poterit; nec congruit, ut inferior subdi- tusLegislacoris,& qui ejusmodi legi obe- E f j dire 2}0 Lib.I. Tit dire tenetur, prosuo arbitrio inlege dispenset. c.CHm mferior.i6.hoc ttt.c. di- Itiim. s. de Jemporibm ordinär. Clem. ue Romani. 2. itfprin.de ElcSlionc. Illud quoque dic.'. um inter Doctoresvulgare, quod Epiicopus in sua Dioecesi possit ea, qux S. Pontifex in tota Ecclesia, intelligendumest cum debita luoordinä- tione,ut jam superius explicatum est. II. Tunc igitur regulariter, & sepositis specialibus privilegiis & consuetudinibus dispensatio competit Episcopo, quando ei ä lege sive Canone expre/te , vel tacite permittitur. Exprtffit permisi sionisexempla habentur in c. i. de Filiis Presbyterorum, in 6 . c. faste 2. de Cler. conjug.cap. &ficlerici 4. j. de adulteriis, defudic. in Trid./e^i 24- deref. r.c.6. & pluribus aliis locis. Ex quo ipso argumentum fatis luculentum pro priori alsertionedesumitur, frustra enim canones in certis casibus expresse dispensationem concederent,si alias de JureEpisco- po competeret. Tacite permistam dispensationem Episcopo censent Doctores, quando textus Canonis impersonaliter loquitur v.g. dispensetur, dispensative, poßit dispensari &c. non adjiciendo per Sedem Apostolicam, vel Romanum Pontificem, u tine, praterea f. de.dEtate 0-qualitat. c. vemens, i. de eo , qui cognovit. rfrcap. Poftulajlis. 7. ubi Gloss, &Doctores de Clerico excommunicato. tunc euim, quia gratis concederetur dilpensatioPapte. cui alias competit, & liege» accipi debent de casibus dubitatis L.:iJf.’dMti'c Episcopus dispensare possit, diversa: sunt Do«. florum opiniones apud Barb. in Colled . ad ditium cap, 6 . 7 rid.n. 26. Putarem ad mentem verisimiliorem Concilii has discordant i as in hunc fere modum componi posse, ut si dispensandus regressurus sit ad locum delicti, & ibi victurus, obtineat lententia negativa : foret enim non nihil icandalosum, publice ibidem scire delictum. & irregularitatem,& non scire canonicam dispensationem; affirmativa vero, si vel in loco dispensationis, vel alibi in divinis ministraturus fit, ubi arbitrioEpiscopi non esset proximum divulgationis periculum, aut delictum valde grave & enorme. Tertium requisitum est, ne delidumyi fit deduftum ad forum contentiosum, id est, quod irregularis non sit conventus in judicio, vel criminaliter, vel civiliter, subelt namque periculum , ne reus condemnetur , & ita delictum ejus fiat notorium notorietate juris. Dubitant quidem hoc loco Doclores an, ut dicati» delictum ad judicium deductum, debeat non tantum citatio, sed etiam litis contestatio intervenisse: Mihi tamen probabilius videtur, solam citationem sufficere ; tum quöd regulariter per citationem dicatur judicium ereptum, cap. relatum. .gratum.20.de Officio Deleg, jundo c.siti. de Officio Legat i. tum quod utique 2Z2 Lib. I. Tit. XXXIII. periculum divulgationis aperte subsit, quando quis ex causa delicti in judicium vocatur. Verum hic notandum est, ad Episcopum redire jus dispenfondt, si judicium quoquo modo progressum non habeat actore forte ab agendo desistente, vel reo ex desectu probationum absoluto, eo quod tali casu nulla subsecuta lententia delictum occultum maneat.. Riccius i» Pr axi fort Eccle/iafiici part. I. Reso- HI. Per quandam Epjckiam , seu 'benignam interpretationem, & tacitum sive praesumptum consenium Pontificis dispensare potest Episcopus, tametsi nec expreßenec impersonaliter concedatur, quando materia & negotium, dc quo quaeritur, esset leve, & parvi momenti; & quando, fi expectandus foret Papalis consensus , magnum timeri posset scandalum, vel animarum periculum, vel alias urgens necessitas,difficilis adPapam aditus, vel notoria supplicantis paupertas sirbesset. Nav. in Manuali, eap. 22. »ww.S/.Zerola. in Praxi Episcoporum. Verbo dispensatio. prout in impedimentis matrimonii, postquam bona side contrablum eß ; vel ubi periculum in mora, dispensare posse Episcopum in Lib. IV. in tit. iss. trademus.Imo etiam ad Matrimonium contrahendum ex his principiis dilpensare posse Episcopum docet Sanch de Matrimonio lib. 2. d1jp.40.num. 7. saltem in casu maximae necessitati»,ubi v. g. ex imperitia mulieris impedimentum criminis , aut affinitatis ex copula fornicaria hactenus dissimulatum circa diem nuptiarum omnibus jam paratis Confessario detegeretur, nec poileutnupthesine infamia differri, aut alius modus evadendi arbitrio prudentis viri inveniri. IV. Quando dubium est juris aut/4 facti,an res egeat dispensatione mil.tan- tibus in utramque partem probabilibus rationibus , licere Episcopo dispensare secundum probabilem quorundam sententiam tradit Eman. Saa. verbo. Di - jptnsatio. num.y.ied nullam in hec casu proprie dictam dispensationem , Unquam a legibus non concessam , solam vero declarationem ad evitandum stas- dalum & meliorem cautelam admittit Sanch.de Matrmo,lik.$.difp.6.*.i8. qui duas limitationes potissimum circa dubium facti apponit: [nimirum primo ut fi majores praesumptiones sint pro impedimento, non possit Episcopus declarare; v.g. si aliqui - testes deponant, nullam, esse inter contrahentes consanguinitatem, alii vero plures numero, opinione integriores & pluribus indiciis adjuti affirment consanguinitatem. Secundo, ut etiam semel data declaratione nullum esse impedimentum, fi expestiactoappareat, revera subeile impedimentum, debeat de novo dispensatio impetrari ab eo, qui dilpensandl potestatem habet. Posset tamen pro priori sententia dici; dispensationem in materia dubia concedi Episcopo per quandam Epyckiam &. praesumptam mentem S. Pontificis ob communem hominum utilitatem: si enim in dubio conceditur Episcopo declaratio, nimis grave & cum frequenti scandalo conjunctum videtur, ut apparente ex post facto certitudine omnes illi actus ad talem declarationem praeviam bona side celebrati, invalidi procla- mentur. Sei De Majoritate ScObedi entia,, 233 f f Sed quidsi Episcopus ipscmet contra- si Episcopus suo Confessario potestatem hat irregularitatem, censuram, vei casum se absolvendi: dederit. quamvis enim occultum indigentem difpenlätione, & nemo possit in se jurisdictionem e^cerce- in quo cum subdito dispensare pollet, re,alteri'tamen potestatem in se exercen- anne etiam fecum ipso dilpenlare po- di dare potest, iieutidem facit S. Ponti- terit? fex,ciimnonhabeat in terris superiorem, Ratio dubitandi est, quod nemo re- cujus jurisdictioni siibsit, dat suo Con- gulariter possit jurisdictionem in se ip- fessario in se jurisdictionem. Videatur funi exercere , sicut nec sibi ipsi benefici- Laym. in Traft. Legum e.22.»um.^o. & um conferre cap.fin.de inßiturionibtu.. fecjcj .. Nihilominus dicendum est, Episco- Episcopos eseterum in suis Diarcefi-^ pun} in tali casu non habere necesse, ut bushonorare&revereriutPatres&Pa- inseiplbm proprie jurisdictionem exer- storesdebent non tantumPrincipum mi- ceat, led posse declarare per quandam nistri, sed^ & ipsi Principes quicunque praesumptionem & benignam Canonum lkcufares. Prout Concilium quoque interpretationem, quod non sit obligatus Trid, sejs.if. dc 7$efcap t \y. mandat, illa lege, a qua posset hic & nunc subdi- ut Episcopi hunc suum Honorem & pree- tum immunem pronuntiare: ne sit dete- rogativam omni meliori modo confertioris conditionis, quam subditus, qui vare studeant, ne quid Episcopali digni, ■ tali casu non teneretur Romae dispense- tati decedat, tionem impetrare ; securius autem erit, K. VI. De Prothonotariis Apostolicis, & aliisinscrioribus Praelatis, & Clericis.. Summa k i a. /7 frotbomtarii efui,(fi e{u(fi ibide Prapoftis, (fi Decanis. £j Clericorum inferiorum prarogatiba intersc; £4. Ordinum Regularium inter fe prarogatiba. £y Praecedentiarum lites inter perjonas Ecclcfia- fiicas componet Episcopus. constitutos qui scilicet actu serviunt,. & Romae expediunt Bullas Ecclesiarum ac Monasteriorutu.Horum Collegium olim ex y.constiterat-. hodie verbperSixtum V. in Bulla. Romanw Pontifex-zd. 12. ampliatum est. Idemque Pontifex in alia Bulla,quae incipit : Laudabilis y ^ diversis privilegiis hos Prothonotarios ho- »oravit. 23'4 Lib. I. Tit noravlt» ut priüilcgio creandi Doctores, & Notarios publicos, legitimandi spurios , testandi de bonis Ecclesiasticis, exemptionis, plenae praecedentiae, & pluribus aliis. 2 Alii autem sunt Prothonotarii non * 0 participantes , sive honorarii, & titulares, quibus non competit tanta praerogativa ante alios Praelatos; praeferuntur tamen Clericis inferioribus specialem praelaturam vel dignitatem non habentibus. Conceditur quoque ipsis facultas deferendi aliquem habitum Praelatorum, gestandi rochetum & mantelletum.tam nigricoloris, quam violacei, utendi pileo super suis insigniis gentilitiis ; & censentur etiam in aliqua dignitate ita ut jux.e. ß at ut um* l\.de Rcferiptis in 6. causae Papales iis delegari postint. Subsunt tamen jurisdictioni Epilcopi, saltem ut Sedis /Apostolicae Delegati. Trid. Sejf.z 4. de Reform, cap. n. Neque etiam poliunt uti anulo in missa; nec paramenta sumere de altari, sed inSacristia; nec benedictiones paramentorum facere , vel De Vicario Icario Episcopi tanquam principali ejusdem ministro de jure deberi praecedentiam ante omnes alios Canonicos & Clericos etiam indignitate constiti tutos,nota tNav.Ce»/sio 1. b. tit. Consuetudo tamen in variis locis invaluit, ut Canonici Cathedralis Ecclesiae Vicarium praecedant; vel certe, si ipse quoque Canonicus sit. propter hoc officium specialem praecedentiam non habeat, eam- que consuetudinem valere defendit Na- var. d. I, conlcqueuter etiam dicendum, . XXXIII. aliis cseremoniisAbbatum & Praelatarum propriis uti. Videatur Cassaneus inCaia logo gloria mundi, pari. 4.. confiderations g 29. Barb. yur. Ecclef. univ.lib. l.cap. 2Z. ubi num. 97. docet, Prothonotario-^ rum beneficia, etiamsiilli non sint de numero participantium, sedadinstar, vela Legatis creati, esse reservata per Extra- vag. ad Regimen, 13. de Pr abend. Qr di~ guttat, inter Comm. & Reg. 1. Canctl sirmatque ex variis Rotae decisionibus. Verum licet d.Extravag. generaliter nominet Notarios Sedis udpoflolica: Quia fc tamen verba sumenda siint cum effectu. c.relatum 4. de Cler.non refid. & in propria significatione, praesertim in tali materia, quae facultates Ordinariorum circi collationem beneficiorum restringitjPro- thonotanii autem titulares non participantes non videantur Prothonotarii cum ' effectu,cum officium non gerant , dubi- 1 to, utrum tam larga d. Extrav.interpreta- > tio ubique recepta sit, Uius locorum 1 hae in re attendendus erit, * Epikopi. quod Abbates in his locis & casibus, ia quibus juxta mox dicenda praecedunt Canonicos,praecedant quoque Vicarium, fecundum vulgatum axioma : fi vinco vincentem te , multo magis vinco te ; pr*- ferum vero Vicarius foraneus non potest talem praecedentiam prartentere,cum noa dicatur proprie in dignitate constitutus Clem.z-de Rescriptis. Caetera, quae ad officium Vicarii pertinent, supraipeciali 7/tule 28. tradita sunt. Vc 1 DeMajoritäten Obedieritiä* De Capitulo Cathedralis Ecclesias; /^ApJcuIum CathedralisEcclesis, quia sit collegialiter congregatum : singulr; tflVJ'unum corpus cum Episcopo con- verö & separatis Canonicis ratione digni- stituit, eoque mortuo in Episcopalem tatis & muneris pastoralis praeferuntur jarhdiSlionem succedit, reliquis Ordi- Abbates & 'Prxpositi, ut mox dicam »ibus & statibus Ecclesiasticis inferio- Alia quae ad potestatem & juraCapitulo- ribus supereminet; nisi quidam inferie- rum pertinent in Lib.JII.tit & z-feqq.. resPrxlati ex privilegio vel proscriptio- explicabuntur, ne anteponantur; sed hoc si Capitulum De Abbatibus, Prsepositis, & Decanis. A Bbates propter jurisdictionem ordi,- Interim ubi casus eveneritTecurrendum nariam v quam habent in suos sub- erit ad Tamburinum, qui insignes Traditos, & usum Pontificalium, cura mul- ctatus dejfure Abbatum , & Abbatijfa- tiim eleventur super exteros Presbyte- rmm conscripsit, ros Sr Clericos , §L valde prope ad Epi- Porro quod de Abbatibus dicitur, eti- scopos accedant, proferuntur exteris am intelligendum est de PrapoßtisRegn- Clericis etiam in dignitatibus sarculari- larium Ecclesiarum , qui Abbatum loce* bus inferioribus ab Episcopo constitutis, habentur. & ipsis quoque Cathedralium Ecclesia- Praepositi quoque Ecclesiarum securum Canonicis, ß ßngulariter & non, lartupi StColiegiatarum habent dignita- uc pauli) ante dictum, coärgialiter sive tem & jurisdictionem in illos, qui sunt eapitulariter incedant,Pan &Dec. in e. de illa EcclesiaBarb. Jfur. Eccles, univ, decernimus 1. de^fni. Clffan. \in Catti. Lib. 1. cap. 28- nnm, 15. docet ta- gloriamnndi.f. \.conßd.^X. Nav. hee. stienPanorm. inc.fiquiscontra 4 ..in 2 . tit. conf. 4., num. 4. Inter ipsos autem repet . n. po. de Fer« comp . paß lnnee. Abbates prxferuntur Exempti non exem- incap.^.n. s. & cap. 7. ». 2 , de Offic. ptis & habentes insignia pontificialia Ord. quod cum Prxlatis saecularium Ec- mitram & baculum illa non habentibus, desiarum concurrentem juriVdicHonem. ex orec.17.de Privilegii* habeat Episcopus, nisi juteipeciali ve! Inter pares praecedunt prius adAbfaa» consuetudine talisPrslatus haberet Jurisrias promoti , sicut inter pares Epiib* dictionem generalem,sicut Abbas. Pan. posdejure (nisi consuetudo aliud intro inc.ne pro defectsc.^i.. subjitm.f. de duxerit) praecedere debet , qui prius in EleCr. Episcopum ordinatus est, tametsi Ecde Dc Decanis vid,Barb, dJ.c. 26. ubi sia postea promotr dignior sit, Barb» ad_ dicit eos de jure communi non habere Conc.lrid. sejs.if.dr RegttUribtu e. 13 proprie dictam jufisdictionem, sed se. ». 2. Huc pertinent ca, quae de jurisdi« pius ex consuetudine locorum. Videan- ctione aliisque Abbatum juribus tradi- tur etiam, qua? dicuntur ad Tit- de Offie. iiiuUbeSa de Briu#. Monaßcrwumy Archipresb. ' r Gg l De rz6 X.ib.1. Tit. XXXIII. De Inferioribus Clericis & Religiofis. 6; | NterClericosfecuIares, quisunt infe- Maxime autem in ordine ad praecedcn- i rioris gradus,ilii proferuntur,qui vel tiam considerarur religionis antiquitas, dignitate & officio, aut sacro ordine re. & prior a sede Apollolica approbatio, ut liquis majbres sunt. Idem judicium eit 0 videre est apud Cassaneum./i/>e vei eos oeno jt*v**r s - trcugzs, H Ie titulus eä occasi®ne subnecti hic gantes facta; Treuga vero est tantum videtur.quod Praelatorum munus temporalis cessatio alite vel bello, quam sit, discordantes ad pacem, & concor- alias armiilitiuni velinduciasapellanr. diam reducere, &ad pacem servandam PorröTreuga aliaestGonventionalisex auxilium praestare cap. 1 . verf quoniam libera voluntate litigantium inita, & alia hoc f/r.Est autem Pax totalis & perpetua Canonica. Ista authoritatecd^. x.h.t. discordi« peremptiovoluatarfe interliti*- a quarta seria post occasum felis usque ad feam. * $2t*d ? ax & Treuga? 2 Treuga alia censent i analis, alia Canonica. p Treuga Canonica usu abrogata . 4 Ad bellum rcquiriturduplex jußitia. in genere belli,(5'in genere causa; fEellum perse licitum, per ac eidem potes fieri illicitum. 4 Ansummus Pontifexpojfit > 9ei debeat bellantes ad pacem compeUcrei j Ex causa magna utilitatis licet in die seso lel~ lare. g Quomodo Principi Chris iano liceat infideles in auxilium focare, feleosbeHo jjifarej De Treuga & Paee. LZO iftcundam feriam in ortum solis, &ab adventu Domini usque ad octavam Epiphaniae , & a Septuagesima usque post octavamPascha: sub pcena excommunicationis abEpiscopo post tertiam monitionem infligendae, atque ab omnibus debet inviolabiliter observari. Verum hoc cap. r. sicut ZL sequens, quod statuit, ut tempore belli perlbnae Ecclesiasticae & rustici, eorumque animalia,quibus arant, plenä gaudeant securitate,usu non esse receptum, Gloss. & Panorm.ibidem affir- I mant: quis enim horti nec Pontificia, nec Cssarca statuta curanti legem praefigat? quando inter arma silere 'ieges fatis experienti* testatur. In cap. j.k. r. sta* tuitur, quod Episcopi sub poena amotionis propria dignitatis tofceantur sibi mutuum consilium & auxilium impendere, ut inter dissidentes tam Clericos, quam Laicos pax firma efficiatur & custodiatur. Caeterum hujus tituli occasione de materia belli aliqua: notabiles quaestiones occurrunt. 4. Quaeritur itaqueI.quandonam dicatur bellum justum,ut illud suscipere, & in eo pugnare liceat’ sp. ad bellum duplicem justitiam requiri,ut illud suscipere liceat, vel in eo siant capta capientium, nimirum justitiam in genere belli & in genere eau- J(«e. In genere belli justum est,quod geritur a Principibus superiorem non recognoscentibus ; inferiores enim sine consensu supremiPrincipis bellum gerere non possunt, nisi contra subditos rebelles, & defensivum ab aliis invasi. Ita Molina de y.C 7 J.tratt+2, disp. 10, In genere causae justum est, quod fit ex causa legitima pro persecutione juris vel injuriae -• quod enim inter privatos judex, hoc intet Principes est gladius. Potest tamen aliquas» 5 do bellum licitum per se fieri illicitum per accidens, si facile prsvideantur damna eventura, quae longe pluris sint, quam aestimatio rei debita. Boni etiamPrinci« pes,quamvis superiorem non habeant,solent tamen magis judicem compromissarium , sive arbitrum aliquem potentem principem vel plures assumere, quatn cruento bello jus suum vindicare. Qüaeritur II. An Papa possit, aut debe- ^ at Principibus bellantibus pacem imperare,& causam discordiae sua sententia terminare, atque renitentem censuris compescere’ yr. quamvis summus Pontifex per ea,quae 7 /r. prtced. diximus,habe« potestatem causas inter summos Principes vertentes sua sententia terminandi, <5 ita expediar, vel necessarium sit Ecclesias ad evitanda maxima damna, quae ex litigio & bello in fideles & Ecclesiam redundant, tamen ut id faciat, non tenetur Pontifex, imbplerumquene faciat, consultius est,teste Molinad.Ldisp.ioi-xam i^.quoniam id occasio esse posset multorum malorum,cum,qui damnaretur,facile in periculosum odium S.Pontisicis,& Ecclesiae Romanae exardesceret* potius proinde expedit, ut tanquam pater & mediator amicabilem pacem &compositioneslt procurare studeat. QJII.An Catholicis licitum sit, In die festo bellare non tantüm ex causa necessitatis, juxta cap. ß nulla jf. causa 23. g. ied etiam commoditatis’ yr. Affirmative : quia lex Ecclesiastica de servando festo non tantum non obligat ob magnum damnum emergens,sed etiam magnum lucrum cessans , arg. cap. licet 3. deFeriip.ubi permittitur in die festo captura 2 4 o Uber I. Tit. XXXIV. ptura piscium,qui non niÄ, certo tempo- sarmina;,. Ecclesiastici servari possint citra reanni capiuntur. victorias dispendium nequeunt salva ju- g QJV,An liceatPrincipi Christiano in- stiria occidi, fidctes in. auxilium invocare , veleosin ty. II. Idem, quod devita, ferme feellojuvare? Si bellum geratur con- esse judicium.de bonis innocentium,ut de. tra alios infideles communiter conveni- vastari, vel diripi possint fecundum belli unt DD. quod liceat auxilio .infidelium indigentiam, &. ne hostibus prosint ad uti,aut iisdem subministrare, dummodo- impugnationem, vel injustam defensio, tale auxiliumChristianis per accidens ob nem; item etiam, .fi innocentes sint par- perversionem, vel alias circumstantias tes & membraIUipubhc2e,cui pro debito periculosum non sit & magna subsit cau • bellum infertur,eorum bona capi possunt sa,ex qua iexCanonica prohibens conver- juxta quantitatem debiti, sationem cum infidelibus cap. ,dc fud&k ty* 111. Qbiides dati,, si fides expatte^ cesset tantisper obligare. Sed dantis non suerit servata, occidinon pos- quid fi ?rinceps Christianus bellum ge- sunt.fi sint innocentes incausa belli, sed rat contra aliumPrincipem Christianum? captivari tantum & (ii fuerint infideles) Generaliter id 1 scitum esle per sespectan- servituti subjici; secus vero si fuerint & - do advocare infideles in subsidium, sicut ipsi nocentes, & culpa morte digna exti- licitum est conducere milites pro defen-. terit., Covar./* Rdtttionc cttp. paUttm sione fui ac rerum suarum, sie quasi in- fo.panez. ubi adnotari potest, promis- strumento justae defunsionis. eorum ope- liones&pacta etiam hosti servanda, qui, rä uti, docet Molina d. loco difp. ioi, a jure .natura genitum obligant. . dummodo malae & periculosa circum- VI, AnPrinceps tencaur desiste- It ftantise absint,scilicet corruptio morum, re 'a bello, .& acceptare justam fatisfactio- aut fidei Christiana,vel abductioChristi-- nem.fi ea ab Adversariis offeratur? Mul- anorum in captivitatem infidelium. ti Ductores distinguunt, . an oblatio ta- Q^y.An in be llo justo liceat occidere, lis satisfactionis fiat ante vel postbellum 9 vel spoliare innocentes? ly. 1 . Innocentes inceptum; si ante, plerisque placer, tene- per fe & directe occidere nunquam licet, rjPrincipem ad acceptationem , duromo- : quia intrinsece malum est, juxta illud dononJit periculum , ne hostis fraudu- Exod.z^.v. 7. jttfium non occide lenter id faciat, & ex postfacto accepti recte verö, & per accidens quandoque It- meliori occasione perturbet pacem cet,quatenus victoria aliter obtineri non Quod si vero post bellum jam inceptum potest,quam v. g. per subversionem civi- satisfactio offeratur, non est eadem omni- tatis.aut submersionem navis, in qua no- um sententia , an acceptanda sit necne? centes cum innocentibus pereunt; con- Ci]etams in verbo belium putat non esse cesso enim fine principali, conceduntur necessario acceptandam satisfactionem, omnia ad illum finem obtinendum ne- eo qubdPrinceps bellum gerens fungatur, cessaria. Cxterum vero, si innocentes vice judicis injuriam ulciscentis , judex non dantes causam belli velati infantes,. autem.non teneatur carpta causa desidere a puni* De Treuga & Pace. 24? !■ purtitione rei, quatr.vis satisfactionem offerat pro delicto. Contrarium tamen probabilius tenet Molina di flo Icc. difp. J03. num. 33. si modo digna satisfactio offeratur, quia perdignam satisfactionem tollitur injuria & actio , juxta tip. /rsßitut. Oft ihm modi; tollitur obligatio. sublata autem injuria & actione non est amplius belli causa. Instantia quoque de judice non est certa; & deinde longe diversa est ratio inter punitionem unius particuiaris perlons , & illationem belli,quia in priori casu solus patitur reus fine praejudicio punientium; sed quando inferturbellum, non tantum patiuntur hostes, sed etiam illi,qui contra eos bellum gerunt. Unde Princeps saltem propter suos, si non propter hostes satisfactionem debstacceptare. Si vero injuriasitam atrox,ut adversarius , vel saltem plures de ipsius subditis fuerint mortem promeriti, quia forsan. Principem, patrem, fratrem, aliumve propinquum contra jus fasque occiderunt, eo casu putant Doctores, non teneri offensum desistere a bello, nisi satisfactio illa offeratur, quajde summo justitiae rigore debetur, ut scilicet praeter compensationem interdie totius etiam traditio ad mortem fiat nocentium. Verum & hoc punctum ex aequitate & pio arbitrio boni Principis temperandum est, & habenda ratio maximorum damnorum exbello provenientium : & ne contra admonitionem 51 Augustini, ean.tjuid culpatur, 4 . cauf 23 . cf.t. in bello nimia ulciscendi cupiditas, & animus implacabilis Interveniar. 12 Q^VII. An in tractatu'pacis princeps remittere possit damna subditis iliata sine Engel in Decket. Lib- I, ipsorum consensu? Resp, fatis eenve* nire Doctores, quod inprimis, si Princeps contra voluntatem suorum subditorum bellum-injustum inchoaverit, ten* neatur subditis propter damna illata etiam* de suo satisfacere,si autem bellum justum fuerit, debeat quidem omni modo labo- rare,ut damna subditis compenscntur(no- mine autem damnorum tantum intellige devastationes, non vero impensas) si tamen pax aliter haberi non possit , quam remissis damnis, & Reipublicte multum intereffet, pacem iniri, poterit Princeps etiam invitis subditis eam remissionem facere; partim quod Princeps censeatur utile negotium subditorum gerere, ut ab ulterioribus belli gravaminibus subleventur, partim etiam, quod Princeps habeat jus in bona subditorum ,, quoties id publica utilitas, quae privata anteponenda est,postulabit. Eandem vero remis.l 5 sionem quoad Ecclesias, & damna illis illata sine Superiorum Ecclesiasticorum consensu fieri non posse, utpote de quiBusPrinceps laicus disponere nequit, docetMyns. Singular., obfervat.ctnt.- 4, otf-9’ Quteritur ultimo: An non minus treuga, quam pax ex nova causa violari*^ possti Indubitatum estapud omnes, pacem ex nova belli causa tolli,& novum- bellum indicere licere : quia omnis promisso intelligitur facta rebus sic stantibus & permanentibus , alias per pacificationem daretur alteri libertas novas offensiones impune inserendi. Inter causas vero novi belli praecipue numeratur, si pax prius ab Adversario violata sit: nam frangenti fidem fides >n eadem re frangitur. Quamvis autem Gail. de Pace H-h p»b. 24L Lib. I. Tit. XXXV. «>6. idemputetin ram patiatur.Hactenus de Jure & officio treugis obtinere, ut Siistae ex nova causa Praelatorum & Judicum Ecclesiastico- runapipoffint; Mynsingerus tamen Siv rumactumest. Ab hisantequam adipsa gttl.obfi cent. 4. obfi.ff. dicit contrarium judicia fiat transitus, praeparatoria judicii in Camera & consuetudine receptum promittentur, qualiasuntPacta,Transcise, ex ea differentia ratione , quod in actiones & Arbitria; nec non Personat treugis lapsus temporis praefixi expedlari in judiciis intervenientes, scilicet Ad- poffit,sitque convenientiüs,ut expectetur, vocati, Procuratores, & Syndici; alia- ut omnis violati foederis indecentia apud que, quae ad finem usque hujus libri tra- violatorem sit,quod utique intelligendum duntur. est,si periculum non*fit tantum,quin mo- JIC De Pactis. . § I ' De Pacto, & Pollicitatione, utrmsque differentia & Obligatione. Summ / Paffum quid, (j qualiter differat dpollicitationes 2 Pollicitatio absenti faftaei not i ficata per tertium'fine mandato no» obligas, 3 Pollicitatio etiam jure Canon ante alterius acceptationem relocari potefi. Actum desinit JC. i« l.i.ff.h.t. quod sit duorum vel plurium in idem placitum consensus. Per haec definitionis verba notatur differentia inter paftum & pollicitationem , quod pactum sit duorum in idem consensus , pollicitatio au- temfclius offerentis premiffto. I. q.jf. de Pollicitationibus. In effectu quoque non parum interest , quia pactum,simul ac perfectum est, statini Jure naturae obligat, nihil tnim tam fidei humana congruit, aitJC.ctt./cr.quam ea, qua inter tot placuerunt , servare ; Pollicitatio a. R 1 A. 4 Excipiuntur pia sä" favorabiles causa, f An pollicente ante alterius acceptationem mortuo obligetur bares ejus, € Quid in casu conVtrfo? fi is ,, cui faäa efi pollt- citatiopramoriatur,anpofifit bares ejus acceptare inVko promiffore! vero non prius obligat' promittentem, quam si ab altera parte fuerit acceptata, ideoque promittenti ante acceptationem poenitere, & pollicitationem revocare licebit.*/. 2. ^.fed fi quis donaturus. 6 . & l. absenti icff de Donat J. nuda polii• citatione f. C. de Contrahenda ftipuU- tione. Praeterea ut pollicitatio absenti facta 2 irrevocabiliter obliget, non sufficit, quod alius quiscunque audiens absenti notifi- caverit,isque acceptaverit,sed requiritur, ut ipse promittens per nuntium ä se destina- De ftinatum, ve! epistolam promissionem absenti insinuürit; ut enim pollicitatio obliget irrevocabiliter,debet induere for-' mam pacti,qua; sit per voluntatum unionem; non uniuntur autem persecte duorum voluntates, nisi promittens} ipse per se,vel per alium a se destinatum suam voluntatem alteri notificet.. bancb, de Matrim. lib. I. dijp. 6. nam z. Julius Clarus ^.donatio tj. 12. nam i. Videtur quidem Fanor, in h. t.- velle, universimde jure Canonico non procedere potestatem revocandi pollici-' tatinem propter textum in eodem cap .3. ubi omne promissum jubetur impleri. Sed verius est, nihil hac in parte de Jure Canonico mutatum fuisse , & ad concordationem Jurium diätsm. -c,j. accipi dedere de promissione completa-, & acceptata,sicut regulariter verba legum accipienda sunt cum effectu. L. 1. %.hec autem verba.fs. Quod quisque esuris CTc. Nec fuisset sufficiens ratio’a Jure. Canonico contrarium statuendi: quia aequitas, quam Jus Canonicum considerare potuisset, ideo non subest, quod pollicitatio ex se non producat naturalem obligationem, qus tantum ex consensu duorum oritur , alias ne quidem de Jure Civili petuislet pollicitationis revocatio concedi,sicut non fuit concessa in pacto nudo; & recte. dicirLayman. in Theol. mor. lib.- }.TraBr4.c. 1. omnem promissionem esse reipectivam, ejusque vim & obliga-- tionem ab alterius partis acceptatione tanquam a forma procedere. Specialis autem & notabilis limitatio estapudDD.ut pollicitatio (quaetamen sit vera promissio non solum propositum aliquid dandi vel faciendi, & Simul etiam Pactis. 243 fiat ob DEI honorem & salutem animae, quod in dubio praesumitur) facta Ecclesia:, pauperibus,ve! pice causae statim obliget etiam nemine acceptante : quia censetur principaliter fieri Deo, a quo, si sit bona, adinslar voti statim acceptatur. Et si de Jure Civili pollicitatio facta civitati velReipublicae ex aliqua causa, puta ad reparationem incendii, aut ruinae, vel gratitudine ob honorem sibi decretum, aut decernendum, statim irrevocabiliter obligat/. paffim. js. de Pollicitatio- nibstr, plane simile erit judicium de pollicitatione fa£la Ecclesiae, aut alteri piae causa: ex causa salutis acquirendae, vel in illius piae causae subsidium & emolumentum; ciim a Republica & Civitate ad Ecclesias & pias causas bona sit argumentatio in favorabilibusiecundüm Jasonem & Doctores in l.pen.C.de SS. Ecelc(. Fei imis in cap. i, b. t. Barbosa &ur. Eccies. univ. lib.l.cap.\ j. Kum.29. Quid dicendum, si pollicitationem absenti per nuntium faciens moriatur, an- ^ tequamabsens de ea certioretur & acceptet; anne eam nihilominus post mortem promittentis acceptare poterit? Si quis Procuratori mandaris, ut absenti Principalis nomine donaret, omnes facile conveniunt,post mortem donari, vel acceptari non posse,quia mandatum morte mandantis re integra regulariter ex- pirat. /. fi. qsttdem 8- C.de Obligationibus . 1 . mandatum 1 p. C. Mandati. Excipiuntur tamen piae causae iterum, in quarum faverem mandatum etiam post mortem mandantis sustinetur, argumento ductoa dote &libertate l.fi ego 9. §.1 ,f. de Jure dot. l.fi Pater, 4. jf? de Manst- mif vind. Covar. Vdr. Rcsol.lib.t.cap, Hh % s4.1t. Lib, I. Tit. XXXV. 14. n.jS. Item si quis tantum voluntatem suam declarant , nullum vero adhuncnuntium ad insinuandum miserit, post mortem ejus ab alio insinuari vel acceptari non potestper ea,, quae superius dicta sunt. Tota igitur & difficilis controversia est, si quis actualem promissionem, seu circa donationem, venditionem, locationem,seudum alium ve contractum per literas aut nuntium absenti insinuari de. facto cutärit, sed antequam accepcarit absens, promissor mortuus fuerit? Ni- hilominüs acceptari promissionem, nec ab haerede promittentis revocari posse docetSanch.^j^r^.^-y»^»»/». jr. eo quod haec promissio vel do na tio ex parte promittentis jam fuerit i n vita perfecta, arg. l.nec ambigis. C.^e Dolationibus, ejüs- que voluntas in literis & nuntio etiam post mortem perduret, ut acceptari tecte valeat ad eum modum,quo gratiae morte concedentis non exspirant, cap. fi super gratia 9. fs.de Offtc.Delegat i in 6, Verum hanc sententiam licet ob autho- ritatem & rationes Sanch.existimem valde probabilem, contrariam tamen cen- ftointheoriaprobabiliorem, & textibus Juris acrationi magis conformem, quamtenet Andr, de .Hernia, Tyraquel- lus, Decius, Cassanaeus, & alii apud Sanch. d. I. citati. Paulus Layman. in 7 keol.moral.de PaSlis & Contractibus. c. j.num. f. ubi dicit magis communem. Textus est imprimis ir. L24.fi ». 6. ubi ipse affirmativam amplectitur: quod haeres defuncti personam repraseatet. Nihilominus negativa mihi probabilior videtur, quod haeres invito promissore pollicitationem acceptare nequeat; deficit enim uri io pertecta &directa voluntatum inter principales personas,&cum in vita defuncti ante certioratioitem & acceptationem nullum fuerit ei jus quaesitum, nullum etiam potuit in haeredem transferre, neque promissor-ejus semper animi est,ut quod defuncto,idem haeredi offene vellet, cujus personam forte exosam haber.Quando vero obligatio jam in vita defuncti completa fuit, haeres non immediate a promissore; fedadetuncto acquirit. Ad rationem in contrarium, & qualiter haeres defuncti personam repraesentet , paulo ante responsum. § n- De Pacto nodo & vestito. SUMMARIA. y PaSum nudum & itfiitum quid? pPaffa nuda dant exceptione,no» fero aciiontm.' $ Pafta qualiter ieftiantur? io Quid de Jure Canonicoi R Edeundo ad Rubricam nostri Tituli, de qua pactum est, aftualem interven- fciendum est, pactum in genere si- tionem tanquam causam respicit j ut in gnificare omnem conventionem duorum, Mutuo, Commodato, Deposito, & & dividi in pactum nudum & vestitum. Pignore, & in Contractibus innomina- V&Slumnudum dicitur, quod non habet tis ( dico aftualem interventionem i proprium juris nomen , & obligationis unde pactum de mutuando vel commo- causam praeter lolam conventionem , ita dando ante rei traditionem est tantum pa- ut,li quis interrogetur, quid fit inter par- ctum nudum.) Aliquando solennitatem tes actum, nihil aliud possit dicere speci- verborum , ut in stipulatione; aliquan-. alius, quam pactionem & conventionem do nihil praetereo»/?#/#»?, ut in Emptio- este factam,ut describit Duarenusi'#/. 7, ne, Locatione, Societate & Mandato, §• 4./. hoetit.Paclivestiti in Jure quidem irem & Donatione, quae hodie quoque, mentio non sit; sed quia in d. 1. 7. nudam actionem parit exi. fi quis argentum 3 s. pactionem vocat JC.quae causam non ha- C. de Donationibus, aliquando adhareu- betjideo Interpretes ad distinctionem pa- tiamcumpafto vestito, sicut omnia pacta ctum cum causa vestitum appellant,idque nuda, qua: in contipenti apponuntur con- magis proprio nomine SynalUgma , vel tractibus bonae fidei, censentur iis con- Contraffus dicitur d.l.j.§.i. tractibus inesse, & producunt actionem Vestiuntur autem pacta ab auctoritate dift.l.y.§.^.in bona fidei 13 .C.eod. quod Juris pactum approbantis,ex eöque actio- etiam obtinere in contractibus stricti juris nem concedentis, quod aliquando r«, ex Lieft a eyo.jf.dt Kebw creditis defendit ' Hb 5 Fachin. 2 4 S Lib. I. Tic. XXXV. Fach in. a. Controverf.c .$9. & demum interCanonistas recepta est , eamquedo- ■per juramentum vestiri pactum, & pare- cent Gloss. Panorm. Felinus & aliit* reactionem probat Covar. in Rtieft.eap. c.j.hoc tit. Co\zi.d.l.p.2.& §. 4.»«», quamvis de Paä.ing. parte i.§. j.w.j. 14. Molina d.Tratl. n.difp, L 57. ». 2. <2° 4.Molina del.& l.traB.'x.difp.iyC. Ratio est, quod mtap. (,{£• 2. h,t. omnia praesertim secundum Jus Canonicum* pacta servari ubeantur, & consequenter, quod omne juramentum non vi, aut frau- approbentur, & vdliantur. Sed quia de extortum, &quod line dispendio salu- haec |ratio plane convincens non essciim tisfervari potest , in utroque foro servari in JureCiviH»»/. j.f. eW.pactagenera* jubet.c^.r«»» cs»r,»^--r.28- de $ure j«- literservari jubeantur, & tamen ex pacto rundo. Qualiter vero vocetur haec actio nudo denegetur actio , ideo additura/ia vide infra;» Lib. I 1 LinTtt. de Praca- ratiomagisurgens qubd nimirum pa* riisnum. 7. ctum nudum circa materiam gravem 5 c Pacta autem nuda Jura non approbant notabilem obliget in. conscientia subpec* * nec iis actionem accommodant, necum cato propter consensum Jure natura obsint frequentissima, occasione illorum. stringentemEcclesia autem&JusCanoni- tribunalia litibus abundent; quia tamen cum lalutem civium principaliter j-rofi- etiam non reprobant , idcirco ex pacto nehabens de peccato judicium suum in- »w^onon quidem actio, sed naturalis ob- tcrpomt.cap.ncvtt. 1}. de Judiciis, & ligatio propter confensummutuum Jure consequenter actionem pro tali judicio natura & gentium etiam in foro interno exercendo concedit. Advertunt tamen stringentem, & inde exceptio nascitur, citati Doctorcs, ut quis ex pacto nudo /.7. §. 4.jf. b.t. impedit soluti repetitio- agere possit,nonsufficere simpliciter alie-* nem .Lex quibus fiJ.-fi.quid Dominus, gare certa tei promissionem, sedinsiiper (4. ff. de Condiitiene indebitt. admittit causam ejus saltem donationis & liberali, compensationem /. 6.ff. de compensatio- tatis exprimendam , & probandam esse nibus. Fidejuflores etiam & pignora ac- arg.eap.st cautio iq.de Fide fafirumtn* cedere possunt, contra quos, &pro qui- torum .l.cumde indebitc.zf. §. ult.ff.de bus dein actio vera competit. §. l. fast. Probat. I.generaliter. i^.C.de non r.umt- dcFide)uffbribus.l.quafitum 14infin.ff.de rata pecunia. Si dicis pactum cum causa de Pignoribus & hypoth. vocari fynallagnta & centralium, atque J0 Vulgaris est disputatio, in palla nuda, ex se producereactionem, ut praemissum? de JureCanon.Producant actionem: Ne- Respondeo, id de causa imelligi actuali- gativam tuetur Faehin. Lib. z.Controv. ter exeeutionimandata, ut in mutuo per aap. ioc.eoqubd sine textu expresso in- numerationem pecuniae, vel alus habente ter Jus Canon.& Civile non sit disserentia Juris assistendam, statuenda, cap. 1. de Novi op. nunc. & ra- Ad rationes Fachinaei reponi potest,& tio minuendarum litium utroque Jure quidem ad primam, quod disserentia in- subsit. arg. cap. finem litibus, f. de Dolo ter Jus utrumque circa judicium ex causa & contum* affirmativa sententia magis obligatae conscientia diversis texti busju- . 1» De Pactis. %4f risCanon.probetur, ut in d. tap. novit. ges,protfaictiones& superfluas solennita- X 5 M ‘Judic.cap. ult. de Sepult.c. in lite - tes amputare, sicut probattext. in d. cap . de Raptor. Ad alteram, quod Jus finem litibus & Clem. 2. de jttdie. €Um, Canon, non tam studeat alicui acttoirem fape 2. dc Fi S. & jussuum adimere,quam litium aniba- _ _ _ §Tni. . _ DeConctactibus nominatis & innominatis. S U M M A *. I A. n ContraSus alii nominati } aUi innominati. sj An etiam huic panitentia fit locus de Jure ti In contraSibtts innominatis • quando liceat Canonico ? p.tnittrc! P Orro pacta ve///r4’, sive Contractus I. quod re ex parte unius non amplius in« dividuntur in Contractus nominatos tegra,ei tantum, qu i dedit,non autem,qui & innominatos.Nominati sunt ,' quispe- accepit, poenitere liceat , quia huie non cialenomena Jure sortiuntur, utEmptio, fuit aeque favendum, cum rem semel ac- Loc,itio& similes. Innominati, quos Jus ceptarit ab altero , ideöque actione pra- non speciali sed generali tantum nomine scr iptis verbis cogi possit ad contractum ob nimiam negotiorum multitudinem, implendum.Textus indili.l. ft pecuniam & varietatem notavit, & ad quatuor das- & ibt Glossa in verbo, sed citm liceat pae- sesrevocavit: scilicet Do ut des, facio ut nitere. Petrus Wadingus in Traftatude facias, Do ut facias, Facio ut des. Contrait ibus disp. 6. dub.§. 1.2. num. r. t His contractibus hoc tribuitur de Jure i I. Favore piae causa: multorum est sen- Civili singulare, quod re integra pcenite- tentiaapudTyraquellum, de Privilegiis re &a contractu discedere lice,itjlmoeti- piacaupe. privilegio. 134, non concedi am re non integra illi, quicontractum ex poenitentiam,sicut nec favore dotis, vel sua parte implevit,antequam alterimple- libertatis,& sequitur etiam GottofreduS at,e,g.si dedero alicui too,utpromeR.o- in Notis ad d.Lfipecuniam. III. Si con- mamiret, possum poenitere , antequam tractus suerit iuratus, vel alias poenitentiae iverit refusis tamen expensis, si quas in- renuntiatum. IV. Si contractus innomi* tuitu hujus itineris fecerit. /. (i pecuniam natus suerit transactio super lite dubia: f. ff.de Condiftione causa data. I, ex pia- expedit enim lites finiri. Wadigus dtfto cito. 3 .C.deRer permut. loc.cum Jasone ad d.l.fipecuniam num. 2 . In contractibus autem nominatis re- /,«/:. 12. apud quem plures alia: limita« gulariter poenitentia locus non est, & ab tiones videri poterunt , sicut & apud initio quidem sunt voluntatis, postea ve- Gottosredum& Jasonem, rö fiunt necessitatis l.sicut f. C. de Oblig. Movetur hic iterum non levis difficul-^ &alt. excepto Mandato, Deposito, & tas.ansicutdeJureCivili.ita etiam de Ju- Precario, de quibus suis locis. %re Canonico & in foro conscientiae, in Sed & in contractibus innominatis ali- contractibus innominatis poeniteri liceat! quas exceptiones ponunt Doctores. Ut Negative concludit Molina ditto.Traft. «i. 28. 24 $ Libi X. Tit. xxxv: »E. 8. eo quod contractus innominatus ante impletionem utriusque saltem su pactum nudum , quod obligat in conscientia, & de Jure Canonico producit actionem. Felinus/« cap. f. hoc tit. sub »um. i), existimat, tunc esse licitam poenitentiam de Jure Canonico, si pars altera nolit fidem servare; sed hoc nihil esset.speciale in contractibus innominatis: quia generaliter omnes contractus mutuo dissensu dissolvi possunt, nihil enim tam naturale, quam ut res eo modo dissolvatur,quo colligata est. §. fin.lnß. Quibus modis /»/- Utftr obligatio, l.mhil tam »at uralt. 2 s. ff.de Regults juris. Valde proba biliter docent alii apudFelinum diti.l. Gottofredus, ubi supra , Wadingus diti, dubio. i. tz'.f. num.%- non esse in hoc puncto differentiam inter Jus Canonicum & Civile constituendam, sed Contractus innominatos ex sua natura, & Juris dispositione habere tacitam conditionem, nisi ante implementum contractus intervenerit poenitentia. Id que mihi videtur ex e i plurimum colligi, quod jura concedant in contractibus innominatis repetitionemjrei jam tradita diti. I.fipecuniami Si'enim voluissent simpliciter contractus innominatos regulariter obligare,sicut pacta nuda, tum.'accipiens,quam vis non habuisset actionem r tamen contr\ repetentem habuisset reten* tionis exceptionem .juxta /.7. §. .4.jf„. hoc tit. §. IV. De Substantialibus, Naturalibus, Solennibus, & Accidentali^ tus Contractuum. Item de Stipulatione tertio facta: S u u u a r r A '. Uf. ContraCtuum subfiantialia, naturalia) folen- Quid, de Jure Canonico? nia/J accidentalia qua dicantur? jp Stipulari tertio cur non liceat, cum tamtn /j- jp Stipulatio tertio faSa dt Jure civili efi inu~ ceat tertii conditionem meliorem fatere? tilis. ^ Ictum est/« pracedenti§. pceniten- sponsioalteri»sin continent;subsequeris.- \..ß tiam esse de natura contractuum Naturalia contractuum dicuntur, qua. .innominatorum: Pro cujus meliori intel- contractui tacit£ insunt , lices expressa 3igentia advertendum est, quod incontra- non sint ,, & htec possunt pacto conversibus quadam vocentur a Döctoribus nientium removeri valido nihilominus fubfiantialia , quasdam naturalia , quae- manente contractu. Ita venditor ex na* dam folennia & quaedam accidentalia, tura venditionis tenetur emptori de evi- Subfiantialia sunt, quae formam & essen- ctione , si res ab jaliquo tertio vindicata tiam constituunt, sine quibus contractus^ fuerit././* empto 2.ff. de Atii- subsistere non potest,neque ea ex volunta- oniem empti x & tamen partes conventio- te partium mutabilia sunt. Ita in con- ne obligationem evictionis tollere pos- tractibus& pactis est consensus utriusque, fimt.d.i.ex empto. §. qui autem 1 S.In con- in stipulatioae interrogatio unius , & re* tractu depositi lata, in locato levis, Se in Dc Pactis. ^19 commodato levissima culpa praestatur, & tamen conveniri potest, ut major vel minor culpa praestetur. cap. nn. de Commodato. l.i.^.ßconvenit. 6.fs.Depoßti.ixc\y hoc sensu procedit illud axioma Juris, quod contrattus ex conventione legst» accipiant.cap. contraüw. 8 s. de R.ff .»*? 6. & hoc modo inteiligendum est quod fu, periüs diximus, contractibus innominatis cx iiia natura in este jus poenitentiae. Solennta contractuum vocantur, qua de jure requiruntur, ut legitimus contrar ctus cenieatur j. & ex his aliqua/e/«!»/- tatet sunt jukjtantiales, sive intrinseca,, sine quibus contractus validus non est : veluti coniensus Capituli& Superioris in alienatione rei Ecclesiasticae immobilis; praeientiaParachi,& testium in matrimo nio &c. Aliae extt inseca, sine quibus actus quidem non licite, sed tamen valide celebratur, ut trina denuntiatio ante contractum matrimonialem,benedictio nubentium in templo .sulcipienda.. Accidentalia demum nuncupantur,, quae pactis contrahentium praeter ordinariam eorum naturam adiiciuntur, quomodo superius dictum,,pacta contractibus bonae fidei adjecta vestiri, & actionem producere,. I f InxerSnißantialiä stipulationis requisita (quae fit interrogatione praecedent«, eamque responsionecongruain continenti sublequenti ,.qua respondens interroganti ad aliquid, dandum vel faciendum obligatur, v.g. promittisne mihi 1 o. altero reipondente promitto. DI).ad Th. In.. ffit. deVtrb. oblig. ) etiam de Jure Civili numeratur, ut suum quisque ex ea commodum, non alicujustertij quaerat: alteri. enimstipularinemopotestjiiHjuitlmpera- Enge* In Decket. Lib. I. tor in§. alteri. IA. y.dc Inttt i!, ß iptil.lt)- ventae enim sunt hujusmodi stipulationes ad hoc, ut quis acquirat sibi, quod sua in- terest. Licet igitur dicam ad Caium, promittisne Titio,vel amico meo 1 oc? & ille respondeat, promitto 5 non erit utilis siipulatio. Excipitur tamen, nisi .stipn!it~ tor alteriusjurilubjectus sit, utfiiius vei lervus ; vel speciale mandatum stipulandi a tertio habeat; aut alias ipsius stipulantis interesse concurrat ; aut generalis rei alienae administrator cxiilat, veluti Tutor, Curator,Praelatus; vel deniq; per- ibna stipulantis sit publica,putajudex, vel Notarius. DD. in §. ßt'quts alij. 4 .ßf. dt Jnmit.stipulat.I. i . § exigere, ff. de Adam > gißt atibut conveniendis."Sf id. Sanch. de Adatrim . hb. I. diff. 7. numi 4. &seq, Lapm. in Iheol. mor. lib.%. traB. 4. cap, x. num. 4.. Imo nec Pater filio aliter stipulando acquirere potest, quam in ijs, quL jutis sunt,, & mediante filio patri acquiruntur j factum autem &'quae praecise perlbsam.silij concernunt , v.g.uti filio rem tenere, ire, agereliceat, inutiliter stipulari, textus e&ini„quod.dicitftr.,l jo. ff. de Perb. obligat. Ex quodenuo disputantDoctores,anI.ubi adoptio fervi valet in vim manumissionis. Ideoque quod de Jure Civili dicitur, stipulationem alteri per alterum factam non valere, intelligendum , non valere, ut stipulationem statim irrevocabile, ex qua tertio directa actio quaeratur. Si circa pias causas justes, in d. cap.t, de Usuris in 6 . agi de pia causa, videlicet de obtinenda sepultura, & exoneranda conscientia usurarij, & tamen ibi requiri acceptationem, vel per ipsos deb.tores, vel personas publicas. in eod. c. 2. stipulationem quidem fieri ex causa pia,sed non causae piae, cujus ,oco Deus acceptet, ut superius dictum de ipsis debitoribus, eorumque haeredibus, qui profani sunt, vel supponuntur. Ex quibus principiis etiam dependet illa quaestio, de qua dicetur in lek tV. Tit* r. §. 2. an valeant sponsalia, quae cognati vel amici pro absente sine ejus mandato contrahunt? Et regulariter non valere respondetur. Illud etiam hic advertendum, cum dicimus stipulantis debere proprium intercise in stipulatione ver/ari, non intelligi de interdie actionis,qua erga tertium ducitur, vel quod vicissimab eo sperret benefici u, sed de interdie praesenti pecunia, rioj ut quia creditori meo stipulor solutionem, vel etiam fi in stipulatione terti» facta poenam mihi solvendam adiiciam, nisi promissum servetur. Harp. add.j.4, I. de iHUtsl, fiip .». 12. Attamen difficilis adhuc restat obje*i/ ctio, cur de jure concedatur alterius eti-, am ignorantis conditionem meliorem facere,licet m;a non interfit, pro altero etia. invito solver e, ctque acquirere liberacio- neii 4 Dc Pactis. 251 jsem. I. solvendo )$.f. dt Negotiisgeßü, possessionem alterius nomine ingredi vel accipere, & ita possessionem atque etiam dominium alteri acquirere,!. l.C.;er quas personas nobis acquiratur , & cur non similiter per stipulationem ? Hr. Jura quidem concedere alterius conditionem meliorem facere, quatenus id fieri possit sine «nere, autprarjudiciotertij»ut varo obligatione nova onerem promissorem ob commodum alterius, cum mea nihil intersit, juia non latis aequitati consentaneum repurärunt,& contra humana’societatis officium, ex qua ita debemus unius commodum desiderare, ne tamen gtKera- mus alterius damnum & diminirtionem. Si pro alio solvam, non officio, sed proficio Creditori, qui suum exinde consequitur i si possessionem alterius nomine ingrediar vel aeceptem, supponitur,rera vel non elfe in dominio prioris possessoris, vel jam prius ex alia causa alteri ad tradendam obligatam. Videatur de tota hac materia stipulationis tertio factae insigniter eam tractans Hugo Do- nellusi» C ommentarioad l.fiipstUiioißa. 5 8- §- alt er s 17. ff. de Verberum obii- gau §- V. De Contractibus bonae Fidei & stricti Juris. Summaria. u m m fl. Contraßus bona /fidei (fifirillijuris qui dicantur, (f quid in effeti h interfit i tj>. Dolus dans causam contruEtrsi bona fidei an- hac contractuum divisione proli- & ex instituto agunt Interpretes ad §. aBiortmm 28 - /»ßit. de attionibus. in quo §. omnes contractus & actiones tmttat iüum,ficus in firicii juris, so. An corttraäus de Jure Canonico fint omnes bona fidei # sent. §. condußor. f. Institut. de Locat.& tonduSl. §.9. Instit. de Obligationibus ex consensu. In stricti fisuris autem contractibus judicatur praecise de iis, quae no- bone fidei enumeratae, Lr quae ibi positae minatim in contractu expressa sunt Leg. non sunt firitti turis censentur, veluti quia tantundem.J.ff.deNegotiisgeßis.^ Mutuum,& Stipulatio &c. & hic bona fi Et ad hanc differentiam generalem vi- des non accipitur prout opponi: ur maU dentur aliquo modo reduci posse plures fidei, c£im nullus contractus debeat este aliae, quas DD. accumulant. Ut quod mabe fidei,& frausae dolus pactis & con- in bone fidei judicia veniant fructus, usu- ventionibusquam maxime adversentur, rae, & accessiones ä tempore morae : ia l.l.&t.t.ff.de Dote malo % sed prout op- firiütfifuris autem solum a tempore litss ponitur firiclo Iuri. contestatae. Quod stipulans fundum Enim vero in bona fidei contractibus, non consequatur fructus pendentes , nisi Ä lis oriatur,judicium fertur ex bsnäfide, id est ad sensom hujus loci, ex bono & aquo, etiam ultra id, quod in contractu eorum mentione fecerit in stipulatione: secus autem si emerit fundum, cui hoc ipso etiam fructus pendentes cedunt. I. fi rominatim ä patribus expressum est 5 flltusfam.i gr .*\devernoru obligat./.; dummodo tale sit, quod si contrahenti- §. l. IhUs'.ms. t}. tz. L fru-Hbttf. feus in mentem veaiffei, utique expressis, io.ff.de Aüwr>.bus empti* Item quod Ii L so L 52 Lib. I. Tit. XXXV. in bona fii ti judiciis veniant etiam ea, procedatur, arg.textns/» cap. fepe-i%.de qu-s iuut moris & conluctudinis in loco, Resti:titione spoliat. Quod autem aliqui licet ä partibus non sint in contractu ex- contractus dicantur bonae fidei, 8c alij pressa, leciis in contractibus striSlififuris, stricti juris, sit sqliim juris Civilis subti. de quibus differentiis videri poteritMyn- litas: eo qubd Pratores, qui ob multi» lingerus, Hnrprechtus, Hottomannus, tudinem caularum non poterant omnia & a!:j P assim additi. ablionum. 19 Inter caeteras differentias illa est etiam specialiter notanda , quod in contractibus bom fidei dolus dans causam contractui bona fidei (id est, si quis aliquem dolosa persuasione induxerit ad contrahendum alias non contracturum ) faciat contractum nullum, per text. & Interp. in l. <*r eleganter 7 . jf. de Dole , nisi tamen dolo inductus ultro Juri suo renuntiare, do'um remittere, & contractum T..tum haberej velit, arg. t. 4. Cod. De his , qta vi , metusve causa gesta fiunt. Secus autem est in contractibus stritt i jturis , ubi solum de dolo temporalis praetoria datur actio. Dixi,/ dolus det causam contrasisti nam si quis non inductus , sed alias contracturus dolum patiatur ( qui dolus incidens dicitur) ut quia v. g. rem viriolam emit &c. habebit quidem etiam a- ctionem ad rescindendum contractum ex iEdilitio-edicto, ut inferius dicemus, 1’ed etiam solum temporalem intra sex men(es exercendam , dum econträ , si contractus sit iplb Jure nullus, civilis & perpetua , scilicet 30. annorum actio competat. 20 Utrum autem de Jure Can. etiam differentia inter contractus benst fidei & striili luris constituenda sit ? di verlas sunt DD. opiniones. Ratio dubitandi est, quod hoc Jure non attentis juris Civilis lubtilitatibus solum ex bono 5 c -equo per se expedire , suis Pedaneis judicibus sive delegatis certam formam procedendi, leu prondneiandi prasscriplerint, & in quibusdam contractibus usu humano frequentioribus, & in quibus lolent plerumque multa concurrere, vel ex postfacto evenire, quae ab initio prtEvideri,8t unä oratione leu conventione expediri non poliunt, demandarint liberiorem ex bono & «quo arbitrio cognoscendi, pro- nunciandique facultatem , in aliis veto strictiorem, praecise secundum ea, quae nominarim in contractum deducta essent, testatur Covar. tn Relettione capituli.Postefor. de Reg.jfur. i» 6.p. 2 . §. 6 . ». 4. In cujus rei confirmationem est, quod donatio, quae jure Civili stricti Juris censetur, L. eum qtii. 2 'z.fis. de Donatio». jure tamen Can. aliquando acci- piat largam interpretationem c. tum di • letliS. X. de Donationibus. Unde de Jure Canonico omnes contractus esse bona /W«,docuitBaIdus tnc. I. infin. de Pluspetittordbns. Jason, in §. atlionum. Institutis de aBionibus. ». 4 . Alij econtra forme communius sustinent, nullam inter Jus utrumque sine textu expresso esse differentiam faciendam , c.i. de Novi operis »uncia* thut. imö in ipsis 88. Canonibus non obscure distinctionem inter contractus bonae fidei, & stricti juris insinuari, ut /» c. cum venerabilis. 6. verfic. ad hac. de Exceptionibus, c. fi», di Depofite. Itsnx etiaiS Dc Pactis. '2$3 «Jam de Jure Civ. ajnnt, aequitatem rigori esse praeferendam. I. placuit, 8. Cod. de Indiciit.non tamen inde sequitur,con- tractus bonae fidei & stricti juris confusos. Atq; hanc sententiam Videntur supponere Glols. in d. c. eum venerabilis, verbo. bona fidei : & ibidem. Panorm. nuru, i f. & expresse tenet Covar. d. §-6- tum. f .Harprecht.»# d.^.atlionum.num. f 4 . fatetur tamen Covar. in fine w. 8. in foro conscientiae,ad hanc differentiam & subtilitatem Juris Civil, non seque atten- dfendum esse. Huic posteriori sententiae ipse magis accedo, ut credam, inter contractus & acfiones bonafidii zcstriElijuris differentiam non esse de Jure Canonico totaliter subiatatn. Etenim consentio quidem, contractus ßriili juris innotuiste per illam formulam a Praetore Judicibus Pedaneis praescriptam i non tamen cre so,qu6d Praetor solam aliquam subtilitatem attenderit ; sed potitis aequitatem etiam hujusmodi contractibus cohaerentem, propter quam stritlijuris , feu ßrista interpretationis sint, quia in ijs largior interpretatio plerumque sine .'damno alterius fieri non pollet.-v.g. si Judexin mutuo u- furasnon promissas adjudicaret; si in donatione pateretur alicui suam liberalita- tem esse nimis damnosam; aut in stipulatione aliquem verborum facilitate plus aequo damnificari. Proinde etiam hoc respectu distinctioni inter contractus bonae fidei, & stricti Juris de Jure Canonico locum esse existimo. Nec moveor textu d.c.cum di leti i X. de Donat, quia ibidem casus ponitur de donatione facta ad pias causas a viro quoda Nobili,ubi quis prae- sumitur velle esse verus i benefactor > & non parce semtuare sto fruftu animae suL» praesertim considerato honore dignitatis, & status fui, & sicut beneficia Principunt (ipsorum tantum, & non tertij praejudicium concernentia ) surit latissimae-interpretationis. c. olim l6.de Verb, fig. l.^.ff. de Confiit. Prine, At vero textus Juris Civ. in d. 1.22. jf.de Donat, intelligitur de Donationibus profanis inter privatos. Cattos- r-rd. quae non cadunt sub illam Regulam, quöd in benefietis fit plenijjima interpretatio facienda, quam in rigo rosa & communi significatione beneficta vocantur a majoribus Dominis concessa, ut beneficia feudalia, Ecclesiastica, privilegia &c. Caeteriim vero, ut in contractibus tli Imis prorsus ligata debeant esse manus Judicis, & omnis interpretatio ex bono & aequo excludi, puto,Jure Civili potissimum in Pedaneis Judicibus, quorum delegata, ideoque intra certos mandati fines restricta erat potestas, processisse, respectu autem ipsius Praetoris &cujus- ctinque Ordiftarij Judicis locum habere debere, quod generaliter rescripsit Imperator ind.l. placuit. 8- Cod.de Judiciis , in omnibus rebus praeipuam ejfe lußitia t aquitatisve quam luris flriüi rationem. Et quod in stipulatione (quae tamen inter contractus firitii luris fer me praecipuo loco numeratur ) non ita rigide fecundum externum verborum sonam, quam etiam secandum senium aequitati , & intentioni contrahentium magis conformem judicandum fit, probant textus, i» l. quare. f4. §. i >ff, Locati. I. quoties. 8 b.&l. continuus. §. 0 .. ff.de Ferb. oblig.l. roga fi i, u.§. i. ff.de Rtbus ere* ditis, idque tanto magis de jure Ca- I i Z flonico 254 üb. 1. Tit. XXXV. momco obtinebit , quia Koc juregquicas subtilitates Joris Civ.ex doctrina Covar, fttt subtilitate & forum conscienti*, (in cis. I. non attenditur) prs foro extern« quo circa contractus strictum Jus, juxta magis consideratur. §. VI. Quotaplex Obligatio oriatur ex Facto. SUMMARIA. >ar . Obligati« nat A tx faBo tfi $<1 naturalis tantum , ftliifilh tantum, M naturalis tf tifiPs fimul. LI J\Rsterea saepius hactenus insinuatum dendum mutuum,etiamsi non acceperim lest, ex pacto oriri obligationem, quae sed civiliter tantum * proinde quamvis describitur, quod sit juris vinculant, qno eo nomine contra me actio intentetur, vecejfitate adßringimur altcttjus rei /»/- illius tamen actionem per exceptionem xenia. Hac obligatio pro diversitate mn numerat a pesstxia impediam, sicut pactorum aliquando est naturalis tan- i» Tit lusi, de Li terar. ahlig. traditur, tum, aliquando eivilis, aliquando natu- Similiter si alicui obligatuslim exsolenai ralis & ctvilis simul x vel enim pactum stipulatione vel alio contractu,isquemi- babet pro fundamento obligationis so- hi fecerit paftum nudum dessen petende, Ium consensum, cui lex nec assistat, nec tollitur quidem per tale pactum naturalis sesistat; & producit obligationem natu» obligatio, sed non civilis, qua: per actum ralem tantum ♦ sive ex sdo jure natur*, contrarium a jure civili approbatum &. gentium, jubente pacta servari, sicut < qualis non est pactum nudum ) perimi de pactis nudis dictum: vel pactum agno» debet, nimirum per solutionem, vel ac- scit lex, eiq; assistit,ut in contractibus & ceptilationem. Jnßir. Quibus medis tel» pactis vestitis j & oritur obligatio efficax, litur deligatis, manet propterea etiam five naturalis & eivilis simul » vel lex ex- actio, quae juris Ci vilis est, sed quia pa- presse resistit pacto tanquam rei turpis, ctum nudum saltem exceptionem parit, vel contra bones mores, ut in tap.sin.h. per hanc tolletur exactio, sive actionis t. & tunc ex illo nec naturalis nec civilts exeeutio. Qua? circa civslem obligatio, ♦ritur obligatio x quod si lex solam sole», nem ita potissimum advertenda ad intel- aitatem juris consideret, nulla subsistente ligendos diversos juris Civilis textus, »aturalrtequitate,dicitur obligatio civilis quamvis hujusmodi subtilitates in Ca- t antut», qua? quidem actionem parit, sed nonibus non *que attendantur, ubi sicuti non exactionem, sive exeeutione, veluti pactum nudum producit actioneitu , i alicui dedero chyrographum, in quo ita etiam videtur dici posse, peri, «onsitear, me accepissemutuum,per hane m«re omnem obligatio- in UnnUat e» Jiteiaru» ebligor ad rech. ' u«m. r. vu. t De Pactis. 2ff , § VII. De Praestatione Doli, Culpse, & Casus in Contractibust SUMMARIA. 31. Dolus in omni centraltu praflandus, 26 • Mera noanunquam excusationem admittis* zp. Culpa quotuplcx f 2/, Casas asi pra fletur in commodato ? 24,De culpa praflatiant gtner.ilii regula, 2$ CulpA in Contraäu allegata cui incumbat zj. Casus quando praflandusi probatio i 2 2^1 res,quae in obligationem deducta est, sed ubi opus fuerit, etiam ostia claudunt» »3 ante traditionem vel postea deterior & observant. Levissima ,quando omit« fiat, vel omnino intereat, videndum est, titur diligentia, quam solent adhibere so- quis teneatur damnum luere & sentire ? lertifsirni, ut st januam quidem clausisti. Distinguendum , an res dole , tttlpa vel sed non iterato tentästi.an sera bene ob« casa deterioretur, aut pereat ? Si delo, non firmata suerit &c. quae tamen omnia ia est dubium , quin is debeat praestare lingulis factis arbitrio prudentis viri, aut damnum, qui dolo fecit, factum enim Judicis juxta circumstantiam qualitatent cuique liium , non alteri nocete debet, consideranda sunt,quia utique in re pre- neque alteri per alterum iniqua conditio tiosa major diligentia requiritur, quam inferenda, secundum vulgatas Juris re- in re vili, item in loco, ubi v.g. milites gulas. Dicitur autem hoc loco dolttt grassantur, quam ubi quieta & securi non tantum callida machinatio & cir- sunt omnia. cumventio, sicut describitur in L. 1. §.2. Casum denique vocamus rei inopina« jf. de Dolo , sed omnis voluntaria laesio, tae eventum, & qui sine omni nostra cul- sive deinde fiat per tectam fraudem, vel pa accidit, ut si domus conducta fulmine per apertam vindictam, vel per petulam tacta conflagret. tiam, &c. Circa praestationem culpas generalisj* 2 9 Culpa est negligentia in custodienda regula traditur, quod si contractus cedat vel conservanda re aliena commissa; Et in utilitatem solius dantis p^x. inDepolito, hasc est triplex, lata, levis, & levissima, praestetur tantum d 4 us & lata cttlpa ,quas Lata cuipa dicitur,quando quis non adhi. in contractibus dolo comparatur l. quod bec eam diligentia in rebus aiienis, quam Nerva. $2. ff. Depofiri. Si in utilita- commun ter homines ejusdem conditio- temsolius accipientis, üt in Commodato, nis, professionis & «tatis solent adhibere praestetur leviflima culpa ( excepto Preist suis propriis, ut Ii res facile auflerenda cario, de quo suo loco)Si ingratiam utri- in ioco, quo passim hominibus etiam ig- usque, ut in locato & conducto, levis tan- notis patet accessus, relinquatur. Levis, tum culpa, non leviflima praestanda,sicut quando non adhibetur diligentia, quam inferius circa singulos contractus in spe- boni &solertes ejusdem conditionis ho- cie pluribus trademus, &text. estin/.jff , mmes adhibere solent, qui non tantum ut certa. f.Ij.a.Jv Cotnmcd. cem in dumo sua diligenter conservant, Casus vero regulariternonpfsellaturjsy exci« 25L Lib. I. Tit. XXXV. excipitur tamen I. Nisi aliquis suerit debitor generis ( quod Lopjidspuiem , hoc Juristtegf nus, quodilli individuum, hoc isti speciem appellant)^e»«r enim perire, non potest,. Itaqupcunque casu pecuniae, mutuatae apud mutuatarium pereant, te. ftetur ad restitutionem; tum quod post muti acceptionem luerit factus illius pe- cumreDvminus^Lr res spleat perire luo Domino; tum quodnon sit debitor illius pecuniae in specie sive individuo, quam mutuo accepit,sed alterius in genere, in eadem quantitate. §• item u..%, inflit.. Quibus modisretontrahitur obligatio. Si vero Promissor, vel contrahens debitor fuerit certae speciei, v. g. hujus equi bu-. Cephali tunc interitu ejusdem cafii contingente liberatur, nec tenetutrem aliam loco.intereuntis tradere, l.id ejuod.fi. de Peru filo & commodo rei vtndida. II. Excipitur nisi aliter conventum sir,& dehi. tor periculum rei peritur« in sejulcepe- lit; pacta enim ex conventione legem accipiunt. c*p,,un.de-CommoMtP. & 1. 1 .§. fi conveni .. 6.f- ‘Depofiti.. III. Si. culpa : causam prseccsserit,ut quia.commodata* xiuscum equo meo relicta via tutioteivit per viam ob insidias latronum magis periculosam.. IV.. Si debitor legitime interpellatus, tt rem debitam traderet, vel solveret, fuerit in mora tradendi, vel sol- vitndi , h«c mora & interritus rei post: moram contingens ipsi nocet juxta cap.. mera 2 U de Reg. fisuri s in 6 - Traduntur tamen a Doctoribus pr«-. 5 lertim Theologis, hujus .quartae exceptionis ex.bono & «quo du« limitationes. Prima , ut exceptio procedat, ii mora fuerit culpabilis » secus si traditio cpastituco tempore physice vel morali- ter impossibilis, & debitor legitime impeditus, quo minus traderet, prout ex Regula.66. ffuris in 6. conditio habe« tur pro impleta , quando non stat per obligatum, quo miniis impleretur. Tex. & Gloss. in /. qua'ä te. f.fi] e Keb.crtd , Glo ü.tnd.oap. mora. Covar. in Rclttf.c . ejuamvn.de Paß. in 6.p.i. §.5. ».4. Molina 3 17. AndGail. 1. Obf. 142.». 2. Altera, si res post moram fuisset.mque apud creditorem peritura, puta ob generale civitatis incendium , ruinam aut incurlum hcsliltnu, tunc enim noti videtur «quum , debitorem ad pra’standum calum obligaiej, cum ex mora vel. culpa ipsius revera Creditori.damnum non acciderit, ci:m periculum evadere minime potuilktj , tametsi.rem ipsemet habiturus fuisset, Sylv. F. Mora /j. 4. Navar. in Manuali c. 17.,».,80.. Sed nuaquid 'e converso in omni inte-27 ritu causali penes, commodatarium contingente conqueretur. forsan ccmodans, nisi equum commodafjem, non periiffet domi j officium igitur meum non debet mihi esse damnosum, & potius ille debet sentire damnum, quiindeu.tilitatem per- Cf pit.. H«c qu«rela poßet.viden primä . fronte fatis.«qua, & movere^ut diceremus,, tunc, calum fortuitum in commodato pr«standura, si res non fuisset «que l apud; commodantem peritura.. Nihilominus. video Doctöres. esse valde cos- cordes • ut etiam.in conamodatogenera- liter doceant, non pi«stari calum fortuitum, sine distinctione, an res apud commodantem fuisset «que,-peritura. Barbos in CoSeftaneis. ad cu£t. cap. un. de Com- tnodato. n. 6 , & 7. quam distinctionem tunc De Pa&is* 257 tunc tantum adhibent, quando Commo* aut Venditor casu , vef talieX culpa, ad datarius fuit in mora restituendi, vel re quam praestandam jure contractus non commodata aliter, aut aliorsum usus est, teneatur ? videatur Mafcard.dePrcbettio'- quam sibi concessum. Moiin. diti. temo nibus.vol. z.coricltts.^g^ Breviter dicen- 2. d. 2s9. n. i. & 4. Quare reiponderi dum, si damnum sit tale, quod plerum*- poterit commodanti, ut juris decisione que sine culpa utentis accidit, ut si equus sit contentus, quod ita voluit alterum al- ex interno morbo, aut vitio, domus aut tetius officio juvari, ne Commodatarius murus vetustate, & imbecillitate corruat, exinde nimium gravaretur, si v. g. pro- non praesumi culpam, nisi ab allegante- pter usum equi ad unum diem sibiconces- probetur, si vero damnum tale, quod orsum mox deberet totum equum sine culpa dinarie exnegligentia, vel culpa utentis, sua pereuntem lolvere , quod damnum accidere solet, veluti incendium aut fur» non esset utilitati ex equo perceptae pro- tum, prariumi culpam mentis, nisi fttam portionatum. Et sicut hac Juris consti- diligentiam in custodiendo per contrarias, turio in uno casu gravis videtur commo- probationes, aut praesumptiones, quales; danti, ita vice versa in alio casu, ubi ipse saltem in tam difficili probatione habere ab altero commodatum accipiet , idque poterit,ostenderit. /.3. deOffie.pr Commodacarius , conductor Lib. $. traft. 4. cap.?. fub.ntsm. 2, §. VIII. De Personis, quae pacisci possunt, vel non possunt, & Ia primis de Pupillis, & Minoribus. SUMMUI A.- 2 ? . Contr ahereregulariter omnespojsimt,nißße^- natur alitet,d in conscient.i4? cialiter in jureprohibiti, 3/. Ludens cum pupilla an poßit ab eo lucturi? i° ' Pupiüusßne tut ore. contrahens , an obligetur ^z. Minorennes fitic Curatorequaliter obligentur? 2A jJfErlons , quae contractus |& pacta uso rationis praediti, & liberam luorun* JL inire possunt, lunt regulariter omnes. bonorum administrationeni habentes, Exgu k Düutx. Lis, J, Kk a dei» 2cS Lib. I. Tit. XXXV. adeö ut nec excoöifflaßicatl ., nsz deportati excludantur ; quia hi non amittunt ea, quaesunt Juris naturalis & gentium, (icuti pacta & contractus., licet pro his actionem formalem inftituete non possint, qure est Juris civilis, poslimttamen implorare officium Judicis, & conveniri, ac uti exceptione, ut in materia Judiciorum dicemus; ratione autem sufficienti, & administratione destituti, ut Pupilli, Minorennes, Amentes, Prodigi, quibus bonis interdictum est, aliter quam interveniente authoritate liborum Tutorum aut Curatorum contrahere non postunt, qud de re agunt Interpretes juris Civilis in materia Tutelarum & in Tit* btßiu Quibus alienare licet. o JurisCanonici & etiamTheoIogis Doctores specialiter inquirere solent, an Pupillus ve! Minorennis, aut Prodigus fine Tutoce aut Curatore contrahens Altem naturaliter,& in conscientiaobligetur,ita ■ut talem contractum majorennis tactus implere teneaturrCirca naturalemPupilli fine tutore contrahentis obligationem constat, este difficilem legum antinomiam : quod enim tit 1. pupillus. f$. jf. de Obligat. & aü. & in l. quod pupillus. 41. jf. di Conditione indebiti, negatur, pupillum naturaliter obligari, id affirmatur in /. 1. §. 1. jf. de Novationibus. L Marcellus* If.jf. de Fide jus. Sane in eo latis conveniunt Doctores, quod Pupillus infans, vel infantias proximus. $.fed quod diximus, io. Inß. de In- ttttl. ffipul. qui necdum implevit annum decimum cum dimidio ( primum septennium infantia censetur,alterum dividitur, & medietas ad infantiam, altera ad pubertatem accedit) item etiam qui cum ipso Tutore contrahit , ne quidem naturaliter obligetur, nisi alterius contutoris, vel judicis auctoritate interveniente; leges enim tali contractui resistunt. l. l.&l.pupillus, s. f. de Author. Tut, l. non licet. 46. jf.de Contrahenda emptio, nf , sicut & tunc, si super bonis suis immobilibus, aut mobilibus, quae servando servari postint, alienandis sine tutore & judice Pupillus vel Minor contraxerit, tot. tit* Cod. de Praiiis & aliis rebus minor. Econtra quoque conveniunt, quod Pupillus obligetur, quatenus ex contractu factus est locupletior, & pecunia, v.g. mutuo accepta adhuc penes eum ex- tat, vel in res ejus versa eib.ef. I*pupillus, f. §. pupillus i- jf. de Author. Tut. De dolo etiam quandoque conveniri potest, ut si doli capax rem sine Tutore in depositum acceperit, eamque dolo perdiderit; sicut universim Pupillus rationis, etiam peccati capax este censetur. /. I- §. an in pupillum. Deposti. Tota igitur quaestio estdePupilloproxi« mo pubertati, factum, aut res servando non servabiles promittente, nec inde locupletato ? cujus resolutio potissimum ia conciliatione scpra allegatarum legum Civilium consistit. Sunt enim non pauci Doctores, qui Pupillum in his circum- standis, si vere consenserit,nihilominus naturaliter & in conscientia obligari vo. lunt, Sanch. de Matrimonio L 6. d.}8. & alij Azor .p. ?. libA.c. 14 .q. io- Molina. d.tom. 2. dijp- 224. Negat autem natu- talem & conscientiae obligationem, nisi in quantum Pupillus locupletior factus fuerit, Cov. ad diSl. c. quamvis de PaBit in 6. §.4.v. 10. Cuiac. ad L i2j.ff.dt V. 0 > Petrus Wadiagus de Contratt. diff r. De Pactis* dttb. 4.».q. & alij ibidem citari, ideoquc niseflsectum Si executionemleges negan* contrariantes leges civiles per distinctio* res etiam in foro conscientiae ,& circa pu- nem, sitne pupillus ex contractu locuple- pillum proximum pubertati impediant, tatus nec ne, conciliandas existimant. nisi pupillus fui juris factus ultro huic Inclino quidem etiam magis in hanc suo favori renuntiare, & quasi ex debita sententiam: irritatio enim contractuum honestatis solvere velit, qui sensus opti- regulariter de foro quoque interno intef me accommodari potefWrß* Lcum it~ Hgitur, nisi aliter constet de mente Legis- lud. 2f. latoris,& frustra propter bonum publicu Dices, qualis est: obligatio, si nullum plerumque esset irritatio contractuum in habet effectum ? Respondeo , habere foro externo tantum, si bonus Christiitr quoad alios suum effectum, nimirum ut nus eos in conscientia servare teneretur, cum majorenne inita ex parte majorennis> sed quia dicts conciliationi aperte obstat teneat, l.obligari.9. js. &p?inc^ bist. de te,SLtnsi»l.(umiüud.2g.^.i.ff-Qua»do t/imhoritate Tutorum. Item ut 6de- djes legat. ideo de alia conciliationeco- juffor pro pupillo accedere possit. 1 d.L gitandurn; nam postquam jCJuditU. di- jf- de Ftdtjttjsoribusj\nb& xit,legatum ejus rei, quam pupillus sine vero in persona pupilli effectum non ha- tutoris auctoritate debet ,nec indelocu beat,, & executionem , non proprerer pletior satius est , nullius esse momenti, nullo modo dici potest obligatio ; sicut quia pupilhisnihil debet,subjunxit; si ve- obligatio mere civilis obligatio dicitur» ro testator naturalem pupilli obligatio- & tameneffectumnon. habet, ut stiperiüs nem & futuram solutionem cogitant, le- promissum.. garum babete tacitam conditionem , st Ulteriis illud notabile est, quod’ po-5.1 pupillus solverit; exquo aperte videtur nitWadingus ditio loco ludentem inferri, pupillum etiam non locupletio- cum pupillo & lucrantem ab eo summam rem factum naturaliter obligari. Mini- notabilem (quae ipsi ex consensu Tutoris me vero satisfacit responsio aliquorum saltem tacito ad ludendum,.&honestam dicentium, mendam irrepsisse in hunc recreationem pro conditione personae textum, ac in stören tinis Exemplaribus non est concessa) non posse in conscienti® omissa particula: Nec]egi t &locupletior illam retinere, saltem si sciat, pupillum faÜHsest&c. Nam ii harc responsio ra- velle eam reciperequia pupillus: sine letet, male dixisset JC, quod pupillus ex tutore non potest dominium rei,fias trans- contractu locupletior fabfus nih il debeat», ferre, vel efficaciter obligari; x. & ibi & inutile ejus, rei legatum sit, sicut vel. Doctores. snß. Quibus modis re centra* parum consideranti textumpatcbit.Qua- httur obligatio „ re magis mihi placet alia conciliatio, ^Sed8t prioris sententiae Auctores;* quam tradit Layman- d r L. q. tratt. 4. qui obligationem naturalem & in cortes- q.jub. »um, 8. quod pupillus oblige- scientia ex contractu pupilli sine tutore: tur quidem naturaliter propter leges id admittunt, concedunt tamen, haucobli- ipluai affirmantes » sed hujus obligatio- gationem remedio extraordinario rtsti- k. X ftKjrcu 2<5o Läb. I. Tit.XXXV. ttttiomt it integrum , veHmtatione & gram peterepossltex tot. tit.fi, ie M. revocatione tutoris posse annihilaricQuid n oribus . eäque tanquam justo juris privi, autem censendum /it de /ponfalibus & legio etiam i« conscientia recte ut?.tur, in matrimoniis,qua impuberes contrahunt, Matrimonialibus tamen non dari resiitu- traditur in Libro UZ Decretal. in tit. de tionem in integrum, docctSanch.'i? fis«. Deßtonßttiene impuberum. trimonio. lib.j. dijf .} 7. num. 21. & [ea, Alia nonnihil ratio est circa Adinoren. de quo alibi dicemus. nes, qui quidem annos pupillares excesse- Si curatorem non habuerit m innren, runt,sed infra ap.astatis annum constituti nis, nihilominus prohibetur ipsibono- siint, hi enim quamvis nullum contractu, rum immobilium alienatio sine decreto «tiam quoad forum internum, sive effica- Judicis, tametsi veniam aetatis impetra« cem obligationem valide inire po/Iint rit a Principe, ut promajorenne habere, sine authoritate Curatoris, qui tendat in tur. /. »0« solum 4. /. mittortm. 6. Cod. de alienationem bonorum , Textus & Do- Pradiis minorum. !. 2. C. De his, qui vectores. in l.ßcu'Htorcm, %.Ced. dein in- ni«mitatis impttr.Viü. Fachin. d. /.ubi ttgrum reßitHtisne Minor.& tit. Cad.de contra quosda idem censet de mobilibus Pradiis «»/«or.poiTunt tamen se obligare pretiosis,& quae servando servari possunt, in his, quae pr reise suam personam con- In testamento autem, item anteProses« cernunt, e.g. si minor artifex , velopir’ex sionem in Religione non prohibetur misit, A operas suas alteri locaritj sicut ita nor de omnibus bonis suis etiam sine culex tum in 1 . puberes. lOl.ff- de Cerbo- ratoris auctoritate dilponere: tunc enim rum obligationibus exponit Fachin- Lib. cessat ratio legis, cum ob vits vel status 5. Controv.eap. 9. & Matrimonium con- mutationem ijs non amplius uti concedi- tractum sine curatore valet l. sciendum, tur, ideoque exinde non damnificetur. 20. j f. de Ritu nupt. Curator enim ma- Cujae, in Commenuad d.l.puberes, tcl. gis bonis, quam persoate datur. ff. dep'erb. obi. Pmotm.incap.inprquod silius aliunde,quam ex re patris,nimirum exhereditat e materna vel aliorum, opificio aut negotiatione,quoad proprietatem sibi, quoad usum fructum patri acquirit; & C*- streufis , quod intuitu militiae armatae ; & quasi Caftrenfis quod ex militia togata,sive publico munere, videlicetjudicis,Advocati, Professoris Academici, libellionis &c. adipiscitur, idque plenojure quoad dominium, ulumfructum, &admini- strationem filij esse censetur. Supposita inquam hac distinctione, quam prolixius exponunt Doctores adTit. Instit. de Patri* potestate & adTit. Per quas personas nobis acquiritur , _ . Generaliter imprimis tenendum est, 4 FiIiumfamilias puberem eateniis ex suis contractibus sineauthoritate patris obligari, quatenus potestati patriae & juri, quod pater in ipsum, & bona sive peculium ejus habet, non praejudicat. §. item inutilis. 6. Instit.de InutilstipulJ.Filius - familias t ;z./. de Obligat. & aft. }?• S c. Maccd. an procedat, stpecunia d stUe- fam. mutuo accepta pofi mortem patris adhuc extet , & inde filius locupletior faSt/t ßl 40. Contra exceptionem S. C. Maccd. an detur replicatio de ignorantia ejus ? 41 S C. MaCed. an pojft ßliusjam. renuntiaret 42 Quid, fjurato renuntiaris : Dicol. Defiliofamilias/>«£m'; namjf impubes ne quidem authore patre obligari potest. §.std quod diximus. 1 o. Instit. de Inutilibusstipsilat. Ratione disparita» tisjcur pupillus authoreTutore possit essi- caciter obligari,&non itemFiliusfamili- as impubes autliorePatre, diversissime assignant DD. vel enim hoc ideo constitutu est, quodpupilloex contractu damnificato detur adversus tutorem actio t. t.ff. de lutei* & rat. distrab. & tir.Cod.stlutor , velCuratorinterven, non item filio adversus patrem. L 4 .ff. defudic. I. ult. §. fin autem*; alienum 4. in fine. Cod. de Bonis qua liberis: vel quia alias pupillis, esset omni commercio interdictum, nili saltem authore tutore obl.gari pollent: Filiusfamiliasautem, cum contrahendo patri acquirat, & econfra pater filio, §._/? quis alij f. inst. de Inutil. stipulat. d.JL. ult.S-.ubi autem puerilis 6 .C.deBonis qua liberis, potest pater sine filio contrahere. Dico II. Fihumfamtlias puberem ea- teniisobligari, quatenus nonprsejudica* patri;unde vota rea! i a sine consensu patris eum emittere non posse, infra tu Ut. da Feto & voti rerfewpf.dicetur.Item adventitia, quorfiususfructus apud patrem est, alienare prohibetur, d.l.ult. §. Filius au- ttmfam. Rk J Prae- Lib i. Tit. XXXV. }ß Pr«tcrea in contractu mutui circa fili- umsamihas specialis exceptio de Jure Civili ponitur, qua: dicitur exceptio Senatusconsulti Macedoniam, prout habetur iis t. t.fi. &C^ad Senat. C. Afaced.Con- tigit enim aliquando Romae, quod quidam Macedo usurarius filiisfarsiilias copiose pecuniam mutuam dederit,qui postea abutentes pecuniis non tantum corruptos mores induebant, ied etiam «re alieno oppressi vita parentum insidiabantur, ut ex hxreditate paterna possent debita solvere. Quare Senatusconsulto cautum suit,ut si quis tiliofamilias mutuam pecuniam dedisset, ei non daretur actio, vel repetitio, ne quidem post mortem patris, ejusdemque Senatusconsulti exceptio etiam siliabusfamiiias,& parentibus , & hsrcdibus, & fidejussoribus filiorum prodesset. l*i.y.^*%.^.fi.ad SC. Jldaced. 57 Sunt tamen casos, in quibus non habet locum Senatusconsultum, ut I. Si filio sint bona castrensia vel quasi 1 . sin. §. I. C.d.Jit. II. Si commnnierrorecredeba. tur non esse filiusfamilias, sed fui juris, tunc enim nihil est> quod Creditori imputetur. I. fi quis. }. & l. I . Ced. eod. I 1 L Si mutuum non constiterit in pecunia numerata,sed in re alia fungibili,ut in vino, frumento, vel simi!ibus,vel suerit debita ex alio contractu, puta emptionis,stipulationis aut simili: qpia praecipue pecunia periculosa parentibus visa est, utpo- te, quam fihus perdat, aut male impendat facilius, nisi res ali« in fraudem legis filio dat« sint,ut is rebus venditis pretium haberet in mutui vicem, l.fi filiusfamilias., 4. §„ is autem fotus \.fi. d.tit.X V.. si sci- •rete, mandante* aut ratum habente patre pecunia, mutuata sit, l.fi tantum 12.& 1. fi filiusfim. 1 6. fi.. Gr l. fi*1. C. ai SC. Aficed.V. Si in rem vel utilitatem patris pecunia versa, aut studiorum causaia probabiles expensas filio data sit,quas patris pietas rationabiliter recusare non potu i ster, Litemfifilius fat». 7. quod dicitur Ij.jf. d. t. I. s. C. eod. VI. Limitatio potest addi ex Molina deffufi. c rfiurc t. 2. d.ici.»um.2. Ii filius vel filia juxta consuetudinem terrae, (sicut in Hispania & in plerisque partibus Germani«) pet nuptias soleant liberari ex patria potestate, ut mutuum,quod post contractas nup. tias accipiunt, adinstar aliorum hominfi fui juris reddere teneantur. Et h«c inforo externo ita indubitate procedunt. Sed an idem obtineat in foro animae, ut filiusfamilias ne quidem in conscientia (extracasus iam enumeratos) mutuum acceptum reddere teneatur, celebris est inter DD. controversia V Non e fle huic 5 . Consulto locum in conscientia existimat fach.Lih.2~Centrov.tap.62, infin, cum Covar. in %tletHcnt cap. quamvis, dt Patiis in 6.part.z.§. }.»#»?. 4. eo quod filiusfamilias saltemnaturaliterobligeturi tum ob text. expressum in l. quia natura* lis.10.fi'. ad SC. Afsced. tum quia filiusfamilias,quod omissa Senatusconsulti exceptione solvit,repetere non potest, l.fed fi pate*familias.?. §.f.t uml. feq. fi. eod - cum alias quod nec civiliter, nec naturaliter est debirum, quocunq; errore solu- tum recte repetatur. indebitum .7- & l. quod pupi Rus 4 1 .fi. de Condit!, in * dei*, aliam tationem additEacn. quod nimirum .vquitati non conveniat,siliunssa- milias cum alterius damno locupletari. Verum altera.lententia, qus docet, filium- De Pactis. 263 liumfamilias exceptione Senatfis consulti potest tamen In hypothest, sive In parti- «tiam in conscientia tutum esse, videtur cularibus casibus & circumstantiis decla- ab suthoritate & ratione magis probari, rare, an & qualiter locum habeat. De- Ab jiuthoritate quidem Innoc. i* cap. inde, quod de ibluti denegata repetitione quia plerique 8- de Immun . Eccles. Pa- dictum, possumus ad id respondere : nil norm. in cap.fin. de prescript. «» Neque Doctores obvij gunt) sed crassa & supina, ne quidem in linit etiam in hac quaestione, licet in praxi pcenalibus excusantur, arg. cap.z.de con- frequentiffima. Censeo plerumque ces- stit. in 6 . & /.1 de LL. Secundo, quod saceSenatusconsultum, praesertim si per- in imnoribus^tfiieribus^aiilstibus,tuiti pendit. Non obstat, quod lex alicui possit do De Pactis. 2§5 eis alasque sudioribus prassumatur Juris fulti est poenalis, erg ö fffiüsfamilias se ea. ignorantia. d. I. eum indebite, in majo- dem tueri in conscientia non poterit ante rennibus vero praesumatur scientia , nisi sententiam judicis saltem declaratoriam,- ab ipsis probetur tolerabilis ignorantia : cimi poena non prius obliget alterum ad non enim forctrationabile , ut Jura in eo amissionem rei suae, per ea, quae in Titi de ignorantiam praesumerent; &l tolerarent, Censtit. §.3. dicta sunt. Reipondetur', quem ipsiim ad scientiam obligant & ad- quodhaecpoenasitde illis,quae ad fui exe- stringunt. Hiavero Juris Regula 47. in 6. curionem nullum externum factum ho- quod prajumatur ignorantia , ubi non minis requirunt, hoc ipso ; quod per con- probatur scientia , de ignorantia facti, tractum mutui dominium & possessio pe- non Juris accipienda essi eunise mutuat® jam sit in filiumfamilias Quod fi mutuans occasionem mali fi- - translata, cujus tantum repetitionem le- liosamilias dederit, ejusque peccato co- ges denegant, quales poenae ipso jure 6 C operatus fuerit , .non ignorans eum pecu-* facto illata non requirunt aliam Juditis niä abusurum; quamvis ignorant Senatus - sententiam, ut etiam in d. §. 3 .sub .». 42. > consultum , non putarem, ei contra Se- tradidimus, natus consulti constitutionem sub venien- Demum quaeritur, nunqoid fib'usfa-41 dum: quia scivit rem esse malam, & miiiasSenatusconsuIto vel simpliciter,vel contra Jus naturae dare filio occasionem. saltem juramento renuntiare possit ? mali:: licet vero ignorarit poenam Sena- De simplici renuntiatione unanimis est tfisconsulti, tamen quia malitiam pecca- DD. opinio, eam nullatenus subsistere : ti novit, ex sola ignorantia poena,non so- • quia hoc Senatusconsultum non tam in let ä paena ( excepta cenlura, de qua ali- iavorem filii, quam pareiitum-& publicae bi) excusari, pertradita Molinae deju- utilitatis ad evitanda mulsa rrrala inRepu- ßitia ©“yure TraU. 6. d.71. »»*».5. & blica atque in odium Creditorum est invidetur etiam insinuare JC . ind. l.regu- troductum. Nec obstat,, quod filius Id. per illa verba: mulieribus succurri- ipso facto possit renuntiare, nimirum sol- tur,ficubi non est deliüutn , sed &uris ig- vendo, quod accepitr / sed fi 9. §. pe nuit.. nor ant ia. atque a simili non parum pro- fs. de SC. Macedi nam periculum, qued batur .ejf /. 2. Cod.‘ de in jus vocande, subestinobligatione, cessat in solutione,. ubilibertus* qui patronum sine venia in ut paulo ante.declaratunxessi, jus vocavit; punitur poena Edicti, scilicet De renuntiationej'*r<« 4 'dissensi&est ,4**. po. solidorum, nec excusatur ob rustici- quidam enim affirmant valere , ut silius tatem sive Juris ignorantiam, Ad quem saltem post mortem patris solvere tenea- text. dicit Gloss. in l.error. 9. in verb. no- tur, propter vulgatam regulam, cap. cum cet. ff.de $uris &fatli ignorantia, quod contingat.. 28- de yurejurando,- quod sufficiebat liberto scire, hoc esse contra omnejuramentum necvi; necfraude ex- naturalem aquitatem, licet prohibitio- tortum servandumsit,si citra dripendium nem Juris cum poena ignorarit. salutis servari possit. Covar . in d. Releci: Oppones, si constitutio Senatus con- cap.sjttamvtt hoe tit. in 6. parte 2- §• Engel in Deceet;;Lib. I. LI Eessi 266 1/iU.Tit.XXXV. Less. d. W. r- cä P' 10. dub. 2. num. 9. quae sententia propter reverentiam juramenti est tuta & probabilis. Altera est sententia negantium, tale juramentum valere, inter quos est Panorm. in eap. tum contingat. 2 8. de Jurejurando. »um. z 3. Wading. deContraß. disp.6. dub. 4. 4.1. num. 3. cüm enim tale juramentum ad omnia pericula & incommoda inducat , quae evitare voluit Senatusconsultum , videntur habere locum aliae regulae : quod juramentum non debeat cjje vinculum iniquitatis , nec ßt obliga* tori um , quod contra bonos mores , vel in prajudicium tertii, scilicet parentis prafli- tumeß.cap. veniens. 16.de Jurejur. cap. noneß obligatorium. s8. de Reg.jur. n. 6. Neque difficile est difparitatem aliquam assignare interpactasuccesloria, quae juramento .confirmantur, cap. quamvis 2. de Paß. in 6. & mutuum filiifamilias: quia in iis potissima prohibitionis causa est, sola mortis captatio, cujus periculum inter Christianos praesertim Germanos miniis est, Lr vel ideo minus, quia non habet causam nisi appetitum lucri: at vero in mutuo inprimis instans & urgens creditor cursusque usurammfiliumsami- iias facilius ad malum adigere possent :& deinde praeter periculum captandae mortis etiam subesi; periculum corrumpendorum morum &c. Quapropter haec sententia sua non caret probabilitate , & posset sorte deservire,ut JudexEcclesiasti- cus aliis praserrim circumstantiis concurrentibus tanto facilius juramentum relaxare valeret, ut decet Lefl. d.loc. Mihi videtur ad conciliationem utri- usque lententi» quoddam medium amplectendum,ut si quidem periculum ifiali tantum in genere liibfuerit, in specie autem circa hunc filium jurantem nullum, tunc procedat prior opinio & regula. 4 / 3 . cap. cum contingat, si vero in specie etiam filius ob renuntiationem juratam inclinaretur ad,malum, puta,quia instante credi, tore cogeretur quaerere media etiam illicita solutionis, quia mutuum, quod de facto ad malos usus applicuit, aliter ä creditore obtinere non potuit, quam per juratam renuntiationem, tunc debeat altem lententia praevalere : quamvis enim lex possit ex certa causa actum irritare & an- nullare, nec illico cesset lex, licet cesset ratio legis in particulari (nisi fuerit lex in mera praesumptione fundata ) dummodo non cesset universim; prout non ideo valet testamentum sine septem testibus, quamvis nullus in eo dolus commistus fit, matrimonium fine parocho & testibus, esto nunquam abnegandum, sed id potissimum in legibus certas formas substantiales praescribentibus procedit, in altis vero legibus, quae (impliciter actum prohibent, vel aliud disponunt, obtinet non- nunquam etiam in particulari casu illud axioma, quod cessante ratione legis cesset ipsi lex. cap. cum ceßdnte. 60. de appellat.& i. adigere 6, ff, de Jure patro», ita quoque propter religionem juramenti, & ne Deus temere in testem vocatus sit, servandum, quod promissum est, si hic & nunc nullum peccatum involvat, ta* metsi lex communis, quae periculum mali in genere consideravit, adversetur. d. cap. cum contingat . 28- & c*p- quamvis. 2. b. t. in 6. De DePactis. §.X. De Pactis, qu» ineunt generales rerum administratores. S U M- M A R I A. fj, Ecclefia tel Cftitas quando teneatur ex mutuo per Treelatum iel adminifiratores eon- traüo ? Enerales rerum alienarum Administratores hoc loco vocamus Praelatos & Rectores Ecclesiarum, Magistratus & Syndicos Civitatum vel aliarum communitatum Procuratores cum generali mandato, Tutores & Curatores &c. Porro circa Praelatos & Rectores Ecclesiarum videri debent ea,. quae in Tit. de PeculioGlericor.- 8 ziaYit.de Reb . Ec- cie fu no» alten. & in Tit.de Donati*». dicentur, 13 Specialiter hic circa contractum mutui etiam valde notabile est, quod Civitas, Ecclesiae, Monasteria , asiave pia loca ex mutuo j quod eorum Rectores & Administratores susceperunt, tunc solum obligentur, si Creditor probaris, pecuniam in Civitatis aut piorum locorum utilitatem conversam fuisse, alias soli Administratores conveniri poterunt. I. civitas. 2.“[. fs.de Rcb.creditis.auth.hocjusporre- O am. C. deSS. Ecclef. cap. hoejns.z.cattsA IO- qteast. 2. c. pen.de Fide j. cap. j. de Solat. Quare pro cautela duo consulerem creditori; Primo ut chyrographo expresse & in praesentia testium curaret inseri causam , inquam mutuum impensum sit. Secundo, ut non esset contentus solo chyrographo ? neque etiam pignore, {utpot£ quöd in praejudicium horum locorum a solis Administratoribus sine debitis Juris solennitatibus constitui nequit) sed requireret sibi dari Fidejussores idoneos', qui nomiiutim pto iplb Administratore 44- Sn id ‘f tenfinsiuScnatits., M CapituU ac- cesserit ?- pecuniam mutuante in omnem casui# fidejuberent,; Interim tamen etiam aequum videtur non requiri exactissimam probationem Creditoris, quod pecunia in utilitatem Civitatis vel Ecclesiae sit versa , quae plerumque forer nimis difficilis : quis enim semper investigare posset, an& qualiter Administrator has vel alias pecunias impenderit ? sijffioiet proinde etiam minus perfecta probatio ex conjecturis & circumstantiis arbitrio Judicis ponderanda., nimirum quod tunc temporis Ecclesia aliismediis destituta aedisicarit, praedia emerit,&alia similia. Reduanus. de Rcb. Ecclef. non alitn. qmst. f6. Tenebitur quoque Ecclesia , si Praelatus vel Rector Ecclesia; contraxit debita pro sua sustentatione, vel infirmitate, quia pro necessitate Ecclesiae videtur contraxisse cum Ecclesia teneatur ipsum alere. Barb. in Collecl. ad cap. i. de Solutio», tt/tm. 3. ubi plures allegat. Quod si pecunia mutuo accepta penes Administratorem casuv. g. incendio aut furto perierit, verius estEcdesiam vel Civitatem nihilominus ad instar alterius cujuscunque mutuatarii (cui pecunia mutuata tanquam Domino perit) teneri ad solutionem,dummodo ab initio saltem pecuniam ex causa legitima Adnsinistra- tor susceperit: ita enim defervo & procuratore , qui in rem domini pecuniam mutuam accepit, eamque casu fortuito Lia 'perdi- ±g% Lib. I. Tit. XXXV. perdidit, ut ad tale, mutuum dominus teneatur, responsum est in l.servus. 17 .f. de in remverfi. Jura enimprsecipue, voluerunt Ecclesiis & Civitatibus contra malitiam Administratorum, non vero ad versos casos fortuitos providere. Item in aliis contractibus, qui fiunt in utilitatem utriusque, velut inLocatione, Venditione & similibus non habere locum hanccon- stitutionem, utv. g.in ordine ad obtinen - dum pretium probet venditor mercem venditam in utilitatem civium vel Religiosorum pervenisse, traduntDD. Innoc. & Pan. in c.i.de Depof. Jal. in d. /. civt~ tas.num. 14. 44 An autem teneaturCivitas velEcdesia; si Administrator cumj consensu Senatus, aut civium, Praelatus cum consensu Capituli mutuum acceperit,absque ulteriore probatione Creditoris rem in Utilitatem loci conversam esse, difficilis quaestio est? De civitate communius affirmant cum Barth. In d. I. civitas. & Molina difp. 5 00. Si modo Civitas in administra tione & alienatione rerum suarum non dependeat ab aliquo alio superiore Domino. Circa Ecclesiam distinguit Panor. in c. penult.de Fidejussor ibus. an solutio poffit fienperresmobiles.velan debeatfieriper res immobiles, aut mobiles pretiosas alienari prohibitas ? Priori caso affirmat quaestionem , posteriori negat , eo quod alienatio rei immobilis aut mobilis pretiosae sine evidenti utilitate aut necessitate Ecclesiae non concedatur, non est autem utilitas vel necessitas Ecclesiae, si pecunia in rem ejus conversa nön lit. Sine distinctione ista simpliciter dehere mutuum ab Ecclesia restitui, docet Fach. lib. 2. Contrtv. c, 77. argura. a contrario senso in d. f . »£/Gloss. in verbo in Htilitatem.de Fidejujf.SiC ad rationemPa- normitani respondet, iplam exsolutionem aeris alieni esse justam causam rerum immobilium alienandarum Can. hoc jus 2.in prine, ibi: excipitur debitum urget, causa xc.cjtt&ß.z. Verum si res accurate ponderetur, d.t. penult. dtFtdejufferibus. loquitur de mutuo a Religioso privato contracto, adeoq; verisimiliter non in specie tantae quantitatis , ut propterea necesse sit, res imtnobi- -ks. Ecclesiae alienare. Quod autem dicitur ipsam exsolutionem aeris alieni elfe justam alienationis cautam , ■ intelligitut de debito, ad quod Ecclesia indubitanter tenetur, quale an sit, quando non prob*, tur pecunia versa in utilitatem, adhuc ia quaestione & controversia est. Accedit, quod minor restituatur in integrum,si pecunia.mutuo accepta in ejus utilitatem versa non sit. /. i.& 2. Cod.ß advenite . creditorem,li cet authore tutore contraxerit. /. z. Cod. Si tutor veL curator tnterve- »e m.Ecclesiam,vero uti jure minoriscon- stat fare. 1. de tn integrum reßi'unont. Interim inficiari non possum sententiam •Fach. habere plurimum aequitatis, nec facile damnandum Judicem, qui eam sequeretur, aequitatem rigori praeferenda yxxtzl.placuit. 8- Lad. de Jud. plerumque enim creditor extraneus post longum tempus probarenon potest, quorsum pecuniae mutuatae impenlae sint, praesertim si mutuum non ipse, led ejus Majores & ancecdlores dedissent. Magis etiam & rationabilius esse videtur, ut Conventus vel Capitulum (cum cujus coniensu mutuum acceptum est) attendat admt- nistrationi sui Praelati» quam alius extraneus* Redundaret quoque in non De Transactionibus. L§9 lese praejudicium Ecclcsi*, cui nemo facile dare vellet mutuum, si ad recuperandam pecuniam tam grave onus probandi mutuanti incumberet. Ad restitutionem in integrum, quocf attinet, imprimis requiritur ut minor vel Ecclesia probetIssionem. I. verum I t. §. sciendum. ^.jf. de Minoribus, textuiind. I. J. Cod, Si tutor, vel curator &e. ibi : qmt tutores malege(siste probari poffunt. Deinde restitutio estexcauCaaequitatis, arbitrabitur proinde judex circumstantiis omnibus attentis,'an major aquitas pro Ecclesia, an pro creditore militet. Vid. etiam Covar. Var. Re sol. lib. 2. cap. 17. ». j.Maseard. de Probat , comet . 1x6 fi. d uum. 17 . Qualiter vero isti rerum alienatur» Administratores transigere possint, tum, qualiter pacta & transactiones obligent Succeslbres , dicemus in Tit, sequenti. Vide etiam Lib.III. i» 7 it.de Solutioni- bu* in fine. T I T V L V S XXXVI. De Transactionibus. Susis Trantaäio est pallio de re dubia. ». Post Ut am sententiam non i alet transaäio , nisi ab ea sit appellatum. j. Trasaäio debet ejfe aliquo dato,aliquo retet». De spiritualibus no» potefi ßeri transaäio , quod num. y. Limitatur t. Circa bonaEccltsiastica temporalia potest fieri transaäio, adbibitis tamen , ubi opus , fio- lemnitatibus ad alienationem requisitis y. Super matrimonio non admittitur transaäio; sed benesuper sponsalibus. $, Super reltäis in testamento non transigitur > nisi tabulis infpeäis, (fiquare? p, Quomodosuper alimentis postit transigi t so. De crimine capitali transigi potefi : secus in aliis criminibus publicis poenam sanguinis non inferentibus, T Ransactio communiter describitur , quod sit de re dubia determinanda f abito non gratuita. Dico I. este pactionem de re duUa: si enim fiat conventio circa rem non dubiam, vel non litigiosam, erit tantum A I I A. 11, Transaäiomt non debent regulariter refein* di : (fi contra transaäionem juratam it- ni ens fit infamis. 12. jin idem fit i» fide interposita ? /j, Transaäio etiam ob causam gratis Iasionis non rescinditur , nisi dolus intcriencrit . tq, Refiliitur celebris Controtersia de rescindenda transaäione,si Iasio sit ultra dimidium, is Quando judex partes cogere postit ad trans ■ gendum i tS Tutores , Adminifiratoret , aut Pralati Ec- 'e lesiarum qualiter transigere pojfint ? s?. Palla (fi transaäiomes obligant successorii bareditarios, Secus de aliis successoribus in ofsicio M benesicio , ß paäum fitsuccejfi- tum, faäum nomine dignitatis initum obligat successorem pactio in genere, vel permutatio, aut contractus innominatus, facio ut facias , do ut des &c. non vero transactio in specie, & consequenter jura de transactione loquentia in tali pacto non obtinebunt pet text. & DD. in l. i.f. h, t. Imo tametsi li i fop« 2 Lib. I. Tit. ftiper re aliqua lis Adversario mota fueris & transactio secuta, si tamen ex post fa,- Ao appareat tantum fuisse calumniosam fine justa litigandi causa intentatam , transactio nulla censebitur, & si quid eo momine datum- sn, repetur /. in [umma §. I. fs. de Conditione indebiti. Si- Iniliteb st transigatur post latam sententiam parte victrice ignorante se sententiam obtinuisse ( puta, quia absentes Principales per procuratores litigarunt) parte •vero victa id sciente , transactio non valebit, sed ad instantiam victoris proce? csttur ad executionem lententis., Myn- fipg. Cent. <\.j)bjerv.qf. Sed hoc,quod post sententiam transigi non potest, videtur potissimum intelligendum , si ea ob jieglectamvel denegatam ulteriorem appellationem in rem judicatam transierit: facit enim res judicata causam certam inter partes, Text. in l.pofl rem judicatam. I i.ff, h. t. secus, si per appellationem legitime interpositam continuanda sit controversia , vel ratione etiam executionis litigium aliquod movendum. ; , Dico II. in definitione transactionis , quod sit paßio non gratuita : quia ad sub- fiantiam transactionis pertinet,ut fiat aliquo dato atque retento. /. transaBie. 3 8. Cod.eod. Unde distinguitur a compositione proprie dicta, quod per hanc gratis & amicabiltter discedatur alite; quam- vis compositio in latiori significatione vttiam pro transactione accipiatur, - Porro transactio licet regulariter de- crrmi re litigiosa fieri possit, excipiuntur tamen certe materiae, tum.dejureCan.tum H Givili. De JPure Can. quidem transactio super re spirituali sine labe Simonis fieri »equit; iedianwm gratuita &; amicabi- XXXVL lis composito, cap.super eo. 7. b, t. Ve- y rumid ipsumDD, communiter limitant, ut procedat, si per viam transactionis aliquid temporale detur vel retineatur pro re lpirituali, valere autem transactionem & nullam fieri seu committi simoniam sentiunt, li res spiritualis compensetur largitione vel concessione alterius rei aut juris proportionati., v. g. si inter litigantes decimae controverfepro medietate dividan, turj.si Religiosipro jure decimandi se obligent ad faciendas conciones vel administranda Sacramenta in certa Eccielia.DD. ad diB. cap. super eo. Circa bona au- ^ temEcdesiastica temporalia valet quidem transactio , sed ita, ut si proptercam debeat deveniri ad alienationem alicu jus rei immobilis anr mobilis pretiosa?, solen- nitates ad alienationem requisitae necessario adhibendae sint; juxta eam tamen moderationem, quae traditur in Lib. HI. in tit. de Rebttt Eccl. alienandis . In causa 7 etiam matrimoniali, si de nullitate matrimonii agatur,nulla admittitur transactio, sed expectanda est Judicis Ecclesiastici sententia; cum non sit in potestate partium in matrimonio nullo perseverare, vel ab eo recedere, cap.ult.h.t. Aliud; est in sponsalibus de futuro, quando ao una parte negantur, ab altera afferuntur;, tunc enim super illis valeat transactio,, perquam vel ratisicentur sponsalia, vel ab illis discedatur;, cum ex libero consensu aut partium dependeat , supposito quod de ctetero nullum subexistat matrb- momi impedimentum. Dc&are Ctvili imprimis super rete- 8 stamento relicta aliter transigi non potest, quam inspectis cognitisque testamenti tabulis,, eb quod ejusmodi transactiones ..' V ' fi*t De Transactionibus. 2 Vt liat captiosa, & Faeile aliquis inducatur, 'Ut modico präsente contentus magna relicta sive legata, utpote alieno labore parta Lc inexpectato advenientia facile repudiet. /. citra hi . 8. fi. h. t. Accedit,quod publiceprivatimque intersit, ne ultima: voluntates testantium depereant , sed quoad fieri potest, conserventur, /, t. A Cod.de SS.Ecclefits. Quare specialiter etiam circa alimenta in testamento relicta statutum est i* rf. I. 8. ut de iis sine autho- ritate praetoris transigi non possit. Quia tarne in alimentis specialiter considoracur eorum favor & grave damnum , quod imminere posset alimentando ex eorum subtractione, ideo pratdicta constitutio tantum inteiligitur , ut super alimentis in suturum transigi non possit; possit autem luper praeteritis, quod haec non amplius veniant nomine alimentorum : cumis, cui relicta sunt, hactenus aliunde alitus supponatur, sed cedunt inpu- rum & simplex debitum. I. de aliment. 8 .Cod.h.t. Item & de alimentis, quae aliquis sibi inter vivos constituit, recte transigitur : cessat enim tunc favor testamentorum & praesumptio captationis , censetur enim aliquis -eque bene sibi in transactione quam acquisitione prospecturus. d. I.eitmhi. fi. eed. Praeterea de eodemjure civili transigere quidem de crimine capitali permissum est : quia licet unicuique proprium sanguinem quovis modo redimere. Et transigens magis ob declinandum gravissimum periculum, quod ipsi etiam innocenti ex falsis & subornatis probationibus, carcere, tormentis&c. imminere potest, quim conlcientia facinoris transigere censetur, l.iraafigtre. i8. Ca<&, h.t. In aliis tamen criminibus publici«' poenam sanguinis non irrogantibus transactio non conceditur. d. I. transigere, Ec quidem etiamin ipsis delictis capitalibus transactio quoad unum accusatorem prodest, quoad al os non prodest quo minus novam accusationem instituere possint. Imo tacente omni accusatore, si indicia; appareant, Judex ex officio luper comis» so crimine inquirere poterit./, z. Cod. de jibolitimib. Fach. Lih. I. Controversi cap, A. circa fi». Quod si quis in aliquo judicio famoso etiam ex privato delicto, v. g. furti, injuriarum, descendente transigat post litem contestatam, -censetur confiteri crimen, & notatur infamia l. 4. §. fi», cttm l. feq. fi'. De his , qui «»• t-antur infamia. secus, si ante litem contestatam; tunc enim creditur magis facere ad vexam litis redimendam, quam ex proprii delicti confessione. Is quoque infamiam non incurrit-* qui transigit in actione quidem famosa, sed quas ex contractu v. g. depositi, tutelae, mandati vel pro socio oritur : quia in his transactio luper contractu principaliter fieri inteiligitur,quamvisReus conventus de dolo commisso arguatur : In fi it. de Pana temere litigantium t. in aüionib.’l .fi. Dc his qui not ant uri»fami a. Catterinn fi transactio omnibus re-jl quifttis concurrentibus perfecta fit » semper quam firmissime est observanda: quia valde curandum, ne lites transactione sopita reluscitentur. Quare transactio non minorem vim quam res judicata habere, nec Imperiali rescripto aut alio praetextu rescindi debere dicitur inl.catt- 272 Üb. I. Tit. XXXVI. i» L. non minorem. 20. & /, sub mationis,nec dolo formali facta , in nul- pratextu.xy.Cod.h. t .Id qubd'adhuc ma- locontractu,minus in transactione,quan- gis procedit, si transactioni juramentum tüm ad forum externum (in interno enim accesserit: notabilis enim est constitutio quasvis laesiossebet cempensart ) detur in l.fi quis major. 41. Cod. eod, quod ma« actio, ne quotidie novae lites oriantur, jor 2s> annis veniens contra transactio- 8t omnes contractus passim impugnentur nem juratam Judicem interpellando vel Dico propter Iasionemfine dolo formali supplicando Principi, vel non implendo factam non dari actionem, propter lasio- promissa per talemconventionemredda- nem etiam gravem, quae praeter proposi. tur infamis , & privetur rerum ex trans- tum contrahentium re ipsa concurrit, actione acceptarum proprietate , quas Sin autem dolus formalis sive ex propo- parti adversae transactionem servanti ap-- sito interveniat, puta si Adversarius meus. jjplicatur. Eandem.constitutionem non instrumenta , quibus causam probare tantum in juramento proprie dicto , sed. potuissem , mihi .clam subtraxerit , etiam in sola fide interposita (sicut in ita me ad transigendum coegerit, dedo* Germania prassertim a personis illustri- lo actio competet. L.fitbpratextu.i^. bus fieri solet, ut per sidem luas nobilita- Cod.h.t.. tis promittant. ) procedere sentit Glossa Celebris autem est controversia i an sn^ fi», i» cap. provenit. 1. de Fidejujforibus, sin* dolo in transactione Iassio ultra dimi* eo quod juramentum, .Sc fides jnterpo- dium intervenerit, ea perinde.rescindi fita maxime ä personis illustribus sequi- possit, quam venditio,, in qua venditor parentur. Quam sententiam in Camera ultra dimidiam partem justi pretii dece, receptam esse restatur Andr.Gail. Lib. 2. ptus«st, juxta h. 2. Cod.de Rescindent 4 Tratt. Observ. s9- Alii tamen ferme vend. Pro negativa fortissime stringit probabilius cumCovat. dePaftisparta, text. 1» L. Lucius.'■fi, §, ult. f.adS.C. §.2. numero 9. fidem interpositam & Trebe/lianum, ubi negatur rescissio trans- juramentum distinguunt., negantes in actionis super fideicommisso facta, etiam* poenalibus ( qua sunt stricta interpreta-- si ex instrumentis postea appareat qua- tionis nec ultra casus expressos exten- druplo plus in hasreditatefuisse, cui addenda, vulgato c.odia. 1 f. de Reg. &ur. stipulatur. d.L. sub pratextu. 19. & 29. in 6.)de uno ad alterum fieri argumenta- Cod. h. t. L. a divo Pio. j f. (. pignora. 9. lionem. Imo non desunt, qui putent, ff. de Re judicata. &plures alia, quas re- hanc legem utpote valde severam in fert Fachinaus Lib. 2. Contr over f. cap. 6. praxi, maximein foro Can. non este re- Econtra pro affirmativa facit dicta /. « — - e rr 1^, j . summa 6 f .§.I .js.de Conditione indebiti, ceptam. Quares I- An contra transactionem ubi propter immodicam Iasionem aut saltem ob causam gravis Iasionis venire evidentem calumniam permittitur quii liceat ? Inter omnes convenit, quod pro- adversus transactionem venire, pter Iasionem etiam gravem, sed qua Sententia negativa ferme pluribus jti» non sit ultra dimidiam partem justa asti- ris textibus & DD. calculis munita est. De Transactionibus. 273 Kihilominuj tamen cumFach. d.lcc. sen- tentiaaffirmativa videtur magis tenenda: quia aequitati naturali, ne quis cum alterius jactura locupletetur,& justiti« commutati vae, quae aequalitatem inter contrahentes desiderat, est conformior, praesertim si de Jure Can. loquamur, quod «bique max.me circa fotum internum aequitatem attendit, & etiam de Jure Civili in omnibus rebus pr tccipuam esse de bere justitiae & aequitatis» quam stricti Juris rationem, statuerunt Imperatores. tn l. placuit. 8. Cod. de Judiciis. Interim tamen notandum est, in aestimatione laesionis debere haberi consideratione dubii litis eventus j unde rarissime continget,ut pars, quae fe praetendit laesam ex transactione, possit probare laesionem ultra dimidium, quia cum transactio debeat fieri luper re dubia & litigiosa, propter incertitudinem victoriae potuisset forsan in Judicio miniis vel etiam nihil con - sequi, ut monet Fach. tit. lec. Ad LL. contrarias superius allegatas dici potest, «as non loqui expreise, nec etiam in d. I. de casu laesionis ultra dimidium, idebque nec illuc extendendas; & in L, Lucius , quae maxime pro alrera sententia stringit, ponit quidem JC. casum, quo quadruplo amplius in haereditatefuit, quam ab initio expressum; sed non explicat,quod nomine transactionis datum vel retentum sit,quam dubius tunc temporis fuerit illius litis eventus. Quod vero dicitur transactionem habere vim juramenti, sententiae , vel rei judicatae , contra quod *on est remedium,ut argumentatur Gail. Lib. 2 .pratf. ob ferv. 70. Responderi potest , retorquendo argumentum , quod contra haec omnia fit ex causa magnae ini- Jwca. ix Decket Lu. 1 . quitatis remedium, ergo etiam contra transactionem. Contra juramemuin quidem, quod quia non debet elfe vinculum iniquitatis, & non extenditur ad non praevisa seu praecogitata , retractatur ex » causa perjurii. Contra sententiam eil notum remedium appellationis. Contra rem judicatam exceptio,si modus in exe- quendo excedatur. Item si lententia dicatur nulla ob causam manifesti erro i* aut aliam. Si tamen laesionis probatio in continenti fieri non posset, fcd requireret altiorem & longiorem indaginem, non male faceret Judex priorem sententiam amplectendo, ne lis ex litecummagijo damno & sumptu suscitaretur. Q^II. An & quando Judex cogere, ^ vel inducere possit partes litigantes ad transactionem. Satis receptum esse, quod ad officium quidem Judicis pertineat adlabora* re, ut partes inter fe transigant, autami- cabiliter componant, ne lites cum maximis earum expensis atque ossenfionibus protelentur, absolute tamen ad transactionem cogere non postit, sicut regulariter nemo invitus contrahere aut jure suo privari potest, L. invitum. 11. Cod. de Contrahende emptione. L. id tjttod noßrum. I X. ffi. de Reg.Jtir. in 6, Sunt tamen DD. qui in cauia valde intricata & diu durante volunt, Judicem per media compulsorialia posse partes adigere ad transactionem arg, cap, placuit. 9. dist. 50. Panorm. tn Cap. cum inter.G.deEiett. num.9. Barb. de Of * sic io Episcopi, parte a lieg. 75c,. quatamenin re repetenda sunt ea, quae supra in tit. de Officio Juditis tradidimus. Sed nunquid poterit judex fua- M m dere -74 üb. 1. Tit. XXXVI. 4ere transactionem, si alterutrius partis haeres succedit in omnia jara defun&I Jura sint clara? tam activa , quam passiva. Successor au* Negative, ne videatur de jure unius tem in dignitate vel officio regulariter noa dare alteri line ausa; cum cuique dare de- aliter tenebitur stare pacto vel transactio- beat, quod suum est. Limitatur , nili ni sui antecessoris, quando exinde sibi vel alite circumstantia aliud suadentes con- Ecclesiae praejudicium generatur, quiunsi currerent: ut si partis condemnatae appel- pactum illud cum authoritate superioris latio sumptuosa ( quamvis forte frivola ) factum fit: res enim inter alios acta aliis vel nov$ lites aut difficultates circa exe- obeste non debet. Neque hic succedor curionem sententia: timerentur. Panor. habet causam vel titulum a fixo anteceilo- incap, fi». h. t. »um. 7, re, sicut lateres, sed a collatione aut insii- *6 QjJII. An & qualiter Tutores, Cu- turione collatoris seu superioris. Unde ratores , Ecclesiarum , vel aliorum lo- siv.g.Beneficiatus alteri censum annuum eorum Administratores , aut Praelati in in lüo beneficio fine conienfu Episcopi rebus alienis lua curre commissis transi- constituat, ipse quidem in vita sua obii- gere valeant ? gabitur, non vero etiam successor ejus. Hl. Cüm transactio sit species alienatio- Cap, de cture, p.s-. t. Item fi cum panis , qua vel jus vel rem nobis compsten- rocho super decimis stat aliqua composi* tem, aut quam credimus competere , di- tio line authoritate Episcopi, ea persona- mittimus. arg.jL. 1. §. utrxm. 6.ju»£lo$. lis tantum, non realisnec in successorem y.ff. Si quid in fraudem. Ideoque haec tranlitoria censebitur. Cap. veniens. 8. qurestio ab ea dependet,an & qualem per- eoi, tit, locatiomm quoque a prsdecesso. , sonae enumerata inrerum sus curte com- re factam ,a successore, etiam nondum mistarum alienationibus potestatem ha- elapso locationis tempore revocari posse, beant? Et sicut tutores ac Curatores bona docet Covar. V* r. Re sol. lii>. i. tap.\f, immobilia & alia servado servabilia suo- »um. 6. Sed hoc inrelligendum videtur, um pupillorum sine decreto Magistratus fi sit pactum successivum,quod etiam sue- alienare non possunt, nec Praelati bona cessorem ad aliquid de facto praestandum -mmobilia aut mobilia pretiosa suarum vel toleiandum oneraret: secus, si simul Ecclesiarum sine debitis iolennitacibus, & semel expeditum, sicut in alienatione ita nec super his transigere. Videatur rei, quae potest sine solemnitate aliena- GaW.Lib, x, obferv. 72. , xi : nam tunc statim transfertur domi* 17 Q^IV. an pacta & transactiones obii- nium & succedit regula , quod »cstrm gent etiam successores ? efl, amplius ßne fatto »ostro »obit Distinguendo intersuccessorem hre- ferri »e» poteß. Itrm quod Princeps, reditarium&successbrem-ex officio: nam qui superiorem non recognoscit, sino* ille, qui jure hereditario succedit, du- mine dignitatis faciat pactum, id etiam bio procul contra factum defuncti cce- successorem obliget, tradit Panorm. i» fceroquin validum venire, & pactum vel cap. I. de Probat, n. 1, Barb. ibid. ». 7 * «unsactionem tollere non potest , quia TITU; ! De Pöflulando. H Tf iwtfc Siila;. iimus nindti; kut, Advocati ab injuriis debent aesftinere. 10, Prohibetur eis pacisci dc quota litis: non di salario : qua ratio differentia l U. Exponitur tex. in L. pet diversas. C. Man* d*ti circa redemptiones alienarum litium. etiam privationis officii , per tex. tnL, providendam 7 . C. h„ t. prout Medicus aegrum pauperem gratis curare & proe- mium a Deo expectare debebit. Sed & illud hoc loco observandum , quödAdvo- catus, aut haeres ejus totius anni salarium exigere possit,si per eum non steterit,quo minus officium suum exhiberer, vel arger in initio aut medio anni mortuus sit. L. poß duos. 15 . §. his quoque Cod, de Advocatis. Not. IV. prster eos, quiJiireCivili a postulando prohibentur , uti fiint minores , surdi ( qui jussus Magistratus cjram direnon.possunt, intelligendo,. quod fecundum stylum Judicii postulatio debeat verbalster & praescntialiter fieri) feminae, quarum verecundis noirconvenit virilia officia subire , aut alienam defensionem suscipere, infames & csteri, qui enarrantur in tit.ff. ©- Eed. id. t.. Insuper de Jure Cam interdictum est Clericis etiam in minoribus ordinibus constitutis , fi stipendis.HcclesiasticiS' sustententur, ne in saecularibus negotiis M m % aut 275 Lib. I. Tit. XXXVII. aut coram saeculari judice postulare praesumant , nist pro se aut pro sua Ecclesia vel pro conjunctis aut miserabilibus personis cap. i ,h.t. Religiosis verh ne quidem pro utilitate fui monasterii aliter postulare permistum est, quam si specialem licantiam Abbatisobtinuerint,c<»/>. 2. etd. cum hac tamen licentia non tantum pro ipso monasterio, sed etiam pro amicis monasterii justa aliqua de causa etiam in foro saeculari regulares postulare posse , tradit starb, addtl ?. cap. 2. uum. 2. cum lnnoc. 1» cap. zi.de Sententia & re judicat*. Not. V. Quia Clericis tantüm prohibitum est, ne in foro ssccnlaripostulent, ideö a contrariosensu in foro Ecclesiastico non tantüm pro ie, sed etiam pro aliis extraneis postulare posse, communiter innuunt DO. id que consuetudine Curi® Roman» receptum esse testatur idem Barb. ad c.i.h. t.n. 7. (S Not. VI. Appellatione conjunctarum personarum , pro quibus Clerici in foro etiam saeculari postulare possunt, secundum probabiliorem sententiam non venire nisi conjunctas eonjunction? sanguinis, non verh conjunctione affectionis. Unde quamvis appellatione fratris quandoque intelligatur amicus fraterna chari- tate dilectus./. nemo dubitat, pz. H i.ffl de Haredibm inßttuendü. & favores ampliandi videantur: id tamen procedit , nisi per talem extensionem sequatur, vel saltem facile sequi possit notabilis inconvenientia , nimirum ut Clerici sub praetextu amicitis pro quibuslibet postulent & fe secularibus litibus immiscendo ä Divinis abstrahantufs Verum Iteet Cie« 1 rici non possint rmre Ad vocatorum agere causas in judicio saeculari, idsevelfuoc non pertinentes, poffunt tamen facere & dare partibus consilia, quia consulentes non veniunt nomine Advocatorum, cum nihil in judicio postulent, nec lites per (e exerceant. Text. 8i Barth. in L. 1. J. ^/fdvecatut 11. ff.de Far iis & extraor - dinariis cognitionibus Eanorm. in ruh. h. t.num. 2. Nbt, VII. Circa Advocatos debere I Judicem aliqua attendere: nimirum. I. Ne advocationis officio fe ingerant, qui in jure periti non sunt; imo hodie ex Recessibus Imperii & consuetudine gene, rali omnium fere majorum Tribunalium non permittuntur advocare, nisi qui gradum saltem Licentiae in Jure & specialiter facultatem advocandi a Judice obtinuerint. Indcque in multis locis libelli partium non recipiuntur, nisi ab aliquo Advocato recepto subscripti sint,ne quibuslibet concedatur libellos & scripturas facere, qui forte justitiam causie ob imperitiam vel malitiam non expendunt. II. Ne peritissimi Advocati ab uni stent parte, sod ut «qualiter utrinque di- stribuantur, ne alterutra pars ob inopiam boni Patroni succumbat, d. I, providendum. 7.C. k.t. III. Ne Advocati convitiis fe invicem f onerent, famosas scripturas conficiant} in quo, si excesserint, pcena pecuniaria fecundum arbitrium Judicis & qualitatem excessus puniantur. /. quisquis. 6.§. I.C. eod. Et si( quod nonnunquam impruden- tiores solent) in ipsum Judicem injurias effuderint, ah eodem taliter injuriato puniri postum, arg. cap. l. de Poenis , i* 6 . & /. nullum 14. C. de Test. IV. M« De Procuratoribus. 2 T? IV. NeAdvocat! de quota litis, id est, certa parte in casum victori« sibi attribuenda paciscantur, & multo magisnc alienas lites redimant, id est, ne causas litigiosas emant, ant quocunque modo sibi acqutrautj&sic dubias & intricatas actio» nes a Principalibus forte nunquam intentandas ipsi suicitent, & pacem inter homines perturbent, L. jt qui, s. Cod. b.t. si Sed cur licet pacisci de salario, &non de quota litis ? Reib. propter majus periculum promovendi calumniosas htes , quia si paciscens de quota litis non obtinuerit victoriam, nihil habebit, salarium autem debetur Advocato sive vincenti, sive victo. Cire* Redemptiones alienarum litium est notabilis constitutivi- per dtverjas. zt.&fiq, C. Mandati. quod reus debitor, si perdiderit causam , quam alius emit, non teneatur plus lolvere emptori liris, quam is pro pretio dedit venditori sive vero creditori; solent autem tales causic litigiosa? propter dubium litis eventum minimo pretio emi. Excipitur tamen ibidem simplex & gratuita actionis litigiose donatio, dummodo nil in fraudem litis attentetur, ut lcilicet simulata donatione externa clam verus exemptionis contractus celebretur. 'IITVLVS XXXVIII. De Procuratoribus. Summ v Quid st Procurator? Eflquc alias juditialit, alius extrajadicialis. x. ddtocati solent simul tonst itui Procuratores, S St& nam fi nt Proeurutoret in rem suam ? s, Dare Procuratores Domini rei, Je quA agitur, non tutores, curatores tel SynJici ante litem contestatcm : sed bene post, f Minores , mente capti , txcommunUati ai agendum non poßunt dare procuratorem, f. Procuratores dari non poßunt mulitres, milites, potentes, redemptores aliarum litium 7. De Jure Canon ■ infames Procuratores tße non poßunt, ets/icus fit de Jure Cisiis. g, Nec Religiosi fine licent i A Pralati, nec minores jp. annh. f. Procurator ad litem poft litem tentefiatam,l$ Procurator ad negotia quandocunquc alium fbipotestsubstituere , extra causam matrimonii contrahendi, /*. Idem quod in matrimonio, in aliis gratioribus causis obtinet en. Procurator in judicio debet exhibere mamda- Oü dsuoprincipali,exceptis quibutdacastbue. A t 1 A. ia. Procurator, seu dtstnßrrei , quomodo fut mandato admittatur ? ij. In quibusdam confisis articulis non sufficit generale mandatum. rq.. Limitatur , quando datum est mandatum ttlti liberi ts. Littera Credentiales in quantum obligent scribentem ? tS. Gesta per falsum Procurateremsunt irrito , nist ante sententiam ratistcentur. /7. Negligentia Procuratoris nocet Domino ,ita tamen ut Procurator maneat obligatus Domino ad intereße, rg. Quomodo ceßetoßiciumProcuratoris per refutationem. sp Morte mandantis finitur mandatum re inte- grA: secus re non integra. xo Fallit tamen hac regula certis in casibus hic enumeratis : ffi in specie in mandato ad pias causas, ut n xr. XI, Per mortemProcuratoris etiam expirat maeo- datum: item per ejus renuntiationem , M m j Prst r/8 Lib. I. Tit. XXXVI1L 1 T) Recurator tst ,qui aliena negotia man- tores omnes possint, qui Domini sunt res, Jl datoDomini adminirtrat.estquealius de qua alias agitur, & alias facultatem procurator extrajudicialis, qui Procura- habent illam administrandi. Undeecon- tor ad negotia, & alius judicialis, qui trario Syndici universitatis , Tutores & procurator ad lites dicitur. Differt au- Curatores non Procuratorem judicialem-, »em procurator ad lites d Postulat ore iive sed’ actorem & Advocatum tantum con- Msidvocato* quod Advocatus solummodo stitucre debent usque post litem contcsta- jus & caus® merita alleget, Procurator tam: tunc autem utpote Domini litis ef- verö personam Principalis actoris, vel rei secti ad exemplum aliorumProcuratorum sobeat,sumptuslitis suppeditet,proPrin- alium procuratorem recte ibbstituere cipali in judicio compareat, sententiam possunt. I. mque tutores.u,C. h. t. Item f_ excipiat, & reliqua, qua;ad instructio- Pupjlh , Minores^ furiosi, mente capti, nem seu prosecutionem causte maxime & similes, licet Domini sint-, quiatamen. 2 ex facto pertinent, ipse peragat. Hodie rerum suarum administrationem non ha« tamen plerumque Advocati solent limul bent, procuratorem constituere non pos* constitui Procuratores 5 quia facilius est sunt. Excommunicatus etiam, quia age- partibus, tum ad sumptus, tum ad alias re non potest, Procuratorem ad agen- incommoditates evitandas eundem habe- dum non recte constituit, c.stn. h. h cum xe Procuratorem & Advocatum , sicut in. tamen conventus ab alio defendere se pos*. Camera Spirenst receptum esse testatur litcap. dilefli.%. de Except. ideo Procu- Gailius L>ib. i. Obs. 44.». 8. ratorem ad defendendum non prohibe-. b Porro ex Procuratoribus aliqui dicun- tur. Quod si universitatis alienjus civi- tur in rem suam constituti, quo nomine tatis, vel collegii Rectores vel Jurati sint intelliguntur illi, qui aliquam obligatio- excofhuuicati nihilominus peteruntreli- jiem, debitum, ac actionem 'liquidani qui de universitate ipsius universitatis no- & quidem ante litis contestationem dominus procuratorem etiam line causa,post litem verö contestatam non aliter, quam ex legitima causa revocare potest, cap. r. hoc tst.in 6. L. poß litem 17. cum feqq. ff. hoc tit. Unde (i post litis contestationem fiat revocatio , necesse est, ut Judex de causa cognoscat, & procuratorem revocandum citet & audiat, num forte ipsius intersit non revocari mandatum. Potest autem Interesse procuratoris propter expensas in litem factas, quas ei Principalis retundere tenetur, tametsi causa, fine culpa tamen procuratoris, malum exitum sortita fit, Barb, &DD. incap. cüm pro cauja. 6.bec tit. vehjuia ipsi tota aut pars actionis cessa est ; vel quia ob revocationem periculum famas patietur}.propter salarium autem regulariter Interesse non potest, quia mandatum de sua natura est'contractus gratuitus. nili Dominus velit remu* nerationem voluntariam facere. Si fiat pactiodemercede vel lalario, potest qui- dem Interesse ;sed tunc magis erit operarum locatio, quam simplex mandatum procuratorium, h. fin.lnftit. de Mandato. I. 6. i»prine. ]f. eod. Causa vero revocationis potissima est sofpicio collusionis, in Decket. Lib. L v - g. propter affinitatem, vel singularem amicitiam cum adversario supervenientem , aüt negligeüs vel morosa prosecu* tio. Imo cum mändatum de sua natura potius onerosum, quam lucrosum sit, hoc ipso suspicio contra procuratorem oritur, si id deponere post revocationem sine legitima causa renuat. /. qua omnia 2 j . f. h. t. Glöss. in c. mandato 13. Ver- bo.revocato.eod. Quod si procurator, dum negotium Principalis ageret, casu fortuito velut per latrones, res sua« amiserit, Dominum non teneri, docetPanorm. i» cap. cum pro causa 6. h. t. Syl vest. Verbo Procurat, verf. sed nota. Text. in L. inter causas 26. §. non omnia 6. f. Mandati, Non obstat regula : quod effictum suum nemini debeat e fe damnosum : quia intdligi- tur quoad damnum directe ex officio non ab extrinseco proveniens 5 prout in simili, quamvis res commodata non fuisset peritura casu fortuito apud commodantem, nisi eam commodallet , non tamen propterea commodatarius ad restitutionem hujus damni obligatur. Praeterea hic subnotandum, quod procurator qui ignorat revocationem fictam (forsan quia iiteras revocatorias non accepit) valide procedat in negotio ( excepto matrimonio ) c. 8. audttis h. t. c.ffi, eod. in 6. •Imo tenet judicium actum cum procuratore revocato, si revocatio soli quidem procuratori, non etiam Judici vel adversario innotuerit, sibiqueimputabit Principalis, quod de revocatione Judicem vel Adversarium non certioraverit, cap. mart* date. 13. hoc tit. Glols. ii>id. in verb. revocato & in cap. quamvis 2. verb. revocari eod. in 6. N A Not) a*2 Eib. I. Tit. XXXVllL q Not.VTI!.nsant 1 *tuetiam.snortemin- mortem dantis in paupere? distribuere, tlanti» solvi re integra, antequam nego« argumento ducto ab aiiis favorabilibus tium inchoatum » vel lis contestata iit. causis, in quibus mandatum morte mau- Undehteredes mandantis non tenenturde dantis non sinitur , vel ut fi quis jusierit actu procuratoris, quem is gessit post pudla? dotem dare, .aut fervo libertatem mortem mandantis, dummodo morsista Lfi ego y.ff. de Jure dot. l.ß pater 4-jf. procuratori cognita fuerit:^./, inter tau- Manumiffts vindiUa. Covar. Far, Resti, sat 2,6.in prtne. df.l.ßc. procedente f$.ff. lib .3. cap. 14. Tertium faUcntiam ponit Aiandati. post litem autem contestatam, MyiiL Cent. 2- obferv. 4.8. fi Dominus fast mors principalis ^venerit, procurator tis dedit de judicatum 1’olveadoprocura- ad lites,utpote ja-.u Dominus litis estectus tore consentiente, ubi praeterea ex Lar- recte procedere potest. /. nulla dubitatio* tolo in L.ß desunfttts 1 p. ff. h. t. dicit, 2\.C. b. r.Verum haec regula,quod mor- quöd mors Principalis hodie fere nun- te mandantis revocetur officium precu- quafn Procuratorem revocari faciat, pro- ratoris , st reslit integra (secus si non sue- prerclauiulam satisdationis; quL instru- ÄO rit integra ) fallit primo in procuratore mentis procuratoriislempcriolet adjici. Praelati vej Clerici cujuscunque in causa Not. ultimo, quod -per Procuratoris ^ Ecclesia: velbenestcio constituto : nam Is mortem mandatum quoque exspiret, cürn per mortem Praelati aut Clerici censetur industria personae electa censeatur, ideo« revocatus etiam quoad negotia jam coep- quehueres ejus sine nova voluntate princi- ta,& actiones,quibus Iis fuerat per ipsum palis in officium Procuratoris non succe- Procuratorem ante mortem sui Principa dir. I. quis 27. $. morte y.ff Mandati. lis contestata , CLm. ult. hoc tit. succedit Vallens. hoc tit . tz. 7. nam. s. Et denique enim tunc alius in dignitate vel beneficio, Procurator adhuc in vivis exiliern man- qui non tenetur factum vel contractum datum suum Domi no renuntiare potest, lui antecessoris practlare: quod non tan * dummodo tempestive renuntiet, ut Dotum de morte naturali, sed etiam civili mino adhuc integrum fit fine suo damno depositione scilicet Praelati intellexit Ro- alium Procuratorem constituere : fi veto aj ta Romana deeif* 28* Secundo exproba- Procurator post moram longiorem illam bili sententia non revocatur mandatum renuntiationem facere vellet, non aliter morte mandantis: fi factum sit ad pias audiendus foret, quam fi legitimam au- causas; puta, st quis pecuniam alicui de- samv.g. adversam valetudinem, inimici* distet pauperibus distribuendam, &ante tiam novam cum Principali allegare posci.stributionem mortuus esset. Iste man- set l. st mandavero 22. %. finali,cumt.fiq. datarius deberet pecuniam etiam post ff mandati. T 1 T V L V S XXXIX. De Syndico. Summaria. /. Universitates loco procuratoris constituunt t, Quomodo hic differat ab administratore 9d Syndicum: quidfit hic Universitas i Qeconomo } aut aci ore umiersttatio? De SyndTcw^ I®!«i liter» i ftttr, 7 *.I tsai; iDcj, s- Sjnutciivr ab Bniberßiatr tönßitutum -solus clz&n Pr^sLitus- rtbccartpotefi-* versitatis confecto, varie sentitur,. " Atii j. Reguläres KOnpossuntrrsscSjn/tfci. t'Lif./.-.cdo coKß:iriA*t+r Syxd:c:ts ? U Nivt>ßt«s ( quo nomine- quastsbet collectio hominum unum m orale cum Bart. in l. r .f.. de Albo serii ende. corpus constituens, ut Civitas,Oppidum, distinguunt inter alienationem factam ab Monasterium, Collegium studiosorum, Universitate, & alios actus. In alienatione Civium aut Opificum rnteiligitur)- nec singulorum nomina requirunt : in aliis agere, nec utiliter conveniri, potest,. nili actibus lubdisiinguunt, an Universitas sit: communi nomine unam certam perlb- parva vel populosi r Si parva, etiam sin- nam pro se constituat. Unde sicut is, qui gulorumnomina petunt,- non vero sipo* ad negotia vel litem alicujus privati gerendam coniti tutus esc > Procurator dies pulosa. Solam quoqueSigilliappressio- nem fine subscriptione sufficere d. cet , tur, ita Deputatus ab aliqua Universitate Panorm..koc tit. num, 9. &:Con(iUum si- S-/ndkttt appellatur.. Differt autemSp;- ve Senatum alicujus Universitatis posse dittts ab Administratore vel Oeconomo,, constituere Syndicum, quia repraesentat quod hicinadministratione pecuniae alio- ipsam Universttatenr, traditCastrens. in l r rumquenegotiorum extrajudicialium, ii- »«/// 5. Ft Qu»d cujusque Universitatis le in litibus prosequendis versetur. Dis- nemine. ' Qua tameit in re potiffimum fert etiam ab Adore universitatis, quod' ad consuetudinem locorum attendendum. Ador ad certam tantum, Syndicus ad om- est, quae plerumque habet, ut prreapui nes causas detur. Sed tamen actor & Syn- alicujus Universitatis Officiales live in dicus inter se frequenter in Canonibus & alienatione live aliis negotiis suoscribant; legibus confunduntur.. In Rcgularibus ; alias enim sigillum sine subscriptio- eilspeciale,quod quidem Actores scuPro- ne solet dici-testis mutus, qulnihillo- curatores in aliqus particuiad causi cum quitur, & experientia conilae r sigilla licentia Praelati esse possint, non veroSyn- aliorumfacileab aliis posse subduci, aut: dici edam proptii.Monasterii, sed Praela- effingi., tus debeat aliquem extraneum constitue- Notat demum. Pänorm; h.t.nttm. 6 . \ re,nepersorenses lites nimium abstrahan- quod Syndicum, cum consensu Abbati»’ jkni! 4 tur. Cap.nn. b. t.. Porro an in mstru- & Capituli constitutum possit, iblus Ab-- ,toti mento, in quo constituitur Syndicus ,• de- bas revocare t cum enim ipse lolus pos* beant singulorum nomina, qui sunt de sit agere in-causissui Monasterii cap. ede* universitate, inscribi,, & quid circa" sub-\cm 21. de Refcript. potest etiam solus scriptionem nominum generaliter dicen- revocare Syndicum &. in se assumere; dum, in omni instrumento nomine Uni- actionem.- . T IT V L V S XL. tkr: tac.;; uonsccs |,'A siilc idss h:hk wrt:h »itronu allegw; m ili in ifi’ 1 De hisy quae Vi, Metüsve causa fiunt. Ssuid Hi ßt (f metes ?, Summaria. *. Aüa ex metu rcscmdantur -, non auttmsunt* Nn a ipss) \ 2$4 lab. I. Tit. XL. ipsn jure mdtn. j. Gfjt differentia- inter metum (J dolum in contratlibus bona fide it 4. Juramentum metu exortum Valet, sed ab eo petitur absolutio■ j. Non tam e confirmat contractus alias inVatidos. tef DD. ad /. J.ff. de Dole. at vero, qui metu facit, etiam dolo fecisse intelligitur Litem. 14. §.#*« \%.fi. h. t. ly. circa metum non fieri distinctionem inter contractus bona fidei & stricii jfuris, neque inter metum insidentem in contractum,^ dantem causam contractui , teste Henr. Zoes. h.t.n. j. Non obstat, quöd in metu dolus insit; quia hoc procedit, quatenus dolus in genere significat omnem malignam alterius Usio- nem , non autem quatenus magis proprie & specifice significat callidam machinationem & circumventionem, quL circumventio propterea magis potest annul- lareconrraclum; quia occultando objectum tollit coniensum: cum enim in contractibus bonae fidei consensus habeat implicitam conditionem, fi ita esi , ut dicis , ergo si res per dolum aliter sit, deficit conditio & consequenter etiam consensus; in metu autem objectum consensus plene ponitur, v. g. ut aliquis teneatur certam summam pecuniae numerare , vti aliud quid facere , 8t tantum coactio ad consentiendum adhibetur , quae coactio causat stilum involuntarium fecundum quid, non simpliciter, 4, Hinc etiam Juramentum gravissimo metu extortum validum dicitur in cap.si vero. 8. de jurejurando, dummodo alias ^»e^e««roobservaripossit,& non vergat in damnum anima, vel proximi; potest tamen ab eo peti absolutio, quo sensu etiam intelligendum eilcap. cum contingat. 28. eed.tit. ubi dicitur, juramentum vi extortum non ese servandum , S scilicet mediante absolutione. Advertendum autem est, quod tale juramentum «ictu extortum no» confirmet contractum altat invalidum ; quia unum juramentum non potest sanare ( ut DD. loquuntur) duplex vitium , scilicet vitium involuntarii & nulli tatis contraibas. Atque ita intelligi debet cap. quamvis. 2. de Paß, in 6. Sanch. de sitiatr. 1 . 4, difp. 20. nuvs. j.&sitqq. Communis autem est exceptio in ma- 6 trimonio, ob cujus favorabilem libertatem non qtialiscunque voluntas sufficit, sed omnino libera requiritur , ideo metu initum ipso jute nullum est, lex. §L Panorm. i» cap. de muliere 6. & «Ap. cum locum 14. de (pensaL & Matrim. quod idem edam ad sponsalia extendit Sanch. d , loc. dtsp. iL. Interest vero in iponsaii- bus, an ipso jure valeant, vel irrita sint propter impedimentum publica honestatis , quod non oritur ex Iponsalibus ipso jure nullis, Trid. Sejs, 24. de Reform, matr.cap . q. Plures etiam alios casus, ut circa vota, jr electiones, dotis promissionem, autho- ritatis tutoriae, aut Jurisdictionis expressionem seu extorsionem, in quibus ex multorum sententia nuliitas obligationis propter metum consurgit, tradunt DD. citatis, t. & Glossa, in cap. 2. Porro actio ad repetendum id, quod I metus causa datum est, non tantum competit contra eum , qui vim intulit, sed etiam contra quemcunque possessorem , qui eam rem detinet, d. I. item 14. §. in haei.fi. Quod metus causa. Si promissum tantum sit & necdum datum, exceptio datur metum passo, ne solvere teneatur petenti, tot. t.fi. d* Doli mali, & metus excepr DocetitemSanch.is.fi D 4 .dtfp. A. n. 4. etiam.per levem metum extorta in animae judicio restituenda esse» Nn si ille 286 Lib. I. Tit. XL* ß ille metus fuerit causa, sine qua non fesset contracta obligatio, quamvis in toroexterno ad minuendas lites ob similem metum actio non concedatur: sicut »cc in deceptione infra dimidium justi precii; non tamen exinde tollitur justitia contractus. Quaedam vero sunt, quae metu inita rescindi non poliunt, ut Baptismus &. I°ordo: cum enim metut non tollat voluntatem , ut dictum, non impedit etiam indelebilem characteris impressionem.. Volunt tamen DD. quod ordinatos per justum metum non teneatur ad caelibatum ex voto ( utpote quod metu extortum non valet) led tantum ex praecepto Eccleliae. Vid. Henr. Zoel. h.t.n. 20.. Caeterum ut ea, quae de metu in jure, dicuntur, loum habeant, quatnor potissimum concurrere debent. I. Ut fit JI nietus justus. II. Praesens. III. Abex- trinleca violentia. IV. Ad eliciendam obligationem directe incussus.. De singulis his requisitis breviter videamus. I. Igitur justus metus non est timor meticulosi hominis , sed qui in virum constantem: cadit. Cap. ad audientiam 4. h.t.l. 6. Cod, eodem, cujus metus plura passim in jure, enumerantur exempla: videlicet carceris, servitutis, mortis &c.. Licet, autem jura loquantur dc metu in virum cadente; nihilominus conditio personarum attendenda erit, ita ut levior metus in femina vel puero, quam viro sufficiat;; A ideo ex parte mulieris r. g.,requiretur metus, qui cadat in constantem mulierem teste Panorm. in diSi. c. cum locum.. 2gT4*de Sponsui, n. 6. Deinde nomine justi metus is inteiligitur , qui contra bonos mores., irrogatur,, non quem Judex aut Magistratus pro sua Jurisdictione facit, ut ii alias obligatum., convicium, condemnatum ad solutionem & exeeutio« nem rei judicata? per media violenta compellat.. Quod ti tamen per injuriam aliquid fecerit Magistratus, puta, ii mortis aut verbeni timore vel terrore pecuni- am 3licui contra jus extoi serit,non miniis,, quam in privatis edicte praetorio lecus erit, l. ;. §. j .f.eod.. Nec interest , an libi ve! liberis luisrhetus inferatur; cim pro affectu paterno in liberos magis in eorum, quam, propria persona parentes terreri solent. Idem ad uxorem, parentes & consanguineos extenditur. Innoc. ind.c.cum h-.um. 14. de Spensal. n. u Felinus in cap,.Ectlefn \q. de Conflit, n.. 99. Zoef. h. t. 1 6. Notabilem denique ponit doctrinamBarb. additi. cap. sacris s . h. t. nunt. <).vtvj,.pro refolu:ictir„ quod ille dicatur jusius metus, perqueni; aliquis eligit miniis malum ad vitandum majus malum,, id que. forsan insinuavit. JC. /« l. metftm f.ff. h. t. Metui» , inquit accipere debemus non quemlibet, jedma- joris mali.. Est tamen notandum, quod prohibe-i^ tur ind.cap. sacris s. h. t. quod ob nullum metum liceat peccatum mortale committere, etsi vAleatur majus malum, aut mors picipterea subeunda rot er: praestat enim hanc eligere, quitm DEUM otsendere, iesemque de peccato veniali tradunt cit.. apud Sanch. d. /. 4. difp.. nun».. 2’ T ext. est. in cap. ß quis 17- causa 2Z. q, 2. Sed hoc, fi transgressio ex metu deberet fieri contra legem Di-14. vinam , secus contra legem humanam' Ecclesiasticam , quT in casu tam extra- ordinario&cum magno alicujus damno' non. ,A / mit ®.s «t > vnj. titja is.liii :eMQ MStkttt IKiC tai:.-; m :■ «p;. l:j, !? ■Ü i). "ke. üjit iiinrflw liodffi» Äst» ISffl® asini'«* ioiö'.p nDEUl Cito m .Uss tranig^ !eg;m & humas 1 tarnt® ujus ii® t Dehisquaevi Metüsvecaasasiunt, 2 of amrcensetur obligare, ideoquenecpec- taspersonte exegerit) Adversario securi- cat-ini transgrediendo committi , arg. c. tstem promittat, qu® rulgb c&utt&de-ntn 2 . diji. 4. & I. nam ad ea. f.jf. de LL, nisi transgressio legis petatur in contemptum Ecclesiae: quo sensu accipiendum est dist.cap. ftcriy, ubi dicitur, quod propter nullum metum liceat communicare cum excommunicato, ciim tamen communio ista tantum lege Ecclesiastica prohibita sit; nam cooperari ad formalem contemptum Ecclesiae utique etiam Juri divino repugnat juxta illud Christi Matt. 18. v. 17. Si ejuis Ecciefiam nonaudierit, fit ttbificitt Ethmens &c. jf De metu reverentia!i etiam hic dilpu- tant DD. de quo dicemus in Lib. IV. 7 it. T.§. f.num. 4. quod sola reverentia Parentibus vel Dominis debita non sit justus metus ad irritandos contractus-, nisi concurrentibus aliis adminiculis: ut sunt minae atroces,importunae persuasiones. II. Präsens metus requiritur & non l6sossicit aliqua tantum suspicio futuri leu inferendi metus. /. metum 9. fi. h. t. Quate ii quis propter solas minas & in futurum iminens malum aliquid dederit ^ut fecerit, restitutionem ex causa metiis non habebit, nisi minae factae fuissent ab eo, qui frequenter solet eas exequi, vel propter temeritatem minantis morale vel praesens fuerit periculum. /. fi donationis 7 * & l. metum. 5». C. eod. Alias contra minitationes notum est remedium, re- 3 7 quirere Judicem, ut minantem citet, ei- que severe inhibeat, ne quid violentiae aut injuriae attentare ausit, nec discedere patiatur, antequam verbis vel juramento» aut etiam pignoribus (prout quali- offendendo dicitur. Treuster. Velit *-. I„ difp. 11. Tkef. 4. Neque edam praeteritus metus sufficit c pone -enim, quod ad obligandum te metu coactus sis, si tamen postea sponte sine uila coactione solveris, metum illum praeteritura ?d impetrandam repetitionem soluti ampliu» allegare non vales , per voluntariam enim solutionem exceptioni metus ipso facto re* nuntiasti. /. cum te 2 , C. h. t. III. Metus debet esse ab exrinfecn, j J sive ab extrinfeca violem ia illatus. Unde in casu mulieris, quae contra Patronum luum jngrata facta ei aliquid dedit, 'ne in servitutem revocaretur, rcIponditJCh in l. fi multer'; 1 ,ff. b.t. non esse locum re- petitioni,'0 ejuodmulter hunc metum fibi ipsa intulcri'. 'Similiter sua bona vendens propter timorem , ne ad civitatis officia vel munera nominaretur , dicta bona repetere volens non auditur in L (timte.H.C. eod.. Denique metus ad eliciendam obligt. f tionem & quidem ab eo, vel alio ejus nomine , cui obligatio facta est , incussas este debet. Unde si captum 2 Latronibus liberem, qui mihi pro hoc obfequiopro- mittat jaliquid , non se, quo miniis id prasstet , per metum excusore poterit: quia ego causa hujus metus non fui, sed opera’mete, quam in liberandoprasti- ti, mercedem accepi, /. metum 9. §. 1 .ff, h.t. Similiter etiam vota in periculo mortis emissi ex omnium DD. sententia strmiter obligant, quamvis metu mortis emissa liat. 1 TlTtl- LSS Lib. I Tit. XLI. te« TITULU S. XU. De in integrum Restitutione. Summaria. ß. Reßitutio in integrum efl Remedium extratr- /4 Reßitutio minoris £><■/ ExcUfixprodtfi majori, dinarium. seu Laien , ß causa ßt individua, alias non, », Remedium Juris extraordinarium , quando //. Laße , ut taufet refiitutienem, no» debft eß pinguius datur etiam exifiente ordi- ejfe fortuita nario. id- Procurator, mißßt tum Ubera,aut mandatum Remedium Reflitutionis datur Minoribus,Ec- Jpeciale habeat, refrituttonem principaliter clefia , piis locis, ReipublicabS Civitati. petere nonpoteß , bene tamen incidtnttr. jf Sit* differentia inter reßitutionem Majorum 17, Tutores, Curatores , Oeconomi , Pralati, (S Minorum ? ßmiles habentes adminißrationem , vim- yf. Mulieribus quoque, Ruß icis, iß Militibus dato non indigent datur reßitutio. Item baredibus minorum l{. Refiitutioxe impetrat 4 , cum rt etiam frue (Saliorum, quibus hoc beneficium alias idusfmt reßiivtndi , eompetit. . ip. Exponitur textus in c. ad nofttam de Rcb, V, Minor etiam contra minorem , (S F.cclefia fic. irf ao* contra Ecclefiam reflituitur : (S quomodo 20. Qni feit Reßitutionem peti pofic, an habe*- priiilegiatus utaturpriiilegio contra priti- turpro malafideipossefiore legiatunt ? 21. Clericus minorennis in refignatione beneficii y. Reßitutio coram Judice ordinario rei habente lafus potefi reßitutionem petere. adminißrationem peti debet 22• Idem obtinet, etfi beneficium refignatu» aU t Sluijudices dicatur habere adminifiratiowem\ teri jam des aSo fit collatum, p, Quando Reßitutio dicatur peti incidenteri 2In spiritualibus; scilicet Matrimonio aut io. Reflitutione petita ordinarie suspenditur profejfione religiosa quoad Jubfiantialia exeeutio nifit prafumptio malitia ßt contra non datur reßitutio, petentem. 24. Regularis centra quinquennium adpropontn- tj/, (Quadriennium Reßitutioni petenda praß- das causasxuliitatis dConcil Ir/d prafini- xum currit d diescientia de lafione. tum , ex causa potefi refiitui. 5 f2, Quadraginta tamen annorum lapsu praferi- 2f, In ContraSibus jurat is potefi etiam dari ri m bitur huic beneficio. fiitutie ex cattfa emergente. *3 Qui Rcflitutionem petit, probare debet, se 26, Minor centra confefiionem suam quomodo Iasum ese. reftituatnr ? S kutex causa metus, sic etiam ex aliis ordinaria actio superest. /. in causa 16. remedium sepe a Judice petendum fs. de Minoribus. Verum hanc regulam est, quod Reßitutio in integrum appel- quod remedium extraordinarium non latur. Hac est remedium Juris extra- detur, nisi ordinario deficiente, limitant ^ ordinarium, quosesi in eum statum, in DD. nisi extraordinarium sit pinguius, quo ante laesionem fuerunt/peroffictum unde subsequenter inserunt, quodMinor Judicisreducuntur. Dico esse remedium vel Ecclesia ultra dimidium sesa pos- txtraordinarium : quia tunc primum da- sit omisso remedio ordinario ex L. |ur, ‘quando ei, qui se laesum dicit, nulla 2. Coei. de Rescindenda vend. restitu- „ tie* De in integrum KestitutiosiiR 2§K tienem in integrum petere.- ciim hoc sit pinguius remedium, partini, quia iir petita reilitutione in integrum nonestne- cesse probare laesionem ultra dimidium , «piae esi difficilis probationis, cum pretia rerum habeant diversos ädiimatores, sed sufficit probare gravem i asionem ; partim etiam, quia li emptor ex d.l. 2. conveniatur) erit in ipsius arbitrio, an rem redhibere, vel justum pretium supplere velit. Si vero restitutio in integrum contra ipsum postuletur, poterit präcise ad restitutionem rei emptae compelli. Restitutio tnintegrum pluribus datürj qui se in judicio vel extra illud Ixsosfuis. le affirmant. Et primo quidem datur de Jur Giv. hujus restitutionisremedium Minoribus 2 f. annis non tantum , dum in minori aetate constituti sunt, sed etiam per quadriennium , postquam majoren- nes esse coeperunt; non quidem respectu actuum in majorennitate gestorum, sed quos prius in minorenni aetate cum suo damno vel detrimento inierunt. Deinde exemplo Minorum etiam Ecclesia utitur jure Minoris c.i.h. t. nomine autem Ecclesia? etiam Capitulum alicujus Ecclesia? Cathedralis vel Collegiati® inrelligitur , si Iassio toti Capitulo, & non uni vel alteri particulari de Capitulo evenerit, In- noc.i» e ni fi i i.de Pr&b. Praeterea etiam daturHospitalibus& aliis piis locis. Valens. h. t. §. i. nur,?, 8. hem Reipubl. & Civitati hujus restitutionis beneficium datur L, 4. C, Qttib. ex caufis m&j. Quod nonnulli etiam ad Castra habentia subditos & jus territorii extendunt, ut & ha?c jure Reipublica? gaudeant. Cail.L. 2. eis. 61. n, 2. Majores quoque %'f. annis quandoque inintegram restituuntur,quia JEugu.j «. Dec££t. Lis. I. Praetor. inL.j. infine.ff.Exqmbuscaufis major es.generaliter dicit,fi qua mihi justa causa videbitur , in integrum restituam. Ad quam clausulam Praetoris toties veniendum este, quoties aequitas restitutionem suggerit, notantermonet Ulpia«, in l.fedctpzö.f.fin.ff.eod. Ea tamen in re- 4 stitutione Majorum & Minorum subesi, disserentia, quod in majoribus non suffi-' ciat laesio, sed etiam requiratur probatio justae causae arbitrio Judicis ponderanda;, ob quam iis laesio minus imputari debeat, v. g. si propter Rcmpub. aut captivitatem absentes erant; & interea alii ipsorum bona possederint, atque usuceperint, tot. tit. ff. Ex quibuscauf. majores. In minoribus autem sufficit probare minorem aetatem ' & laesionem. Pan. in e. ex litteris 4. h. t. ». f.Sed & illa est disserentia, quod Minores restituantur quamvis tutore vel curatore interveniente Issi sint, habeant - que electionem, an magis tutela? actione’ contra tutorem experiri,vel contra ludentem restitutionem in integrum petere velint. L. l.&l.C. Si tutor velcurator »«- terven. Majores vero absentes,si procuratores ad .sua negotia vollstes dimiserint, non habeant restitutionis beneficium, sed contra procuratorem agere debeant. I. stn.f.h.i. aliquando tamen procuratore non existente solvendo ex causa aequitatis Domino per restitutionem in integrum succurri, traditum est superius in tit. de- Procurator. Mulieres quoque, Rustici, f Milites,&c. qui juris ignorantia extulan-' tur, restituuntur, si peritiores consules a non potuerunt,^ Maraiua de A t i p.6. n. 8 9. per notata in ll juris tgnoran- - tiam 6 . Cod. Qui admitti ad fibri. .pe ff* st. &c. & in l. ubi 2 . ff.de Edendo Denique CXo non 290 lib.lTit.XLT. non tantum Ipsis principalibus lassis hoc reflit. agit. 'Et hodie Ordinarius beneficium competit, sed etiam eorum administrationem habens, vel Delegatus haeredibus & successoribus universalibus, ab eo, sive fit specialiter ad id delegatus, si modo defunctus in ea conditione fue- -sive qusestioTestitutionisincidat in causa rit, ut, si adhuc superstes esset, restitui generaliter commissa, restitutionem con. deberet. L. non solum 6. js.b.t.l. minor, cedere potest; Ordinarius vero admini. iS. §.fin.js de Minor. strationem non habens, vel Delegatus 6 Sed quid fi Minor contra Minorem, ab eo restituere non potest, nisi petatur Ecclesia contra Ecclesiam restitutionem incidenter non principaliter. Ita expresse petat,an audiri debet, vel potius obstab t, deciditur in c.caufa-j.h.t.cm fere cosonat quod priviiegiatus contraprivilegiat um l.fin.C.ubt&apud quem&c.Notietkto non utatur privilegio, sed jure commu- juris esse dicit Gail. Ltb. \.obs.x\s,. n.]. ni? Respondendum est ; rtftttmionem quod restitutio quoque adversus senten* in integrum dotum habere propter textus tiam definitivam ab eodem Judice , qui Juris claros incap. auditis ], h. 1. 1 . ve- eam tulit, fieri possit. rum. II. . penult. ff. de Minoribus. Porro duo imtind.c. causa, nonfa- Quod^vero dicitur privilegiatum non uti tis clara. quLnam sitdissere»- privilegio contra pariter privilegiatum, tia inter Judicem administrationem ha- id procedit, si utriusque par fit causa j bentem, & eam non habentem. Dein* secus autem, si alter certet de lucro ca- de quando dicatur restitutio in integrum ptando,& alter de damnovitando : tunc tantum incidenter postulari. UtrumqueJ} enim is, qui cupit indemnis.esse, merito .explicat Panormit . in d. cap. causa in praevalere debet illi, qui ex re aliena IucEÜ principio n. j. quod nimirum Judices ad» quaerit. Panorm. in d.c. auditis n. 8. :ministrationem habentes dicantur illi, nam beneficium restitutionis non datur qui habent certum territorium seu distri. Minoribus vel Ecclesiis laedentibus, sed ctum, in quo Jurisdictionem exerceant, laesis, ideoque Minor , vel Ecclesia lat- uti.Episcopi & alii terrarum Principes: dens non est privilegiata, consequenter administrationem vero non habentes illi si res accurate expendatur, non concur- sint, quorum jurisdictio est fundata tan- ritprivilegiatus cum privilegiato. Aliud tüm in personis, sicut exemplum ponit foret, si utraque pars certaret.de damno iiiDoctoribusprosttentibus, qui habent vitando & laesionem allegare posset, si- jurisdictionem in scholares, sine admi- cut exemplum ponitur in d.l. verum §. nistratione territorii: item exemplum si minor solvisset alteri minori: Lc este potest exl.fin. Cod. de Juris dici mt iste perdidisset, non restitueretur minor omnium Judicum, in Praepositis & Su* solvens contra minorem perdentem. perioribus Collegiorum, vel Comunita* 7 Restitutio petenda est coram Judice tum , qui in illos, qui de communi- illius, contra quem petitur, ex generali täte sunt, jurisdictionem exercent. Al* j regula, quod aftar forumrtisequatur. I. terum etiam exponit Panorm.quod sci* z . Cod ubi & itfttdqnem cognit. in integr. licet tunc dicatur incidenter peti restita- tit De in integrum Restitutione.. 291 tt> , quando •.petiturante. definitivam super certo cantum causa articulo» puta , ad exceptionem vel probationem omissam proponendam,. vel contra interlo- cutoriam , per quam minor vel Ecclesia se gravatam dicit. Imo ex multorum ser.tentiadiciturincideuter petirellitutio non tantum , quando ante definitivam petitur , sed etiam quando in continenti poli definitivam postulat intra decenium, antequam sententia transierit in rem judicatam per Glols. in cap. suscitata 6- in in Verbo postulavit h. t. cui videtur adstipulari Panormit. ibid-num. f. & 6 . quamvis fateatur, rem apud DD. esse dubiam. IQ Sedhicqusestioest:, an sententia in judicio lata d ebea t i nterim exeeuti oni mandari, dum causa restitutionis pendet? Nampro affirmativa facit text. in d. e. suscitata h. t, ub i coram S. Pontifice.agebatur pro in integrum reßitutione ».& ibi voluit Pontifex » ut ad exeeutionem sententia ante omnia procederetur. Econ- tra/» l. un.Cod.in integrumrestitHt.postulat. »e quid novi fiat rescribit Imperator, quod restitutione postulata omnia in suo statu manere debeant, & nil circa exeeutionem: attendandum sit. Iii hac controversia , qua in foro sa- pissime movetur , dicendum est, quod restitutio regulariter suspendat exeeutio- nem »secundum text. in d. I. unica, nisi foretaltioris indaginis, & ex conjecturis prxsutni posset, quod ea taptiim ad pro- telationem litis peteretur: tunc enim exeeutio suspendenda non foret; ita tamen , ut victor idoneam cautionem prastaret, @uod universa , qua occasione sententia percepisset, restituturusesset Adversario, si in causa- restitutionis pra vaiuerit. Ita textus ipse in di£l. cap:suscitata-, non obscure insinuat, Myns. Ce»u r.obftrv. 48. Maranta, de Appell, part. 6 .». 108. Datur autem beneficium restittttieniti in integrum cum quibusdam conditionibus. I. Utpetatur intra quadriennium, quod Ecclesia currit ä die Iasionis. Clem. un. h. t. Minori vero ä principio anni 2 6 . sua atatis, quando scilicet factus est major ennit^ circa actus illos in minorenni- tate gilAos.L.fin.Cod.delemppribus in in tegr um restitutionis. Sed hic est qua- stio, an quadriennium.petenda restitutioni praefixum currat' immediate a die prafataIasionis,vel potius a die scientia quo restituendus in Iasionis cognitionem devenit? Probabilius est prafatum qua- drienniumä tempore scientia computandum .• alias enim non fatis prospectum esset indemnitati Ecclesiarum & Minorum» si contra occultas luas lasiones nullum haberent remedium. Dhde in cap. 1.&2 .h. t. in 6 . dicitur, quod post quadriennium Ecclesia restituenda non fit, si negligenter intra illud tempus restitutionem non petierit. Ergo ä contrario sensu, si non ex negligentia, sed propter ignorantiam Iasionis id factum fit, etiam post quadriennium restituenda erit, quia ex rationabili causa generaliter post quadriennium Ecclesiam restitui expresse in dtft. cap. 1. dicitur. Licet quoque alias, qui instrumenta. ad causam pertinentia - penes-se habet, non videatur p osse justam ignorantia causam allegare: proptercontinuam tamen Officialium ScAdminiflratorum in Monasteriis & Ecclesiis mutationem , aquitas aliud merito suadet, cum ex tali .muta- Qo 2. sione 2' posse a se per restitutionem in integrum avocari, debeat malae fidei Possessor censeri, & consequenter omnes fructus no« tantum extantes, sed etiam consumptos restituere , juxta L. certum 2i.Cod. de Rei Vindicatione. Respondet Covar. diB. loe. num. s. quöd in ordine ad lucrandos fructus debeat censersbonse fidei possessor. Fundamentaliter autem dependet hsc quaestio ab ea, utrum, qui cum minore vel Ecclesia contraxit, unde Minor vel Ecclesia- damnum accepit, teneatur in-conscientia rem restituere, antequam per restitutio- . nis judicium in foro externo repetatur, supposito, quod contractus caeceroquia O o 5 omne« 294 üb, I. Tit. XLI. omnes legitimas conditiones habuerit, & ipso jure validus fuerit. Innocentius in cap.quia plerique de Immunitate Ec- cleßarttm. & ibid. etiam Panorm. «.28. distinguunt, an cum vel sine dolo la?sio contigerit ? Si sine dolo, .negant restitutionem debere fieri ante sententiam Judicis: si cum dolo, concedunt. Quod tamen posterioris distinctionis membrum sic opinor este declarandum; ut si quidem dolus dederit causam contractui , ita ut nisi dolosa illa persuasio intervenisset,Ecclesia non fuisset contractura, res omnino non expectata Judicis lententia restituenda sit, dolusenim dant causam contratlui saltem bona? fidei facit contractum nullum. Ita DD. adi." 7 . ffi.de dolo, Slpto- inde nemo ex tali contractu teneri potest. Si vero dolus tantum inciderit in contractum, puta, quia in pretio defraudatio facta est» censeo quidem in.anima; judicio faciendam esse restitutionem justi pretii, seu Itesionis contingentis, sicut fieri deberet , tametsi sine omni dolo la?sio facta fuisset, non tamen debere rem ipsam restitui ante judicialem reftitutionisfe nten- tiam: nam laesio per se non facit contractum invalidum & consequenter non impedit, quo miniis res», ejusque dominium ex contractu acquisitum fuerit. 21 Disputant DD. an Clericus minoren- nis, qui inconsulto & cum suo damno beneficium resignavit, postit petere in in-, tegrum restitutionem ? Negativam tenent Acursius in L. ait frater. 7* ffi de Minoribus & Cardinalis %k cap. ex parte 14. de Refiit. spoliat. Pro quibus facit text. in cap. de judiciis in 6 . ex quo probatur, quod minor in causis beneficialibus habeatur pro majorem« y unde &'in iis procuratorem constituere * & ipsemet in judicio agere ac se defende, re possit..Verum contraria, sententia probabilior est, nam nullo Jureminor in renuntiatione beneficii excipitur., quo miniis, si inde lassus fit, in integrum restituatur. . Nihil quoque.evincit argumentum ex d. cap.fin. allatum; quod enim minor in beneficialibus tanquam majorennis in judicio stare possit, in specialem ipsius favorem est introductum. Ergo non de,- bet ia ipsius odium retorqueri,utpropte» rea privilegio restitutionis in integrum, carere debear. G\oiT.in d. cap. exparte- Covar. Far. Refol.l. 1. cap. f. »um. z. Zoes. hoc tit. nttm. 4. Sed difficilior est quaestio, an restitutiojj locum habeat, fi beneficium resignatum de facto jam alteri collatum sit? Pro negativa adduci potest textus L. quod fimi * nor. 24. H. 2. ffi. de Minoribus, ubi dicitur minorem restituendum non esse, si res non fit amplius integra, fi videlicet hereditas,quam minor repudiavit, jam distracta & vendita sit. Nihilominus affirmativa in punctojurisverior videtur» fi arbitrio Episcopi minor per resignatio- nem beneficii, quam forte sub Ipe alterius beneficii vel melioris conditionis acquirendae facit, eäque frustratus est, grave: damnum incurrerit: nam si res cum minoris laesione vendita rursus in tertium a- lienata sit,& minor plurimam fusi interes- se probet, rem potius, quam ejus aestimationem a primo emptore consequi, restituetur in integrum etiam adversus tertium possessorem, contra quem utilis rei vindicatio minori dabitur, rescilsä nimirum prius alienatione prima per in inte- grum restitutionem, prout hae de re textus- ?De in integrum‘Restitutione. 295 textus est in L. fi exc*usa$, in princip . &l.in causa.l $;fi.i2'iäter dum fs.de Minor. Quod vero --ex 'd*'L‘i 4. §.2. in contrarium allatum est, ■ id locum duiitaxat obtinet, si minor rem-illam, quam nunquam habuit, adeoque metum tantummodo lucrum quaerat:sicut exemplum de. repudiata haereditate ibid. fatis dedafat. Secus autem esi, si minor rem illam semel pleno jure possessam sibi restitui, Stile damnum actu datum reparari desiderat. Covar. & Zoes. loc. cit. Rursus quaeritur, an in spiritualibus, nimirum matrimonio, aut professione religiosi locum habeat ininttgrum reßitutiol Negative : quia haec ex sua natura propter spiritualem vel etiam sacramenta- lem rationem sunt indissolubilia. Sed hoc intelligitur circa substantialia religionis vel matrimonii; non verö circa acciden talia, velutipromissionem dotis, probationem omissam in Ute matrimoniali.Co- var, Par. Rcjol. lib. t. cap. f. num. 8. Item quando fumus in casu, quo matrimonium vel profelsio ab initio valuerunt, secus quando allegatur eorum nülli- 1 4 tas. Unde Religiosus , qui ex Concil, Trid. Sejs. 2/. de Regularibus cap. 19, intra primum quinquennium potest reclamare contra professionem, si eam ob vim aut metum, desectum aetatis, consensus , vel aliam justam causam invalidam asserat,restituetur in integrum ad allegandas causas nuliitatis, si ex ignorantia vel alio impedimento per quinquennium tacuerit: ut probat Sanch. de Matr.l. 7. 2 fd. 3 4. num. i 2. In contractibus quoque juratis, licet regulariter non detur in integrum restitutio, L. I. cum sita auth, Cod. Si adversus venditionem. datur tamen ? nonnunquam ex causa nova, vel noviter «emergente, quae tempore prtestitijürj“ «mentinon suit praevisa, nec verisimilis’in- > tentio jurantis erat, ad talem casum se obligare, ut in cap. quemadmodum 2f.de Jurejurando dicitur, quod sponsalia etil jurata ob mutationem notabilem supervenientem, v. g. quia sponsa deformata aut fornicata suit, dissolvi possunt. Utrum autem minor restituatur adver-2^ sussuam confessionem, si v.g. sponsalia » matrimonium, delictum aut debitum,antequam haec contra eum legitime probarentur , ultro confessus sit, diversae sunt DD. sententia:, ut videre est apud Sanch. d. 1 . 7. di/p. 1 f2. n. 17. Fach .Lib. 1. cin- trov.cap.j2. Affirmantium fundamentum est in L. certum 6. §. penult . ff: de confessis, ubi dicitur minorem a confesi 'sione sua restituendum. Mihi magis placet, minorem non aliter restitui, quam si prius docuerit saltem ex praesumptionibus urgentibus confessione ex errore processisse, aut ex metu vel alio gravi respectu aut praecipitatia juvenili falsum dixisse , atque ita inteiligo text. in d. §. pe nuit. Ratio mihi videtur: quia minoribus non subvenitur ex eo präcise , quöd laesi sine (alias deberet eis subveniri,tametsi per legitimas probationes convicti vel ob casum fortuitum damnum acciperent) sed si contra justitiam laesi sint. L. verum 11. h. q.j}. de tJfyCiuoribus , non laeditur autem contra Justitiam, quiverunt, quod in conscientia tenebatur dicere , edixit. Deinde minorem adversus consessionem veritatis restituere, esset nihil aliud, quam ei dare mentiendi & litem, protelandi occasionem, quod utique rationi & aequitati no« correspondec. 1 TITU- G ( 2§s ) 0 s I T V L V S XUl De alienatione Judicii mutandi causa fadla* Summaria. j, l n tir causas restitutionis in integrum est alit- 5 . Rei litigiosa alienatio, etuia fer se nulla e ß f indiget hoc remedio. 4. Notabilia in hac mattria de Jure Canonico, natio judicii mutandi causd faiia- 2, Qua aäio.proftered competat, I Nter causas restitutionis in integrum dunt ad diversos fines, illa ad rem recu- etiam baecest: st adversarius rem, lu- perandam, ista ad obtinendum id, cju&dl per qua conveniri posset, ante acceptum actoris propter majores expensas & in-- judicium dolo malo alienärit in personam commoda interest,. ciim alio potentiori. potentioretn, vel qua: sit alterius seri, ut Adversario, vel in ali :no foro litigare, actori duriorem litem constitueret. Pro- Dixi autem constitutionem hujus titu- j pterea sicut iaf.&Cod. post Tic. Dein li procedere; siante,3W ciumacaptum integrum restitutione haec rubrica poni- 8c causa futuri judicii res alienata sit,- tur; ita etiam fecit Decretalium Com- nam si alienatio facta fit, postquam alie* pilator. Er merito ante initium proces- nans in lirem vocatus est, vel preces prin- sus judiciarii ponitur: quia, urdictum, cipi oblatae & alienanti cognitee sunt, ante acceptum judicium plerumque hx odutb, litighfa.CM litigicfis. actsoinfa- alienationes in fraudem fiunt, cüi fpeeia- ctum, vel vindicat io contra novum pof- lt Juris remedio occurri xquum fuit. feilerem neceß'aris-noneil, sed cum alie- Si igitur pro re alienata personalis actio nante perinde agi poterit, ac si alienatio competat, v. g; exempto, donato, loca- facta minime fuisset: talis enim alienatio * 0 , &c. tunc quia actioperlbnaliscontra rei litigiosa, ipso jure nulla est; & liqui- terti u m posselsorem, cum quo nihil con- dem emptor sciverit rem esse litigiosam , tractum est, non datur, Prartor aequitate carebitpretio,idquefiscoinferetur;fi ver« motus concessit actionem infaflumzon- ignorans deceptus fit, pretium integrum tra alienantem ad consequendum id,quod & infupertertiam partem ejus ab alienan- iba interest, rem alienatam non fuisse/. 1 ., te recipiet, l.fin. C. d. t. l '<*rpaßbnff. eod. Si realis fuerit actio rei De Jure Canon, in hoc tit. duo notabh 4 vindicatoria, liberum est actori, aneam lia proponuntur. Primum est, quod t tontra possessorem, vel contra alienan- etsi rescripta Justkiaenon extendantur ad te m, qui dolo desiit possidere , & ideo fi- personas in iis non comprehenlas, si tacti, oaej uris pro possessore habetur, in-- men adelusionemrefcriptiApollolicires, tent.w velit. /. un. Cod.ecd. Nihil quo- de qua movetur controversia i in extrane- que impediet, actionem realem contra um alienata sit, poterit Ii c extraneus possessbrem , & pe. fonalem in factum etiam virilius rescripti coram delegato ju- contra ai.enasltem instituere: quia ten- dsce in eo rescripto dato conveniri... ailtt- De Arbitris. 297 Alterum est, quod approbentur 'eges bibendum dicitur, ne emant, vel sibi cedi Civiles, quae prohibent alienas lites redi- laciant res litigiosas & causas saeculares , mif de qua redemptione etiam superius utlaicos actores in suum forui#Ecdesia- in titulo de Rrocifrararthtts aliquid dixi- sticum trahant. Vid. text.cap. i.& 2. mus) & maximeClericis sub censuris in- hoc tit. r i r v E v es xEM. De Arbitris. Sum m i. Arbiter quid fit ? 2 Quidfipiures frit Arbitri, 1 $ dissentiant, cujus judicio fletur ? j. Ex pluribus arbitris uno absente , an reliqui procederepdffnl ’ Differentia inter JusCa- nonicum ifi CiViU q., Super quibus peri pofft compromissum : is an /aper rebusE.ct.lefa Vei pupillorum ? f. Differentia inter Arbitrum is Arbitratorem ä. Que prohibeantur suscipere Arbitrium ? (s ibi 3 an judex ordinarius pofft effe arbiter Vel arbitrator i 1 J. Sententia Arbitri etiam iniquas modo non notorio) flare oportet: arbicratoris autem reduci potefl ad arbitrium boni Uri. Ab arbitro juris datur appellatio. Ic titulus in#, inscribitur de Rectp - * tis,cmi arbitrium receperunt inCod de Receptis arbitris,quare si in haemate ria dictum fuerit ff. vel Cod. eod. tit. in indice ad eas Rubricas critrecurrendum. Arbitri dicuntur ab arbitrando, seu aestimando: est enim arbiter vir bonus ad aliquod negotium aestimandum & terminandum electus. Horum ulus propter utilitatem inventus est: nam ita lites iaciiius expediuntur, si extra tribunal ordinarium per aliquot viros bonos,in quos partes compromittunt, quod eorum sententiae & arbitrioseu judteio stare velint, componantur. Si eligendi sint piures arbitri,expedit eos die in impari numero Engel, in Decket. Lib. I. A R. 1 A. S- Tempus petendi redulfionem probabiliter dt- coigittm flatuitur 9 Tefles (fi consessio coram arbitratore , an faciant feiern coram Judice reduSionis 1 10. A sententia reduBionis non datur Appellatio» it. Contravenientes flent enti.e reduÜ tonis committunt poenam compromjfjo adjettam. n. An petens reductionem incidat in eandem poenam ? rp. Redullioni an pofft renuntiari ? 1. jt. Quando finiatur compromissum ? tf. Qualiter agatur ex compromifflo ? 16 - lr.tr a quantum tempuspropter omissamflolu- tionem comittatur poena ? /7. An contraveniens uni capitulo committat totampoenam ? ut eb facilius majoritas votorum haberi postit. L. item fi unus 17. §. 6 . ff. hoc tit. quippe si in duos compromissum sit, frequenter sine exitu futura est, ob naturalem hominum ad dissentiendum facilitatem. Quod si piures arbitri electi indecer- ■ nenda aliqua quantitate pecuniaria discordent,ea lententia obtinebit,in quatn major pars convenerit, Si vero unus v. g. if. alter 10. tertius f. pronuntiet, praevalebit minima quantitas pronuntiata; cum enim minor fuma contineatur in majori, pronuntiantes majorem implicite etiam cenlentur in minorem consensisse cap. i. hoc tit. tn 6 . h. diem pro- P p ferre. 2-S r.ib. I. Tit. XLIII. ferre. 27, * It st t «it&l i fai; »ibti, -! ( f initu: Wki: lontr unior; kiip SWji ICtiftlK iant .rai* hs; -.ff. ocxS' illfw» Kl, Dini* rdtffli v:«M> Otiifluit * ps,W imttlffl 'triisih ffliitij* vel J«fc Tristi. tsiarfe idalifi' De Arbitris, »em rei non alienabilis, ejus executio fine decreto St ordinaria Ibiennitate juris fierr nonpoffic. Lanfranc. de Orian. Traft, de Arbit.se ft. ] . num. 4. Sed advertere oportet, complures esse differetias inter Aturum St Arbitrata rem , quas enumerat Panorm, m cap. Qttintavailis, 2 3. d.h.t. Illud praeterea advertendum est, quod si pm-.a sit compromisso adjecta, tuuc compromissum fiat P p 3 con- 1 Lib. I. Tit. XL1II. De Arbitris, J02 conditionatum > seu alternativum, ut censetur. LCelfus. 23. inpr.f.h. t. Alt*-- scii.stetur compromisso, vel solvatur ptr- tero autem : casu' modicum tempus&at- na, utrum condemnatus eleger, t; nisis«- bitrio boni viri commodum ad Iblven- na superaddita sit clausula, rato manen- dum conceditur 5 quod si praeterierit , tepaftol tunc enim ad panam & ad rem pcena quidem siatim peti potest,si tamen ipsam agi potest, ejusdemque clausulae debitor ante judicium acceptum solverit, vim & effectum habere juramentum » poexa liberabitur. /. quid tamer. 2i.§. ^tradit Panorm. in d. cap. per tuas ». t;. fin. ff.eod.tit. Lanfc.tnd.7. atvif.n.20. Sed intra quantum tempus committetur Quid autem r si arbitramentum ha-iy poena, si non detur id, quod Arbiter dari beat v. g. 4. capitula r & pars contrave- juslerit? Resp. esse distinguendum,utrum niatinuno, an committetur tota poena, certa dies sit solutioni adjecta r vel non? vel tantum pro rata, scii, quarta parte f Priori casu committetur poena, si cessante Hoc posterius aequitati conformius asse- legitimo impedimento intra diem prtesi- rimus, nisi aliter expresse conventum xumsolutio facta non sit. Si tamen etiam sit././ servus. 9. h. 1 .ff. Si quis cautioni - post terminum solutio ab altera parte ac- ktts &c. l.ß.proiuraton, 18-/. Rem reptata sit, petitioni pcenx renuntiatum ratam haberi’ FINIS PRIMI LIBRI. LIBER ‘i+w ^-(srxj LIBE R II. DECRETALIUM. T i T V L V S I. De Judiciis. S U M M A R 1 A. /. Quid fit judicium ’ 8- Ssfid f Mt assessores > fi quinam Judicet tot a. In Judicio tres sunt ptrson.t principales, Ju- habere possint ? dex, allor fi reus, p. Assessores non habent Jurisdiktionen, j, Agere prohibentur minorennes sne aulteritate io Auditores quidfint i tutorum M curatorum, fi filiifamiliasfine u Judicium aliudseculare,aliudEcclefiasticum, consensu parentum exceptis caufis beneficia - 12. Aliud ordinarium , aliud summarium : quod libus fi spiritualibus in certis caufis Ecdefiafticis feriandum : 4, Religiös agere nonpoffunt [me licentia Abba- item, in caufis miserabilium personarumfi tis: ni fi degant extra Monafierium. fimilibus f. Trxlatuspotefi agere fine consensu Capituli , ij. Quomodo in judicio summario procedatur t ni fi causas t Saldi ardua, 14 Judicium aliud criminale, aliud ciiile* i. Qui possunt e (se rei ? is. Ciiilc aliudpetitorum,aliudpossessorium. 7. Qui da n possunt esse rei, qui non possunt esse j $. Monitum utile fi Chriftianum de non lerne- alleres :re instituendis. B hoc titulo incipit hic Liber secundus Decretalium materias judiciales complectens , qualiter judicia instituenda,tractanda & sin’enda sint. Idcirco Compilator tit. d tssudicits in genere praemittit, ubi Interpretes de variis judiciorum divisionibus agunt; quos etiam, ut imitemur,aliquot ejusmodi divisiones a dignabimus. Prius tamen de personis judicialibus nonnulla prae* mittemus. Excusatus autem sim, si in hac practica materia processus judiciarii assumptam methodum certa ab incertis separandi non «que observavero, nam propter diversissimos judiciorum ityios & varias DD. interpretationes ( quibus quisque stylum curia: suae defendere nititur) res plurimum confusa est , ita ut vix aliquid certi statui possit. Dicam proinde, quae magis sunt fundamentalia & magis inter A A. recepta , reliqua usiis & practica forensis docebit. Judicium nihil est aliud,quam legitima controversis, qua: est inter actorem & reum,apud Judice disceptatio, & dijudicatio. Haec judicioru observatio necessario constituta fuit, ne quis proprii authori- tate , sed per Judicem injuriam divertat, suumque reposcat, & ita plurima mala & perturbationes in republica evitentur. Dixi, quod judicium sit disceptatio in- 304 Lib. II. Tit. I. ter actorem & reum apuct Judicem: tres sito Capitulo in judicio agere, & convt- enim i'unt perlon-e principales, ex qui- »iri, nisi arbitrio judicis causa esset valde 2 busjudicium coullituitur, videlicet ifu- ardua; unde generalem ponunt doctri. dex t Ador, & Rettw Judtx quis iit, nam, quod personae quaecunque legiti- & quod ejus nisi ,uai , iupra in 7 ! dc mam & universalem adminiflrationem Offi-io Ju ii is tractavimus, & infra habentes possint sine consensu alterius etiam tn tit, dejent. & rej»ditata aliqua addemus Z Ailor ab agendo dictus , esi is, qui actionem intendit, sive in judicio quid it parte adversa petit, & consequenter agere pro se ex jure compententi possunt omnes , qui non prohibentur. Prohibentur autem Minorennes sine authoritate tutorum vel curatorum ; Filiifamilias sine consensu parentum; & csteri,de quibus in ttt.Cod. Qui legitimam personam itandi t>i judicio habeant. De jure tamen Canonico in beneficialibus & spiritualibus causis, atque dependentibus ab iis , major 14. annis,& etiam siliitamihas sine consensu parentum ad agendum & defendendum admittuntur, c.fin.h. t. in 6. 4 Religiosi quoque sine licentia Abbatis agere non poliunt, nisi de ejusdem Abbatis licentia extraMonailerium degant: nam ex quo habent licentiam commorandi extra Monalterium ( e. g. in llu- diis aut Parochiis) per consequens cen« fentur habere licentiam faciendi ea, sine quibus ibi esse non poliunt, ait Speculator tn tit. de Ador. n. r. are. fi. lonaiut l8.§. '-jf. h. t. j De Praelato dubitatur , an sine consensu Capituli agere valeat? Resp. Communior elt lententia contra Glofl. in cap.. j.de Proc/trat. quhd,i»vs bona Capituli. & Praelati sint disstnera, live communia, dummodo Pndatus generat m (desuper admuu(trauon.em habeat, poliit irrequi- actionem inllituerc& excipere, Innoc. Fel. Barb. & communiter alsi in c. edoceri. 2 1. -^e rescripti .Facit, cap. tjuigenera- liter f. de Procurat in 6. l.fin.jj. Quod cujusque Untverfiratis nomine. /?i?«rare,ralionecujusconvenitur,ap- 6 pellatur, eftque is, contra quem in judicio agitur. Rei fieri omnes poliunt, ita tamen, ut quidam non propria, ftd aliena authoritate defendantur, cuiusmodi limt pupilli, minorennes , & usu rationis de- ihtuti. Item si contra Monalterium detur actio , non Conventus, sed Abbas 7 conveniendus erit. Innoc. in d. c*p. cdo- crrt nttm. jo. Imo lime nonnulli qui licet agere piohibeantur, tamen rei personam jure lullinent, ut sunt excommunicat! , cap. cum inter f. de Extept. quibus annumerantur deportati ex gen rali ratione, quod per excommunicationem aut deportationem adimatur quidem actio, quae ell juris civilis, non veri» defensio, quae eil jurisnaturalis; & deinde excommunicatio vel deportatio cederet in commodum excommunicato- rum vel deportatorum, econtra vero in damnum aliorum, quires suas ab iis petere non-possent. Praeter illas tres personas principales Judicem, Actorem, &Reum, alia; insuper adhibentur in judicio, ut id facilius & re ' ctius expediatur, nimirum Ajfeffotts, Auditores , Scriba & Piatoris. Aßcjfores sunt; qui judici assident) eum» De Judiciis, JOf' cumque suo consilio in judicando adjuvant, unde & Conflit#' ii dicuntur, l.pennis, ff. de Ofß-to affejs. & in L consiliarios. j.C. de Ajf s k Assessores habere pos- fimtjudex tam Ordinarius,quamDeiega- tus; qui ii propter luam iiisussicieiidam revera indigeat allessore , potest ilium assumere, & panes litigantes debebunt ilii sportulas,seu salarium proflare, quamvis delegatus ipse gratis justitiam administrare debeat, cap. flatuttttn.l i- §. aße i (forem. de Rescriptu in 6. Ordinarius autem, si velit habere astestarem, debet ipsi desuo dare salarium, side foro Ecclesiastico loquamur, ubi judex ipse , qui in ordinarium constitutus est, debet scire Canones cap. r > de Consanguinitate & affinitate, sed in foroseculari, in quo judex non tenetur scire leges, sed tantum habere experientiam de causis, l.certi juris. 17. C. h. r. non est improbabile, quod assessorem ex sumptibus litigantium habere possit, bylveft.vtrb,Judex §. 1if.Por- f tb asselsores nullam jurisdictionem habent, unde absente judice sine ejusdem commissione statuere nihil possunt,/, nunquam i$.C.dc Assessoribus, sed nec Judex ipsorum consilium necessario sequi tenetur, aliud est enim requirere alicu- jus consilium, aliud sequi consilium ; prius facit Judex , non posterius, arg. r. eum ohm. 7. de Arbitris. Speculator/» 'Jit. derequifitioneconfiliin. ic.& inTit. de fern. §,£.».}. 10 tAudireres, qui prassertim in curia Komana & apud Legatos Sedis Apostoli, ese usitati sunt, illi dicuntur, quibus vel tota causa, vel certus causae articulus examinandus cotnittitur, eo fine, ut post factum diligens examen reni omnem judici EtJcxi in Decxet LlB, II; exponant, ejasque decisioni relinquant, Hi Auditores habent quidem jurisdictionem Iu cognoscendo. ita ut partes ad audientiam citare, testes, & probationes admittere possint &c. in decidendo autem, seu sententiaedo jurisdictionem non habent, nili hoc ipsis specialiter a principali delegetur,Sylvest. verbo Auditor. Speculator Bal. in Tit, de Audit. De Scribis , qui alio nomine Notarii aatSecreta- rti; item d eVu> torib* •, qui vulgo Pedtl- //, Cursores , vel Execmores appellantur, dicemus, ciunde fide instrumentorum , citatione & exeeutione rei judicata: tractabimus. Modo ad judiciorum divisio, nem transeamus, ff »ditium imprimis aliud est Saculare curpraeest Laicus, vel etiam Clericus ratione patrimonii, territorii, alteri sis ve potestatis secularis, in quo cause inter Laicos & Laico* agitato deciduntur. Ali-j j ud Ecdtßafitcnr» , cui praeit Clericus potestate ab Ecclesia sibi facta , in quo causae Ecclesiasticae inter ipsos Clericos controverse dirimuntur , c. decernimus %. h.t. Rursum Judicium aliud est Ordina 12 . ritem , quando Judex cum ordinaria figura & strepitu judicii juxta proscriptum juris procedit. Aliud est Summarium, quando judex omissis ambagibus & ordinariis judiciorum solennicatibus summatim de causa cognoscit. Hoc. summarium judicium est necessarium i» causis electionum, provisionum, matrimonii, usurarum & similibus, ubi periculum aliquod in mora positum est, ve* luti est in electionibus & provisionibus» ne Ecclesse detrimentum patiantur desectu administratoris. In matrimoniis Qct «st Z06 Lib. n. Tit. IL est periculum incontinenti«,in usuris periculum damnificandi eos, quibus restitu- tio fieri debet. Ex eadem ratione inbe- ne constitutis tribunalibus summariter tractantur caus« pauperum, alimentorum, carceratorum, spolii , depositi, pupillorum, viduarum, mercedis, forensium seu peregrinorum , & rerum levis momenti. Suting. in Proceß» judicia- 1 jrioobserv. j. Proinde in enumeratis causis judex etiam tempore feriarum ob hominum necessitates indultarum cognoscet, & dilationes imputando, exceptiones & appellationes frustratorias repellendo, litem quantum poterit, faciet breviorem, Clemens. 2. h. t, (T Cltment . (tepe 2. de Perb.figntfi. Interim tamen probationes necessari«, defensiones, legitim« citationes. prsestatio juramenti calumnia; & malitia: etiam in processu summario omitti non debent. Vallenf. h.t. §.6. Quod si judicium multis litibus occupatum fuerit, & causa summariter tractanda incidat, qu« non possit ita velociter expediri , recte faciet judex, si quosdam de seis assessoribus ad illam causam terminandam Delegatos seu Commissarios constituerit. Suting. d. objet v. 1+ Prxtcr^yndicinm aliquando 1’umitur pro ipsa actione, qu« instituitur, & sic judicium aliud estO/«l«ale,aliud Civile. Criminale est, quando agitur de crimine ad vindictam publicam; Civile vero quando non agitur super crimine, sed super re aliqua aut jure debito,vel si quidem agatur super crimine» non tamen ad vindictam publicam , sed ad Interesse p- b-z- tum ,ita li injuriatus agat ad recompensationem damni vel ponam pecuniariam sibi applicandam > dicitur civiliter agere, §. IO. & ibi DD. Ittfift. de injuriis & maritus propter adulterium uxoris agens ad divortium lucrum dotis etiam civiliter agit c. tat. f.dtf Promcat. Judicium civile subdividitur, quodl/ aliud sit Petitorium , aliud Poßhßomm, Petitorium est, in quo de proprietate rei aut juris agamus; veto, ia quo omissa qiixstione proprietatis tantum litigatur, cui pro tempore sola rei possessio adjudicanda sit. Circa hate duo judicia infra tn Tit. de Causa pofefmtl & proprietatis plura dicentur. Antequam vero ad ulteriorem judidilj processum progrediamur, non possum non monere, caute & conscientiose, non temerarie & contra Christianam charita- tem actionem institui debere.atque illud vulgi proverbium bene observandum esse, quod tenuis transactio plerumque I prsstet pingui sententia; nam expertus quidam pro posterorumcautela rectissime scriptum reliquit, in causarum controversiis capitales inimicitias oriri, fieri amissionem expensarum, laborem animi exerceri , corpus quotidie defatigari . multa & inhonesta crimina inde consequi, bona & utilia opera postponi.&f«pe, qui credunt obtinere, Incumbere: & si obtine«, computatis laboribus & expensis, nihil acqiurere. T 1 TU- strd; iSifv «fetj i|,r '"lar M. '«im 'irp «B ihsjt otiis' iiife !tb a ufee i;»? ualiterff cfuaretn loco rei ßta detur fori ij. J£i io r talis pro re mobili an pojß insituibr competentia? loco, ubi resefl ? Mf? Nominando allerem non esitatur realis, ig. Heredität ispetitio ubi instituatur ?' allio. E Ationere/ petita sortitur forum is , actoris propria , vel laltem reali onere af- contraquem allio rcalis instituitur secta petitur & vindicatur, constituta eil» iniaco , ubi res, quat in ipecie Unquam. &itaquidem,ut etiamabsens ad euxulo- CUM De Foro competenti.' Z11 «um citari & vocari polsit, l. 2. & l.fin.C. Uh inrtm attio. idque propterea sic in, troductum est, quod in loco reisiut faciliores probationes tam circapossenTionem, quam proprietatem rei, & promptior in re ipsa executio haberi postit, jy Nihil veru relevat possessorem actione reali conventum, licet nominet suum auctorem, a quo rem emit: non enim ideo minus ipse se defendere debebit; ita tamen, ut postit authorem sive venditorem /uum laudare & ad se defendendum in causa evittionis citare,atque re evicta eundem ad interesse convenire. l.i.C. Ubi in rem aßt». Ubi & hoc speciale est, quod venditor teneatur emptorem defendere in eodem judicio, in quo ei Iis mota est, quamvis iple alterius tori sit. L venditor. 49 ff.deyudic.Szd ista de vero possessore accipienda sunt, qui loco domini habetur, atsiqnis tantum detineat rem alienam sicut incola, commodatarius, aut conductor ,&e. poterit judicium evitare, si dominum nommet,eiquelitem motam denuntiet. Gloss & Barth. m l. Officium, y.ffi. deRet vtnd.l. i.C. Ubi m rem attio. l g Porro quia text. in d. l.fie. generaliter loquitur, ideo communiter DD. inferunt , quod aliquis in loco reifit a conveniri possit,quicunque actio realis instituta sit, sive de rebus corporal ibus sive incorporalibus . live de hypotheca , possessione, aut proprietate Novet. 69. cap. 1. j7 De actione tamen , qus competit in rem mobilem,dub tantDD. aasemperin loco, ubi res deprehenditur, institui possit? Non est improbabilis distinctio Pa- aorm.»« eap. fi», boo ttt. num .45. an res «, loco permanere soleat, vel an transitoria sit,veluri si quis eutn meo equo per civitatem iter faciat? Illo casu affirmatur quaestio, arg. text. generalis in d. L fi». & l. legatur, j 8. f-fin, & l.ftd & fi fusi e peris f 2. §. ; .ff- de yudtc. Isto vero posteriori casa videtur neganda j quia non censetur res in loco,quae transtra arg. I.generali } 2- §- uxori. 2. fi- de Ufit & ufufrutt, legat, l.cjttafit um. 78* §./?*• & l.ftita. %6. ffi.de Legat, f.&arg. l.ha- f res absens. t§- §. Z.ffi. dejadic. Interim tamen res mobilis etiam transitoria poterit in loco, perquem transit, sequestrari , seu ( ut consueto vocabulo utamur) arrestari, nisi possessor idonee caverit de judicio listi, & de re, ubi opus fuerit,exhibenda (öafjöer arrestatuz dest ordentlichen Rechten seyn wolle in loco alias competenti. Verba Besold! in Jbesaur. pratt. v. Arrest/ verf. solvitur arreßum ) vel nisi possessor immobilium fuerit, cu- jusmodi possessores alias a satisdatione re- . levantur. I. sciendum, l s.ff. Qui (atisd. cog. Panorm,^. I. »um. 44, Bald. in l.fin. C. Übt in remattio. Hereditatis petitio, cum etiam in remis sit actio l.fed & fi a y. §. petitio. 1%. jf.de Hered. petit, ibi institui potest, ubi bona haereditaria sita sunt, maxime si interdicto ieu pro immissione in possessionem agatur. Quod si bona ha* redicaria in diversis locis sita sint, & tota hsreditas petatur; in domicilio ejus,qui convenitur, vel si nemo possideat, ubi majospars hsereditatis sita est, agendum erit. Text. Gloss. & Castr. in l. «». C. Ubi de hereditate agt opart. Wcfenb. /» Parat, de Petit . hareditatit num. A. itt fi». §. III. \ 3*2 Lib. II. Tit. II. $. IU. De Foro Contractus. Sumi Xf. In loto , ubi aliquis contraxit, $elfisoluturum promi fit, conbcniri potcfl. 10. Fallit in ex aäionc dotis. 11. In legatis, ll. Ineo, qui contraxit ut iiator, quod tome» certis modis limitatur. Ontractus quilibet, vel etiam quasi Contractus fac it forum competens in loco, in quo initus est. e. fin. koc tu. I. bares absens. 19. $. l .ffi.de ^udic. Item si quisin aliquo loco non quidem contraxerit , sed ibidem se soluturum promiserit, recte quoque eo loci convenietur.^. /. i H fin, cum L feq, i.ffi. De eo , quod certe loco. Quia unusquisque intelligitur in eo contraxisse loco, in quem, ut solveret, ft obligavit. I. contraxisse 21. ff. de O. & A. I. quaro. IOO. ff. de Solstt. 20 Verum haec assertio patitur suas exceptiones. Nam I. Dos soluto matrimonio non in loco,ubi pacta dotalia confecta sunt, sed in domicilio mariti exigitur. /. exigere 6 f .ffi. dejsuatc. 21 II. Legati, qui ad eum locum, ubi aliquando contraxerunt, mittuntur, ibi durante luo officio respondere super contra- ctunon coguntur, led habent exceptionem revocandi domum , ne ab officio Ie gationis abstrahantur: nisi tamen durante legatione Contraxerint; ne detur ipsis potestas alienas res domum auferendi. L 2 . §• 5 .& /eqq.l. no» alias. 24. ej- (pq.ffi. de jtrtdic. Alii vero, qui ex .aula judicandi,testimonium ferendi, appellationis aut alia necessaria causaRomam venissent, vel ibi transitum fecissent , non poterant quidem ibidem ratione commu - .■»is fratria supet aliis negotiis conveniri: Atii. jj. Contrahens non sortitur forum , ni fi in loto contradusrepcriatur. Excipiuntur tamen certi casus- i4, Quit fit r.ttorrun»§. co-.cumcs* ts-f t-O' -it in 6. id ibifingularis nofirainterpretatio si tamen ibidem etiam antea contraxissent , in hac actione ex contractu relgqji- dere tenebantur. 4 . 1 . 2. §. $. & 4. • 111 . Excipitur, qui tanquam advena^ gfi viator in aliquo loco contraxit , mox inde recessurus, absque eo,quod ibi pergulam, tabernam, aut armarium pro distrahendis mercibus habuerit :quia durtfi fimum est, inquit 1. C. in /. h. 2. ffi.de jfudic.quot locis quis navigans vel iter faciens delatusefi , tot locis (e defendi, fortassis lie a suscepto itinere & negotio cum suo damno impediatur. Sed istud Juris-Conf. relponlum statuens exceptionem a communibus legibus , qua? sine distinctione forum in loco centralius assignant , L 2. h. 4. d. i. r 9. §. I. /. argenta • rium. f+deyudic.c. fin. hoc tit. limitant DD. I. Si quis cum viatore contraxerit ignoranseum vitatorem este, arg.» contrarie tn d.. I. ]$. §. %, ibi quem scit inde confeftim pr ofellarum. ignoranti, enim imputari non potest quöd cumesof- tore contraxerit- II. Siquis eä intentione ad locum aliquem Ie contulit, ut ibi contraherer. d. H. 2. verf. at fi quis ab eo. III. Id quod JC. de viatore dicit,obtinet in iis» qua? ex intervallo 8 c in consequentiam^ contractüi.veniunt , atque indaginem al- tiorem requirunt, veluti si de evictione,, quanti minoris, redhibitoria de dolo vel simili actione agatur. At vero si de iis agatur De Fera commetem?. ZrZ agatur, quae in ip r Q contractu moxim- pknda luiit, ut ii accepto pretio equum tradere noiit, recte ibidem per Judicem Joci contractus compelletur, nerem alienam auftrat. Barth,& Bald./* d. I. bures, 15. §. 2,Panorm. i» capfin.r.nm.t$.boc tit. IV. Si viator homo vagus vel de fuga aut mutatione domicilij sulpectus sit, contra eum in ;Uo loco, ubi coRtraxit, procedetur, etiam per viam arrefii,ut vel ibidem respondeat, vel idonee caveat de judicio fifii coram suo competentejudke, ti alium habeat,/, j. §./edfi.6.f.u'Jsu- dic. GlolT. «v d.l. ktrtj.iy. §.j;roi*de.v^ Domicilium. V. Si is, qui tanquam viator contraxit, ex postfactoiterum ad locum contractus convertatur,ibidemque moram trahat, puto eundem in eo loco recte conveniri, quia tunc, non amplihs est viator, nec a suscepto itinere impeditur ; aliunde aurem regula est generalis , quod aliquis in loco contractus conveniri valeat. . 23 IV. In loco contractus quis non aliter conveniri potest,quam li ibidem repectatur, licut latis, declaratum est per jus Canon. inettp. Romana, 1 . §. contrahentes, hat. tit. i» 6. Interim etiam hodie nonnulli casus enumerantur, in quihus absens ad locum contractus citari possit. I. Si quis administratione in aliquo loco gessit,in eo ad reddendas rationes conveniri, & etiam absens vocari potest. l.\. er ibi DD. C. Ubi dc rat. agi oportet. II, Si contrahens se omnino submiferir judicio loci contractus,vel destinatae solutionis, re- nunciando simul foro proprij domicilij, quam tamen renuntiationem expresse reqniritCovar. pp. qq. cap. jc. n. 6. neque ex eo solo induci ait, quod aliquis Lngee In Decket- Lib. L promiserit se responsarum in loco contractus, nili alia verba addiderit, ex quibus appareat, quod etiam in calu absentis se obligare voluerit adeomparendum in cddem loco. III. Si quis promiserit solvere pecuniam non tantum in certe loco, sed etiam in certo tempore, v.g. Lincij in nundinis Paichalibus, poterit ibidem conveniri,& etiam absens eo vocari.Cov, d. tap. mc.num.6. verf.dtcimo tertio. IV, ex tex. d. ^contrahentes. Panorm.Barth, Covar.cr, LL. & alij communiter c< n- 2 4 > eludunt, quod: absens quidem ad locum contractus invitus tracti non possit, nisi tamen comparuerit citatus,& ibidem vel alibi bona habuerit, operabitur citatio hunc essectum , ut actor possit mitti in possessionem bonorum ex primo decreto» & quidem , si b&na in Joco contractus sim,a judice ipsius loci contractus, fi vero sita sint alibi» a judice loci, ubi sita sunt. Verum haec interpretatio, quamvis ver- hhd.^.contrahentes. apprime cprrespoit- deat,non tamen videtur intentioni Legislatoris latis convenire : quomodo enim Pontifex ia prive, d. §. dicit contrahentes absentes non posse invitos vocari ad locum contractus,ita ut secundum Panor. d. c. fin. n ,; 6. nec directe, nec indirecte possint cogi ad comparandum, & nihilominus lubjungat, quod si citati ccmpa- rere contemnant, missio in bona iplorurrt sieri possit. Sane mißio in bona est poena . contumaciae, ut aliquis taedio poslessio- nis emotus comparem, eap. contingit. 9- ir. pr. de Dolo & contum , Sed quomodo contumax est, qui comparere nom tenetur ? vel quomodo contemnit comparere , qui legitime evocari non potuit f cuna utatur iure suo. /. nuüut videat tur, s& ii. Ttc. n. ■tur, ff.st.dePAJ.y.fs. de studia quo- explicandum effedc tllo casus, inqtroali- sstodo non cogitur indirecte ad comps- quis a judice loci contraehts legitime ct- rendum, cujus bona possidentur ?Quare tari potuit, &compa*rere tenebatur,quod xltm non mtenttg verbis t sed verb* in- sit in casibus paulo ante enumeratis-Item tentioni deservire debeant, c. secundo* si qu:ssemel in loco Contractus coropa- 41. de A peil. & scire leges non fit verba ruerit, ibique citatus vel insuper litent Callere , sed vim ac potestatem. I. scire contestatus suerit, postea verbinde recef- leget. 17.st. de LL.lAto (salvo meliori serit volens in loco domiciUj copiam fui judicio ) existimo textum in d.). contra- facere, arg. cap.fi». De eo, qui mittttur heute s. quoad aliam partem, ubi loqui- in post. & l. ubi acceptum $0. st. de tur de mistione in postestonem bonorum , studic. . ' De Foro Delicti. SUMMA 11 1 A. ex delicio detur forum ? 26 . Testis falsus punitur d Judice, ceram qao deponit. 2p Reus deltfli capitur, tibi reperitur. jg. Ticrcmißionc rei ad lacum de liti i. 2f Studios an remittendi ? jo.friiilegia nostra Lhubersttatis. 31. Qualem exeeutionem habeant deademia t 5* Sststd juris, st dehthem fit in constnio cone- 1 a s ^ dehtlo ii ve parvo, live magno qui- JC-a libet sortitur soru in eo loco, in quo deliquit: tum ut purgetur scandalum,& alij exemplo pxnar.^ simili delicto, arceantur: tum ut vindicta tribuatur loco,qui per delictum ostentus & injuria affectus est j tum denique, quod in re praffenti facilior cognitio haberi possit. L 1. est ibi DD.& auth. qua in provincia. C. tibi de crimin.agieport. I.capitalium. 28. §• fa- X6mcfas.1g.ff. de Poenis. Hinc quoque statutum est, ut Judici testem coram se falsum deponentem punire licear, quamvis de extero alienas sit jurisdictionis. /. nullum 14. c. de Testib. l.pen. C. de Probat. Imo cum Keipublicse interiit, ne delicta maneant impunita, non tantum in loco deliiti, sed etiam ubicunque delin- mistutn ? jj. Forum deliäi etiam obtinet in Ecclesiasticis, jj.. Clericus delinquens in monasterio punitur tth Episcopo. jp. Locus deliBi non dat fortem fanit enti ale, j4. Peregrini an obligentur legibus loci, ubi rc- periuntur , Itl Legibus domesticis ? gj, Absens a loco dehtiijd quo, $ qualiter citari postfi? quens reperitur, ibi capi & puniri potest. d. l.ieibi : vel abi reptriuniur. C, Elbi de cnmin. agi oport. Verum quia ex iupradictis rationibus28 videtur congruentius, ut reus gravis criminis" in loco, ubi id commisit, puniatur, ideo jure constitutum est,ut reus alibi degens aut captu:, ad requisitionem Judicis Joci delicti, ad eundem locum remittatur. l.fi ctii p.stfin, st. de Accusat. I. solent. 7. st. de Custod. &exhtb. reor.Nov. I )4. cap.f. Sed ut hxc remisto detur * quinque conditiones requirunt DD, l' Ut remissio petatur a Judice per litteras requifit orias. II. Ut delictum sit grave & enorme. III. Utliteris inseratur quxdam summaria criminis probatio. IV. Utres adhuc sit integra, nec a Judice capiente tractari De Fbso cöm petenti» irapSfari' caepui-V-Demque ut utergee Judex tam requirens, quam requiliuis sint sub eodem Principe, a quo requi'srius -cogi possit. Late Covar. pp. qq-c. li. num. f.&feqq, Kx quopostremo tequisitc*- lud notandum eil, quod iicetohm,;quao- do omnes ditiones & provincia; erant sub uno Principe&. Imperatore , frequentes suerint remistiones, hodie tamen mdJto- rum locorum consuetudine ab hoc Jure remissionis receslum sir,e 6 quod diiliacttS' jam principatibus, quilibet Dominus suam jurisdictionem omni meliori modo manutenere, & ampliare conetunQuan- doque tamen etiam hodie in Germania & aliis locis , in delictis atrocioribus pro exemplo aliorum sic remissio preearia,sub antigrapbo sive literis reverjalibus . flUjf eittünRevers/oduGegen-Beküudttuß/ quod haec retmstio non sit praejudicatura jurisdictioni remittentis, atque Judex requirens in simili idem facturus sit. Gail., Lib. i. de Pace pubi. cap, 1 6. num. J, & Jeqq. Cujus, autem expensis fiat, remissio, vid. Covar. d.l. tntm.it»- 2:p: DeStudiosis hic iterum egregia movetur disputatio, utrum, si alibi delinquant, & in loco studiorum reperiancur, ad locum delicti remittendi sint? vel contra.ss in loco delicti capti autarrestati sint, Academiae ad ejus instantiam transmitti debeant ? fy. tantum abeste, ut studiosus ad locum delicti remittendus sit , quod vix Doctorum aliquis asseruerit , ut etiam, in ipso loco delicti captum ad Magistmum. Academicum remittendum esse , argumenta fatis urgentia convocent; partim ex text.fiiped. auth. habita C. Ne filius pro patre, ubi prohibetur , ne Studiosi propter cujuumque provincia delicium, sdfbi damnum Mtisnmr, sedinomnibus, negöfüsMagistrat'um Academicum Judicem habeant; partim exemplo militum,. tzui alibi delihqucntcs ad suum Judicem remittuntur, /. de militibus..^, ff. d: Cu- fiod,& exhib.nor. nisi desertores militiae sint./. desertorem, %.st.deRe mtlit. Got- Xob. tnd. 1 . Iit. C. Frid. Martini in 'Iheo- rem. jurisd. d$Eorocemp. lief 2$. Faci- ciont ea, quae tradit Covar. d. cap. 11, num. s, Qpidquid sit in puncto juris; sane m Germania quasdam Academias hoc jus petendi remissionem habere per exprsssum privilegium ( quo fortassis jus commune declaratum est ) testatur Hunnius in Comment, ad eaxd. auth. habita. c*p. 2. ejus fi.*}.,in fin. Cum autem }©i nostra Universitas Sasisburgenfis ejus- deinq; Studiosi, & promoti Magistri sive Doctores ex Bulla Urbani VIII. & diplomate Fetdinandi II.. amplissima habeant' communicationem eum omnibus & singulis aliarum cjunrumcuxej; sic ad t miarum Italia, Gallia, Germania, ac aliorum st udiorum generalium Universitatum.» privilegiis, exemptionibus , libertatibus, immunitatibus & induitis , non fi* lum odeorum instar , sed paiiformiter di aeque principaliter,, perinde ac fi ili* Universitas huic diilliusRe£lori,DoUori- bus, Scholar ibusdt personis in ea promoti f nominatim comesta forent dic. idcirco ex; tam amplis privilegij verbis vix relinquitur dubio locusjquin etiam in proposito eadem nostra Universitas aliarum indultum, & jus participet,cum privilegiaStu— diosorum admodum favorabilia, adeoq;; late interpretanda, Fridericus Imperat, i» d. auth. hobita eleganter declarant, R r z. Sei Zl Clerici in minoribus, item & conjugati eo- rumque uxores an fj quando gaudeant pri— priVilegio for ii 43 - §uis fit Judex, fide ipsofiatu Clericaltductitetur ? 'familia Clericorum, dn habeat fori prillegium ? In causa eViS tonis Clericus defendit fum emptomn coram Laico,. 46, Clerici qualiter tefiitmniptm dicant. in.can- fis.Latccrum i. 4p. Clericus gf Laicuscorrei nbi judicenjutrl 4g. Clericus delinquens an aliquandopojfit capi, per Laicum l 49, jin priVilegio, consuetudine, Vel proscriptione Laici acquirant jus i» Clericos i. /«i In aVocalioue causarum d judice incompt *• tente majus jus kxbet.EccUfia, qtedm alij! J 8 Tj demptionem Clericorum ä jurisdi- dinis Ecclesiastici isdultum, Gerici eti— JU-ctiene Laicorum nemo est, qui ig- am cum juraraanto, ac in causa quoque. noret, eamquej#rr divino sic ordinatam mero temporali eidem renunciare. nca. esse Pontifex & Patres ( quorum utique, possunt. Adcoque tametsi consentiant, est de jure divino cognoscere) in Concil., coram Judice Laico litigare nihilominus Later. cap.nimis.^o.deJurejur.SiQon- prcceslus inde secutus nullus erit, & i# eil. Tridenr. fejf 2 f. de Reform,, e. 20 .. causa »ruminali benefic um, in ctvili to- Bonisac.VlIl.r» cat-quanquum 4.deCenf. tum id, quodeis adjudicatum suerit , a- in 6,. aperte pronuneiärunt j quosjsequi- mittent, vel alias panas lutnt, cap.fi di- mur cum Rl arrha de Juris d, p. 2 . tap. 6. ligent i, 12.bcc tit. ht Jud.ccs fabulares,, non curantes, qua; in contrarium asserun- qui Clericos in,casibus non permissis ad. tur ä Covar. pp-qq. cap. . 31 . & aliis DI}., suum forum- trahunt, excommunicatio- ibidem ce. nem incurrunt, edp. 2 . h. t. in 6. c. 4 . de Igitur perfcHdEcclefiifi ico cotmi nullo Jmntun. lacies, in 6. Bulla C oenae. Cfi. alio judice , quam Ecclesiastico conve- ifi Sed ciim haec materia multas invol- niripossunt, quod beneficium, cum non var difficultates, ideo principales earum ü t,personale, sed pro hooore totius or- per singulas quaestiones breviter solvent 9 :. Quaer,. Ve Fero competenti. z iA SilO, Quarr. I. Utram ex causis fupradictis, Mit, videi. Jvntuilit, Refita , Contraüu & i^,,. Deiscit etiam Clerici forum sortiantur ? Affirmative ap. pefialifii. 14. &~e, 1(4,5 fi*. Itet ttt. s*p. 1. de trivii. in 6 . Ita tamen, ut ex ejusmodi causis ad forum _^ seculare non transferantur, sed coram Ecclesiastico illius bei, ubi contraxerunt, 4°deltquerunt, &c. Icil. Archidiacono, VU cario, vel Episcopo conveniantur. Cov. Prall. qq. cap. II. nttm.f. Et quamvis in aci i ttt e redi y adeoque ratione rei fit* velint aliqui Clericum coram Judice Lai- & co conveniri posse ; idque consuetudine servari testentur GaiL I. Obf. Myns. >>>■«»' Cent. 1. Obs. 22. nihilominus opinionem contrariam juri magis conformem jf credimus, cum bona Clericorum participent eorum privilegium, arg. cap. ß ■ja: Clericus. s. ubi Pan. nam. z. hoc tit. '* l Martha de furi id. p. 4. c. 1 2 f. ^ 41 Qusr. II. An saltem Clericus actor v s ' contra Laicum coram judice sieculari li - rigare debeat ? Quod affirmamus , nisi causa fit Sacrilegij veri vel prxsumpti, aut alia mixti fori, de quibus infra di. ‘ ^ cemus: vel nisi consuetudo iit in contra- itiil- rium d. l.fi Clericus, p. & c. cum ßt 8- h. t. Expense tamen contra temere iiti- «tiiifr gantem Clericum de rigore jutis coram [atntd Ecclesiastico Judice petendse sunt. Mar- nf.Ji*' tha p. 4. c. 1 3 d. num. 10. Quter. III. Utrum Clericus etiam in iinrii 1 minoribus constitutus gaudeat fori pri- utjis'' vilegio ? jy. Affirmativa, si unam ex 4. 5, i. 4 " conditionibus habeat : videi. I. quod cenat'heneficium Ecclesiasticum saltem mo^ itasiawf dicumobtineat. Velli.quod habitum Jeseäiö & tonsuram deserens alicui Ecclesiae de i r M mandato Episcopali inserviat. Vel III. Q*' quod clericaliter incedens in aliquo Seminario de licentia Episcopi degat. Vet IV. quod in habitu 6j tonsura incedens- in aliqua Schola vel Universitate de licentia Episcopi versetur. Trid. fijfi 23 .de AV/lr^.ö'.quamvis ia hoc posteriori casu Clericus coram Rectore, si is'Clericus-. sit, sin minus, coram aliis Professoribus Clericis suum forum habere soleat. Vid.. Panorm, in eap.ß diligenti, tx.num. s2. Ö* feqc]. hac tit. Circa Clericos conjuga*? tos exstat constituto Bonifacij VIII. iu cap.Hn, deCler. Conjug. in 6. quod tunc habeant privilegium/ir/, si contfaxennt cum unica (fi virgine , ac tonsuram, & habitum Clericalem deserant. Cui constitutioni addidit Concil. Trid. d, cap. 6 . quod insuper debeant esse ab Episcopo deputati ad alicujus Ecclesise ministerium, Uxores quoque talium Clericorum participare forum eorundem probabilius est arg.l.fin. C. de Incol. I. famini 8. jf. deScuator.l. 2. $.1. C. de Epifi. (fi Cler. I. cum quedam puella. 19. jf. de fu-, risi. Qpxr. IV. Quis sit Judex competens, ^ si de ipso statu clericali dubitetur, si delinquens se Clericum esse prsetendat ? H. Si captus ante capturam communiter ut Clericus incedere solitus fuerit > incunctanter [udici Ecclesiastico restituendus erit, eo quod talis prcdiimatur, qualis invenitur. Quod si vero antecedentes semper consueverit üt Laicus incedere^ sed immediate ante capturam incesserit clericaliter, 8c multo magis, si necdum in habitu Clericali repertus sit, talis propter praesumptionem fraudis 11011 priris restituetur, quam ii Judici Eccieiiastico de statu Clericali fidem fecerit. Intere* autem Z2S Lib. II. autem praeter solam detentionem omnis ulterior processus Laici Judicis conquiescet, & decisio hujus-quatstionis ad Ecclesiasticum pertinebit, CAp.fisfudex. 12. de Settt. excem. ix 6. #•4 Quaer.V. An etiamfamiliaClericorum sequatur forumEcclesrsticuru ? Conveniunt DD. I. Quod servi proprie dicti sive ■mancipia sint de foro Ecclesiastico. c.Ec- *lefi*rum serves. 6 3. ubi Glois. 12- L- II. Quod famuli ior.duBicij, qui dietinr vel modico tempore serviunt, non eximantur a judiciosieculari. Barb .iucAp.x. leve tit. n. 10. 111 . Quod familia Episcopi xompetat forum Ecclesiasticum, pleriqj DD. notarunt, i n c»p.fin. deOfjic.Arctoi* «swc.Panorm. ind.c. 2.timv. 6 . Sed in IV. dissentiunt , an famuli privatorum Clericorum,qui ad tempus incertum, vel certe ad longius tempus conducuntur,aut gratis serviunt, fori Clericalis privilegio gaudeant ? Affirmativam putamus injure probabiliter defendi poste cum Mar- xhadejfurisd. p. 4. eap. III. Quod si ex consuetudine contrarium observetur, & familia Clericorum conveniatur coram Judice seculari, non licebit tamen Judici vel ejus ministris per vim invadere domum Clerici, (in quam jurisdictionem nonhabet) & inde famulum delinquentem extrahere sine licentia Clerici, vel Judicis Ecclesiastici. Laym. mlbeoLmor. iib.4..lrati. y.cap^.Kttm.lC. -drg. $.fid & lex. 8- hjiitut.de hjur. 4 j Quarr. VI. Utrbm incau&eviBiemii teneatur Clericus suum emptorem Lai- ciun coram Judice sieculari defendere, juxta l.vt Kditcr.ty.f.defisn diciis ? Affirmamus, quod Clericus tali casu non sit atusprincipalis, sed rei defensor. Covar. Tit. Ii TtaB. qq. cap. 8. num. 2- Gail. I. 0 , num. 7. Quaer. VII. An Clericus ä Judice Lai-46 co vocari possit ad testimonium dicendum ? se. Negative, quia testis aliens jurisdictionis k propriojudice ad testimonium dicendum adigi debet. Proinde, si Clericus necessarius fit pro teste, tunc ad requisitionem Judicis saecularis,vel a suo Ordinario exanimandus est, e jusque de- positiones clausa; transmittendae,vei cum licentia iui Ordinärst etiam in saeculari tribunali deponet. Gail. l.O. ico. *.i6. FaJfum amem deponens coramjudice ia> culari, ab eodem puniri, non poterit, sed ab Ecclesiastico Martha d. r>. 4. s. 12 §. Qu*r. Visi. Clericus & Laicus correi# in causa civili, vel ejusdem criminis socij coram quo Judice conveniri debeant? Resp* I. Circa correos in causa civili este distinguendum, an res in obligationem deducta sit dividua, ita ut quilibet ex correis pr« rmrn conveniri possit, cu« jusmodi obligationes regulariter sunt, quat in danda quantitate consistunt t vel an sit mdivtduA, ut si factum promissum sit, v.g. ardisicare domum, aut traditio certL speciei, v. g. equi, fundi &c. Priori casu cujusque correi proprius Judex est adeundus: posteriori autem Clericus trabet fecum Laicum ad Judicem Ecclesiasticum, tanquam dignioremManlia d. p. 4. C 4 p . 1 j 8. Resp. II. Quamvis multi DD. sentiant Clericum & Laicum socios criminis ab eodem judice , & quidem Ecclesiastico, tanquam digniore , judicari debere. Arg. l.ntiRi. 70 . C. de fisudu. Verum, quia hodierna consuetudine rara aut nunquam fere in gravibus delictis etiam t)c Foro competent?; 3 £T ^ I «lasst mAti/or;',Ecclesia procedit contra Reip. Rosse acquiri privilegio Pontisi- Laicos, ideo praxi conformius est, uc cis saltem quoad certas personas»vel catt- ili Clericus ad Ecclesiasticum, Laicus ad ire- sis. Card. in c. perpendimus. 23. de Sen- cularem Judicem mittatur, teile Me- tent.excommunic. inj. oppos. apxdCo- ,1: ® • noch. de Arbitrar, ens. 37 5. ». 12 . Co- Aar. pp. qq. eap. 31. ».4. non autem con- var. Prati. qq. c. 3 4. w. r. suetudine,vel praescriptione etiam imme- Fsoitdi Qusr. IX* An Clericus dimisso habi- moriali, arg. cap.eaufam. 7. de Prascr. tu delinquens possit a Judice Laico pu-' nisi in casibus,in quibus valde dubium & niri,vel falcem apprehendi, & suo Judici controversum est, an soli Judici Ecclesia« i 5r -r tradi, ü in flagranti crimine, etiam reten- ilico jurisdictio competatis» de interpre- tts to habitu, deprehensus, & de fuga fu- satione. 37./I de LL. Quid vero efficere 1 spectus sit’ possit consuetudo circa excommunica- Resp. Oericufn dimittentem habitum tionem latam in Judices saeculares usor~ rrct «on amittere privilegium clericale, nisi pantes jurisdictionem in Ecclesiasticos, (i;«» tertio ab Epilcopo monitus non resipue- alibi tradidimus. Quamvis autem ali— rit. c. in audientia, r/. cap. contingit, qs. quando censora ipso jure illata consoetu- i-fflif de Sent. excommm.e. fin.de Vita & ho- dine recepta non sit » in teri m non ob« r;:! : . ueft.Oer. Interim tamen si Clericus in stante tali consuetudine , poterit Judex •IBS flagranti & gravi crimine deprehensos, Ecclesiasticus Judicem Laicum contra Jus viiu & de fuga soipectus sit, vel ab ulteriori detinentem Clericum per sententiam exiit «i? delicto aliter compesci non possit, non est communicare, cap. 2. h. tit. in 6. quia tu,. improbabile , quod a Judice Laico capi consuetudine non potest tolli Ecclesiae xi;&: & ad proprium Judicem perduci possit, jus ferendi censuras, pro necessaria suae Üßk dummodo major violentia nonadhihea- immunitatis & jurisdictionis defensione, ri.-;'." tur , quam Clerici resistentia requirat, ac alienorum excessuum correctionem. Upl Abb. in t. citrn non ab homine aq. de^fn- Quare in avocatione causarum a Judice fO dic.n.T2.&in c. ut de Sent. incompetente majus jus habet Ecclesia, i&fr excom. Laym. Libs. traü. $, c. 4. n. 6. quamalij Judices: illa enim resistentem z Iah- Sylv.V. Excom. 6. n. 14, Judicem saecularem censuris compescere ittiffiffl 4? Quxr.X. An privilegio, consuetudi- porest- d.c. 2, isti varo per appellationem ibIcciA ne, vel praescriptione Laicis jurisdictio in tantum ad superiorem sibi consulere de- > facili Clericos acquiri possit ? bent, ut superius dictum. iD&fc i ais: :ssi Ecc.r-- judicari- tritt t* biti ib v til §. VI- De Reo Praevento. - SUMMARIA. fs. Quid & entofupleXstpr.stent io ? poffit insudatesxeulari praticniril ji. Präsent io inducitur exjeia citatione, ß certa sf Singularis nostra dtftinllio in causa civili requifita concurrant, inter actionem realem (fi personalen;. An Clericus de rebus gefiit ante Clericatum //. Quidjuris,fi Clericus fit hara Laie i'i S1 Rens I zrr Lii>. n. Tk ii. j TTl Eus prtvtniri dicitur, quando juris- nerit.SoIum autem decfetum citatorium dictio in eum ita ab uno Judice prae- a judice emanarunt, antequam exscmig. occupatur , ut alteri in eadem causa am- ni mandatum sit, licet in delegatoperpe- pliüs non competat. Est autem pmveritio tuet jurisdictionem, ut tanquam re non alia, qua utimur in causis mixti fori & amplius integri morte delegantisnon re- illis, quarum cognitio diversis judicibus vocetur. bha.tnc.gratum.zo. dt Ojf.de- eoncurrenttr competit» ita ut judex prt- leg. non tamen sufficit ad praeventioncm. ventus se amplius intromittere non pof- Martha. de jutisd. j>.z. cap. j. »um. 14. sit: & alia, qua reus uni judicio eatenus Quodfi diversi judices in citando concur» adstringitur, ut licet ex postfacto forum rant, qui prior tempore, potior est jure, mutet, nihilominus causam in priori foro juxta 4.y«r. i» <5. ita üt licet alias & judicio carptam ad finem perducere co- realis citatio concurrentis cum verbali gatur-v.g,CivisSalisburgensishicSalis- fortior sit, & praevaleat: debeat tamen burgi conventus, litem prosequi debe- cedere verbalius, pratcessit & actu exe. bit, licet durante lite domicilium trans- curioni mandata est: quia per eam prae. £ er3X.c.propofHisti.iy.koctit,l.cumcjut - venta est jurisdictio, & consequenter al- dam puella. l?.jf, de farisd. I. ubi acce - teri judici non amplius competit jus rea* ptum.^Q.ff. dejfudic. ^2 Inducitur prteventio ex communi & liter citandi. Marth. d. r.q. Anxia difficultas est, an Clericus in,. _ r. _ ..-.-r __ ** recepta DD. sententia per solam citatio- causa criminali vel civili circa res ante * nem.Text. &G1./W. c.propofutsir. & l. clericatum gestas in foro seculari ut Lai- siejuispoßeaquam.j.jf.dc^udic. Etfuf- cus praeveniri possit, ibidem que deinde sicit una citatio feil. prima, quamvis non etiam, ut Clericus respondere teneatur? fuerit peremptoria. Requiritur tamen Satis quidem conveniunt DD. quod si I, ut citatio fiat ad instantiam parris, & res adhucsic integra, non debeat Clericus authoritatejudicis: non enim fat est, fi super rebusin statu laicali gestis coratti pars parti extrajudicialitct litem denun- alio, quam Ecclesiastico judice conveniri, riet, vel judex proprio motu partem vo- Sed si Clericus de facto ante statum cleri- caverit nisi in jugicio inquisitionis, ubi calem assumptum in foro seculari prt- ex ojficio proceditur. Panorm. in d.c . ventus üt, diverse sunt DD. opiniones, propofuißi. quas refert Panorm. in c. i. de Oblig. «d II. Ut citatio sic valida , non facta ä ratioc.nonord.n. 4. judice incomnetente. L pin. C. Ne de s,-. I. Clericum proventum in foro fatu defunftor.vd ad diem feriatum, 8tc. secuisti super crimine ante clericatum Convalescit tamen citatio invalida per commisso non tantum in persona puniti comparitionem citati & perseverantiam non posse,quod plerique fatentur, sed nec in judicio. Gloss. & Barth. in l. i.§. i.jsi in bonis ( utpote quae conditionem perdie Feriis . so nx lequu .tur) tametsi in fraudem tran* III. Ut citatio pervenerit ad notitiam siverit ad Religionem, vel statum clerica- citati, vel ipse tecerir, quo minus perve- lein assumpserit; nisi tale delictum fuisset priii* Dc Foro competenti. Z2Z prius commissum , propter quod ipsius «piia per litem iß 'judicio similari c^p- bona fuissent ipso juro ccnfiscata. Haec tam constttutus est possessor in ficta m ais sententia est contra communem apudPa- fide. At vero si Clericus actione/>fr/e«. II In taust civili esse distinguen- possit, in quo defunctus, si viveret, conicum inter actionem realem & persona- ventri potuisset. /. heres absens. de lem ^ ita ut clericus in foro foculari prae, sfudtc. Si tamen Clericus sit hteres laici, ventus actioneVtcti/ debeat ibi judicium & res adhuc integra, poterit quidem ccn- continuare, non autem praeventus actione veniri inforo dfuntii, sed tantum coram personali. Novahatc distinctio ydebitur Judice Ecclesiastico illius loci. Joan. Eso« & apud Authores insolita : vera tamen nor. i»hoc tit . ». 1 7. Verum tota diflicul» apparebit lubtilius expedenti. Ratio au- ta$ est, quid dicendum, si lis cum desun- tem disserentia est: quia res, in quam a- cto jam in foculari Judicio coepta sit?Tali ctio reales ante clericatum instituta est, casu instantiam saecularis judicij transire nunquam cum effectu clerioalts facta cen-- in haeredem Clericum, aliqui affirmant, fetur,ut clericale privilegium participare aliqui negant apud Covar *. Praxis circa tamprott Aenii in Camtr A: flf quid de Jure communi? plane non videtur dubitandum, quin totum hoc negotium apud judicem diffa» mati expediendum lit, cum Actor forum Rei sequatur, & audientia in causa utique ab alio quam caulae judice denegari no» possit. Gail. i, Obs 9. Myns.C*»r.d, O. 90.Blarerus in jfeciali traft, ad d.l. dijfamari.cap.q.rtHtx .zMim&vdi infmili trabi, in procem. «. ;x. S i ahj plerigue. Interim, quia citatio extra territorium &sf non subditi ordinarie vires aon habet, i. fin. ff.de ffuritd. ideo si citandus sit diffamans alien® jurisdictionis, proprius ejus Judex a Judice diffamati pro exeeutione citationis requirendus erit, & ut eidem comparitionem,acc£etera, qute ad processum d. I, diffamari, pertinent, injungat , prout hujus Reejttiftior.is formam praescribit Mundius l. c. d. §.». 2 Antequam autem citatio decernatur, requi-s} ritur, ur prius diffamatus aliquam & talem diffamationis probationem exhibeat, cui probabiliter in judicio credi possit, quod in hac materia specialiter in Camera usitatum refiirt Gail. 5. Off. 10. n.7* ttr 8 . Quamvis alias ad fundandam jurisdictionem Judicis regulariter nudis narratis supplicantis fides adhibeatur. Quod vero Gail. d. 1. L. Obs 12. dUtf* stinguat inter judicium Actionis L. dtffa. mari, & inter judicium actionis principalis, ita ut si diffamans comparcat, & de diffamatione convictus vel consessus sit, tunc primum ei Judex terminum statuere debeat ad agendumincausa principali coram competente Judice , credi mu» forsan essepraxin Camers, cujus jurisdictio quandoque solüm super ipsa diffamatum i Dc Foro competenti. Z 25 wdtUne (tanquim m causa fraß a pacis tlinnttria exeeptienis utique aegare pos- ▼alde affini) fundata est, Jk. non in causa sit, atque de ea per partem citantem cou* principali, quae frequenter solet ad pro- vinci debeat. Imo tametsi diffamatus pia- prio* judices pertinere. Idem Gail. I• Ob- res Judices habeat, ut ratione domieilij , strv. j.jtsnli. Obf i r. verf.fecundus ca- rei fua&c. adhuc inter cos loeu esse pra. sus . Catterüm de jure communi esim dis- ventioni existimamus, atq; perdita liber- faxans citetur ad Judicem ipsius caufe r täte agendi, perdi quoque libertatem eli- principaUs,prSmilsäjam aliqua cognitio- gendi Judicem,ne remedium l.diffUm»ri. ne super diffamat ient y statim tunc termi- eludatur. Plura circa hanc legem videntis ad agendum assignatur. Expendatur antur apudBlar, & Mund. ce. U. ubi inter textus i» i. I. dtffamari. dr U cum Titiet, alia etiam tradunt, per remedium. /. dif- 1%. ff.de siscuf. licet interim diffamator fatuari, non excludi actionem injuris* comparens diffamatione per modum dt- rum, quod probabiliter defendi potest. P A R S II. De Competenda foti ex qualitate Causae* §- I- De causa ecclesiastica & saeculari. S u M M fi. Judici Laie» immiscenti se in c/tujis Ecclesia - ficis fit inhibitio sub censuris. ( 2 , gvenam dicantur causa Ecclesiastica ? fj. Ratione peccati causa facul aris trahitur ad forum Ecclesiasticum. Erti Juris est, quod causa Ecclesiasti - ca sive jam inter personas Ecclesiasti. rnr,sive Latsales agitatae ad tribunal Ecclesiasticum pertineant, ita, ut, si Judex saecularis de facto se immiscuerit, possit ipsi per Ecclesiasticum fieri inhibitio sub censuris, r. 2. & $. defudit. Martha de ff»risd.p.z. e. 42. 4 % Sunt autem hujusmodi causa Ecclesiastica,ia quibus de rebus stiritualibusp/c 1 stiiritualibus annexis agitur, & quae Ec- tlesias re/piciunt, puta, fi quaeratur de valere possessionis religiosae, dc obligatione A R. I A. *'f Hares delinquentis tompeUi potest ptr JttdU cemEcclefiafiicum ad reparationem damni. 6$. Propter denegatam justitiam in foro Ecclesia- stico non fit recursus adfeculare. 6 £ .Episcopus an fit Judex in causa sita Ecclesia i voti aut juramenti, de beneficiis Ecclesia? sticis, de electionibus canonicis, de Jure patronatus, sepulturae, autdecimamm,de Matrimonio & sponsalibus. Trid. festi 24. de Sacram.Matrim. tun. 12. & alijs similibus. Sed hoc si de Iure direBe istarum causarii, & principaliter agatur; in ijs vero, quae exinde descendunt, & mere temporalia sunt, vel in consequentiam tantum veniunt, quandoque Judex laicus cognoscit. Ut si fructus benefietj vel deama, rutu locati aut venditi sint laico, & i» §5 z pensis- s 15 Lib. II. Tit.IT. pensionem vel pretium solvere nolit: si deam 4 in perpetuum jus utile laicorum transierint, ita ut ab ijs libere possideantur & in quosvis successores alienetur, atque inter ipsos laicos desuper disceptetur: si Jus Patronatu. accessorie cum universitate bonorum in controversia veniat, &c. dumodo hoc posteriori casu imis Patre- »iiu in specie, nec in libello nec in sententia mentio fiat.Martha d.p.2. c.4i.».t2. Aliquando etiam causa caeteroquin profana ad forum Ecclesiasticum trahi potest,si nimirum de peccat«, & obliga tionc conscientiae agatur, nec in foro c>. vili audientia concedatur: nam Judex Ecclesiasticus de quovis peccata mortali )U- dicat. Text, &DD./* cap. novit, ij. de Unde,quam vis dejure Civili Iasso ex contractu regulariter nen detur actio, ■isi laesio sic ultra dimidium justi pretij, 1 , 2 . Ced. de Rtscind. vend. vel nisi laesio resultet ex vitio aut desectu rei occulto, tot. t. fs. de JEdil. Edi&. communiter tamen DD. sentiunt, quod propter quam- 'sunque gravelassione Judex Ecclesiasticus adiri possit,cum in foro conscientia quaevis notabilis inaequalitas seu laesio compensari, & ad aequalitatem reduci debeat. Fachin %. Controv. c. 2 f. vers. Est etiam tontraverst*. Interim si laesio non sit valde excessiva, vel si alcioris indaginis, vel timeantur aliae incommcdationes,ut quia contemnentur censurae, dabitur ansa infinitis litibus & cavillandi quoscunq; con- tractus,&c. propter has & simile| considerationes possealiquando a JudiceEccle- fiastico partes repelli existimafnus? n»» e- nim quidquid Indicis potestatiper mittitur stur is seceßtatisubiicitur. l.w quid - quid 40. js. deßudie. & ratio publica: utilitatis,quae in amputatione litium consistit, privato alicujuS commodo est anteponenda. Similiter licet in foro civili actiones «:<>♦ deliilo regulariter non transeant contra haeredem delinquentis, nisi inde locuple- dor factus, vel iis cum defuncto contestata sit. I. un. Ced. ex dtlitii) dtftinfl. in quantum k*rtd. Attamen ad exonera», dam conscientiam defuncti poterit Lpif- copus per censuras Ecdesiaituas compellere haeredes, ut pro viribus hereditariis satisfaciant illis,quibus defunctus aliquod damnum intulit, c. fin.de Sepult. t. in litteris. f. de Raptoribus. Sed nunquid etiam t converso raupt Ecclesiastica aliquando trahi poterit ad forum fasulart , fi Judex Ecclesiasticus justitiam non administravit ? tp. Negati ve per text. sn eap. qualiter gf & quando 17. dtjttdk. nam Laicis absolute omnis potestas judicandi Ecclesiastica adempta est. cap. 2. defsstdic. cum eos obsequendi maneat necessitas, non authoritas imperandi, c. EecUsta. 10.de Constitut. Deinde,si ubus Judex Ecclesiasticus fit negligens, dabitur recursus ad alium Superiorem, & ira gradatim usque ad Papam, qui ulterius ä nemine judicari potest, sed tota ipsius causa DEI Judicio reservatur, cap. st Papa. 6. dijt. 40. at vero si Judices Laici etiam indusive cum Imperatore justitiam non administrarim^ adhuc penes Ecclesiam ratione iniquitatis & peccati est jurisdictio, diti, cap, novit. 15. de Judic. Unde de jure communi & seclusis specialibus privile. giisaon potestprobari praxis ista, quam refert f Dc Forö competenti A 2^ tefert Cotrir. praU.qq.t4p.^ f. quod cem , qui nomine Ecclesiae Constituat Jr- is, qui sibi videtur oppressus »judice Ec- ctoremseu procuratorem coram se defea- clesiastico, possit simplicem querelam de- surum Ecclesiam, magni nominis DD. ferre ad tribunal Rtgittm , cui dciade tradiderunt. Gloss. in c.ßquiierga.iS.ia competat causam examinare, & si inju- V. privetur .a.q.j, Barth. & Bald. in l.uni stam repereris, JudicemEcclesiasticum ad C. A 7 *q uit in sua e aus. Zerola in praxi actorum rescissionem compellere. Vid, fyiscep.F. EpifcopHs.vtrs.^^. Barbos. /*- Patvorm. ind.t. qualiter & quando, v.J, t, I. de Tuen. i » 6. num. 4. per text, i» d. Laym. Lib. 4. traft. 9, ». 4, ».4. c. sqniserga. Quorum sententia, an eti- Anaectimus huic §. breviter illam am in causa magni pra:judicij,utf.vr*»p- quasftionem, an Episcopus, vel ejus fu- ttonis aut simili procedat, nolumus defi« perior sit judex, si caula Ecclesiastica ip- nlre. Videatur textus in c. placuit. t. sam Ecclesiam Cachedralem concernat ? cauf, j 6 , ^.6.Panorm. in f. fupet Uter it ► Tali casu ipsum Episcopum esse Judi- 20 .». io. de Refcnpt. §. II. Dc Causis Mixti Foci. Summaria. - gp. sansa mixti fori qua dicantur ? gg, ContraHus jurati quoad executionem sunt mixti fori. gp Similiter legata pia. fe,Pojscjsoriu causarum Ecclefaß tß mixti fori. 7/ Ecclefia reflituitur in integrum coram suo indice. 7 *i §P**ndo attio a Clerico intentata contra Latam st mixti fori . Ausa» mixti fori dicunrur, quas in utroque foro tam Eccteßsßtco ,quäm saeulari tractari possunt, unde & inter u- trumque Judicem locus est praventioni. Sunt autem causa; ista: aliae Civiles , alias Criminales, Cauli Civiles mixti feri perhibentur, quae quidem originaliter iunt faculares, propter certam tamen* qualitatem spiritualem habent respectum ad forum Ec- cUsiaßicnm i vel quas originaliter sunt Eiclefiastica , propter qualitatem tamen pg Causa miserabilium personarum quando snt mixti fori ? 74 Judex quando dicatur esse ncgligent in ad- minisranda jusit ia 7/. Hodie pleraque crimina sunt mixti fori , aliter de consuetudine. 7 fi. Crimen punitum in foro Eeclesasico an sofft adhuc puniri in saeulari i temporalem adjunctam etiam forum /i« culare respiciunt. Res tota magis exemplis, quam certa definitione demonstrari potest. Ica CmtraElus inter Laicos initi ori-§z ginaliter quidem sunt de foro saeculari,fin autem juramentum accesserit, propter istam qualitatem spiritualem juramenti fiunt mixta jurisdictionis, intelligeu»» quoad executionem contractus jurati; nam sic de valore juramenti quaeratur, cognitio privative ad Ecclesiasticunu judici- zrS Üb. II. Tit. IL judicium pertinebit. c Meet mulier es.z.de Quod si non j 5 er viam Pcfirttttitmis fp% JFurejur, in 6. c, novit. 13. de Judic. c. sed per viam .Wöie»« Laicus soperre Clepis. tit. i» 6, (. quamvis. 2. de Paff. rici vel Ecclesia conveniatur, €£ dicat sibi in 6. esse propriam,- debet C nisi consuetudo sic Ita Ttstamenta Laicorum etiam origi- in contrarium ) de rigorejuris coram Ju- naliter ad forum iaecuiare ipcctar.t, si. ta- dice saeculari conveniri, quia actor forne n legata ad fias causas inserta sint, lum rei sequitur, c.fiClcricus. s. hec tit* quantum ad ista legata, eorumque exe- At vero si Laicus fateatur rem esse Cleri- cutionem efficiuntur mixt i fori.. Trid. ci vel Ecclesia:, alleget autem jus reten- fijf. 22. de Reform* c.^.junti. Nov. 1 3 T. tionis in ea , vel si xeterie ccnstet rem ad e. IO. si hereditas. 50.Fi de Haredit. se - Ecclesiam vel Clericum pertinere ( quia tit.Gucierez.Can.qq.lib.i. q. n.a. notorium non inficitur ex sola negatione, *jO Ita caufeDeciwaruw,Juris Patrona* Pan.«sor«J>4 «. 4 -) causa efficiet««i«. tus&c. originaliter Ecclesiasticas sunt, si ti fori, arg. ä contrario sxd.c.fiCltrints, tamen in hujusmodi causis soper nuda f.Rartii. r*« l.fiquis ex alitna. n. 140. ff, possessione & insistentia JurisEccesiastid deffudic. Rationem assignat Panorm.i» agatur, & quieratur, quis in possessione d. c. f.w.a.quodtali casu Laicus detinens 'Decimarum vt\ffnrispatronatus fu , fi rem Ecclesia:, pra?sumatur in mala sideZL Laicus decimas solvere recuser, &c. ab- in aliqua Specie Sacrilegij, cum regulari, strahendo ä petitorio , & questione pro- ter res Ecclesiae ad manus Laicorum deve- ;friet at is , tunc etiam ex communi semen- nire non possint, crimen autem Sacrilegij tia, maxime de consuetudine. Judex &cu- maxime contra personas Ecclesiasticas laris cognoscere poterit : quia possessio commissum esse mixti fori, aperte deci- feunuda instantia, cimi sit facti, tempora- ditur it» c. cum fit generale. 8. boc tit. Es censeri potest, dummodo actio contra De Miserabilibus Personis dubitatur^ Laicum instituatur: nam Clericus etiam an causae illarum sint mixti icri ? Dicun- in possessorio coram Ecclesiastico Judice tur autem vstferabües perfiw*, quae ali— conveniendus erit. Fachin. $*Ccntrcv* qua commiseratione digna? flint-, ut vi- I 5. Locer, de ffuris d. c. j. w.25). dure, pupilli, peregrini, pauperes, capti- 11 Postulationem quoque Rcstituticnis in vi, oppressi & similes. Sane pro affirma- integrum , si ab Ecclesia fiat contra Laicu,. tiva sine distinctione tenenda faciunt di- esle mixti fori, & etiam ä Judice Eecle- versi Juris Canonici textus, qui pro hae siastico peti posse, multi DD. affirmant, sententia videntur satis aperte loqui ivt, eb quod Ecclesia agens Jure & privilegio ex parte, c. 15. hoc tit.c.nuper.&.dcDon, speciali, illud deducere possit coram pro- inter viu&ux. c. super quibusdam.26* prio Judice etiam contraLaicum 4r^.c.i. inßne de P.S. Felin. in e. ceterum, dt . JDe in integr. refl. & in c.pen.deReb.Ee* Jfudic.-'Ve riim Consuetudini & stiloJu- (lef / noKalien*GutMX>Qtu,qq.lib.i.c.‘i\, dictorum testeCovar, Prati, qq. cap. nur» . 10. mm. f, conformior est illa opinio, quod tun« de Foro- competenti.. z)- tiinc demum causa miser ab iliumpersona^ Tum adForumEccleflafticum spectent, si: Judex Iacuiaris in administranda justitia negligens fuerit/.** tenore, il. hoc tit. t. novit, i ^.deJudic.Stdcum hoc modo nullum essetspeciale privilegium misera, biliumper sonarum (quas tamen Jura specialiter privllegiatas voluerunt, ut ex lup- rä citatis textibus apparet) eoquodeti- atn reliqua persona propter denegatam justitiam in foro laculati postint Ecclesiasticum adire juxta ea , qua itipracedenti t.dicta sunt: ideo putamus hanc esse differentiam constituendam inter peribnas miserabiles & alias, quod ista non pritis habeant facultatem adeundi Judicem Ecclesiasticum, quam si-nee in prima nec in secunda instantia audiantur; illa vero in prima instantia neglecta mox omissa secunda (nisi fortassis sit in eodem loco & civitate)valeant ad auxilium foriEcdesia- stici convolare, ciim ipsis, utpote personis miserabilibus, dispendiosum & grave foret cum mukis sumptibus tot judicia re- quirere.drg./.«».- C. Quando imper. initer pupill.vd viduas &c. Quando autem dicetur Judex Iacuiaris negligens, ut devolutiofiat ad Ecclesiasticum? Respondet Bald. inc.j.Side inveflit.inter Dom. ertast ll.fi] udex ter ex intervallo fuerit requisitus,ut justitiam faceret, & tamen non fecerit;prout universim negligentiam Judicis inferioris commistam & ptop- terca superiorem adiri posse, si Judex pes spatium unius mensis justitiam facere distuleritf id estnunquam manum apposuerit; alias enim vel lapsus inflantia expe- ctandus,- vel appellatio interponenda dl) exordinat. Camera; tradit Matth. Steph. Engei in Decretae. Lib.I.. de Osflc.j?utL p,-!'.'.$.n. 69. Myns Cent. s. O.S2.Ptaterea cum optima iitpraxis, ut C sufs miserabilium personarum &a- lia,qua celeritatem desiderant, ter ,&si fieri possit, ptrCommissones seu judices delegatos expediantur,Surringef in Process.Jttdic.4nfcr. j4uflr. Obj. 3. n. f. ideo si persona miserabilis petierit cognitionem snmmariam , \e\. Commissionem, eSque injuste denegata fuerit, merito Judicis fxcularis negligentia commissa dicetur, ut insinuat Martha p. q.Cas 146. «. 22. Ad Causas Criminales mixti fori quod 7 s attinet, illa dicuntur tales, qua sunt circa crimina, qüorüm poena ab utroque jure, tam Canonico, quam Civili statuuntur. Et quia ad Ecclesiam spectat, de quovis peccato cognolcere, illudque punire, ciim Episcopi' per Spiritum S. constituti sint,ut evellant & dijflpent, & adificcnt & plantent,, prout in lib.fC Decretal.de variis criminibus perEcctefiam puniendis tractatur,& etiam hodie jura Imperialia, scilicet Recessus Imperii & Constitutiones poenales Cardina pleraque' crimina puniant, licet ea in jure antiquo non' ita punita fuerint, ut crimen ZJsurarum & Concubinatus', Idcirco videtur dicendum, si non omnia,, laltem pleraque cri- minzde ysre (secus de Consuetudine , de qua Ecclesia ordinarie punitionem criminum inter Laicos commissorum relinquit Judici sieculari) quoad poenam irro - gandam esse mixti fori. Dico quoad poenam irrogandam nam in crimine ii trefls & usurarum potest quidem etiam pcena a judicesocularistatui, si crimen notorium Iit; si vero quasratur, an articulus,quem aliquis tenet, üt haretiuts, vel T t an con- >;;» Lib. ii. «i contractus sit usurarius .hujus rei cognitio privative ad Judicem Ecclesiasticum pertinebit. 76 Sed Controversia est, utrum delictum in foro Eccltfiafiico punitum, possit iterum. puniri in foro facnlaril Utraque sententia multis DD. calculis stabilitur apud Barb. in c, felicis. s. de Paen. in 6. n.ty.&feqq. Nos ] affirmativam praeferimus in delictis atrocioribus, ubi in foro Ecclesiastico solum Exeommuni- Tit. II. catto (quae paena potius medicinalis est, qu&m vindecativa . c. 1. deSent. exeam, in 6.) vel similis nimis, levis ad vindictam tanto sceleri debitam, & terrorem malis hominibus incutiendum imponitur. c.t.de Maled.c. felicis, f. vtrf.ptr hoc. quoque de Pan. inC.l. placet, s. C.dt SS. Ecclef. Pan. i» c. Tua j\ de Procurat. «-f. Plura de his causis mixti fori videri possunt apudMartham d c^urisd.p.z. §. III. De Causa connexa, summariA. yy Causa connexa non diiidenda, 78 Qualiter fit causa connexa ratione persona - rum? yp Si plures diVerft jurUdiSionis conveniantur, non efl opus adire omnium Superiorem , go Ratione rei quando fit connexa causa? Ulgare Lc receptum est juris bro- cardicum : Causa continentiam dividi non debere , id est, Causas connexas ab uno eodemque Judice sive ordinario, sive delegato, Gast. 1. 0 . 7c. «.3. cognoscendas este. I. nulli to. & ibi DD. C. de 2 fudic. Habent autem causae inter se connexionem vel ratione perfonarnm: qua conveniuntur, vel ratione rei, de qua agitur, vel denique ratione generalis a&ionts, quae intentatur. 78 Ratione personarum connexum est negotium, &apud eundem Judicem expeditur, siv. g. inter plüres cohaeredes vel socios actio familia hercifcunda , vel communi dividundo instituatur : si p!u- res Correi in obligatione ali qua enaivi- dua conveniantur; si ex pluri olis tutoribus contra unum, tanquam reliquis non existentibuslolvendo, agatur, quj petat 8 / Incidens spirituale in tausa profana delet re* mitti ad Ecclesiasticum, gi Ratione generalis aQ ionis qualiter connexa Causa fif\ gj De causa connexa oportet excipere ante litem contestatam. etiam reliquos conveniri, omnes Con-^ tutores ad eundem Judicem mittendi e- runt. l.i,& 2. ff. De quibus rebus ai eund. Judic. eatur. Ajunt autem Gail. i-O. 52. n. 3. & Myns. Cent. 1. 0 . 4, tali casu illum Judicem este adeundum , qui relpectu omnium correorum superior est, v. g. Cameram aut Imperatorem. Sed fortassis ha;c praxis est Camerte, alias injure communi non fit di* stinctio inter judicem superiorem & aequalem, quin potius ibi lis tetminari debet , ubi vel contra unum ex correis praeoccupata est. Barth.?'« /. pracipimut l Z.f. de odppellat. Sclirader. de fcud. p. IO. (eEl.Af. numsjf.&lG. Ratione rei , de qua agitur, conncxag 0 causa est, si circa eandem rem, de qua litigatur, diversa quaestiones/, vel principaliter, vel incidenter moveantur. Ita con- Dc Forb GompeffentL zzil #onnex«efuntcause possessionis & proprie- Jibus casibus etiam Judex laicuscogno' tat ii, ut coram quo Judice institutum est fcerc poterit, an matrimonium , inter possessorium, coram eodem etiam venti- parentes actoris contractum, excommu- lari debeat petitorium.d.lsnulli C.dejfud. nicatio lata,aut juratum sit, abstrahendo, e. i.de Caus. Posfesf.& Prep. Ita Judex an valuerit matrimonium , excommu- Ecclesiasticus, qui judicavit de divortio nicatio, vel juramentum. Bocer. Dt jfu- ex causa adulteriijudicare etiam potest risdiß.c.i.num.f I. de restitutione & amissione dotis, e. %. HLziionz generalis astionbs datur cau- g dt Donat.inter vir. & uxor. Similiter qui se continentia, si diverse res vel causas 8 judicavit de Sponsalibus ; eorumque disto - contineantur omnes sub una actione ge- lutione, judicabit etiam de restitutione nerali, puta sub actione tutela, neget i» arrarum & donativorum,ac alio int treffe erum gestor um , vel bartdttatis petitione. Quar e Negotiorum gestor conventus partis. j> i Verum hic singulariter est adverten- super negotio, quod gessit in hoc loco, dum, si incidens vei connexum sit fpiri- debet ibidem etiam respondere super totale, & causa principalis vertatur apud eo, quod gessit in aliosic Judex aditus Judicem Latcum , tunc is in causa prin~ per hareditatis petitionem m loco , ubi supersedere debebit; & illud inci- major pars bonorum sita est, cognoscit dens ad Judicem Ecclesiajlicum remitte- etiam de bonis alibi existentibus & ad re; ut si quarratur de haereditate, & ma- eandem haereditatem pertinentibus, trimonium, ex quo actor se aster it filium, Gail. i.O. 32. n. j.Menoch .de Arbit, negetur ab altera parte fuisse valide con- lib.i.cafp t.n.io. tractum, c.tuam. ;. de Ord. cognit. c. Demum hic adnotantum est , quod lator, f.&c. Catejam aut 7. Qui filii stnt exceptio causa connexa non dividenda^ legit. Atque ita etiam in Camerapracti- adinstar aliarum exceptionum deqhna- cari testatur Myns. Cent.j.Obferv. IOO- tortarum an-e litis contefiatior.em oppo- Si tamen quxllio incidens eü'et meri sabli, ni debeat, alias fi omissa sit, valebit prout si petenti hereditatem opponatur, 'cessus coram diversis judicibus factus, quod fit natus ex concubinatu,vel acto- Gxil.dift.l.n. 1 3, My tijCenr. I. O. <37. ri objiciatur excommunicatio, vd con- F. illud quoque. tractus dicatur fuisse juratus, his & iinii- §. IV. De Causa Feudali, S Ü M M A R. I Ä. 1 4 Litt Ort a inter con^asadosjustex eft dominus, fari ,ST ibi quodhodti non (it in ufit;Q.rdt- hario fufpcßo dari _ adjunctum- licet iafalius fit Clericus. Fallit, finon agatur ex lege feudali. gi Dominus tf Parts possunt ut fufpedti rectt~ 8? fit judex,fi unus iaja!lm conveniatur re>- Jpcthtplurium sudorum? Tt * u n»- ;;r Lib. II. fit. Ii. 88 IDenrtinusest Judex,ttiamfi neuter ex litigan- pt Sinecenfirtsu domini non potest compromitti aliud) controVtrJumfzadumsub in arbitros. domino habeat. ' fi 2 In lite inter dominum lf iasallum judicant i fi In Ute inter dominum extraneum , 9el ia- Par esc uri.e salium 6 extraneum judicat Ordina- fij Ni fi aliter introduUum ft. ritu, p<}. Dominus Pares postsunt causas delegare, po Itemfi disputetur,feudumno9umfit, an ant i- pjJpeUatie qualiter in causis peudalibus inter- quum? ponatur? I Udices competentes in causis feuda - etiam Clericus coram Domino feudi, M«*,lunt velDominus feudi,velOrdi* licet is laicus sit, respondere debet, c. ve - narius, vel Pares Curia, vel etiam^r- rum 7. &c.ex transmissa 6. h. t. fc/m.Quandonam autem singuli ex illis Sedhaecita , si de causa feudaliSe u^s judicare valeant, commodislime per tres ex lege.feudi agatur, si nimirum de feudi positiones seu casus explicari.potest. Vel constitutione, conlervatione, vel.privati- enim oritur lis inter convalallos ejusdem one quaeratur,nam si quidem agatur de re Dominijvel inter vasallum extraneum, feudali,[td causa ftudalis non sit neque sive Dominum A extraneum; vel deni- ex lege seudi,ut, pura, si agatur depofittpi- que inter Dominum & vasallum, Prae- gnoratitia aut simili actione, Ordinarim monemus vero circa dicenda potissimum rei conventi Judex erit, sicut post Innoc. ad Jocorum consuetudinem esse.alten- inc.caterum. f.dejudic, n. 4. tradit dendum, quia jus feudale praesertim cir- Vult, de Feudislib. i.cap. 2. n. 54. & af ori competentiam varium est,& usibus alii ibidem te. locorum regitur, arg. text.in pr. & §. 1. Quod si dominus debite requisitus^ de Lege Cor radi.dxccmu9tin\tn } (\uic ma- justitiam administrare, negligat, vel sugis interDD. recepta sunt. ipectus sit, addominum superiorem seu- 84 Ig' tur I- si lis oriatur inter duos va- di, vel si non fit respectu ejusdem feudi sallos ejusdem Domini, ut si alter partem superior, ad Ordinarium devolutio fiet: feudi petat, quam alter possidet, tunc Licet enim quidam existiment; domi- Dominus Judex erit, c. 1. h. praterea num & Pares .Curiae tanquam ordinarios fi inter duos de Prohibita feudi alien. Judices in causis feudalibus recu/ari non perFrid. Vide Bocer. de 'Smisdistl.cap. posse, arg, auth.fi vero C. de Judic. ni- z. n. 66 . Etiam non adhibitis Paribus hilomimis hac in parte potius aequitas Curiae, Zas. de Feud. p.u.n. y.infi». Juris Cmonici recepta est (quae plerum. Et si dominus infans, impubes, furio- que in feudis observatur, Schrad. d, sus, aut mente .captus sit, de causis seu JeEl. _4, », f 2.) de quo Jure tam Ordi- dalibus , sicut & aliis ad cognitionem narius, quam delegatus potest ut fufpe- ejus spectantibus, Tutores & Curatores ctus recusari, c. cumfpeciali 61. er ibi. cognoscent. Oldrad. Confil. f z. Schrad. 'DD.de Appeti. Bald, in c.i. de luvest. deFeud.p.lC.fefi. 4 **‘ .Neque di- in marit.fatta.Schnd. d.p. 10. fett. I. stinguitur,an Dominus vasallus Clericus u.6 3. Sicutetiam Belold, in Delib. f. Iit aut laicus: quia in causis feudalibus destjfudic.u. 14. & 16. tn fin. testatur, hodier- De Foro competenti* m *«prt u ‘R. rai: itftse «jrfh >»z« ii:i !E ;|te. etffli W;os !■» sato« IS Kf« ii {te Jit«; io.fi' iDä; Vi Kte Ite hodiernä praxi inauditimvesse, utfuspe- ctoOrdinario detur. adjunctus ; ,stedadin debere superiorem. 87 Quis autem erit Judex, si.unus wafal- lus conveniatur respectu plurium seudo- rum, quae ä diversisdominis recognoscit, v. g. alius Agnatus contendat, se esse defuncto proximiorem, ac sibi competere successionem in istis pluribjtfeudisJ.Cuni diverfaieuda a diversis dominis obtenta sint materia dividua ,tkc um aliqui gener ait,Szd diversis particularibus st&io- nibus petantur, ideo singulos dominos istorum feudorum adeundos esse, docet S8Schrader. d. fe£. f. 4. 69. Illud quoque hic addendum ex eodem Schrad. d.p.io* /-K.2.». 8. quod licet multi teneant, non adDominum sed Ordinariumjurisdictio- nem pertinere, si uterque ex litigantibus non habeat aliud feudum sub domino, quam de quo est controversias -verius tamen sit propter generalitatem text.in c.l. praterea. fi inter duos, de Prohib. feud. alien.ptrFrid. quod indistincte Domino Jurisdictio competat, sive unus tantum, sive neuter ex litigantibus aliud feudum, quam controversum sub Domino possideat. II. Si Iis oritur inter-vafallum& extraneum , vel etiam tuter Dominum & extraneum , ut quia extraneus aut dominium absolutum, aut servitutem, aut aliquid simile prtetendit, tunc cognitio ad Ordinarium Judicem spectat, c. u». de Controv. inter vaptl.& alium. Quod si ipse Dominus simul sit Ordinarius loci, tunc quia Judex in propria causa esse non potest, superior ejusdem adiri debebit. Pariter, si de re seudali tanquam feud ali 50controversia incidat, novumne sit feudum , an antiquum ? v.g. si Dominus feudum tanquamsibiapertum alterius nove contulerit J&tertius id feudum antiquum asserat, ac jure agnationis ad se pertinere contendat, Judicis hac de re cognitio erit; vertitur enim hic interesse nomini, qui non facile contra »ovant in - vestituram pronunciabit. s. I. de invest. marit. faU. c. 1 .zAn apudJud, Utrum autem in jam dictis casibus,91 quando scii, inter convafallos vel inter vafallos & extraneos lis oritur, possit desuper in arbitros compromitti,(quod non .pauci affirmant apudSchradte. p. 10 .feti. ~l.fub.n. i68>) igorantevel edam invito /domino? Negamus cum eodemSchrader. d.l.n. 16 fi. Bald. in c. j. de his qui feud, dare p/!Rolenth. de feud. c.$. memb.l. Conci, ZZ. n.$. III. Demum si controversia nafcatur-r inter Dominum & vasaSum,{iibdi(\.ia- guendum est, an agatur super ipsa rei feudalst proprietate, ut quia vasallus negat rem esse feudalem . : vel an agatur super Jure aliquo accidentali, ut quia vasallus negat Domino servitia ; vel aliam litem quatenus vasallus instituit, ut si contra dominium agat de evtüione feudi, neget ob f Aoniam feudum esse comislum,&c. Priori casu Ordinarius judicabit; poste-, riorive ro Pares curia Vid.Joan Koppen Juris feud O. 10. Vult. d. c.2. n.2 4. Dicuntur autem Pares curia reliqui va- falli, qui ab eodem Domino Feudatenent, eique juramentum de reciejudicando praestabunt, nisi idiplum juramentum ab initio una cum juramento fidelitatis praestiterint. Vult. d.l.n.zi. Quod h Pares curis Dominus non habeat, tunc vel apud Judicem Ordina- T t 5 rtum 334 Lib. N. Tit. II, d. p. i o. seti.2' h. 44- atque ita inter Electorem Moguntinum & vasallum cognoscere Guriam provincialem Mogun- tinensem, referr Vult. d,c.z. ».41. Praeterea notabile est, quod Domi>mf$ St PartsCtfrid sint fudices ordinarii, ac proinde causas feudales delegare possint. Imo etiam D^mintu ad causas omnes feudales in sua Curia emergentes Vicarium rectk constituit, quod in principatibus Germanis usitatum est , ut Consiliarii principum, tanquam eorundem Vtcmii^ tam Inallo dialibus, quam feudalibm Judicium exerceant, prout harc ad longum prosequitur Schrad.*/.p-10. feft.cp. appellatio denique in causis feudali-^ bus recte interponiturgradatim adSuperiorem feudiDominum, vel si nullus sit - alius ejusdem seu di Dominus, ad Ordinarium Sancimus, & ibi DD. Quo ttmp . miles. Ita si Episcopus vel alius Praelatus Ecclesis de terris, quas ab Imperio in fetidum tenet, alium fubinfeu- daverit, ab eo incontroversia feudasi ad Imperatorem, tanquam superiorem ftu- di Dominum appellabitur. Vult .d.lib.% c. 5 4.& p.Mjnf Cent. s. O. s. Mät* tha dejurisd. p^Caf. 1 98. «st dubitandum.Zaf^.ir. n, 10. Schrad. Quis sit Judex, si de ipsa fori competentia qusratur. SUMMARIA. ff Quilibet judex de foriJui competent ia potes p-g Quid agendum, ßludex contra Ius commune, 'Ognofiere. frf prfbilgium partis pirudiffioncm extt - •7 ,fi agatur etiam de Interesse pecuni- ceatl ario judicis. P Ro Reguta passim tradunt DD. quod delegatus cognoscere possit,«» suafit &*' quilibet Judex sive Ordinarius sive risdi 8 ioJ.fi quis ex aliena, s. f. de Ju- dic . rium, veTapud arbitros communiterele- flosres terminabitur.Item etiam actio illa perstnalis, qua agitur ex stipulatu de fetido quidem promisso , sed nondum tradito coram Ordinario ventilanda erit: quia ant elnvefleturam actor nec dum va- lallus dicendus est, adeoque Pares Curia non habere cedetur. Gt. in d.c.i. de inZ vestjn marit.saft.Bocir.d.c.$ .tf.f8.Vulf. d.l.».)6. Non tamen requiritur , ut omnes^d- rescuria simul judicent, sed ii, quos dominus & vasallus ad judicandum elege- rinc;nam dominus quosdam eliget, & vaiallus quosdam, c. un. de Controv.feu- di apud pares ttrm. Neque etiam requiritur, otPares judicaturi sint ejusdem qualitatis cum vasallo litigante, scii, ut Comitem tantum alii Comites judi- «ent, sed etiam inferioris conditionis admittuntur; quia hac in parte Jura feuda- lia nullam faciunt distinctionem. Innoc. & Panorm. & in aliis c.. catorum s. de yudtc. -5 Consuetudine vero,pacto Investituras, vel Statuto particulari introduci posse, ur in controversiis feudalibus aonpares Curia, sed Ordinarius vel alius judicet, vix De Foto competenti.' 33 ? dic. t. 1. ff.fi quis tu jttt voe. &e. super litteris, 2- de Refcript. & si cognoverit suunt esse, eandem valeat mandatis poenalibus contra non obtemperantes defendere d./.r. A l. micas, fi quit y»s. denonobtemp. Idque non tantumL ad inflantium partis , sed etiam ex officit procedatur. Pan.t« d. c. super litteris sub «. lO-Elnunquid judex. Hinc est,quod inc. de Panis , in 6. concedatur Archi- episcopis exercentibus Jurisdictionem in provinciis suis, ut possim injurias notorias sibi aut Nuntiis suis illatas ipsi punire, idemque extendit Gail.x. O. 39, ad quemlibet Judicem, ut punire possit in juriam notoriam sibi tanquam Judici illatam. Verum cum ex adverso sit Regula, ue- minem inpropriacaufa esse yudkem, I. ttn.C. ne quis in[uacauf. judic. ideo ne- cesse est, priorem Regulam declarare, ut tantummodo locum habeat circa Jurisdictionem in causis particularibus, in quibus cognoscendis plus oneris, quam 'commodi percipitur. Si vero agatur de 3M0 pecuniario intere fle judicis, vel de totali fundamentoyurisdittionis, ut si quaeratur, an certum territorium, vel districtus adjurisdictionem Judicis pertineat? (Quid sic de controversia Exemptionis, Vid. Pan. d, n. : o. & in e. venerabili .24. in & 4. ie cen/. Chokier, de yuris diti. Ord.in Exempt. p. 2. q. 12. text. & DD. in c, cum persona, 7. de Ptivil. in 6.) praesertim si inter duos Judices litigium sit,& ita uterque non tam judicis, quam partis vices obeat: item si de magno honore Judicis agatur, ut quia dicitur cx- communicatus, infamis , vel alias suspectus &c. nec injuria notoria sit j his similibus casibus, in quibus magna affectio Judicis est erga causam, procedet posterior Regulat neminem e fle judicem in causa propria. Vid .Pan. d. /. Maltha p. L. C.' 4. Sed quid remedii, si Judex vel contraz>8 jus commune, vel Privilegium partis Jurisdictionem exerceat? Si exercitium jurisdictionis vel citatio facta sit contra jus commune notorium & regulare, vel contra privilegium clausum in jurc( quale est Clericorum c. fi diligenti. 12. h.t. & Studiosorum, auth. babit. C.ne filius pro Patre-i) non teneri citatum obtemperare, vel comparer tl.fin.ff. dey»risd. Si vero citatio facta sit adversusPrivilegi- um specialiter impetratum, vel exceptionem partis, qu* injure dubio, vel in fallo consistat (ut si negetur contraütu in loco actionis Institut« initus esse, Ac.) econtra autem jurisdictio Judicis erga citatum in jure communi fundetur , tenebitur citatus catenus comparere, ut privilegium situm exhibeat,& exceptionem declinatoriamfori proponat, d. c. cum persona, de Priv. i» 6.1. fi quis ex aliena f.ff. deyudic.Qnoi si Judex nolit acquiescere (ut quia exceptionem reputat insufficientem, vel ipse in possessione Jurisdictionis est) pars autem aestimet se gravatam , dabitur recursus ad propriumju« dicem, ut suam Jurisdictionem adversus alterum incompetentem defendat, vel dabitur provocatio ad Superiorem , & nonnunquam etiam (maxime in priori casu) actio injuriarum contra turbantem alienam Jurisdictionem, vel illegitime incarcerantem./. nec Magistratibta. 32ff.de injuriis.c. Boctr.de jurisd.c. 10. *r.p.Mynf.£f»f. j .0.6?,infin. TITU- TITULUS 111. De Libelli oblatione. Summ ari a. iLibedusquidstt,lst quibus partibus eon/f kt $ Post litem untefiatam libcäas mutari non po-' 2 Medium petendi duplex, scilicet causa proxima test, (st remota. fi Citatio quid stt’l Diliditur in Verbalem ist reib } I» all ione personali non fuße it exprimere cau- ■ lernt sam proximam; bene tamen remotam: in te An cum citatione libellus adoris reostt trasb rtali fatis est exprimere proximam. mittendus? 4 Nomen, aäionisaton est necessario exprimen- u Quid st citatus domi non stt. dum. it De 'citatione facla nuntio aster enti creditur ‘S j Differentia ratione conclustbnis inter atlioncm tust fitatussttpersona,%aldefide digna, $ ciiilem Ist criminalem. cum juramento neget', i Clausula (onclustoni libelli ciiils. adjici soli- i} Realis citatio regulariter in'criminalibus.ali~ tat supelhis oicmbus peto Sic.ejusque ef- quando etiam in cibilibus locum habet, fetius j 4. In criminalibus quoq; capturam debet prttl-' 7 Qnjd operetur clatstula : Salvo Jure adden- derecaufe quadam cognitio. di Sc c. ifEdiclalis citatio quidstt, ist quandofitri poffit? ’ P Ostquam actor fatis perspectum ha- petitionem suam inserat,utjudex & Reus bet.coram.quo judice cum adversa- de qualitate causae informentur. Quia riosuo litigandum lit , cogitare debet, autem post libelli oblationem statim ß-- quä rationi actionem suam inchoare & quitur citatio Rei, solet etiamhocTit.de proponere velit. Necesse proinde est citatione tractari. Quare & nos eandem: utlibellum.seuscripturam conficiat, cui materiam duobus§. explicabimus. §. I. De. Libello ejusque Requisitis. I lbellus, ut jam insinuavi, nihil est ter colligi possit, §c tandem sequatur' ^ aliud, quam scriptura actoris petiti- conclusio, per quam rogetur judex, ut onem ejusque causam continens.. Com reum in id", quod petitur , condemnet, struitur ex tribus partibus; videlicet nar- Porro medium concludendi , (eu eaufa 4 ratione facti, medio concludendi, & petendi iiwamni actione est duplex : pro“ ipsä conclusione. Inprimis igitur pona- xima (st remota. In actione personali pro- tur in praefatione nomen judicis, & ejus xima est obligatio, remota contractus, titulus competens, postea narretur fa- ex quo illa obligatio nata est: in actione ctum cum circumstantiis necestariis; ut autem reali causa petendi proxima est do. tam res petita, quäm causa petendi seu minium, remota ille titulus vel modus, medium concludendi, clare & sussicien- per qu«m dominium translatum est. In actione fati ‘ium, !mik i itkl Mfiji aMl- ntur, | IB Ä« mixlii Ixsieis !» seu i» ; ip!/tc processui inquißtionis, 3 Similiter quando e ji periculum, ne testimonii facultas pereat: <3 insanum, 6 . 4 SOf dfi testes antea examinati adhuc superat hanc Rubricam firmatur, quod iupraecedentitit.diximus, litis contestationem esse principium & fundamentum judicii, quo omisso reliqui actus .judiciales non rectc.celebramur, & prs- tereatraditur regula, ut ante litis contestationem non fiat receptio aut examinatio testium, & multo magis, ne sententia feratur. Verum sicut nulla regula est sine exceptione, ita etiamista plures notabiles habet limitationes: nam sallitl.fi reus fuerit contumax & legitime citatascompa- rere nolit, tunc enim ante litem contestatam excommunicari, vel immissioin ejus bona fieri poterit, prout in lit. de Delo & contumacia magis explicatur. *2 Fallit II. si agatur de valore electionis, vel prov ifionis, aut matrimonii carnalis, & reus contumax sit; narrt tunc non tantum censura in ipsum ferri potest, sed e- tiam testes recipi, & fi de causa liqueat, ad sententiam definitivam procedi; quia propter dispendium Ecclesiarum & periculum incontinenti* ia similibus casi- A & I A. fint post litemantefatam? sIn criminalibus non recipiuntur tefies ante judicium , niß ad probandam rei innocentiam 4 Receptio testium ad perpetuam rei memoriam quare concedatur reo magis, quam ,adori? 7 Sti'-'i requiratur in tali receptione testium ? bus grave est judicium pxohns.cap.qn4a neamß. §. porro h. t. „ III. In processu inquisitionis recipiun tur testes,& examinantur nulla attentä li' tis contestatione, d.c. quoniam §./unt & alii. IV. si actor timeat, ne inter moras ? judicii probationis copia sibi subtrahatur, puta quia testes sunt senes, valetudinarii, aut in alias forte Provincias profecturi, &c. poterit petere, ut tales testes etiam ante litem contestatam , imo ante actionem institutam ä Judice., vel ejus Com- miisario examinentur; sed neceise habebit, ut receptis ita testibus vel intra annum actionem instituat, vel reofactam receptionem denuntiet , ne ipsi reo facultas opponendi contra tesstes adimatur, alioquin receptio testium facta nihil valebit.«/. c.quoniam.in prine ip. Quid autem dicendum, si testes exa- 4 minatiadhuc vivant, eo tempore, quo deberent adhuc actualiter in judicio pro. duci, an requiratur perloi a is eoruiu productio, vel sufficiat exhibere eorum depositiones ante factas? Requiri personalem 344 Lker II. Tit. VI. aalem productionet», si reu« desiderer, doeft Zoes. h.t. num.^.per c. präsent ata. fO.de stftib.& Lfin. C. e od. tit. Ubi testes per arbitrium recepti de novo sunt examinandi. j Caeteriim praedicta locum habent in Civilibus caulis, non vero in criminalibus criminaliter intentatis , in quibus non recipiuntur testes pro futura accusatione , nisi solum ex persona rei ad probandam iplius innocentiam : nam in criminalibus requiruntur probationes liquidae , praesentes & strictae juxta L. fi *. C. de Probat . & melius est nocentem dimittere, quam innocentem punire. L. ab' sentem f.js. de Poenis. Gloss.Sc Pan. in c. veritatis. 8 - de Dolo & (on ! umatia. £ V. Is quoque , qui timet litem sibi movendam, adeoque futurus, reus, potest; curare examinari testes ad perpetitam rei memoriam , & suturam sui defensionen» non tantum illos,in quibus est periculum mortis aut absenti* »sed etiam quostun- que, & in hoc plus est concessum reo, quam actori,quia non est in rei potestate, quando conveniatur, sicut est in actoris, quando agere velit. Quocl si autem reus k hoc modo cupiat testes recipi, debet ici denunciare iis, quos putat aliquam prae- tensionem habituros, ut videant testes jurare, & possint proponere sua. interrogatoria si velmt; demum poterit petere,, ut super dictis testium ad perpetuant rei memoriam publicum instrumentum per Notarium conficiatur» quodsuo tempore in judicio proferri valeat, sicut text- est,& ibi lateagunt Interpretes c.fignifi- cavit.^t.delejhbus. Videatur Mynsing. Cent.4.0b/.ji, & Jej. TITULUS VII. De Juramento Calumniae. Summaria- 3 *l u * conttneat bec !uramentum? ' Tam alior quam rem id prafiare debent,. etiam Praeuratur- Et quid,fi recusent? ^.Juramentum Calumnia tacite remitti poteft r non expressi: iS qua ratio differentiai 4 Etiam Clerici ad id tenentur. Ost litem contestatam solent partes juramentum calumnia ä se invicem exigerei& diciturillud,quojurant, quod sine animo calumniandi credentes se habere justam causam litigare velint. Continet hoc juramentum tres principales articulos: I. quod litem movendi aut contraheendi justam causam se /, Modie praflatur etiam >n caufir/piritualilm:. rf ffucmode differat a juramenta malitia de ftritate dicenda. j Juramentum de feritate dicenda quand* fi. leat pra flari? habereputent litigantes. II. quod nullam exigant probationem calumniosam protrahenti* licis ergo. III. quod nihil promiserint,dederim,daturi vel promissuri sint per se» aut per alios ad corrumpendum judicem, autk. principales dt Jurejurando propt; talum. Zoes eodem tit. u. 6. Igitur hoc juramentum prae- De Juramento Calumniael 345* yrostaredebet tam actor, quam reus, & quidem si actor recusari t, cadet jure suo » u reus, habebitur pro confesso./. 2, §. 6. <$* 7. C. d*t. sm autem per procuratorem agatur, is duplex quodammodo juramentum deponere debet, primo in animam Ibi principalis, fecundo , in animam propriam, quod nimirum nec ipse credat se fovere injustam causam: non est enim Infrequens, quod Procurator majorem habeat causae notitiam, quam Principalis, d.Lz.&s. 2, h.t.in 6 * Sed quse poena erit, si Procurator in a- nimam propriam jurare nolu$rit »Quamvis plures censeant hanc contumaciam rocuratoris nocere domino & perinde aber», ac si ipse dominus jurare noluisset. Nihilominus verior videtur opinio Saliceri i» /. eum, nui J. C. de Preeurat. quod odio & delicto Procuratoris non debeat dominus tam facile praegravari, sed sufficiat»si procuratori nolenti jurare de calumnia, audientia denegetur, arg. Z. sancimur* i f. & L rem no» novam 14. C. de Judic. posse tamen ejusmodi Procuratorem poena aliqua pecuniaria mul- ctari tanquam qui temere litem conte- fiacus sit,tenetGail, Lib, i*obfirv. juramentum Calumnia expresse remitti non potest, potest autem tacite non exigendo. Ratio diversitatis est, quod ex- preila remissio daret occasionem calum- uiationibus ; si verö ab initio tantum exactum non fuerit, semper timere debent partes, ne in judicio durante exigatur; quia omissum in exordio in qualibet par- «e litis peti potest, prout judici videbi- twr,c.i.<&.r. n. 6, Neque etiam Cserici Encex In Decret. Lib IL immanes sunt , quo minus ad juramentum calumnio subeundum teneantur,sed ira,ut ad id personaliter prostandum cogi non possint, sed valeant procuratorem deputare, imo personaliter prostare inconsulto suo Prolato non debeant, c. r. tlF j. Porro licet In causis spiritualibus de jure f antiquorum Canonum non fuerit praestitum juramentum calumnio. c. •zSh.u id tarne correctum estper Bonif.VIII.incap. l.eod.tit. in 6 . ec quod experientia doceat, etiam in his causis frequenter calumnias intervenire. Demum differt Calumnia juramen- 6 tum ab aliis duobus, quorum unum di- diturjuramentum malitia, alterum pur» t- mantum de veritate dicenda : quod jura, mentum Calumnia ab initio prostetur super tota causa, juramentum vero malitia possit ante & post litem contestatam super singularibus quibusdam articulis, exceptionibus, aut petitionibus peti toties , quoties judici videbitur talis exceptio, aut petitio de malitia suspecta, f. 1. §.fiu. Ra. in 6. a juramento denique de veritate dicenda disiert,quod liocfit de veritate f juramentum aurem calumnia de credulitate t nam per juramentum de veritate dicenda juratur, quod verum dicatur; per juramentum autem calumnia , quod causa «edatur justa; Juramentum de veritate dicenda vidi prostari, quando actor ante probationem redigit libellum suum in certos articulos & petit, ut reus ad singulos pro vio juramento praedicto respondeat in eum finem, ut sciat actor . quid negetur, quid sibi concedatur, IX quid sibi probandum sit. Xx TI- €K;40® T I T V L V S VIII. De Dilationibus. SUMMARIA. r. Quid fit dilatio & quotnplex ? Probatoria dilatio efi ordinarii }, BtonjdShi a. Vocato in Judicium datur dilatio citatoria, f. Exccutoria dilatio quatuor menfium tantis 3, Reo comparenti conceditur dilatio deliberato - habet locum in tibiiibut, ria . I est justum temporis Inter« tantam, S. C. quomodo & eftiando Judex M- J vallum, quod ad aliquem actum &e. judicialem commodius expediendum a- Deliberatori* dilatio est, & datsrreo,’ . ctori, vel reo conceditur. Dilationes at viso libello actoris fecum deliberate 1 iunt quadruplices , nimirum dilati» ci - possit} an litigare velit aut cedere, habet* tater ia , deliberatori *, probatoria , & que pro termino 20. dies, nisi ut supra execHtoria, de Libelli oblatione in se suamque familiam sustentare non possint ; item agricola: «um ob pluviam superventuram segetes aut sdenum congregant, vel ob aliud gra- ve damnum vitandum ruri laborant; si- jn i liter si pauperes famuli & ancilla die- tus festis suas vestes reficiant, &c. Est quandoque Lr necessitas publica v.g. resciendi fontes, pontes, piscandi certum piscium genus, quod non nisi certis anni temporibus capitur , juxta c«p. licet j. ite tiuh garapdafupt aliqua ad communem populi festivitatem y.g. in adventu Principis. Notandum autem est VII. Quod prae-ly ter causam pietatis vel necessitatis insuper requiri debeat consensus Episcopi, ; praesertim si opus servile in publico ia-' cientium,& per longius tempus duratu, rum sit; ne paulatim praetextu necessitatis libere contra Festorum obligationem peccetur. Declaratio Cardinal, apud Barbos, di Si. «. 40. Sin autem periculum in mora sit, vel Episcopus propter distantiam commode adiri non possit, solam justitiam causae, vel ad summum, si causa aliquö modo videatur dubia, licentiam Parochi sufficere, communis est sententia, Notandum est VIII. Quamvis in r. r.j | hoc. tit. dicatur, quod dies Dominica a Vespera in Velperam cum omni veneratione observanda sit; nihilominus in Europa esse receptum, quod Festa quantum ad abstinentiam a servilibus operibus computentur ä media nocte usque adal-_ teram mediam noctem: testatur Panorm. in eap. i. hoc tit . Co var. par. Resolut, lib • 4. c«p t iL.v. 9. talem autem consuetudinem valere, & attendendam esse, textus est. i» e.2. eodem tit. Notandum est postremo: quod alte-if rum praeceptum de audienda Missa tan- quam humanum & positivum non obliget cum tanto rigore , ut nullo modA quis ab eo excusetur. Etenim non tantum impotentia Physica ( qualis est in mari navigantium, incarceratorum, lecto affixorum & similium) sed edam moralis, si arbitrio prudentis viri sit gravis» excusat ab audienda Missa. Dicitur autem I De Ferite* ist jfätem moralis Impotentia, quando, licet eundum eommtfnem sententiam 'ab at* non subsit absoluta impossibilitas, subert dienda Missa excusat: puta, si mulier ha - tamen dissiculcas propter periculum a- nefta cum dedecore fui status non honeste mittendae valetudinis aut rei domesticae. vellita sit, vel si aliqua eseteroquin bonae Unde excusantur, qui infirmi sunt,aut ia- existimationis ex delicto praegnans appa« firmis serviunt, qui tempore pestis se do- reac,&c. Consuetudo etiam quandoque mi continent, item matres&aacill*,quae excusat, si v.g. in aliquibus locis vidua infantibus assistunt, qui propter dista«- vel puerpera per aliquod tempus tetn- tiam templi domum periculose dese- pium ingredi non soleat; de quibus onarunt &c. Pudor quoque, si gravis sit se- nibus videri possunt DD. antea citati. T I T V L V S X De Ordine Cognitionum. SUMMARIA. t, Ma ejwfiio i» Judicio prius decidenda efi t « qua altera dependet. cularis super qua fi ion t printipali de totis/* terim supersedere . St, Si qutftio incidens fit spiritnalis, remittenda j, Spoliatus jfioliatori super alia causd non te- e fi ad forum Ecclcfiafiicum, & Judex st- netur respondere ante refiitutionemfpolij. N On rarö evenit, quod in judicio functi negent, ipsum esse filium, vel li praeter questionem principalem negent eile legitimum, omnium primo alie incidentes emergant, & propoaan- questio filiationis, vel legitimationis di- tur, quae non minus ac principalis suam scutienda erit. Et quidem /i causa haere- discussionem reqairunt: quo igitur or- ditatis dependeat a valore matrimonij, dine ille tractanda sint, hic agitur. Bre- aut ejus effectu. e.g. si dicatur: matrimo- viter dicendum,quotiescunque una que» nittm , ex quo filius petens hereditatem stio dependet ab altera, illa prius, a qua natus est , propter certum impedimen- altera dependet, judicanda est. Sic si ali- tum Canonicum »0« valuisse ,remittenda qua femina petat virum tanquam spon« erit ad judicem Ecclesiasticum , & inte- sum vel maritum suum; econtra vir di- rim Judex secularis in causa principali eat, feminam esse suam consanguineam, supersedebit, c. tuam . 3. h. t. Porro ipe- priiis de consanguinitate, quam de con- ciale privilegium habet is, qui ab alio tractu sponsalium discutiendum erit, bonis suis spoliatus est, ita ut, si a spolia« quia valor sponsalium dependet, ä quae- tore super aliä causa conveniatur, & ipse itione consanguinitatis, & frustra pro- excipiat de spolio sibi facto, causa fpolij darentur sponsalia, si tota illa probatio primitiistractandasiciquiaspoliatusahtc ex postfacto concideret propter proba- omnia est restituendus, nec tenetur priii/i tam consanguinitatem, eap. j. h. i. Eo- in alia causa respondere spoliatori, sicut dem modo, si petat filius haereditatem hac de re infr. in Tit. de Restitutione spo* pateriiam.St alij fiiij vel consanguinei de- liator um pluribus dicetur. TITU- 55r (o) II1VLVS XI. De plus Petitionibus. SUMMARIA. t.tks debito petens in judicia punitur. F. Psua plus petentium sftu ? *• jfinatuor Madi petendis rt , tempore > loco, f Cejsat baepana, fi probatum fuerit, msißto* causd. Iit tuse jus petitum ejje. I Ntcr incidentes quaestiones quando- actionem secundum, naturam .obligatio- que movetur, quod actor plus petat, nisinstituere,quia ex priori actiimcReus quam sibi debeatur, id cum iniquum sit, non erat obligatus. Quod si loco pluspc- impune non permittendum ; qualiter tacur, proceditur quidem ad sententiam, vero hae c actio iniqua actoris puniatur, sed Actor condemnatur in id, quod interii. t, tractatur. est Rei rem debito loco non suille peti- Dicitur actor plus petere quatuor mo- tam. Si denique tempore plus petatur, 2 dis scii, re, loco tempore, vel tanta. Actor condemnatur in expensas, & Reo Re plus petitur, si cum actori debe- duplicantur induciae ad solvendum, hau» antur jo.petat 20. vel cum res sit ejus tan- si e. g. priüs fiuifet obligatus intra antu m pro dimidia parte,petat totam. 7 em* num iolvere: jam non teneatur nisi post pore plus petitur, qui petit ante diem, v«l biennium. Videatur text. & qua; ibi no- 4 existentem conditionem pactioni seu ob- tat Panorm. /w c.m. h.t. Verum notan. ligationi adjectam. Loco plus petit, qui dum est, quod ha* pcens locum non barem in alio loco petit, quain ubi conven- beant, si actor probarit, lc non malitiose, turnest, ut solvatur. Cansk denique sed justo errore ductum plus petiisse, e. g. plus petitur, cum aliquid in geriete vel si quis totum legatum petierit, 8t ex post alternative debetur, & res in specie, facto proseratur alia testatoris scriptura, vel unum praecise petitur, prout fusius seu Codicillus legatario plane incognitus, explicant Interp. ad §. fi epeis agens 3 3, in quo dimidia pars legati ei adempta & F. pises autem faßte. de siti ion, alteri data est: Nam error facti praestat Pcena plus petentis est, ut si re vel cau- excusationem,cum prudentistimos &op. 3 sk plus petatur/tondemnetur in expensas, timos quosque fallere possit. §. fi cjtrtt quas Reus in illo judicio facit: imo si agens 53. faß. dtuifi. Et in /. 1. insit, causa plus petatur, Reus omnino ab in- Cod. b. t. requiritur, ut plus petens co$» stantia absolvitur, & Actor debet novam victus sit, per avaritiam id fecisse. fis Tim K« llilÖi Äs ititas liiiM vt&i tljüß itiiW jSf 2 i ','/« 13 * ja*»* ii»s® fcpw BJ*S«s x itkif (Äs äffimttfc Is 4 - ( f ■mm UJpfiUB' ^ ül (zr,) M T I T V L V S XII. De Cauia Posteffionis & proprietatis. StVMAlIA. i. Quid fit causa possejsonis 0 " proprietatis ? 6 - Quomodo procedendum d Judice it/ remedio 3. Causa posse sonis datur etiam in incorporali- ' retinenda pojseßienis ? aus, in quibus datur quasipossesso. /. Qui titulum probat in possessorio, prafertur j. Judiciumpossessorium aliud est ordinarium , illi, que nudampcssejsionemprobat« a } iud summarium , summa)isfmum , seu g. Quid agendum, fi in possessorio uterque aqua- momentaneum. liter probat er it} 4. Ubi periculum armorum circa litigiosam pos- f An (s quomodo,causa possessonis £J 'proprietas sessionem intertexit, seques ari potes posses- tis posint cumulari ! so. 10. Depetitorio potes ador trdsre ad possessorium j, Remedia pesessoria alia sunt adipiscenda , 11. Causa proprietatis consulto non intentatur alia retinenda, alia recuperanda posfesionit . quando suppetit remedium possessorium^ S icut supra in //>.. I. hujus Lib. diximus, judicium aliud esse petitorium , aliud possessorium, ita hic dicimus, causam aliam esse possessionis, aliam proprietatis, super quibus judicia illa agitantur. Omissis aliis poilessionis definitionibus , quae magis ad tit. de Pr ascriptio »ibus explicandum necestariat sunt , in praesenti materia.. Nota l. Causam Possessionis appellari, quando actor principaliter petit per judicem declarari“ quod Possesso seu insistentia & detentio rei ad se pertineat, quisquis interim dominus sit : Cauia vero proprietattj illa dicitur, in qua actor postulat per Judicem pronuntiari ipsum.db- minum rei & proprietate sibi competere. Nota II. Quod cauia Possessionis & Proprietatis non tantum ventiletur circa res corporalesqua; scilicet tangl& videri possunt, sed etiam circa incorporales, nimirum circa jura & jurisdictio- »alia, quamvis interim in rebus incorpo- Engh. In Decrjet. Lijs. II. ralibus non dicatur esse vera-, sed tantum quafiPojstjsio, zo quod vera Poßeffio exiua natura requirat apprehensionem , quae fit. persensum aliquem corporeum. Hinc qui e. g. siepiüs Clericum praesentav.it ad beneficium vacans, qui saepius decimas- in aliqua loco percepit, aut jurisdictio— nalia exercuitdicitur esse in quasi Pos- sessone juris.prassentandi,decimandi* &c.. Quod fi ex postfacto aliquis ipsum in hac possessione impediat., poterit vel possessorium vel petitorium instituere. Posesso- uium tunc instituere censebiturcti praecise se. fundet in actibus illis possessoriis prius exercitis; Petiioriumxttb tunc,.sit allegarit & probärit aliquem justum titfl^ lum, ex quo dicat non tantum possessionem, sed etiam proprietatem, & dominium juris ad se spectare,, e. g. in jure, praesentandi alleget fundatione aut dota» tipnem beneficii a se vel suis majoribus- factam esse, vel Ii in jure decimandi privilegium Apostolicum producat.. ¥y Notat Z54 Lib. II. Tit. II. Nota III. Judicium pofeforium aliud esse ordinarium t 3 \iudsummarium t Quod alio nomine etiam summarifimum vel momentaneum appellatur. Ordinarium eil , in quo ordinarius prosessus juris observatur. Summarium vero, ubi partes jubentur summarissima sua documenta & probationes producere. Hoc summarium tunc locum habet, si periculum subsit ,ne lite pendente partes adversus le invicem in arma proruant, dum alter alterum in exercitio possessionis impedire nititur: nam tunc expedit, ut Judex illi, qui in continenti melius probärit possessionem,eandem interim adjudicet. Dico interim: usque dumlcilicet in ordinario judicio possessorio vel petitorio plane de veritate constet, unde & hoc judicium momentaneum dicitur, quod brevis temporis & exigui momenti praejudicium inferat , utpote quod per aliud ordinarium judicium llatim possit reparari Nota IV. Sipossessio ita sit litigiosa & dubia, ut etiam pendente lite, vel expedito summario periculum armorum & caulium sit, poterit interea judex possessionem sequestrare, & utrique adimere, usque dum alteruter in ordinario posteslo- riovei petitorio vicerit. /. ficttjus 13. tz. sed fi inter duos. 9. jf.de Usufr. c. cum ve • uifcnt. 6. dehstit.fsovar.Pratt.pg.C'ij, Veriim hsecjjossessionis sequestratio tantum locum habet, fi jus possessionis, ut suppono, dubium sit; nam si^onstat alteram partem vere possidere, & alterant tantumdcfacto possidentem turbare, non recte jubebit judex fieri sequestrationem quia juste possidentem injuste commodo sua: possessionis propter alterius iniquam contradictionem privaret, sed potius debebit mandatis poenalibus turbantem coercere per text. ini. 1. tz. efi igi , turf. utipojfidetis. Gail. Ltb. ic. n. s. Nota V. In causa poffstonis. varias f actiones este proditas, qua: in Jure civili remediapofe foria vel intera/£ia vocantur, eaque ad tria capita reducuntur,tjuod alia remedia sint adtpiftende, aiifcrf.'»«**• da, & alia denique recuperanda possefm nis. Remedia adtpijcenda dicuntur, quibus agimus, ut poslessianem, quam nunquam habuimus, acquiramus; e. g. fi is, cui collatum est beneficium , petati’e mit- ti in illius possessionem, si hsercs institutus proferat testamentum nullo manifesto desectu laborans, & petat le mitti in possessionem bonorum htereditariorium. 1. fin. C. de Fidtilo. D. stsddrtani tolluido. Remedia retinenda dicuntur, quae competunt contra eos, qui nos in possessione jam acquisita turbare conantur; ejusmodi sunt interdicta utipeftdetis &. utrobi. Remedia denique recuperanda dicuntur, quibus possessionem, qua injufleper spoliationem aut aliam causam excidimus, iterum recuperamus. Sed de his videri debent., quae fuse traduntur 1 n hftit.de Interdikts , & quar docte congessit Me- noch .speciali traft, de Remediis po/efo- rtts. NotaVI. Quod circa remedium rp- 6 t i nenda pofiefionjs plerumque maxiMT difficultates oriantur, quando nimirum utraque pars probat, se actus possessorios exercuisse, ita ut plane perplexum reddant Judicem, utri possessionem adjudicare debeat, e. g. si utraque pars probat, sein flumine vel sylva litigiosa piscationes & venationes exercuisse. Hxc De Causa Posse silonis & Proprietatis, Z 55 difficultas, quatin foro quotidiani est, recte meo judicio iequentrbusdistinctio- nibus expediri potest. I. Si alter litigantium in probatione defecerit, resclaraest, tunc locum habere vulgatam juris regulam ,quod actore non probante reus absolvatur. /. 4 .Cod. de Edendo, II . Sin autem uterque probarit se juste nec vi, nec clam, r.ec precario possi- •dete, is obtinebit, qui probavit possessionem antiquiorem: possessio autem re- Lentior propterea hoc casu praesumitur esse vitiosa ,quod duo eandem rem & eodem Modo nequeant possidere, e. licet causam 9 . V. expr&mijfis de Probat. y III. Si neuter probavit possessionem ^ antiquiorem , sed uterque parem in tem - pore, tunc is proferendus est, eujus possessio titulo munita est: licet enim in fejfejsorio retinenda non sit necesse titulum probare, imo nec quidem allegare, eb quod teste JC. in 1 .2.fs. Utipofst detis . quilibetposlessor hoc ipso, quia possessor est , plus juris habeat, quam ille, qui non possidet: nihilominus tamen , si quis titulum probarit, utique in pari causa praevalere debet illi, qui tantum probavit possessionem, d.c. licet causam. Ibi maxime qmd justum pojfeßio- nis titulum non oflendat. IV. Si in titulo suerit paritas, is obtinebit, qui produxit testes numero plu tes, opinione integriores, & depositione probabiliores juxta reg. c. in »ostra. ; 2. de Teßibus. diti, cap. licet c tufam f. quamquam & f, ex prom 'siis. $ V. Tandem si utrinque omnia supponantur esse squalia ( quod quidem in praxi raro accidit) sunt, qui existimant, tali casu potius pro reo, quam actore respondendum , juxta vulgatam regulam , quod in dubio favorabiliores stat partes rei , quam agieret. Sed quia in pofeforio retinenda uterque est actor A reus, quia uterque contra alterum habet aequales querelas, ideo illum censent actorem , qui prius ad judicium provocant j quod si uterque eodem tempore ad judicium provocarit, putant possessionem esse dividendam , & cuilibet mediam partem adjudicandam. Verum quamvis non ignorem regulam esse, quod in dubio potius favendum sit reo, quam actori, tamen si talis sit causa, in qua non possit recte inter actorem & reum distingui, haud video , cur unius potius, quam alterius ratio habenda sit, si uterque aequaliter de actibus suis possessoriis docuerit: illa autem prior ad judicium provocatio nihil considerationis meretur: quia plerumque ex nimia adversarii importunitate Sc violentia , cui quis amplius resistere vel non vult, vel non potest, eo aliquis adigitur, ut cogatur ad judicium provocare: anne propterea deterioris conditionis erit, quod maluerit judicio , quani armis & violentia uti? Quantum ad divisionem possessionis, illa lententia non fatis aliquo Jure probatur (sicut alibi pluribus explica« tum) ideöque probabilius censeo, judicem in nostro proposito , fi causa possessionis utrinque sit omnino aqualiter probata, .deberepronuntiare secundum formam interdicti: uti pojstd-tis , ita possideatis r nimirum ut uter que possideat communiter & pro indiviso, arg. c. licet causam 9. f. cum ergo de Probat. ita enim fiet ut quisque tantum obtineat, Y y i . quan- 3 y« L!b. II. Tit. II. quantum probavit juxta /. j. in prine, ff. cum delictu t. Quia tamen plus adhuc Uti poJßdetisiNequc hoc rarum est, quod indicant textus Juris Civ. alii tertio juo- pluribus jus venandi in aliqua lylva, vel habilius dicunt, tunc tantiim procedere pistandi in flumine commune fit, idque Juris Civilis dispositionem, ut prius prius exercereposlicis,qui prior ad locum cognosci debeat de causa possessionis, pervenerit, si uterque simul pervenerit, quando uterque contendit ie essepolles- vel inter se amicabi liter componant, vel forem & dominum, nullus tamen onus communi opera venentur., aut pileentur, probationis iivls vult recipere, ut in /. r. Sedquidsipartesetiamposttalemsenten- f. Uti pojffdetis. extra hunc casum tiam a litibus & violentiis privatis non ab- etiam possessorium retinenda cum peti- stincant? Eo casu possessionem seque- torio cumulari posse , saltem inincor- strabit judex, usque dum vel perpetuam poralibus & beneficialibus. Menoch. inter se transactionem ineant, vel peti- l.cit.n. Vid. fachina?. Cptur.lib, torium instituant, ex quo appareat, ad 8-ecquem jure proprietatis possesso pertineat. Nota VIII. Quamvis ab initio actotl« Videatur Menoch. de Remed« retinenda intentaverit caulam proprietatis, sita- poffejf. Rcmed. j.q. % 7. men lite pendente timeat, seinptobatio- 9 Nota VII. Causam possessionis & pro- ne dominii defecturum, poterit adhuc prietatis non tantum posse cumulari in ante conclusiocem in causa, &mli ex- «odem libello, ut Judex de utraque in presse renuntiaris, remedium possefio- eodem judicio cognoscere , Sz eadem rium intentare. d.1. naturaliter 12. §. lententia pronuntiare debeat, c*p-%.& nihil commune ff« de *. 4 cc\uir« pojstjs. e. j. e. tum dilectus. 6. hoc tit. sed etiam Imo etiam post conclusionem in causa poli quis egeritj super ioia possessione, & in terit Judex actorem ad possessorium ad* progressu appareat, illum etiam rei pro- mittere, si hoc ipse viderit ex justa causa prietatem probare, poterit Judex pratter expedire, puta cum ex perspicuis indiciis possessionem ipsam quoque proprieta- facile arguitur iniquitas alterius posseslo- tem ei adjudicare, c.cum Ecclefia j. & c. ris, vel actori causa autexmalitiafacul- c um super 4. h.t.DD. ini. naturaliter, tas probandi dominium subtracta sit, 1. §. nihil commune ff. de esfcquir. & c. paftoralts ; . extra & Cltment. un. h. t . amitt. puffe ff. Quod an sque de jure Civ. Non est quidem sine controversia , procedat, dubium est. Propter text. utrum hac constitutio in omni remedio inl. ordinarii 14. C. de Rei vind. Seinl. pejfefforio locum habeat, eo quod Ponti- incerti 5 .C. de Interd. aliqui hic diffe- fex in A. c. paftoralis. tantum loquatur rentiam inter jusucrumquestatuunt; std de remedio adipiscenda, & recuperanda quia Pont. c. 2. h. t« videtur insinuare, non vero de remedio retinenda. Sedre- idem esse de Jure Civ. alii conciliare ni- cte respondet Zoes. hoc tit. in fin. no» tuntur, ut quidem, possessio prior sic in ideo excludi remedium retinenda: quia cognitione & pronuntiatione,, sed peti- dc aliis tantum remedii* fuit consultus torium in exeouione,juxta rex. iu d, c. de Ponti* De Causa PolTesfionis & Proprietatis. 1 3 5 ? Pontifex idem responsurus, si etiam de hoc interrogatus fuisset. 11 Nota ultimo, non esse consultum , ut actor causam proprietatis intentet quam- diu potest remedio aliquo possessorio agere , quia dominium & proprietas difficillime probantur: non enim statim sequitur : emi pradium, ergo est meum: nam si venditor dominus non fuerit, neque me dominum facere poterit, cum nullus plus juris in alium transferre possit , quam quod ipse habeat, vttlg. L sterno 44. f.dc R. /. Unde in casu, quo aliquis possessionem amisit, & veretur contra novam possessorem petitoria instituere, utile remedium de jure prastorio est proditum, videlicet actio Publiciana, in qua non est necesse probare dominium, sed sufficit, si actor probet, se rem ac« quisivisse bonä fide , sibique traditam esse ex justo titulo, prout hac de re extat tit. injs. de Publiciana in rem actione, & explicant interpretes ad{,‘i-& 4. Inst it. de Action. T 1 T V L V S XIII. De Restitutione Spoliatorum. Summ /. Restitutio spoliati debet fieri ante omnia 2, Jn defeiium probationis rerum particularium ablatarum datur ß/oliato Juramentum it* litem. j. Qui fruQus sint spoliato restituendi i 4, Nonpojstdentianteanondatur hac restitutio, f. Ubi fine periculo anima fieri non potest restitutio, quid agendum . 6. Censura Ecclesiastica in falsa prasumptione fundata non ligant in foro interno. 7, In dubio an matrimonium Valeat, quid fit faciendum 1 f. Propter nimiam fcVitiam Siri mulier non re» fiituitur, antequam issufficienter calcat, /. Uxori propter faVitiam d fe fugienti maritus tenetur alimenta trrxstxrc, 10 . Propter adulterium ab altero commistum in causa matrimoniali etiam impediturrefti- tutio. A & I A. 11. Restitutio tantum datur contra spoliatu» t & de Jure Can contra tertium injuste detinentem. 12. Tertius interveniens potest impedire restitutionem, t j . Spolium in re priVatafaBum non obfiat restitutioni spoliati inrtEcclestastica . ip. Constitutio I. si quis in t»nrana. C. Unde vf. locum habet etiam de Jure Canonico, If. Specialia in beneficiis Violenter occupatis, ii. Constitutio l_ fi quia 'muaum.VixusitVidei tur hodierecepta. Exponitur textus difficilis in C. 2 - si.r* >n 6 ubi an detur restitutio, fipra/umptio Juris fit contra postidentem ? Contra tertium bona fidei postes orem an fiat restitutio ante omnia ? Communis sententia affirmativ a aliquanti* aquitatesuadente prattieari potest. 17 19 F Requenter contingit, quod duo in- terse de re aliqua contendentes, antequam in judicio Jitigare incipiant, prius violentia privata contra fe invicem utantur, & alter alterum per vim de possessio, nererum suarum dejiciat, exturbet, spoliet, quo casu spoliato contra spoliatorem remedium rect*ftfanda postejfionis X y j compe- I . Z5S Lib.II. Tit. XIII. competit, quo postulat interversam pos- X sessionem rerum sibi restitui. Hkc (peltati reftitutio ante omnia fieri debet, c. Episcopiiq. i. & c t redintegrada 3. & 4. causa 3.9. 1. Nec cogi potest spoliatus ad alios causae articulos procedere, quam restitutio sibi plene facta sit. Dico plene nam prseter restitutionem singularum rerum ablatarum & fructuum & totum in- 2 teresle spoliato praestandum est. Quod si spoliator neget, se res aliquas particulares abstulisse, quas spoliatus praetendit, dabitur spoliato in defectum aliarum probationum juramentum in litem t hoc modo, «t aestimet, seu pronuntiet valorem, ac in- teresse rerum ablatarum, quam Lstima- tionem si judex crediderit esse nimiam, ad minorem summam moderabitur, & ista taxatione facta spoliatum jurafe jubebit j Je non minus perdidijfe , quam taxatum est , ultra taxationem vero jurare non licebit, l.fi quando $.Cod. unde vi. 3 Fructus porro non tantum illi, quia die spoliationis percepti sunt, sed etiam qui interea k spoliato percipi potuissent, «stitui debent per spoliatorem, c, gravis 11. h. 1. 1 . 4. Cod.unde vi. Videatur Honor, h. 1.1>. 20. & seq-q. Verum hsc regula, quod spoliatus ante omr.iarestituendus sit, habet sequen- 4 tes limitationes. ExparteJpoliati rt- quiritur, quod antea possederit, & possessionis capax fuerit, c. exparte 14. h. t. Quare non restituitur laicus jure decimandi a benesiciato Ecclesiastico spoliatus,priusquam de legitimo tituloproba- tit: quia talia jura spiritualia regulariter possidere non potest, c . causam . 7, de Prascript. X. Requiritur, quod constitutio fieri possit ßne periculo anima : unde si mu. ; lier absque judicio Ecclesia: a viro fu» recesserit , & contra virum restitutionem petentem alleget consanguinitatem.pro- pter quam matrimonium sit nullum, e». que sine incestu uti non possit , tunc st mulier dicat, se habere probationes paratas ad consanguinitatem demonfir,indam , Lc prius super hoc articulo prarti- terit juramentum malitia:, restituetur quidem viro , sed tantitrti quoadreffl domesticam gerendam , non vero quoad thoruifi: si autem probationes non imt incontinenti paratae, sed primum ipeiat mulier data sibi longiore dilatione probationes acquirere, interim restituetur quoad omnia, quia praesumitur contra eam, quae fine judicioEcclesiae a viro suo recessit; ita tamen, ut si mulier certo sciat consanguinitatem, quamvis tam cite probare nequeat ,non debeat viro suo car- naliter commisceri, sed potius censuras Ecclesiasticas (quaeinhoccasutantiimin § toro exter»«, non item in interno ligant, cum fundentur in salsa praesumptione) humiliter tolerare, quäm per commixtionem carnalem mortaliter peccare, t. literaj 13 ,h. t. Quid autem, si mulier non quidem certo sciat consanguinitatem, sed tantum credat ex aliquibus conjecturis, vel propter quorundam assertionera?distinquen- 7 dum est, an mulier ex levibus tantum argumentis id credat, vel utrum ex probabilibus & gravibus ? Si ex levibus, poterit totum illud dubium ex ConsilioEpi- scopi vel Confesiarii deponere, & licite reddere ac exigere debitum conjugale: si ex probabilibus & gravibus, potest quidem reddere debitum , ne maritum in bona De Restitutione Spoliatorum.' bon 3 fide& possessione matrimonii exi* flentem jure suo privet, sed non potest .exigere; quia cum dubio pr.actico agere noa lices, & in eo tutior pars est eligenda. e. inquifitioni 44. de Sent, extern. 8 HI. In causa matrimoniali non restituetur mulier ä marito aufugiens, si nimiam yiri saevitiem probaverit, antequam maritus per juramentum pignora, aut fidejussores ( prout judici videbitur) caverit , qubd uxorem honeste trailare velitj fi vero tantum fit viri odium & austeritas, ut mulieri non possit fatis cautum esse, non debebit restitui, sed usque ad seriam viri emendationem apud parentes vel cognatos,autinaIio honesto loco sequestrari. d. c. Uterus, I s. inf. &c. fx trans, I miffa.S.h.t. Hicadnotandum.quod ex communi & in praxi recepta sententia teneatur maritus uxori propter saevitiam a se fugienti alimenta praestare. Barb. in d, ~ e, literasn. 9. Guttirez. Canontc. qq. lib, I.c. 24. IO IV. In eadem causa matrimoniali impeditur restitutio , fi is, qui eam petit adulterium commiserit, de quo .tempore petitae restitutionis natorie constat per evidentiam rei,sententiam aut confessionem judicialem, e. fignistcdsti. 4. de Divortiis, Quod tamen aliqui intelli- gunt, si p,yst spoliationem factum sit adulterium: nam si id commissum sit, antequam maritus e. g. expulerit, vel uxor sponte deseruerit, sentiunt non posse ad impediendam restitutionem allegari , propter textum in d, c.signistcdfti. quod videtur principaliter loqui de adulterio post commi fio. Honor. hCi. nam- if. Illud autem certum est, quod excipiens de adulterio contra restitutionem non audiatur, si ipse quoque adulterium commiserit, quia paria delicta mutua compensatione tolluntur, d. r.signistcasti, de quo infra in Gib. IV, in Tu. äe Divorttie. plura dicentur. V, Restitutio ex causa spoliationis non 11 datur, nisi contra eum, qui spoliavit, aut spolium suo nomine factum ratum habuit, non vero contra tertium possessorem , qui rem a spoliatore comparavit. L eum a te'j.ff. de Fi & vi armata, sed hoc ita de jure civili obtinet. Attamen de Jure Canonico speciale privilegium datur spoliato, in cap.'ßpe contingit ig. h. t. ex quo etiam contra tertium possessorem , qui rem a spoliatore scienter er quocunque titulo accepit, restitutionem postulare potest, quamvis non probet, se rei dominum esse: eo cjuodnon multum interstt quoad periculum anima , inquit Summus Pontifex, injuste detinere, aut invadere alienum. VI. Tertius aliquis interveniens pro It suo interesse potest impedire restitutionem, si spoliatus agit contra spoliatorem pro recuperanda possessione , .& pendente qusstione spolii aliquis tertius intervenit, qui rem nec spoliati nec spoliatoris, sed suam esse, vel saltem jus aliquod, v. g. usurnsructüs sibi in ea competere asserit, ante restitutionem, audiendus erit text. in /. fape 63. f, de Re judic. &e, tcum super 17. de Sentent, & re judie. Ita directus Dominus in fundo emphy- teutico oppignorato, quilibet creditor in re oppignorata, si suum jus vindicet, Dominus vel Episcopus pro suo subdito, Z6s Lib. II Tit. XIIL Praelatus ratione suae Ecclesiae interveni- re canonico nönfreperiri immutatam, a. ena, repelli non pote fi. d. c. cum super dcoque etiam de ilio prosedere» are. L Cum enim poena tantum suos authores siu.cmus. 27.CW. de Tisamenus. & c.t. «enere debeat : rdpectu hujus tertii cel- de Nevi operes nuntiatione. Imo non cb- lat odium ipoaationis, &. consequenter scure recepta videtur eadem poena in c.u celiatiila constitutio, qubdipoliatus.an- placuit, z.cauid i6.q.(, ln causis au te omniarelhtui debeat, Myns. Ce»/.20. tem benesicialibus duo specialia sunt' ,°\ r ; n ri . 1 , .. Primo e i uöd is ' q»! personatum vel d,V 1} VII. Si Clericus vel. Parochus ah- n.tatem . vel beneficium Ecclesiasticum quem in re privata spoliam,deinde agat quodcunque violenter cccuperaverir j„ contra .pium super rebus Ecclesiallicis. Io facio perdat omne jus , quod fori non obstabit ei spolium in re privata fa- prius ia tali beneficio habeat, cap em ctum.scdida spoliato particulari actione qutix.sin. de Prabendis. in 6 Smta petendum erit. c.\.i»fin.h.t.in6. Vi- men ex profanis causis primum per ftn detur quidem in, contrarium esse r. 2 . tentiam. Judicis amittatur dominium. de Ordine logntttoneoj. Ubi admissa fuit Menoch.de Remed. recuperand „fi/s exceptio spolii contra Abbatem qui, remed. de Recuperationibus 'prJJh cum nobiles super causis Ecclesiasticis num. s o. Secundo in profanis «usis do- conveniret , dicebatur castro spoliasse, minium propter violentiam perditum Verum.responden potest, vel quod r. 2. ' acquiritur spoliatos in benesicialibus ve- correctionem accipiat a c. i. unquam rb beneficium per vim occupatum posteriore constitutione; vel quod ibi u- quamvis auferatur ab occupante non trinque agebatur de rebus Ecdeliasticis, tamen pleno jure acquiritur ei, quipoffi- cum castrum illud probabiliter, saltem debat, nisi aliunde titulum babeatrne de- quantum adjus directi dommii pertinue- wr vitiosus ingressus ad beneficia, cum ritad monasterium, & tantum in seu- s we institutione canonica squ* inspe- dum vel.cmphyteusim suent nobilibus ctisprius instituendi qualitatibusfkri de- concessum.. Videatur Barb.i* eodem.e.u bet) beneficium obtineri non possit, r. ». T2. Grcapnemissa.. de RcUn ^ Verum puto constitut/onem 24. Dubitatur I. utrum Lex , si ejuts i» d. Isi quis i» tantam, paucis in locis esse tantam 8. Ced. U> de vt. etiam de jure usu receptam, quantum ad illam pcenam, Canonico locum, habeat? Per hanc leg. amissionis dominii, vel.pr*standa» adii- statuitur, quod is,qui propria authoritate mationis, sed potius in usu esse credo pce- poslessionem alterius «vadit,. poslessio- nam arbitrariam, seu mulctam pecunia- nem ante omnia restituere iniuper x~ riam a judice infligendam. Sutine » Limationem rei solvere teneatur, liqui. Procefu judiciali inferioris ^ufiruob- dem non fuerit Dominus. Sin autem do. firv.1^4 minus sit , etiam dominium amittat, Dubitatur II. quomodo intdhVeii. $• pcenam./*. tantam.. de ju- dum sit c.z. h, t. m 6, ubi, Pontifex di- ’ cit De Restitutione Spoliatorum^ z €l '! ua cit, Canonicos a Parocho decimis intra ^ fines fu* Parochia: perceptis spoliatos jestituendos non eile , antequam de ja- lttota sto titulo docuerint, cüm tamen in e. ** literis s. X h. /.etiamprardo-Cqui utique a . £te justum titulum non habet , alias non iu- w 3 ) turus prtedo ) de rigore juris restituendus il ’® 1 «ik dicatur ? Quidam dicunt d. /. %. pro- cedere in caulis beueficialibus , ne detur 'i 0 * vitiolus ingrelsus ; i\ d non recte quiane. i» literis non exprese loquitur decauia ,Ä ' beneficiali. Alii ponunt Regulam gc- neralem, quod toties denegetur reliitu 1KE: tioaateostensum titulum, quoties prae- 1111 sumptio est pro spo!iatore,& contra spo- "P^f, li.uum seu possessorem, sicut in materia »Wi decimarum, qiiL de jure communi cen- loöKa sentur ad Parochum pertinere; led etiam aim huic interpretationi obstat c.cttw Ecele~ iÄ ß t ,te Cmf* pGjfe{[.& prepr. ubiC ri- s ci possessione juris eligendi perCanonicos rapti' spoliati ineandemYcducuntur, quamvis miirst Canonici habuerint praesumptionem pro se, quod jus eligendi Episcopum nun ad ia&ij extraneos . sed capituiares pe;tineat, ito ji,Quaremelius reljaondetBarfa. in d.c&p. M» w. 8-Pan. & alii, decisionem e.usdem c. 2. njv&~ procedere, /i propter madicitatem ttm- F«! fef/rprteiuniptio sit contra ipsam oofliffio' iteö nem-, & ex adverso propter assist ntiam RM juris communis pro spoliatore. Id quod [audi» ex ipso textu satis colligitur, dum dici- ecredot* tur, aliquamdiu { id est modico tempo- inipi® re) possessas esse, at in facti specie, qu« Suffis refertur in c. de causa poffcß'. gr prepr. Clerici erant longo tempore in qua fioos ftjjione juris eligendi, ac trium Episco- iiitfil? potum electioni interfuerunt. 00 - 18 Dubitatur III. utrum teri ius, qui reift JEjteu i« Decest,Li*.IL bona fide emit ä Spoliatore, Ignorans, ipsum esse spoliatorem , teneatur eam ante omnia restituere /poliat», si ah ipso conveniatur, licet spoliatus non probet, se rei dominum esse ? Multorum est lententia, contra tertium spolii possessorem duoremcdtaeiic prodita, urttm exsiepe d. 'c. far st contingit t8. X.hccTr . Ii fuerit ma ; a? fidei polsestor , & rem scienter emerit ä spoliatore ; alterum ex c. Epi- f<pi\p &e. redinregrani <. por.itut, Zoel. /a. f. «. f. Interim tamen non inique tacturum Judicem arbitror , qui eo casu priorem sententiam sequatur, quando spoliatus summariter de bono fure luo docuerit , &• iniquam Ipoliationem saltem summariter ostenderit ; tum quia illa sententia valde communis est, teste Z a Myus. J«2' Lib. II. Tit. XIV.' Myns.£«»f. }.0*!?f.tum etiam, qmaln t!onem&alienationem nimis gravet sp«. tali casu magnam habet atquitatem , ne liatum, sinon nisi per dominii probatio, lpoliator per suam nequitiosim spolia- nem rem a tertio repetere posset. T1TVLVS XIV. De Dolo & Contumacia. SuMMA&IA. 1. Dolus hic accipitur , prout adharet contu- to, Lite contestata contra reum contumum macia. etiamincasu principali procedi potest 2 . Quid, stt contumacia? u. Quare contra aBtrrem contumacem, lite non J. In cibilibus Judex an potest procedere in tote' contestata postit in causaprocedi, nonum tumaciam , nist ad instantiam adierjarii. tra reum i 4t Potest tamen ex officio eum punire, 12 . Si aBor elegerit procedere in causa contra rtu f > Quomodo procedatur contra adorem contu- contumacem, poterit tamen9arianda aliam macent ? eligere. 6. Stylus curia in hac parte attendendus. tj. Et st quis se non compariturum dixerit, st ta- 7 , Quomodo contra communem regulam , ador men postea comparcat, pro 9eri contumatt in Htm agere compellatur ? non habetur. $, Qua remedia Juris contra reum' conttimacem fp.. Quidst talis etiam non comparcat, an stitt litejamcontcfiata. alia citatione mox contra eum in Contumi- p. Excommunicatio non usurpanda exConstitut. tiampostitprocedi { Concil. Trident. existentibus aliis remediis, ts. Abtor contumax post annum ieniens etiam refusts tXpensts non est audiendus. X /"'XUamvis dolus in genere fit omnis e. causam, j. h.t . I. contumacia, sj* §• l- calliditas, fallacia, aut machina- ff.de Re judicat l.un.js. Siquisjusdi • tio ad circumveniendum seu decipiendum centi uonohtemp. Poen«, quibus coerce- alterum adhibita. /. r.H. 2. De Delo hic tur contumacia, alire sunt in persona a. tamen in prarientitiemagis specialiter fu- ctoris, aliae i» persona rei constitutai.Prius J mitur, quatenus contumaciae adhaeret, autem notandum., Judicem in Civilibus quatenus indelo esse cenletur,quiin judi- causis ( secus est in criminalibus, inqui- ciocomparere recusat. bus Judex ex officio inquirit, & manua« 1 Est aurem contumacia erga Judicertt liter comprehendi facit reum reluctan* ccmmissainobedifuitia; unde & contu- tem) non posse adversus peremptorieci- max litigetor dicitur, qui tribus edictis tatum& non comparentcm in contuma- vel uno peremptorio citatus & nulla ju- ciam procedere, nisi ad instantiam & p<- sta causa impeditus non comparet, vel titionem adversarii. I. properandum !}■ si comparet, Judicis jussui obtemperare §. 2. ibi ex una partis aäoris abfentiern renuit, vel sine judicis licentia recedit* incujante. Ced. de Judiciis. Poterit tamen De Dolo & Contumacia, Z§Z «gt»«; oiTet. i mt ifnä/i (tto».. ifm,! wir*. •jtftit i» (MWW unk isfiM lituis »Cii i)US,il : ; , fit»*- W l!llt retnpi® is coi® jitijcii nah* it& P«cs $ men judex illum contemptum sibi taa- Imb ad agendum quis cegi potest, non quam judici illatum ex ofisieio coercere, tantam It semel inceperit agere, sed non tantum,si posttertiam citationem led etiamsi extrajudicialiter aiiqu* m diffa- «tiam post primam citatus sine justa caulk märit , puta si tanquam suum.debito- non comparuerit, quia talis in obedientia rum traduxerit, aut quaslibet praeten- utique impunis non este debet. siones se contra eum habere jactaverit. f Itaque ii actor in d ie emisi* citationis Text. & Gottofr. in L diffamari, f.c.de non comparuerit, & libellus quidem «c- ing-nuis mammis L cum Titia? j 8 . de hibitus, lis vero nec dum contestata sit, Accusat* de quosuperius in Tit. de Foro .«vocabitur ad rei instantiam tribus edi- com et, pluribus dictum est. ctis« Et si non comparuerit, anni Ipa- Si,quod frequentius contingit, reus tium ei relinquitur, quo finitsi, sii« sit contumax, distinguendum est, fune contumacia perstiterit, erit in arbitrio lis contestata, an non f Ante litem im~ rei, an velit petere se ab inflantia absolvi teffatam poterit actor petere immislio- cum refusione expensarum & damno- nem sir bona rei ex primo decreto (de . rum, vel negative litem contestari, atque qua immissione Tit.Jeq. dicemus) vel si onus probandi in se suscipere, •& ita us- bonanon habeat, ut citetur realiter, arre- que.ad sententiam definitivam etiam ab- stetur, vel excommunicetur, c. j. ut lite sente actore procedere. Idem obtinet, m* centtst. I. ton eutaneum. S.Cod.Qttc. - si post litem contestatam actor contumax moi» & quando judex. Ad excommu- fiat, ita tamen ut anno non exlpectato meationem quidem quod attinet, hodie judex post citationem mox procedat in servanda est constitutio Concil. Tnd.feffl cauta principali usque ad sententiam, & 3,5. ie Rfform. c. 5. ut scilicet tunc de- . actorem, contumacem in expenlis con- . mum adeam deveniatur, li aliis reme- demnet. i. properandum. 2 .Ced. de diis locus este nequeat, cum experientia 4 yndici/f. Novell, lix. c. j. Moneo au- docear, si temere incutiatur, magis tem,DD. nostros circa modum proccden- contemni, quam formidari, di in contumaciam actoris multum iatri- Pod litem autem cont effatam , si reus ca:e loqui, neque per omnia convenire, contumax fuerit, datur electio actori, ita ut hac in parte stylus singulorum judi- an aliquo ex jam recensitis remediis uti ciorum quam maxime attendendus sit. velit, vel potius causie sus consid i s, 7 Sed inquies quomodo procedi poterit malit in ipso negotio principali procede- contra actorem in contumaciam »cum ta- re, testes aut instrumenta producere, men sit reguia Juris, quod nemo invi- Quod si hoc posterius elegerit, judex tus agere compellatur. L hh. Cod. Ut ne- ejus electionem sequi debet", & si vide- me invitus, &c. H. Illam regulam rit cauiam satis per ipsum esse probatam , procedere, si quis nunquam agere ince- poterit pro ipso actore sente .tiam defi- perit, actio vero lemel instituta perse- nitivam terre: & ccontra etiam pro reo, quenda, & ad finem reducenda «st, ne licet contumace, si caulam ejus melio- xeus inanitu vexetur, ita rmvtl. iit. c. K. Lr % ren S i» }b. r.&prassertim in c.fin. ij.in aliis, ubi late Panorm. Ut lite non contefiata. attamen Civil i Ita? plerumque circa actionem realem aliter docent, ita ut ibi ex primo dtcnfo censeant veram poffessionem acquiri : sed per comparitionem rei commutabilem, ac ex fecundo decreto immissum dominum declarari, authoritaterext,& Gloss.«»/. Pratoris. f. Sil, fi finita* Is- h. ?uli*- uns. .1 jiltllli .renr, lltil 18 pedi: !MMi De Eoqui mittitur in possessionem, &c.. z 6f «tts 1 6. ff. de Damno infeftoL fin. torum In praxi recepta fit ,, ex stylo cu- f. de Acquirenda possessione, Utra verö darum petendum erit. ttIJK tpr, km; l*W* «tidi IIM MÄ iißSt «Siit» nSK ita® ite;® iW*» »ififcf lententia an Canon istarum, »nLegisperi- T l T V L V S XVJ. Ut Lite pendente nihil innovetur. S UMJ1AUA. Wif!l f ^ititer- Strafst JjtiOIftl &ife : talem £ i iitn W im®»-' 5fGlci ? ■l-P t, fuand» tis pendere dicatur ? A Lite pendente pojfejfor non debetprtlari ttm- rnodo pojfefionis. j. Rescripta iclpriiilegia lite pendente impetrata) nex exprejfa mentione litis pendentis,- suntsubreptitia.- ef. Alienationes lite pendente faäa fient uuUa, 1 | iRsenotandum, quöd lis p ende re di-' 1 catur ex parte aftoris per judiciariam •conventionem , seu libelli oblationem, «x parte autem rei, postquam citatio a Judice competente emanavit f & legitime pervenit ad ipsumvel per eum cte- trt, quo minus perveniret ; dummodo u- nacum citatione libellus transmissus, aut in ipsa citatione intentio actoris sit fatis expressa. c. T . & ibi Gloss. inV. indistin- 8 e. de Secjueftrett.pejfeJs.ClemeMt.fin. h. t. auth. litigiosa. Ced. de Litigiosis , Porro hxc regula, quod lite pendente nihil innovari debeat, quatuor habet notabiles effectus. 2 I. Lite pendente non debei; possessor commodo suas possessionis privari, sed asque durante lite, quam prius fructus ex re possessa colligere poterit. Unde in c. I. h. t. declaratur , Archiepiscopum , cui stiper jure praeferendae crucis mota erat lis»posset durante lite facere ante se crucem deferri, usquedum causa per sententiam terminetur. Similiter inc. r. -o- £ 5 ' fidenter emens perdit pretium, /, Ante litem motam aäianes liquida donari (f hendipossunt, dubiatendi ( non donari j prohibenturprafertimpotentioribus ■ ' /, Omnia innodata lite pendente sunt in prifti- nuta satum r dotanda. demtit.- dicitur, quod si matrimonia* alicujus accusetur tanquam invalidum, vel tanquam separandum quoad thorum & cohabitaticuiem propter adulterium commissum, pendente hac accusatione non debeat conjux accusatus privari possessione carnalis commercii. Quod es: Intelligendurn, modo matrimonium jam consummatum sit: nam ante consuma- tionemnonfuitin illius commercii pot sessione, ergo nec lite pendente eä uti potest, vel hoc ipso, quod lite pendente omnia insuo statu manere debeant, sicut ante litem suere. Vid. Sanch.^f Matrirn. lib. 2. disp. 4 r. w. fo. II. Rescripta aut privilegia lite pendente in praejudicium alterius impetrata, non expressa mentione litis pendentis censentur die subreptitia : quia in dubio Princeps non intelligitur velle alterius juri praejudicare. vel statum litis immutare. f. l.&cfin.h. t,. III. Actionum & rerum litigiosarum alienatio pendente lite est prohibita zsS Lib. II. Tit. XVI. hibita& ipso jure irrita ; imo is» qui receperit , non tantum cogitur eam rem alienanti reddere, led etiam, fi sciens rem litigiolam emerit, pretium amittet, quod sileo acquiri ut; st ignarus fecit , pretium ejusdem vel veram aestimationem, ubi pretium non fuit, una cum alia tertia parte pretii vel aestimationis ab alie - ninte propter dolum ejus, & fui deceptionem recuperabit, c. j. & 4. h.t.fin. cum sua au.h.f'od. de Litigtofis. sed Quvres, utrum ante litem inchoatam actio indistincte in alium cedi ieu alienari postit ? iy. Distinguendo inter actionem dubiam sive disputabilem. Actio liquida quovis titulo in alium transferri potest, prout text. sunt in jf. & Ced. de Htreditate velaElione vendita . actionem autem controversam donare quidem licet, sed non vendere; imbstdesa- cto pro modico pretio (sicut fieri solet) vendatur, & contingat illa actione ceU conventum condemnati, non teneb.tut plus restituere emptori, quäm pro illaa- ctione exposuit, idque ne facile alienat lites redimantur, & forte dudum sopitae fulcirentur. /. per diversus. 2 2 . & 1 . fei], Cod. Mandati. Quod si actio ejusmodi vendatur alicui potentiori, qui ratione officii vel dignitatis potest reum opprimere , non valebit talis venditio , sed venditor amissione juris fui puniri debet, i. 2. c. ne Ineat petentioribus . Videatur Panorm. inc.expartc 2. de ailittmmt judicii mttt. causa n. 4 . Quartus demum effectus, quod at- § tentata seu innovata Iste pendente ante omnia debeant in pristinum statum revocari , Sc antequam revocentur, parte opponente impediatur processus ad ulre. riora, Lancelot. de attentatis, parte 3, e-, LI. TiTVLVS XVlf. De Sequestratione PolIellionis&FrU’ ctuum. Summaria. 1, JJh/V sitsequestratio ? Est que alia Voluntaria, alia neces ana 3 Sequestratio necessaria regulariter est prohibita. f. Sequestratio sieri potest , st posseffio ffValde ii- tigiosa^eutreus resistat misto in postestionem. Eqttestratio nihil est aliud, quam rei litigiosis apud tertium ( qui propterea sequester dicitur ) depofitio . Estque alia t /olunta> ta, quae ex mutuo consensu par- tiumfit. AliiHtteJsaria, qus sic Judice 4 Ite in causa bcmf%ciali,in qua non datur misto j Item fi reus de dilapidatione fit fusptliut. £ Aut fipericulum fit interitus iel deterioratis- nii ( potest esitari. 7 .Sequtstratio oblata cautione de reius feriandis, s . Rcquifita, ut postitperisequestratio. imperante, & alteraparte invita. Sequestratio neceifariareguiaruer elf prohibita , tum quod non oporteat tnciptre ab exeeutione , antequam reus de debito coavincatur, i. hh. C. de frohu i a f‘ m questi *h ) jfilttn Öciitlu ^ istur. U4( feejtisj - i ^ii' htaitf uiputr itui, ■ it A tlis, aikr mr, «IflSij 'fili- De Sequestratione Po/Tesilonls & Fructuum. z6K jueßrat.ptcm. tum etiam, quod, ut alibi telis cenfitis #v.Hic tamen adnota, quod 7 suo loco dictum, reus non debeat com- in his posterioribus casibus sequestratio modo polle (Horns privari. V erum sunt evitari postit,si reus afferat idoneam cau* certi casus, mquibusasquitassuadetfieri tionera de rebus servandis. l.fin.Cod. dt stcjuejlrationtm, ut I. si possessio sit valde Ordine cognitio««*». Imb juratoria cau- litigiosi, vel reus contumax resistat misto tione sequestrum tolli, si perlona jurans in possessionem, ita ut periculum armo* sit honesta, & idoneas facultates habear, rum8t caedium sit,potetitJudexpossessio- vel jam prius de indicatum solvendo la- 4 nem sequestrare. II. Quia in causa bene fi- tisdederit, tenent DD. communiter per tiati, si reus contumax sit, non fit missio, t ext.iuc.penult.de Donat, inter vir. & ne detur vitiosus ingrejsu* i» btnefitium c. »arar.Panor. in c, %.h, t. x.De eo qui mit. in 6. ideo locum habebit Verum monetMynfing.Ce#f,T.O.Tl. f f sequestratio beneficii. c. i.h. t. III. Re* »d ftqutftrationcmtziXihzitnfam pra- aut fructus recte sequestrantur, si reus Iu- ter causas modo enumeratas adhuc respectus sit de dilapidatione. Tria autem quiri primo, ut Judici saltem summarie potissimum sunt,quae suspectum reddunt, constet de jure petentis fequesirumi dein- nimirum paupertas, mali more«, & facta de ut vocetur is, In cujos praejudicium praecedentia.Gloss. in l. fi fidt\uffot y. §. petitur seejuestruw, & denique,ut sollici- € sin. qui satisdare cogantur, IV.sipericu- laxasequtstrum, id adfui juris vel debiti lum sit, ne res inter moras judicii intereat, conservationem faciat, &non causäca- vel saltem deterior fiat,poterit judicis im- lumniae, atque ob eam rem juramentum plorato officio vendi, & pretium loco rei malitia praemittat, sequestari. /. litibm 20 ■ $. 2- C. de Agri - TITULUS XV11I. De Consestis. uktit iisiIfA 'itliitnk :nuijHe fritli jeiijfc' it IIS d( a. ff SUMMARIA. ifropriaConfeffo optima probatio: tstatfuc inßar $ Articuli tamen debent tffe nictantes} sententia & rei judicata. " S> Porrigens articules debet praß are juramentum a Confesso extrstixiieialk non eß tanta authori - dandorum. tatu «t indic ialis. io Ad articulos crimen occultum attingentes > nm $ Si tamen präsente adVtrfario fiat,pIme probat. tenetur reus respondere, sidera efl,s loco principatu adVersarit nuntius t/ Debent articuli ese de satio proprio rei) no« Vel Vel t»g,Olorum gtßor tam acbeptaVerit. autemjurk. p Positiones pro confessione elicienda adversario a Consesso judicialü absente adVtrsari* de Jurt porrigi solent. Canonico pleni probat, t Differentia inter positiones ff articulosin pro- ij gttalk Confesso dicatur fari judicialis? *i pariem attenditur. tf. Confesso coram Judice i »competent tsaS A eß ySireut contumaciter ad articulos fejgondtrt extraiudicialu : tf‘ quid circa tam judtst »olitfbabtntur pro tonjeffatu» competens fatere soffst A** •! Z76 üb. ii. tu. xxnr; tgConfeffio in judiciofaBa,itiric ordine cire4 alia no» fert At o,tamen eftjudieialit,nti (st iUa, qua ante litem contefiatam sabla est. l( Confcßtonem relocans propter errorem ex in- e eri alio debet ist um probare: sectu fi rc9t- cetin continenti. tf Consesso per tormenta extorta ut probet , qua requirantur? 1$ Procurator» 9el advocati eonseffioner» principalis potest reiocare tfConsestioPralati, Administrator'» iste an noceat Ecdefia , 9el iit, qui sub tali admini- A Ntequam ad probationes deveniatur, prius videndum est, an non adversarius illum articulum, qui probatione indiget, sua sponte confiteatur} nam propria confeßio non tantum vim optimae probationis habet, & actorem ab onere probandi relevat,verum etiam, si in judicio facta sit, instar sententia & rei judicata censetur, /. i.ff.h.t. adeo ut judex non habeat necesse sententiam ferre, sed tantum terminum lolutioni & satisfactioni prarfigere, aut damnum sstimare./. proinde 2f. Z. 2 .f. ad legem asquil. Quod tamen intclligendum est de causis civilibus,in criminalibus vero etiam post confessionem rei. requiri sententiam cum communi docet Barth. in /. fi confeßm p. ff.de custodia reorum. Imo hodie usum magis esse, ut etiam in civilibus causis confessio potius vim probationis habeat,Lc ideo sententia opus sit, tradit Val- lens. h, r.w.io* Estautem consessio alia ittiicialis alia % txtrajttdicialis, illa fit in judicio,hasc extra } ambas in effectu plurimum inter se disserunt: nam confessio extrajudicialis non est tanta? efficacias sicut judiciali*} nec vim sententiae aut rei judicatae habet, quia extra judicium fiepe aliquis in concedendo facilis est & incautus, non item in stratore sunt? a* An reus de crimine intervogatm i Judice 1% neatur illud tonfittril distinguuntur trei casus . 31 Reus infamatus de uno crimine no» debet io. terrogari de aliti t de quibus non eft infamas tas: nec regulariter de sociis criminis, i 33 tid fi rtm ultro socios indicet f 3j Consesti illicita sub spe imponit Mit m» efi sufficiens ad condemnationem oqConfeffio Sacr amentatis in Judicio fori externi nibilprobat. judicio, ubi adversarium präsentem Sco. mnern nocendi occasionem captantem videt. Unde sedent DD.distinguere in. 1 ter confessionem extrajadicialem, quae fit absente & eam, quassit präsente adver- sarioj illam cessent ad summum semiplene tantum probare, imo nihil probare, st gencrice sine expressione cauli facta sit; e.g.si dicam me Titio debere centum,& non addo ex quo contractu, cap.fi cantio, iq.dc Fielt instrum.&l.citm de indebite 1f. §. fin.f. de ‘Probat, Confessionem | extrajudicialem factam praslente adversatio, ficum expressione cauli fiat, communiter concludunt, non quidem habere vim rei judicatae, sed tamen plene probare: non enim tolerari debet,ut qui präsente adversario semel deliberate , licet extra judicium, aliquid conselTu* est, postea in judicio neget,vel alias probatione* postulet, d.l. cient deinde bito generaliter I $./» fine Cod.De non nnmer, pecttuA.pertteas io.de probat . Si tamen ex circumstantiis appareret aliquid tantum calore iracundis dictum esse, pro confesso acceptari non pollet, nisi daretur perseverantia.&nulla sequeretur revocatio. I.quidquid calore 4ff.de Ä./.Vide- 4 aturMalcard, de Probat.vol.u contlufi 3 64. ubi f. }. notabilem ductuaam po. »it 'jfywi '"Wli r ; 0V*« / ■tll *w*i« •ikii/nf mk 4 isim itpfo liaiä® BEB fers niw Ltiatx i, fei fBBC tiü'hi ata« l«M 'Anui jiktk i» y-i )nwi* k Ü® tt älifÜ* Ina tll k> tifi* m ßli jg&iis Dc Confeflis, 3^1 Kit, videlicet fi nunfius ve! negotiorum gestor consessionem coram se factam acceptavit, perinde haberi, ac si praesente principali adversario facta fuistet. Ad eliciendam contlff onem judicia» lem omnium sere tribunalium consuetu-' «line receptum , & a jure Canonico approbatum est i»r,j. & 2.b.t. , vel peno esse veruta quod tibi dederim mutuo centum flore- «os, ita ut ponens prius censeatur fateri, aec revocare postit, si postea adversarius una vel alterä propositione contra ipsum tanquam propria confessione uti velit. Kihilominus hanc differentiam in praxi »ion attendi, sed positiones & articulos plerumque inter se confundi, testis est Gail. Ltb.i. Ob f7$.tam in praxi omnes fere postiertes, artieult, per modum interrogationis, non vero per modum simplicis affirmationis concipiuntur e.g. sunquid verum,quod reus tali vel tali die ad me venerit p^ens mutuo centum? nunquid verum, quod mutuum petitum actu numeraverim. Caetersim si- reus super positionibus velarticuliscontumaciter respondere re- culet, ejus poena est, quod articuli pro «onfeffatis acceptentur, d.c. a. h. tnn 6. Sed ut pcena h*clocum habeat, requiritur I. Quod articuli sint relevantes, seu I ad capiam lasiern indirecte pertinentes, alias «x officio judicis rejiciendi erunt: in dubio autem,an sint relevantes,nec ne^ eos judex admittere debet: quia securius est superfluum admittere, quäm necessarium omittere. Speculatori» tit.de Post. §. y.n. 8. II. Porrigens articulos juramen- A tum praestare debet, quod juramentum dandorum appellant, quod scii, nihil calumniose posuerit. III. Si actor inter IO positiones vel articulos attingat aliquod crimen occultum rei, etsi id ad rem faceret, tamen non tenetur reus fe ipsum prodere & infamare, sed potest denegare responsionem. Gloss. in t. cum causam 37. F.de caufis X.de Tcstibw. IV.Re-II quiritur,ut positiones sint de facto & quidem proprio ipsius rei; non autem de jure, alias respondere non tenetur: quia quaestiones juris judici relinquuntur. Vi» deaturGail. d.Obf.j<).&sej. Porro circa confeffionem tam judicialem, quam extrajudicialem. Quser. I. Utrum confessio judicialis ^ absente adversario plene probet. De ptm- cto juris civilis negativa videtur verior* propter textus in /. certum.6. §. fiquiefs. b.t, & in (. fiti.fs. de int erreg. injure facieud.&e.Yttum de aequitateCanonics hujusmodi confessionem etiam in absentia partis factam plene probare docuerunt Joan. And. apud Panor. inc. sn.b. t.r. i§. Joan. Hon. eodem tit. ». IO» cum pluribus aliis ibid. cit. Quamvis enim, inquiunt, ad hoc ut alicui ex confessione alterius obligatio, vel liberatio» quaeratur,e jus praesentia accedere debeatzi quia tunc confessio est implicitum pactu, Aaa L %n * Lib.n.rit.xvra: & tacita promissio ? aliud tamen est, si praecise de probatione per confessionem agatur, tunc enim sane iniquum videtur, quod confessio judici scienter & deliberate facta ex hoc solo capite, quod adversarius praesens non suerit, revocetur & eo praesente contra conscientiam contrarium dicatur. Quod si reus non tantum ore- fenus, sed in aliqua scriptura fateatur, vel »t sterilbiet, patiatur suam confessionem srotocollo inseri, cujus tenor deinde ad- fersariocommunicetur, tunc talis consessio indubitate etiam de jure civili plene probabit: cum enim scriptura semper quali loquatur, non tantum judici, sed etiam adversario consessio facta este censebitur. Panor inc.ex parle tf Quxr. Il.Utrum omnis confessio, quas sit coram judice vel in judicio,sit habenda pro judiciali? 152. Principale requisitum ad confessionem judicialem este , ut stat in figura judicii. Unde confessio facta in judicio coram Notario tantum, vel extra judicium coram judice non sedente pro tribunali,tantum in vim confessionis extra- judicialis sustinebiwr.Maicar. de Probat. W.l.Co»el#/7}48.»#w.28. & 52- P4 Qpser. III.Quid dicendum de consessione facta coram Judice non competente, vel competente quidem» sed si ex post, facto cassata sint acta propter non servatum ordinarium processum? 9f. Consessionem» quam quis facit Coram non suo judice, e. g. Clericus coram Judice Laico,neutiquam haberi pro judiciali, c.ttfi Clerici. 4 . de Judicii*. haberi autem pro extrajudiciali-.quia licet judex incomp.’tens tali confessioni nul- Uai vim addat, tamen etiam, nullam adimit, nec est ratio, cur mint« valere debe, at, quam si omnino extra judicium, nullo judice praesente facta esset. Imb communiter sentiunt DD. quod judex competens possit cogere consessum coram judice incompetente, ut vel perit, stat in consessione, vel doceat de errore & causa veriandi. Abbas & Fel.x» 4 . t. etsi Clerici. Boetius deeif, JO. ».9. Quodlf si autem confessio facta sit coram judice competente, quanquam in aliis ordo /u. ris servatus & judicium validum non fuerit nihilominus pro judiciali habebitur; nam confessio etiam ante litem conte, statam in judicio facta judicialis censetur, ac consequenter talis confessio facta in judicio propter non servatum processum illa saltem haberi debet tanquam facta ante litem contestatam seu inchoatam. Baun. iit l.fi confessus f.jf. de (,Custodia reorum. Quarr. IV. An si confessio propterii errorem revocetur, semper sit necesle probare errorem? Hr. Distinguendo, an quis ex intervaf- loconfessionemrevocarevelit, an ver« in continenti-si ex intervallo, necessaria erit erroris probatio; imo ex communi sententia non sufficiet errorem simpliciter probare, sed insuper requiretur, quod is error sine lata culpa contigerit, ita ut nimirum in jure claro vel facto proprio recenti aut evidenti non erraverit. Si* autem confessio in continenti revocetur, non est opus proba« errorem: & dicitur in continenti revocari,antequam redigatur in scripturam, vel antequam narratio penitus concludatur , aut etiam a judice recedatur, arg. s. praterea 7. de Testd ut cogendis, Videatur Panor. in s.;. n 20. &feq.b.tt De consems. 1 Tsi ,5 { Qu5ct. V. Quii requiratur ut conses- ^7^ sio per metum seu tormenta extorta ali- '*< «uid probn. 151. Tria potiflimum requiri. I. Qubd «ressud! dvnlier de corpore deltfti , id est qubore- ut ^ F veri« illud delictum,de quo aliquis argui- mr, factum sit. Unde si reus in tormentis fwcaturise, alibi, e.g.homicidium aut fur- 5 0, "ll tam commisiste, in eo loco inquiri debet, mo!» a ]iqaa n do tale homicidium aut fur* ’ 11 , : «um ab aliquo factum sit. II.Quöd praece- dant contra torquendum gravia indicia, ittla» III.Denique, quod tortus leu metu Lc in mtliiui oenspectu tormentorum consessus persi- Äs stat in confessione. Dicitur autem per- fistere in confessione, non si statimpost ®pi tormenta idem fateatur, sed si saltem post UC 3 ÜJC Ratium unius diei & noctis ad hanc um iitiafc juris, ut vocant, ductus,& extra tormen- ,($km eorum conspectum positus confessionem cA|(J suam repetat, t. 1 . Cod. de Cufiodia rtt - ajj i b rum. Qua de re fusius videri poterit Fa* jgjin. Operum criminalium q. 1. in tit.de piiw judiciis & tortura. & alii ex instituto de processu criminali tractantes. ri&iK» Quaer VI. Utrum confessio Procurato- batgz «is vel Advocati noceat Principali? m l/aj- ni.ConsessioProCuratoris vel Ad vocati, Äs aisi ad hoc speciale mandatu habeat, sem- triti i« P er revocari potest a Principali, tametsi [jJojBf ßon probärit errorem aut salsitatem,quia itnvait! semper major fides adhibetur attestanti de t ; r *\'KC fäcto proprio, quam de alieno, & ita ma- jjj. 5jJici giscreditur Principali factum proprium luimM -aeganti, quam Procuratori factum alie* nun & BUin (siuod ignorari potest) confkend. ttiimip h.t. I. A. §. fi defensor. 4./. de fi fis -interrogat.injure fac. Accedit,quod non jj.ji; debeat atteri per alterum iniqua conditi •uferrii &f* 8 um cuique suum ne» alter- «f ' uecere debeat juxta vuTgttas juris tegulas» Quaer. VII. An idem dicendum sit de generalibus rei aliena: administratoribus nimirumPrselatis Ecclesiasticis, oeconomis,tutoribus vel curatoribus,ut nec horum confessio Ecclesia;,pupillis,aut minoribus praejudicet: Distinguit Pan. in c. extp farte j.». 10. h.t .utrum confessio administratoris vel Praelati sponte extra judicium emanarit, vel utrum in judicio per viam contentiose jurisdictionis. Prim* casu censet non praejudicare» secus in posteriori , ex ea disserentis ratione, qub 4 sponte facta consessio sit aliqua donatio, quae rei alienae administratoribus utique prohibita est ln specie autem de Confessione Praelati etiam in judicio facta, quo 4 duplici via revocari possit, cum communi docet Fanor, in eodem, c. 5. «.4. scilicet vel de jure communi, si Praelatus sit paratus docere errorem; vel per viam restitutionis in integrum, ubi non requiritur probatio erroris , sed tantum laesionis, quod scilicet Ecclesia ex tali confessione damnum acceperit. Quaer. VIII. An reus de crimine inter-^ rogatus ä Judice, teneatur illud confiteri) Distinguendos esse tres calus: Primus est, quando judex non habet jus interrogandi : si nimirum reus nec infamatus, nec aliis indiciis ad semiplenam probationem gravatus sit» & tunc non tenetur confiteri, etsi exinde judici vel accusatori calumnia impuretur: quia utitur iu- resuo, ex lege tamen charitatis debet, ft potest,consulere famae istorum, v. g. dicendo,eos fuisse decepto* ex probabili errore &c. Secundus., quando Judex habet ius interrogandi, quo caiu duaesimt sententiae: una affirmat teneri confiteri; Aaa i quia / Z74 Lib.lI.Tit.xm qüia ista sunt correlativa, si Judex habet Jus interrogandi, ergo alter tenetur dicere veritatemsttem quia Reipubl.iiuerest, ne crimina maneant impunita, c. ut fami q f. de Seat, excommunteat. Haec estS.Thom.& Cajetani 69. a. j. <£•plurimorum aliorum. Altera negat, saltem si agitur in causa capitali, dedamno ■vitae: quia praeceptum humanum, quale est judicis,non (biet obligare cum tanto damno. Item argumento a minori ad majus : nam li quis de jure non potest cogi, 'Ut veritatem dicat contra suum consanguineum. 1 . 4. fs. ät'Test. & 1 . 6 . C.eod. ergo nec contra se ipsum. Ita praeter alios docuit Innocentu« c, dudum 54. de £- JeW.apudPanorm./» c. a.A.r.w.r 8. Quae sententia potest deiervire Confessario, -■ quando reus persuaderi non potest, ut «rimen ultro confitearur. Vid. lgnat. Lopez, in Prati, criminali Can. eap. 3 29. Trtim casus est in dubio, an Judex legitime interroget: & tunc non tenetur confiteri, quia in dubio melior est posti* dentis conditio.Et licet alias praesumatur, supenoii» mandatum esse justum, non tamen in hoc speciali casu, ubi est conjunci um cum gravissimo damnor Nl Qeterüm hoc etiam obfervandum, reum infamatum de uno crimine non posse interrogari de aliis, etiam in eodem ge- ■ere,nistdefrequeHtiasit diffamatus, ut famosus latro,- vel fur, quia non potest »nte rogari, nisi procedentibus indiciis, Similiter nec de Sociis criminis interrogari potest, Lult.-C.de /fceusat.-c.j. b.f.. nisi tale fit crimen , qnod necessario (o «ium requirit, ut delicum carnis-: vel quod cum/ociis factum dicitur , vel ni- li-trimen exceptum sit, in publicam perniciem tendens, ut haeresis, preditlo, falsatio moneta, laefaMajestatis. Quid antem si reus ultrb indicet iocios? jy, Siy perlona vilis est,non facit semiplenam pro bationem, sed tantum dat ansam ad in* quiiitionem, nisi alia adminicula concut« rant,& plures rei de eadem persona confiteantur , & in circumstantiis conveni« act.PIura vid.apud Fariaac. tit. de Indit, & Tortur. vol.i .<7.4». Quaer.lX. An confessio a judice eliciti,. sub ipe & prwmissione impunitatis suffi- * ciat ad condemnandum. Bj.Nisirtusia. tellecta salsitate persistat in confessione, non sufficere: potest enim revocare & di« cere, se Ipe impunitatis confessum fuisse, Im« judex cenetur fide datam fer vare.JuL Ciarus tnpraff.erimtKah tj.f Unde non videntur admittendae ficta leo asqui vocaeiliff promissiones v.g.fi confeffj fuerisjhabebisiufficientiaalimentaadtem- pus vitae,vel hoc tibi conducet advitxob. ternionem, lubinteiligendo, fern*. &e, Quaer. X. & ultimö: An confessio^ sacramentalis, si quocunque modo sive per sacerdotem , sive per auicultantei reveletur, aliquid probet in judicio contra consuentem? jy, Negativa sine dubio tenenda, quia talisconfestionon fit homini, sed Deo. Et quamvis in consessione sacramentali aliquis cenieatur dicere veritatem , tamen hsec ve; ita» pro probatione fori externi acceptarino* potest; alias plerique pocnirentes formidarent sua pecca ta gravia sincere exponere. Nec est bona consequentia; p:«sumitur dicere vcritatem.ergb est legitima probatio ; quia etiam is , qui extra judicium vel coram judice competente in re gravi aliquid contra se fatetur,, praesumitur De Confessis jeitatii, di iocioi'ij ■miplet;- ansam i niculj tu ^ttlbua AiU\af m.til,S !«> Vff : impii; a.{,V; iitet® limtiK lur dicere veritatem non est tamen pro- (flenci de judiciu .Latius Covar. de Ma~ pterea legitime llatim convictui, c. 4. fi trimonio parte 2.e.8.§>ir. L num, 22. TITULUS XIX. Dc Probationibus. Sb'UüAKIi. i' I u ‘ > ‘prasimpti» Jark est prsalisfH«, & rtleGafOP •0 rictor; regulariter (Mttmeit »sm prtbationie. ab »nere probandi, £ Rem excipiendo fit ador,(fi af, .nasti incumbit ( Negat it a etiam probari debet, fi est fund*» probati». mentum tutenti»nk : (fi qttomod» probari 4 Jm dupliciert Judicis utrifrs litigasti istum» pojfitl Ut probatio fiatis §- I* itak Quid sit & cui incumbat Probatio? JT%Rtidtit in h.t. nihil elt aliud, quam qaodtunegas; sane hujus solutionis sitii judici rei dubiae apud eum contro- cta: probatio mihi, qui eam affirmo, in- Versae per legitimo* modos facta ostenfio, cumbet, quia vulgatum juris axioma est» liiiiffli foicdjudici: quia probatio principaliter quod affirmanti incumbat probatio exi. fc ad ipsum judicem, non vero ad adver- %.l,in exceptionibus tp.ff. in eadem tit. ijiswi &rium instruendum.Porrö per quem haec IILIn duplicibus judiciis,nimirum finium 4 r: ist- demonstratio facienda sit,an per actorem, rotundorum,taterdi^lo utipoffidttu & si- ;;cri vel per reum, nonnunquam multum di- milibus uterque litigans probare debet, ijKSi- sputatur. Adcujusdubii resolutionem melius probanti adjudicatur posleffio» notandae lunt sequentes regulae, I. Actori quia uterque est actor & reus. retinen- irinis regulariter incumbit onus probandi suam dt 4. Instit.de Inter d. c. ex literis i.b. t. mtim intentionem, & qu/dem nisi eam legiti- Lc fatis insinuavi superius in tit. de causa mirsis® »e probarit, reus tametsi nihil in contra- possessionis & proprietatü. IV. Si Prae- f. (pisctii riuin attulerit, absolvi debet./. 8> &aj. sumptio juris statpro agente vel excipie» inteil H.Etiam reo quandoque injun- te,relevabitur is ab onere probandi, narw liittip gitur probatio, fi videlicet excipiendo a- prjefumptiojuris transfert onus proban- iniitatai liquid affirmet,quod deinde in replicatio- di in adversarium. Hinc si Parochus pe« ifiwitöf *c ab actore negatur : hic namque sole- tat decimas inter fines suae Parochiae exi- (jiatiil 1 mos dicere, auod reus excipiendo actor stentes,nihil probate tenetur: quiadici- e.g. Ii me convenias in judicio, ut tur habere fundatam intentionem in jure aueiiri tibi centum restituam,quos mihi mutuos quod decimae ad Parochum pertinere Mik». ego vero excipiendo dicam, me pratsumantur, nisi contrarium ostendatur tuTfp' watutu jam pridem tibi solvisse, 4, de Refiimt spoliatarum in 6 . Item sia- Z7« üb. II. Tit. XIX. liquis dicatur non potuisse testamentum facere, esse Procurator, aut contrahere, iste, qui talia negat aliquem posse, hanc luam negativam probare debet,quia hxc suntjuruprobibhcrii, qua* quilibet praesumitur posse, nisi ostendatur esse prohibitum. Quamvis negativa videatur probari non posse, cum non entis nullae int qualitates,nihilominus si aliquis fundamentum suae intentionis in negativa ponat,eam probare debet. Hinc si x olo prohibere vicinium, ne domum suam altius aedificet,debeo probare,quod non habeat jus altius aedificandi , quia in dubio quilibet praesumitur posse in re sua aedificare pro suo placito./. Debent deponere,dici d majore parte populi zi Potefi etiameffe loco certi nuntii de morte consultem in negotiis gratioribus- jugis alterius diu absentis, l? 1 ama, ut aliquidprobet, debet efft confiant (f ConjtmBio probat iorum semiplenarum adfa- umformis, ciendam unam plenam,locum habet in cfti- t% Hama facit semiplenam probationem incivili- libus&non criminalibus. I; Ppellatione fama in proposito non hominum de re aliqua sermo & opinio JT» honorisexistimatio, led communis denotaturjdiffert autem a rumort , quod ' fama De Probationibus. 379 famaüt inter homines etiam graves & cx reddant., sed sufficit, ut sint c-mniexco* verisimilibus indiciis; rumor autesittan- ptione majores, & alleram , ie ita a fui» tum inanis & temeraria Vulgi vox & iu- majoribus intellexisse, ejuia in factis anti- ispicio, carens certo aurhore aut funda- quis & ultra hominum tetatem remotis mento , qu* teste .'Mynling. adrubric. non potest semper de fundamento contexe. potius poenis compeicenda , quam stare. in jure & judicio sequenda est. Quare Nota 111 . Quod ex communi DD. g '-14 Nota 1 . Quod is, qui pro se allegat sententia requiratur,ut testes dep«;ranr, * famam , in judicio illatu, probate debeat: aliquid dici non tantum «i multis, leda & quamvis DD.varient, per quot testes majore parte populi, & iniuper aliquot fama probetur,tamen receptior videtur -viros spectat* opinionis nominent, aqui- fententia, quod duo testes sufficiant juxta bus se .audlviile affirmant. Quod ta doctrinamBarthol in L de minore ic- §, men DD. limitant tantum in negotiis ar- flurimum k. 19. f. de Qusjl. 'Imo non duis, seu magni momenti,in negotiis ve- requiritur, milii testes deponant,ie audi- ro.parvis censent famam vicinia? seu plu- visse in eodem loco, & ab iisdem perlimis rium hominum , quamvis ilii noncou- fcd etiam admittuntur, tametsi in sua de- stituant majorem partem populi iu al.qua positione sint singulares, .videlicet quod civitate,sufficere. Maseard. d. loc. «. K. unus nominaret alios, a quibus audivit, & $. &alius alios, vel tinus nominarettalem Nota IV. Ut fama possit pro proba-17 diem & locum .& alter alium,ut videlicet tione adduci,debet esse constans, & uni- idem Barthj-r» d.§.f/»rYjK«/«.v.4, form is non varia & contraria. Unde si - ip Nota II. Quod testes de fuma depo- id , de quo est controversia, alii negent, nentes nihil probent, niimtioncmfuidi- alii affirment, neque his, neque iliis erecti, i eu depositionisreddiderint: dicuntur dendumest, sed sicut alias probationes autem rationem fui isessituncreddidisse, probationibus, praesumptiones prsium• si causas seu indicia & conjecturas,ex qui- prionibiiseliduntur,ita du* f«m* inter se bu sfam * suam originem traxit, nomina- contrariae fele invicem quantum ad effe- tinr& specifice expresserint: Fam* enim ctum probationis penitus extinguunc. regulariter nihihribuendum est, nili con- Quod si tamen in illo loco,ubi res,de qua stiterit de authoribus ejus & fundamento qusritur, sita est, vel ubidelictumcom- redicato in caulis & indiciis, ex quibus missum est, fama confiatis, haberetur, & prudent splerique permoti sunt, ut libi in asioloco contraria vigeret, utiquepri- hoc vel illud certo perluat!crent,& postea or tanquam magis verisimilis attendenti» successutemporis communi em niti m ex- foret, istimatione asseveraretur. Malcard. At Nota V. Quod fama incivilibus cau-18 Probat. vel. z.conct»f.7fo. n. Ti. At- sis regulariter tantum semiplene probet tamen intactis antiquis, qu* hominum arg.l «;. §. ejusdem quoque &ibiGotto- *tatem & memoriam excedunt, non ad- fred, & DD. communiter f- de Icfitbw. stringentur testes, ut rationem fui dicti nam ibidem dicitur, quod fama coissen- Bbb % tien- 3$0 Lib II.Tic.XIX. De Probationibus. tiensrei gestae fidem nonnusquamcon- firmec. Quse verba ad summum iemiple- sas probationi congruunt, cum diversa lint fidem facere & confirmare.Confirmatio en:m aliquid praffiipponit, quod to firmandum est,&habetfe permodum acceilorii. Dixi autem in ctvihbtu caufis: etenim in criminalibus, ubi de gravi poena infligenda agitur, plerumque fima nequidem semiplenam probationem, imo nec indicium ad torturam facit, ied tantum movere debet judicem, ut super crimine diligenter inquirat, per text,/» c. qualiter & quando 14. de Actus- Dixi jucundo rgtuUritcr-. «am DD.communiter excipiuntfacta antiqua, quas hominum aetatem excedunt, in quibus exilii« mant famam propter difficultatem, & ob defectum aliarum probationu plene probares pro fama sententiam sciri poiTe, ut videre est apud Malcard. d.leco.vol. 2» ancius, f4. «.z. XO Specialiter de jure Canonico ad dissolvenda sponsalia de futuro,& impediendum matrimonium Jola fama de affinitate & consanguinitate desponsatam sufficit ; partim propter periculum, ne matrimonium nulliter contrahatur, & illicitus fiat concubitus; partim etiam , quod lcandalofum sit,duas personas conjungi, quaspublicaexistimationeaffines vel consanguinei reputantur per text. in c. 7. it Cen[a»gHtHt'.& afßnit. Item quamvis coniugi propter diuturnam absentiam alterius conjugis non possit dari licentia alias nuptias contrahendi, nisi certum nuntium de morte ipsius conjugis habeat, ut dicitur in c. .n prafentia 19. de Sponsalibus. Nihilominus nomine certi nuntii etiam famam comprehendi, si communis, & in causa probabili (e.g. propter diuturnam absentiam , senectutem, aut mortem, vel belli pericula &c.) fundata sit, doCCtjGloss. in cap. quoniam §,porr«. verf. fi autem. Ut lue non contestata. per text, in eodem ver fi fi autem. Pro Coronide hujus tituli resolvenda^ est illa utilis qua’stio, utrum probationes semiplene, diversi generis conjungantur ad constituendam plenam probationem, e.g. unus testis & fama, extrajudicialis confessio & unus testis? Hi. Breviter in criminalibus causis non esse admittendam comixtionem probationum; sed requiri probationem plentjfi. mam in eodem genere probationis,nimirum vel per testes, instiumenta, autcoTi- fessionem in judicio : in civilibus autem duas semiplenas probationes etiam diversi generis ad unam plenam constituendam sufficere Gom. Fariar. Resolut, tom .3. c. 13. TITULUS XX. & XXL DeTestibus& Attestationibus, &deTesti- bus cogendis. T itulus XX. inscribitur Testibus & judiciis probationem per testes, connexa detestationibus: &.XXI. de Testibus fint,hos titulos in unumconjungimus. cogendis, qu*cum circa ufiuti&mamin SUM« Lib. II. Tit. XX. &XXI. De Testibus See. 3S1 SUMMARIA. 7 Nomina testium d producent e Judici primo of- id saBum p.tnd non dimum. feruntur,d quo deinde citantur. t Persvns cenjunlls regulariter contra se inii- j &uid agendum, fi testes JurisdiBioni Judicis cem lest ificari non coguntur . nonsubsunt , 7 lenes,Valetudinarii,longe distantes,item noliles $ Testis ad conparendnm cogi ptteß t etß juraie- ad testimonium ferendum non elocantur. rit,se nolle ttftisicari. g Viaticum L5 alimenta testibussuppeditare tene - 4 Si quit notitiam rei sub secreto accepitaut per tur producent. injuriamtnonpoteft cogi ad tefl ficandum, 9 Ad produBionem f juramentum tefiium ad~ f Non tenetur qu:s tst ificari, fi ei im m ineat in- Versarim citandus est. de graie damnum, aut crimen fit occultum, §- De Productione & Uando actori suam incentionem,vel reo suam exceptionem probandi onus imponitur, ickjiie actor vel reus per testesexequi cogitat.consultum est, quod nomina testium judici offerantur, ab eo- que petatur, ut terminum ad producendos testes praefigat. Non est quidem una omnium sententia, an testesa judice, uvel ä prodeente in Judicium vocandi sint, propter textum in L fi», f. de Testibut,. Sed praxis judiciorum paflina obtinuit, quod testes citari soleant a Judice ad instantiam producentis, maxime tunc, siadsolasprecesproducenris, nolint comparei e. Quid autem faciendum, si testis non sit de jurisdictione illius judicis, apud quem testimonium diceret? Quia citatio non subditi ‘nullius est momenti, l.fin. ff.de jurudiSlione. ideo res expediri debet perliteras, quas vulgo mutui compastus appellant; in quibas requiritur judex competens , ut testes suae jurisdictioni subditos mittat ad locum judicii, in quo eorum testimonium desideratur, vel si propterea, quod celtis sit Clericus, valetudinarius, in dignitate constitutus, aut iter nimis remotum sit, I. Coactione testium. &c. remissioni locum non este reperiat, ipse examen in se suscipiat, illudque secundum ordinem Juris instituat, ac depositionem testes in scriptis transmittat. Quod si testisad judicis praeceptum compatere recuset, mandatis poenalibus eo» gendus erit, ciim publice intersit , ut lites finiantur, & ne veritas occultetur, de qua coactione agitur in tit. de Tfttbut cogend. Scdnl.fi quando lg.junffa auth. Cod. de Teflibus. Imo testem cogi poste , etsi jurärit, se nolle testimonium ferre, textus est, & ibi tradunt Interpretes, inc. pervenit 4. de Testibus cogend. nunquam enim hoc juramentum tanquam contra bonos mores pnestitum,obligatorium est, sed potius impium & temerarium ; utpote per quod veritas publice requisita cum gravi alterius praejudicio celatur.VideaturGail. Lib. i.obferv. ioo- sied juxta aequiorem interpretationem hoc intelhgitur, si quis juraiTet non revelare, qui per liium juramentum non potuit Reip. habenti jus exigendi testimonium praejudicare , secus li notitiam accepit lub sigillo LL considentia secreti, veluti Medicus, obste- Bbb 3 trix Lib. II. Tit. XX. & XXI. 38 z trix &c. mnc enim Respub. nullum jus ß thut c#gend.v.6.&seq. cumPanor. inc.x. •habet, cui sine tali revelatione dictum todtmtit. ston fuisset -cognitum : & pactum tale,fi- Porro testes senes, valetudinarii, aut cut depolitum,jure naturali justum est, longe distantes, tametsi sint intra territo- praeferrirn ii ex celatione non immineat tium-judicis» sub-quo causa agitur, non grave periculum Reipub. imposteruin. sunt evocandi ad locum judicii sed domi 4 Item si quis notitiam dcticti , vei alterius sua: examinandi., vel per ipsum judicem* iecreti per injuriam acceperit, v, g. Lite- aut, quod est frequentius, per aliquem ras aperiendo, vel hominem per vim co- Commillarium vel Notarium specialiter gendo, non tenetur ad testificandum,, ad hoc deputatum c. fi qui g. quia non miniis ex delicto, quam ex pacdo L;.^. fi'/. & /. 8 . ff.eod. Inroquiquii obligafiojustitiae nascitur addamnumnon fit de jure communii hodie in multis lo- extendendumssed potius resarciendum. cis consuetudine receptum est, quodper- _ Addunt etiam DD. fi testi, vel suis da- forue egreg.se & illustres ad testimonium 1 mnumgraveextestimoifioimmineat.fi ferendum non vocentur ad judicium; sed crimen occultum fit, & nulla publica in- depositiones luas scriptis consignent, & dicia adsint , licet sone uni vei alteri co- clausis postea ad locum judicii-mittant., gnitum fuerit, non teneri aliquem de eo -Cancrum testes producendi sunt sum- testificari , nisi crimen adhuc pernicio- ptibus ipsius producentis, qui eis tenetur sum sit. Et denique, qui scit factum esse viaticum & alimenta pro conditione & a poena alienum , quia putansferamtra- dignitate eorundem lubnfinistrare, nulla jecit hominem, non tenetur fateri vel re- habita ratione sumptuum quos alsis do. ftari.sed potest simpliciter negare se scire mi feclstent. e. proftrendt , & delictum. Vid.Paul. Layman. in Theot. c. insuper, de^escriptü. v. 6 .& quamviV JMor.lib.<\.7ra8.6.c.^.n.. 4.& Malcart. d. loco n. i j. Caeterum quod attinet ad similitudi nem inter Monachum & servum, illa nimis claudicat,& Acatholicorum potissimum Jurisconiultorum est , non latis intelligentium Canones. Nam servus nullo respectu quidproprium habet, sed quidquidacquirit,Domino acquirit etiam ignoranti & invito; Monachus quamvis, ex sua particulari pertona nihil proprium habeat, ea tamen, quae toti Monatier io, etiam ipsi jure identitatis , quatenus in corporeMonallerii elfe habet, sunt pro- piia. Servus ne quidem cum consensu Domini potestoumera publica vel judicialia obire* Religiosus autem cum consensu fui Praelati poceit elfe procurator in judicio, Advocatus, imo & judex, ut superius Lib.I. tit. de Officio Fiearii^ & in tit. de Pefiulanda^&C de Procuratoribus dictum, plures ejusmodidisparitates vel parum cogitanti occurrunt. 15 Se unda exceptio est » qua?opponitur j. ufiüü seu impuberibus , quod ob Iubri- citatem ingenii testimonium ferre ne- queant .t.^.lege lulia f. ff.h.t» Sed nun - quidfaltem post pubertatem testari poterunt de iis, quae in impubertate viderunt, vel audiverunt? ty- Cum experientia constet, puberes eorum omnium optime reminisci. quae post infantiam audiverunt, vel viderunt, nimirum quae ipsis p: Mentibus post f primum sus aetatis anni, m facta sum, etiamsi tunc forte non intellexerint, quid revera interaliosage- r etur, ideo non est inconveniens, ut de iis r ebus post pubertatem testari permittantur. Qu ia tamen etiam econtra*facite contingere potuit, quod unpubesproptef suam inadvertentiam rem non recte perceperit, propterea side illa post pubertatem deponat, Judicis arbitrio relinquendum censeo , quantam fidem ejus depositio mereatur: quod inde judicabitur,an verifimihadicat, an omnium circumstantiarum persecte meminerit , an ad interrogatoria adversarii congrue respondear. Videatur Farin. de 7 cßib»q. 85.».fJ.cJ' jeqq. Tertio testes idonei nonlunt infamet» d.l.f.§ p.ff.h,t. Sunt autem alii infa-j^ mes infamiit juris , quos jus ipsum infames eile decernit, & declarat, iique vd ipso facto infamiam incurrunt, vel primum per sententiam Judicis. Ipso facto infamiam incurrunt, exercentes lenocinia, histriones, qui quMtus causa internam prodeunt &c. (nisi minorennes (int, /. fifratres LI- Ced. ex quib» cauf, infamia irrogatur f) deprehensi in adulterio, contrahentes incestuußs nuptias, polygam), violatoressepulchrorum, & olim etiam nubens intra annum luctus; quod kamen de jure canonico correctum est juxta communem sententiam inc.tenult» & fin. extra de fer und, nupt. Per sententiam Judicis infames fiunt, damnati publico judicio, e.g. IMar Majestatis,de raptu, de adulterio, de homicidio, &c. & etiam damnatus furti, injuriarum, & doli, irem damnatus exactione mandat i t pro socio & tu'et* , modo propter dolum condemnatio fiat, prout hac de re videri poterit totus tit.jf. dthv y qui notantur irfimtk. & tit. CW» f*- quib» e auf. infamia irrogatur . Aliiiunt infames infamia fafti, Crds-if cuntur De Testibus &c, CUfiturilli, qui quidem ab ipso jure ex- illorum sententia , qtii infames infamia presse nullä infamiä notantur, sed tamen facti m criminalibus causis excludunt, in aliquid tale perpetrarunt, propter quod civilibus autem admittunt, ita enim non eorum opinio & existimatio apud pro- obsture colligitur ex c. testimonium s4. bos&honestos viros gravatur. Undeis, h, t. & tenet Panorm.. ibid. g. in quem judex per interlocutoriam gra- Quarte denique non sunt testes ido -*7 viter invectus fuerit, vel filius, quem pa- nei, vel saltem omni exceptione majo- ter in testamento tanquam malum incre- res, homines inopes, mendici, vel qui a- paverit, infamia facti notatur, I. obbae lias sunt vilis & abjectae conditionis, verbi* lO-jf.&t. /. inter- propter periculum, ut mihi videtur,cor- locutio 19 Cod.jawd.tit, ac. ni Fallor, ruptionis, & iubornationis, quia ejus- omnia illa delicta, ex quibus per senten- modi personae pro pecunia facile luam tiam irrogatur infamia Juris, ante semen- conscientiam venalem exponunt ; acta- tiam faciunt delinquentem infamem /'«- men h-ec praesumptio & suspicio per samia, faßt: quia non potest contingere, contrarias praesumptiones elidi potest, ut aliquis per sententiam fiat infamis /»- proinde, si judex perspexerit hominem samia juris, quin ante sententiam, si de non satis locupletem, cacteroquin esse delicto constet,ejus opinio apud honestos bonae & integra’ existimationis, ex iblo viros gravetur. capkeinopiae eum reiicere non debet : Curatores contrasuos cli - ip. Subditi quomodo pro liomino peffint ferre entes tefiificari prohibentur. testimonium, aj. Item conjuges contra fe initiem , Ö * parentes go. Tefles domefliti fimt idonei } quando agitur da contra Uberos. rebus dorrii 'gestis } de quibus alij non habent 34. Parentes ist liberi pro fe initiem tefl ari ne* notitiam queunt. Amicus pro amico testis idoneus non efl , erit Ut tf alij consanguinei ielaffints ; qui tamen tamen i» arbitrio ludtiis eum admittere , non ex toto repelluntur .Ensei In Decket. Lib.II. ' Cu Qui z2s Lib. II. Tit. XX. & XXI. Q tfidam testes repelluntur, quöd contra, & quidam quöd pro certis pernionis testimonium ferre nequeant. !n priori numero refertur 1. inimicus, quöd contra suum inimicum testimonium dicere non possit,/. 3. r* prine.js h. e. Non tamen qutevis inimicitia levis aut suspicio inimicitiae sufficit, sed debet esse inimicitia gravis, ut prudenter timeri postit, ne talis testis postposita religione juramenti ex appetitu vindicta: falsum dicat. Quinam vero dicatur gravis inimicitia Juclex arbitrari debet ex causa & circumstantiis personae. 19 ll. Libertus prohibetur testimonium dicere contra patronum, «i. /.3. §./. Ist Judicis tamen erit 1 ? arbitrio discernere , quanta fides talibus testimoniis extraordinariis sit habenda. Tandem licet consanguinei non sint testes omni exceptione majores,nihilominus, quod ipsis deest,pev alia adminicula suppleri potest. e.g.Si unus testis extraneus, & duo consanguinei pro eodem depo- qant, si fama, vel aliae graves conjecturae concurrant, arg. text. i» saped-l. 3. §. 2. jf. de Testibus* . JII. hiemo potest prose testes domesti- 2 ^ cos, seu ex soa domo producere, /. pen- ult.f.k.t.& /. 3. Cod. eodem. Et quidem si tales sim domestici, quibus imperari potest, ut testes fiant, nimirum filij vel lemdliiomninb adm ittendi non simt: sin autem sint quidem de domo producentis , sed non ejus potestati subjecti, tunc licct respectum aliquem ad ipsom habeant, ut Inquilini, Coloni , Mercena- fij& similes, sunt tamen ad testimonium ferendum admittendi, saltem ut testes non omni exceptione majores , sicut mox de con 1 an gu in e i s d ix i mus. Pa norm. in c. in litteris 24. hoc. ttt. »um. s. Imo. communis, & in praxi recepta est sen- rentia, quod subditi alkujus domini possint pro ipso testimonium dicere, modo duo concurrant: nimirum ut prius ipsis per dominum relaxetur jurameotujru iubjectionis quoad präsentem actujru; & quod non agatur de particulari, & proprio commodo subditorum , quia -multae caulae possunt emergere circa ju- C c c z risdi- SS Lib.II. TitXX.JtXXI. risdictionaÜa & alia, in quibus domini juria alterius gratificentur: ciim tamen te- alios quam subditos producere non pos- ile Cicerone prima sit L*x amicitis , »e 3 °sunt: sicut ita etiam generaliter testes do- quid turpe regemat, ve! roga*i perpetre- mestici idonei sunt, quando agitar de ijs »»»r.Attamennonstatim ex solopraetextu rebus, qus in domo gests dicuntur» & amicitis testis teiiciendus erit, sed etiam qvL in aliorum notitiam non devenerunt hiejudexpersuam cognitionem expiora- hleaoch.de ^Arbitrar, /ttd.lib.i.q.“]^. bit, quanta sides pro majore vel minore 51 IV. Amicus pro amico regulariter te- amicitia, & personae qualitate eidem ad- stimonium idoneum ferre non potest, d. bibenda sit: nam si testis sit homo piebe- l. j.j f. de Testibus. etenim humanum jus, vel in depositione pro suo amico ni« judicium non miniis amore, quam odio mis verbosus & fervidus. vel si interro- pervertitur teste S.Greg.r» c.quatttar 7 $. gatus respondeat, se malle victoriam pro- car*sa ix.q. Et judicia hominum ita ducenti, quam adversario optare, utique f assim corrupta sunt, ut sibi persuadeant ipsius testimonium suspectum, vel etiam hoc demum amicitia proprium esse, ut plane inutile redditur, Mascard. de Pru amicis suis in qualibet re etiam cum in- bat.vol. 1 .Concites %6. CLASSIS III, Exceptiones contra testes respectu certarum causarum. jj. l>t caustsfanguinis Clericis (st Religiost testificari non postsunt contra reum : sed bene pro reo. gj Latetis contra Clericum in causa criminali Vxclestastica non admittitur nist forte alis testes haberi non posfint. Iu causa criminali minor jo > annis non est testis idoneus, jf Nec ftmina in tali causa „• secus est in causa civili, fisa* disttnü io etiam de fure ciiiU procedit, j7 teraliquodCoilegium vel Universitatem & aliquem extraneum stiper re ad Universitate pertinente,postit Univei sitas testes pro ie ex suo corpore producere ?Pro negativafacit, quod tales testes videantur in causa propria procedere & deponere , cum ea, quae adUnivcrsitatem»suomodo 3 SO Lib. II. Tit. XX. & XXI. etiam ad illos , qui sunt dc Universitate Clericos & Religiosos, qui ex bonisEe* ^gpertineant. Econtraproaffirmativa ad- clesiae aluntur, & nihilominus decrevit duci potest c.insuper 6 , & c. cum nuntius, eos non esse a testimonio repellendos, J2.b.i. Sie.etßCbrißus 26.in fine dejure- Sed nunquid Clerici tantum in defe-}$ jurande. in quibus aperti declaratur,quod ctu altorum testium indifferenter adnut- Clerici & Religiosi in causis fuse Eccle- tendi erunt ? Probabilius mihi videbitur si se vel Monasterij possint testimonium cum Speculatore, k. t. §. i. contra Pa. ferre , ijs tantummodo exceptis, qui in norm. in d.c. insuper tantüm deficienti» tali casu tanquam Procuratores ad agen- bus aliis testibus Clericos & Religiosos dum vel respondendum destinantur. In esse admittendos , ne defectu profcatio- hac difficultate comunis est distinctio, an num supprimantur, sicut id aperte probat omnes, qui sunt de Universitate directe text.incap.ttfit%ristus26.infintdtsu - sentiant aliquod commodum ex causa rejurando. cui sane absque divinatione Universitatis ( sicut fit, quando agitur de responderi non potest. Enim vero quixhtO communibus pascuisUniversiratis,in qui- testes deUniverfitate admittantur in causa bus possunt singuli sua armenta pascere ) Universitatis contra generalem regulam, vel an indirecte tantum,& in cansequen- ut nemo in causa propria teß Observ. 5. IU. Dc De Testibus &e. in riM tt— >i ii §. HI. De Juramento, Interrogatoriis, & Examine Testium, •f/. De Jure omnes testes ante depofitionemjurare 44. • Reprobatur consuetudo t qua unibcrfim testi* debenti potest tarnend partibus juramen- bus fine juramento crederetur, tum remitti . 4 /• Interrogatoria quartam generalia testium , 4p De consuetudine illufireSyiß indignitate cofr- qua (jecialia ? ftituta persona non jurant, 4(1 gjnomodo instituendum fit examen tefiium. S I de puncto juris loquamur, inter o- ipsi articuli parti adverse communicen- mnesconvenit, testem antequam de- tur, quL super singulis certa interroga- ponat, debere prafflare juramentum de toria per se, aut advocatum suum consi- veritate dicenda ; quod in Cancellariis cere debet, ad eum finem, ut appareat, sub certa forma habetur, & juramentum au testis legitimus sit v & an veram rei tefiium dicitur, neque alias, cujuscunqne notitiam habeat:sunt vero interrogatoria authoritatis sit,fidemhabendamessef. & aliageneralia, alia Ipecialia. Generalia 4 s quoties f. & c. litet 47. ÜT. festes h. 1. 1 . sunt. 1. testis quo nomine vocetur ? II. juritjurandi 9. Cod. eod. Interim tamen cujüs sit aetatis ? III. cujus conditionis ? hoc juramentum etiam de jure a partibus IV. an conjunctus producenti ? V. a* testi praesertim egregie, Illustri, aut Rdi- inimicus parti adverse ? VI. an non sub« gioso remitti poterit, quia ipiarum par- ornatus aut instructus ? VII. an in caula tium favorem principaliter respicit, per controverla aliquod interesse habeat? text. in cap.tttis,& ibt Gloss.quast. 39. in VIII. an non testes convenerint inter le» V. remittatur h, t. quid dicere velint? IX. Utri parti optet 4^ Imo multarum Provinciarum usu & victoriam ’ Specialist iuterrogatoria sunt, consuetudine introductum est,ut persona: qua: ex facto controverso ejusq; circum» illustres, & in dignitate constituta: sine stantiis desumuntur,ita enim interrogatur juramento iolumlub fide nobilitatis, vel testts de causa scientiae de,loco, de tempo- statüs Iui deponant, & depositionem in re visu, auditu, credulitate & similibus, scriptis clausam, suöque sigillo munitam Text. & Glois. in e. cumcausam.yj. h.t. Judici transmittant; teste Andred Gail. De quibus %.feq. plura dicemus. 44^. I .Objerv. 1714.ubi ». 13. do- Examen testium regulariter in loco 4 ^ cet reprobandam este consuetudinem, de judicij per ipsum judicem, aut per ipsius qua omnibus testibus indifferenter sine Commislarium die non feriato instituen- juramento creditur: quia talis consuetu- dum est, & nisi necessitas aliud exposcat, do esset irrationabilis,& multiscalumnia- ante prandium, dum testes adhuc morationibus , ac corruptionibus testium an* liter jejuni fit melius sibi praesentes sunt, sam praeberet. 8uting.a-/l 54. Lt/e^q. In ipsoexamine Quando testis prpducens siios articu- testis super singulis articulis & interro- losjudici obtulit, superquibus eos audiri gatoriis examinari, ejusq; dicta quantum sogar, usus judiciorum obtinuit, ut illi etiam ad verba formalia si eri potest, pro- toco- 392 Lib. II. Tit. XX. & XXL tocollari debent. Quod (i pars neglexerit antequam egrediatur locum examinis, interrogatoria ponere, ipic judex vel exa- petit, ut sibi sua dicta per notarium prominator quadam magis necessaria prae- legantur, partim ut videat, an recte in- lertim generalia, & causam concernen- tellectus sit,partim etiam, ut possit lecör- lia faciet. Post sin i tum examen testi rigere, si forte super aliquo articulo aut silentium imponitur, ne cuiquam suam interrogatorio praecipitantiis aut minus depositionem revelet. Imo in quibusdam considerate responderit,.quod ei licere locis id ipsum in forma juramenti conti- text- est in c. praterea^. de Jefiibus cenetur ad evitandum periculum, ne testes gend. & tenet Rota Romana apudFarin, inter fe colludant, & pariformiter om- in decifio», crimin. (st testium, decif, nes deponant. Quandoque etiam testis, 41. Z. IV, De Publicatione Attestatiornim , & Exceptionibus contra dicta testium. 47 . Po/funtpiaresproduSiones testium ante'pub- licationem fieri Quomodo fiat publicatio testium; ejusj. effetius est , quod non detur ulterior produtiio super iisdem, iel contrariis articulis \ Delure Canonico neque in secunda instantia, 4 » Ex justis caufis, (fi in causis, qua non transeunt in rem judicatam,post publicationem testes repetipossunt, jt Post publicationem regulariter de jure non admittuntur exceptiones contra personas testium •• »iß expresse fnt reseri at a. Ostquam examen singulorum testium absolutum est, id de jure partibus judex significat, interrogando, an ulterius alios testes producere cogitent, vel ptf litationem petant: nam petenti secunda & tertia productio testium ante factam publicationem concedenda est,imo & quarta,si velit jttr ament um pr£estare,quod non animocalumniandi quartam productione testium petat,.nec didicerit, quid priores testes deposuerint. cop, ulrra tertiam jg. jfik. t. Si vero partes ulteriori testium productioni renuntient, publicatio attestationum ä productis testibus factarum hoc st Admittuntur autem exceptiones contra diffs testium, (fi quanam illastnt ? sS' d: credulitate deponens quando probet? 4s. Testis de auditu alieno non probat' regulariter, nist in faß is antiquis,ifi in matrimonio ex causa consanguinitatis separando, gs Testibus in Ptrifimilia deponentibus pariantibus, contrariantibus stbi non creditur. s 6 , Quid fi testis depofitionemjudicialem postett exdnteriallo rtpocet ? sj. Testes fingulares plene non probant. $&• Quibus castbus uni testi credatur, modo siet, ur utriqj parti in scriptis communicetur, quid singuli testes ad singula puncta responderint. Hu jus vero publica* tionis potissimus essectus est,quod amplius non siceat alios, vel eosdem testes producere super iisdem,vel contrariis atticu- lisrtum quöd partes ulteriori productioni per admissam publicationem renuntiasse censeantur: tum propter periculum, ne aliqui testes subornentur, si pares ex publicatione intelligant priores non fecundum expectationem soam deposuisse. a.p- Fraternam 17. (st ibi DO,h.t. Et4? quamvis de jure civili secundum communem Wältig De Testibus 6cc. m U-Z!» €tJcji ticdn ut ffiil ti ice 'jltl»!/ ipoift, jure tamenCanonico neque in secunda initantia admitti debere, eo quod & ibi periculum subornationis iit, constitutum est in Clementi 2. h..t.- jr© Verum potest quandoque justa aliqua causa intervenire, ut etiam publicatis attestationibus ijdeni,vel alij testes de novo examinemur,nimirum si propter negli mtrst Slljliit >Mtrin exii, jJi)f ■ ifA itbffljJ «fest ttisaa roitt fitlE takt rtsstf K«>- iuift' U ■ nor*- fi --M m Mi- -s.p-»-. , ttonts admittantur «ovi testes, per L.eos, &petitara publicationem videtur esse €jm 6. h-l-2. Od. Appetor,ibus, de semel quoad suam personam approbatus iguur potx fttvlitatMonen» io]a* exceptio-s nes contra dicta testium proponenda: sunt: cujusnrodi est. I. Qisod testis deponat absque ratione scientia : non enim sufficit, quod testis aliquid simpliciter dicat, vel affirmative vel negative,sed insuper addere debet, unde hoc soiat, quod - . _ dicit, alias fidem non habebit. II. Quod gentiam Judicis vel Commissarij, si ve in- testis sit nimis verbosus, & deponat«Ttra terrog;toris, vel aliunde nou sufficienter articulum: nam nimia verbositas facit te- testes sint examinati, vel eorum deposi- stem suspectum de subornatione, vel mal tiones (int amissa: , aut judex ex officio gnä affectione erga producentem, & cum pro meliori sua informatione eos repetere testes tantum jurare soleant de vernate velit, Item probabiliter in causis matri- dicenda super articulis & interrogato. »onialibus, & aliis,qux non transeunt in. riis, ideo si aliqua in ijs non comprcirem judicatam» sicut in causis criminali- hensa dixerint, nullam fidem merentur tanquam circa ilia non jurati. IU. Qubds?! testis non habeat scientiam , sed tantum credulitatem articuli. Quamvis autem sola credulitas testis sine certa scientia ordinarie nihil probet, si tamen testis graves „ sus credulitatis caulas allegare poflit,facit testium excipere,nui aliqua exceptio pri- saltem urgentes praesumptiones, qiuecon* mümpo ({publicationem innotescat, vel currentibus aliis adminiculisSc probatis nibus in causa civili quandoq, plene pro» bant. Abbas in c.qnoties.f.h.t.n. 6 . Icenx valet depositio ex crudelitate, si artifex deponat ex peritia artis fuK, e. g. si chirurgus dicat,credo vel non credo vulnus effe lethak.I V. Qpod testis tantumdepo pa. natdeaudnu. Enkn vero nisi actus sit talis,qui per auditu recte percipi poffet,e.g„ li quaeratur,quibus verbis formalibus duc* inter 1 'e contraxerint, vel qua verbali injuria aliquis affectus sit, de extero non probat testis, si tanti m de auditu alieno deponat ; quod scilicet ab aliis ita audiverit,, D d d. , «iL fcus ad defendendam rei innocentiam,licet de novo testes etiam post publicatio- tum factam producere.VideaturPanorm.. in d.c. Fraternitatis, num. 4. y r Praeterea post publicationem factam non licet amplius de jure contra personas excipiens premiffo juramento malitia possit aliquam rationabilem causam allegare, quare prius contra personas non exceperit, vel denique nisi sibi exceptiones contra personas testium ab initio llatim pCr protestationem ulqj post publicationem refervasser. c.prafenttum. 51 .h. /. Ratio autem, quod regulariter post publicationem non liceat amplius contra personam testis excipere, est, quia timetur, ne is.contra quem testis deposuit,hoc ipso irritatus, malitiose fing. t causam fu- Jpicionis, aut exceptionis contra testem, EjscwJnDxcjut. Ub-IL 394 Lib. II. Tit nisi forte articulus nominatim de fama publica fuerit conceptus. Verum ab hac regula communiter excipiuntur facta antiqua, Sc ultra hominum aetatem remota, in quibus plerique censent etiam testes de auditu plene probare, per text. /. fi arbiter. 28. ff. de Probat. & l. i» summa 2. §. idem Labeo, fs. de aqua pluvia arcenda. Id quod etiam procedit, si de matrimonio propter consanguinitatem sepa- parando agatur,& testes producantur,qui dicunt, se a majoribus audivisse, illas personas, quae de facto matrimonialiter contraxerunt, ex eodem sanguine descendere. Attamen in hoc casu intervenire debent omnia illa, quae requirit cap. Itcet ex quadam. 47. h.t. ff V.Quodtestis dicat inverifimilia ,id est talia, quae vel se ita habere, vel ä teste sciri moralisier vix possunt.v.g.si homicidium in tenebris factum sit, & testis dicat, quod ex visu homicidam optime agnoverit. Quando autem in singulis factis testes censeantur inverifimilia deponere, judex ex particularibus circumstantiis pro sua prudentia aestimare debebit. VI. Quod testis vacillet, & variet, videlicet quöd factum jam hoc , jam alio modo, jam-cum h's,jam cum aliis circumstantiis narret, & tali testi varianti habetur etiam sides arbitrio judicis pro majore vel minore Variation«. VII. Quod testis sit sibi contrarius. Dxitur autem sibi esse contrarius, si id, quod in una responsione affirmavit, in aiiafme revoc^ tioneexpressa Sc probabilis erroris allegatione neget: ut si in principio dixerit, se vidisse actum, de quo quaeritur, 8c deinde per aliud interrogatorium quaesitus dicat, ss tantum audivisse ab aliis. Quod si vero .xx.&xxr. testis aliud dicat extra judiciu, & aliud Iu judicio, utique propter juramentum & authoritatem judicis praevalebit deposi- , tio judicialis. Sed quid si testis ipsam depolitionem judicialem post intervallum exprelse revocet,& fateatur, se falsam dixisse aut subornatum fuisse ? Licet prima depositio per secundam non juratam, & a ceste perjuro facctam totaliter revocari non possit, neque probari suborna, tio, & corruptio per ipsum testem,qui dicit fe corruptum deposuisse , cl\m ostendat se esse perjurum & falsarium,cui credi non debet, c.ficut nebis. 9. k. t. juncto c. teßimonium. f f. eodem tit. interim tamen prima depositio per secundam red- ditur plurimum suspecta, & judex ex cir« cumstantiis, aliisque indiciis discernere debebit, an primae vel secundae depositioni major sides adhibenda sit. Rota apud Fari», in Decif. criminum & tcfiium.de- cifiont 119.& 16;. fach. Controverf.ltb. 9. c. 84. V- feq. VIII. Demum quod testis sit singula-^ ris'y dicitur autem testis singularis.sinon habeat alium contefttm circa illud ipsum numero factum, de quo deponit. Etenim, unius testis depositio,cujuscunque autho- ritatis sit ille, regulariter tantiim semiplenam probationem facit, neque tn ordine ad plenam probationem constituendam admitti debet. /.9. §. f. C. h. t. & Quamvis io c.4. b. t. videatur dici, quod principalis persona, qme aliquid affirmat, si h tbeac unum testem,plene- probet, id ta-l mea recte cumGiossDD.mtelligunt procedere in ciusi de.iuiitiationis, quae fit ad correctionem aiicujus delinquentis. ubi ipsius denuntiationis nullum Interesse vel commodum vetiatur. Dico autem regulariter De Testibus &c. gulariter unum ttßem non facere plenam paretur, & contrahentes periculo peccan- probationem. Csterum ab hac regula di exponantur. III. Creditur artifici in sua dantur aliquot exceptiones. I. Si agatur arte judicium & censuram ferenti, si qui- de nullius praejudicio, t. g. fi pronloven. dem in eo loco plures haberi non possint, dus ad lacros Ordines non possit aliter hi IV. Creditur interpreti, qui inter duosdi- retatem probare quam per unum testem, veria lingus homines negotium expedit, II. Unus testis matrimonium necdum aut contractum facit. Text. & Glo/s. in contractum, ied primum contrahendum /. t. §./». ff. de Ifitrb. obligat. V. Credi- impedire potest, si deponat, desponatos tur Nuntio aut Officiali jurato in his,qu?e esse consanguineos, vel aliud impedimcn- pertinent ad suum officium. VI. Deni- tum Canonicum habere, c. super eo 22. que, si quis ab aliqua civitate de commu- b.t. cüm enim res per depositionem unius nitate electus sit ad ponderandum , vel restis reddatur dubia, in tali dubio tutius mensurandum, ei soli circa justam ponde-» est abstinere a matrimonio, quam ut illud rationem & mensurationem credendum forte nuilitercontrahatur,expostfacto se- est. /. t.Cod. de Ponderat. TITVLVS XXil. De Fide Instrumentorum. SUMMARIA. ». Infirumenta quidfnt ? sunt que alia sublita , ti. Pretium contraüus non cfl neceffe fiecifice in alia priiata. ' inflrumento exprimere, j, Infirumenta authentica, (fi publica in effeti u 12. Item in antiquis (olennitates prafitmuntur fient idem. ■ intervenisse : fid contra hancprafumptiQ- g, Notarios crearepossunt, prattr fuwmcsVrin- nem admittit it ur probatio. cipes, (f Comites Palatinos, ttiam Primi- j), Enumerantur /olennitates ad formam It* pes inferiores (f Episcopi. frumenti requisita. 4. Notarii publici lnftrumentum ubique ef pub- 14. Tefes infirumenti non eff neceffe effe omni licum (f authenticum. , ' exceptione majores, f. Notor ijsummorum Prir.cipum auäoritate cre- ip. Qua auäor itate folemnitates infirumenti in- ati ubique possunt infirumenta conficere: trodutlafint. secus de creatis ab inferioribus Principibus, ut. lnfirumentis publicis accenfentur aflajttdi- .4 Creatus ab Episcopo non potcfj infirumenta cialia,ficu ProtoCoUum , fi habeant debita conficere in temporalibus: (fi econtra. requisita, f. Notarius ut legitimi conficiat infirumentum , ip.Et scriptura figillo authentico munita , (fi debet effe rogatus, (fi notitiam rei habere qua figitla fint authentica ? P" fi’ 1$. Quid requiratur, ut figiffa fidem faciant ? g. Pes de qua conficitur, debet effe in libera di fio- ip. Scriptura in archiVio publico reperta fient insitione partium, (fi dependens d Voluntate firumenta publica. humana■ 20 Quinam Jus archiVi habeant, (fi qutd ad aris. Debita circumflantia negotij fiunt in infiru- chiium requiratur ? mento exprimenda. 21, Quid fit de scripturis in JrchiVo CiVitatum 9 ile-ImperfeBn infirumenti nari at io non facit id Rtonaflcriorum, Dominorum Jura Regali - if/o Jurt nuUum ¥ um non habentium refertis, Ddd 6 ii, Scriptu- i 96 Lib. II. Tit. XII. at . Scriptura privat4 trium testium subscriptione fundantur in praßtmptime > £f admittit munita publicis annumerantur • probationem in contrarium . aj- dispositio L.Scripturas C. Qui por. mpigai I Nflrumenta nihil aliud sunt, quam il- publicä confecta publicam fidem meren- Ice scriptura, qua: ad causam inllruen- tur, privata vero, qux ä privatis perso- dam & probandam a partibus adseruntur. nis scripta plerumque tantum contra feri- Sunt autem instrumenta a\ : .n publica, alia bentem,rarius pro ipse probationem £a* privata: publica sunt, qua: authoritate ciont. ,§. 1 . ' * De Instrumentis publicis. 2 's Nterpretes in hac materia communiter e. h. r.,in effectu tamen parum intet. L quidem differentiam constituunt inter -est, sed omnia illa Instrument* in genere instrumenta publica, & instrumenta au. publica censeri possunt, quorum ea est thentica. Publica appellant,qua: confecta authoritas, ut propter modum, quo le- sunt per manum Tabellionis leu Notar tj eundum leges & consuetudines facte publici, cujus persona est publica , eique sunt, publicam , adeoque fidem omnium confectio instrumentorum ex officio in- mereantur,teste Mynfing.iwr.t.kr.«.*. cumbit Authentica vero,qure ex fohl Ut autem de singulis Ipeciebus instru- appenfione sigilli alicujus Magistratus, mentorum publicorum breviter aliquid vel perlona: in dignitate constituite au* dicam, fit hujus. §. thoritatemhabent,juxta text. & Glossi« SECTIO L De Instrumentis per Notarium publicum confectis. 3 ^*Irca personam Notarij pracnotandu, V^quod is debeat esse legitime, id est, ab aliquo habente potestatem creatus & constitutus. Habet autem hanc potestatem creandi Notarios in primis sum- mlis Pontifex & Imperator, &qui ab illis eam potestatem per speciale privilegium acceperunt, uti sunt, qui Comites falatini vocantur. Deinde etiam inferiores Principes jus creandi Notarios habent. Imo etiam Episcopi & alij Domini territoriorum, saltem in ijs, qua per. tinent ad suam jurisdictionem , Notarios facere possunt. Speculator in tit, de in- strum. editione. §. restat. 8 . n. 22. & i »i notata per Joan. An l Quastio est multum agitata , utrum ^ Nota ius in uno loco creatus,possit ubique terrarum inftrumen-a cbnficere. Vix potest eile dubium , quin instrumentum a No ario in uno loco contectum ubique publicum & authenticum haberi debeat, quem.idmodu contractus lecundum particulares Leges & consuetudines unius loci celebratus ubique legitimus reputatur: sed difficultas in eo est , an fi- e. g. - Notarius in terris linperij creatus veniat ad terras Pontificias, vel econtra, possit ibidem De Fiele Tnstramcntorüm^ Aläem facere instrumentum audienti- ctu aut testimonio jam prius Abtütn ? Diversas DD.opiniones ref ert Spe- tarto per testes, & alias probationes sui:- culator.. d. loto a ». a?. Ex quibus filo- sicientenconstaret.venunessejquoddici- rum videtur communior, qui distinguunt, tur, e.g. matrinioniutnesse contractum, f inter iuinmos & inferiores Principes. Ne- 'testimonium hoc vei illo modo factum tarios ä summis Pontificibus creatos cen- este, non tamen valeret instramentum delent poi/e ubique instrumenta conficere, super consectum, quiaiVcmr»#/ deber per non vero creatos abinierior.bus : ciiin sclcire,& intectuilieactui,de quotesta- interiorum principum potestas magis re- tur NovtL^^.c>\* & ibi Gottof. littera stricta (it iecundiim terras & jurisdictio- ./E Quod fi vero non una tantum,feri utra- ues. Verum in hac quaestione ad con- queperionaprincipalis suumcontractum, sueeudmem locorum attendendum elfe vei ipse testator iimm testimonio coram monet Boetius de*t/,2 4?.,». 5. & in Ca- Notario quasi de novo repeteret, utique mera Spirenli etiam Notarios Gaesareos perinde haberi deberet, ac si Notarius recipi non debere, n fi prius fuerint pro- tunc temporis interfuisset quandocontra- baci, & in man iculam illius Confiitorij ctus,vel testamento primitus tactum est. relati, statuitur in Ordinationi Camera Ex parte materiet? ad valorem instr u - S 6 p.l.a. $9. Illud quoque est notabile j menti desideratur, ut fiat super tali actu, quod Speculator. I. c. *1. 26. & /Q. docet, qui dependeat a voluntate humana,id est» videl. Notarium ab Episcopo in ipiritua- a libera dilpositione eorum, qui infhu- libus creatum nonpoile conficere instr u- mentum petunt, & nullam requiruntcau- mtnta in temporalibus, neque creatum ä fe cognitkJnem. Unde non valebit, (i de domino siecu ari in temporalibus, poste eo Notarius ad meam petitionem atte- consicere in 1'piritualibus. stetur, quod res mihi commodata fine Rursus adi»yh-«;we«fivalorem ex per- mea culpa perierit, quia-cognitionem * sona Natari j requiritur, uc sit rogatus ä -caixise interponeretion ad Notarium, sed partibus fecundum Bald. i » rub. Cod. de ad judicem spectat. Prarterca ipse contra- K Fide Instrument. 8 c Barth. /« autkst .juis ctus, vel negotium, super quo in fi- vme,n- iu aliquo, k. 8 .Cod. de Edtndo. ideo sty- tum conficitur, debet clare & exacte cum lus Notariorum est, ut in pnneipio vel debitis circumstantiis & causis \ Notar io subscriptione instrumenti exprimam le describi» neque enim creditur, ii in /*- fuisse rogatos. Deinde etiam requiritur, strumento asseratur aliquod lactum, nisi uc Notarius illius negotij, dequ oinftru- illa etiam observata dicantur, fine quibus mentum conficit, habeat scientiam & co- recte fieri non potuit, e. g. in emptione gnitionem per /e , nec aliud debet feri- justupretium intervenisse, in transactio- bere, quam quod ipse vidit, vel aud.vit, ne aliquid datum, n liquid retentum esse: Proinde etsi unus tantiim ex contrahenti- sicut nec testi creditur, nisi rationem ihi bus, vel tertius pro luo in te reste, vel hac- dicti reddere, & rem debitis circumstan- res jut Legatarius ex postfacto vellet cu- tiis narrare possit, id quod tunc maxime fare instrumentiern confici super contra- locum habet, fi de actuali numeratione Ddd 5 pre- Z9S Lib. II. Tit. XXII. re pretlj, vel traditione rei in contractum deductae quaeratur, quae per in str»mentum minime probantur, si tantum in genere mentionem faciat, venditionem, vel transactionem inter partes celebratam esse: nam cales folennitates extrinfeca?, & quasi ab ipso contractu separatae, cum mere in facto consistant, non praesum- muntur , juxta communem DD. in /. jQfttetidum jf. d. Verb. oblig. Attamen circa hoc punctum tres notabiles limitationes ponit Andr. Gail. Lth. 2. ob- ferv. I *. & 71. I. dicit, infirumentum propter imperfectam narrationem non corruere ipso jure, sed parte excipiente, adeoque nisi pars contra tale instrumen - tum exceperit, videtur approbare & ag- jljnoseere ea, qu« inibi scripta sunt. II. ex generali coniuetudineGermaniac, ait, satis probari numeratione pretij,si in genere de iolutione vel satisfactionem Inßrumento mentio fiat , quamvis determinata quantitas in specie non exprimatur. Imo ipsi contrahentes quandoque certis de causis nolunt, ut alijresciant,pro quanto pretio inter se convenient , propterea tantum curant; in inflrxmtnto scribi, «jued pro aliqua summa pecuniae alter alten domum, e.g, vend derit, eamque pecuniam venditor plene sulceper;t->. 32 ]JI. Instrumente antiquo credendum censet etiam quoad alias necesiarias lolen- jiitates f quamvis tantum ipse contractus in genere exprimatur, cum propter antiquitatem temporis & difficultatem probationis omnia prassumantur le gitime acta esse. Ita in specie docet, si in *rfirume* te solum dicator, rem ab Ecclesia esse ver.ditam, seu alienatam, tunc post kgkm zv. annorum etiam prariuaii consensum Capituli intervenisse, neque enim est verisimile Capitulum tanto tempore alienationem dissimulaturum suisse, nisi suum consensum adhibuisset. Interim hanc praesumptionem ex diuturnitate temporis non esse furis & de Jure , std probationem admittere in contrarium, st capitulum paratum sit demonstrare,nunquam suum consensum intervenisse, recte monet idem Gail. d.obter.fi.ti. 12. Quod attinet ad formam seusolennita-IJ tem instrumentorum publicor um, i ciendum est, requiri. I. Ut promittatur invocatio Divini Nominis his vel similibus verbis; in nemine Domini, in no- mine SS.Trtnitatis &c. II. Promittere oportet nomen Imperatoris, vel etiam Pontificis, aut alterius Ptincipis, si in eorum territoriis instrumentum conficiatur. III. Instrumento infertus esse debet annus, indictio mensis,& dies,item etiam locus, non tantum generalis, e.g, civitatis, sed insuper particularis, nimirum domus ipsa, in qua actus est celebratus, quje folennitates ea de causa ita forte ia* troducto sunt, ut, si quando contingerer, falsum itßrumentum confici, fraus & dolus tanto facilius detegeretur, si is cujus in terest, probare posset se nunquam in tali die & loco coram Notarie con paruisse, vel absolute nullum instrumentum in tali die, vel loco factum esse. IV. Cuilibet instrumento publico interesse debent ad minimum duo testes, non tamen requiritur, ut sint rogati,vel manu propria se subscribam, dummodo eorum nomina per sVe-14 tari um exprimantur; nec etiam requiritur,ut sint testes omni exceptione majores, quia felles perseinhabiles habilitan- tur ex ipsa acceptatione partifi,imer quas instru. ’fetrr, Iliciit! Inttfj Mtt w.fa lium, »Vt ä,s lli » r:.. Ii.ü n, lu Jlliltfi ei » /tineo* ufc tütltlr tsm M,(!t lithit fea, iiiai iiticpte idl iilCIljt panü*i Äilf fltadni ■stite' .pcfr iemf itilw M9* i iv De Fiele Instramentorumj §9^ instrumentum conficitur sicut ordinarie non esset de substantia instrumenti,ut do-’ in potestate partium est ( nisi specialiter cet Abbas in c. i. h. t. ». q. nihilominus , de jure testes omni exceptione majores consuetudo ita passim invaluit, ut instru - requirantur,ut in testamentis solennibus) mentum illo signo carens de salsitate su» testem minus idoneum recipere&appro- spectum habeatur, barejut intit. praced. saepius insinuatum. Cacterum licet solennitates hucusqua Ulcimo Notarius se manu propria sub- recensitae partim desumpta: sint ex jure scribere debet: addendo, qua authoritate communi praesertim Nevel. 75. partim anCasiarea vel Pontificia sit Not a rins\ de- vero ex communi usu curiarum,extat ta~ inde etiam signum sui Notamtus appo menConstitutioMaximiliani I. Impera» »et, puta certam aliquam imaginem, vel toris in Comitiis Colenicnfibus an. 1 $■ 12. figuram calamo depictam, aut per modu promulgata, in qua prsdict® solennitates typi impressam. Et quamvis hoc signum in necessitatem legis traductte videntur* SECTIO iL De aliis Instrumentis authenticis. jg*1 Nter instrumentapublica , quae publi- m cam,&omnium fidem merentur , adhuc quatuor instrumentorum species referuntur. I. Atta judicialia , ieu Proto - tolium , & liber ille atque soripturce exinde desumptae, ubi actiones, exceptiones, confessiones, probationes, appellationes partium litigantium, item deposi. tiones testium, interlocutiones & lententi® Judicis conscriptae sunt. I. fi*. Cod.de Re judicata. Verum uthis actibus ju- dicalibus plena sides habeatur, statutum est in c. quoniam contra H. de Probat, ut tam in o>dinario judicio, quam extraordinario , sive delegato Judex semper Notarium publicum , aut ejus loco duos viros idoneos, qui fideliter universa judicij acta conscribant. ßp II. /nstrumeotitptebliciskphrisqae ii- numerantur scripturae, quando pro sui confirmatione ßgillum authenticum habent appressum, quamvis caeteroqoin nulli testes subscripti liat, nec aliquis Notarius tales scripturas confecerit,per text. in c. 2. h. t Communiter autem illa dicuntur sigilla authentica, quae a personis in dignitate constitutis & magistratum - habentibus apprimuntur. Non tamen 1 * sufficit, ut nudum sigillum alicui soriptu- rae apponatur, sed apponens de bet se subscribere i vel in literis exprimere, ie apposuisse: nam sigillum sine sublcriptio- < ne videtur esse testis mutus, qui in judi- dio productus nihil loquitur, & li soli sigillo plena fides haberetur, facile dolus committi posset, ti sigillum aliis literis malitiose detractum aliis affigeretur.Prac- tereaut sigillum aliquid probet,debet esse integrum & notum , non corruptum aut incognitum, c. inter diUttos 6 . h. t. Quod si tarnende nullius prrejudicio ageretur, etiam sigilla incognita fidem facere, recte docet Card.Tuscus liter a S. concluf. 240. num. 1e.g. fatis probabit Clericus peregrinus suos ordines, si sua formata exhibeat licet sigillum illis appressum parum cognoscatur. III. Inter instrumenta sublica rese-r- runtuc 40* Lib. II. T runtur scripture & qaibuscunque demum consecta; ex archivo publico desumpte. auth^adhtc Ced. h.t. Appellatur autem archivum locus, in quo recondite sunt omnis generis scripture ,, que si postea producantur, fidem laciunt, non tam ratione loci, quam respectu ejus, cujus au- thoritate scripturae in archivum relatae 2 0 funl: Est enim communis DD.sententia, jus archivi tantummodo competere Praelatis Ecclesiasticis majoribus , videlicet Episcopis, eorumque Superioribus,atque «lominis temporalibus illis, qui in suis territoriis exercent jura Imperij & Regalium. Specialiter autem requiritur,ut tale archivum fit sub custodia cujusdam otE- cialis,qnemaatiquicommsntarienfim,nos Cancellarium appellamus , qui simul in. productione scripturae attestari debet, quod scriptura producta 'm Archivo seu Cancellar ia. mltTaMainfirumenUi authentica reperta St fideliter asservata suerit, sicut hac de re plura videri poterunt apud Card.Tuseum in Ut. A. conduf.4%6. & Carolum Molinaeum. incon/uetud. Paris.. §.H.n.s6.Grfiqq.. aJ Difficilis est. quaestio, quid sit eensea- dum de Archivis Monasteriorum, Civitatum^ personarum illustrium, quibus »ec Cancellarius, nec jura Regalium suffragamur ? Elanc difficultatem longe h- tiliffimam resolvit quondam Reverendissimus &AmplissimusD..GregoriusSchy- rensis Abbas, prius in hac.Cathedra Pro- sellorrneus,&c. Primo, inquit, quamvis, scriptura: ex archivis inferiorum dominorum depromptae ex titulo archivi nullam authoritatem participent, nihilominus libris Civitatum, Monasteriorum, KolstUumj&c.quihusre4itus,pradia4u- ic.XXII. ra,aut sines territorij descripti sunt,creditur in rebus alienis, quando scilicet unus, subditus tales libros allegat, & producit contra alterum, vel e;iam contra ipsum dominum. Jason, in /. admontnds } 1. ff- de jurejurande. n.\yi. per l. ce.jfus, 10. jf. deTrobat. Quod st vero Monasterium, vel dominus territorialis vellet producere tales libros a se vel majoribus suis conscriptos pro se & ad probanda sua jura,, regulariter talibus libris non crederetur per DD. modo citatos & textum generalem in /.7. Cad. de Probat, ubi dicitur, exemplo perniciosum ejfe, ut illi scriptura credatur, qua aliquis ßbi ipß debitorem ccnßituit, unde neque ßftum^neque alium quemlibet ex suis anotationibus debitum probare pcjfe. quod maxime verum est„ si talis civitas, vel Dominus contra homines non subditos, &C extra territorium lu- um existentes talibus scripturis uti veiit,, secundum Bald. in d.L 7.H.J. quia respectu extranei civitas vel respublica censetur jure privatorum, & consequenter e jusmodi scripturae tanquam mere privata;. Contra subditum autem duobus saltem casibus fidem facient, videlicet si tales libri communiter pro authenticis habeantur,. & in dubiis paffim ad illos recurratur ab ipsis subditis, item in factis antiquis & hominum memoriam excedentibus,testeWelcmb. d.l. 6i Bald. tbid. n. 5. quia priore casu consuetudo dat authoritatem scriptura?, & in antiquis in u« niverfum propter difficultatem probationis leviores probationes acceptantur,. IV. Demum etiam istae scripturae, qua? 2 j inter privatos fiunt super contractibus, seu quacunque causa, medo praeter principales etiannresiiwegrg opinionis testes St De Fide Instrumentorum. 401 itM cettEu PkA; 1 IM '/»,10 fera s •7 e ibi h/if ittrn ftiiliii Jthin n\» ISO' ^ich iisdt K® Ktpfil se subscribant, plenam fidem faciunt, & quasi publica habentur. Imb quantum ad hypothecam talibus scripturis Ipeciale privilegium est concessum, ut is, qui per scripturam trium testium iubicriptione munitam sibi hypothecam constituit , prsferatur illi,qui tantum in simplici chirographo id ipsum fecit , quamvis hic prior tempore, ille posterior sic.Text. & DD. in l.fcrtpturas 1 r. Cod. Qui putiores in pign. Qua tamen in re notandum,quod 13 ex communi sententia constitutio hujus l. scripturas t quantum ad probationes hypothecae fundetur in praelumptione. quod nimirum is, qui ;n simplici tantum chirographo absque testibus sibi hypothecam constituit, potuerit facile per fraudem seu collusionem prioritatem temporis adseribere. Quia vero hac praesum* ptionon est/«™ & de jure ,(td Juris tantum, ideo locus probationi in contra - rium , & priorem hypotecam in simplici chirographo constituens manutenebi- tur in sua prioritate, si probare valear, se nihil dolo malo egisse. Ita tenet Rota apud Far in. in ‘Dccif crimin.& ttst.df ess.2%.& 122. § III. De Instrumentis privatis, 04. Scriptura privat* quaßnt ? *f. Scriptura pr ibat a pleni probant contrafiri- benttm at, dlicubi etiam habent paratam extentionem, tj. Contra chirographum mutui (j dotis, & quietantiam datur exceptio non numerata pecunia Pe/ dotis a$» Cur brebius tempus talis exemptionis datum creditoribus , aptam debitoribus. ' 3p. Charta bianca cptid 1$ quomodo probet t ßo. Scripturapriiata proscribente nilprobat. . fallit hac regula in rationibus tutorum,pro* turatorum £Jr. j/, Epifiola acceptata ab eo, ad quem scripta eß t probat proscribente ji, Libri mercatorum an pro ipßs probent^ SJ’ Befferentia inter rationes nummulariorum Se/ argentariorum,& ratienesmercatorum. J+, Ex aquitate consuetudine libri mercato- rum probant saltemsemipleni , l5 plene cum juramento supplet orio i postis tamen qui - busdatn conditionibus. rto m iiitt risu© "M> tura, ^ tritlb tttif *41 Nstrstmentaprivata dicuntur illae seri- J ptura?,qux nec manu Notarii, nec aliis prius recensitis lolennitatibus accedentibus confectae sunt, cujusmodi censentur privata chirographa »quibus creditum nos accepisse» vel apochae, quibus debitum nobis solutum esse fatemur; item epistolae, registra, rationes . schedulae, aliaeque annotationes privatae,de quibus omnibus, 2 / Nota I. quod Scrip/ur« privat* regulariter contra ipsqrn scribentem plene probent, nisi aliis^rgumemis & proba tionibus probari possit, erroneum autfal- . £><»«. in DiCit/ir. Lis, U. sum esse, quod scripsit. Et quamvis confessio extrajudicialis absente adversario fach semiplenam tantum probationem^ constituat; ut superi üs in ut.de Conseffit dictum, nihilominus alia ratio habenda est de confessione seu assertione scripta , quam de oretenus tantum probata & prolata : partim quod scriptura semper loqui censeatur, & consequenter etiam in prse- sentia adversarii, si ad ejus manus deveniat; partim vero quod cum majori deliberatione ÜL cautela soleamusrem scribere , quam loqui. Lpttblit« 26. §. Ece Depeti 402 Lib. II. Tit. XXII. DepofitU.gentraliter.x Z .Cod. de no» numerata pecu». P.morm. i» c .2 h.t. n, io. »6Imo etiam in quibusdam locis,sicut inAu- striareceptum esi,quod chirographa privata , in quibus aliquis confitetur se acce pisse mutuum,ita efficaciter probent contra scribentem, ut statim paratam extentionem habeant, id esi. debitori seu scribenti per judicem injungatur solutio, nec audiatur ante solutionem factam, quamvis velit alias exceptiones ( akioris indaginis nec in continenti probabiles) contra creditorem proponere , quod ita consuetudine introductum credi potest , ut fides inter homines tanto accuratius fervetur & custodiatur. Suting. in processu judiciario.obferv.l I. ^.objerv.ic^n. 2 . His tamen addendum est, quod chirographum vel alia scriptura privata non aliter plene fidem faciat contra scribentem, quam si non tantum simpliciter confessionem debiti, sed insuper causam obligationis contineat, juxta text. & DD. in e.st cautio, j s. b. r. VJ Nota II. si aliquis fateatur in chirographo privato, fe accepisse pecuniam mutuam, quam revera non accepit, competere ipsi aliquod juris beneficium, quod dicitur exceptio non numerata pecunia , quam exceptionem, si intra biennium a die dati chirographi opposuerit, omne o- nus probandi,numerationem pecuniae factam esse, in adversarium transfert. In dote similiter constitutum est, ut marito intra biennium concedatur exceptio non numerata dotis , si confessus sit, le acce- pisie dotem, quam non accepit, quia Sponsus propter affectionem erga Sponsam lapiüs adducitur, ut ante dotis traditionem se eandem accepisse confiteatur. Videatur text. in l,in contrafiibus 14. i» fine Cod. de non numerata pecun. Item quia nonnunquam contingit, quod etiam j creditores citius tradat apecbamicuquie- tanttam, quam debiti solutionem receperint,ideo jura etiam illis exceptionem non numerata pecunia dedere, ut debitor non obstante consessione creditoris teneatur probare solutionem ä le factam esse. Ve-*l rum minori tempore datur haec exceptio creditoribus, quam debitoribus: his enim per bienium competit,ut dictum, illis autem non nili per 5 c. dies. Diversitatis ratio hx-c assignatur, quod debitor, si velit habere pecuniam mutuam, debeat ad petitionem creditoris prius dare chirographum, creditor autem per media judicialia possit debitorem etiam invitum com- pellere ad solvendum; magis proinde videbatur succurrendum debitori, qui citius porrexit chirographum quam creditori. Fusius de hac materia agunt DD. in Tit, Infiit. de Liter arum obligatione. Nota III. quamvis communis praxis 1 ! sit, quod debitor creditori, vel Dominus Procuratori soleat dare chartam vacuam ( quae vulgo charta bianca dicitur ) luo nomine&sigillo inferiori parte signatam ut inibi creditor obligationem debitoris vel Procurator mandatum domini, prout sibi visum suerit, iplemet describat: nihilominus nisi debitor, vel dominus ex postfacto talem scripturam legerit, & ratam habuerit,pariim contra ipsum proba« bit,si exceperit ibidem aliqua praeter lu*m intentionem aut obligationem scripta esse; qui enim non vidit nec relegit scripturam a creditore vel.procuratore consectam,ignorat, quid in ea cotineatur. ignorans autem consentire non intelligicur l.net De Fide Instrumentorum. 403 l.neeignorausiC.Cod.deDonat.Vaaotm. bus pro se adducit. Et quamvis /* l.qua- in c. z.h. t. n. 18. d*m 3. §. numularios.f. de Edendo, vi- JO Nota IV. quod scriptura privata pro cieatur diei, quod.rationes numulario -33 ipso scribente regulariter nihil probet: rum & argentariorum pro ipsis sufficien- quiaaliasutiquc periculum roret, neali- ter probent. Nihilominus inter rationes quis plurima in fui favorem & aliorum numulariorrm & argentariorum, & ra- prsjudicium scriberet vel annotaret. I. tiones mercatorum facile est disparitatem exem, lo 7. Cod. de Probat. Dico regula- assignare; quia olim numtilani Stargen • riter: nam tarit publica authoritate constituebantur, Nota V. quodRegistris&Rationibus ut pecunias hominum ad depolitum, uiü- tutorum, negotiorum gestorum , procu- ras vel permutationem reciperent, & in ratorum, & similium, saltem accedente susceptione sui officii juramentum prae- juramento,credatur.licetaliquain illis ra- stabant, ac fere Notariorum potestatem tionibus etiam in commodum praedicta- obtinebant; quae omnia in mercatoribus rum personarum admixta sint: cum enim deficiunt; ut propterea plus rationibus ar- Vix possibile fit, omnia & singula accepta gentariorum, quäm mercatorum merito & exposita specialibus demonstrare pro- tribuendum sit. Videatur Calv. in Uxi - bat:onibus,ideo in desectu aliarum talis, co juris. F argentarius. 8c Cloß. ind. §. qualis haberi potest, probatio admittitur, numularios in F. decurritur. Jason, in l. admonendi 3 z.jf. de^ureju- Verum de aequitate ( quar rigori jurisJ4 rando ». 1 if. prtefertur. /. placuit. %.Ced.dtfifudiciis) 31 Nota VI. quod epistola ab eo, ad quem & consuetudine optima legum interprescribitur, accepta probet contra eum Kt.l. fide interpretatione ij.ff.de Legi- pro scribente,& hoc ipso debitum aut ob- magis recepta est sententiaAnd.Gail. ligationem in illa expressam fateri censea- hib.z.Obf.zo. quod libri mercatorum tur, quod epistolam acceperit, nec cum semiplene probent pro mercatoribus, ul potuerit,contradixerit.C/riwf»M.^f/ > ?'«- eis in supplesii: ntum probationis jura^ curat. I. fi filius 7. Cod. ai Senatus Coa - mentum deferri possit, ita tamen, ut qua« fuit. M. cedon. Jason.S. loton. 142. tuor conditiones concurrant. I. Quod Nota VII. magnam esse dissensionem, mercator sit alias bonae vitae &fam*. II. utrum libri Mercatorum,in quibus res ad Quod ratioeespropria manu conscripse- sua commercia pertinentes conscribunt, rit, juxta text. in l.generaliter. 1 j. Cod. pro ipsis mercatoribus aliquid probent? De non numerata pecunia. III, Quod Negativam de rigore juris cum Barth. & causa debiti sit expressa. & IV. quod ejus- ]rfon. in d.l. admo'e ndr. non pauci am- modi liber-contineat data & accepta./, plectuntur proptergeneralitatem text. in Publsa.§.fi».ff. Depositi. Eandem sen- /. rationes. 6.& h Exempla 7 .Cod. de Pro- tentram sequitur, & pulchra ratione conarie». in quibus LL. un versimdeclara- firmatSuting.»? suo processu judiciario ob- lur, non eile idoneam probationem,quam ferv. 7 $ . quüd nimirum in soromercato- aliquis exsilis rationibus & annorationi« mm non lecundtim apices juris, sed ex ar- £ee a 404 Lib. IL Tit. XXII. quo Stbono judicetur,& mercatores qui- tanto aequius iit, ex adverso etianaplus fi- busvis itiarum rnercium emptoribus fi- dei illorum iibris adscribi. dem sine chirographo Jubere soleant, ut $. M. De Productione & Impugnatione Instrumentorum. pp K Snstrumentumplures articulos Continet, tantum ii , qui ad causamfaciunt, sunt edendi adVersario : sed judici totum editur. ji. Atior adprobandum ipse instrumenta afferre debet, non areo petere. jj. Heus econtra ab atlore petere potest instrumenta : (5 qua ratio di/paritatis? fg. Excipiuntur instrumenta communia , qua etiam * reo edi debent. jp, Adquxstionem incidentem 0* replicam probandam aftor d Reo instrumenta edi petere potest, qo. Item st originalia communia stnt deperdita, (st copia penes reum stnt. 4 /. Visco etiam edenda sunt instrumenta ; quod extenditur etiam ad causas Ecclestafikas , pauperum, matrimoniales ö'r. qt. Requiruntur tamen dux conditiones, 4 j. Usurarii tenentur suas rationes (st inftru- mtnta edere. 44. Tertius potest cogi ad edendum instrumentum , quod edi litigantis alterius interefi, qf. Post litem contestatam usque ad conclufionem in causa , non autempost hanc , editio instrumentorum fieri debet. q4, Quibusdam casibus hic enumeratis etiam post conclustontm in causa instrumenta edi poffunt 4/. Post conclustonem in causaproduci posßut allegationesjuris, consilia Doliorum Ific I Nstrumentaln judicio post litem con- t cstatam & parte adversa citata edi seu produci debere, extra controversiam est. JEt quidem si aliquod instrumentum plu- res articulos contineat» lis autem tantum luper uno vel altero articulo movetur, non est necesse parti adversae totum tn- strfiwHtttm , sed tantum illum articulum tfg. Qua exceptiones contra instrumenta opptnt pojstnt qp, Injudicio regulariter produci debent originalia, non Copia, ntstoriginalia haberi Vel exhiberi non pofifint fo . Copia Vidimata d Notariis quantum probentf ft , Consuetudine introduci potest, ut hujusmdi Copiis plene credatur ft, An tfi quatenus per testes tenor Instrument i amiffi probari pofft. fj , Probato tenore instrumenti, non tamen eo ipsoprobata est causa, quafi exhibito instrumento. / 4 « Solo juramento probatur balor instrumenti, quando dolo adbersariiperiit, jf. Instrumenta in speciem contraria , quantum fieri potest, conciliari debent. fi. Inter instrumenta contraria creditur digniori : (5 fistnt aqualia, reprobatur utrumque, fj . Si testes instrumento inscripti negentfi interfui ffe , corruit instrumentum , nist testis negans fit supernumerarius. fg. Si testes 0 Notarius instrumento inscripti eidem non aßistant , instrumentum per duci testes reprobari potest pp. Scripturam alicujuseffcprobaripotest perit- stes ist per comparationem scripturarum go Comparatio Uter arum hodie tantum facitfi- miplenamprobationem St: Ra/ura reddit instrumentumsuspeBum- qui ad causam facit, exhibere, ne pars ad« versa, quaequandoque omnem occasio* nem cavillandi quaerit, ex aliis articuli* novas quaestiones & lites sukitet. c- contingit s. h, t. judici tamen totum instrumentum edendum esse ex communi pra- xi, docet Giil.Lib. i. ttbferv. io6.».iO. ut is cognoscere possit, an revera articu- De Fide Instrumentorum.' kOf Ius, quemadmodum pars allegat, in in- strumenco contineatur, atque facultatem eju« articuli describendi 6c parti adversae tradendi concedat, fg Porro fi actor cogitet intentionem per instrumenta probare, oportet, ut ipsemet instrumenta in promptu habeat, nec au - diendusest, si ab adversario petat. E. g. merito repelletur actor, qui in domo mea jus vel servitutem prsetendit, & ad intentum suum probandum petit, ut ipsi exhibeam literasseu instrumenta , quae super «mptione domus inter me & venditorem consecta sunt: nam neque juris, neque aequitatis ratio patitur,ex domo adversarii probationes 5 c arma ad ipsum conficiendum desumere. c. r. de Probat, t. tjui ac. cuftre 4. Cod. de Edendo. Aliud consti» tutum est in reo, ut licet is excipiendo a- ctorfiat. i. inexceptionibus l.dctum, sicut idipfum latis insinuat Joan. And. in licebit tamen producere infirumentaqaii exemplo proposito,dum ibidem lupponit in his cessat periculum subornationis, tx fama & aliis praesumptionibus mulic- quod iubest in productione testium, c. rem suspectam esse debere, qubd alium cum dite ftus $.b.t. Post conclusionem maritum , & instrumenta maritalia ha- autem in causa partes ad producenda ?»• beat, antequam ad illa instrumenta e- fi? ument* regulariter nen admittuntur : denda compelli possit, quod sime multum nam conclusio in caula est terminus ex- rationabile est, ne con jux con jugi, vel clusivus omnium probationum, cum saparum causarum Administratores & ctä conclusione jim de caula liquere dica- Procuratores aliqui facile lites sine suffi- tur. d. c. cum diletlus /unfräGioß. »*> e.fi. eientt fundamento movere audeant. gnificaverunt.l / . Itcjuere^ d>. Tefliiui Sed . Demum usurarii, si vel a judice ex offi notanter dixi, regulariter non esse locum ** produ* De Fide Instrumentorum. ,m,i Slij »id uni j.» m 'P: 'ilf WA' l*!(t liibt '»/m itd| Im «A BEf oa» i-d ipfc ilttlfi« iUk Vtiif miis i liWul Idiota icreiii* ittiMiK mei e ,{£«» i«ib £i ’4 ! i»»j i 'jfclctf pini» 4°r productioni instrumentorum post con- ciulioncm in causa: etenim aliquos casus enumcrantDD. in quibus haec regula non ^.gprocedit. I. Si producens juramento firmate posset, infirumenta primum post conclusionem in caula a se reperta, c. pa- st oralis, q.. de except. II. In causa matrimoniali, quando agitur de nuilitate matrimonii , non cantum post conclusionem in causa,sed etiam post sententiam instrumenta produci possunt; quia sententia maxime contra matrimonium lata nunquam transit in rem judicatam, & proinde semper locus est novis probationibus S. Utor. 7. & ibiGloss. deSentettt. & re judicata . III. Eadem est ratio in causis criminalibus, quia nec ista in rem judicatam rranseuntstsed ad defendendam rei accusati innocentiam scmperali* probationes, & instrumenta admittuntur. L uniat. l8-$- pen.jf.de Quast. Abbas ind. cum dileclus «. 3. IV. Quando instrumentum non adprobandum, sed priores probationes declarandas profertur: nam qui prohibetur novas probationes producere, non prohibetur priores factas declarare. V. Si conclusioin causi facta sit a partibus cum protestatione & reservatione juris ^producendi alia instrumenta. VI. Post conclusionem in causi non possunt quidem produci probationes facti, quäs scilicet ipsum factum principaliter in judicio controversum probent, possunt autem probationes seu allegationes juris, consi- liaDD.refponsiFacultatum &c. produci, dummodo ad tales allegationes non petatur nova dilatio. VII. Denique ipsi judici nunquam concluditur in causi, quo miniis eandem conclusionem a partibus factam rescindere, & ulteriorem probationem exigere valeat.-, tumyo. 1 C.& *$• Gloif. h. r.VideaturVal e cd. tit. %. 3. v. 3. Quod attinet ad instrumentorum im 4$ pugnationem varis fimtexceptiones,qu3e contra instrumentum opponuntur, J J ri- ma exceptio est, quod non habeat illas Ib- lemnitates, quas iuperius per ordinem recensuimus. Secunda, quöd Instrument* non exhibeantur in originali, etenim in c. 1. h.t,&c in L i.fs, sod. aperte statuitur, instrumenta originalia, non vero copias^ seu exempla in judicio producenda esse , Aliquando tamen ipsis quoque exemplis fides non minus quam originalibus adhibetur, quando scilicet ipsa originalia haberi non possunt (ut ciimsunt perdita,aut allegantur instrumenta aliena, libri judiciales &c.) vel fine periculo amissioni« aut corruptionis ad locum judicii longe distantem difficulter mittuntur. Verum ut talia exempla in talibus vel similibus casibus legitime probent, requiritur, uC originale prius coram judice exhibitum • & cum ejus licentia postpramissam diligentem inspectionem descriptum sit. e. sin. & ibid. D D. b. t. Imb plerique pra- ter inspectionem & licentiam judicis etiam requirunt,ut subsit causa rationabilis , cur petatur descriptio,Lc ut ad inspectionem citetur adversarius, de cujus prxju- dicio agitur,si citari possit,nec periculum inmorasit,namhicactus descriptionis est instar examinationis testium ad perpetuam rei memoriam , qua sine rationabili causa & praevia adversarii citatione non conceditur; quod si hoc admittere recuset, qui descriptionem instrumenti petit, sane plurimum suspectus est,quod propter malam conscientiam falsationis timeat Instrument* in originali exhibere adversario. 5jo8 Lib.II.' tit>, & propreres copias authenticas procurare velit, c. contingit, f.h. t. Panorm. &Innoc. int.fin.tod. tit. j, Q Sed quid dicendum de illis copiis, quae per iolum Notarium publicum fine praesentia judicis relectae sunt, ab eoque attestationem habent , quod cum originali concordent. Si contra tales copias adversarius exceperit, non facient plenam fidcm.fed necesse erit ipsum originale producere: quia non ad officium Notarii,sed Judicis spectat cognoscere de instruinentis, utrum sine rasura falsatione, aut defectu sint. Neque Notarius instrumentum conficere, vel attestari potest, nisi de iis qua:ex arbitrio rogantium dependenti quemadmodum superius §. i. diximus » non poste Notarium per instrumentum publicum, cui publicafides habeatur, attestari, quödequus mihi commodatus fise mea culpa perierit. Panorm. d. loco. Speculator in tit. de instrumenti editione . §. 4. *. 9. Interim licet tales per Notarium vidimatac copiae non faciant plenam fidem, faciunt tamen magnam praesumptionem, ita ut adversario non excipiente, vel originalibus deperditis, si talia adminicula concurrant , aut status causa propter antiquitatem, vel aliam rationem minus perfectas probationes admittat, etiam talibus copiis sides haberi possit. Far in. in Decifianibus criminal. iib. 2. decif. $ 6 $. Speculator d. §. 4. Nunquid autem consuetudine introdu- /1« potest, ut pradictis^»« plene credatur? Affirmativa mihi videtur fatis probabilis i quid enim impedit, quo minus FJotarii ex generali consuetudine alicujus loci possint consequi jurisdictionem ad inficienda originalia,& facienda* authe- fit. XXII. ticas copias, cura per consuetudinem dari Jurisdictionem receptum sic. ex c.dtlecli. 4. de Arbitr. & c. cum contingat. $. de Foro compet. ac in specie, quod per consuetudinem instrumentum habeatur pro authentico, quod alias forte authenticum non esset, textus est in c.cum dileftus 9. & ibi notavit Gloss. & *Z>jD. h. t. Etquid demum juris,si actor dicat se in-fZ ftrumentum perdidisse producatautem testes,^qui de tenore instrumenti attestentur, nunquid audiedus erit, ac perinde probabit,quam si ipsum instrumentum exhibe » ret? y>.Non esse dubium,si testes producti non solum de tenore instrumenti , sed etiä de ipso facto & contractu corä se gesto sub jurameto deponant, quin ipsis plena fide* adhibenda sit :quia duobus testibus omni exceptione major ibus, qui de sensu proprio attestentur, peraeque creditur, ac instrumento. Idque tunc adhuc mixtus dubium est, si una eumtestibusNotarius ipse » qu iconfecit, de eis. dem contentis deponat: nam probatio instrumenti non in charta aut membrana sed in side Notarii & testium consistit. Tota autem difficultas est, fi instrumtn - tumfn antiquius, nec testes inscripti, nec Notarius superstites existant, sed tantum producantur testes; qui asserunt, se tenorem instrumenti legisse , cumque talem vel talem fuisse* In hac igitur practica difficultate Panorm.twc. cumolim. 12.de Privileg. & ibidem Alex, in addit,adPi- nor. Mascard. de Probar . vot. 2. concliif, 909. cum Barth« Fel. & aliis sentiunt, ut cenor instrumenti exinde intentio actoris plene probetur, duo praecipue debere concurrere. Primo ut probetur amissio, quam deficiente »lia probatione etiam »in fe;, -i» ülflt iticut «ks HC Wi > Iti jtOB K sÄ; aik «OK iff i,» «er 5ÜK ■M siffl iKJi'i l/fl« cfti.: tot tetf- S U\«E p& *.iw Itijib 110 tinnii 1 dtitö priop ointi» r neminem in causa criminali ex praesumptionibus etiam vehementibus condemnandum esse, per argumenta superius pro prima sententia allata, quibus accedit textus in d.c. liter as h.t. ibid. propter solam suspicionem quamvis vehementem , nolumus illam de tam gravi crimine condemnari &c. proinde fi vehementes praesumptiones urgeant contra reum, is in foro civili ad extorquendam confessionem, ve! praesumptiones illas purgandas & diluendas tormentis subjicietur, sicut clari textus sunt in/, milites 8-§. oportet Cod. de qua- ßion. & in l. unius 18. §. reus ff. eodem tit. Quod si persona sit immunis a tortura , potius cx defectu probationum absolvi, quam condemnari debebit. In foro autem Canonico IUI, qui gravibus suspicionibus oneratus,& publica infamia respersus est, purgatio Canonica indicitur , per quam juret de sua innocentia, & insuper alios testes adhibeat, qui jurent secredcre ipsum esse innocentem , in qua purgatione si defecerit, tunc demum tan- quam legitime convictus condemnabitur , prout hac de re extat totus tit. in Lib. V. Decretali de Purgat. Canon. Si text. sunt in c, accedens. z^.deAccufat. iit cap.de hocautetn I l.dtStmonia.&C alibi. Porro ad argumenta aliarum sententiarum non est difficile respondere: nam I. textus in/./?». C.de Probat, non loquitur de quibuscunque indiciis, sed expresse tantum de indiciis indubitatis, &luce clarioribus videlicet talibus , quae evidentiam rei inducunt. E. g. si marito per annum absente, interirnuxorpragnans inveniatur, li vir cum foemina in eodem lecto deprehendatur,maxime enim in delictis carnis tum clara indicia sufficientem probationem constituere , prassertim si ad divortium cx causa adulterii, agatur, textus apertus est, & ibi tradunt DD. in c.L literis ( 2. h. t. li.in l. 7 .Cod. ad L. Cornel.de ficar. Si ini. f. Cod.de injur. occidens vel injurians damnatur ex ipso facto homicidii vel injuriae, quod suppo« nitur esse notorium ; & quia excipiens sibi non fuisse animum occidendi vel inju- riandijidprobare necesse habet, planest in probationedeficiat, de crimine convictus censebitur. 111. circa /. ß qui adulterii 5 4. Cod. ad L. y*l. de adult. omissis alioru expositionibus,dico, eam legem accipiendam esseqarout in fine sonat, videlicet accusatos de adulterio punitos eA se ex propria confessione, non quidem Ffs z verbi« 414 Lib. II. Tit. XXIII. verbis ,/edfacto ipso proditaquia enim argumenta accusatoris per solam objecta proximitatem ieu consanguinitatem refutabant, & testes in verisimilia deponere excipiebant, ergo nullitate proximitatis contrario facto declarata, & cessante sun. damento refutationis confessi sunt, se ab accusatore de adulterio convictos esse. IV. Circa tertiam sententiam superius relatam recte observat Francifc. Sarmicnt. < SeleEl. interpretat, lib. i. cap. i. nimis «sse inconveniens, quod aliqui* majore vel minore poena affici atur, eo quod delictam miniis vel magis probarum sit, cum probatio non augeat, nec minuat malitiam delinquentis, &tamin criminalibus, quam civilibus saepe aliquis ex , defectu probationum absolvatur, qui tamen revera nocens & reus est. d. I. absentem f .fs.de Peen. t, 4.C. de Edendo. I, fm. 7 £od. de Rei vindicat. Quod vero attinet ad textus juris, qui pro hac sententia citantur, illi accipiendi sunt de talibus «asibus, in quibus ipsa indiciaper le mala, fcandalosa, & consequenter pcena saltem arbitraria digna sunt. Ita qui e. g. deprehenditur familiaritatem habere cum hse- reticis, eorum, libros penes se detinere, quamvis absolute de haeresi convictus non sit, quia tamen aliis scandalo fuit, & contra prohibitionem juris de vitandis haereticis & eorum libris egit, merito poenitentiam subire cogitur in d.c.literas 4. h. t. Similiter etiam recte punita fuit mulier in d. I. 39. §. 4. ff. ad L. yal.de adulter, quod pessima: societati latronum se se immiscuerit, quamvis de adulterio convicta non sit, quia ssepiüs in jurenontantiim Authoresscelerum , sed «tiara concomitantes, & fautores delinquentium graviter puniuntur, c.sicut dignam 9. tllt et tam §. hi quoque & H. fin.de Homictdio. Circa secundam classem prafamptio - I nam videlicet prafumptiones juris, quat aliae sunt Jurts& de jure, aliae verö tantum Juris, sciendum est, quod illae dicantur praesumpt onesI«r" K d? Sare, quibus Jus ita fortiter innititur , ut plane pro veritate habendas decernat; Juris vero tantum illae praesumptiones cenieau- tur, quibus jus tamdiu innititur,donec adversarius contrarium ostendat. Licet 9 autem in praesumptionibus Juris & de y»'e nulla probatio in contrarium regulariter admittatur, excepta confessione propria adversarii , si nimirum Ipente confiteatur id, quod jus infui favorem praesumit, aparte rei non esse verum: ini® praesumptionibus ‘ tamen Juris tantum contrariis probationibus locus est, & non tantum instrumentis & testibus,sed etiam aliis praesumptionibus fortioribus. Porro praefata distinctio inter praesum* spiiottzsjsttris&dejue, ac praesumptiones yuris tantum nullibi quidem in daris terminis repetitur, eam tamen varia exempla in SS. Canonibus & legibus extantia sufficienter evincunt. Proinde ut ex pluribus exemplis unum tantum vel 11 alterum pro utraque praesumptionum classe adducamus, sit primum praesumptionis Juris & de Jure , quod habetur in cap. is, qui fid.m 30. de Sponsalibus, ubi deciditur, quod Sponsalia de futuro per iubfequentein copulam transeant in v rum matrimonium: quia Sponlus non prssumitur alio, quam affectu maritali sponsam cognoscere , & contra hanc prafumptionem , inquit furamus Ponti- \ De Praesumptionibus. 415 fex, non e fi probatis admittenda. Sed hoc de jure antiquorum Canonum ita obtinuit , quando solus consensus, sive verbo sive facto declaratus,sufficiebat ad va- lorem matrimonii, hodie vero postCon- ciiium Trident. fesf. Z4-.de Reform, ma - I j trimoniic. k. non est ampliiis locus huic praesumptioni: quia hodie , ubi Concilium receptum est, nullum matrimonium valide contrahitur line praesentia Parochi, ac saltem duorum testium. Non desunt tamen, qui existiment etiam post Concilium dictam praesumptionem habere suum effectum in Sponsalibus de suturo sub conditione ( E. g. si consanguinei consenserint) contractis, ut per copulam subsequentem prassumptio- ne juris (V de jure censeatur ä conditione recessum, & novus absolutus consensus politus. Zyppteus Consultat. Cano», lib. 4. consuit, x. qua de re in Lib. IV. Tit. f. ».iz. dicetur. Alterum Exemplum ex Ture civili peti potest , nimirum ex l. fin. §. fin. Cod. jid Senatus consuit.Macedo». Notum est perSenatus contuitum Maccdonianum prohiberi, ne filiisfamiliassinc conlen fu patris mutua pecunia detur, atque ex eodem/enatus consuito exceptionem obstare mutuanti, ut pecuniam filiofamili- as creditam repetere non possit. Quod sivero filiussamilias miles mutuum acceperit , respondit Imperator in d. §. ßn. contractum mutui subsistere nulla differentia introducenda, ob quam causam pecunia; creditae, vel ubi conlumprat sint, eo quod fiiiusfairuiias in causis castrensibus homini lui Juris sequiparetur, & ex prassumptione miles non censea^ tur in altas, quam castrenses causas pecunias expendere. Plura similia exempla videantur in /. fi mulier zz.Cod. Ad senatus consuit. Vellet. I. in contraElibus 14. Cod. de non numer.pecun. I. a D. Pio. 1 /. ' §• ß pignora ^.f. de Re judicata. Praesumptiones juris tantum ubiqueIf extant quamplurimx.In c. 2. de R-ßitut. spoliat, in 6 . omnes decimae adParochum spectare praesumuntur, quatndiu is, qui contra Parochum jus decimandi praetendit, aliud ostendere non potest , de quo capitulosupra in tit. de Reflit. spoliat. aliquid amplius dictum est. In c. 1. de Peculio Clericor, bona Clerici indubio praesumuntur prospectu.Ecclesiae acquisita, nisi constet, ipsum bona patrimonialia habuisse, quando ad Clericatum promotus est. Jnl.fid esunüus \o.'Cad. arbitrium tutela, tutor, qui erat pauper tempore suscepti officii, si durante eo dives evadat, praelumitur potius ex sua industria , quam ex bonis pupilli locupletatus , usquedum contrarium probatur. Deinde, ut innumera alia exempla omittam, quLpassim in variis titulis occurrunt, in L miles. 1 1 . §. desunElo %.f. Ai l.Jul. deadult. quilibet constante matrimonio natus prtesumitur esse legitimus , quamvis mater saepius adulterium commiserit j contra hanc tamen prxsum- ptionem admittitur probatio,si nimirum demonstretur,maritum intra annum uxori non cohabitaile , vel gravi infirmitate detentum esse. I. filium 6 .sf. De his , qui fui. vel alieni juris sunt. Unum super est in hoc titulo valde no -^4 tandum,videlicet quod Prajnmptio juris, & fiäio juris maxime inter se disserant.* nam prasumptio ex hactenus dicti? nihil aliud est, quam probatio, quam jus in re aliqujl 4i« Lib. ir. Tic. xxiir. aliqua dubia, ex quibusdam indiciis desumit ifiSiio ver6 non est rei dubite,sed certa taisitatis pro veritate assumptio ex cer - tä causa,& ad inducendum aliquem juris effectum : contra quam proinde fidionem »ulla pror us -oppositio seu probatio in contrarium admittitur, ka Canonici legitime absentes finguntur quasi in loco rc- sidentia: praesentes essent, ut cum actu praesentibus fructus lui Canonicatus lucrari possint, sicut in tir.deClerico non residente traditur. Ita haeres fingitur eadem persona cum deiuncto, ut piopterea in o- jnnia ipsius jura tam activa, quam passiva succedat. /* k&reditas 6z. ft.de R. Ll. vitia. ii .Cod.de Requirendapojfejf. Ita, fi contractus sub conditione fiat, eveniente conditione retrotrahitur conditio , & fictione juris censetur ab initio pure contractum l. potior. H. Qui potior es in ■pignore. VtXttrtzprafttmptic, licet fit juris & de jure,,non aliter habet locum in conscientia, quam si veritas subsit; ftüi» autem quamvis fit rei false, tamen in conscientia quoque eseteris paribus obtinet. Ratio disterentis est, quod in illis causis* in quibus non potest apparere de veritate lex quidem subinde aliquid praesumat, & pro veritate habear, interim tamen non intendat aliquid statuere , vel obligare contra ipsam naturalem & genuinam veritatem ; in fictione autem lex prscogno« scit salsitatem: & nihilominus certe 6t enixe justa de causa aliquid statu t r & determinat. Unde de jure antiquo,ii quis peregisset copulam cum sponsa,in foro externo suhlet quidem prassumptum matrimonium ; in soro tamen interno non fuisset aliter obligatus , quam si verum consensum ad matrimonium habuisset. Econtra Canonicus legitime abiens,, tametsi revera non resideat in suoCanonica- tu,quia tarne dejure fingitur esse residens* optima conscientia fructus lucrabitur. X1TVLVS XXIV. De Jurejurando. S U M M A R I A. A Juramentum quid'sii t ifi quomodo fiat ? g„ Juramentum non debet esi Vinculum tniq/ti- Sotefi fieri non tantam Verbis, sed etiam si- tatis.. 1 gtut- 9- Juramentum contra jus publicum fati um non $ Interpositio fidei non habet simpliciter Um ju- takt, ubi dirette intenditur utilitas publi- ramenti.- . ^ ca : secus fi direäe tantum intendatur uti- q., Loco tamen ptramenti inforo externo acet- litas priVata ptatur.saltem in causis minoribus l0 Juramentum non debet ese inprsudhmm £, Juramentum debet b*6crc trcscomiUs\ fari— tertii . J tatem,judicium, fsi justitiam- //. Justitia in juramento promisorio praciput d. In Juramento promijjono duplex. Veritas re- attenditur. quiritar intentionis, extentionis.. An contrallus de jure inValidus mromtnt* z. Pueri antf armor di/cretionis juramentum confirmetur,. pr astare nequeunt, xr. Quando contraUus tff intalidus tantum iri De Jurejuranti©, 4ir satorem dtbitoris probabilius juramenta confirmatur . t+> offertorium juramentum potiffimum inju- dicit i usui est - t j . Juramentum tfudt fine peccato etiam UrAali feriari non poteft, ipso jure nudum efi . J De Juramento in genere, eju J Ulramentum recte definitur , quod iit invocatio Divini testimonii ad fidem dictis Laciendam , & promissionem firmandam. Fit autem h*c invocatio non tantum per verba conteihtoria, leu simpliciter invocatoria: ut teftts efimtbiDE XL S,quam vere D EUS vivit, &c. sed etia per verba exeeratoria, e. g DEUS me puniat: fic me Deus adjuvet, & -similia : nam parum interest,quomodo petaturiut Deus testimonium suum declaret. Suarez de Relig. hb. I. tap. 1 r. num. 8- Neque tamen requiritur , quod aliquis explicite Deum in testem inducat, sed ad valorem juramenti sufficiet. Ii implicite id fiat, ut si quis juret per animam suam: quia continet implicitam exarationem, ut Deus animam puniat, nisi verum sit,quod dicitur. Similiter si aliquis simpliciter dicat : juro, vel per meum jusjurandum hoc affir - mo, raciteDeum intestem vocare videtur, quia hoc ipsum nomen & natura jurisju- randi importat. Ubi tamen bene monet Suarez dtft. lib. j.t. t j.». 4. ciim hoc verbum^wre in morali acceptione sit indifferens ad verum vel siclum juramen- r«w,& plerumque,qui talia verba profert necdum intentionem habeat actu jurandi, sed tantum paratum se esse adjurandum demonstret,ideo attendenda; esse circumstantias,ex quibus desumi possit, quo tensu ilia verba prolata sint, ■& sufficienter ExGgr In Dec&et. Lis. II. if, efiuattdo peti debeat absolutio d Juramehto t 7 . Juramentum promiffbrium ialidum ordinarii per eum, in cujus favorem fatfum, aliquando cx causa etiam per superiorem indirekte relaxari potefi. T ' ~ ~ oquerequifith & divisionibus* censebumur actu juratoria, si per antecedentem sermonem juramentum petitum sit, vel si negotium, quod .tractatur, juramentum postulet. Item non tantum verbis, sed & signis juramentum praestatur; quod quidem sa- tis certum est circa eos,qui loqui non postsunt, "erum etiam probabilius affirmatur circa eos,qui loqui possunt, cum Covar. inReleft.c. quamvis, de Patiis, in prin- cip. n’ f. dummodo talia signa sint, qum in communi acceptione declarent animum jurandi; ut si ab aliquo juramentum petatur. & is secundum consuetudinem loci capite annuat, digitos erigat, vel evangeiiorum librum tangat, lea quoque si a subditis juramentum fidelitatis 8C obedientiatexigatur, usu receptum est, ut singuli p.er manus porrectionem simul id le prsestare ostendant. Quaerunt hoc loco DD. an iuramen - tum censeri debeat,si quisper fidem luam aut honorem sacerdotalem,vd nobilitatis aliquid affirmet,vel promittacrHujusmo- di interpositionem fidei habere vim juramenti , tenuerunt Felinus & Abbas in c. quere!am. :o.k. t.arg.cap. ad aures. $* De bis,qua vi metüsve cauj. fiunt. ubi habetur, quod r mundatio ob laicorum terrorem facta irrita censeri debeat,nili ju~a» mento vel fide mterpofitd confirma ta sit .* & in casu C. pervenit . 2. r» fine de Fide. G SS >/«- 4>S Lib.ll. Tit.XXIV". jxjferek «qtife puniuntur clerici, qui pro- vandi intentionem non habueris*quam» musionem sub religione fidei,quam jura- vis ex postfactoserves; quia ejus rei, qur mtKu vioiarinu Sed dicendum elicum secundum tuam intentionem falsa fuit* Leflio dejust. & jure lih. 2. c, ». 4. Deum testem adduxisti. Judicium quo- Covar in Re Uti. c. quamvis, de Pastis, qüe in juramento requiritur, id est, debita p- < • § 2. «. 5. prsdicta verba non conti- advertentia & deliberatio; unde lortalls nere juramentum proprie dictum , quia nonnunquamä perjur io excüjäntur, qui per illaDeus non vocatur in testimonium-, malam consuetudinem jurandi haben, t,& sed proferens tantum indicat , se'omnino quandoque praecipitanter aliquid saiiiim deliberatum ac memorem fidei, conscten- sub juramento affirmant. Pueri etiam n tiae , & status iiuloqui. Quodsi tamen ante annos diicreticnis ex defectu judicii aliquis perfidem Christianam,aut Catho- validum juramentum praestare nequeunt; licam,aut per Evangelium rem promitte* post annos autem discretionis valgum ret aut affirmaret, pro juränfehaberi de- quidem juramentum prasttare possunt* bere« ; quia cense cur authorem fidei in Kvg.cap. 1. de DeUB.puer, in judicio ta- tertem statuere. Lessius & Covar, dict. men propter solenn itatem Judiciorum I 4 lac. Interim , sicut ex capitulis pro con- ante annos pubertatis ad jurandum adi» j traria sententia citatis fatis apparet, talis gendi non sunt, cap, pueri,if .causa xl* | interpositio fidei , quam faciunt Ecclesia- qmst,f. 1 stici seb honore sacerdotali aut Religio- Jufiiiiaimtque juramentum comita* jj nis; item personat illustres sub honore ri debet: quia juramentum non debet suae dignitatis, in foro externo juramenti esse vinculum iniquitatis, cap. cjuanto.h, t, loco acceptatur, maxime in causis mino- 0nde inpnmis,quotiescunquea]iquidsub ribus, in quibus non decet Ecclesiasticos juramento promittitur, quod intrinsece • facile jurare, cap.ß quis Presbyter. 4. cau* malum est, .& sine peccato fieri nequit, sd. 2. tfuaft. 4. Videatur Gail. Lih. i. ob - non obligat juramentum, v. g. si quis ju- ferv. fst. Mpnfing. Centur, j. obferv. 17. ret, ulcilci injuriam, vel occidere horni* f Porro juramentum , ut sit licitum St nem. Idem estfi abjuretur aliquod bo- obligatorium, debet haberetres comites, num & virtuosem, sicut exemplum poni* nimirum veritatem, judicium , atque/«- tur it» c. ciim quidam. \l.fyitli vera b. t. fiitiam. c.animadvertendum.2, causä 22. deillis,qui jurarunt,non loqui parentibus j q. 2- Quod ad veritatem attinet; ijla uti- fratribus vel sororibus, aut eis humanita- que in omniy«r<*«0?»s»subessg debet, ne tis subsidium exhibere. Qua de causa 6 Deus in salsitatis testem invocetur ; & etiam juramentum de non mutuando vel quidem inJwr^wBfo promissorio duplex fidejubendotanquam repugnans charita- j veritat interveniat,ncccsse est, uiuinten» ti proximo debitae non esse obligatorium < donis, seu veritas di cti,& altera exeeutio - docet Abbas in cap.fi vero 8- h. t. Praete- f nis, leu veritas facti i etenim perjurium reae* desectu justitia: non obligat jura- ,? (j committitur non tantum , si non serves, mentum factum contra Jus publicum, quod promittis,sed etiam, si ab initio fer- quod ad publicam utilitatemprincipaliter intro* De Jurejurando, 41 9 »B.J E »i cis»» e!!,ic le for:; ito, 'iuW SfÜr »?' injis Jdx mm tM; »« motis j,»« FigJtf ccfek k iiwtil. introductum est, v. g. fi Judex juret. crimen etiam manifestum fine accusatore .Honpunire. cap.ad n-ifiram. 2 t» b„ t . vel .Clericus juret, quod «oram Judice Laico .litigare Velit» c.fi diligenti ia. de Fere .eompet, Notanter autem «dico .ß Jus publicum directe tendat ad utilitatem publicam: ja ,enim directe refpiciat utilitatem privatorum f & tantum in consequentiam publicam, valebit juramentum iacoutramitn praestitum, (ic proutilitate mulier« con* ilitutum est, dotes luas alienari non poste .etiamli i piae consentiant, servandum;ta- merr erit Juramentum, si mulieres juraverint, non revocare alienationes rei dota* Jis e. cui» contingat, z8. h, f.;Item quarti- visfuturae’hsreditati.cenuntiarinonpof- sit, valebit tamen renuntiatio,q«L filia accepti dote hasreditati paternas Sub, jura • mento renuntiat, c, 2. de Paftis. im 6, quia regulariter omnejxr amentum ,quod .fine dispendiosalmisservari.potert , servandum est, dift tap. ■ um .contingat. Hinc etiam qui promisit usuras solvere, debet servare suum juramentum-, quia vero alter sine peccato accipere non potest, ideo solvens post impletumjuramen, tum eas denuci repetere valebit c, debitieret 6. h, t, 'VideaturEoelius^. t .». f 5, pwntikjQ Tandem aijußttiam juramenti requiritur,^ sit in praejudicium tertii: nam res inter alios acta aliis ob,-sIe non debet. Ita invalidejuratPrselatus,quod non velit repetere bonaEcclesiseablata vel quodeun - que aliud, contra utilitatem Ecclesia; facere, c, 2. fkc.fitut27-h. t. Sedhaec,qu3e : f 1 de justitia juramenti dicuntur, in jura- Pelios mento promiffbrio locum habent; in jura- , mente autem affert otio non est necesiari- lipati na de® utuwli ans du® »liato!» UFW. Li «m, ut materia sit honesta & justa, neque per se indecens est , adferre Deum in testem facti turpis, si ita utilitas publica , vel magna causa requirat: sicut testes super adulterio aut homicidio producti licite jurant, quamvis de re, turpi testimonium praebeant. Observat tamen Suarez deRclig, tom,x. traft, de$uram. 1. 2. c. j. ». 6. etiam in juramento assertorio posse injustitiam committi, illudque fieri illi- ,citum, si nimirum aliquis secretum proximi » ad quod celandum tenebatur sub juramento, injuste prodat. Qusstio est non levis momenti,utrum 1 pacturo vel contractus de jure nullus confirmetur per juramentum, v;l utrum ipsum tantum juramentum servandum sit? Si enim dicatur, .solum juramentum servandum esse absque eo, quod contractus .-confirmetur tunc si is, qui juravit juramentum in vita non implevit, haeres ejus ad implendum noji tenebitur, quia ut recte docet Suarez, dici, traft, dejfuramen - .telib.-z. c,$2.n. 16. juramentum quidem obligat efiam hasredess& successores ejus, cui juratur,sed non obligat haeredem ejus, qui jurat: nam juramentum est perlbqa- .le, & animaro jprantis.nan egreditur. Resp, in hac quaestione esse distinguendum, an contractus sit invalidus in odium creditoris , ita ut is sine peccato etiam veniali ex tali comract« aliquid acquirere non possit, prout fit in contractu usurario,autmetu vel dolo inito? Vel an contractus tantum invalideturin favorem debitoris , sicut invalidatur alienatio rei do» talis, rei ad minorennem pertinentis, Lrb. II. Tit. XXIV. petendi, neDeusvane& temere in te- judicium tertii /pectat, non indigebit abstem vocatus iit. imo post impletum/«»*«- solutione , sed jurans propria au thoritate me>ttam repetitioejus, quod ex tali /«- contravenire poterit: quia quod nullum ramento prsituum eil, conceditur, ditt, inducit vinculum, nubam requiritsolu- c.debitores. 6 . h. t. e.ad audientiam. 4. tionem Glossa tn cap. s.inV. absolvimus. De his , qua vi metusve causa fiunt. &/» cap. cum quidam 12. §. ult. ibidem- J Altero casu mihi videtur probabilius,ip~ que Panortr.it. Stlnnocent. h. t. Facit sum contractum juramento firmari, ut textusincap. quanto\%.$>Lcap. fivere. 8 . ex text. c. quamvis. 2.de Paftis in 6 .üti$ eod. tit. Licet autem in diti, cap, 2. 8f apparet: ubi pactum*, quo filia haeredi- cap. citm quidam, juvantes etiam in /imitati paterna: renuntiavit,dicitur juramen- libus juramentis jussi fuerint absolviilis firmatum. Et in 7 . 1. Cod.fi adversus lam tamen absolutionem Jionfuiflepro- venditionem, dicit Imperator, juniorem, prie dictam, sed tantum declaratoriam qui adversus venditionem rei lua: jurata nullitatis, amGioss. in eod. cap. 2.tra. venit, non tantum perjurium, sed etiam dit Zoes. h. t. n. 47. perfidiam committere: si perfidiam,ergo Caeteriim, si juramentum ex parte ju-ig supponitur non tantum juramentum , sed rantis sine peccato observari possit, sed etiam fidem datam & pactum valere. tantum sit illicitum ex parte creditoris: 14 Quod attinet ad divisionem juramenti, vel iit dubium, utrum propter certas cit- frequenter hactenus insinuatum esi, jura- cumstantias, vel supervenientes caulas ali. mentum dividi in promißorium & affer- quis ad juramentum teneatur: his casibus torium. Promissor ium dicitur, quod ad absolutio saltem ad cautelam petit debet, confirmationem promissionis, pollicita eamque superiores Ecclesiastici suis sub- tionis, seu quorumcunque contractuum ditis,in quos jurisdictionemEpiscopalem, A pactorum adjicitur: offertorium vq ro, vel quasi habent, concedere possunt, quo simpliciter sine promissione aliquid Juramentum autem validum & obii- vj affirmamus, vel negamus; Lcdehoc/«- gatoriu ille solus remittere potest, in cu- r a mento assertorio in processu nostro ju- jus favorem factum, & cui ex eo jus qux- diciario potiffimüm nobis negotium est, situm est. Censent tamen Doctores,ali* idque subdividitur in juramentum volunt quando etiam juramentum validum pet tarium judiciale , k supple torium, seu potestates Ecclesiasticas & temporales re- necejsarium. Antequam vero ad hujus mitti posse, saltem indirecte subtrahendo juramenti assertorii tractatum progredi- scilicet materiam,idque tunc, quando ali- ar , breviter aliquid de relaxatione jura, cui ex causa jussuum aufferre possunt. Si* menti, cujuspnuloante mentionem feci, cut ita ia cap. excommunicamus. I}.§. & praecipue ad juramentum promissori- moveatur.de Haret. princeps per cen- um pertinet) subjungam. suras cogi potest, ut expellat hxreticos de ,7 Notandum est igitur, si juramentum suo territorio, & si propter pegligentiam sit aperte nullum, ut quia ex partes#™»- in expellendo excommunicatus fuerit, f/fline peccato, quamvis veniali tantum , nec intra annum satisfecerit, Vasalli & oblesvan nun potest, vel quia directe prae- subditi ejus per Papam a fidelitatis jumento De Jurejurando, 42 r mento absolvuntur, & terra ejus Catho- mento promilTorio videantur apud Su.t - licis exponitur occupanda. Plura de^«- rtzd.jr. de yuramento , & Covar. tn ramento in genere, maxime vero de jura- ReleEl. c. quamvis, de Pin tz. §. II. De Juramentis, quae in processu judiciario interveniunt. lj, Quando pro satisdatione judiciali cautio juratoria admittatur f ip. Inter jur ament acaufe deciforia , aliud Voluntarium , aliud judiciale , aliud ncceffa- rium. a«. Voluntarium juramentum efi, quod defertur ad controVerfia decisionem extra judicium- 21. Juramentum judiciale in quibus differat * Voluntario- 22. Juramentum judiciale autsubeundum } aut referendum e fi adiersario, 2J, Aliquando , jtl 'fitid exigente , ab ipso judice imponitur . 24. Juramentum judicale fi referatur in adier- sarium , necejfierio ab ipsoprafiandum efi > fi faäi notitiam habeat. Ig n °rantia falli efi jufia causa recusandi ■juramentum delatum , N Onrepetimus hic ea, quae superius in tit. 7. hujus lib. it fisur amento calumnia, matt tia, & veritate dicenda. Item tit. 20.de juramento teflium explicata sunt, sed de illis tantum juramentis agemus,qua: partibus vel a se invicem,vel ä Judice deferuntur, & ipsam caulae decisionem proxime respiciunt. Superest tamen juramentum unum , quod non ad causae decisionem, sed tantum ad praepa- rator.a pertinet, cujus non recordor, me in prioribus Titulis fecilse mentionem, estque species juiamenti promissorii, quae cautiojuratoria appellari consuevit. 18 Etenim jure & stylo tribunalium receptum est, quod partes ad initium litis lb- leanc i se invicem cautionem, seu satisda* ad. Et fi a Hor nihil probaVerit, tamen juramentum reo deferre poteft ; (fi is jurare tenetur, 27- An juramentum recusari posfit ab eo, qui ad aliasprobationes st offert ? 2g. Res ift a pendet ex arbitrio Judicis. 20, Reus non potefi recusare juramentum delatum ex eo solo capite , quod referre in alterum non pofft. jo. Juramentum recusaripotefi, ubicunque deferenti aäio non competit. item fisemel fuerit a deferente reVocatum . ji. Juramentum necessarium propter periurittm retratlari potefi. J t. Idem probabilius dicitur de juramento judiciali (fi Voluntario , quando perjurium in continenti probari potefi. Jj. Juramentum judiciale deferri non debet,att- tequam exigatur juramentum calumnia. tionem exigere, quod scilicet in judicio usque ad finem persistere & judicatum solvere , seu sententiae parere velint, ne judicium elusorium reddatur. Porro haec satisdatio, de qua to{us titulus extat in ff. qui inscribitur de Satisdatione , ordinarie per fidejulsores quidem fieri debet, nist aliquis bona immobilia possideret, quem sufficit simplici promissione cavere j st tamen pars litigans nec fidejuiloresrepe- rire pollet, nec bona immobilia haberet, id que probaret saltem juramento, tunc ad cautionem juratoriam admitteretur. Novell. 112 . c. z. Quodsi vero reus de fuga suspectus eslet,communis est practica, uc sola cautio juratoria non admittatur , sed pro majori securitate arrefium decerna- Ggg 3 cur» 422 Lib. II. Tit. XXIV. tur. ’Vidtttwt'GiWUh,z.obfirv» 44 , : 8 c Alii tamen existimant posse commodi ad lib. ßng.de jirrtfiis. Treutler, ?o/. i.dif. duas species reduciita ut aliud sit jura- f.tbefi 2 , mentum voluntarium ,aliud necessarium, 19 Circa illa juramenta, quae ad causae eoquod etiam juramentum judiciale s t decisionem pertinent , hic rursus com« juramentum voluntarium, Sed egopu- memonndum esi, quod DD, quidam tto a.communi opinione non esse receden- tres species eorum constituant, videlicet, dum, dicer,enim juramentum volunt ari. ut aliud fit Juramentum voluntarium f nm & judiciale in generecconvenianf, aliud iutiiuale , Sl aliud necejfarium 4*4 üb. II. Tit. XXIV. audiendum ; & in l. manifefie, eadem. & /. generaliter. ll.Lod. de Rebus credit, non distinguitur, utrum deferens aliquid probarit,nec ne. Ergo nec nos distinguere debemus vulgata deprett /.8. f. de Publiciana. Ad Argumentum contrarium Resp. illud axioma, quod a- llore «s« probante reus absolvendus fit &c. esse verum eo tensu, quod arma non debeant fumi ex domo ipiius rei,adeoque quod ipse reus nibil probare teneatur,non tamen eximitur, quin juramentum delatum prae liare debeat vel referre; aut enim habet malam causam, aut bonam ? si malam, inique petit absolvi: si bonam, non est, quod juramentum recuset, quando per id in propria causa quodammodo te- stts & constituitur. 27 Dubitatur II. an reus possit juramentum delitam recusare, si dicat, separatum aliis probationibus justitiam causae suae de -u nstrare. Negat Franc. Duare- rus ad t~it.de fur amento. cap i 6. tum quod jure indifferenter cautum Iit, ut juretur, vel juramentum oblatum reseratur : tum quia aequitas luadet, & publice intereil, ut omissis aliis probationibus potius ad juramentum recurratur, & ita lites citius & in ipso hmine finiantur. Sed pro affirmativa, quam allegat Jalbn/'«§. ficjHis.lnsttt.de Athon. num. 26. Antonius Fab. de Error, pragmaticorum, de- ^.errore. adducitur text. in cap. X de Probat, ubi,dicitur, adjuramentum tunc recurrendum esse, cum aliaeie- - gitsrnae probationes defecerint. Ergo si reus paratus sit probationes legitimas exhibere, non cogetur juramentum subire, maxime cum alicujus honori magis consulatur , si aliis probationibus utatur» quam si post juramentum forsan ab acU’ versatio passim traducatur, tanquam pe» jeraverit. Mihi videturhsec quaestio ex arbitrio judicis dependere : quia juxta text. in d. I.generaliter. Judex ia juramento voluntario judtctah prius luam cognitionem interponere debet, an scilicet juste deferatur vel recusetur; itaque fi viderit Judex illum, qui tecuiatjuramtn- /««,& paratus est alias probationes exhibere, esse virum honestum, bona conscientiae & samse, poterit hanc potlerio- rem sententiam amplecti: priorem veto tunc, si ex conjecturis & circumstantiis appareat,juramentum tantum ad protrahendam litem recusari, & alias probationes ad palliandam salsitatem exhiberi. Dubitatur III. utrum reus teneatur28 praestare delatum , si adver. sarioproptereareferre non possit,qnbd is veritatis & rei gesta ignarus sit' Resp. esse probabilius juramentum recusari non posse arg. L jusjurandum, tj4.fi. non jem* per.%. fs. h. t. & l, Marcellus, ji. §. r. ffi de Att, rerum amotarum, Fnimvero etiam in hoc casu viget ratio aequitatis, ut lites citius expediantur ; & turpiter quis recusare videtur juramentum m causa propria, atque fateri se malam causam habere, cum jurare non audeat. Fach. L. I, Controv. c. 1 2 . Piures alias causas brevitatis causä^j omitto, q L apud DD. in materu juramenti passim leguntur. Adnotari amen potest, quod juramentum recusari valeat, si deserenti vel ob fori incompetentiam , vel ex aliacausa actio non competat./, tuter. §.stn.jf. h. t. Ita etiam in Us contractibus . 14. §• ?• Ced. de non numtr. pecun. statuit Imperator , quod De Jurejurando.. Aii' njw liir. nicili. \U^l! te„ c. idjr spuit (iiisi KÄ y« fcpt Ic'lifv pjl.ri i«/» « 1(1 ujüfc- fK',- ■j/as .AÄ iL Ili CKfi erilisir [«in« 1 «i VilfH tut®' etatl." «n if I'® litt« t,ri f jsost exactum biennium nec exceptio non numerat*pecunt* upponi, nec juramentum deferri postit. Deinde etiam justa recusandi cauia est, si is ,qui;«rv«»»e»r«»« detulit, id revocärit , ac rudus deferre velit, talis enim variatio non est admittenda. ■ l.st quis 11, Cod. de Reb. credit . j.j: Qusstio est plurimum utilis,quam silentio praeterire nolo, an juramentum judiciale propter perjurio retractari postit ? quod juramentum necessarium retractari' postit, si is, contra quem juratum est, per instrumenta noviter reperta, vel alias probationes paratus sit demonstrare jurantem perjurium commististe, textus est apertus in /. admonendi, \ i.ff.h. t. jura-- mentum mtemveluHtarium&judictale non aliter ob perjurium retractari posse ,, quam si sub ea conditione & lege delatum sit,-ut detecto perjurio retractaretur,constitutum videtur in l.x.Cod. de Rebus credit. I. non erit. f. §. 2..& d. I. admonendi, ff. h. t. eb cpbdjuramentumjudiciale contineatjspeciem transactionis,St - sibi imputare debeat; qui adversarium in- propria causa testem & Judicem consti tuit. Verum mihi semper probabilius & aequius visum est, si aliquis posset per probationes in continenti paratas , quae non requirunt altiorem indaginem , vel longiorem dilationem , juramenti jdi- tiniis salsitatem demonstrare, ipsum audiendum esse, authomate/.yfo.CW.df#*. bus credit. qu«e est una ex novis constitu» t ion ibus Justiniani post consulatum L<*m • padii &Ortftts promulgata,ubi generaliter statuit Imperator, quidquid antiqui de ea re dixerint , ex sua constitutione neminem posse ex perjurio etiam injura-- mento judiciali comisso lucrum captare, necui, inquit, ex deliUo impiumsibi lucrum afferre nostris legibus concedatur.. Quce ratio, cum sit universalis, apparet,? 2 Imperatorem non tantum in fideicommissis & legatis, de quibus loquitur, sed. generaliter in omnibus similibus casibus,. in quibus juramentum judiciale intervenit,dispoliusse. Hucquoque accommodari potest, quod Fach. Lib. 2. controv. ■ eap. 26. docet, videlicet etiam transactionem propter immodicam laesionem rescindi posse.. Postremo pro cautela tenendum est,nej 9 aliquis praeceps sit in juramento deserendo, nisi prius exegerit ab adversario jura- mentum calumnia , ut scilicet juret, quod no per calumniam suscipiat.- nam licet adversarius juradode calumnia fortasse perjurium committat, nihil tamen proptereä * praejudicabitur actori, quin aliis adhuc probationibus (licet altiorem indaginem* & longiorem dilationem requirentibus ) uti, vel in cearum desectu ipsum quoque. juramentum judiciale deierre possit. SECTIO II. Juramento necessario. 34-' Sfiid fit juramentum niceffarittm ? 33 Juramentum fuppletorium incaufir criminalibus non defertur, bene tamen purgato- • riurrt. 3$ Sitppletor ium in causis et i ani arduis locum non hebet a:-tfi is,au defertur, dt propria JiMaa- m VuM. tJSrlU-' - scientia jurare non potest , aut 'est persona fiüspcäd. 3f. Illi defertur- juramentum supplet or ium , qUi fdmiphne probabit S8> Silsd (it fj quando deseratur juramentum-" in litem ? Hh-h- 1 3btra* 4r§ Lib. II. Tit XXIV, 34 'S Ur amentum necessarium est, quod ä I judice alterutri parti in suppi einen* tum probationis defertur, d, l. admonendi. ^X-b, r. & /. 5. Cod. de Rebus credit. Dicitur nec ejfarium quod non ex volun* ^ täte partium , sed a judice defertur, & quidem ex officio ad indagandam veritatem. Abbas in cap.fin, h.t, Gail. Lik. 1. ebjerv» 198. num, 7. Imö etiam post conclusionem in causa locum habebit, ut judex, cui in causa non concluditur, ex officio juramentum istud deferre poffit. Dico : e* officio i quia a partibus,quae per conclusionem aliis probationibus renuntiarunt , id non re6te peteretur, Gail, d, l, Fach. Lib. u Controverf. c. 17, z s Sunt autem aliquae caus®, in quibus jur ament um suppletor tum excluditur, inter quas numerantur I.caufs criminales, in quibus, cimi probationes clarissimae requirantur, praestat in defectu probationum reum absolvere , quam ad eundem condemnandum actori juramentum de* ferre, Ipsi tamen reo ad ostendendam suam innocentiam jur ament um pur gato- rium deferri, maxime de jure Canonico indubitatum est, Sichard. in l. j.Cpd. de b &Rebus t reditis . II. Causis criminalibüs aequiparantur causar civiles valde arduae, ubi de magna quantitate agitur, quia timendum est, ne homines lucri cupiditate excaecati facile perjurium committant, III. Non habet locum hoc juramentum quando pars, cui defertur, non potest testari de /en fu proprio, quod scilicet per se interfuerit actui ,de quo est controversia: nam hoc juramentum est veritatis , non credulitatis. IV. Non defertur parti infami, suspecta? de perjurio, vel alias modie® fidei, quod judicis arbitrio relinquendum est. Quaeres, cui parti deferendum sit, 111)7 actori, an reo^ Varii varie sentiunt. Breviter puto hoc juramentum illi deferri debere , qui semiplene probavit: quia ut ex cap, L* de Probat, & d, i. $.Cod, de Rtb. credtt, satis apparet, in supplementum probationis deferendum di , & consequenter illi, cui probatio incuinbjt.Quod /i pars illa, qu® p-obare debebat, miniis quam semiplene proballct, & ita tantum al.quam praesumptionem fecisset, tunc reguiai iter (nisi judex inspectis & personae & eaul* circumstantiis aliud statuent) parti adversa: ad osten dendamsuam in- nocentiam deferendum foret, cap.fi», h. /.Fach, d.lib. i.c. 18. Demiim ad juramentum necejsariumjt refe rri pote st j u rament um in litem , q uo non quidem ipsa causa, sed quantitas rei, vel aestimatio in judicium deducta probatur , ut constat ex toto tit.fi. De in litem jurandi. Defertur hoc juramentum potissimum propter dolum adversarii, qui res alterius rapuit vel perdidit,ex postfacto constare non potest, in quä quantitate vel qualitate fuerint. ' Modus autem prae standi hoc j «ramentum traditur inl.fi quando 9, Cod. Unde vi, ut scilicet actor in specie coram judice defignetresfibi ablatas vel dolo perditas, aut earum pretium , & interesse exprimat, quam expressionem , si judex crediderit esse exorbitantem , ad verisimilem summam moderabitur. Post hanc deinde moderationem actorem jurare jubebit, quod non minus perdiderit: ultra vero taxationem judicis jurare non licebit, sed solum remedium appellationis supererit, li judex inique taxaverit. De hoc juramento videantur plura apud Interpretes in d, tir. De in luem jurando. TITU- XITVLVS XXV. De Exceptionibus. SuMKsAIUA. tr Exceptionis qnid fnt ? (st sunt alia dilatoria y sententiam', aliaperemptoria. /- Exceptiones, qua principaliter extentionem jf. Exceptiones dilatori* regulariter ante litem respiciunt f etiam post sententiam proponi contestatamfimt opponenda'E) fori dedi- possunt. tentoria ante omnem atdurri judicialem. d. An in probatione exceptionis deficiens cen- Exceptio excommunicationis.'(st alia,qua alta damnetur tanquam corifejfus. /tHuullant jftmper peffuni osiponi.- J, Exceptionem sequuntur replicatio . duplica* q, Exceptiones peremptoria ante E) post litem tio t (stc. (stqtiid inpraxi? contestatam opponi possunt, non autem post I ¥4 J&»^w'ttihifeitaKud y quämdefen- in judkem suspectum consentire, veliff- iis ter? quä intentionem actoris competentis jurisdictionem- prorogare elidere conatur. t, 2. in prine, jf. hoc tit, videatur.- Val, h. t. n. 7. nili tamen prf— £xceptiones ali.e funtd’atorix , alia i pe- mum ex postfacto talis exceptio exorta temptaris,. ‘Dilatoris, dicuntur,qusprin- fuerit, vel in rei notitiam devenerit, quia eipale negotium, ejiisque cognitionem & generaliter audiri debet reus etiam post: judicium ad tempus disterunt, non tamen litem contesta tam, si saltem probare pof- ©mnino actionem excludunt ? ut si judeX sit, exceptionem aliquam dilatoriam tunc' dicarur inconi petens, vel Inspectas'J si primum sibi innotuisse., c, pastoralis 4, Procurator negetur habere mandatum ; h. t.Lde alate 1 r. §. ex causa. 8. jf, det si reus conqueratur se esse spoliatum ab’ Interrogantibus in )me fac. Item exactore, veinecdum elapsum'esse terni i' ceptioexcommunicationis, quamvis fit num solutionis, &c. Exceptiones pe- dilatoria ,, nihilominus etiam scienter r emptor ia vocantur, qu® jus actoris pe- omissa in quacunque parte judicii opponi rimunt, & iemper agentibus obstant, ut potest contra actorem, c, exceptione n, exceptio contractus invalidi, pacti de non h,t. Sicut & ili® exceptiones dilatori®, petendo,transactionis,solutionis, juris- quae judicium & retroacta: annullant f jurandi, rei judicaue , proscriptionis, ut si excipiatur, quod judex in hac causd StsimileSv jurisdictionem non habuerit, neque eae % Porro exceptiones dilatoria regulati- prorogari potuerit., e. g, fi focularisjudetf ter ante lirem conte stet am proponendae.?- judicaritde causa Ecclesiastica? vel i i Pro-- & quidem, si ejusrtiodi exceptiones re- curator sine mandato egerit,neque domi-' spiciant personam judicis, &il\ntfiri de- nus ratum habere velit : quia similium- clinat or is r quia scii, judex dicitur iufpe- exceptionum omissio etiam scienter facta', ctus vel incompecens, ante omnem actum non potest judicium convalidare. Text, judicialem opponi debent,, ne alias reus &DD. C. *» nostra. 4. de Procuratoribus,- SiJi h % Ex-' 42 $ üb. II. Tit. xxn 4 Exceptiones peremptoria: regulariter tam ante , quam polt iitem contestatam proponuntur. Lprtescriptionem.S.C. b. t. & /. 2 . C. Sententiam rescindi non peffe. Post sententiam autem non re£le opponuntur , sed ad appellationis beneficium Convolandum j vel fi minorennis Iit condemnatus, restitutio in integrum ad exceptionem proponendam postulanda est. f d. /. z. Sunt tamenquaedam exceptiones, qux etiam post sententiam opponi pos- iunt; ili* nimirum , qua: principaliter executionem respiciunt, cujusmodisunt exceptio Senatus Consulti Vellejani & Macedoniam. /. tamen. 11. ff. ad S. C. Maced . Item exceptio competentia:,quas datur donatori contra donatarium, socio contra socium, Clerico obatrato & aliis, ne in plus executio fiat, quam servata congrua sustentatione faceie possunt. Zoef, h. t. n. 6 . 6 Quaeritur, an si reus exceptionem peremptoriam opponat , e. g. solutionis,aut praescriptionis, &in ejusdem probatione deficiat, propterea actor, licet nihil aliud probet,obtenturus sit causam ? Pro affirmativa iacir, quod reus forte conventus ex mutuo, qui excipiendo dicit, le jam solvisse , hoc ipso mutuum confessus videatur ,& consequenter nisi solutionem probaverit, causam ex propria confessione perdere debeat. Econtra pro negativa adduciturnota jwrisregiiht, qua dicitur, quod-ille, qui excepit, per hoc non censeatur fateri intentionem adversarii. I. non utique.9. ff. h. t.c. exceptionem . 6 }. de R. I. in 6 . H. esse distinguendum, utrum reus de. 'fidens in exceptione suae probationis velit ex postfacto negare intentionem.actoris vel quoad jus, vel quoad factum ? Si quoad jus.c. g. dicendo; fecimus quidem contractum , sed nego illum contractum valuisse j audiendus erit j quod si tero ipsum factum negare velit, quod jam per exceptionem confessus est, non aliter audiendum puto, quam fi de errore docuerit , ut in tit. de Conse (Jis de revocatione •onfessiouis diximus. Ita docet Panor. i» c. cum venerabilis. 6.b. t.n. 16. Exceptioni contraria est replicatio,qua 1 actor elidit, vel negat exceptionem rei i sed contra replicationem conceditur reo alia responsio, quas vocatur duplicatio; cui rursus respondet actor per triplicationem; & triplicationi reus opponit qua- druplicationem. Ultra quadruplicado- nem in plerisque tribunalibus partes nisi ex magnis motivis non adruuntur, sed in cauli concludere debent. Imo praxis multorum socorum est, quod in verbalibus audientis & caulis summariis cauli per duplicationem concludatur. $ TIT VLVS XXVI. De Prasseriptionibus. S t. tr ascriptio quid t usucapione i M M A R I A. ff quomodo difftrat ab t. Prascriptio cur introducta introducti ff an potuerit s Pr/- ( «De Prae scripti o n ib trs. $i } J. Prjescrtpthnt MlqtiiritUr dominium, Q* an er- 4. Proscriptio an habeat ejstfttim in fore CfH< rore juris res prascripta rcflituta 6 indicari scient i*? poßit? A!u Summaria post}. 1 . ; ~ “ " ’ - De Praescriptionem genere, ejus definitione, differentia &. effectu. P Ra scriptionis vocabulo veteres Juris- mur, v. ^pr ascripta est servitus, vel pro~ consulti generaliter exceptionem in- .scripsi rem,jurisdiüionem&c.^ Alii e- telligebantjUt patet txRubr. & /. io. n. tiam differentiam inter usucapionem Gc 2.]. jf.de exceptionibus,proscriptionibus. .proscriptionem statuunt cum Accursi in sensu autem magis specifico & proprio Minfing. Schneidewin. ad prine.Infiit. de • hujusTituli, proscriptio est illtt exceptio, Ufucap. quddillasit rerum mobilium» tjne opponitur domina, rem suam ab alto hsec immobilium. Sed ista doctrina non per tempus a lege definitum, & conditio- bene cum LL. subsistit, in quibus a que nibus ad idrequifitispossessam vindican- rerum imobilium, quam mobilium usu- di . sive ut definit JC./» /. 3. jf. de Ufur - capis conceditur. I. sequitur. 4.H. fi tu* sationibus & U/ucap.tdadjeUio dominii 22. I. ei,a quo 21.jf.de Ufitrp.& ufudap. ( poffet addi) vel alieni juris peremptio l. un. C. de Ufucap. transform. Covar. ( dum scii, actioni personali, vel poenali adc.possessor. deR.y. tn 6 .p. I. §.»».».}. prascribkur ) per continuationem pojfef- Introductum elt hoc jus praescriptionis '■% fionis temporis a lege definiti (subjunge J ob publicam utilitatem, ne incerta fern« aliisque jurium requisitis intervenienti- per essent rerum dominia, & infinita li- bus. tes circa rerum proprietates, l. i.ff. de Licet porro inter proscriptionem & Xifurp. & ufucap. neque enim sequitur» usucapionem varias diflerentias assignare rem habeo ex empto, donato, legato See. ■soleant, LL. Civ. Interpretes, prosertim .ergoest mea jure dominii; namiiis. qui jure antiquiori inspecto hodie tamen ex mihi tradidit, dominus non fuit,me quo- recepto loquendi more posterioribus le- que dominum facere non potuit, cum ne- gibus & maxime SS. Canonibus confor- moplus juris in alium transferre valeat, mi plerumque inter se confunduntur, nisi quam iplc habet. /. nemo , jf. de R. /. quod usucapto proprie cantum v ehuscor- nisi proinde lex ob diuturnam poffessio- poraltbus, at vero proscriptio generaliori nem bor.ä fide & justo titulo compara- iignificatione tam rebus corporalibus., tamilliusreidominiumexpreßemihiad- qaimincorporaltbus conveniat. Ubi& scriberet, nur quam de eo securus forstn; illi sunt termini artis notandi, quod si per & esto fortassis unus actor in judicio ex proscriptionem alterius jus ex tinctum fi- probationum delectu me non vinceret ve peremptum sit, soleamus loqui in Da- semper tamen alios & alios superventuri vo scii. praferiptum est-obligAtioni,juri, xos timerem. vel attioni ; sin autem de acquisitione ' Videtur quidem praescriptioni obstare sermo sit, nominativo, vel accusativo uti- Hhh 3 juri» 4J0 l-L.II. r.t. XXVI. jjurisnaturalis praeceptum e m quis eum tionem prosiliendum, utpote in qua difFv- alterius ja fiura locupletetur.. Sed hoc ciles probationes* incumbunr Actori, §c praeceptum intelligendum eil de locuple- Adverfariusfacile defectum circa requisi* iationeinjusta,non.aucemdeea, qua fit ta ad legitimam praescriptionem invenit? tegis authoritate ex juila & publica causa,, magis autem expedire, primitus aliquod ©b quamlex r cum sit dbminarerum, po-- remedium possessorium retenenda vel re» teil ,uni dominium adimere „ & in alte - cuperanda possessionis, aut aUionempubium transferre, sicut etiam contingit ubi tantum possessio cumtitulu jure alluvionis, jure belli &c. Latko. 7, probandaell, licet tempora praescriptio-» uLergo 30. \^penult^ff.de A:quir.rer^ nis elapsa non sint, intentare, de quibus dem. & lex humana, quamvstjusnatura- prolixe agunt Interp.. ad Tit. faß. de i». Ie in thestmutarenequeat,totam ejus prae- terdiilts* adS^namque 4, lnfl. de aß. Sc ceptionem. abrogando , in. hypothefi ta- r. t, ff. de Publiciana, t» rem aüunt, men &particularrbus casibus restringere Mcnod\ r in 7 raß.deRemedns possessoriis „ & declarare potest.. Unde illa regula:: Illud etiam notabile, quod cum GlolT.St neminem esse locupletandum cum alterius Barthol, 1» l.-fin. jf. Rem ratam haberi., pßura , potissimum ih contractibus & Bald: de Pr*jcript..p» r. quoji. 6. contra commercio privatorum: ad’ observandam Tholos, l. 40: Sjntagm. SCcap. rc.». 2. jpstiriam.commutativam„vel etiam in de- docet Layman, inTheclog., MoraLlik 3, lictisturti, rapinae &c, procedit, nonau- Traft.. r. cap. %-num. j;.remuiiicaptara tem in constitutionelegis puhlica autho- propter acqpisitum ejus dominium,, ritat.e & ex justa causa prolatat ,per. quam: etiam per errorem juris priori domino re- omnium utilitati consulitur , ita ut qui. stitutam vindicari poste, forsan in una re passus praescriptionem, is De eo inter DD.controvertitur, an es 4 proxime- in. alia: contra* alterum, eodem, sectus praescriptionis etiam in foro inter- praefiriptionis jure utatur, no locum habear , ut. salva conscientis Effectus praescriptionis constarex de- res illa , qqam post completam praeferi- * finitione, quod scilicet sitacquisniodo- ptionem prasserssiens agnoscit suisse alie— minii in re. possessa, ita ut saltem, hodie, ju- nam, retineri possit ? Eteninr pronegati- re Justinianeo ex: praescriptione, non tan- vafacit,quod praescriptio fundetur potis» tum exceptio contra vindicantem prio- simum in poena: negligentium prosequi, rem dominum, vel quemcunq; alium pe- res suas,atque hujus negligentiae prssurn- tiitorem^sed etiam pro re praescripta amisi prione j qui proinde,si revera non luerint sä-'concedatur actio & vindicatio,/, fi quis in negligentia.culpabili,sed potius igtio-- I emptionis g. in prine.. Cod.. de Profeript. rantia, non procedet haec lex poenalis & tQ. an torum. Arnold. Rnth.Celeberr, in praesumptione fundata contra eos in Ihgolffiad, & meus olirn. Colcndiss. Pro- foro interno, quidquid in foro externo adi I feiYor, in tratt.de llsucap. c*p. j. Ajsert.. amputandas lites-statualur, quemadstio*- I z\. num. 4. & f. Advertere tamen opor- dum non datur actio laesis infra dimidi- I aet -in practica non esse i' lieb ad. vindica?- um justi pretii » &ta,menui foro interno K debet 'rt 3ori,i CJMjf, RilKtj f ntGt mati t,Ul if,t link. dc im: LM' iasfcP fflp* ii* WK« Spfe ■nosti»o mf [sitiit ntiso löte» 1 ;jl $ cici)* 5 i« 1 De Proscriptionibus, 431 &bet fieri restitutio. Alciat. ad /, quin - que fidam, Ccd. Finium regund. Adria- jius. in 4. de Restii. ubi de prascnpt. §, mibt autem , Medina .de Rest, quasi, l8. Adde , quod Justin, Imper, in Nov, 9. proscriptionem impium pr fidium , im- frebam temporis allegationem Hiczt. Alii (distinguunt inter titulum lucrativum, & onerosum, ut cum isto r es retineri possit , non Cum illo, sicut refert Gloss. in c. vigilanti, f, v, noverit X. h. t. Verum sententia affirmativa communior est i quia lex dicitur domina reruna, quas potest ex publica causa & authorita- te uni adimere, & in alterum transferre., sicut possunt privati in privatos per pa- aut $ ipofessa, Alia Summatia p. st f, 1. res commercio hominum exemptae, & qua: possideri nequeunt, aut in patri* monio & bonis nostris esse , prascribi non valent, uti res sacrae, religiosae, homines liberi; item res publicis usibus deputatae , forum, theatra, via publica &c. /. usucapionem. 9 .ffi. de U/urp. & ufucap. Quibus etiamexjureCan. recte annumerantur jura spiritualia, &jus decimandi, conferendi beneficia &c uthaecaiaitis possideri & praescribi non possint, c. causam 7. h. t. , Qua de recopiosedicemus inferius in Lib. It i. tit. XXX, de Decimis. §. 2. & }.dn. f. An vero alia bona Lc pi&dia Ecclesiarum possint praescribi l agimus in eod. lib. IIi. tit. XIiI, de Rebus EccUfia non alienandis ,. II. In t. cum non liceat. 12. c. cutnex 7 officii 1 6. h. t. Ton admittitur praescriptio contra obedientiam, visitationem ^procurationem. Verimrhocitaintelligen- dum est , quöd ob edi enti a & vtsitatiö exttnaive praescribi non possit, ita scii, ut nulli debeatur obedientia& nulli competat visitatio , ne dentur acephali sine capite sicut locustae ; potest autem praescribi obedientia&visitatio translattve, nimi- miriim ut alteri quam Episcopo , vidd. aut immediate S. Pontstci, aut circa para .ticulares Ecclesias inferiori Praelato obfc- diemia exhibeatur, & visitatio competat. Barbus», d* Osjfic. Eptfi, p.-q alles , 122. n. $.,& 1 29 -»• 9- sicut & exemptionem,- e.-iide C-Ipt ffi. 'Alon. eap. cum vlim, 14, • ver fi. qm^vtrb evidenter, de P> tv.c.'J>n> •perfora,^:de PtiviWg. h 6 . St jura Episcopalia etiam ab inferioribus Praelatis plSt° De Praescriptionibus.. 4 ZZ iiJnpr prjJa,- »M f'v» ii,; iik' is,.,. Ä Ui i mi ÄjS .lil.il lis. ,1.1.1» Ifsfc >!E i,. 'äfiip fiiiit- lliliiitK WJllli pte !», \ii' siatocit iciirsi , ptspfit" J (?,ilii' S \d iisf# praescribi po/fc, satis inter DD. convenit. C. Auditis. 1 f. «fu Gtopn V.fus Episcopale & Rarbosa /'« CW/rtf. DD-. &O.ium tliw. Fanorm. /»c. <«*» »»» A- rr»r. i L. eed. tit , »«a?. 17 JBarb. de O^c. Epifc. p. ,>. ) 27- ,fs * ?' 111 . Limites stu termini & sines dice- • cesium & Parochiaium piaescrlbi non -possunt, ne contusio interPraelatos & lubditos oriatur, c. super eo. 4. de Par»- cbijs. atque idem de 1 mitibus provinciarum &. terrarum , qui publica authori- tate conltiiuunuir, lentitHost. apudPa- norm. in d. c* super eo.rum 7. &Barb. ibidem in Collecl 3. ( 7 " de Offis: Epifc . p. ^..alleg. , bi. Secusde limitibusprs- diorum,. qui privata autlioritate, & conventione ordinantur. cap.quia indicante. A. h. t . Item secus si de limitum certa conllitutione non appareret ; led illi dubij forent, tunc enim melior judicantur possidentis conditio. Panorm. & Barbos dd. //. Nihil quoqueobstat, quo miniisaliquis illam terram, ubi limes positus esi, quoad proprietatem praescribere valeat,, ii adhuc limes maneat in sua ratione limitandi, & nihilominus finem E- jtilcopatusvel Parochiae designet, Barb. in d. cap. super e», num. 4. Similiter non impeditur prasscripciodecimaruminalie- na Parochia,si fiat salvis de cattero limitibus; ,cap„ ad eures 6 . h,t. Panorm./«d. eap. super eo.num.G.Baib. d. alleg. 13 1. »um. 6- j IV. In rebus & actibus mera facultatis aon proced t praescriptio , nisi prohibitioni interposita: is , qui meram facultatem habet,cum patientia acqu everit, & huneprobibentem in quali posiessione,& ■{& in putativa obligatione constituerit* £«g£x, Ln Decket. Um II. Diy* ad l. z , ff. de Pia publica & itinere’ pub:. & hanc esse receptam apud JC. regulam testatur Paulus Laym. in IkeoL nseraL Itb. traft. j. »um, 8. Dicun- ur autem res mera facultatis , qiE homines citra ullam conventionem & obligationem jure naturae vel gentium pro, luo arbitrio solent facere & omittere. Unde licet v. g. quis domum suam hactenus nunquam altius aedificaverit, non tamen erit contra ipsum praescriptum,quia impesterum aedificare valeat.nifi aliquando aed fica e vokntem vicinus prohibuerit, & ‘is de hac aedificatione cessarit, &c. Aliquando etiam per pactum res efficitur liberae facultatis » veluti in pacto de retrevendendo * jeu redimendi quando- cunisue placuerit &c. ubipropterea juxta verioremCali js quidem non paucis, dissen- tientibus)& in Camera receptam sententiam „ non admitti praescriptionem praesertim Jure Can inspectocum hic scientia & mala fides proscribere volentis, concurrat, tradunt Andr. Gail. Lib. z. ebf. f 8. num. 4. Mynsing. Cent . 1 cbf. 16. Fach,, Lib . 2. Centrov . 13. Harp. ad prine,. Jnfl.de Ufucap. d r. 157.Vid.etiarn Covar.Pdr.RefoL lib.t.cap. 9., Idem censent cie jure luendi pignus % quod vides, debitor nuM praescriptione excludatur , quin oblata pecunia debita, posst ä creditore pignus repetere;ubi specialiter etiam illa ratio accedit , quod a- ctioni nondum nafSJ.nor« proscribatur * sicut non est privatiosinehabitii, /. i.f. ad hac. t .C. de. shmal. except.l.ßsut.j. Cod, de Prafcrip; .30. ann. ibi. ex qu» compnere eeererunt. actio autem pigno- ratitia ad repetendum pignus non nascitur ante solutionem.. l.ß rem a'.ienam. 9» Ii i §- Zi 434 Lib. II. Tit.XXVT. §. J*j fs'dt f Piguor.aU. itemhaec praescriptio nullum haberet effectum : nam cum creditor non poiiederit rem oppignora- tam tanquamluam, & jure dominij, sed tantum jure obligationis & pro ipio debitore, ita quidem, ut creditoris pofiessio ad usucapionem prosit debitori,eius quoque dominium non usucepit, /. pignori, l ff~.de U furp.& usucjp. si dominium non usucepit, quidquid opponeret contra actionem pignoratitiam, daretur contra eum rei vindicatio, aut publicianaa Arnold. Rath. ?« Tati. de U fucas, c. 4. affert 6. And.Gail. d. O. 18. Harp. adttt. Jnfl. deUsucap. tu prine, ä num. i 8 5 - Aliud est circa jus offerendi competens posteriori creditori, ut offerendo debitum priori, pofficin ejus locum succedere , & libi c aulam pignoris confirmare, juxt. I, t. prior, s. & l. divers '. 8- C Qui pot. in pign. quia hoc jus offerendi competens per modum actionis, benesi- cij velprivilcgij juris lapsu annorum perimitur /. cum »ottffimi. 7. §. eod. jure j.C de Prascript. 32. a* Gaij. d.l.n.il. &Harp. d. l.n. 19/. Neque hic vide tur scientia prioris creditoris malam fidem huius praescriptionis impeditivam constituere, utpote qui nihil cum secundo creditore contraxit . & ita non tam positiva ante actionem institutam, quam passiva tantum eius est obligatio; veluti dum alterius privilegio praescribitur, cui privilegiatusnon utendo renunctare censetur , & tantisper optima fide praesumi potest. IO V.. Res.quae alienari, regulariter etiam usucapi prohibentur, arg. I. alienationis 28.A de Ferb. fign. deficit enim in his plerumque justus titulus ex desectu justas alienationis, concurritque error juris,qui non prodest ad usucapionem, l.numjmvt it.jf. de Ujurp. & ufucap. cap. 2. de Reb. Ecri. non alten, in 6» Huc pertinent in primis res pupillorum & tr inorer,nium , quae longo tempore u- sucapißt praescribi non possunt. GW. Quib.non obi. Itng.remp. prafer.l.fin.Cod, Inquib. cauf. reß.in integ. non inceß.fa* cus in longissimi temporis praestript Olle. d. I. fi-uvtbi tamen etiam in hae triennali praescriptione restitutio in integru sis. tem ex squicate, & practica , praesemm, curatoribus non existentibus solvendo, minoribus reservatur, qua de re prolixe &suo modo accurate agit, D. Arnold. Rath. d. l’rabl de Ufucap, 4. ab ajfcrt, 14. usque ad i^.inclufive. Similiter etiam res dotales usucapi, quia alienari,prohibentur, nisi praeicu- ptio .antequam res dotalis efficeretur,inchoata fuerit. I. fi fundum. 1 6,ff. de Fun. do dotali. Item & res fideicommisso fubjeftafiea testamento alienari prohibitae /. £»•§.$. verf fin autem avaritia,C«d:Communiit, de ltgatts,quia tamenlmper. ibidem tantum de longi temporis praderiptioneloquitur, censent DD. longissimi temporis non excludi, arg. I.ficu\ 5. L omnes. 4., Cod.de Prafcript, jo .annor. Utriim vero in fideicommisso familiae, vel in feudo praescriptio centra proximum agnatum completa, obstet etiam remotioribus in gradu , quo miniis post mortem proximioris fideicommissum) aut feudumtan* quam ad se devolutu petere possint ? vid. Fach. Lib.7. Controv.cap.iz. Rosenthal. de Feud. cap. 9. memb. 2. conci, g 3. n. 1 % & conci, (eq. num. 4. Rath, de Ufucap, cap. 4 . Dc Prseferipdonibut. 4Z5 eap. 4. affert. 12. &seq. Feudaan& quando praescriptione acquiri , vel allo- dialia effici possint, dicitur inferius in tit. de Fettdt/. 21 VI, Res furtiva, vel vi possessa usucapi aon possunt, non rantiim a fure ipso, qui mal® fidei est; sed nec ä quocunque bo- us fidei possessore,qui forte illas a fure vel a tertio emit, nili hoc vitio furti aut violentiae purgatae fuerint. Purgantur au» tem dupliciter, vel per lapsum 52. annorum, vel fi deruo in manus domini reversa fuerint. Et hic appellatione domini etiam venit ille, qui prius talem rem bona fide possedit. Unde praescriptio triennalis rerum mobilium raro procedif.quia plerumque, qui primus rem vendidit, cum dominus non fuerit , furtum commisit, nisi in casu,ubi v.g. haeres depositas, commodatas vel locatas res apud de« functum apprehenderit,& bona fide credens fuisse defuncti vendiderit. Vid.Tex. & Interpret.*» §. furtiva.2. cum fieq, Instit. de Ufueap, §. HI. De Bona Fide. \ SUMM tl. terna fides quid 1 fi circa tam differentia inter Jus Cei ile fi Canonicum. Jj, Mala fides re/pcäti unius an noceat refpeSu omnium) / 4 . Dubitans an prascribat i /f. Errans in jure an prafiribat ? fti. Mala fides antecessoris an fi quando noceat successori l ip.Mala fides Procuratoris M Tuteris an noceat principali? t \ Lterttm requisitum ad praesciptio. ./» nem est bona fides, qua: est sincera rei aliena ignorantia,A um nimirum post sessor probabili aliqua de causa credit, rem ad se pertinere. Quamvis autem de jure civili bona fi. des tantum ab initio requiratur, neque mala fides superveniens impediat usucapionem , in-.o in proscriptione longissimi temporis plane de bona fide non queratur, SS. tamen Canones salutem animarum attendentes, & considerantes omne, quod non est ex fide,este peccatum, remque alienam cum mala fide sine peccato detiacri non posse , sc inconveniens & ARII *S Mala fides a» obfietprafiriptioni centra afii- ones,fi obligationes ? Tradatur prolixe, ip Bona fides fi pr ascriptio in quibus allioni - buspofifit sepe accidere ? 30. Cum mala fide auprascriti poßit aäioni hypothecaria a tertio posse (fore 'i 31. Mala fides an obfiet haredi Solentipr ascribe - re rem legatam 2 Alia Summaria post §. IV. iniquum esse, ut quis ex suo delicto cum alterius jactura commodum & lucrum reportet, ptsdicta: Juris Civilis constitutioni derogarunt, ita ut nulla hodie procedat cum mala fide sive ab initio,sive ex postfacto interveniente . quanticunque temporis praescriptio , cap. vigilanti, p. cap. fi diligenti, 17. & Cup. (in, X. h, f. Atque haec correctio non tantum in terris Pontificijs, sed etiam in terris Imperij observari debet, quia generaliter in materia peccati non ad Jus Civ.sed Canonicum in toto orbe Christiano respiciendum est. Text. & DD. in c. novit. I 5. de find. Cov. in Relelt. c.possessor, de R. /.in 1 i i a fi- f. 2 , 43» 11- »um. 6. Batb, in Collell. ad nist ab Initio, ubi coptio poflessionis csm d. c'fin* k. t. num.6. Id quod etiam in positiva bona side requiritur, quam no» Camera Imperiali receptum testantur, habet dubitans, cum dubium fit medium Harpr. ad tu. inft.de U/ucap. in prine. , inter bonam & malam sidem. Dicitur itum. 75, & seq. Mynsing. Cent. 4. oks.6. autem secundum eos speculative d ubita- Andr. Gail. Lib. i*obs 18.». 7 > re, qui quasi in thesi dubitat, ac quamvis I? Porro circa materiam hujus fecundi hic ÖC nunc credat rem le licite habere, requisiti aliquot magis notabiles quae- interim tamen etiam considerat, vix i» st tones breviter resolvemus. rarissimis casibus certo sciri poste, antra» Q. Itaque I. An mala fides respectu u- dens sueritdominus nec ne, & sic ipsum «tus impediat praescriptionem respectu quoque accipientem rerum dominum fe- omnium aliorum,etiam erga quos est bo- cerir. Prattuext ro dubitare censitur , na sides, velut (i credam rem este Titij, qui dubitat in hypothesi, & non tantum quo tamen sit Semproni), nunquid sal- de vero domino ipsius rei, sed in eo quo- tem quoad Sempronium usucapiam ? Pro que haeret, an tuta conscientis retinere usucapione citanturplures apud Covar. possit, qualis dubitans propterea, in- ind. c. pojfejsor. p. L.§. 8-^. 7* » quibus quiunt,non proscribit, quod hoc modo recte dissencitPanorm. tn c. iUud.%. h. t, dubitando, nec tamen restituendo pecca- ti.p. Covar.^. n. 7. Rath. in TraEl. de esu- verit,ciim non liceat agere cum dubio cap. c.2‘ ajsert. 2. & alij ,• eo quod tali practico in quo nisi tutior via eligatur, -calti revera subsit maia fides, & peccami- agens exponat fe peccati periculo, & hoc nola conscientia , quacum proscriptio ipso peccat , cum peccato autem nulla saltem Jure Canonum procedere non po- proscriptio admittitur, Vid. Covar, /'» test. Limitant, nisi bona fides &prtekri- d. c.pojseffbr. ^.7. jnb », 4. vtrj.Ante- ptio fuerit respectu diversorum jurium , nius autem Rath. de Ujucap. cap. 2. *f- v g. Si sciam quidem rem alienam , sed fert. 3,6.&seq. ignorem alteri in ea competere usumfru- Alij magis deplano procedunt , & ctum, hypotheca,aut simile jus aliquod , simpliciter distinguunt, an dubium ad- cuncenim quoad ista jura, quo bona fide fuerit-b initio, vel an possessioni bona fi- ignoro,non impedietur praescriptio, qua de capto supervenerit ■? Priori casu cen- limitatione censet Covar. d.n. 7,Bartho» sent inchoari non posse proscriptionem; Ium in l. naturaliter, f. de Ufurp. & cum jura ab initio positivam bonam fi- Vfucap. n. 11, & quosdam ex disseutien- dem requirant, & ante possessionem ca^ tjbus conciliari posse. ptamnon bene applicetur regula, quodia 14 Q^II. An in mala fide reputari debe- dubio melior fit pt.ffidentis c auditi o.lapo- at,qui dubitando, sitne res lua, vel alte- steriori aute putant,quod proscriptio non rius,possidere pergit ? Quidamdistingu- interrumpatur , modo interim possessor unt inter dubium speculativum <*r pra moralem diligentiam adhibeat veritatis Elicum, ita ut istud etiam possessioni fu- cognoscendo j tum quod hic locum ha- perveniens interrumpat eam, non istud, beat jam dicta regula : tum quöd in cap. ßn.h, t. De Praescriptionibus? r 4LVf fik.h.t, illa verba: in nulla temporis parte ' rei habeat conscientiam aliena, proprie loquendo tantum positivam malä fidem excludant; neq; enim dubitans conscien- tiam rei aliena habere , dici potest. Idq; confirmat D.'Augustinus in cap.fi virgo . f .causa 34.. quast. l. in jure pr odior um, ait, tamdiu unusquisque bona fidei poffefi. for reüißime dicitur ,quamdiu possidere se ignorat alienum :ckm vero sciverit , nec ab aliena possessione recesserit , tmcntala fidei perhibetur , tunc jufie iniußus votabitur. Ita cum Gl. in c. fin. h. t. v. nul- la temporis. &Panorm. ibidem uum. 99. docet Paulus Layman. in Tneol. meral. itb. 9, trabi. X. cap.%. »um. 10. verf. tarnet fi «vrp.&quos allegat Covar. ditio §. 7- nutu. 9, Ex hac posteriori sententia duo quidem reste inseruntur : nimirum primo » quod cum dubio practico proscriptione inchoare non concedatur; fecundo, quod dubium practicum possessioni superve- veniens possitdeponi, & possessor pro sua possessione praesumere,ciq; insistere,juxta vulgata brocardica, quod i» dubio pra sumptio fiet pro possessore ,t2T melior fit pos. fidentis conditio, cap. in part. 6 f .detR. I. in 6 . 1 . nemo, j 26. §. 2. & i. in pari. 128. ff.de R.jf. Et si possessor,qui etiam possidendi justam causam nullam habet, non tenetur actori rem restituere, msijussuu legitime probaverit , ciim posset ea res non ad hunc actorem, sed ad alium jjie- ctare, cui per talem restitutionem forsan magis, quam retinendo praejudicaretur, tex. not. in [, fin. Cod. de Rei vind. multo minus tenebitur possessionem dimittere ob superveniens dubium , qui bona fide,& consequenter ex justa causa, possidere coepit. Attamen necdum satis videntur huius sententiae Authores explicasse quid dicendu , si posseffiocum dubio mere speculativo initium acceperit? Item quid,(i possessor dubium practicum superveniens non deposuerit , sed dubitando possidere perrexerit ? Sane si licet mihi salvo meliori judicio exponere, quod sentio, opinor dubium mere speculativu, & in thesi consistens etiam ab initio non impedire proscriptionem ; quia alias vix unquam procederet proscriptio , cum nemo prudens possit infailibiiiter credere , miniis scire ( nisi in rarissimis Casibus ) an res quoad verum dominium sit tradentis, alioqui* frustra exigerentur cautiones de evictione, si nulla foret ambigendi ratio, sicut argumentatur Vasq.i//*/?r. eoutrov.lib. 1, cap. 77. quod vero accipiens hic & nunc credat este tradentis,per id tantum excluditur dubium practicum , non speculativum. Quoad alterum maior est difficultas, & quia proscriptiones in praejudicium domini cedentes non lunt omni ex parte favorabiles,fateor sententiam D. Arnold- di Rath. d. cap. 2. affert. 97. esse in conscientia magis tutam : interim considerandum relinquo, an non contraria, saltem in casu, quo post moralem diligentiam de cognoscenda veritate adhibitam adhuc possessor in dubio remanet,theories probabiliter defendi possit. Enim vero quod dicitur,agemem cum dubio practico peccare,id quidem verum esse potest quoad Deum & le,exponendose periculo vel potius in hoc casu,quantu in se est,volendo se exponere &c. non autm peccato injustitiae contra proximum, cui in dubio Ii i 3 nal- qzS Lib.ll. TiwXXVI. »ullam facit injuriam, ve! iniquitatem Releft. e. poJftfor.de R. hin 6. ■non reilituendo juxta paulö ante dicta,& n. 6. & li. & attestanturde communi. •d. I. fin.Cov-de Rti. vind. praescriptio au- Deinde saris etiam conveniunt, quöd erlern non currit quidem cum peccato, fi ror juris dubq & multipliciter intelligi- sit peccatum contra justitiam proximo bilis fecundum diversas probabiles DD, debitam, & ubi restitutio ex obligatione interpretationes, non impediat praeferi- jurisalicuideterminatofacienda est,secus ptionem. Panorm. incap.de quarta. 4. fi fuerit peccatum alterius generis, veluti b.t.num. 12. Laym. d.u. n.Rath. d. fi quis cum animo avaro, superbo, &Cc. e. 2. ajsert. 46. possideret, non utique propterva minus V erum in eo dissentiunt, an pariter in prsfcriberet. Hinc forsan DD. supra praescriptione longissimi temporis, qux citati nullam distinctionem fecerunt , an titulunon requirit, ac temporevigesto pofsessior dubium deposuerit, vel non?& rum erat incognita, creor juris attendi plerumque dubitans & non dimittens debeat ? Aliqui simpliciter affirmant; possessionem practici se resolvit,solo du- alijnegant; alij distinguunt,an jus resistat bio speculativo retento. praescribenti, vel an nec resistat, necasti« S jj' Qctll.Utrum errans in juredebeatbo- stat? ut priori casu non procedat pr»- «L ve! malae sidei possessor judicari,Lc an scriptio cum errore juris, quia dakaresi- cum errore juris procedat praescriptio? stentiä requiritur titulus, cap.i.b.t.i» 6, Conveniunt imprimis DD. quod errans qui non est justus cum errore juris;& qui in jure claro & notorio, censeatur juris contra jura mercatur, dicitur esse in mala interpretatione non esse inbonafide, sed Mzdj.quemtdmedttm.~L.Cod.de dgric. potius in ficta mala fide, neq; praescribat &cens,kzm vero in posteriori.Vid.Facb. ■prxfcriptione/«»^* temporis ,prout id a« Lib. 8. Contr. eap. 28. Covar, d. §.7. •percis textibus deciditur»»/./»»T/.4.& 7. Alij demum aliä distinctione utuntur, jf de failiigmr. I. nunquam. ; t. an error juris culpabilis existat, an non $ f. de Ufttrp. & ufucap. l.l.Jf.Pre empte- ita ut cum culpa seu precato saltem de re.l. quemadmodum.*}, s. dt slgric. & Jure Canonico non procedat praescriptio, eenfit. adeb ut talis enans utrumq; physt- secus ubi error inculpatus & invincibilis verf. temporal, prafcript. hodie tamen jure Novellarum inautb. milafidei.Vod.d: Prafcript. Ion-, gi temo. desump’aex Nov. 115 . cap.y, successori etiam singulari nocet mala fides antecessoris in praelcriptione longi temporis, nisi res Iciente donunossive eo, qui rem ad se pertinere come», du, alienata fuerit , isque per totum illud tempus novum pollessorem non convenerit. Quod insuper limitant DO.ut haec Audi, correctoria & consequenter stricta: interpretationis non procedat, si antecessor no fuit in vera,led tanti! ficta mala fide v. g. haires, qui res ä defuncto mala sideposs fellas iplebonafide apprehendit,& rursus in alium bonae fidei possessorem alie- navit.Barth. in l. Pomponius, 1 i.^.cum quis. js. de Acquir, pofs. Nic.Everhard. Filum. 2. cons. 117. &seq.Ite'm quia d. Auth. tantum de proscriptione domini) loquitur, ajunt ,non obtinere in praescriptione contrahypothecam,ideoque /. r. C 9 z. C.St adversus Creditorem prafcript- »Mi«! 44 ‘verl.te.mpor.pritjcripi.'i(.\ ü o fiiite deju- Z.ajsert. fZ. re Canon. necpraelcribctiongiisinro cor. Dixi etiam , in proscriptione longi pore, cum etiam in hac proscriptione & temporis , malam fidem antecessoris ob- hoc jure ab initio bona fides requiram? esle succeslbri (mgulanssecus e.st in prae- Putant tarne aliqui magni no minisDD scriptionetricenah feulongissimitempo- id solum,accipienda esse de primo ime * fis,quoin ipsaauthmomuunm excipitur.. de^horedis autem horedi/i utetq inbo' Successori vero umverlali videhbono- na fide fuit, proscriptionem concedunt* lum posseslori, horedi sive ex testamen- cum enim primus hores fuerit tantum ii to sive ab intestato succedenti,etiam anti- ficta mala fide k Ll fecundus, hores p« quo jure inipecto, nocet mala fides de- aliam fictionem eiusperfonamreprolen. sucti,nisi spe.iali & alio,quam horedita- let, non debet duplex fictio in, eandem. *is vel a defuncto accepto titulo foret mu- personam cadere. Covar.. d. §. o „ 7 »itus, h [equitur. 4.$. heres.. if.Jpdt U- & videtur admittere Facht». 'd c. /Urp. & usitoap. I. cum heres. Ii tf.de verfi „ec obstat. licet olim aliter consul- Divers, tempor . prefiript. I. fin.C. Ccm- uerit Inclyta Facultas Juridica Inodstad. *»#»• di ufucap. /., vitia, ij. C.deAc - teste Rath. d.cap.z.s. f»ir. posse Is.. Idque etiam eo casu proce- Proterea etiam notabile est* quodPro- det , quo haeres vellet proscriptionem a lato. vel successori in beneficio non no- &a possessione inchoare , 8c pariter in. ceat mala fides fiu antecessoris, Ii ipse in praescriptionelongissimi temporis,contra bona side sit.-quia non habet causam ä suo \ni({.illuft.Cmtrov.lib^.c.7 i .S£. alios a- antecessore, sicut hores, sed ab electione,, pud Govar. in Refft, c . pofeffbr.de R.sf. confirmatione. seu collatione superioris.. tn 6-/> f.defenditFachin. Lib.8. Panorm. tue. 2.6. t. ». 8. Seine 4„eed. Centrov. cap. 27. & lib. I. confit. 28. u. t. n.g. JoanHonor. eod.jjr,n. x4. Henr- &leq.Rarh. d. cap.2. affert, f 8.& Zoelius eod.tit. ».14., citati apud Barb. inc. jstn.h.t. «. ro.tum Utrum autem civitas veli universitas; ,ubd hxres teneatur ad exonerandam proscribere possit, li. primis embusin «^»„v.'stpnfi'hiis.-mlsrrni’s. nnvi Aiihil nXscS tcucavui au L-- ; . 0 JonsciMMm defuncti. c.fin. d. S.p.lu M.I- fid«: a.ltentibusemtot»«, noy, & coiun _,u t..,«, inrrenant. vio. rachin. ssb.. |clentidiii ociuntu > ^ M4H , U , tw m _ e. iu.liieris.f. de^aptor.quod fiet rem ab in bona side succedant,. vid..Fachin. ük. eo mala fide possessam domino restituen- 8- Controv. e. 7 f. 1 ? io , ut argumentatur kachln. Lib. 1. QffJ.An etiam mala fides Procuratoris, &nrrov.c. 66. LtPanotm. in c. 2. h.t. n. veiTutoiis, noceat, domino,.vel pupillo, k, tum quod possessio defuncti & hatte- supposito,, quod dominus pupillus [ bonam mt Be Praescriptionibus. 441 fconam kdcm habuerint? Negativa com- dum/i ab altero agatur,petaturjejusmodi ■munius inter DD. recepta eft, dummodo obligationes proscriptione extinguuntur, res ipsa non/it aliquo «ali vino,v.g. furti ob solam negligentiam live cellationem, ,alfecta. I. quod vulgo. \ \.ff. Pro empore, actoris seu exactoris,etsi obligatus luo in- ff.de jurit&fjäi fgntr. terim obligationis probe conscius sit. £ x . i neque mterdtä«. :^tffdeR.J. Rath. d. empla subjungit in legibus poenalibus non c. z. offert. 6;. &scq. ubi aßert. 66 . obligantibus reum adsolvendam poenam etiam tradit , quod Ecclesuc non noceat ante ludicis sententiam. In actionibus, mala fidesProlati,fiCapituiu habeat bo- quo jure civili invento, certbqne temporiam fidem. An autem & qualiter Prola- ris ipatio definit* iunt, v.g. actio redhibitus talis ad purgandam conscientia suam torta quanti minoris,&i. Irem in scrvitu- ttiieatur dimittere rem mala fide pofsei- tibus rusticis, quo extinguuntur per sol« sam,tractat Panorm.»» e.fin.h.t. d.n. 4s. non usum tempore legibus definito , post Gltff. sin. ibidem. etsi is, qui proscribit, sciat alteri tale jus Q.VI. Utrum & quando, actiombus competere , e. g. itineris per alienum & obligationibus cum mala side, sive sci- fundum. entia alieni juris proscribi possit ? Hanc Hoc quidem resolutio Pauli Layman quasthonem non miniis utilem, quam dif- quoad hanc posteriorem partem circa ob. iicilem accurate tractat Panorm. in c- fi». ligationes,quo in non faciendo seu inme- Jh. t. d. num. 8»Covar. in c. pojfeffor. de ra patientia consistunt, communiter a Jl. I.in 6 .p. 2. § 11. Arnold. Rath. i* lr. DD. approbatur ; & videantur,quo circa de Ufitcap. c. 4. ab affert* 72 , usque jf. actionem poenalem dicemus in Lib.IIf.in Placet compendiosa resolutio, quam po- Tu. K de Prabindis sub num. 3 9. verf. ■nit Paulus Layman. inlheel.maral.lib. 3. sed nunquid. Et circa actionem redhibite - trati. 1 .fap$. ».la.Obligationes,inquit, riam,& quanti tninort! in zodettxlib.Tit. .duplicis generis sunt; quodam enim lua- de Empr.&ve»d.§.z. fubx. tj. pte natura tendunt ad agendum, vel non Verum circa priorem partem & pro- agendum, v.g. qui rem alienam possidet, scriptionem actionum personalium, tam- obligaturad eandem suodominoredden- etsi in materia f- iie»d' Cint, uoo omnes ■dani :.-&.qui ex mutuo, empto, aliave DD.conveniunt: etenim his quoque curn pactione debitor est,obligatur ad rem de mala fide prolcribi polle, tradit Panorm. bitam alterilölvendam.ltem in servituti- in c. fin. k. t. n. -Valq. tUtt- busurbanisobligaturaliquisv.g.adodi- str. Controv. lih. 2. cap. 76. v. 5. verf ffeium alterius non tollendum; fenestram contraria tamen variem &a!i;. Ratio il- in alterius hortum non apcriendam.Qui- lorum est , quod ibi solum proscriptioni bus omnibus hoc commune est , ut nulla bus,cum mala side, scu scientia juris ?.Iie- yroscriptione tolli possint, quamdiu ea- ni per.SS. Canones derogetur , ubi hoc jrum scientia adest. Alio vero obligatio- scientia constituit peccatum, dum posses- messunt, quo suapte natura duncaxatre- lbr scienter contra voluntatem domini re- ieruntur ad patiendum, vel onus itibeun- tine t rem alienam, quam eidem restituere .Engel In Dlcret. Lib. II. Kkk debe- 44* Ltb. IT. Tit. XXVI. deberet: at vero in. actionibus personali, bus tametsi debitor sciat se debere , non tamen peccat non sol vendo,quamdiu creditor noncxigit,ut ex communi praxi notum elt, ergö&c. Deinde licut actioni poenali, servituti rustica;, actioni quanti minoris, redhibi toriae,Sic.' propterca et am scienter praescribitur , quia certotemporis spatio c |U cumscriptae, eo elapso ipso jure interire, atque extingui censentur , ita pariter Lex voluit omnem a ctionem saltem lapiu 50. annorum ipso jureextingui. Tex. iol.fi- cttt y.ibhacliones 30 .annorum jugi silentio vivendi ulterius non htbcant facultatem. item/*/, omnes 4. ib i mullum jus privatum vel publicum in quacunque persona, quodpradiftorum 40. annorum extinHumest jugi filent io, moveatur, Q. de Prascript* 30- annorum. Accedit ratio publicae utilitatis & quietis ,quae generaliter proscriptionum jura suasit j nam nili actianum aliquis finis & terminus constituatur^ nemo a conventionibus Lc'contentionibus judicialibus unquam securus erit.peribitque lapsu temporis defensionis copia,emorientur testes, injurid vel edacitate temporis amittentur, aut consumentur apocho & alialiceraria documen r a, quibus solutio, transactio* compensatio,-Sic’ probari potuistet. Quo /pectat Bulla Pij V, quam allegat Barbos incao.fin. h. t, nu n, 8- item constitutiones Regis Hispaniarum, 5 tGalIiarumre- latae a Covar. in c. pojfejfor.de R, I. in 6 ,p . 2. §. ii. num. j. ubi Dominus contra mercedem famulorum aut servientium biennio vel trienio praescribere potest,nili famuli probent, se intra illud tempus marcedem petijsse, aut per scriptam obii« gationem debitum probare valeant, ciira tamenDominus utique non ignöretservi- entibus debitam mercedem, Nihilominus contraria sententia non solum in conscientia tutior elt, sed eam praejudicijs Camers Imper. Spirens. receptiorem testaturMyns Cent, $.obf, 6 , Andr.Gail.Z>6, %. obj,\%. nurn.j. atque praster Layman. d. c. 8. w.12. amplectitur Covar. d,§. n. num, f. Arnold, Rath, d, cap, %. afert.i%. Barbosa inCoL lett, DD, ad c, fin. h. t, n. 7, cum pluribus citatis ibidem. Ratio legalis est , quia d.e. fin.k. t, tollitur omnis praescriptio,quae est cum m ¥ scientia rei aliena. Ratio vero rationis est,quia actiones personales v.g. ex mutuo, ex empto&c.competentes, jure naturali inspecto femper durant, nili solutio, aut remissio debiti interveniat, pog minus, quam eodem Jure naturali inrea- libus,& possessione rei alienae perpetua est restituendi obligatio, ergo haec obligatio sal va aequitate juris naturalis tolli non potest , nili per aliquem modum eidem juri naturali conformem , cum omnis res eo modo dissolvi debeat, quo colligata est, cap, I. X. de Reg, y uris l. nihil tam na* turale. 3 f. ff, de Rtg.Jfur. non est autem jjuri naturali conforme, utis ,qui scien- er debitum non solvit, quod omni jure solvere tenebatur, ex hoc solo liberatio, nem consequatur : licet enim creditos (quod plerumq; e.x civilitate contingit) non petierit, ipse tamen debitor suam obligationem per se satisfaciendi scivit, & morosi tantum ac tergiversatores debitores solent importunas exactiones ex- pectare. Prxterca vel debitor habuit animum sol- De Praescriptionibus. 443 um eft , nec cum eo praescriptio iuoliiiit, ut ait Ponti iindiüo tap. fin. hoc Nk> ^ Addit Judii.Dicassillo Lih, r. traB x I. uduh. li.rum. igs. quod exactio debiti ex parte creditoris habeat speciem actus mera: facultatis, qui pote it ac io-et fieri Sinon fieri, in quali actu nen induci •praescriptionem,sopcrius.in.§,:ll. dictum. Quae ratio saltem in aliquibus actionibus recte procedit , ubi ex natura contractus deb tori datur dilatio voluntaria ad solvendum, ut in mutuo Sic« non autem.in .aliis,ubi rescontest.m est restituenda,'Si creditor vel dominus,quamvis possit, tamen non solet disserre exactione, alias ex hac ratione sequeretur, quod vix ulla obtineret praescriptiotq uia semper dominus vindicans rem sua abalio possellamcon tra oppositam praescriptionem replica ret,qubd prius,non vindicaverit,meri fui arbitrij 8t facultatis fuisse. Videamus nunc, quid argumentis pro priori sententia allatis responderi possit > qu* non levis ponderisesse hauddiffiteor, Ad primum igitur dicendum , scientiam juris elieni etiam in actionibus personalibus constituere peccatum , si debitor animum non solvendi, & solutionem quoquo modo subterfugiendi habuerit. si ,verb talis animus abfuerit,praescriptio cessabit, non quidem tam ratione peccati, quäm ex defectu possessionis, & qualitate merae facultatis,ut pneniissum,quemadmodum comtnodatarius & depositarius minime praescribunt rem commodatam aut depositam, licet fine peccato eam teneant. Ad alterum , & quod leges civiles omnes actiones lapsu 40 annorum exttx- xerint respondet Covar. d.§. 1 j.num.6. vttrf.primum leges. eas esse Jure Pontificio antiquatas St correctas : si nimium loquamur de talibus actionibus, quae nascuntur ex obligationibus faciendi, & quarum debitores non sunt ignari; quod autem contra quasdam actiones possit Ii- beratioriona side -possideri St praescribi, in quasi, sequent, dicemus. Circa instantias adjunctas sciendum est, quod aElioni propterea etiam scienter praescribatur; quia ante senten- riam Judicis nulla,est iaconfcientia poenae .obligatio. In servitute rustica non est aliqua faciendi,std mere patiendi obligatio,& per longum tempus non utens iervitutecen« setureampro derelicta habuisse, neque hic tam vera praescriptio concurrit, quam extinctio ipso jure inducta ; Ticut idem quoque de privilegijs pernon usum amissis communiter tradunt ;DD. Actioni quanti minor ts^ & redhibitorta, ljcet intra tempus annale.velsemestrepraescribi DD. concedant, addunt : tamen, idsoiiim obtinere in .foro externo ad amputandas lites,non autem inforo interno, de quo reputatur iniquum,ut obligatio compensandi damnum, quod sepe grave esse potest, ex injusta laesione & inaequalitate Kkk 2 Coa- 444 Lib. II. Tit. XXVI. c«nt'ract&s,iiiercts *c pretif contra jussi- cüm Govar. d. §. Ii. ». 7. & comunialt- riam commutativam illatum, tam br vi orum toleratur prarscriptio cummalaside tempore prassertim cum mala sicle tolia- in externo foro,etiam stante Jure Cano, tur. nico, ctim tamen in his sit obligatio fa- Tertium argumentum quosdam exi- ciendi ex jure & aequitate naturali proce, mios DD.periualk , ut leges civiles sal- dens,atque in ijs tam grave damnum pofc tem in toro exten.o admiserint,quatenus sit actori imminere , & tanti interelse, illius tori Judex non teneatur poli lapsum quanti in actione perpetua v.g. in mutuo longiisimi temporis jo. scii, aut 40. an- aliquot florenorum&c. Quibus tamen se norum actionem aliquam live realem , opponit Covar, §. u. ».<5. asserens in sive personalem audire,interim tamen ex utroque foro leges civiles per Canonicas declaratione Juris Canon, in d.c. fin.hoc esse sublatas ; illatam vero «i. n, verf. tit .debitor probe sciens & agnoscens de- sexto, limitationem subjungit , qu'od\e- bitum, maneat in conscientia ad solven- geseiviles possint habere locum circa pa- dum obligatus nulla praescriptione sive a ratam & fummariam exeeutionem, qu* SS» Canonibus , sive a legibus civilibus, vel de Jure communi, vel ex siatuto aut introducta juvandus ,, veluti in aliisplu- consuetudine (sicut in Austria ad Chyro- ribus casibus videl. pacto nudo , laesione graphum nota manu subscriptum &st- infra dimidium &c. Jura denegant actio- gnatum, vulgo aujf bekandtliche Hand- »em ad multitudinem litium evitandam, Ulli? Pettschusst ) ad certas oblb maneiue naturali & conscientiae obliga- gationes conceditur : quia hic non ipsi tione, Imo censent creditori contra ta- acti© tollitur, sed tantum exeeutio differiern debitorem per denuntiationem E- rur; durum enim foret posslongissimum vangelicam in foro Ecclesiastico succuri, tempus, ubi interim status rei varie po- ut docetBaldus i« c. »*.-§•.fiquisper tri- tuitmutari& confundi, neque omnium sint*. Side fiudo fuerit controverßa, statim praesens est amplius memoria, mox Hadrian. ^«»- 11 . 6 . art. Panorm.o« d. sine longiore caufe cognitione exeeutio- c.fi», m. zt. & seq, & saltem circa prae- ni annuere. scriptiones contra mercedes famulorum Et facit pro sententia Covar. quam se- & servientium legibusHispanicis&Gal- quitur, ac praejudicijs Camerae approba- licis supra relatis inductas admittit Ar- tam refert Rath. d.cap.i, affert. L6.tex. nold. Rath. d. eap. z. affert. 3i. & coti- i» cttp. fin.h. t, ibi multa valeat absque sirmat exemplo exceptionis »0» numera - bona fide praseriptio,tam canonica,quam ta pecunia , qua; post biennium opponi civilst, ubi ajunt, illud verbum civilis de nequitjsicut traditur in Tit. Inst.de Li- foro externo civili intelligendum esse: terar obligat. Addi possunt instantia: de csim S. Pontifex in materia peccati habe- praeicriptione contra attione quanti mi- at potestatem etiam in foro civili dispo- norit Redhibitoriam, aliasq* similes tem- nendi c. novit . 1 ^.deffudicijs atque e* poraies a Jure Civili invetitas, in quibus textu nostro voluiste colligitur, teste Laym. d. lib. fr. usap, &,». j z. Relinquoutriusqi partis rationes po«. derand« De PrsescriptioniBüs. 44s i 5 .it derandas Lectori studioso. Sufficitinte- rim nobis, eciam ex priorumDD.Ienten- tia legibus civilibus admittentibus praescriptionem cum mala fide in conscientia & toro Canonico locum non esse. Illud tamen crederem ex aequitate Juris in priori sententia addendum,ut si per agentem post longissimum tempus aliqua justa causa proponeretur , ob quam actio tamdiu dilata fuerit, v. g. propter varior successores & rerum mutationes, e i tanto facilius ex generali clausula Praetoris iul.l.infiueß Ex quibus c tufis majores. per restitutionem in integrum succurrendum fore , cum supposita mala fide ex parte rei conventi non possit opponi vera praescriptio,sed tantum quasi praescriptio, quae non tendit ad acquisitionem vel peremptionem juris alieni, sed solum actio- nisdenegationem. I? QjJVlI. An ,, cum ex hactenus dictis rara fit in actionibus personalibus praescriptio, vel ob propriam, vel ob defuncti ma am fidem , saltem smt aliquae actiones personales, in quibus frequenter p issit intervenire bona fides & praescripdoJAffir- mantinprimis de actionibus noxalibus, & reliquis ex facto alieno competentibus: quales sunt illae, quX dantur contra inhabitatorem domus propter essulioaem vel dejectionem domesticorum. §, i. In fi. de Oolig. qua ex quafi deliüo. & t. tit.ff. de bis,qui effuderint, ubi dom inus vel inhabitator potest habere justam ignorantiam. Sed videtur posse non improbabiliter dici, in his actionibus ne quidem malam fidem obefie ipfi domino vel inhabitatori , fipropruculpareus utnfit , cum tales actiones,hoc ipso,quia ex quasideiiblo,zc ex aliena culpa nascuntur, & ad cautiores reddendos homines introductae sunt, nec contra haeredem dantur, poenalibus, quarum non est obligatio in conscientia ante sententiam judicis , accenseat Layman. inlbeel. mor.lib. trabi. 3. p. i.cap.6. u. 2. cum Petr. Novar. de R? fi it ut. lib. 2. cap. i.num. 3 f. & Molina, difp. 713. In condiQione autem indebiti, licet in ea civilis & naturalis obligatio sit restituendi,quod indebite acceptum estjpotest tam e stepe dari praescriptio ex titulo Soluti accedente bona fide illius,qui accepit.Rath, in Trabl.deUfueap. c. 2. affert. fi. Quaer. VIII. An contra actionem hypothecariam ä tertio possessore praescribi postit, licet per decursum possessionis sciverit rem alteri hypothecatam ? Diversas sunt DD.opiniones: existimat enim Paulus Laym. in Tbeol. moral. I. 5. trabi, 1. cap. %-.num. 11 .vtrs.eadtm ratione & post eum Dicastillo, lib. 2. trabi, i.disp. 1. 'dub. 12. ».2 Ii. id probabiliter affirmari posse , dummodo in illum possessorem salte ab initio res bona fide,& sine fraude translata fit,ebqubd hic tertius postessor ex sua persona noa teneatur,ad aliquid fa- ciendüsteuprsestandu creditori,sed taiitüm ad patiendu.fi res ab ipso fuerit per hypothecaria actione avocata. Verum hascsententia displicet D. Arnold Rath. d. cap , 2. affert. 16. rationem assignat tum ex generali Canonum constitutione non tantum ab initio, sed omni tempore bonam fidem requirentium, cap. sin. b. t. tura quod ex contraria lenrentia lequeretur ipsum etiam debitorem principalem, licet non posset ob malam fidem quoad actionem personalem , posse tamen quoad actionem hypothecariam praescribere, cum quoad onus hypothecae omnium Kkk } pos- 44« Lib. II. Tit. XXVI. possessorumpar sitoniis & Cottditio. Ad* 7 erttum argumentum, quod««» v& dic quoque llatutisBa varicis cautum esse, lenti agere non eurrat pr Ascriptio , ctedo Ut vel ficta mala fides ex persona defuncti vix bene accommodari posse creditori, fi noceat Imedi in praescriptione hypotfie- debitum purä contractum fit; cüm enim cae, Aliam demum ». io. insinuat ratio» tunc ftatim cesserit & venerit dies folu- nem, quod ciim tertius possessor nequeat tiums,ac proinde in ipsius arbitrio fit age* conveniri non excusso prius principali de» re contra principalem, e 6 que eXctifso bitor tuth.hec ita fidebitor.C.de Pig* conveni e possessores hypothecarum, noribu<. ideo non videatur contra cie li plane v detur deeo congrue haud dici, torem non valentem agere,pignoris pi ae- quod >ge>t m*. valeat. Accedit /citem striptio currere. .cirrate« generaliter hypothecaras ratio Utram ex his lent- ntijs quisqiie in pra- publicae utilitatis alias prasoWpt.cniitiu xi amp-ect; velit non renitor , posterior pcctuaforia} nam cun eiusmodigetieta» videb turforsan Umor.lntenn. argun.en- les hypothecae solcärt este hequemtes, ta eius in theoria abstrahendo :k statutis multas res compltcti,fiepeimn.ero eni» locorum,non convincunt priorem in-pro* pter^s in pois.ssi.iiibus suis etiam post habilitatis. Etenim ad primum, & quae- longissimum lempustuti.non fc rtnt. nam ruala fides impediat pra-fcripcicnc-m Qu#r. IX. An ce iitra actiommpio le* 1 ! jam in praecedentibus dictum est videlicet gato in testamento alicui rel .cto peii t ab illa , quas propter obligationem faciendi stjerede Icientiarr, eit shal cnteprafhibi, inducit peccatum,non qua- m sola patien* fi legatarius intra legitimum ten pusreni tia confil tit.Quod autem.PaulusLayman; legatam petere neglexerit? Rursus gravi« in prädcn'prione hypotheca- fakem ab ini- est inter-Ds). controversia. Affirmativam tio requiiierit bonam fidem,& absentiam sententiam cowmui.em testatur Arides. ■ fraudis, opinor illum sensum habere, ne Rath. dc*p» r. ajfat.xx. cum Anebar, possessor utendo fraude, & voler.do indu* incap.finepefjeßtone. j. de R. I. in 6, oj!‘ ilrso creditorem privare jure hypotheca?, pos, n. Bald, de Prascript. l.part. reddrtfe eX:propx:io facto & positivae re- prine, q. rj. #. 9 . & aliis quam & ipfc restituendi obligationi obnoxium,hinc non cipit,non foliim ubi legato haec conditio: solum bonae fidei,quae-estignorantia juris ß legatarius velet, adferipra sed etiam,si alieni,sed & fraudisfcilicerpofitivaefecit legatum purefelictfi sit,eoqubd propter mentionem. Ad alterum .responderi po- conditionem sive expressam,five tacitam, teli negando paritatem inter tertium pol- quae eX sua natura legato inest, ante aece* sessorem & principalem debitorem: quia ptationem legatarij non fit ei jusquassitsi ille nihil contraxit cu creditore, se aci ali- sed in suspenso maneat. /. quadam sunt quid praestandum obligando; at iste po- If.js, de Rebus dttbijs . proinde nihil vi- sitive se obligavit, quod vel debitum sol- «detur interim peccare haeres legatum non vere, vel rem hypotnecatam in soluto ce- praestando, sed mere passive ad avocatio» derevdit,proindehuiusobligatioetiare- nem legati se habendo. Imo censet pro» spectu hypothecae in faciendo conustit. pter easde rationes 6 c aliorum Interpre* De Praescriptionibus. 447* «m authoritate non esse improbabile, ut cum res ßt pupiÜi, utmo dnbim, ergo leide dicatur,licet legatarius ignoraverit le- gatum ante repudiatione est iu dominio gatü sibi relictum; ait tamen,rem in con- legatarij. Mediam viam amplectitur De- scientia non carere scrupulo , an haeres i- cius in c. Ecclefia S.Maris, jo, deConstit. gnorantem legatarium non teneatur lega- *. z6.ut priorem sententiam putet admitti certiorem facere,. ti posse in legato, cui expressa conditio, fi Contrariae sententias potius adstipulatur legatarius voler , est ä testatore annexa 22 Covar. Var, Re/, lib. I. cap. 9. sub »um, arg, L fi ita legatum. 6 f. §. illi fi voler. f. verfiitlud profeblb, licet legatarius pos- f, de Legat, l. lecüs in legato puro, sit legatum pure relictu repudiare,quam- Plane quid ex his tenendum, subsisto, diu came non repudiat,censetur illius esse, singulis non desunt lux authoritates & & acceptatum censetur ab initio tempore rationes,oh quas in theoria probabiliter mortis testatoris statim illius suisse, defendi posse videantur. In praxi autem gatum. delegatis, 2- Pro qua sen- putarem opinionem Covar. esse tutio- tentiaadhuc est tex, notab . i» L. magis rem, prassercim si legatarius legatum sibi puto. f. §, fund*m.%, ff, de JRebus eorum relictum ignoraverit ; quomodo enim qutsubtut.fu»dHmlegatum,'Mt}Q,re- haeres bonä fide praesumet, legatarium pudtare pupillus fine pratorts auSloritate quasi renuntiando non petere , quod ig- tto» poteß;eße enim & hanc alienationem, norat. §. IV. De justo Titulo, SUMMARIA. 93, Titulus quid ffi quotuplex ; Jj- Tituli generales an (fi quando sufficiant f *4. Titulus pro baredean /afficiat ? huius, qui adprxlcriptionem requiritur, est cauja habitis ad transferendum dominium , vel usucapiendi conditionem,ve\ui\ donatio,emptio.permu- tatio, legatum 8t similes, quibus, siquidem tradens sit dominus,transfert dominium , si non sit dominus, saltem usucapiendi conditionem praestat. Unde aiij tituli , qui ex natura sua non tendunt ad dominij translationem, sicut comodatum depositum , &c. etiam ad usucapionem inhabiles sunt. £st autem titulus iliasgeucralit, alius //. Titulus putativus aliquando efl tustus, Alia Sumaiarid poitjf. V. specialis ; generalis est titulus pro suo , & pro soluto : specialis, donatio,emptio,&c. Dicuntur illi generales tituli, quod cum his specialibus concurrant, quicunque e- nim pro emptore vel donato possidet,etiam pro suo & pro suo soluto possidet. Porro tituli generales, cimi sintincer- 2 | ti, soli ordinarie non recte allegantur ad praescriptionem sine suis specialibus, e quibus ortum habent. Sunt tamen casus in quibus aliquis etiam ex solo titulo pra suo, vel pro soluto praescribere potest, id- que tunc, si omnibus alijs titulis deficientibus 44« Lib. IL Tit. XXVI. tibus, nihilominus possidens justam cau- posledent,cum haeres in omne jus defun- sam credendi habet,rem suam este, & in ctisuccedenscenscaturtenereremeomo- primis ex modis acquirendi de jure genti- do,quo defunctus tenuit; Lehrn hares.i i. um , de quibus intit.Inst. de rerum di- ff. de divers, ttmp.praßcr. solo animo au- vifioxe er tttcjnir.t 4 r. dQm. vel ut qui se- tcm nullas postit sibi causam poikssionis tam alterius cicurem pro fylvestri caepe- mutare. L tum ntmo.g. C. de acqttir- tit: qui pecuniam securitatis causa in ter- pojf. nisi aliquo facto intervertat domino ra dcfoliatn bona fide tanquam thesaurü posteffionem - ei reposcenti rem denegan- appreher»derit,&c. Item qui rem suam ab go. Text. in d. I. citm hxre> i1. & i» alio praescriptam casu aliquo , öLilüus ßd tamen ^.inft. hoc tit. praescriptionis ignarus rursus receperit. Caeterum non tainümTituIüs. qu/ re-2f SuccesiorquoquePraelatusrcs, & jura ab vera intervenit., p arituliicap/onemj, led Anteceisore relicta ex titulo pro Juo prae- etiam aliquandoTitulus putativus,qai ju- icribere potest, arg. L i.ff. Pre sue sto errore putatur interventiTe, quamvis Glossas» cap. d< quarta^. K'fuert h. r. iMON intervenerit : talis enim titulus licet A z Similiter evenire potest, ut aliquis ex ex se utpote nullus, nihil operari.poffit, iolo titulo pro ßluto praescribat, si v. g. quia tamen inducit justam cauiam ere. debitor rem alienam persolvat,& causam dendi rem iuani esse , ideo.Titulom pro obligationis non exprimat, sed simplici- suo , aut pro soluto iuhstituit: Julius au- *er v.gU,l‘ F :t.. er .tt ns Hin;- r. '( ' ' if"' Jäföi ,ktt~ hjff iiin essif* «d.S' 1 aüKiBi tB Kf 44 * j$Re( mobiles quo tempore prdscribxntur > & jaEccUßa Roman* gdudet ceutenäria prtfiri- quid, ß ßnt Ecclesiastica? ptione. ip Res immobiles quo tempore' prafcribanturl JJ Monasteria quadam funt circa tempus pra- jt Rcs immobitesEceleß* quando prxfcribantur'r scriptionu priiilegiata. (i an requiratur titulm? Immtmorixhs prafiriptio qua dicatUr? *t Quid ßrespriiatrtranfiat 4d Euleßam? Sub ftac Rubrica tria' continentur, sed, possessio, tempus legitimum, & possessio» stis continuatio,de quibas breviter magis prsecipua resefemus. f)ePoJfesione , ^gTyOJfelfio detentio rei voctist in ccm- bet; sed ad complendam etiam Civilis IT mereto ex-(tentis cum animo eam ßbi sufficit, licet poilessor naturali exciderit, habendi. Is ergo , qui rem detinettan- veleam, ex causa ablentiae reliquerit/, i.f. -quam suum , vel jure aiiquo utitur tau perservuw.i4.l.6.^.t.l, ß id 2s §- 2.jfl quam libi competente, possidere dicitur; de Acq.yoff. ceissietur tamen etiam amissia Circa jura tamen incorporalia, quae sub Civilis possessio, si naturali ä tertio occu- sensum corporeum non Cadunt, sed tan- patä prior possessor sciens & potens prae- tum /uris intellectum habent, quafipof paratoria recuperationis non fecerit, aut festo vocatur, Est autem possessio alia »a- vacuam reassumere neglexerit. Vid. Co- f uratis, a\ia civilis. Naturalis est ipsa a- var in Re teil. c.pvs fur §.$.n.q.de R. /. ctuaiisret insistentia, leu detentio; - .iwrf// ,i»6. Ara. Rath. i» Trall.de Zdfucap. e.f. vero est ille animus- rem possidendi. tan- ajfert. 7.A 8. quam suam /. quacunque. 13. §. r.s.de Neque opus est, utres a praescribent« PstbUnrem oft. &Ll.(t servus.22. §, i.ff. ssemper personaliter possideaturequia pos» de Nox.it, aft, sessio ßtiam per alium retinetur, qui prin- Porrb recepta est juris Regula, ßne . cipalis nomine rem habet, utperprocu- fosestonenen currere pr ascriptionem aj. rat orem, filium, servum , conductorem, de R,l.i» 6 . l.sne posse jfione, 25 1 ff. de usufructuarium, &c. /. r. §. f.cumseq < Usurper ufucap , jf„ de Acq.pos. , Plura de possessione ejus. 27 Et quidem ad inchoandam praescripti- que acquisitione & amissione vid.pertex u onem utraque possessio concurrere de- & Interp.in titff.6cCod.de adquir pojfts. ,JDe Tempore legitimo. T Empos.at(f praescriptionem requili- un, C.dc (Ufucap.transf An etiam, frad turnest variunt pro diversitate re- Ecclesiam spectent? ita traditur r* auth. rum Sc causarum, quas aftiones. C.de SS. tradunt Distinguendum imprimis inter res , communiter. DD. teste Rath. d.c. f.aß. mobiles,icimmobtln, atque inter posses- fert. 14. Laym. tu 'Theol. mo n lib. 4» forem cum titulo & sine titulo, traft. 1. c. 8, num. ij. Item Pa* Res mobtlet cum titulo triennio prae- norm. & Host. intap.i. De in integr, scribuntur, pyfruip. l-st. de Ujucap. I. rest. p*tant squius Bfse, ut sicut text. ENCEi.iNDfi.KET.LiB, II. Lil Jur. 1 '4fo ;LU>. 11. Tic. XXVI, Jur, Can. inter mobiles & immobiles non distinguit,c./ 7 /«d. 8 ,^. r.ita nec nos distinguere debeamus l.de prei io 8. f. de in rtm Ati. non attendendo d. antb.cjuas uti tenes cüm Iit constitutio Civilis ciica Ecclesias in efficax c. Ecclesia de Conji, Quorutn sententia saltem circa mobilia pretiosa absque io* iennitate alienari prohibita videtur valde probabilis; nam & praescriptio alienationis lpecies cl\.l.alieoaeionts,z$.ff.deP'.S. ergo iicut in alienatione mobilia pretiosa comparantur immobilibus , ita etiam in prreicriptione. Addi etiam potest, quod authenticae in Cod. politae tantiim probent, qnantum novellis correipondent, ex quibus desumptae sunt,at vero d.aath. habet plura admixta, quam Nov. iji. c.6. unde desumpta est, nec ibi Imper. circa triennii praescriptionem aut mobilia meminit. Sine titulo res mobiles $o. ann, spatio praescribi docet Valens b.t. K. 6. ». z. Laym.t/.». j|. Res immobiles (quibus accensentur abjura incorporalia) si ad privatum pertineant, cum titulo praescribuntur io. annis inter praesentes ,& 20. inter absentes, t.t. CoH.de praj. longi temp. & haec dici- tur lov^t temporis praescriptio. Dicun- tur autem praesentes, qui in eadem Provincia habitant: absentes, qui in diversis, sive deinde res in eadem Provincia sita sit, sive alibijquodsi quis partim absens fuerit, parrim prad«* , semper tempus ab. sentiae duplicari debet. Itali v.g. praesentia fuerit 8.ann,& abiemia 2. ad com- p lendam praescriptionem praeter illos8. adhuc 4. anni requirentur, I. cum longi. I z.^.sancimtu.&C duth. quod ß qais. Coi. de Prtscnpt.lorgi t-mp. Sine titulo res immobiles jo. annorum spatio praescribuntur, nec adhibetur distinctio inter präsentes & absentes,/.;. C.de Pra/crtpt.^C. an. Et harc circa res privatorum itafeha-^ bent. At h res immobilis vel jus aliquod adEccleliam pertineat, olim quidem ;o. ann. spatium aliquando sufficiebat, per iexe.6t gl.inc. Santiorum. }.b.t. hodie ver b 40. anni requiruntur, cap. de ejuarta. 4 ,c.ilittd.l$.£z paffim. h. r.e*p. 2 , eod.tn6.Nov.i 1 l.c.x.aath.quasatlicnes C.deSS, Ecclef. idemque locum habet in legatis aut donatis ad alias pias causas, d, Nov. ni. c. 1. & Nov,i}i.cap, 6. Pan, ist c. z.h.t », IO, Titulus tamen in hac praescriptione non aliter requiritur, quam si praescribenti sit Jue commane contrarium, vel contra eum prafump’to habeatur, ut dicitur«» d. c, I. h, tit.inG. Quae verba non de quaviscontrarietate vel prsfumptione intelligit Covar. P'ariar, Refol. hb. I. cap. 17. num. 7. sed de praesumptione cum forti resistentia propter graves quasdam inconvenientias ex contrario secuturas, veluti fi intra alienam Parochiam praescribantur decimae, &c. ut dictum est in Lib.lJit.de EUR. h. L. num 2. Et circa praescriptionem rerum Ecclesiasticarum male alienatarum videantur tradita inferius in Tit. de Rebus Ecclef.no» alien. nam. 2 2. Sed quid, fi res alicujus privati post-; 1 modum ad Ecclesiam spectare incipiat, & contra illum privatum jam f. anni elapsi sint, quantum adhuc tempus requiretur, De Praescriptionibus. 45 l JO, Ui «dhiku (tutes,’ iule : pL e Continuatione Pojsesßonis, P Raster tempus legitimum reqiliritujs tunc interrumpitur, cum nullum quidenf iuluper, quod poifessio fuerit conti-* ejus requisitum vere &a parte iei ddicity stua, id elf, nunquam interrupta. Ubi juris tamen subtilitate & fictione cenie- anteomnia notandum,dif&rentiaminter tur deficere, idque ex communiorilen. dormi tonem & interruptionem eise : si tenjia non tantiim per litis comeüatio* enim dormiat proscriptio, tunc illud io- nem, sed etiam per libelli obhtienen. & lum tempus, quo dorjjlivit, lubdpcitur, citationem , per textum iri i. 2. & l.fin. & prius cum postremo conjungitur : si tod. de Annali exceptione. Rath, A. cavero interrumpatur, impoftesum de novo f. affert. 78 - Extrajudkialis autem de- inchoanda erit, nuntiatio ordinarie proscriptionem non Dormit autem proscriptio tempore interrumpit: quia hunc effectum a jure vacantis Ecclesia;, quo mortuo Prolato, non habet, 5 c non tenetur possessor alteri vel eo inIchisma vel hatresin lapio cense- statim credere,qui dicit tern adsepertine- tur carere legitimo defensore , eap. de re, nisi tam evidentia documenta exhi* quarta. 4. & cap.auditu.if. h.t. cap. i« beat,ex quibus nemo virprudens de jure &*if. Ne se de vacante. Item pellis gral- ipsiusdubitare posset, tunc enim induce- lantis tempore vel sovientis belli, modo ret veram malam sidem, & non tantum ex his causis homines latere, & tribunalis civiliter, sed etiam naturaliter interrum* clausa esse soleant: quia generaliter noif peret proscriptionem^ valenti agere non currit proscriptio, c. Porro naturalis & civilis interruptio prima atlione.i} .eatis. 16. j. c. cum per quantum ad effectum duas notabiles ha- bellicam, i. tauf.^4. q.i. Panorm. in e. bent differentias. Prima est, quod na* illud. S. v. s. c.8t ex trxnsmijsa, l q. h. 4. turafis interruptio se habeat reipectu om ■ h. t. siium adversariorum , & absolute pro* Interrumpitur autem proscriptio na- scriptionem interrumpat, Text. & Interfar.»//^ au t civiliter, Naturaliter tunc, pr. inl.nattt-ahter.f. f. de Ujurp. & usu. quoties unumexsubstantialibus ejusdem eap. Civilis vero interruptio tan.tjum se requisitis ex port facto & vere deficit, si habet relpectlu illius, qui litem movit, (cilieecex post facto possessor, quihacte- Unde si & is non fuerit verus dominus, nus putavit se habere titulum, cognoscat &interinx contra verum dominum tem* le eum minime b abere.-vei aliunde in no- pus elapsum sit» erit proscriptio comple* titiam juris alieni perveniat: vel possessio- ta, quamvis ille, qui dominus non erat, nem naturalem & civilem etiam per in- circa eam rem litem instituerit. /. 2. Cod. juriam alterius amittat. Civiliter vero Qutbture/ judicata non noceat. Al* De Praescriptionibus. 45Z Altera differentia est, quod possessio possessio cie persona in personam sonti« & praescriptio naturaliter interrupta de nuari possit, a donatore in donatanum, ä povchiiichoandasit:econtra(:iyi:liter inter- testatore in ha?redem vel legatarium, rupta tunc demum interrupta maneat, si vend tore in emptorem , aut ex alio justo sententia condemnatoria contra possesso- titulo successorem. Idque intelligiturnon rem iequ,atur.,si vero possessor victoriam jantumdeprimo successore, sed etiam de -obtinet, vel per pactum aut transactio* remotioribus, ut etiam in 3. 4. & f.poss nem a lite recessum fit, perinde tunc pos- sessio continuetur, modo apud nullum sessionis continuatio habetur,ac silismo- medium interrupta fuerit. I. pen §.i.ff. ta nunquam spisset. Rath. ditio cup. s. de Divers temp.prtscript. Demum ad. äffen. 80.& 81. Felin .in t*p. tllud.% r notandum , quod probatis extremispos- folftm. 6 . b.t. Layman. d.c. 8. uum, IA. sessioms scii, initio ejus & tempore litis, Quod si actor sponte litem intermiserit, vel praescriptionis finitae praesumi mediat instantia per lapsi'm triennii perempta am, sive medii temporis possessionem,nisi sit, interruptionis civilis js eriteffectus, adversarius contrarium ostendat,docert quod actio ad 40. annos perpetuetur, /. dZovat.d.c.poffeffor.p.i\i.n.x.de R.l. in fin.Cod.de Prsjcript.^O-^H 6. Rath, ad cap. p. affert, f7. apud quen» Notandum tandem, non requiri, utu- sisec materia prolixius videatur, na eadem que perlbna continuet possessionem,sed jure ha constitutum eile , quod iisULUS xx vir. De Sententia & re judicata. SUMMARIA. / Quomodo stat concludo incausa. a Si altera pars in causa cone Metere nolit pr/tfix» F Ost proh itiones ö£ exceptiones absolutas, demum ad sententiam & terminationem litis devenitur. - ita tamen, si prius ä part.bus in causä conclusum fuerit. Porrohsc concluß» in causa tam eretenus, quam scripto fieri potest: nec enim aiiasblemnitas requiritur, quam ut mens concludere, & ulteriori probationi renuntiare volentis, verbis, literis, aut quocunque modo' declaretur. Unde non tantum expresse,sed etiam tacite in causft concludi potest, si nimirum partes nui- I& facta formali rcnunciatione simpliciter v i Judice termina ,■ cöquc elapso, causa prt conclusa habetur ä probationibus desistant,& a Jud.ce sententiam postulent. Vulgaris concludendi formula est, qubd partes in ultima sua scriptura adjungant, quod hisce incausa concludere, & se ad sententiam submittere velint.De- inde etiam conclufio in cama potest fieri pure & sub conditione. Sub conditione tunc concluditur, siis, qui prior concludit , adjiciat hanc protestationem: qubd »0» aliter concludere intendat, quam si etiam adversarius concluserit, & in sua Scripturä nihil novi posuerit; item Lll* «1* 4S"4 Lib. II. Tit. XXVIt ali quando conci usioni adjicitur conditio, dictus autem terminus licet olim fuerit nli\ nova probationes vel novzinstrumen- determinatus, ut eilet unius vel alterius r<» reperte fuerint. Sed quid fi una pars mensis (tamen hodie sicut omnes ali* incauia concluserit, & altera conclu- dilationes') ell arbitrarius. Speculator in deae nolit 5 Judicem debere certum tit.de Renant. & concias.».i. Plurade terminum prarsigere, intra quem pars hac conclusione in causa ejusque effectu altera concludat, & nili concluserit, videantur tradita ä me superius in tit. dt tunc causa pro conclusa habebitur. Prae- F- j» functus luo officio, &in causa principali desinat este judex, non verö per tnterlo- cutoriim.L,.}uaev. f f .ff.de Reffud, Sed haec procedunt, si judex sententiam cule- r.c, quae lplo jure teneat, licet interitu forte imqua sit. judex, quöd die non feriato, totottt, de Feriis, denique quöd partibus citatis, nisi contumaciter le absentarent. /. 7 . Cod. Quomodo & quando judex. Verum licet haeciolemnia ita de jure requirantur, ut iis non observatis sententia reddatur ipso Quod ii autem sententia ipso jure nui- jure nulla,prout ex locis allegatis legenti /j sitfquod in se quentibus magis explica- patebit. Nihilominus hodie mag s ad bicur)poteriteam judex revocare, &cor- singulorum tribunalium & locorum ily- rigere, quia null m sententiam proterendo, nec dum est functus iuo officio, l. 4. Cod.de siccutat.l. 2. fi ut protente, f. Cod. Quomdo quando jud. Idetn etiam est,si lum & rationabiles consuetudines attendendum erit. Posterioris generis requisita, quae scilicet ipsam ordinatam causae decisionem sententia su lata ex falsis instrumentis, aut respiciunt, sunt. I. Quöd lententia debeat ptopter corruptos testes, ut comperta veritate revocari poffit.Glofs./« l.quia arbi- ttr.'io.sf.de Receptis qui arbitrium per text.r» l.divue.^ ff.de Re jud. III, disterunt, q\ioi sententia mterlocutona polfit icmsubconditione,non autem definitiva. IV.denique quod d dofintuva regulariter detur appellatio,non autem ab tnterlocu- elfe libello tonsor mu : Unde Imperator in l.fin. Cod. de Ftdttcommiffarits Uber, tat. Judicem stultum appellat, qui cum res in libello petkur, & praestari potest, rei m m aestimationem condemnat, Interim nihil obstat, quin judex aliquando miniis vel plus in lententiä determinare polfit, quam in libello petitum fit, quo- teria,m\i habeat vtmdcfinittva, aut con- tres id necessitasexigit,vel aequitas suadet, tineat damnum irreparabile. Sed de his Ita licetres ipsa petita sit , li tamen illa posterioribus disterendis paulo infra & culpa vel dolo adversarii perierit, poterit iit.feq. plura dicenda. jubere aestimationem praestari. Ita si in- Requisita/r#/£*r/<* alia sunt, quae Io- tentans loltim possessorium etiam per dele mn i ratem judicialem respiciunt, alia, curium de proprietate docet, poterit eum quae ipsam ordinatam causie'decisionem. judex non tantum possessorem » sed edam Prioris generis sunt, quöd sententia de- dominum pronuntiare, cap. cum Eccle - beatin scriptis concipi, & per ipsum ju- fia.^.&icap.cum super. 4. de Causa, pos- dicem recitari. L. 1. Cti.de Sententiis ex feßion.& proprie tat. Ita,ut plura specia- peritulo recitandis, (excepto Episcopo & personis illustribus,quibus conceditur, quöd per alium recitare possint lentendam,«:. fin.h. t.tn , qui percepti sunt poli judicium inchoatum, & illos, qui ante judicium- ,In prioribusjndeX ideber pronuntiare,licet eo nomine implorates non fit,- quia etiam illi cum re principali, a qua' ampliüs.post litem contestatam separari non potuerunt, in judicium deducti videntur. [.adUes. 25. §. item fitendum. 8. jf.de JEdilitso edißo. I.illud. 40. in prin- cip.fi. de Htredtt.pctit. FrnBtu autem •ante litem perceptos potest quidem judex in sententia attendere, Mjnstng, Cent. 4. obferv. ss. sed ut id faciat, non tenetur (nisi per salutarem clausu* tam officium judicis super his imploratum sit, de qua clausula supeiits in tit.df libelli 0hiatione dictum) sibi enim imputet actor,quod in libello/» «ct«» non postulaverit. d, §. item feien fi uni. Ad eX-jj pensas quod attinet, communiter sentiunt DD. & in praxi receptum essetefia- tur Mynsing. diß.tovo. Suting. Obferv. iqj .num.'q, quod judex temere litigantem etiam non imploratus ex efficio ad eas restituendas condemnare possit. Te- jptlicj; «W '<«1114 «juäa iRm i M, \yu itir .1 Wk eifff 1KS L ifili,; ME slfc gw* 1 utilis wM ! itpta etimiJf IfttOllj W!»:»' utre M? ;| elfe :pcfc : De Sententia & Re judicata. 45 ? mere litigantem, dico: nam ex recepta sententia illa Juris regula, quod victus victori in expensas litis condemnandus fit, non procedit, fi aliquis probabilem litigandi causam habueritjtunc enim expensae compensantur & mutuo toll mtur.iVo- vd.8z. r.io. l.ejut jiißcät.&L l.f.fane crebrior. js.de Ojficto Qptaßoris. Si tamen com- munisopinio etiam evidenter esset erronea & claris argumentis convincibilis,recte ab eä judex recederet,pertexr. tn c. 4. de Feriis. & /. 1 §.fed neque z.Cod dePe- teri jure enucleando r ubi dicit Imperator, non ex multitudine aduthortsm , sed quod melius eft, judicandum ejfc. Quid autem fi nesciatur, quarnam fit commu* nioropinio» & plurimi pro utraque parte reperiantur? jy.Talicalu, eam sententiam judicem amplecti posse, quje sibi videbitur probabilior. Videatur Sylv.V. Opinio, & Panor , in c. \ .deConßit.n. 1 f. 20 Nota IV. Si judex habeat privatam & extrajudicialem scientiam ejus rei, qua controvertitur , non posse eum ut judicem secundum luam scientiam privatam pronuntiare, ex communi DD. sententia, fi ex adverso aliae & in foro externo t. XXVil. sufficientes probationes allatae sint: tum quod judex debeat judicare fecundum allegata Sl.probata^t, judicet. 4. causa.], quaß.’j.l. ili i citas . 6. \. veritas ff. de Officio Praßdis tum quod intersit Respublicae, ne judices corrupti se pius dicere possint,se ex privata scientia judicare. Debet tamen judex omni modo adla-jj borare, ut veritatem publice notificet, nimirum ut partes faciat in arbitros compromittere, velli delegatus sit, delegationem superiori renuntiet, & ipse personam telfis agat,per textum notabilem« c. dHelio 40. de Teflibus. nunquam enim, vel pene nunquam continget, ut null* prorsus sint conjecturae pro ipso reo,qu* una cum attestatione judicis non faciant plenam probationem, vel /altemlocum ]uTimtntofuppletorio, vel quod salsitas testium, Lc calumnia actoris per scientiam certam judicis detegi non possit: iit causa autem criminali, ubi per arbitros decidi non potest,causaadPrincipemrefe« renda crit,& ab illo vel delegatio vel decisio petenda, judice personam testis inte- rim subeunte. Plura hae de re videantur apud Laym. lib.j.traß. 6. cap.z. «««-8- Covar .Lib. I. Variarum resolut, e. (. § II. De Re judicata, & Executione sententiae. 11 sententia, a qua non eft appellatum, poft decem dies tranfte in remjudicatam 2 j Enumerantur casus , in quibus sententia non / tranfit in rem judicatam, specialiter i» causa matrimonii , td criminali u tn.24. ti 2 s' z (j In jen entia cibili non eft consultum causam exprimere, ne exponatur periculo nuditatis. ij In atiionc rcalifo/quamserUentia tranfit im rem judicat am, fiatim fit txeeutio: stem in personali. 2 J oftuji modus in executione fitferiandus , quando aQionepersonali altum eft. if Grando bona, in quibus fieri debet exeeutis, sub alterius jurisditlione fita sunt, in auxilium i scari (f succurrere debet Judex territorii. jt Ab Eccltftaflico Judice , quando ipse aiext* quendum mnsufficit, fit innatat io brt- De Sententia & Rejudicata, 459 chi i fecula* i i ; (f compelli fot esi isit Judex p ghtomodo differat accommodati» familia A tt etiam per censuras. pisatione brachii. j j ( sententia ft manifest rutUa, aut ptrideat p Exccutor non potes cognoscere de meritts cam- 't appd.atio, non tenetur parere 'judex pro f*. exeeutiane iniocatm ä qua per .condemnatum judicatam non rranseunt. /. •venales, j, sdicotj Onon appellatur, postdecem diestran- £od. Quando provocare non est nectffe. i«rc, sit in rem judicatam, St im polier um ha- V.Ncc sententia lata ex juramento sijp- : ^0; betpro se praesumptionem juru 8 d.de ju- pletorio, text. & DD. in L admonendi stotife rf, contra quam alia probatio non ad- }\.js.de jfnrtjuoundo. VI. Idem est de mittitur,quod sit justa, parsque condem- sententia, lata ex sallis insti umentis vel J '% nata in eam consenlerit,it jure executio- testibusro/e tit, Lod.fex falsis tnstmmen- 2 ^ni mandari debeat. c.suborta 21. h. t,Sc L tie judicatum ßt. &c.fic*r. $. de Jeffibtti. Sss* poß rem, s 6 . jf de step-L Sun! tamen aliqui casus, & cause, in quibus sententia Icilii in rem ju dicatam noa transit: ut 1 . Si fk fuerit lara contra jus constitutionis, & ita MS 24ipso jure nttUa. II. In canfd matnmonta- Itmt It , in qua, licet propter allegatam covisan- listi guinitatem, impotentiam , vel aliud im. pttiir pedimentum judex -pronuntiant matri- ipcSc monium contractum non valere, & sepa- NsiE randum elfe, nihilominus si ex postfacto ji®® quandocumque constiterit nullum sub suille impedimentum, matrimonium re- ka integrari debet; quia illa praesumptio ju- rU & de jure in materia lacramentali de- 2,1* bet cedere veritati: matrimonium enim ui, legitime contractum per sententiam nui- — 13 ratione dislolvi potest. Neque hic potest aliquid operari conlensus partium ex non appellatione praesumptus, cum non ^ sit in ipsarum partium potestate matrimonium dissolvere, sicut tamen in aliis causis im» quilibet potest cedere juri suo. c. lator. 7. &c.confanguiuei. 1 i.h.t. Ill.In causiscri E minasibus quandocumque potest rei inno ^ centia demonstrari, I.utiut, 18. §. ptnult. 2tfs.de Quastienibw. IV. Sententise pretio dt emptae,leu a.judice corrupto laue in rem id "VII. Denique si judex ex errore aut salia caula.vel praesumptione proceüerit, cumque errorem, vel praesumptionem in ftn- tentia expresserit,talis/e«rt»f;4 non transit »»-1--« /«EckiE , sed femper detectZ -veritate revocari potest, per text. & qu« ibi notant Interpretes inl.i.§.i.f. sententia fine .appellatione rescindantur. .Unde non est consultum causam , quaer.6 judicem movit, in sententia exprimere (exceptis causis criminalibus, in quibus reauiritur causar expressb) partim ne judex sententiam suam periculo nullitatis exponat,si causa salsa esse probetur; partim etiam ne condemnatus ad appellan- duminciteturssrintelligat causam sententia, eamque non satis firmam existimer. Postquam Igitur sententia in rem judi-2j catam transiit, judex invocatur, ut eam exequatur, & condemnato satisfactionem injungat. In primis autem distinguendum est inter actionem realem & personalem; nam in actione reali statim debet fieri restitutio, quia quamprimum definitur, rem non esse possessoris, utique eam ulterius invito domino retinere non potest; & si restituere nokt, reali exeeu. Mmm 2 lioni 46» Lib. II. T tionilocm fiet, ÖC manu* militaris adhibebitur, l.qui restituere.6$. f. de Rei vindicat. In actione vero perfonaitda- sur condemnato ad solvendum de jute spatium quatuor men/ium , quia is , qui certam quantitatem praestare cogitur, non semperhaberparata media solvendi. l.l.8c$.C.de Usuris rei judicata, sed tamen iste terminus per jiylicem ex causa coarctari vel prolongari poterit, sicut generaliter superius in 7 tt. de Dilationibus, diximus. 18 Caeterüm si reus vel in satisfaciendo contumax fit, vel paratam pecuniam non habeat, modus exeeutionis hic est observandus, ut quantum fieri potest cum minimo damno condemnati procedatur. Nam primo bona mobilia pignori capienda & distrahenda, velli emptor non inveniatur, ipli creditori pro rata lui debiti adjudicanda sunt.Deinde si haec non 1 officiant,etiam ad immobilia & tandem ad incorporalia,scilicet jura & nomina perveniendum est, IJDivo Pio.lp. §. 2 . ff. de Rejud. Singulariter autem prohibetur exeeutio fieri (nisi in desectu omnis alterius medii) in stipendia, arma & equos militum, l.flipendia. 4 . C.de Executione rei judkata.ltem in boves aratorios,aratra & alia instrumenta ad agriculturam necessaria, l.executores.n. (od. Qua res fign. obligari post', quod DD. etiam ad libros studiosorum extendunt. a t t>bscrv. 115.ubi *. 8- do et, quod quamvis nudus exeeutor non habeat ju* risdictionem circa causam, quam exequi- tur, sed simpliciter eam exequi debeat, Ifi ut proponis &.$£ l.cxecutortm. 8- Cod. de Executiont rei judicat, nihilominus proster exceptionem »vilitatis (de qua paulo ante dictum est) etiam exceptiones, quae non respiciunt merita causir , sed ipsam tantummodo exeeutionem, uti sunt exceptio competentia, in quantum quis facere potest, compensationis, & similes postit cognoscere & definire. i TITULUS XXV11L De apellationibus, recusationibus, & relationibus, SUMMARIA. aliud snttntiam nullam principaliter, M imidenttr : epid dis- / Aliud tfl apptUart dicere | i Qua sententia fit nutiai j De nuditate tam coram eodem Judice, quam jit - pertore agi potefi 4 Delegatus Judexsententiam suant nudam reformare non potefi . j Nuditas potefi apud superiorem intentari tel seranti ( Nuditas quomodo cum appellatione cumuletur : iJ quis effeti usi j De nuditate ad 30.annos agi potefi. jj Si de nuditate conflet,aut in continenti probari pojfitsuspenditur executio^alias no». D ictum est hactenus, qualiter in pri- judicem superiorem , per quem iniqui- mainstantia lites deducantur , ac tas prioris sententias corrigatur ac refbr- desiniantur. Quia vero partes in prima metur. Est autem praenotandum aliud instantia nonnunquam per sententias ju- esse apellare , & aliud sententiam nuU dicum (e gravatas conqueruntur, ideo lamdicere,utpriori w.$. 1. requisito f. jura nostra dedqrunt fecundam instan- insinuavi. Quare sit , tiam.idest, remedium appellationis ad 5. I. DeNullitate Sententiae. S Ententia dicitur nulla imprimis,quan- lapsum inflantia'-, si post recusationem ju- do non habuit illa requisita , qu K in dicissttspectr,ü ad inlläntizm fälst procu* Tit.prtced.in i. rccenluimus. Deinde ratoris, si contra re»«; indefensum; si Ia» si sit lata ait incompetente judice j si post tapost terminum delegationi praefixum; Mmm 5 si 4 61 Lib. II. Tit. XXVII. si contra priorem sententiam, qua transivit in rem judicatam. De quibus causis nuliitatis fusius videatur Ferar, in Forma Jentent ut de finit.r..~. & fieq. De nul- litate opponi potest,vel coram eodem Judice, qui sententiam tulit. /. i. h. i.js. Qte t jentent, fine apellatiore rescindantur. vel coram judice superiore seu appellationis , quitunc.potissimum adiri solet, quando nuliitas provenit non ex errore, sed ex malitia inferioris judicis; quia tunc erit non facile reformaturus suam malitiam,& alias gravatus ad gravantem judicem remitti non debet. /. eos. 6. Cod.de jiptellationtbus. In delegato judice hoc est speciale, quod is sententiam luam nulliter prolatam reformare non postit, sed delegans adeundus sit, quia delegatus , postquam pronuntiavit sive bene sive male,functus est officio fuo,& ejus jurisdictio finita est, t.inlittru.n. 8cc.tjmerenti^t,t. ubi Pa norm. de Offieto ailegati. Ex causa nuliitatis aliquando pahter ad superiorem recurritur,aliquando incident er. PrineipdltterxunCy si provocans dicat sententiam vel actum esse nullum, ejusque rescissionem petat absque eo, quod de apelUtione mentionem faciav.incidenterxetbfi principaliter appelletur , ejusque petitio non tam sententiam , quamfnerita causae relpiciat, petendo scilicet causam per superiorem judicem melius cognosci & examinari: nam appellatio partis semper incidenter causam nuliitatis involvit, quamvis mentio nuliitatis expresse non fiat,ita ut judex eam ex officio attendere debeat, teste Mynsing. fient.i. ebferv.i.0. Sed quid nterest,ani au\liw printifalittr velinci- denter tantum in judicium deducatur? R-. Potissimum -intcrtjfe in eo versari, qubd.fi nullicas principaliter in judicium deducta sit, in ejusque probatione actor succubuerit,non possit amplius ad remedium aptiluttonis convolare , sed condemnetur in expensas, & ad priorem judicem pro exeeutione remittatur. Mynsing. Cent,x.obJe r v.<)\.»./^. sin autem incidenter tantum de nulUtate agatur, quamvis appellans in causa appdj. doms succubuerit, nihilominus adhuc sententiam nullam dicere poterit. Item si nulli tas cum appellatione cumulata sit, de- '•ficientenullitate potestpronunciari super iniquitate. Myus. Ctnu 4. okfi 64. Id quod etiam procedit, si pars hoc modo ad superiorem provocant : Dii0 jenten- 1 tata nnlUm,& fi tjteaefi, appello. Licet enim intet DD. contro vertatur, an talis provocatio nullitatem principaliter vel incidenter tantum in judicium deducat, -ut videre est apud Covar. PraU, ejUijt.c. 24. W.7. tamen fatis conveniunt, habere illam vim, ut post victoriam deperditam in causa iniquitatis, seu appellationis adhuc at nhllitate queri possit, vel vice versa: quia utraque expresse in judicium deducta est. Cateriim sivemillitas/>r/W/» paltter sive incidenter in judicium deducta est, appellatione deserta nihilominus poterit de nuttitatt opponi; si enim,mi«» cipaliter sit deducta,& appellatio defiet a - tur, res eo recedit, ac si appellatum non esset; si appellatum non sit, certum est adhuc de ntellitatt agi posse, cüm fernen, tia nulla inrem juau.it am non transeat, led ejus oppositio usque ad 30. anno* duret. Si incidenter deducta sit, tunc ideo de novo intentari poterit, quia decisio i» catJr DcAppellationibus,Rccusacionibue,& Relationibus. 463 causa principali jio« praejudicat ihciden- videtur distinctio,quam ex Barth. in l. 4. ti, qua necdum sufficienter examinata 5 -condemnatum, f. f. de Re jud. My liest, arg l. adiv» Pio. is. §.4. jf.de He sing.tradit CW. 4. observ. 64. quod si ex jud. Covar. d. locovers. quod fi deserta., actis constet notorie de nullitntc vel sal- Utriim autem nuäitate principaliter ia tem in continenti probari possit, debeat 8 judicium deducta inhiberipossit, impe- suspendi executio & attentata revocari, diattirqucexecutio,atque attentata revo- secus veto, st quaestio nullitatis requirat centur, sicut mycndzattappellatione , fi altiorem indaginem, plerisque in dubium vocatur. Recepta f gnid fi Appellatio? efiqut duplex iS extrajudicialis. 10 Qua fit differentta inter appellationem judi- ctalem extrajudicialem ' rj Differentia apcUatiouum d sententia defini- tt ia (J inter locutor ia 12 Appellatio d desnitfia habet duos esse ihn principales,ftispenfiium £5 dcbolutftum *3 Quomodo appellatioab inter locutori a habeat Ppellatt . est ab interiori ad iuperio- rem judicem provocatio , ratione gravaminis illati vel inferendi. Ettque udpleXjiWstfW« & e xtr-judici alis. Judicialia fit a sententia, - extrajudicialis vero ab externo gravamine, quod a judice inferiori, vel desactoappellanti illatum est, vel inferri timetur, ut si quis inique captus & incarceratus sit. Item extraju- appellatio dicitur, quae fit contra electiones, collationes,& provisiones per text. inc.conctriationi.%. h.t.in6. Sed hic nota, quod contra ejusmodi gravamen. e.g. electionis aut collationis possit dupliciter opponi abeo, qui intercise habet, ne ad ulteriora procedatur, vel perviam appellationis , vel per viam le. gitimse contradictionis seu aecufatioreii, «jua ejusmodi actus tanquam non canoni- ejfeffum suspenfibum? /4 Apellatio ab interlocutoria' etiam aliquando causam principalem deioliit ad super it- rem ig Et fi de Jure Canonico a quatit interlocuto- ria appellari possit: timende Jure Tridtn- tini tantum ab ea, qua i>im de finit ita habet ,ant gravamen irreparabile infert, appellari potefi. ce factus impugnatur; priore casu debet haec appellatio, non minus quam;»d/V/d- /»,proponi intra decendium, & intra annum finiri.el.r.& Clement . Altero autem casu etiam post decendium locus est impugnationi, d. cap. concertationi. & cap.con(litutü. 46. extra k.r. Non nescio, quod multi DD. I# cumVal. it t. §. i.«.}. sentiant per 6/» pe/lationem extrajudicialem non suspendi exeeutionem, nec ea pendente attentata revocari; sed ego existimo, hanc eile inter appellationem judtctalem & ex * trajudtctalem differentiam, quod illa etiam male & simpliciter proposita su- Ipendat exeeutionem , & laciat passim attentata revocari; in hac vero necesse sit rationabiles caulas exprimere, quae fi fu- erinrper superiorem admiffie, tunc primum 5- H- Quid & quotuplex sit Appellatio? SUMMARIA, r judicialia 4*4 Lib. I!. Tit. XXVIII. mum attentata medio tempore revocentur, utim .constitutus. 4s. h.t.&L inc. confideravtmu.. io. &c. cum inter. 1 6.de Elrflion.fatis insinuatur. 11 Appellatio;'»d/i;/Vi/fo dividitur ineam, qua’ sit ab /»rer/ec«/« /.«,& eam, quae fit a definitiv i : quarum differentia inqua- tuorpratcipue consistit. I. quod Appellatio a definitiva in continenti fieri postit viva voce per verbum Appell”, vel aequi - pollens; appellatio amem ab inierlotu- zeria fieri debeat in scriptis, c.i. h. t. in 6. si quis tamen ex intervallo , e. g. post unum vel alterum diem a sententia definitiva appellaret, eandem appellationem »n scriptis quoque proponere deberet juxta communem Interpretum in fifiqnü 2$.Cod.h.t. JI. \n appellatione a definitiva (nisi appellatio a lege vel homine, ist est, siiperiore sitprohibita)nonestne- telse caulas gravaminis in ipecie exprimere , sed lustkit in genere dicere: pello.fi 2.ff.h. r. Contra vero appellatio ib interlocutoria non aliter valebit, nisi causa gravaminis exprimatur, d. cap. i. k.t.in 6. IU- appellatio a definitiva ex novis probationibus & causis justificari potest, habetque ibi locum beneficium juris: «o» dedutla deducam, non probata ■probabo fi per hanc q.,& ibiBanli.Cod.de Temporibus appellatiott . appellatio autem ab interlocutoria non nisi ex iisdem causis antiquis,& in appellatione expressis ju- lUticatur.Cleme»t.apellanti f.h.t. 12 IV. appellatio a definitiva habet duos principales effectus : nimiru tn suspensionem & devolutionem: nam per effectum sujpenfivum stadm ligat manus judicis ä Lc ejus jurisdictionem suspendit, ut ad executionem procedere noa possit, /. un.ff. Nihil innovari appellatione inter, post d. Deinde per effectum devolutivum tota causa ad iuperiorem judicem devoh vitur , ita ut isnon tantum in causa principali,sed etiam in accelsoriis& incidentibus ( .dilectu. fs. h. r.) pronuntiare & novam , si opus fuerit , sententiam concipere possit cap.R.jnaldus. i8. de Tcjfamentu. At vero appellatio ab inter- loiuttrtd habet quidem in primis etiam effectum suspensivum ; sed attentata medio tempore non aliter revocantur, nec prius inhibitio concedenda, quam si appellans causam gravaminis in appellatione expressam probaris c. non f tumjj. b.t. in 6. Imo quoad hunc effectum sulpensi- vum in eo quoque trt notabilis differentia, quod etiam post appellationem interpositam ä lententia interlocutoria judex a cjtto possit eandem sententiam revocare vel emendare, quo facto etiam impedietur Judex adqnem ulterius in causa procedere, quia gravamen sublatum est. c. cum cejfante.6v.htt. Definitiva autem sententia revocari non potest, ut superius explicatum. Circa effectum devolutivum nctatj^ Mynsing. Cent.4. objerv. 4.6. & Gail. Ltb.l. objerv. I J r- quod appellatio ab interlocutoria etiam ipsam materiam principalem aliquando ad superiorem devolvat, videlicettunc, si constiterit bene appellatum elfe , ne gravatus ad gravantem remittatur.?,»/ debitus.f^.instn.h.t. juncta l.eos.6.Cod. eodem. Si vero con- Ihiteritmaleapptllatumesse, tunc causa principalis eo tantum casu devolvetur, quo judex inferior appellationi detulerit, quia peream delationem jurisdictionem a se abdicavit» juxta text. 1» cap.cum ap- De Appellationibus, Recusationibus, & Relationibus. 465* ftUationibsts, f.b. t.issfi. Prseterca hic advertendum est, quod licet oiim de jure Canonico 3 qualibet interlocuturis, & quovis gravamine appellare licitum fuerit, c. deAppeäati*»;bus. i i. & c. super eo. I i.b.t. id tamen hodie per Concilium Trident. Sejf. i^.de Reform, c. l.$CS*s, rq. de Reform, c. 20. correctum est, ita ut hodieiicutde Jure Civili(text;&DD. in l. penult. Cod. quorte .n appellat, non re- etpiuntur) ab interlocutoria non postit appellari, nili vim definitiv* habeat, vel , ejus gravame per appellationem g definiti- . v* reparari nequeat, veluti si judex decer nat reum esse torquendum , aut incarce- randum, quiagravamem tonurat velin- carcerationis non potest amplius reparari. Similiter si judexrejiciat testes vel probationes, si periculum sit, ne'durante processu ejusmodi probationes pereant, &in causa appellationis produci non possint. Quin imo generaliter ab interlocutoria appellari poterit,licet gravamen sit reparabile,modo non sit reparabile ex toto,vel non nisi cum,magna difficultate, aut praejudicio partis-Barbofa inColleUaneis D D. ad dtcl. c. xo.TridtKt.n.xx. & seq. Ricc. in Praxis ori Ecclefi fi. parte, i. res. 41 s. §. IU. Quandoconcedenda, & quando deneganda fit appellatio. /0. Appellatio est speciet defensionis orrmihtt concessa. ip, Etiam tertius, cujus interefi , pro alio appellare poteß, iS. Üxor pro Viro regulariter appellare non potefi. rp, Asummis Principibus bß eorum Confiliis appellari non poteß. 3 *: Appellare A Papa ad futurum Concilium tß casus reservatus in Bulla Cana. */. A sententia PrafeBi Pratorii olim i hodie a Regibus Imperio subditis , (fi'S R I Electoribus non datur appellatio. U - Potefi tamen agi de nuditate contra tales sententias : autsupplicari Vel peti reVifio . 3J. Quod tempus supplicationi ßt pra fixum. 3,r, Supplicationi locus non eß, fi appellatio denegetur ob aliam causam, quam propter excellentiam Judicis. jp, Quomodo fiat ReVifio ? it, De consuetudine Germania in causa sanguinis non datur appellatio : secus de Jure communi. 3J. Potefi tamen in causa criminali Processus nuditatis argui Engbx. in Decket. Lib. II. .3g, . In caufis corregionis (fi Visitationis appellari non potefi • tf. Hiß modus excedatur > aut Visitatio intentetur exemptis. gt, Ab exeeutione non.datur appellatio ,nifi excedatur modus , aut cognitio quadam ab exe- cutor e interponatur . gr. Fabia transailione , delato juramento Voluntario in judicio , Vel ab arbitrio appel- ■ lari nequit J3. Contumaci condemnato negatur appellatio. jj. Jn Camera Imperiali non admittitur appellatio infra certam summam : secus de Jure Canonico g4. Appellatio quoad ejsethtm suspenfiiurn lo- , Cum non habet, ubiresnonpat tur moram, gf, £*ando dclegatjo st cum i/.ea/.appclUno» ne temera, non tantum sritoLe Jcd etiam alia appellationes prohibentur. gd. Ut appellatio tali cajii admittatur,deh 'l ju~ ßa lauft exprimi, gy. in notoriis appella:io non admittitur. jjj, In pofjeflorio füm-narißimo non admittitur appellatio : bene in ordinario. Re- N an 466 Lib.II. Titr XXVIII. 1'6 Vy Egtilariter judex tenetur omniappel- Sublimis judex,deliflam, exaBio, paß*, lationi deterre, niii fuerit manifeste Contemvtus, & res minima-, dilatio »ulla. frivola, c. cum appellationibus, f.h. t.in 6 vel a jure prohibita , ita utin dubio potius appellatio admitti, quam rejici debeat. Est enim appellatio (pedes defensionis ab i pio jure natura omnibus con- *7ceila. Vall. h. t.n. 7 . Potest autem appel* larenon tantum ille, qui condemnatus, vel per sententiam judicis gravatus est,, sed etiam tertius aliquis, (i probet sua saltem in consequentiam interesse. Sic dominus pro subdito, Episcopus proCleri- co»Abbas pro Monacho admittitur.Gail. htb. i.ob/erv. 12 s. »• 7. Similiter & marito in bonis uxoris appellare licet: in re- teptitiis quidem cum cautione de ratum habendo,in dotalibusvcto & parapherna- libas sine mandato & cautione. /. maritus 2 r.&ibi Bart. & Bai. C, de Trocurat. iSyicissim autem uxor pro marito agere vel appellare non potest, nisi pro ejusdem libertate» si forte in carcere detineatur. Gail. hib. i.obfirv. 1 ;8, quia uxores per viros, non viros pes uxores defendi oportet. /. 4. C, dt Procurat. F.lius etiam pro patre,& econtrapater & mater pro filio cx officio pietatis ad appellandum admittuntur. I. 2. §./ isqui.ff. Quando appelianduml. I. §. j.ff.ae Appellat. recipiendis . l. exigendi, 12. C. de Procurat. Verum quamvis appellatio ordinarie omnibus concedenda sit ; quia tamen experientia docet, litigantes hoc beneficio ad dilatandas lices frequenter abusos fuisse,idebne prssidism innocentiae sit iniquitatis defensio , jura incertis casibus appellationem denegarunt, qui memoria; per sequentes versus mandari po fiunt Clausula , qua removet , res qua notoria constat. Et textus y»ris clarus , pOjfefflo,facium, Gitur sublimitas judicis prohibet ap-i- pellationem: nam inprimis ä summis Principibus, qui superiorem non recog- 'noscunt, vel hoc ipio appellatio dari non potest, cum ea semper ad superiorem interponatur. Eadem est ratio de lupremis PrincipumConsiliis, quorum sententia:, quia nomine & authoritate ipsius summi Principis promulgantur, appellationem non admittunt. Imo in Bulla Qotna Do-20 mini casu 2. excommunicantur omnes, qui a Ementia Pap$ ad suturum generale Concilium appellant, quia Concilium non est supra Pontificem, (ed infra: cum omnia Concilia ejus _authoritate congregentur , & robur habeant c, 4. de Elttt. Prasterea non tantum summis , sed etiam quibusdam inferioribus Principibus concessum est hoc privilegium, quod ab eorum sententiis non appelletur. Ita olim non licebat appellare a sententia praefedli praetorii l. un.C. deSentent.pra - feft.pr&tor. Quod privilegium hodie ad-aj scribitur Regibus, licet Romano Imperio subditi sint, secundum Bald. mt.umca.ff. de OfstcioprafeSlipratorii. Et Electoribus S.RrI. juxta Auream Bullam Caroli IV. tit.von der Churfürsten Freyheit. Verum licet ob excellentiam judic,°S22 appellatio non concedatur, potest tamen sententia nullitatis argui, si ordo juris observatius non sit, vel (si sententia ipso jure subsistat) per supplicationem & revisionem impugnari Dcsupplicatione extat titu• De Appellationibus, Recusationibus, & Relationibus. 467 Titulus C. de precibus Imperatori öftren- ibidem obtinuerit. Illud edam Revisio diu Revisio vero usu summorum tri- amplius habet pras supplicatione, , quod bunalium & forte in lotum supplicationi /, supplicatio praestita cautione victoris non aequitate ita suadente introducta est. Sci- suspendat executionem, ut supradictum ; 2?endum vero, quod non tantum intra de- suspendat autem Revifio, ne repetita exe- cem dies, sed etiam integro biennio sup- cutio praesertim inter status Imperii no- plicare licitum fit, cum .ea tamen diffe- vas turbas & lites excitet. VideaturOr- rer.tia, quod fi intra decendium luppli- dinat io Camera parte }.tit. y j. cetur,sententia prior non mandetur exe- II. Propter deliflttm appellare non pos-2^ cudoni , nisi pars victrix sufficientem sunt damnati in causa criminali, cujus cautionem praestet, quod in casu, quo poena est corporis afflictiva, exgenerali sententiam ad fupplicacionem condemna- & inveterata totius Germaniae conluetu- ti retractari contigerit, ormiia restituere dine, de qua testatur Myns. Cent. 4. ob- velit: elaplo autem decendio tametli firv. 41. Wesemb. h.t. n. j.Dicoa« co». supplicetur, nihilominus lententia execu- faetttdine: nam de jure comuni nontan- tioni fine cautione aliqua mandabitur, tum ipse damnatus ad ultimum luppli- auth- cjua supplicat io. Cod, de Precibus cium , .sed etiam ex ratione humanitatis Imperat, ojfcrend.' Sed haec supplicatio &L pietatis quilibet alius pro ipso con- tantüm conceditur, quando propter sub- demnato etiam invito appellare porest./. limitarem judicis appellati» denegatur. »0» solam. &.js. h.t. ( exceptis quibus- j^Caeteriim li appellatio fit prohibita ex dam criminibus attrocioribus , ut laesae aliis causts, ut quia in contumacem sen- Majdlatis, falsa: moneta:, insignis latro- tentia lara est, causa per juramentum vo- .cinii &c. in quibus appellatio denegatur.. lumarium decisa , &c. .etiam supplicaro c. conflitutiones. tC.si'. eodem. ) quia ve~ non licebit. Jason, in d.auth. per text.»* rö compertum fuit, reos ordinarie tan- l.fin.Cod.jam. d.tit , tum ad differendum supplicium appellas- Porro quia usus Applicandi videtur ab se, & plurima crimina mansisse impuni- aulä recessisse, ideo hodie illi Principes,a ta, ideo huic constitutioni redle,derogari quibus appellatio non conceditur,habent potuit. Interim per hanc .consuetudinem yCommissarios deputatos, quos Revtfores non impediri, quo minus reus principali- vocant, ad acta priora revidenda , &ad ter nullitatem processus allegaris ( ut2,7 sententiam, fl opus sit, reformandam, quia non citatus, ;& indefensos sit con- In hac vero Revisio«t tantum unico feri- demnatus) audiri debeat,testatur Harp. pro caufe gravaminis exprimenda: sunt , de Appell, conci- -»5. Myns. ti. loco. ebfer. neque aliquid novi ponendum: quia in eo 42. Religiosus quoque delinquens non2-8 non habet locum beneficium appellatio * potest appellare a poena infligenda fe- «is,m nondeducta deducere, non proba- eundum regulam vel statuta fui Mona- ta probare liceat. Is quoque qni Revi^ sterii, led etsi defacto ad Episcopum, sionem petit, certam summam pecuniae vel alium superiorem appellet , tamen ' -deponere debet, quam amitit, si causam .Abbas in corrigendo & puniendo secun- in Revisione perdiderit j recipit vero, ü Unn 1 dum 4«* Lib. II. Tit. düm regulam pergere potest, e. 3. h. t. & in c.rtprehenjibilis. 26. eod. tit. non tantum Religiosis, sed universim inhibetur, ne subditi contra disciplinam Ecclesiasticam in vocem appellationis erumpant. Et generaliter in Concilio Trid, fiff. 2 4. de Refor. c. 1 o. statuitur,quod visitationem & morum correctionem nulla inhibitio, appellatio, seu querela impedias aut suspendere postit. H*c tamen fallunt, si modus in corrigendo excedatur, non observando regulas & statuta ordinaria; sicut & tunc, si non tantum de morum correctione agatur, sed insuper de privatione adiministrationis vel beneficii: item si visitatio intentetur in exemptos, seu alios privilegiatos contra eo rum privilegia: his enim casibus appellatio quoad effectum devolutivum &/«- fpenfivum conceditur. Barb. in Concilium 7 rid. fejf. i z. de Reform, c. I. n. f. & fiw- 50 III. Ab extentione sententiae, quae in rem judicatam transivit, appellari non potest. /. 4. ff. h. t. L ab exeeutione. f. C. Qmrum appellatio», non recipiuntur. Est tamen distinguendum inter exeeutorem merum , qui simpliciter sine ulla cognitione praemissa exeeutionem aggreditur, & inter exeeutorem mixtum, qui de exceptionibus, quae contra exeeutionem opponuntur ( ut exceptio competentia , comptnfationis , & similes) cognoscere &pionuntiare potest : nam ab ipsoexe- cutore mixto datur appellatio , quia fert sententiam , scilicet exceptionem competere , vel non competere; non autem ab illo, qui merus est exeeutor, & nullam profert sententiam, nisi modum excellent in exequendo. Et dicitur modum xxvra excedere , si e. g. prius in immobilibus quam mobilibus, velante terminum legitimum exeeutionem facere velit. Fach. Lib. 1. Cintroverf. c. 74. IV. Propter pactum appellare neque-Zl unt, qui in judicio transegerunt; item qui causam per delationem juramenti voluntarii terminarunt, vel qui neglecto judice ordinario in arbitrum compromiserunt ( nisi fuerit arbiter;«rw, seunecessa« rius, de quo superius in tit. de jirbitrit dictum) quia isti de iniquitate judicis conqueii non possunt, sed omnia suis pa- ctionibusimputare debent. /. caufasi 6.& /, non minorem. 20. Cod. de Iransacttoni - bus.l. non erit, f. §. 2 .jf. de Jure jurati do, l. diem proferre. 27. §• ftart.jf. de Receptis. qui arbitrium. &c. V. Contemptus judicis, qui sita verozr contumace, impedit, quominus ä sententia incontumacem lata appellaripossit.- quia appellatio tantum datur gravato & oppresso» non vero rebelli & contumaci, ne sit iniquitatis defensio. 1 .1. Cod. Qmr. appellat non recip. I. ex consensu. 22- fin. f%b. t. VI. Res minimi, qua scilicet sunt exi- j 3 gui momenti, non merentur appellationem & protractionem litis: unde in Camera Imperiali non recipiuntur appellationes, nisi summa, de qua agitur, sit ad minus 100. imperialium,teste Gail. Lib. l. obferv. ii). Quod tamen aliter se habet de puncto juris Canonici , ubi etiam pro rebus minimis appellatio conceditur. c. de appellationibus. 11. h. t. VII. Si res dilationem non patiatur,34 etiam appellatio permissa non est, saltem quoad effectum fiispensivum, ut si agatur super futuris alimentis: si jubeatur testa- meiv De Appellationibus, Recusationibus & Relationibus. 46- menturft aperiri : fi hasres in possessionem mittatur; si frumentum in uium militum contrahatur, l.firesl.ff. de Appellat, re • cipiend. Fach. Lib. i. Controvers.c.,j 6 . &seq. 5 f VIII. Aliquando delegatur causa alicui cum clausula : appellatione remota , qui modus delegandi tantüm summis Principibus competit; nam illi soli contra leges permittentes appellationem rescribere possunt. Sed quaeritur, an hac clausula de omnibus, vel tantum de frivolis appellationibus intelligatur? Hac de re extat textus in c. pastoralts.b. t. quod per illam clausulam omnis appellatio prohibeatur, quas a jure non indulgetur ex- presse:quia appellationibus frivolis etiam line illa dauiula deferendum non est. Sed quid li appellans habeat justas causas gravaminis, quae tamen m jure expressas non sint, sicut valde paucas expressa: habentur, nunquid aequitate suadente, & non obstante zliä claulula audiendus erit? jdiy. Affirmativam esse probabiliorem, quia appellatio zli Ipecies defensionis, consequenter juris naturalis, quod Principes tollere nequeunt, vel saltem non intendunt. Neque propterea hasc claulula esset sine omni effectu: habet enim hunc effectum.quod appellatio etiam justa non admittatur, nisi causae gravaminis exprimantur, cum tamen alias, ubi appellatio absolute permissa est, non sit necelse causis gravaminis cxpr.mere. Praeterea remota appellatione non tollitur nullitas vel revisio, quia sunt separata, & clausula est odiosa, adeoque stricte interpretanda, Gail Lib. i. obf. i jp. )7 IX.ln Notoriis non admittitur appelU- tio f quia si res sit notoria, tunc appellatio tantum ad differendam litem interponitur. c. cum fit. p . i» fine.SCc.pervenit.il. c. consuluit. 14. h. t. Dicitur autem hoc calu notorium , quod est notorium per evidentiam rei, qua nulla potest tergiversatione celari, vel per confessionem propriam factam in judicio libere, line vi tormentorum, & quae non possit per allegationem justi erroris revocari. Text. 5 C Panorm. in c. cum speciali. Gl.h.t.&Lc. Romana. 9. fi autem, eod.in 6 . X. Similiter censebitur appellatio frivola, si interponatur ab eo, quod judex secundum clarum juris textum decrevit & definivit, d.l.fires. ?.§. l.ff. de Appellat. recipiendis. c. consuluit. 2.L. h, t. e. g. siEpifcopus jusserit clericum in suo beneficio residere, c. relatum , 4, de Cie - ricis non re fident. XI. A sententia, quE fertur in ^^^9-38 rio, non recte appellatur. Sed hoc accipiendum est de possessorio momentaneo , seu (ummariffimo , juxta tex. tn l.un. C. st de momentanea po (fest', fuerit. appellat. non vero de yofaffonoordinario , in quo appellatio locum habet. arg. <7. cum ad se - dem. if. de Restitutione spoliat. & Cie - ment. unica, de Causa postefs. & propriet. Ratio differentiae est, quöd in possessorio momentaneo supervacanea sit appellatio, cum ejus pr$judicium & gravamen per judicium ordinarium reparari possit, ut superius in Tit. de Causa postejfionis (fi proprietatis dictum. Harp. de Appellat. Conclus 49. XII. Demum fatalia seu tempora apptllationt praefixa , si elapsa fuerint, tollunt appellationis beneficium, de qui. bus sit, §. IV. Nnn ) * Lib. II. Tit XXVIII. 470 §. IV. De Fatalibus Appellationis. jst.Fatalia interpanenda appellationis hodie sunt te dies computandi ab herd lata sententia. 40 IIoc dezendium ab initio est utile (fi ignoran ti nen currit ; poflea est continuum, qi. Si gravamen djudice illatumjit continuum , Kjn :n-rit decendiutn es-, stlp’d agendum, fi non detilrcopiaJudicis infer ior is: aut Dominus absens per Procuratorem egerit. fj. Si Procurator intra decendi um nec appellaverit, net Dominum certioraverit, quoad appellationempraptdicat Domino. 44-' Sststd fi nt -dpostifi quotuplices ? f!* At alt a seu temnor a appellationis sunt quadruplicia, scii, interponenda ap- peI!ationis,^frf»df/ Apofides .profeqsten- i 9 da & finienda appellationis. Fatalia interponenda appellationis olimerant duo dies, l.siquidcm. i.§. biduum, f. &f. tn propria ff. Quando appellandum. Hodie vero ex constitutione Justiniani potest appellatio coram judice a quo intra 10. dies interponi, sive a definitiva , sive interit - tutoria appelletur. auth. hodie. Cod. h. t. e. quod ad consultationem. If. de Sent. & re jad. Computatur autem hoc de- cendium ab hora latae sententiae, vel si condemnatus ignoravit sententiam la- Otam, a tempore scientis. Est: enim de- cendium ab initio utile, & ignoranti non currit, ex postfacto autem continuum t c. concertationi #. «siGloss. in J r erbo : postquam sciverit.h.t. i» 6. curritque de momento in momentum, & sic dies termini sine dubio in terminocomputatur, neque prorogari potest compromislo partium , aut judicis permistione.Gail./^. i.obfer. IZA «. 6. Nequepurgatio mors conce« 4_f. Judex d quo appellationem rejiciens adtxt- cutionetn tamen non potest procedere. 26 Apostolorum petitio in Camera Imper (fia~ liis tribunalibmnonest in ustu : (fi quid illius loco fiat, 47, Tempus introducenda appellationis non est de Jure determinatum , sed determinatur d Judice, (fi quid in Camera Spirenste 4 § Fatale finienda appellationis est armus , M ex causa biennium d die, quo interpostta est, 4?. Appellatio censetur deserta elapsts.fatalibus, aut acht aliquo appellationi contrario t j- tes, ut constat ex tata tit. Cod. de Relat. pcUationem etiam statim revocabilia,non sed quia compertum fuit, lites nimium conveniunt interpretes. Communior est protrahi, fi post longam disceptationem sententia cumGlols-»« c. quoties. • C. ea«- insuper pro decisione ad Principem recursa r> cjnjtß. 6 . quod sint nulla ipso jure, ratur , & ad eum omnia acta in genere Mihi magis placet opinio , quam ex La- referantur: ideo Imperator in No vel, po refert Panorm. in fkpe diüocap. cum i2.6. statuit, ut judices, omissis relatio- fpsciali.mtm. 12. valorem ejusmodi ge- nibus , in causis controversis decernant, storum pendere ex futuro eventu admissae quod eis justum & legitimum videbitur; vel non admissae recusationis; quemad- partes vero quae per se scntentiasgravatas modum diximus de attentatis , quae fiunt existimant, ad beneficium appellationis post appellationem ab interlecutorta, vel convolent. Interim tamen non prohi- extrajudicali gravamine juxta text. inc. betur, quo miniis super aliquo dubio ju- «0» (olum h. t. in 6 . quia non videtur pos- ris Princeps interrogari possit, dummo- fe sufficiens disparitatis ratio assignari. do tota causa quoad ea, quae in facto con- /8 Nota ultimo, quod relatio sit consul- sistunt, ad cum non referatur, utrecte ratio adPrincipem facta a Judice dubitan- observat Val h. t. §. 20. n. 7. te, quid in causa statuere debeat ^cujus- T1TVLV S XXIX. De Clericis Peregrinantibus. I N hoc Tit. nihil aliud traditur, quam debent, ita etiam postarreptionem ta- quöd peregrinatio, seu arreptio itine- Iis itineris. Unde quidquid post hoc iter ris ad Sedem Apostolicam,si intra decen- susceptum peregrinandi per judicem abla- dium fiat,habeat vim appellationis ad Pa- tum, vel in ejus praejudicium mutatum pam,consequenter sicut post interpositam fuerit, tanquam contra justitiam attenta- appellationem omnia in suo statu manere tum restitui & revocari debebit c. un. b.t. T I T V L V S" XXX. De Confirmatione utili vel inutili. Summaria. /. Qua confirmatio dicatur utilis, 'bel inutilis ? 4. Innovatio extrinsecainflrumenti Itlprivilegii t. Ejfedus confirmationis utilis efi , quod lite ex * ullum notum jus tribuit , secus efi de in- pofi fallo desuper orta pertineat cognitio ad trinfica. confirmantem, quod tamen limitatur. j .Confirmatio ex certa scientia notum jus tribuit S- Item quod praß etur causa pr ascriptionis, tf", De effettibus hujus Clausula remifiite, S Olent aliquando partes superiorem num beneficiaiium, sententiarum, aut adire, ab eoqj contractuum, collatio- privilegiorum confirmationem impetrare. De Confirmatione utile vel iuutile. 475 re. Quod fi Igitur impetrans omnia & singula rite& recte narraverit, atque superior confirmationem covicesterit, dicetur confirmatio urjhs : si vero per talia narrata, vel celatam veritatem, e. g, confirmabo rei litigiosae aut alterius, quae ordinarie concedi non solet, expraclicata fit, dicetur confirmatio mutilis, c.i. & [tcj.b.f. Porro effectus confirmationis is est praecipuus, quod si jus alicujus pacifice possessam utiliter sit confirmatum, & ex post facto desuper lis oriatur, cognitio hujus causae ad nullum alium praeter ipsum confirmantem vel delegatum abeo pertinear, c. l.&Lz.h.t. nisi confirmatio fuerit Jubreptitia , vei novum superiori in contrarium mandatum proponatur, vel Iis super novo emergente, quod ab actu confirmato separatum sit, moveatur, V- g. si posse lior beneficii confirmati novum crimen committat, super quo coram ordinario accusetur, &c. Et licet aliqui sentiant, d. r. x. & 2. tantum procedere in confirmatione cx certa scientia, & non in forma communi, de utrdque tamen intclligit Barb. i» Colhii. add.c. j. ». t. cumcit. ibidem. Adde,quod ex ca»~ ^/•«j?/#«f,pr*iletur etiam causa proscriptionis arg.c. dsdtem. j i. ais», d Dectm. Innoc. in r. I > eod. ti\ Molina de Pri mo^ew.lir. r.r. 7.». ir. Interim tamen onfi-matio etiam utilis nullum novum jus tribuit, sedtanstim ant quum, quod fuit, confirmat. Imo sola innovatio alicujus instrumenti antiqui continentis privilegium, ne quidem tonf m.tt ituum inducit , sed tantum conservat privilegium, fi quod competebat c.tumdHeila 4 .b.t. quod intellige, si petatur innovatio solius chartae sive instrumenti vetustate consumpti, adeöque mere extrinseca ipsius continentis. Sin vero concedatur e* certa scientia innovatio intrinseca contenti,sive ipsiusgrati* aut materi*, tunc etiam novum jus tribuitur. Barb. in c. citm dilebla 4,. h, r. n. zf- & seq. Unde consirmationeshabere annexas clausulas vel expressas, vel subinteilectas, quod concedantur fine prsjudicio tertii , item quatenus privilegiati sint in pacifica pofi sessione , tradit Gail. hib.i.obferv.x.n. 14.8c scq.Aliquando tamen etiam confit- j macio novum jus tribuit, si nimirum a- ctus , qui erat nullus ex defectu solemni- tatis juris positivi, per superiorem ex certa scientia , maxime cum clausula: supplentes omnem dtfellum 0*r. confirmetur , Gail. i. a n. 16. iduando autem dicatur confirmatio** certa scientia , & an sufficiatsolahacclausula, Vel insuper requiratur , ut totus tenor instrumenti confirmationi inseratur , diversis DD. opiniones refert. Barb. ind.c. 4. n. 17. Gare. de Benef.p.^.c. z.m- 2 J. ubi conciliant - an agatur ad tollendam nullita- tem actus, & sufficit sola clausula, fi nuditatem scivit verisimiliter Princeps: vel agatur ad excludendum vitium subreptionis,aut defectum intentionis, & requiritur inse tio tenoris. Item de effectibus g hujusdausol*,8c quod importet plenitudinem potestatis, atque eorum effectuum pluribus limitationibus vid. e und. Barb. - in c. venerabilis.Q.h.t. anum .7 Plura, qux ad hanc materiam pertinent, exiit, dt R'icripn ■■ & Privilegiis petenda sunt. Nos hisce libro huic secundo finem im- p nimus. FINIS 11. LIBRI. m (4 76) m i LIBER III. DECRETALIUM. T 1 T V L V S I. De Vita & Honestate Clericorum. Ostquam praecedenti Libro de Actionibus & Judiciis Canonicis traftatut» est, nunc procedendo ad res Clericorum & Jicdesiarum, merito praemittitur Titulus de Ftta fir Honestate Clericorum , in quo disquirendum erit, quid nomen Ciericak importet, & quam vivendi rationem exigat; de quo etiam in tribus sequentibus titulis nonnulla particularius tradentur. SUMMA.HI A. /. Clerici H»dc diUil 9. Et quid, fi non Habeant beneficium ? i, Clericorum appellatione 4H freni Ant omnes Ec- 10. Clerici debent abfiincre A crapula Ei taitrflit cie fast ici ? publicis, ej. Clericatus qualiter probetur ? 11, Non debent intereffe obfcanis comadiis, sale 4, Differentia inter Clericatum primitiis Ecclt- Satores, histriones ant personati efft. ' fi.e & hodiernum. 12, No» debent effe Aleatores. /. Monitum Concilii Trid. circa litam Id bone- /j Arma qua prohibeantur Clericis? flatem Clericorum. 14, Clericus non delet effe amarus d. De Tonsura cd Corona Clericali. /j. Pauperes ex divitiis Ecclesia alendi. 7. De habitu (S 'vestimentis Clericorum, id. Akhimicum aurum fieri f expendiprobibe- g. Clerici in minoribus an Id quando teneantur tur. habitum (d tonsuram deferre, fi beneficium ij. Clerici debent continenter £J casti $i 9 ere. autpenfionem habeant ? I TTtEatusIsidorus relatus ine.i.difl. zi. rit Panormitanus laPrafat.ad Rubr.hu . JD Clericos inquit, hinc appellatos ere. jus tit. Sylvest. F, Clericus, n. 2 . utrum di mus, quia Matthias forte eleffus est , in quavis materia vel constitutione Cleri, quem primum per j4pofiolos legimus ordi- eorum appellatione omnes omnino Ec. natum , Citros enim Gretce Sors, satine clefiastici comprehendantur , adeoque vero hareditasdicitur.Prepterea ergo di. etiam Praelati, Canonici & Regulares? Si funtClerici,quia de forte Domini sunt, Respondet: si ex subjecta materia , aliisve ve l quia Domini partem habens, genera - circumstantiis de mente Legislatoris con- liter autem Clerici nuncupantur , qui in stare non possit, tunc in dubio elfe distin-’ Eccle/ia Dei deserviunt. Haec Isidorus. quendum inter materias favorabiles & a Porro ex his ultimislsidori verbis quae- odioias; ia materia favorabili ( v. g. ii Prin- De Vita & Hanestate Clericorum« Princeps txemptionem a Vectigalibus aut aliis tributis & oneribus Clericis concedat) censet Clericorum appellatione omnes Eeclcfiasticos comprehendi; in materia vero odiosa, tantum inferiores Clericos secula res, vulg. c. odia i s. de S. I. in 6. Ita in c. quia periculosam 4, dcSsnt. exeam . in6. dcclaratur,qubd nulla censura etiam contra Ecclesiasticos lata liget Episcopos, nisi specialis eorum mentio fiat. Et interdicto in Clerum lato non censeri comprehensos Religiosos, ■isv-aut verba , aut causa interdicti aliud innuerent, recte docet Sylvest. fi. inter - diätem n. 17. & Armilla eodem verbo ». IO. Icterim tamen ea , qu* in hoc & si- miiibus titulis de Vita & honeftate Cleri . eorum dicuntur, ex naturali ratione non tantum de inferioribus Clericis, sed etiam quibuslibet aliis , maxime in dignitate constitutis , servata proportione intelli- genda sunt, utpotequi monente Apostolo r. ad Tim. 3. & ad Titum, j. debent este irreprehenfibiles , & in omnibus fd ipsos prabere exemplum bonorum operum , ne, ut loquitur Concil Trid. sejf. 2f.de Eeforw.cap. 1. totius familia Domini Status & Ordo nutare incipiat , fi, quod requiritur in corpore , non inveniatur iu capite. Caeterum de diversis gradibus, dignitatibus, officiis ,& praerogativis Clericorum in tit. deMajoritate&Obed. dictum & sequentibus inferius hoc eodem lib. prolixius tractabimus. Item qualiter probetur Clericatus, si quis ignotus se Clericum, aut sacerdotem asserat: traditur in Tit. de Clericis pe - regrinisfk videri etiam poterit Joan. Honorius h.t.n.2. Si captus a judice Laico se clericum esse praetendat, isque semper antea clericaliter incedere foJituj fuerit, incunctanter judici Ecclesiastico resti tuendus erit. Si vero mox ante capturam induerit vestes clericales, vel ne tunc quidem, manebit in captura Judicis lai- cis, sed cognitio super statu Clericali ad. Ecclesiasticum judicem pertinebit, c.fi judex Laicus. 12- de S ent. exeam , in 6 - Plura de Privilegio Canonis & fori Clericis competente explicantur in Lib. II. Decretalium 7 k.de Forocempet.lnLib.llU Tit. de Immunitate Ecdefiastici, StLib. V. tit. de Sent. excom. In hoc igitur titulo solum regula: ad vitam clericalem recte instituendam praeseribuntur. Advertere autemoportet rationem vivendi & institutum clericorum non idem este nostris temporibus, quod fuit in primitiva Ecclesia: etenim tunc jbxta sacrae Scriptura: & 88. Patrum testimoniiuii omnes Apostoli , eorumque discipuli vivebantincommuni unanimes moratione ; & nullus eorum proprium possidebat, sicut in erilibus Apefiolorum 4. cap. legitur. HincS.Hieron. in c. duo sunt. “2. cauf. 12. q. r. deClericis fui temporis dicit, quod viäu & vefiitu contenti »ullam inter fe proprietatem tenentes habuerint omnia communia. Et confirmatur inc. quia tua 8. c. scimus. $.'causa 12, q. r. Eadem habet divus Augustin. in sermone de communi vita Cltric. cujus fragmenta referuntur in c. nolo 10. & c. non dicatis n.d. causa 12. q. I. Et S. Chrysost. in lib. $. contra Jldonafi. vit <6 vituper : dicit EcclesiamDei fuisse in initio velut Monachalem Religionem. Imo non pauci docent apud Tambur, de&ure O o o 3 Abba* •t 47$ Lib. III. Tit. I. Abbatum tam , i. 2. q. J. & 4. Apostolos, fi non omnia, ialtem aliqua Religionis , Coniiliordmve Evangelicorum vota emisisse. Verum dilatata Ecclesia alius succedit status Clericorum, quibusconcessum est, & separarim vivere,& proprium possidere, dummodo ea oblervent, quee ad clericalis vitae honestatem ä sacris Canonibus proscripta, & per Concilium Trid, Jejs. iz.de Refirm. c. r. innovata sunt. j Inprimis ergo & generaliter hortatur ConciliumTrid. d.lcco nihil esse, quod, alios magis ad pietatem & Dei cultum assidue instruet , quam eorum vita & exemplum , qui(e divine ministerio dedicarunt, cum enim arebusfaculi in ultiorem sublati beut» confpkiantur , in eos tamquam speculum reliqui oculos conjiciunt , exiisqt*t sumunt, quodimitevtur,Quapropter , pergit Concilium ,sic decet omnino Clericos in sortem Demini vocatos , vitam moresquesuosomnes componere,ut hackst gefiu, inreßu , sermone , aliisque omnibus rtbus nibilnisgrave , moderatum , ac religione plenum prafc ferant, ut eorum aSlknes eundis adferant venerationem, Sed ut ea, quae in specie Clericis vitanda fint, melius cognoscantur. £ Nota I. Clericos debere tonsuram clericalem in capillis deferre, & quidem haec tonlura olim erat per totum caput sola coronam medio relicta, ut ex c.kuo sunt 7. caus. 42. q ..'. &c. prohibete. 21. dist.2 5- colligit Bmh.jfarisEccles. univ. lih „ 1 . cap. 1 v. 7. de qua coronaS.Hie- Jon. in ßpe d'id. c. duo sum.hanc Coro- oram, ait, habent Clerice ab institutione Roman* Eccleßt in signum rtg>i, quod i» Christo cxpe'äatur, rasio vero capitis est temporalium depsßuo, Hodieantem usu passim introductum elt, utCierici f$- culares modicum tantüm circulum abrasum in superiore parte capitis deferant. Sed licet per consuetudinem totalis capillorum abrasio sublata sit, non tamen pro- pcerea permistum est Clericis comam modo lalcivo & muliebri laxare, juxta illud Apostoli, i. ad Corimh. 1 7. f. 14. vir fi comam nutrit , ignominia eß ei ,6c in c. 4 . & 7. hoc tit. omnis talis comx & barbae relaxatio severe prohibetur. Not. II. quod Clerici praeter tonsuram 7 debeant etiam habitum clericalem , id est, vestimentorum decentem modum , & luo statui congruentem observare,non colore viridi, aut rubeo uti, non corrigiis auri vel argenti ornatum, aut aliam fu* perfluitatem habentibus, neque annulis in digitis, nist quibus ob dignitatem, vel Gradum Dodloratus competit, cap.pen- uh. h. tit. Clement.eodem. De reliquo autem certa forma togae clericalis in jure statuta non reperitur, nisi quöd in d.cap. penulr.h.tit, nimia brevitas vel longitudo , automatus superfluitas reprobetur, & in c.pentilt. difl. 23. vestis tabris , id est, quae ad talos protendatur, Clericis convenire dicatur. Quare ilke vestes decent Clericos, quae ä communi usu proborum virorum, & consuetudine rationabili provinciae, in qua commorantur, reperiuntur admissae, ut externus incessus magis modestiam & spiritualem vitam , quäm pompam saeculi cum fidelium scandalo lapiat. Covar .Prati, quasi, cap. 12,/uhn. 7 . Qja-res, an et amClerici iu minori- 8 bus Ordinibus constituti teneantur habitum & tonsuram deferre ? Ht. distmguen.* ■ dum De Vita 5c HoneftateClericorutiri ty?9 dum esse, an tales Clerici beneficium Ec- etiam tantum jus ad beneficium haben* clesiasticum habeant, vel non ? De iis, qui (qui utique nullos adhuc fructus percipit, beneficium habent statuitConciliumTri- ut etiam notavit Brandenus in quastion. dent. sejs. 1 4. de Reform, cap.6. quod si , super concordatis Germania q. f. n. j 2. > !> postquam abEpifcopo suo moniti fuerint, tenetur ad habitum deferendum. Interim .honestum habitum clericalem non detu- si ita alicubi constans & multi temporis Ierint, per suspensionem ab Ordinibus, usus sit, ut in minoribus constituti, si ac officio & beneficio, nec non, si semel Canonicatus v. g.obtinuerint, inquibus correcti denuo in hoc deliquerint, etiam vel investiti adhuc non sunt, vel residen- perprivationemoffkiorum & beneficio- tiamnon fecerunt, nec fructus percipi» runi possint coerceri. unt, habitum Clericalem non gestent * Imb Sixtus V. inBulia: CitmSacrofan- poterunt excusari ob non receptam Bul- Ba. voluit, omnes Clericos benesiciatos lam; honestius tamen procul dubioface- & pensionarios, etiamsi necdum jus in rent, clericaliter incedendo. beneficio, sed tantum ad beneficium habe- Porro Clerici in minoribus constituti, 9 reut, non deferentes habitum clericalem si beneficium Ecclesiasticum non habe- clle ipso jure suis beneficiis privatos, sicut ant, ad deserendum habitum & tonsuram refert Quar. in sum. Büß. F. habitus Cie - quidem non tenentur , sed privilegio forica!/s. Vcriim hanc Bullam non esse usu ri, quod scilicet coram Judice saeculari receptam, saltem quoad hoc, ut non de- conveniri nequeant, non gaudebunt, ferens habitum sine ulteriore monitione Ttid.fe/s. z].de Rffrm. cap. 6. Et licet Episcopi mox sit ipso jure beneficio pri- Concilium cantum-de privilegio fori lo- vatus, creduGnc. de Bettes. p.j.cap, r. quatur; idem tamen de privilegio Ca> *1.2 5.8c ipse Sixtus V.paulo post aliam »o»/'/sensisse, multi DD. affirmant apud Bullam edidit, quas incipit: Pastoralis Paul/Laym.j« moral. de Excem. &c. in qua obligationem deferendi habi- cap. y.fithn. 3. ut percudens talem Clerum remisit penfionariis , quorum pen- deum in excommunicationem non incisiones non excedunt annuatim summam dat, nisi Clericus habeat conditiones, 60. ducatorum auri de Camera , vel fi quas in Concilio ad privilegium fori re- excedant, necdum cum effectu exigi po- quiruntur,eh quod facilius amittatur patuerint. Ubi advertendum, quodPonti- vilegium Canonis, quam fori, cum hoc fex in hac posterionBulla loquatur foKim juris divini sit, illud tantum positivi, de illis,quibus pensiones vel fructus, aut Pmcrea a delatione habitus & tonsurae prsdia Ecclesiastica in usum reservata excusare posset imminens grave pericu- sunt, qui non sunt proprie beneficiati, Ium, ob quod necesse foret habitum neque enim pensio , aut temporalis fru- transformari, vel nimia paupertas, aut ctuuin rescrvatio proprie beneficium vo- adversa valetudo , quae capitis rasuram cari potest ut infra ad tit. de Prabendis, non toleraret. Quar ,d, locoinadditione. dicemus : ideoque non videtur omnino Zyppaeus in Analyst juris Pontificiih. tit. sustulisse vigorem prioris Bullae, ex qua num. 7. Nos. ,®@ Not. m. Quod cum habitus & ton- sura non faciant Monachum , aut Geri * eum, sed bona & Religiosa conversatio , ideoque ad honestatem vir« Clericalis plurimum spectet, ut omnes Clerici & Ecclesiastici d crapula & ebrietate abstineant I nam ebrietas mentis indutit exitium » & libidinis provocat incentivum uti dicitur in c. a crapula 14. h. tit. Unde non debent tabernas publicas , nisi ex causa itineris frequentare, e. non oportet. 2. c. Cltrici 4. difl. 44. convivia quoque ca tantum Clericis Sacri Canones permittunt, qua- magis charitatis & amicitias honesta;, quam commessationis & ia* gurgitationis gratia fiunt, cap. convivia, i. difl. 44. & S. Hieron. in Epifl. ad Nepotianstm de vita Clericorum, cap. 13. hortatur Clericos, ut, ni velint contemni, potius sint consolatores Christianorum in moeroribus, quam convivis in prosperis. js 1 Nota IV. Quod Clerici non debeant intendere mimis > histrionibus, choreis, comoediis obscoenis, & similibus, cap.pe- uult. h. tit. cap. Presbyteriis. difl.^^.Si. £. eap. raulti minus debent ipsi v Clerici histriones agere,larvati incedere, * aut personatum habitam induere, e. cum decorem 17 .h. tit. Hinc in eap. un. eodem tit . in 6. Clerici per annum artem histrionicam exercentes, ipso jure privantur omni privilegio Clericali. 'pi Not. V. Quod Clericis inhibeatur, ne ad aleas A taxillos ludant, c. inter di. leC.cs 1 1. de Excessibus Prelator, t. 1. dist.% f. alearum autem nomine omnis " .lusus prohibetur , qui fortuna potius, • <|uam arte regitur, unde secundum Pa- »vrm. in eap. Clerici ► ip. h. tit.v.\i. no» censetur prohibitus lusus conorum, sehs- chorum ; & similium. Et generaliter etiam ludum alearum & chartarum tunc esse graviter prohibitum, si non tam causa recreationis, quam lucri, Si frequenter ac immodice, eum periculo scandali, vel ammifstone temporis utilius in studia vel pietatem» vel Divinum officium impendendi , aut pro pctuniaprofpectu Ee- elesi* acquisita, & in pauperes distribuenda ludatur, censet Sylvester./^ Ludus n. 1 i.LsA.de sfufl. Sicure lib. 2. f. 25, ». f. Not. VI. Quöd Clerici non debe-l ant arma gestare, c. 2. h. t. Sed hoc de armis proditoriis , & offensi vis, atque si Clerici vellent paffim sicut laici & milites armati incedere, sentiunt Interpretes cum Glosse in d. c. 2. Indeque concedunt Clericis itinerantibus per leca periculosa ad terrorem hostium vel latronum Sl defensionem proprii corporis arma portare , quamvis interim haud dubie sanctius & laudabilius sit» in Deo confidere, & observare diclumS.Ambr.i» e. causa aj. 4. S. dolor inquit, fletus,orati», nes, lac hryma fuerunt mihi arma adversus milites , talia enim munimenta sunt sacerdotis : /ervum Chrißt non tnßodia corporalis,sed Demini providentiasepire consuevit. Not. VI. QuodmcnetHenr,Zoes. hocyp tit.n. 7.statum Clericalem plurimum infamari ab avaritia , dum vel sibi aut suis hamedibus (plerumque ingratis Si prodigis , apud quos bona Clericorum parum fructificant ) vel etiam Ecclesiae eum nimia sollicitudine» exigua vei b in Deum confidentia & largitate in egenos omnia conquirunt , neque enim probandi sunt mini- rf\ De Vita & Honestate Clericorum. 4$1 ministri ait Zocs. d. loc. qui ut magis fideles videantur, in ararn Ecclesiae quid inferant, cuncta extorquent, & corradunt , sacrificium per hoc se Deo facere putantes,miniis ei gratum,quia odio habet rapinam in holocausto. Videantur etiam lex. /« Can. quod autem 3. causa 23. ^.7. Can. res Ecclesia. 26. cum duobus ieqq. eausa.ii.quaft. i.&prae caeteris insignia 3fmonitaD.Ambr. Hieron. inc.aurum. 70. & cap,gloria. 71. causa. 1 2. q. 2. ubi per plura elegantia verba concludunt, minime Deo acceptum esse, vel ipsas etiam Ecclesias splendidius ornare (qute ornamenta multoties sacrilega hoilium manus invadit) si interim pauperes, egentes , & captivi apud hostes in durissima servitute constituti negligantur, qui pecunia Ecclesia: juvari potuissent: tantum abest, ut privatis & propriis divitiis studere concesserint, quod Sacerdoti ignominiosum D. Hieron. in d. e.gloria, proli unciat. Et qualiter Clerici teneantur superfluos reditus prospectu Ecclefi® acquisitos in pios usus convertere ,& uni- versim de potestate disponendi circa Clericorum bona & reditus, traditur infra tn Tit. de peculio Clericorum & feqq. & explicavi in Man. Paroch.parte 4. c. 4. Ersteren ad avaritia: prohibitionem 16 etiam referri potest, qubdjoan. XXII. iuExtravag.spor.de at, de crimines als inter Com. generaliter quidem omnibus , in specie vero Clericis sub poena privationis beneficiorum , & inhabilitationis ad ea imposterum obtinenda interdixerit, ne aurum vel argentum alohymicum, quod plerumque falsum est, & veri auri vel argenti infe substantiam non habet, faciant, aut fieri procurent, vel facto m exsolutione debitorum utantur : nam prster fraudem in damnum proximi cedentem per calem Chymicorum laborem fit jactura temporis Sc pecuniarum nec prodiguntur tantum opes , sed & exinaniuntur, & in fumum abeunt cum gravi Reipubiicae, & piarum causarum, ac pauperum praejudicio. Quamvis de caetero ars Chymica, qua: naturae principia & qualitates pulchre demonstrat, & plurima salubria medicamenta parat, merito commendanda sit. ADMMM mm MsOAZZMMZ« TITULUS II. DeCohabitatione Clericorum & Mulierum. Summarium. 1 . Clerici delent continenter ficasi titere. /. Adeasineurrendasinforo conscientia rtqni- g. Qua mulieres permittantur cum Clericis ha- tursententia declaratoria , nitare? (. Actualis lapsus carnis qualiter puniendus ? F- Oh periculumperjuriinonfunt cogendi Cleri- 7 . Concubinatus non eflsuspensus suspensione preci , ut concubinas abiurent, prie ditia 4 i ana Concilii habent locum etiam in fuspt- L, Antiquando inDiimis htandrs ? 8is fne qualitate concubinatus . Engeje. in Decket* Lib. IIL kpp Ni- 4S2 Lib. III. I imis longum esset referre omnes sa- IX eros Canones , qui incontinentiam Clericorum detestati sunt. Videri poterunt indsfl. 8 l. 8iin Decretalibus, hoctit. Prae caeteris vero notanda Sc observanda liint verba Concilii Trid. sejf. ‘2f.dtReform.cap. l^.quam turpe, inquit Concilium, ac Clericorum nomine, qui se divino cultui addixerunt , fit indignum in impudicitia sordibus , immundoque concubinatu versari , fatis res ipsa communi omnium fidelium offensionesum- moque Clericalis militia dedecore te- ßatur.Ut igitur ad eam, quam decet,continentiam, ac vita integritatem mintfiri Ecclefijt revocentur , populus que hinc eos magis discat revereri , quo vita honestiores cognoverit , prohibet S. Synodus quibuscunque Clericis, ne concubinas » aut alias mulieres, de quibus poffit haberi suspicio,in domo vel extra detinere,aut cum i is ullam consuetudinem habere audeant ; alio quin poenis d sacris Canonibus, vel fla- tutis Ecclefiarum impofitis puniantur.&c. 2 Fceminae quidem ob aetatem , vel primi aut secundi gradus consanguinitatem tolerantur. c.cum omnibus . 27. di fi. 8i.Sc c.pen.h.tit. Si tamen etiam istae vel propter se,vel pedissequ2S earum suspecta forent, protinus removendas essent, quia e- tiam in his scelus contigisse compertum est.e. 1. eod. c. legitur. zf.d.8i. Addit quoque Concilium ipsum paenas & certum modum procedendi contra hujusmodi concubinarios, ac inter alia statuit, ut fi a Superioribus moniti a fceminis fulpe - ctis fe non abstinuerint, tertia parte fructuum beneficiorum suorum quorumque sint ipso sablo privati : sin autem in delicto eodem perseverantes fecundx moni- Tit. II. tioni adhuc non paruerint, fructus omnes ac proventus suorum beneficiorum eo ipso amittant &c. Non vero cogendi j sunt Clerici, ut consortium feeminarum abjurent, ne instigante diabolo in idem peccatum redeuntes perjurii reatum incurrant. c. 3. hoc tit. Csterum licet aliqui apud Barb. in 4 Collect. ad d. c. t4. Trid. n. l6. teneant , has poenas Conciliares tantum haberdo« cum in suspectis de Concubinatu, scilicet cum foemina domi retenta; nihilominus ex textu Concilii magis apparet,' quod etiam aliis delictis carnis fine qualitate concubinatus(ut li extra domum frequententur fuipecfa consortia ) procedant. Navar. Confit, i. hoc tit. Sed hic quseri posset, an hae poenae f Concilii, quas ipso facto incurruntur, sta- tim in conscientia locum habeant , ita ut Parochus fructus ita amissos sine alia condemnatione ultro restituere teneatur ? ly. Benigniorem esse sententiam, quod poenae, quae etiam ipso jure irrogantur, non aliter obligent in conscientia, quam si Jene entia declaratoria iequatur,per quam judex declaret tales poenas solvendas esse, per ea quae docet Covar. de Afatrim. p. 2 . C. 6. §. 8. n. IO. arg. c. cum fecundum. 19 .de Haret. in 6. ubi videtur sopponi, regulariter ad poenas ipso jure irrogatas debere accedere sententiam declaratori- am , nisi specialiter ob gravitatem crimi« nis aliud statuatur. Maxime vero in nostro propoütohaacsententiam declarato * riam requiri, non obscure ex ipso Concil. Trid. d.s. if. c. 14. colligitur: dum ibi fructus ä Clerico concubinario ipso jure amissi non per ipsum Clericum, sed arbitrio Episcopi fabricae Ecclesia; , aut De Cohabitatione Clericorum & Mulierum. 483 aut alteri pio loco jubentur applicari. L Dices, si poenae Concilii tantum post pracmissam monitionem locum habent, ergo ante monitionem Clericus impune peccabit? p. Quodpccnae Concilii eum .. potissimum casum respiciant , si Clerici de incontinentia suspecti nolint consortium feminarum devitare. Si vero Clericus de actuali lapsu carnis sive ante sive post monitionem convictus fuerit, variat contra ipsum poenae in jure dictantur , scilicet suspensionis ab officio & beneficio , incarcerationis, nonnunquam etiam depositionis. cap. Maximianus. 6. & ibi G\,d. 81.qualespoenae arbitrioju- dicis Ecclesiastici pro circumstantia facti temperari vel aggravari possunt. Pan. /« cap. at fielet hi 4. de J-adic. k. 3 s. Parin. de Deliti, c&m. cj . 137. #. 17. Illum vero abusum reprehendit,Garc.äessr««/. p. 11. cap. IO.«. 188. quod quidam JudicesEc- clesiastici ex delictis quodammodo qua*- stum faciunt, & mulctas pecuniarias sibi applicant, quam poenam divites parum pertimescunt, c.y.de /'«»»'/.regulariter enim mulctae pecuniaris piis causis ap- plicandae sunt, ne videaturpunitio ex radice avaritiae procedere. Trid.r. z. vers. in caufis.ftfs. de Ref. •j Alia est disputatio, utrüm sacerdos con- cubinarius incurrat ipfb jure suspensione proprie dictam juxt. c. prater 6. diß.^2. ita,ut si celebret ante absolutionem, fiat irregularis, cum quo tantum per S. Pontificem dispensari possit, c. i.deSent. & rejnd. in fi. De concubinario occulto satis conveniuntDD. quod non sit suspensus proprie, sed tantum eo modo suspensus, quo quilibet in peccato moi tali exi- stons, usquedum poenitear, c.fiit.h.tiu At vero de concubinario notorio ( qui scii, talis est per confessionem factam in judicio, sententiam, autevidentiamrei, quae nullä potest tergiversatione celari d.c. fi ».) magna est dissepsio apud Gare. de Ber.if.p. 7. C. 14.». li.&seqq. Sane consuetudine, quae est optima legum interpres /. ß de interpretatione, yp.ff. de LL. videtur recepta sententiaCovar. in relcif. Clem.fi furiofus.p. I1.». f . de Hcmicid. Inoe. Spec. & aliorum.,quödCanones,qui de suspensione concubinarii notorii loquuntur, sint intelligendi desuspensione impropria,seu defimpltciprohibitione celebrandi divina, non autem de ea, quae sit censura , & cujus transgressio irregularitatem inducat: quia nec antiquiCanones, nec Concilium Trid. unquam de tali irregularitate mentionem faciunt, quamvis, dum talibus Clericis celebrationem interdicunt, supponant eos siepius celebrare: multo miniis in praxi videmus, quod Clerici concubinarii post poenitentiam dispensationem super irregularitate ä S. Pontifice petant. Imö in e. fi qui sunt. f. dist. 8 l. 8cc.fi». h. tit. satis insinuatur , quod post poenitentiam & concubina: expulsionem hoc ipso alicu jus celebrandi restituatur, neque, ibi dispensatio super irregularitate requiratur. Porro non est insolitum in nostro jure ; ut suspensio non semper sit censura , sed aliquando tantum de fimplici prohibitione celebrandi accipiatur, ita enim in t. dileila. 12.de Major.Stobed. dicitur, quod Abbatis, sa possit sitos Clericos ab offi-. io beneficio- que suspendere , quod prosecto de censura intclligi non potest, cum ea pertineat ad claves Ecclesia:, quae feminis traditae non sunt,sicut neoB.Virgini,licet esset digni- * 4-4 Ob. IIT. Tic. Ili. or omnibus Apostolis, e. nova. 10. dePce- exißttnt. cap. veßra. 7. b, tit. sed ut pes nit.Sc remtss.Gl.in d, c.dilefta. populi contemptum ad poenitentiam tra» Praeterea statuitur in SS. Canonibus, hatur, & aliis peccandi licentia auferatur, quod Clericus notorie concubinarius in Attamen etiam hic cum pluribus censet divinis officiis evitandus sit, neque licite Barb. Jter. Ecclef. Un. lib. 1. cap. 40. n. ab eoSacra audiantur, e. nullus f . Si ftqq. 44. Extrav. Martin.V.^ evitanda.pto- d. 32. non quidem, quöd ab eo Sacramen- desse fidelibus, ut non teneantur evitare ta non recte conficiantur, tum quantum- concubinarium notorium ante denuntia* eunqui pollutus divina polluere kok possit , tionem, vel actualem suspensionem Epi- qua purgatoria cunelarum contagionum scopi. TITULUS 111. De Clericis Conjugatis. Summaria. /. Clerici in minoribus possunt Matrimonium y Et an aque in Cililibus , quam Criminali- contrahere. bus f а. Clerici contrahentis Matrimonium beneficia S- llxor sequitur forum Mariti. an tacent ipsojure l p. Clericis in major ibus sub gralibus poenis in- j. Qujdjuris, ji uxor ante consummationcmMa- ter dicitur Matrimonium. trlmonii fuerit mortua , Ici Religionem in- io. Rationes cur Clericis prohibeantur Matri- greffd - aut matrimonium nullum / monia. Sponsalia de futuro non inducunt asnijjioncra //. Continentia Clericorum an ßt ex jure diii- beneficii lino ? /. Clerici conjugati quando admittendi ad dili- u, Quidsi ordinatus ignoralit hanc obligationum Minist ersum- nem , Ici habuit intentionem contrariam , б, Quando gaudeant Canonis & fori pr ili legio! aut fuit inlalide ordinatus ! N On tantum inhonesta cum soeminls cohabitatio Clericis interdicta est, sed etiam matrimonialis, quia simul voluptatibus, & carnalibus desideriis, as divinis Ecclesiasticis obsequiis vacare non valent ,ait Pontifex in c-}.h. t. & si Apostolus 1 .ad Corintb.cap. 7. voluitLaicos conjugatos abstinere ad tempus, ut vacent arationi : ergo Sacerdotes,quibus oran- di& sacrificandi juge officium est,setnper debebunt a cogjugali consortio abstinere. Vertun Disterentia notanda est inter Clericos in minoribus & majoribus Ordinibus constitutos : Clerici in minoribus Ordinibus matrimonium quidem contrahere possunt, sed si contrahant, hoc ipso statui Clericali renuntiasse censentur Sl omnibus beneficiis Ecclesiasticis privantur. c.l.b. /.Sanch. deMatrim. lib. 7. difp. 24. Disputant autem interpretes, an beneficia talis Clerici contrahentis matrimonium ipfe jur* vacent, vel per sententiam judicis.’ Plurimum enim ineste- ctu De Clericis Conjugatis. ^85 Au interest: nam si beneficia vacent ipso Pariter non obstat, quod/» e. 5. & •/* jure, Clericus ab ilio tempore, quoma- h. t. videatur Pontifex jubere, ut Cierki trimonium contraxit, fructus beneficia- conjugati per Episcopum adeoque per lesamplius non lucratur , &talcbenesi- sententiam priventursuis beneficiis: quia cium tanquam vacans potest ab alio im- id recte inteiliguGloss. inditt. c. r.depri- pecrari; si vero beneficia vacent per fen- vatione facti leupossessionis, qua sit per tentiam judicis, Clericus lucrabitur tru- actualem expulsionem beneficiati, non ctus,usque dum judex sententiam priva- vero de privatione juris seu tituli, quem tionis protulerit, neque prius cenlebi- Clericus habebat in beneficio, utpote lurvacans, aut impetrabile. Resp. com- quojam ante per Canones privatus fup- murtiüs receptum esse, quod beneficia ponitur. D' ad c. i.h. t. w. 2. citL renuntiationis. Nonobstat, quod poenae in coclcien- Ad hanc autem privationem benesi- tia non obligent ance sententiam judicis; ciorum non sufficiunt sola sponsalia de etenim quod Clerici conjugati beneficia futuro contracta: quia per ea necdum a- vacent,nonexpoena,sedex incompatibi- ctu status Ordini Clericali contrarius solitate status provenit, ut dictum : haud fceptus est. Sanch. de Aiatrtm. lib. 7- enimestpeena dignus Clericus in minori- difp. 46. ». 2 $. bus, qui matrimonium contrahendo ju- Verum aliquando etiam Clerici conjuro suo utitur, & actum facit alacris Ca- gatiad divini officii ministerium & reditionibus non prohibitura. P p p 3 ws tus benefidales percipiendos admittuntur, si nimirum cum unica & virgine contraxerint, atque ab Episcopo ad servitium alicujus Ecclesias deputati fuerint. Decernit enim Concilium Trid. sejf. 2;. de Reform, c. 17. ut in omnibus Ecclesiis, in quibus commode fieri potest, exercitia minorum Ordinum restituantur, ne ilii Ordines tanqyam otiosi ab Hsreticistraducantur : & si Clerici caslibes pro ilio ministerio haberi non possint, mandat Concilium assumi Clericos conjugatos probatae vita, dummodo non bigamos, qui tonsuram & habitum clericalem saltem in Ecclesia gestare teneantur. Porro circa Clericos coniugatosextat constitutioBonifacii VIII. inc. unh.tit. in 6. quod tunc habeant privilegium Canonis & fori , si contraxerint cum unica & Virgine , actonsuram & habitum Clericalem continuo deferant. Cui constitutioni addit Concilium Trid. diB.jeff, aj.c. 6. quod insuper debeant ab Episeo- po esse deputati ad alicujus Ecclesiae ministerium. Dubitant tamen DD. an tales Clerici tam in civilibus, quam criminalibus causis gaudeant fori privilegio?Potior ferme pars in eam inclinat sententiam, ut tantum in Criminalibus velint Clericos conjugatos a judicio siecul ari exemptos, propter text. i» diB. c.stn. qui tantum criminalium causarum mentionem facit, & incaeteris non vulr eos gaudere privilegio Clericali, sicut pro utraque sententia videri possunt Authores copiose relati a Barb.i» CoUeBan ad diB. c .«».». 6 &9- Ego farse existimo ante Concilium Trid. ex verbis dictat constitutionis Clericos conjugatos verisimiliter solum in criminalibus causis habuissefori privilegium, in aliis autem civilibus causis, orieribus &tributis fuisse subjectos potestatiLaica» li, ut etiam notavit Glofi- in diB. c. un, in V. caseris nisi forlan & tunc ex mandato Episcopi actualiter in Ecclesia ministri fuerint. Verum cum ex Concilio Trid. generaliter imperetur, ut Clerici conjugati fervit.o Ecclesia: ab Episcopo deputentur, crederem eos sic deputatos ra m incivili- bus , quam criminalibus causis fori privilegio gaudere: nam & familia: Episcopi, Ecclesiae, imo & privatorum Clericorum privilegium tale competere de Foro e«»- petenti tradidimus, & probat Martha d* ffurisd. p.q.CCXL tanto magis id procedet in hujusmodi Clericis conjugatis, cum utique plus sit esse Ministrum Ecclesias, & quidem Clericalibus Ordinibus insignitum, quanvfamulum Episcopi & c. Uxores quoque talium Clericorum participare forum eorundem,probabilius est ex communi regula, quod uxor se- quaturforum fui mariti. L. femina g.jf, de Senator. L.fi ». C. d. incolis. L. 2 . C, de Epifc. & Cler. Quod attinet adClericos in Ordinibus majoribus constitutos, illi matrimonium contrahere nullatenus possunt propter votum folsmne castitatis , 'quod sacris Ordinibus annexum est, & in quod fulci- piendo sacrum ordinem hoc ipso consentire censentur , quamvis aliis verbis non exprimant, c. «». de Voto in 6. Side facto contrahere praesumpserint, ad dimittendas mulieres, & agendam peeni* tentiam per suspensionis & excommunicationis censuram compellendi sunt. s,I, b. tit. Imo exClensent.un. deConfieg. & »tiiiu iS.uj (©E, M 'St, »at, «5 :ma I!«?, W ! tiM ife 'tofit Iniit at mir #a|,{. i,Li.C fyiiiik »it pople )4y fldiuli uoe s vti 6 , Sii , aia; m pt* eo ®® 1 ndi •ütfi De Clericis Conjugatis. 4*7" & .djfiait. ipso facto excommunicatio- n m incurrunt, fiuntque irregulares: ita ut nec insuiceptis Ordinibus m in ititare, nec ad sitiores valeant promoveri; in qua tamen irregularitate post peractam poenitentiam Episcopo dispensare concessum est, dummodo cum vidua contractum non sit. e. i, & 2. OuiCAerici vel voventet.c.fir.de Bigam, non cr~ din. amittuntque beneficia saltem (uta- liqui DD. contendunt J per sententiam. Barb./» Colltü.adc. I • h. t.n.f. Quinque autem potissimum rationes assignantur, ob quas oporteat Clericos JOcaelibes vivere. I. Et principaliter, ut tanto dignius Dee purissimo ministrent etenim ii in veteri testamento Sacerdotes ministrantes Domino in Sacrificiis tantum Judaicis, & manducantes Panes Pro - positionis debebant eo tempore abstinere a mulieribus,qua tamen omnia erant tantum umbra & prsfiguratioChristi, quanto magis ministrantes Domino in Sacrificio vero,& manducantes verum immaculatum corpus Christi. II. Integre magis Deo servire possunt, si ab uxoribus liberi sint: quia ut Apostolus i.adCorintb. 6 dicit: qui fine uxore e fi, sollte itui eß,qua DominiJunt,quomodo placeat Deo,qui autem cum uxore est, sollicitus est , quasunt mundi , quomodo placeat uxori, divisus est &c. inorno me ditans Deo implicat fe negotiis ftcularibus. %. adhmotb. 2 . III. Uc majori reverentia habeantur apud populum, quo vita sunt sanctiores & perfectiores. IV. ut sine libens & uxoribus constituti hospitalitatem erga pauperes & peregrinos tanto magis exercere pos* sint. V. denique, ne reditus Ecclesiastici in usus pios destinati in uxores & liberos aliasque profanas causas expendantur. Quserunt DD. an c$libatus Clerico-r t rum sit ex jure Divino, vel tantum humano Ecclesiastico constitutus ? Non est quidem dubitandum, quin votum castitatis annexum sacris Ordinibus obliget ex jure Divino, juxta illud Deuteron, zj. fi. 2 1. cum votum voveris Domino , non Mr. dabis reddere : quia requiret illud Do. minus Deus tuus. Sed hoc ipsum in quaestione est, an istud votum sit sacris Ordinibus annexum ex praecepto Divino, vel solum Ecclesiastico, adeoque justis de causis denuo perEcclesiam tolli possit? Relp. Quamvis non desint apud Sanch. Ii de Matrim. lib. 7. d. 27. ». 4. qui ob supra allegatas quinque rationes & alias similes existiment, jure Divino Clericis contiqentiam injunctam, ejusque rei non leve esse argumentum, quod a tempore . Apostolorum non extet exemplum , vel constitutio, ex qua permissum fuerit Clericis post Clericatum uxores ducere» licet quandoque in Ecclesia Graeca toleratum, ut uxoribus ante Clericatum ductis uterentur .cap.cumolim 6 .lo. tit. Verum communius receptum est cum D.Thoma, Cajet. Abulensi, aliisque quamplurimis gravibus authoribus apud Sanch. dtbl. loc. num. f. cit. statum matrimonialem nec ex jure naturali,neque Divino eslein- compatibilem cum statu Clericali, excepto tempore ministerii divini, neque per aliquem textum leg sDivinaeesseCle« ricis prohibitum; alias nec potuisset Graecis concedi usos Matrimonii etiam prius contracti; nec Apostolus i. ad Ttmotk. Z. Episcopum uxoris unius vtr'um t ole- rässet i vel Dionysium Areopagitam » . z. At vero poenae Alii licet curatis inferioribus non conilis circa amissionem fructuum in Abba- cedant bimestre sine /icentia propter altibus non residentibus, propterea locum legatum Concilii textum, prastertim ibi: habere non possunt, quia illi propter vo- quandocunque eoi abesse contigerit &c, tum religiosae paupertatis proprios re- ajunt tamen, textum non esse ita amare ditus non habent, sed omnia Monasterio accipiendum, quasi curatus semper de- acquirunt, quod ex Abbatis culpa dam- beat esse in compedibus, quin ei conceda« nificari non debet, c. delicium 76. de R. tur ad aliquot dies,imo ad unam alteram* /. in 6. c.fi Episcopum, q. causd 1 6. q. g. ve hebdomadem ex rationabili causa sine unde per alia media Ecclesiastica contra alia licentia discedere, dummodo in ab- contumaces procedi posset. sentia domesticis negotiis bene providea- 6 Utrum autem tales inferiores Praelati tur. Barb. de Offic. Epifc. p. 3. alleg. pz. saltem per tres menses sine licentia sui n. $z. cum citatis ibidem. Superioris ex rationabili causa abesse post. Existimo hac in re utpote dubia consuetu- De Clericis non Reficientibus in Ecclesia vel Prseb, fcetudini locorum aliquid tribuendum, risad breve tempus asuoMonasterio ab* juxta vulg. iside interpretatione, esse non possit» neutiquam est juris diVi- deLL. quamvis enimresideotia omnium ni» sed humani Pontificii j alias necEpi- «oratorum sit juris divini. utfatis iniinua- scopus» nec summus Pontifex illam li- tur in sepe c. i. feff, 23. i» prine, ita ut centiam concedere valeret. Inter justas curatus suas oves sine justa causa de,relin- autem absentia; causas praecipue numera- quere non possit , & consequenter hoc ri potest illa, quae sit Prcelaturse conjuncta per consuetudinem immutari nequeat, & notoria»ut quia tanquam status aut de- qnae contra jus divinum nihil operetur: putatus Provinciae in causis Reipublicae» Verum id in thesi seu generaliter intelli- ali/sve publicis negotiis occupatus est, gendum est, in specie autem seu hypo- Quod si alia consuetudo in Dicecesi sue- thesi, quod v.g. hic vel ille Praefatus ju- rit, circa requisitionem licentiae Episco- Lam causam habens sine licentia Superio- palis» eaquoque observabitur. §. II. De Residentia Parochorum aliorumqueCuratorum. Summaria. 7 , Adire fidentiam de jute diVino obligantur ha- is. Non sufficit Parochtrm effe präsentem , ß bentes caram animarum. nunquam per se ipsum Sacramenta & cu~ g Sine licentia Episcopi ff relicto Vicario ab E- ram administret piscopo approbato Parochi abesse nonpos— ii. Parochus, qui totam curampcrsuos Coopera- sunt » secus facientes perdunt fruitus . tores exercet, t enetur ad reftitutiemem sr#~ p Controversia an Parochus per duos mensts ab- Quum, arbitrio tamen boni Uri. effe fine luentia pofßi l IJ. Pefiis non excusat d Re fident ia. ,, Negatis a Verior. !&■ Excusat tankn ab admtnifiratione Sacrati. Hodie nonpotefi amplius Episcopus dareli- mentorum, (1 idoneus Vicarius subßitua- centiam , ut Parobus absitsudiorum causA. . tur. j. Consuetudo , ut Parochus notabili tempore 19 Regula quadam notabiles obsetPanda ahad- ultra duos menses absit, efl corruptela, minifirantibus Sacramentapefiiseris. gj. fffctidpojfft consuetudo circa refidemiam PU- 20. Qualiter reffdere teneatur » qui Canonica- roeborum . tum cum Parochia habet, jq In necessitate repentina quid faciendum Pa- 21 ■ Quis poffit remittere obligationem refidta- rocho• i ia ? O Mnium illorum, qui cura man ima- his sacrificium offerre , verhlque divini rum geiunt, residentiam instantis- pradicatione » Sacramentornadmimstra- sime urg.tConcil.Tiid, /ejf.S.de Ref.c. tione 7 ae bonorum operum txemplo pdfce- I.&.2. & jtjf. 2 }. c. \.P, actpto enim divi- re , pauperum diaritmque miserabilium no mandatum eß omnibus, quibus anima- personarum curam paternam gerere , rum cura commtjsa est ( verbis Utor Con- inCatera munia pastoralia incumbere qua til.d. fijf, 2 ).) ova suas agnoscet tf pro omnia nequaquam ab iisprastari & im- Qqq % fleri 492 Lib. III. Tit. IV. fleri possunt, qui gregi sue nen invigilant , ipfi Parocho bona fide justa videtur, fine neque assistunt , sed more mercenariorum licentia abesse possit. Tum quod Concil. deserunt, &c. d. I. in §. eadem omnino , inter obligatio- 8 In specie autem de Parochis leu curatis nem relidendi, qua? est in Parochis,com» inferioribus statuit Concil. c. i. parationem faciat, tum etiam quod id §. eadem omnino, ut quandocunque eos de jure antiquo licuerit, ex c.prafentium. c -up. 8, ». f 2. Imo amplius dico, side consuetudine in aliquo loco Parochi etiam per duos menscscontinub abessent ex justa tamen causa , posset fati« tolerari: quia per talem consuetudinem videretur declarata illa controversia, qua in priore quaestione tradidi. Constat e- nim, quod in dubio jure optima legum interpres sitconsuetudo./.>H interpreta - tione. 37 ff~.de Lh. consentit. Layra. in Theol. mor.lib.4. tr. j. c, ft.n.’j. Quaer. III. QuidfaciendumParocho»i4 si necessitas tam repentina sic, ut pro obtinenda licentia Episcopum nequeat adire? ty. Parochum debere post discessum silum, quamprimum potest Episcopum de causa ablentiae certiorare, ut is de justitia causas cognoscere - & tempus revertendi determinare possit. Gare de Bc~ nef.p.y.c. 2 . *. 34 . Quasr. IV. An Parochus satisfaciatis sua obligationi , siquidem n Parochia praeiens, led omnia per suos Capellanos exerceat? Parochum teneri saltem aliquoties, & maxime, si Parochiam ipsum in specie petierint, per semetip* sum curam & Sacramenta administrare. C. relatum 4.h.t.c. exttrpande, $e. §. quiavctb.de Preb, Cum enim Parochus Q^q ) pro 494 Üb. III. pro animabus sibi commissis rationem reddere teneatur, sane ipsemet experiri debeqqualiter m via salutis instructm sint- Unde notanter Jo. Sanch .ia Stl. difp. 47. ». 7. hinc inferes, pro dolori inquit, quam male aliqui parochi se gerant, Sacramenta nunquam, aut ferme nunquam administrantes, Lc suarum ovium curam mercenariis comittentes , qui cum ut plurimum Sacerdotes inopes. & egentes sint, timeri nonimprudenter, potius rationem habituros quaerendi ab ovibus victum, quam curam medendi infirmitatibus animae » complacere eis studentes, quando respuendae & reprehensionis gladio feriendae &c. Quaer.V. An Parochus adreslitutio- nem teneatur ^ si totam curam per Coo- jg.peratores exerceat ?. Negative respondet ' Gzrc.dt eo quod in jure cautum non. reperiatur, poenalia vero extendendanon sint. Contrarium tenet Sylv. v. %eßdentta . «. 1. & 6. Jo. Sanch.«/. /.».6. Jac. deGraf. i» decifiaur . /. 'i.c- 92. k. nam ex horum doctri- ctrinanonintelligiturresidere^iisiquiSa- cramenta. administrat „ ciim verba accipi- enda sint cura effectu. Ego hanc posteriorem sententiam judico verbis ( c.4. h. t. & Concilio Trident. /r/.zp. cap. r. ) menti ac rationi legis esse conformiorem ck propterea amplectendam, sub hac tamen moderatione ; ut ex sola relidentia personali, praecisa ab administatione , credam Parochum saltem medietatem fructuum lucrari: quia experientia conflat , quod Parochiani ex sola etiam prat- sentia personali magnam utilitatem percipiant ; dum in quacunque necessitate recursum ad Parochum habent, &Sacr»- r«.iv. menta per Capellanos präsente Paroch* ipsis diligentius administrantur.Prseterea in illa parte fructuum, quae restituenda est, judico intervenire debere arbitrium boni viri, ut plus vel minus pro qualitate & gravitate negligcntia» restituatur. Imo non dubitaverim, quandoque Paro- chumetiam rarius per se administrantem Sacramenta , ad nullam restitutionem teneri, si revera comperiar suos Paro, chianossufficienter,. &L forte melius per Capellanos 4 quam per se ipsum instrui. Qiuer. VI. An causa grassantis contagionis excuset Parochum a residentia ? { Negative fuisse decisum instante S.Caro- 1 ? Jo Borr. licet. Parochus pestem fugiens a- sios idoneos Ministros sei Joco substituere vellet, ex Selva refert Barb,/» c. r. 1rid./e/.2;.-». 60. quia utique in calamitoso illo statu Parochiani ex praesentia proprii Parochi magnam consolationem habent; isenim cum optime noscat conditionem suorum subditorum, sine dubio in quotidianis occurrendis tum circa Sacramentorum administrationem, tum circa alias necessitates repentinas melius per se vel per alium disponenda d isponere poterit, quam si ipso absente novus Vicarius ad tam quotidiana pericula constitueretur. J Illud nimis durum esset dicere ,1$ quod Parochus eousque obligetur , ut etiam per se ipsum Sacramenta tempore pe- stis administrare teneatur , si idoneum Vicarium vel aliquos viros Religiosos habere possit. Non enim videtur mensfuis- se Concilii, ut Parochus, qui sorte multum est utilis Parochis, cogatur sine necessitate prassentiffimum vstm periculum subire. Dico, sine necessitate, nam si Parochus De Clericis non Residentibus in Ecclesia vel Prseb. 495 rochus aüos, per quos administret,habere pastor seu Confessarius domum ingredi nonpossu, tenebitur tanquam bonus pa* cogatur, stet quinque.autsex pedibus a stor vitam suam corporalem, pro vita spi- lecto aegri retro caput ipsius, jubeat ut rituali ovium libi commissarum expone- reger vertat faciem versus aliam partem: re. Sed advertendum est Parocho, ut tempore pestis inadmLnistrandisSacramentis caute se gerat, ne ex ipsius praematuro obitu plures alii spirituale damnum patiantur. Quare in eum finem aliquas bonas regulas ex consiliis Medicorum Sc Theologorum collectas Parochis &Con- fessariis pestiferorum tradidit Hen. Ma- nigart. tn (uisfioribtts (eletlis ad fi», quarum potiores pro utilitate aiiquomm.qui- bus is libellus forsan incognitus est, hic subnotare volui. I. Curandum, ut ex prasscriptoMedici Donapraescrvativa ad manum habeantur. II. Tempore pestis non utendum longa veste. quas protendatur infra genua, nec quae fit ex materia pilosa, ad quam venenum facilius recipitur, III. Non visitentursegrotimane, vel saltem nonnisi sumpto jentaculo. Si ne- necessitas urgeat jejuno stomacho aegrum adire ( quia is morbus dilationem non patitur, nocet parvula mora) apponatur ad nares parum Theriacae, strophiolum aceto tinctum, vel aliud praeservati- vum applicetur. IV. Cauterium a Chyrurgo factum & Medici experientia, optimum esseprae- lervativum docent. V. Confefiarius audiat aegrum a longe, & fi fieri potest , curet, ut accedat ad fenestram , vel ad portam, aut ad hortum, & semper stet ab illa parte, ubi ventus stat versus aegrum. VI. Si aeger non possit fe movere , & nec moveantur tegumenta lecti: curet super lateres vel lapides accensos igne in medio cubiculo positos infundi acetum ad fumandum, & inter ipsum & aegrotum sit aliquis ignis vel carbones accensi ; caveat autem ut nunquem stet inter ignem & aegrotum. VII. Si aeger nonpossit alte loqui, sed Confessarius debeat prope accedere, & ita fe majori periculo exponere, non erit necesse, »t omnia peccata audiat, sed potest rogare aegrum, utstatim de uno vel altero peccato inparticulari & de omnibus aliis in genere fe accuset, quia in tanto periculo non requiritur confessio materialiter integra. VIII. Si plures jaceant in eodem cubiculo aegroti, qui propter instans mortis periculum'singuli feparatim confiteri non possint, debebunt omnes simul absolvi (sicut etiam fit in conflictu vel naufragio) forma plurali: Ego vos absolvo&c. dummodo singuli unum vel alterum peccatum palam confiteantur, quod sine scandalo vel notabili fui infamia confiteri possunt , vel si nullum in specie exprimere valeant, generalem Confessionem faciant aut signa poenitentiae edant. IX. Confessarius recedens a pestiferis purgetfq & vestimenta fiia, Albam quoque & Stolam & corporale per ignem Sc fumum aliquem, vel per aspersionem 8c lotionem aquae frigidae, quae veneno plurimum inimica dicitur. X. Pro cautela Parochorum placuit adseribere verba pauli Laym. Iit, x.traff. i ► 4 9 $ Lib. III. z.c. ).». qu« etiam habentnrapud Joan. Major, in 4. difl. 2}. f. r. Barb. At farocb. p. 2. c. 17.». 1 p. Cavere , in- „ quiunt, debet Parochus, ne dum pestis », tempore unius non graviter indigentis „lpirituali utilitati consulere intendit , „ plures alii ex ipsius occubitu graviorem „ jacturam spiritualem periantur. Qua- j,refi solus ßty non facile debet cum vi- ,, tae suae periculo Sacramenta, quae non ,, admodum necessaria sunt, vel secun- „ dum se, ut extrema unctio ( quLquali- ,, ter tempore pestis conser enda iit) dictu „ est»» Man. Paroch.p. 2. c. 4.». 4.)jvel „ respectu personarum, quarum bonum „statum confcssarius probabilitercogni- „tum habet, quia nuper earum confes- „siones exceperat. Denique quoties- „ cunque ab aliqua persona, quam verist- ,, milibus conjecturis Sacerdos credit „ non habere conscientiam peccati mor- „ talis, vel per contritionem recte ad mo* ,, riendum dispositam esse, probabiltffi- „ me timetur periculum contagionis, in „ tali casu majus bonum publica: neccssi- s, tatis praeferendum privatae alicujus utilitati. 20 Quaer. VlI.Qualiter residere teneatur, qui prieter Canonicarum Cathedralis Ecclesiae etiam Parochiam obtinet ? Resp. Tit IV. Nisi simul legitime obtentum sit, ut ia Parochia per Vicarium deserviatur, personalis relidentia facienda erit inParochia ob favorem curae animarum. Conflit. Pii F. cupientes. & Canonicus taliter curam exercens, habebitur pro praesente etiam quoad distributiones -quotidianas, Trid. feff. 22. de Reform, c. j. si tamen Parochia fuerit Canonicatui unita; si autem ex dispensatione ( quae utpote contra jus est strictioris interpretationis) acquisita., habebitur Canonicus curam exercens solum pro praesente quoad fructus annuos, n6n distributiones, d. 'Buda cupientes* Barb. dt Ojflc. Epifcop. alltg. pz. n.izi. Gare. de Bene fi p. %.-£ap* z.u. 179. Quaer. VIII. Cum residentia Curato-21 rum de jure divino sit,quomodo relaxari valeat i ty. Esse tantum juris divini in thesi & regulariter, in hypothesi vero& singuliscircumstantiis frequenter dari ab hac regula exceptionem, si modo per idoneum Vicarium curae .provideatur, & quidem circa absentiam perpetuam vel diuturnam exceptionem legitimam declarare adS.Pontis, pertinet, circa brevem v. g. aliquot mensium , etiam ad E« piscopum. Vide Laym. in Ibeol. ruor. hb. 4. tr.2. c. fi. §. HI. DeResiclentia obtinentium simplex beneficium, 6c Canonicorum Cachedralium Ecclesiarum. S U M M A K 'I A. 22. Rcfidcre tenetur'cptis etiam in beneficio flm- 24, Canoniuituum fr ullus quotupliccs ? plici de fure, secus de consuetudine. jp. Canonici absentes aliquando fiäiont Juris Jß, Canonici Catbcdralium Ecclesiarum teptK- habentur pro präsent ibus. tur adRtfldetitiam. ti. Canonicis conceditur absentia ß Menflum etiam De Clericis nosl Residentibus In Ecclesia velPrasb. 49T ttiam absque' causa.- 2J. Restdens non habetur ,-qui non frequentat' Kcclestam, Canonici absentes ex quibus cavsts habeantur pro pr.esentibus ? 2fi. Canonicus aliquis- este an postit in 2. locis fine dispensatione (fi qualiter' teneatur reddere . 30 , Canonici absentes , quibus in castius lucrentur ttiam difiributisineSjtfi »• 32. 22 r*^|Uamvis de Jure omnia beneficia e- V-^ tiam simplicia, & qua curam animarum nullam habent, requirant personalem residentiam. c, fine de Rescriptis i» 6. de consuetudine tamen universali introductum esse, quöd in beneficiis simplicibus non fit necesse personaliter residere sed beneficiatus possit etiam per substitutum deservire, cum pluribus alijs testatur Gare. de T-enefic. p. j, cap.z-n.y „ Vailen. h. t. », j. & 4. unde qui Capella- niamobtinet.ratione cuius tenetur in certa Capelia vel Altari missam dicere,poterit ad istas missas legendas alium constituere , dummodo in ipsa fundatione ipe- cialiter cautum & expressum non sit, quodipsemet beneficiatus per se missas legere debeat : tunc enim nonexcusabi- tur, nisi propter justum & legitimum impedimentum,&c. 2Z Canonici Cathedralium Ecclesiarum , licet curam animarum non habeant, nihilominus ex natura fui bencficij ad residendum in loco sui canonicatüs tenentur , ita ut ultra 5. menses a luis cänoni- catibus abesse non possint, & contra fa cientes pmerquam, quod fructibuspro rata tempotis absentias suos non faciant, insuper primo anno media parte, (ecun- d6 anno omnibus fructibus » etiam quos causa residendae jam fecerunt sues, eo ipsoprivantur.Trid./fj/s. 24 »de Refc.i 2, Engei In Decret. Lia. IIL Canonicus Parochus optando cenfeatttr pra /ens in Choro. 33. Canonicus legens missam tempore horarum Cane , an percipiat distributiones ? F 4 - Canonicus absens p. rhenßbus an lucretur distributiones ? 3 f‘ Distributiones d Canonicis absentibus non percepta quorsum applicentur ? $Sc bruchis groß an auenfeantur frudibus annuis bei distributionibus quotidianis ? Porro circa residentiam Canonicorum, plures non inutiles > & quotidianae difficultates occurrunt, quas antequam resolvam , ad meliorem intelligentiam duo praenotanda sunt. Unum est, quod reditus Canonicatuu24- sint in duplici differentia : alij.enim sunt fruttus mnui , qui dantur propter annuam residentiam in loco canonicatüs ; alij vero sunt,qui dicuntur dißributionet quotidiana seu. präsent ia „& dantur propter singulas praesentias in choro & divino officio, inde in Concil. Trid. sests.n* de Reform, e, }. &£ fejs. 12 . de Ref.c. statuitur, ut in Ecdesijs tam Cathedra - libus, quam Collegiatis » in quibus nullae sunt distributiones quotidiana,vel ita tenues , ut verisimiliter negligantur, tertia pars tructuurn & quorumcunque proventuum tam dignitatum , quam canon i ca- tuum separari debeat, & in distributiones quotidianas converti, ac inter illos, qui divino officio intersunt, dividi juxta proportionem ab Episcopo ( etiam tanquam Sedis Apostolicre delegato , caso quo capitulum vel aliqui Canoniciforent exempti ) faciendam. Alterum praenotandum est , quod Ca-Lf no nici saepe justam causam habeant, ob quam in loco Canonicatüs adesse non possint , nihilominus fictione juris praesentes. esse censeantur » imo aliquando Rrr istae #9« Lib.III. Tit. IV. ife causie surit specialiter in jure expres- quentatpty. De Jure Concilij Trident.id sae, & privilegiat®, ut ex illis absens Ca- residendam Canonicorum requiri noti nonicus non tantum pro praesente in ur- tantum , ut in civitate praesentes sint, sted be,scd etiam pro interessente, ut loquun- ^tiam,ut divina officia & quidem per se, tur, divinisofficijs habeatur, & conse- non per substitutos peragant, sicut ha- quenter praeter fructus annuos etiam in betur in saepe diti. c. i 2. (ef. 24. de Re. ablentia distributiones quotidianas luere- form. attamen quoad illud punctum, tur. His ita praenotatis: quod Canonici per se debeant in Choro 26 Quafr.I. An aliqua justa causa requi- psallere 8c cantare,contrariam consuetu- ratur, ut Canonicus postit tribus mensi- dinem non esse irrationabilem censet Zy- bus perannum ä sua residentia abeste, si- paeus in Annal. juris Pontis, b. t. sub », cut superius de absentia Episcopi dictum. 28-ut decantatio & psalmodia tanto pe- Resp. Magis communiter receptum esse , ritius instituatur. hoc trimestre esse Canonicis a jure co«- Quar. III. Utrum ex qualibet gravis cessum, quasi pro aliqua animi relaxatio- caula absens Canonicus ultra tres men- ne,& ne residentia semper in uno eodem- ses debeat haberi pro residente? yr. Dique loco nimis gravis fiat, ideoquead stingendum esse inter causam necessitatis, hanc absentiam neque justam causam, & utilitatis. Si causa sit necessitatis, pro- neque licentiam Episcopi desiderari; per- pter quam residentia rn oralster iit impos, tinebit tamen ad Episcopum providere, sibilis, vel saltem admodum periculosa, ut Canonici suam absentiam ita modera- v.g. propter infirmitatem , insidias bore instituant, ne simul 6c semel major pars stiles , pestem &c- satis est expeditum, Canonicorum in festis solemnioribus ab- quod ob tales causas abiens Canonicus sit, Lc ita Ecclesia divino officio prive- sistione Juris pro residente habeatur, & tur. Zerola in Praxi Eifcop. part. r. ad minus fructus annuos lucretur. V.privatio, vers, quartum dubium. Non Sin autem ex causa utilitatis aliquis ab- obstat, quod Episcopus ne quidem duo - sit, subdistinguendum est, an sit utilitas bus mensibus sine rationabili causa pos- privata vel an utilitas Ecclesias? Absens sit abesse , per textum in Concil. Trid. ex utilitate privata ad promovendum d. sejf. 2}. de Reform, c. i.verj.quoniam suum privatum commodum, instituen- autem,ibi : utidexaquaeausafi.it, & dam oeconomiam in bonis suis &c. non absque ullo gregi* detrimento , quod ab- habebitur pro residente , licet dilpcnlk- fcedentiam conficientia relinquit ; quia rionem de non residendo alummo Fon- Episcopi praesentia propter officium pa- tisice obtinuerit,nisi specialiter etiam su- storale , & administrationem universa- per perceptione fructuum fuerit cum eo lern magis necessaria est, quam Canoni- dispensatum z alias enim talis dispensatio eorum. Ibliim operabitur , ut absens Canonicus 27 Qusf. II. Utrum pro Residente ad residendam urgeri, vel suo beneficio haberi debeat , qui quidem in civitate privari non possit. Per. Rebus, in Praxi praesens est, sed nunquam Ecclesiam fre- frenefic. tit. difpenfi de non refiiendo. n. . 60, Gloss. De Cleric. non Resident, in Eccl. vel Prseb, $$ 'riJiit:; io. Gloss in c. relatum, 4. in V. Prala* & pgr ea, qnaj tradit Fagn, in c. cum jam torum, h. t. Unde & Canonicum ingre- dttdam. i8.de Pr&bendis. n. 1 3 ,§c fttjq. dientem religionem non lucrari fructus Gonzal. ad Reg. %.Cancell, Gloff. jp. ». annuos, qui cedunt tempore Novitiatüs, X s. cuius dicta inferius in Tit. de Pra. neque ä Monasterio post Professionem , bend. [ub.n. 68. referemus, duoCano- velab iplb Canonico post regressum ex nicatus propter personalem residendam Monasterio peti posse, docet Gare. de novem mensium sint incompatibilia be- Eenef. p. j.c. 2. n. 341. neficia, eos absque dispensatione Aposto- Habebitur autem pro relidente,qui ab- lica habere non licebit. Vid. tamen Gonz. est pro utilitate fui Canonicatus s velEc- cit. I. deß * Cathedralis ad tuenda, vel prose- Si igitur aliquis dispensationem ad quenda jura eius c. ex parte, x;. h. t. duos Canonicatus impetraverit, &ea ta- Item quia Episcopus potest habere se- Iis fit, ex qua dispensatus possit uno anno cum duos Canonicos, qui ipsi ingubcr- utriusque Canonicatus fructibus gaudere nanda Dioecesi collaborent, qui Cano- ( quae clausula in rescripto exprimi debet, nici , quamvis nunquam Chorum fre- alias dilpeniatio haec contra jura illam quentent , habebuntur tamen pro resi- non includet, sed tantum operabitur, ut dentibus saltem ad lucrandos fructus an- difpenlatus gaudere possit fructibus illius nuos c. de entere. 7 c. ad audientiam, Canonicatus, in quo maluerit 9. mensi- ip. h.t. bus residere. Vid. Rebus, in d. t. dtfpen- Simiiiter etiam pro residente habebi- satio de m a residendo} tunc attendentur} qui in aliquo Gymnasio , Universi- d»m erit ad particularia locorum statuta täte (non autem in villa, velloco priva. & consuetudines, in quibusdam enim to , ubi nullum vel modicum est litera- CathedralibusEcclesijsquatuor, in qui- rum exercitium ) cum licentia Episcopi busdam quinque , vel lex menses pro re- studuerit, vel decuerit, c. relatum. 4. & sidentia assignantur. Similia itaque sta- c. tut fraternitatis. 12. h.t. fn.de tuta & consuetudines, ex quibus minori contrariam existente , non de ea , quae postrnodum de novo introducta , aut confirmata est., vel quae non est general.s . sed particularis alicuius loci : arg, c. i. de Gonstit. in 6. & huic ipsi derogationi tanquam ex mero jure positivo provenienti per novam consuetudinem derogari valeat ; sed quia nulla consuetudo subsistit, nisi sit rationabilis, c. sin. deGon- suetud . ideo ad diuturniorem Canonicorum absentiam aliquam rationabilem causam requirit Covar. Lib. 3. var. Res. c. 13. ». 9, ne talis consuetudo piae Fundatorum intentioni nimis contraveniat. Aliud judicium est , si propter merita praecedentia quis L residendo excusetur : illam enim consuetudinem vel starutunxj admisit Congregatio Cardinalium Concil. Trid. Interpretum, vi cujus conceditur alicui Canonico, vel heneficiato,qui per quadraginta annos semper diligenter interfuit divinis, ut is impösterüm tanquam emeritus ad nullam amplius praesentiam obligetur, & tamen fructus annuos ac distributiones quotidianas lucretur. Gare. 'Beuts t. 2.T.w. 344. __ Quaer. V. Quandonam absentes non * tantum ;pro residentibus., sed insuper pro interejsentibus divinoofficio habeantur, & distributiones quotidianas lucrentur? Si absens ä Choro saltem in urbe praesens sit, habebitur pro interessente, quoties ex justa causa necessitatis vel u- tilitatis abfuerit, dummodo utilitas mere privata non sit, sed Ecclesiae. Unde omnes, quos infirmitas, senium, injusta captivitas, aut injusta excommunicatio, vel alia corporalis necessitas impedit, si in urbe pr.astentes sint , etiam prsesen- tentes in Choro repu tabuntur, c. m. h. t. in€. dummodo alias soliti suerint Chorum frequentare : quia si sani nonfre- qyientassent , non censeretur infirmitas dare causam absentiae. Quod si autem Canonici non' tantum a Choro,sed tiam a civitate absiat, quamvis justam absentiae causam allegare valeant , nili tamen illa causa speciaiiter de jure vel consuetudine ad percipiendas distributiones quocidianasprivilegiata fuerit , habebuntur quidem pro residentibus, sed non pro praesentibus in Choro, sicut distinguit-Covar, Far.Refil.lib. 3. c. 13. ». '8. Gare. d. loc.an. 349. Ideo.extali causa ipeciaIiterprivfiegia-31 ta pro interessentibus hahebuntur omnes Canonici, qui parochias suis canonieati- bus incorporatas possident, & ibidem cura animarum per se ipsos exercent. Trid, fijs. 22. de Res. c. 3.Dico, si parochia Canonicatui incorporata sit: nam si Canonicus ex difpen(atione.pi 3 itti Canoni- catum habuerit parochiam, & in ea parochum egerit, lucrabitur quidem fructus annuos fui Canonica tüs , sed non di* stributiortes-: quia dispensatio super duobus beneficiis incompatilibus est contra jus , '& consequenter strictae interpretationis. Barb, deOffic. & potest. Epijc. alleg. fo. n. 127. Pro praesentibus in Choro etiam ba-^ bentur comparentes ad generale Conci lium , ut ex Concil. Constant, fijs. 14, tradit. Rebus, loc.supra cit. », 34. quod privilegium alij communiter etiam ad eos, qui Synodo Provinciali velDioece- sanae intersunt, extendunt apud starb. d. Ite . i freit;. «W.fci 'kCj nonfe niHtt- r o k; 4 « titty im raiki. jidrnc nt. E prti wsi 0.» iirnst Jfflfr ’Jaoii i at- impft i. [ff sinnst ,e Cont 141 iff etiffii dBai' i De Clericis non Residentibus in Eeclefia vel Prgeb. §*oT hc. Jtem specialfprivilegioprointeres .crescere debeat ? Conc/I. TxiA.scjs. z r> sentibus haberi Inquisitores hsreticae e. 3. voluit, tales distributiones vacantes pravitatis ,, Pamitentiarios in Ecclefijs .fabrica: Ecclesia:, vel alteri pio loco ar- Cathedralibus.constitutos, pum publicas bitrioOrdinarijapplicari; sedquia Con- confessiones audiunt, & Auditores Rotae ciL ibi loquitur de illis diliributionibus, Romana: refert Riec.i« Praxi aurea, p* з. resolut . 390. & ieq. 33 Quaer. VI. Utrum distributiones lucretur, qui eo tempore, quo in Choro officium peragitur, yelHorae cantantur, ipse Missam legit ? Negative declaratum esse a Cardinalibus, attestatur Gsr.c. i. I. и. 398. nisi ex jussu Superioris Missa celebrata sit, Interim tamen in multis locis ex consuetudine contrarium practicari refert idem Garc.& Zypeus in j 4 nal. h. t. #. 31. Declaratio Cardinalium videtur potissimum fundari in ipso text. Concil. Trid. sejf. 24. de Refor. c. 12. ex quo Canonici jubentur per se, & non per substitutos divina peragere : hoc autem rigore per consuetudinem mitigato ( ut supra in ejuast. z. dictum ) etiam hrec consuetudo , de qua in prassend quassüo , non est intolerabilis. 34 Quser. VII. .An Canonici absentes 3„ mensibus sibi a jure concessis, sicut nihilominus lucrantur fructus totius anni, ita etiam lucrentur distnbudones quotidianas ? Negative ; a sacra Congregatione Cardinalium decisum esse ait Zerola d. l.K primum dubium, nam licet absentia 3. mensium sit inculpabilis, & ä jure permissa, non tamen est specialiter ad lucrandas distributiones privilegiata. Qua:r. VIII. Quorsum applicanda sit illa portio distributionum, quam absentes Canonici no« percipiunt, an in fabricam Ecclesia: impendi, vel pauperibus distribui, aut prssentibus Canonicis aequa: noviter ex terciaparte fructuum deductae sunt, plcriq} DD. existimant,aliud obtinere in distributionibus antiquis.-qu* ex fundatione debentur Canonicis, ut ha:, si ab aliquibus ablentibus neglectse fuerint, debeant prastntibus accrescere iuXtaGloss. inCl(ment,z--in V. pars dimi- dia.de Mtate& qualitates c. Aliter veri» distinguit Gare. tu d. c. i.n. 444. quod nimirum attendendum sit, an certa & determinata portio cuilibet Canonico in Choro praesenti afiignata sit,e.g. pro missa medius florenus , pro singulis horis Canonicis aliquot grossi &c? vel an in ge. nere aliqua massa,seu quantitas inter praesentes Canonicos distribuenda sit? Priori casu censet portionem absentium apud Ecclesiam remanere, vel alteri pio loco applicandam esse : posteriori vero praesentibus accrescere. Sane quantum investigare potui, neutra.ex istis sententijs habet singularia fundamenta, ex quibus impugnari vel probari possit, sed utraque est plurimum divinator«, & ex verisimili aequitate ac conjectura voluntatis Cone. Trid. desumpta , quapropter opinor deficiente clara juris decisione consuetudinem singulorum locorum attendendam esse. Quaer. ultimo. An illi fructus, qui';6 alicubi fructus grossi, alicubi victualia vocantur, &de frumento, vino, piscibus, aut similibus rebus certis anni temporibus inter Canonicos dividuntur, sint annumerandi fructibus annuis » vel di- Rrr 3 ftct- 502 Lib. III. Tit. IV. ftributionibus quotidianis? ty. Quamvis Canonicos fine respersu ad singulas is in c.un.h.t. in 6. distributiones quotidia- Choro praesentias distribuantur, potius nae victualia appellentur, & in c. de es* fructibus annnuis,qnam distributionibus terosj.h.t. victualia illis denegentur, qui accensendi erunt, & consequenter, qui actu divinis non intersunt ; nihilominus fructus- annuos, etiam istos lucrabitur. £ ita usu in aliquo ioco receptum fit, ut Gloss. in Extrav. un. Ne fide tw.Quar, prtedicti fructus aequaliter inter residentes summa BuR. P'. Rtfidentia. T 1 T V L V S V. De Praebendis & Dignitatibus, M Äteriam de Praebendis , qua; Ecclesiarum ministris debentur, amplissimam hic aggredimur, non quidem eam secundum omnem luam latitudinem & dignitatem tractaturi , sed quantum scholae satis videtur. Plura investigari poterunt apudAuthores, qui hac de re plenos libros scripserunt, inter quos est Nicolaus Garcias in 7raft. de Beneficiis. Gonzalez, ad Re g. B.Canttll. Rebuffus in Traxi beneficiorum . j Fiam. Parisiuj. de Refignattone beneficiorum y &alij per desursum citandi. Omnis quidem perceptio redituum Ecclesiasticorum in genere Praktvda dici potestä prehendo, seu tribuendo, tametsi talis perceptio laico competat propter semtium etiam temporale, &ud certum tempus, ut advocato Ecclesiae, vel alteri officialisaculari.Barb. inCtilt st. E> r D.ad Rubf. huius tit. nstm. 3- & fcqq. Vallen. hoc tit. §. i. r.nm. i. at vero in propria & stricta significatione Traber A a solum pro beneficio Ecclesiastico accipitur. Sit proinde. §. L Quid & ejuotuplex sic beneficium» 'i. beneficium qnid ? (fi explicantur fingula 4. Dignitas 1 , Personatus, Officium quid? definitionis particula, j. Beneficia alia curata, alia firnplicia. *- Differentia inter penfienes (fi beneficia. S. Beneficia coUatifa , patronatd, ekfiiia , 0, Beneficium no» poleft conferri 4 laico, ne qui* /ocularia, regularia, dem ex proscriptione » B Eneficium Ectlefiaflicum congrue a/tthoritate inßituiüni , CP* persona Ec- describi potest T quod fit jus perpe- defuifiicet ab Ecclefiafiica collatum. tu»m *d percipiendos reditus Ecctefiafii- Dicö 1. beneficium elfe jus ad perci- W rmmt ßiritmlh ojficij EtcUsutfiick [iendos reditus Ecelefiitfiuos : ut distiir- gua- De Praebendis & dignitatibus; ros ^«ituris Canonica, qux simpliciter sicdi- lla tantuin est jus bibendi (edem inChs- ro-, & vocem in capitulo : nam fi quis simpliciter in Canonicum recipiatur, antequam ei reditus canonicales assignentur, dicitur habere Caneniam, sed non beneficium , seu praebendam j debettamen ipsi, primum ac se facultas obtulerit,praebenda conferri. c. dileBus. T/. &c rela. tum. 9. h. t. Glossi in c. 2. de Concejf. prob. Ipsa quoque vox in capitulo ex usu plurium Eccleliarum Cathedralium, non ad solam concessionem Canoni* , sed tunc primum concedi fclet, ubi quis residendam primi anni absolvit, & juxta Concilium Trid.majoribus ordinibus insignitus est. Trid. fef. 22. de Refor. e. 4, Dico II. Beneficium esse jus perpetu~ em : ell enim de natura bcneficij, ut institutum perpetuo duret, & non conseratur ad certum tempus, sed regulariter ad totam vitam beneficiati, in edque be- nesiciatus intituietur, seu, ut Practici vocant, investiatur , per text. in Can, San- ftorum. 2. 70. Barb. Jur. Ecclef. un. lib. c. 4. n. 11. Necobllat, quod Parochis Monasteriis, & alijs locis pleno jure incorporat* sint vera beneficia, & tamen nulli conterantur in perpetuum, sed tantum Vicarijs; qui ad nutum superioris amoveri possunt, juxta Glossirece- ptam en clementina. l.de Exeejf. Pralat. nam ty. quod illa incorporatio fit loco collationis perpetua:, A Abbas Mona- sterij sit principalis Rector & beneficia- tus talis Parochis; il li vero,qui ab eo exponuntur, sunttantim Vicarij temporales, & dicuntur habere beneficia manualia. Glossi in Clement. quia regulares, de Supplenda psegligentia Prolater um. joau, Honor, h. tit. p, 4, num. 60. Quod si autem aliquis Vicarius perpetuus,seu ut loquuntur , investitus constitueretur, talis- verum beneficium habere censeretur, quia Vicaria perpetua venit nomine benefici] c.pestulasti. 2j.de Rcßriptis. Dico III. rat tene spiritualis offlrij, quia beneficium dstur propter officium, idque spirituale cap.fin de Refcript. ia. 6 . unde perceptio redituum , quae mini- strissiecularibusEcclesiae datur, beneficium proprie dici non potest. Garz. de Senefic. p. I. c. 2.». 7. Dico IV. Beneficium debere esse institutum Eecleßaftica authoritate ; quare tametsi aliquis certas missas vel aniversa- rium etiam in perpetuum fundarit, nili tamen Episcopi approbatio accedat, non erit beneficium, sed tantum pia donatio, vel pium legatum, neq; appellatione benefici] veniet, quoties in jure vel literis Papatibus de beneficio mentio fit. Bari». Juris Esc 'tf. lib. 5. eap. 4. n. I f. Dico V. beneficium debere conferri persona Ecileßastica-, quia laicus est incapax beneficij tanquam rei spiritualis vel saltem Spirituali annexae, & propter spirituale ministerium competentis, arg. c. causam. 7. de Prafcriptionibus.CjamzX. ad Reg. S.CzncelLGle/f. % ». 60. & ieq. ubi ». refert, quod neque ad horam possit laicus beneficium Ecclesiasticum habere. Hinc etiam est, quod pensiones , quae ex reditibus beneficiorum in favorem alicuius separantur, non dicantur proprie beneficia, per text.. &Glossi in c.4. ssis. n. 6. Zotis. h. t. n. 2. tum quod in pensione aliquis non intituietur,ieu investiatur (secus,si quis vere pensionem in titulum acci- acciperet. V'\&Rsxk.j?ur.Ecclcs.univdib, g. c. II. ».8. & 3 f. aeseqq, ) tum qu*d ex se non dentur propter Spirituale officiam ( nisi quod novissime Pius V. pen- fioaariis imposuerit recitationem officij Beatse Virginis.Zoel.per longius tempus conferre distulerit? 8 Notandum est I. Quod licet antiquio- paulo inferius tractabimus, re jure tum S. Pontifex , tum Ordinarij Est vero cstca refervationes generali, confuse, & modo pneventionis contule- ter advertendum , quod ijs quibuslibet rint quafiibet beneficia, nec eo jure fue- non comprehendantur beneficia, qu« rit reiervatio teste Paris, d. I. num. jj. sunt de jure.patronatus laicorum ve*l mix. postea tamen ad tollendas confusiones to, dummodo laici id habeant ex funda- .qu* oriebantur inde, quod inipetrantes tione, dotatiojie , vel constructione Ec- apud Papam non eram securi,an non suis- clesiae, cui Juri S. Pontifex non intendit sent praeventi apud Ordinarium , apud derogare , ne laici a fundationibus ab- quos etiam Collationes line delectu per- sterreantur, Secus est de jure-patrona, sonarum praecipitabantur,plurima bene- tus Ecclesiastico, vel etiam laicali comi ficia tum per Canones in. corpore Juris petente tantiim ex privilegio vel prcefcri. existentes, tum etiam per Bullas extraor- : prioneCoyar ,pp t qq. cap.jt. Gonz. ad dinarias, Regulas Cancellans , & Con- Reg.Z.Cancell. Gloss, 18,». 18. Joanna cordataGermanis collationi sute ipeciali- Chokier, ad eandem Reg. g.gl. 1. n. 3. & ter Summus Pontifex reservant, ita ut ea Gloss. 8.» i. Vid. etiam Pani. deRefiT.be. nullus inferior Praelatus Ecclesiasticus nef.ltb. 2.7. 4. Si Gare. de Benefis, fi sine speciali privilegio , vel commissione c. 1. §. 2. a «,.f si. Et huc pertinet Rei Papali conferre valeat, adeo quidem ,. ut gulaCancell. de Dertyamne Juris Pa- tametsi ex ignorantia juris,aut factiEpi- teenatih, qus apud Joan. Chokierest scopus, vel alius inferior collator benefi. Pauli V.XLII. cium reservatum, vel in quo Papa de sa- Beneficia quoque Manualia sive s$- cto manus apposuit, & alicui gratiam te- cularia liveRegularia, ex quibus possessor •it, licet alias in jure reservatum non tue» ad arbitrium superioris amoveri potest, S s s 2 non 308 Lib.lU.Tit.V. non cadunt sub refervationermtum quod in rigore non sint proprie dicta beneficia, quia non perpetua ; tum quod hoc ipso eluderetur reiervatio, si superior amoveret. Calder. confil. 26.n. f, deProeb.] canti Chokier. adReg. 8. Cancetl. Glols. l. ttum. is. Not. II. Quod exbeneficijs reservatis aliqua dicantur vacare apud Sedem jipo- stolicam&Cin Curias aque firmius ac efficacius cstcris reservata sint. ita ut quodlibet indultum vel commissio inferioribus Praelatis data ad conserenda beneficia non comprehendat beneficia apud Sedem vel in Curia vacantia, nisi specialis eorum mei tiofiat.c. Z.h.t. i» 6- Verum hic difficilem disputationem ordiuntur DD. an idem fit beneficium apudSedemfk. idem i» Curia vacare ; & quando dicatur beneficium apud Sedem aut i» Curia vacare ? Antiquiores DD. pleriquc cumGlolT. inc. ffatutum. s. in V. in Curia h. t. in 6. idem eile benefi- ciu vacare apudSedem Sc in Curi* videntur asseruisse,propter text.i« diB.e.2. b.t, in 6. ubi ciim prius dixisset summus Pontifex, nemini licere beneficia apudSedem vacantia conferre,mox subjungit, nisi ii super conferendis ijfdem in (urioRomana vacantibus specialis authoritasab ipso Pontifice sit attributa . Attamen recentiores volunt, plurimum inter se differre, si beneficium va- cet apudSedem & in Curia,8c omnia quidem beneficia vzamtfaapud Sedem, vacare etiam tn Curia , non autem vice versa vacantia in Curia, semper dici vacare apud Sede w, nisi latö & improprie. Proprie igitur vacantia apudSedeSlin Curia censeri, quorum vacatio est clausa in Corpore Juns,& per obitum beneficiati in CuriaRomana inducitur, juxt. c. %. h. t. in 6. alia vero beneficia per Extravagantes & Bullas reservata, & quorum vacatio defacto extra Curiam & in partibus contingit , late tantum & miniis proprie dici in Curia vacare. Quod est advertendum circa indulta conferendi beneficia reservata , quibus solet inferi clausula : Extra Curiam vacantia , quam clausulam tantum excludere vacationem per d. c.z. testatur GonzalW Reg.%.Cancell.Giejf. Is. n.Co.Si u.6l. SCn.'p^t verf.nequeobflat Rebus, in prax.benef. verf extra Romanam Curiam. Barb. de Ositc. Epifi.p. s. alleg. 17.». 24 infin. Alij censent e tiam relervationem esse in Curia seu apud St ■ dem , quando vacatio beneficij Roma: inducitur, aut ibi,ubi Papa vel Curia moratur, seu deinde per mortem,seu perre- signationem aut privationem ibidem £1- ctam. Ubi & illud est advertendum, quod ex communi DD. sententia resi- gnatio aut privatio censeatur ibi fieri,ubi actus celebratur, licet resignans vel privatus longe absit, & tantum per procurato* tem Roma agat, Gonzal. ditt. loc. n. 42. Gare. loc. cit. n. 79. & econtra si resignans constitutus Romae resignationem per procuratorem curet fieri in partibus, seu extra Italiam au Curiam Romanam, non censebitur vacatio in Curia introducta. Parisius de Refignat. r Benefic„ltb. $• q. 14 * m (-) m De De Praebendis & Dignitatibus,’ 509 De Reservationejuris communis. O Not. III. Quod per Canones ordinarios in corpore juris clausos , nimirum per (.licet.7. c.ftatutum.^.c.prajenti. $4. h. 1. tr, 6. & Clement.i. Ut Ute pendente 0Y.reserventur & apudiWf« vacare dicantur , beneficia eorum , qui in Curia Romana propter quodcunque negotium versantur, & ibidem vela Curia recedentes in loco aliquo vicino intra duas dietas legales moriuntur. Dicuntur autem dieta legales, iter duorum dierum computatis 20. miliaribus Italicis , quae faciunt 4. vel ad summum f. Germanica pro una dieta. Glofs. ind.c. prefenti. i» V. legales jL.Ficenna millia. 1. tf.Si quis cautionibus &c. Quod fi Curiam de loco ad locum transferri contingat , & Curiales eam sequentes in itinere vel in loco, unde Curia recedit,ipii remanentes forsitan infirmi moriantur, praemissa reservatioad illorum beneficia ieextendit, quantumcunque locus , ubi decedunt, a Curia distet. Excipiuntur tamen ab hoc statuto illi, qui in loco, ubi Curia moratur,domicilium suum ordinarium habent, nisi simul actu sint Curiales, aut ratione Curia ibidem degant. Item excipiuntur , qui a curia recedunt ad sua domicilia intra duas dietas dissita, ut in textu d, c.prejenti.hz- betur. Si duo in Curia Romana super benefi- eio litigent, & uterque ibi moriatur , ad Papam pertinet collatio; ad ordinarium autem , si extra curiam decedant. Si unus tantum in Curia, alter extra decedat, tunc sipoflessor benefici) decesserit in Curius, rursus Papae erit collatio ;Qrdi- narij vero, fi is , qui non possedit; si neuter in possessione fuerit; denuö propter authoritatem majorem adPapäm pertinebit. Si unus tantum moriatur, & alter vel tertius pro suo interesse litem prosequatur, exspectandus erit sinis litis : si enim decisum fuerit , beneficium pertinuisse ad defunctum, collatio spectabit ad Papam,si in Curia; ad Ordinarium vero, si extra decesserit; si ad nullum ex litigantibus pertinuit beneficiu, Ordinarij quoque erit collatio, nisi ex aiia causa refervetur. d. Clcrn. 1. Ut lite pendente. porro Curia Romana ibi esse censetur,! X ubi est Papa cum Canceliaria,& tribunalibus, ac Officialibus suis, quos ad regimen Ecclesiae adhibet, ut notat Govar, PraB. qt}, c. 4. ». 10. ubi itaintelligic dictum Innocenti] , & Panormit. inc. depurejur. quod ubi Papa efl, ibi Roma & €ttria fit , si nimirum ibi sit Papa cum suis auditorijs &c. & posse esse Curiam, ubiPapa non est, & vice vetsa Papam sine curia traditNavar. in traB.de datis & promissis, rotab. vj.n. 29 * Veluti Camera Spirensis est Curia Imperatoris, licet ImperatorSpiriae habitare non soleat, & facit text. inClement.ne Romani. 2. §, sane, de Eleklione. Unde quidam inferunt, si Papa ex Urbe Romana aliorsum ultra duas dietas discesserit relicta Romae Cancejlaria,offieijs, ac Auditoribus, tunc illorum beneficia, qui sequentes, vel accedentes Summum Pontificem ibidem moriuntur, riGn censeri reservata. Alij tamen aiunt Paulum III. cum ad colloquium cum Caro Io V. Imperatore & Francisco Rege Galliae proficisceretur, Sss j decla» 5> subjungit: Qui vero deinceps receperint dignitatem , seu personatum , seu officium , aut aliud beneficium animarum curam habens annexam , fi antea fimile bene, fictum obtinebant , illud ( quo ipso jure postquam secundi possessionem habuerint, vel per eos omni dolo & fraude cessantibus quo miniis habeant, steterit , privati mfemtnr )absqtte mora dispendio in Ordinariorum manibus dimittere debeant ; alioquin ex tunc fint ipso jure fecundo privati , & ne dum ad sacros suscipiendos ordines , quin ttiam ad habendum uod.unque beneficium Ecclefiasticum i» abiles reputentur. Qua omnia fingu • la beneficia vacatura , vel dimissa nostra & Sedis jipofiolica dispositioni reservamus, &c. Requiriturtamen,ut adeptio possessionis in iecundo beneficio sit pacifica , non litigiosa,& insuper,ut sit cum perceptione fructuum , secus fi fructus ejusdem fuerint ad tempus alteri reservati, cap. fi tibi concesso. 26-h.tit.in 6. Videantur Joan. Honor, h. tit. p. 2. n. 19. Gonzal. ad Reg. 8- Cancell. Gloss. is. ä num. 9. Barb. in Colle cl, DD. ad e and. Extravag. execrabilis , ubi plura circa hanc materiam congesserunt , Sc quae suo loco dicentur. Utrum autem per hanc Extravag. non tantum secundum beneficium sit reservatum, sed etiam primum, dubitatur ? Quidam utrumque relervatum affirmant , Joann. ä Chockier. ad R«g. 1. Cancell.n. 2].verso£l. casus. Wagnerek. tu Novijs. Comment. Exeg.ssur. Can. ad tandem Extravag. txurabilis . not. 4. pro quibus faciunt illa verba ; omnia (st fingula beneficia vacatura vel dimissa &c. Alij reservationem tantum ad posteriora beneficia restringunt; quia non tantum olim juxt. c. de multa. r8. h. t. non erae primi refervatio, sed etiam post Joann. XXII. constituit Bonis.VIII. in c. licet E- piscopus. 28- h. t. in 6. utEpiscopus posset beneficium primum per adeptionem secundi vacans conferre, & non obscure innuunt ipsa quoque verbaExtravag..ibi: in manibiis Ordinariorum dimittere debeant ; atque ita in praxi servari testantur plures citati apudBarb. insolleB. add. Extravag. execrabilis. s. 10. Conciliationem suggerit Gonzal. ad Reg. %.Can- eell. Gloss. fi. ».98. ut prior sententia procedat, quando secundum beneficium incompatibiie a Sede Apost. impetratum fuit. Tex. in Extrav. ad regimen 1 9 .verf. nec non etiam,qua per assecutionem, h. t. inter Communes , & in nova Reg. 111. Cane, altera vero, quando secundum est beneficium ab Ordinario collatum est. Idem Gonz. G/-/1;p. §.2.«. 14.. &C Gloss. fi. n. ;6. Dispensatio super pluralitate bene-14 fkiörum regulariter tantiim-adSummum Pontificem pertinet , qui supra Canones est. Et licet olim frequenterpracticatum fuerit, ut perviam unionis ad vitam, vel commendam perpetuam secundum beneficium incompatibiie cum primo retineretur , idem tamen abrogavit Cone. Ttid.fejsy. de Refor.cap.4. & feq. Si sess. 24- 17. Non autem prohibetur E- pilcopuspropter necessitatem, ve!utilitatem Ecclesia:, penuriam Clericorum &c. alicui alterum beneficium curatum in commendam temporalem, seu, ut vo- caii'- Lib. III. Tit. V. ' 5 -- «ant , provisorio modo concedere, dummodo utrique propter loci viciniam satisfacere possit , quia tunc non habebit proprie duo beneficia , cimi alterum commendatum non habeat sub ratione fceneficij, seu in titulum aut usum perpetuum. Glossi in c. »emo deinceps, j f. 4e i,leti.i» 6.in P. unam. neque adeo constringi Episcopum , ut non nisi per fex menses commendam concedat, sicut statuitur i» d.c. i p. fi commenda non fiat in favorem personae, sed Ecclesiae , cuius e- vidensutiiitas, vel necessitas longius tempus exposcat, admittit Glossiert, loc. in P' durare. Joan. Honor, diß.lec. n. % 6 . Potest hic adnotari, quod si S Ponti- De Reßrvatione n f II. Ampla & notabilis reservatio est in Extravag.ad regimen.i j. b.t.inter Comm. quae etiam itt Regulis Cancellaris , & Concordatis Germanis renovatur. In ea reservat sibi Summus Pontifex beneficia quscunque vacantia per depositio- 7Stt» , privationem , fete translationem aut muneris consecrationis sufpenfionem (melius susceptionem legit Gönzal. ad reg- 8. Cancellarii. Gl. fi. n, 32. Barb, de Offic. Epis alleg. f 7. n. C f , > per ele- Uionis aut postulationis c assat io ne m, vel renuntiationem admissam : anteilige, si ista Ronire , vel alibi authoritate tamen Pontificia fiant. item reservat sibi omnia beneficia vacantia per obitum Cardinalium, Legatorum leu Nuntiorum Sedis Apostolics & aliorum eiusdem Sedis Officialium, qui «numerantur in d< Extrav. adredime». Repetit etiam reservationem , quam superius ix c.prafivti.}^.h.t. in Grecen- fex alicui beneficium reservatum incom- mendam conced.it , tunc cessante commendet beneficium dicatur vacare, sicut prius, nec extingui reservationem usque dum Papa plene de tali beneficio providerit , seu absolutam collationem fecerit imo per ipsam manus appositionem in concessione commenda: factam induci benefici) aftectionem usque ad plenam eius provisionem , sicut docet Gare. de Benefic.p.^.cap. 4.»?. 64. & id tamen aliqui negant in commenda perpetua^ quae veto beneficio aequiparatur. Citati apud Gare. d. 1 . n. 6 c. dila te hiandos, tn anr.ot. ad Rom • Consi. ) po. F. assella. suimus, videlicet circa beneficia eorum, qui accedentes adRomanam curiam, vel recedentes ab ea ibidem, vel intra duas die tas moriuntur. Demum reservat sibi omnia beneficia!*» saecularia & regularia,etiam electiva prius obtenta & possessa eorum, qui auiho- ritate Pontificia promoventur ad majores dignitates , nimirum Patriarchalem , Archiepiscopalem, Episcopalem, Monasteriorum regimina, dignitates, denique ersonatus, officia, canonicatus, aliaque eneficia cum prioribus incompatibilia, postquam benefici) illius, quod no viter perSedem Apostoiicam acceperunt pacificam poslessionem fuerint adepti. Unde Episcoporum titularium tantum , qui a summo Pontifice creantur plerumque proSuffraganeis aliorum Episcoporum, ijfq; pro titulo dioecesis in terris infidelium olim ad Romanam Ecclesiam pertinens assiguatur, ex qua nullos lructus Extravag. Ad regimen inter Comm.h. t. De Praebendis & Dignitatibus. 5lZ £u&us percipiunt, beneficia non vacant, ned. XII. faciendarum casibus vocatura sec tunc statim ad collationem Papalem sint reservata, sicut leges ordinarie Iblent pertinent, & quamvis alias collatio be- pr*sentibus&futuris casibus prospicere, neficii facta Episcopo non valeat, nisi ex subintelligendo semper si vacatura sint ex dispensatione Pap«, vel justa & necessa- vi promotionis , ne refervatio, quae lecun- riacausa, ut quia non habet sufficientia 4 umGarc. deBenef.p. g. cap.i .n. 67.8c alimenta, aut cogitur exulare &c. c.cam cit.ikidemJxtiB.ee interpretationis est, ni- mßris. & ibi Abbas & DD- de Cexcefii- mium extendatur. Neque videtur co.i- ene prabenda. valet tamen praesertim de cessa retentio sola tam elfe quaedam ap- beneficiis simplicibus facta Episcopo positio manus, quam actualis collatio •titulari, Gare. deBenef.p.iuc.S.n.Zc]. 'refervationisconfummativa: Quidenim Lc 44. interest, an S. Pontifex beneficium luae Notat vero Barb. d.allegat.fp.n.76. dispositioni per promotionem delatum, &. videtur consentire Gare. dtll.c.p. alteri vel eidemconcedat? de paribus au- »»w.30. quod etsi quis promoveatur ad tem idem debet elfe judicium, l. & idea Episcopatum cum retentione beneficio- n.l.nam ut ait.ij. ff.deLL. tumvulg. rum, illa tamen beneficia ’ quaetempoie posseque talia retenta resignari docet Pa- promotionis obtinebat, sint jam reserva- xtf.de Rtßg.lib.%. q.p.n.26. tione affecta, quandocunque impolierum Caeterum eorum,qui ad veros & effe- ea v.g. per mortem vacare contigerit, ctivos Epilcopatuspromoventur, benefi**- Sed si hasc lententia in stylo&praxiCu- cia vacant post adeptam possessionem E- rite Pomanar fundata non sit, In theoria piscqpatiis & simul consecrationem , vel haud difficulter expugnari pollet, utpote loco consecrationis (ß Episcopus con- nuiloexprefio juris textu stabilita, cum fecrationempetere neglexerit, aut jam Extravag. adregimen. tantum refervet prius consccraius. de uno Episcopatu ad beneficia vacantia per prömotiönem, j«ar. alium translatus.sit) post spatium triura cap.cum i» cunüts, j. §. cum veri, ubi mensium, in cunllie.~lj.cum veri GL & D D.X.de Ele£l. talia autem bene- de Eleüione. Aliquando tamen super his sicia retenta mortuo Episcopo, seu a- %lusCuris variatur, ut promotorum moto non amplius vacent per promotio- per Papam ad Episcopatus beneficia mox nem, sed per obitum, CastroPolao. Mor. post promotionem, vel confirmationem tom, 2. trabi, 14.debexef.difp. 2. pmft. conferantur, si tamen Papa ita expresse §.<%. referv.vers.cjuodfiali- decreverit, ut beneficia statim tunc vaca- cui. Rotar ecent. p.jp.tom.i. decis.icz. rentj alias sine hoc decreto statur Juri »»w.f.&G Nec obstat illa generalitas communi. Gare. d.cap.-6.xum.$.8cseq. verborum: qu t obtinebant ten.pore pro- Barib-^»*’- Parii. As Rtßgnat. benefic. motionum nunc vacanti*gfr i» ante vaca. Ub.i.q.Xyy^um.76. tura&c. quia sensus istorum solum est Illud circa hanc Extravag. adT^egime». ille, quod vacantia tempore Extravag. legenti advertendum est, quod licet sedatae, & in suturis promotionum per Be- eundum text. sit tantum temporalis & ad Encejl in Decxetm.. Lis- III. Ttc vitam 5'4 Lili.IU. Tit. V. ltamRcnedictiXII.Iata, ibi : donec mi- erattonU divinaCleMentia Nos universalis Ecclefis, regimini prtefider-e concejse - rir&c. quia vero poliea singuli Pontifices in Regulis Cancellari« eandem Extravagantem renovarunt, & Concordatis Germani® inferta ett, censeri debet perpetua. Gare.cf.;>. i Non possum prsecerire huic Archie- pilcopatui Salisb,- deservientem notabilem qu«stio»em.qu« vix apud alios Au- thores repedetur, quibus hoc speciale & insolitum Archiepiscopi jus utique inco- gaitumfuit: An beneficia illorum,qui pro, moventur ad quatuor Episcopatus, quos Celsiffimus Princeps & Archiepiscopus Salisb. conferre potest, sint juxta Extra- vag. ad Regimen. Sedi A post, reservata? Mihi (salvo meliori) negativa in theu- ria videtur certa; quia Extravag.tantum loquitur de Episcopatibus, quorum provisio seu eleflionis confirmatio immediate ad Sedem Apost, spectat, ibi: per not seu authoritate nostra promoti* Item inBüllaConcordatorum Germani«,quibus d. Extravag. est inserta , pernosseu authoritate nojtrarum lit er arum immediate collatorum. Nec potest Extravag. habere illum senium, quod sufficiat, quo- modocunque aliquis remote & ex fundationis privilegio authoritate Sedis Apost. promoveatur : etenim manifeste repugnant verba Extrav. ubi S. Pont, Benedictus XII. expreße & respecti ve tantum loquitur de promotis perlitum immediatum Anteceilorem }oan-XXII.& de pro motis vel promovendis per fe ipsum, & üe Reservatione III. Ex Bulla Pii V. quse incipit; Ex slpostd.it its ofitciot cn. reservantur omnia quidem duntaxat intra tempus fiiiPontifi* catus.Constat autem, quod dii duo Pontifices vixerint post Annum i jco: econ- tra vero illi Episcopatus plus quam centenis annis ante vitam istorum pontificum suerint erecti, in iisque jus collationis Archi-Epilcopo Salisb. concessum. Licet vero hodie singuli Pontifices soleant illam Extravag. renovare in Regulis Cancellari«, & sit relata in Concordata Germani«, tamen intelligitur relata secundum illum sensum, quem habuit ab initio, ut scii, senius sit de tmmtdiat* S. Pontificis collationejunde h«v particula immediate, ut pauso ante citatum, in Concordatis ad majorem declarationem inferta est. Cujus lententi« fuit indubie Gonzal. ad Reg.%. Cancellglojf. \ 14. & glos. g i. ». j6. ubi exprelse docet* quod d. Extrav. ad regimen item Extrav. ex debito. 4. §. hujusmodi de EleSt.inter com. non habeat locum, quando provisio de secunda dignitate vel beneficio sit abOrdinario, & non a S. Pont, loquitur autem d. §*hnjutmodi de Sede quoqueEpiscopali, ad quam assumendus beneficia prius obtenta retinere non potest. Vid. etiam Burat. Dccisz\i.n.\, & seqq.Neque demum jus Archiepiscopi everti credo, si quandoque beneficia istorum promotorum fuerint a Sede A» post, impetrata: cum S. Pontifex utendo sua concurrente jurisdictione non censeatur tollere imposterum jus inferioris collatoris, c. dudum.i q. ^.nos igitur, hoc tit. in 6. aliarum B uSarum. beneficia illorum,qui In hatresin lapsi surtt IV.ExBullaejmdemPiiV.qu« incipit: Rma- Ds Prscbcndis & Djgmtstibns. ^ | ^ Xamtnttm Pontificem, reservantur bene- intra mensem admittere, ve! rejicere re- °> ficia recepta/» Simoni ac am confidentiam sigrarionem, & beneficium resi-narnm v'** de qua confidentia agitur in tit.de Simoni* conferre, provisus vero mtratrtsmen. '™ : ; V.Rursus ex Bulla Pii V. tu confer en. ses publicare,&!posseffione mbeneficii ac- p ® !li dis, ^.reservantur Parochiae non coi latae cipere, alioquin nulla erit provifio & be- co "5 ftr concursum , juxta formam Concil, neficium vacabit,ac reservatum erit. Vi- nk Trid. fejf. '4 .de Reform, dp. i deatur Paris de Refig, benefi .tib.i i .per ■tei, VI. Ex alia Bulla Pii V. qua; incipit: totum. Formam autem publicationis , ut SanEHffimm in flrtjh &c. reservantur die festivo in templo & coram populo fi. omnia beneficia vacantia,sede Episcopali at, rion ubique in Germania iervari, sed -vacante. ! VII. Ex Bulla Alexandri Vl.qusinci* ■ .pit: in eminentia &c. vacant & relervan- fl i ; tur beneficia eorum, qui offendunt liti- te- -gantes in Curia Romana,eorum judices, ffihr, - Advocatos,Testes,Procuratores,&Nota* t ni-" jrios. VIII. Ex Bulla Gregors XIII. qua? in- tisidc eipit: Humano vix judicio £ra. relervan- iw tur beneficia resignata , quorum resigna- ^io non est publicata juxta formam in di- iijj» jctaBullaprarscriptam: etenim ad evitan- «wllt da mala,qua: ex. clandestinis resignationi- 1 /k bus proveniunt , dum resignantes post Ä admfisam resignationem fructus exigunt, mtiis & solventes novis Beneficiatis denuö lol- !«E» vere coguntur; jurisdictionem fpiritua- lem , qua jam carentcum animarum iepk periculo exercent &c. constitutum est, aie&a primitiis ä Sixto IV. in Reg. Gancell. & jtW postea ä diversis Pontificibus, novissime :x ut« aGregorio XIII. ut provisi de resignatis W i, beneficiis teneantur publicationem face- ijitii re in Ecclesia beneficii, & Cathedras tift präsente populo. Et quidem siresignatio fit tacta in curia de beneficio citra montes, hoc est Italiam, intra fex menses a die concessat gratiae, publicatio facienda llftli Est. Si vero resignatio fiat coram Ordina- ujjp-f riis extra Curiam, teneatur Ordinarius {# sofficere qualem qualem publicationem, ex qua postit haberi notitia , testatur Zy- paeus tu Anal. jsur. Pont. tit.de Renun- xiax.fub.numx. . Vertun hic insignis movetur quaestio, jg an hujusmodi nova; Bullae, quae primum post ('Omordata Germania d arae lunt, neque de fbncordatisfpcctäem mentionem faciunt,.^ligent etiam in Germania, & impediant Ordinariorum collationes , fi v. g. beneficium in mense Ordinarii vacet propter Imesin, fimoniam, & sede Episcopali vacante &c. Branden, suser (oncerdatis Germ. a.- ’O. 8 * concludit, per has Bullas .etiam Germaniae collatoribus praejudicari , Concordatis nec quidquam obstantibus. Argumenta pro confirmatione adducit sequentia. I. Quod Pontifex concordando cum Germanis sibi nec voluit, nec potuit ligare manus ad decernendas poenas in delinquentes quolcunque; si ergo post ea Papa visum suit, haereticos v. g. eile puniendos privatione beneficiorum, ,& re- servatione, non est rario,cur ab hac poena excludamusGermanos in haeresin tam proclives. Ii. Quod iste sii stylus Curis, quijusfacit, & nunquam auditum sit in Germania contuliise Ordinarium vacans beneficium ob non publicatam ro- T it a signa- 5»S Lib. III. signationem, sed Papa tam contra Germanos, quam alios signet passim supplicationes ob dictam publicationem omif- iam. III. Quod Sixtus Quintus in Bulla: Pafitra/.ts 61. specialiter concesserit OrdinariisGalliae (qüi etiam concordata cum Sede habent, St longe ampliora Germanis) dixeritque, se relaxare constitutiones luorum Antecessorum reservator! as , ut possint beneficia per confide»« tinm Sint mi ac am vacantia conferre: quae specialis concessio minime fuisset necessaria, nec dicenda relaxatio, st alias ex vi Concordatorum Galliae Ordinarii similia beneficia conferre potuissent. IV.De- nique quöd in ipsis etiam GermanheCon- cordatis per Ext-rav,^ Rtgimtn. ibidem insertam sint reservata beneficia, quarum privatio Roma: inducitur , sed si lex sit Rom# lata habens poenam privationis annexam, censetur esse privatio Romae inducta, ut docet Paris, de Refig. Benef. lib. 17 . 8. ergo &c. Attamen de Veritate hujüs sententiae merito dubitat Granutius apud Brandea d.cj. io. «.i. (it. Adde Rebus, ad Reg* y.XVi. & Panl./iLj. q.$. »um. $2. uti infra dicitur sub nnm. ;6. quibuscum contrarium teneri potest, & puto in pluribus Germania: Dioecesibus practicari. Quidquid enim sit, an S.Pontisex ex plenitudine potestatis possit derogare Concordatis Germanis, illud tamen universi satentur quod non censeatur derogare* nisi expresse Concordatorum mentionem faciat,sicut nulla lex generalis tollit particularia statuta,aut privilegia,nisi quatenus speciaUter exprimit Text. & DD. itt c.cunt ordinem. 6. de Rescriptis. c.\. de Cen/tn .i* 6. ipse quoque S.Pontisex Ni- Tit. v. coi. V. in Concordatis §. 4. diserte p remisit, quod extra casus ibidem expreiios in mensibus Ordinariorum collatione« impedire minime velit, reservatione, inquit, alidve quavis dißiofitione authorita- te noßfa faliis vel facier.di 1 non ebß antibus quibuscunqm. Et in fine ejusdem dicit : hanc confiitutionem ita duratu- rat», usque dum in fuiarofoncilio dtcott- senfuNationisGtr manica aliter fuerit ordinatum ; quod sane circa jam dictas Bullas haud quaquam factum fuisse constat. Ad argumenta Brandeni: AdI.non essehktam quaestionem de potestate re« servandi beneficia Germaniae, quam de voluntateS.Pontificis, eamque etiam esse circa beneficia Germania?, sine speciali expressione negamus. Libenter quoque concedimus, a S. Pontifice posse puniri delinquentes & haereticos per privationem beneficiorum; at verö reservatio be. neficii non punit delinquentem, sed potius intervertit jus ordinarii collatoris, quod non censetur Pontifex velle in Germania, nisi exprimat. AdII, dico: stylum curia? esse aliquid facti, quod probari debet:Neque satis inter DD. convenit» an & quando stylus Curis ubique jus faciat. Profectb in his partibus contra sty- um Curia? Romanae plurima esse recepta vel parum in foro Ecclesiastico versanti constabit.Ipsa quoque publicatio resigna- tionum» 5 tob eam omissam inducta vacatio & reservatio beneficii an ubique in Germania practicetur, valde dubito, neque possem testari de exemplo. Ad IU. responderi potest, Bullam SixtiV. in effectu esse declaratoriam, quod circa Ordinarios Gallia? reservatio propter Simo« niam locum non habeat, sicut nomum* quam s, 1 l fa I' » xi 6 ' I 1 I I I Ds Praebendis & Dignitatibus. quam in sacris canonibus jubetur irritari, quod ip io jure est irritum, vel privari beneficio , qui ipso jure est privatus. GlofT. in c. I. in K relinquenda., 8iin c.;. de Cler.eenjug.im absolvi ä juramento, qui ipso jure non est obligatus. Gloss. in f. 2. Kabfolvimw X.defiftsrtjM. Zoes. ad Ttt. Deer.de Jurejur. ».47. ita in praesenti quoque terminis juxta materia exigentiam paulo impropriatis dicitur relaxari, quod non obligavit antea seu relaxatum declaratur: Ad correctionem e- nimjurium, & mulco magis privilegiorum & concordatorum (quibus difficilius derogatur, arg. c. x. de (fionftit. in 6. t, cum ordinem 6. de Reftript.') evitandam, verba nonnunquam improprianda sunt,ut cum Abb. Guttier & Sanch. tradit Laym. in Thtelog. Maral, de Legibus, eap.xt num.6. Ad IV. nunquam concederem, quod ad effectum reservationis, dequair.Extravag. ad Regimen censeatur esse semperprivatio inCuria, quando est lata per generalem legem, velCanonem. sed plane opinor sensum Extravagant!* esse.fi privatio in particulari caso circa determinatam personam in Curia statuatur. Quis enim nesciat in multis casibus per sacros Canones Roma: latos statui vacationem & privationem beneficiorum ipso jure, qua: tamen reservata non sunt. cafr. I.& 3. & ibiDD. de Cler.conjug. c.licee Canon . 14. deElett. in 6. $. in quibusdam, 12. de T anis. Extravag. ambitiosa in fi- ne.de Rebus Eccleßanon alien. Huc e- tiam pertinent, qua»de extincta obligatione Bullarum non receptarum in Lib. I. in Titulo de Constitutionibus §. 4. dicta sunr. Not. V. Quod per Regulas Cancellam ria diverse etiam «servationes tum confirmatae, tum introductae sint. Et quia cognitio istarum Regularum in materia benesiciali est necessaria, necapudquosvis autbores obvia , ideo aliqua magis praecipua hic apponam. §. III. De Regulis Cancellarige. SUMMARIA. sgRfg«!* Cancellari* quid, S' qualis carum obligatio1 j* Regula /• Canccl. innotamExtratag. ad Re» gimeo tj Extras. Bxectabiiis. 11 Regula 2. refertam beneficia eleOeta. n Reg j. extendens extravag Execrabilis. 2J Reg, 4. refertans primam dignitatem post Pontificalem,fiprimam in Collegiatis 1 $ beneficia familiarium Cardinalium. 24. Reg- S‘ fi 7 - refertam beneficia Officialium Camera Jlpost % 2f Reg. S' refertam beneficia Ectlefia Lateran fie xf Regula p.tdifpontns de Vacatione in menfi- bus, fi ibi aliqua notabilia ad inteieäxm Regula, *7 Rcf. rf. retocatoria Indultorum conferendi refert at a , fi de quibus induitis intellegatur. 2$ Regula 17. Decoricutteatibusin data. 2fi Regula tC|. De infirmis resignantibus. jo De quibus infirmis intellegenda , gt Quid significent illa terba : vigote supplica» tiomsdum eflet sanus signata:, ga Resignante coram S. Pontifice intra 20. dies mortuo, an beneficiumfit refertaium. }} R e S> de infirmis,an procedat extra curiam. gq Reg. 10.De Idtoruate. gj Reg. 21. de neo impetrando beneficio per obitum yit entis. MtmReg. 30.De Tccosimili notitia. Ttt j Reg. 'CiS Lib.IH.ritV. g< Reg »6. Dc beneficiis vlcaturis per ptumo- tio tiem. g/ An baheat locum in Germania consideratis Concordatis. fig Au habet locum circa idos,quos Archiepiscopus Salisb pr emolet ad Epi• copa tus Reg ig. Ue‘uciKgsndircollitigaotibus Reg JJ De anniii P stefTuie. jp Reg 36. De trieana'i, fi an suffragetur in petitorio? fi an aliquando cum malafidei 40 Icmusij qui dicantur} est Reg. si ut nulli suffraget ur dispensatio literit non expeditis. Fgttla Cancellari et ;ipoflolica lunt certa: constitutiones, quas singuli Pontifices in ingressu sili regiminis circa beneficiales & judiciales causas facere solent, vel ä Prodecessoribus factas renovare, augere, vel minuere. Est enim hoc natura Regularum Cancellario, ut tantum ad vitam Summi Pontificis durent, & cum ipsius morte exspirent, atque Sede Papali vacante nullam obligandi vim retineant,pertext-inproo!i». Regulär, ibi: quas etiam ex tunc suo tempore, id est, tempore Pontificatus sui, observari voluit. Gonzal. ai. Reg. 8. (anceB. §. s. Proee!W,»*.a.&seqq. & hanc esse communem opinionem in praxi receptam, testatur Fiam. Par. de Resignat, lib.x \.p. 2 « z r. ac proinde sede vacante cesset regulariter beneficiorum reservatio in solis Regulis fundata, sicut reservatio mensium &c.ut infra videbimus: In quo dif- seruntRegulse ab aliis legibus 3 t canon sibus,quorum obligatio est perpetua etiam post mortem legislatoris, usque dum ä succestore revocetur , vel contraria consuetudine aboleatur, c. sin. X. de Officio Legati. Illud quoque pro aliis legibus speciale habent RegulseCancellarise, quod ligent 42 Reg. sg. De erpcimenJb valore benefiet*. IUI». 4 iR e S'S 7 > De exptefGone qua-iratum bene- ficioruir. 4q.Reg. 66. De generali ibsolatione a censutis ad tffcctuEo meratum Aprii^Iiratum. 4 5 Rtg d "<5 ■ Referiant beneficia alias referio- ta, qua sede Papali:pacante per Ordinarios non fuerunt callata. 46 Reg 70 fi 7/ Quod Cardinales non comprehendantur fubRegulis,aut Confi itutioni- hus, nec Regulis derogetur sine speciali mentione. statim ä tempore, quo a novo Pontifice reassumuntur , & confirmantur, etiam nondum publicat«} ut ex Piocemio Regularum colligitur j nimirum quoäd effectum nullitatis actus in contrarium gesti, non vero quoad culpam vel poenam, nisi post publicationem. ./Eneas de Falcho- nibus in 7 r*£t. de Reservatime. p.q.. n. 21.& seq. Gonzal.d. §. s. n. ^4. qua tamen in re non omnes DD. concordes sunt: alii enim existimant ligare primum post publicationem. Zerola in Praxi E- pisc.F. Regula fitncellarite. Joan. Chokier. in (imment. Procem, ad Reg. Can~ ceti.n. 20. Extenditur vero obligatio Regularum istarum etiam extra Curiam in alias mundipartes per modum generalis legis , ut cum communi docet Gome- zius ad RegulasCaueeBaria quasi. 2. Sar- -nens in Procem. Reg. Cauctfl. q. i. Hje Porro RegulacCorpori juris inserta non sunt, sed sub singulis Pontificibus noviter imprimuntur. Refert illas Quaranta in Summa BMarii. V, Regula Cancellario & Commentarios desuper e- dideruttt Alphonsus Soto , Sarnensis, Mandosius, Joann. a Chokier, A alii. Sed quidam non omnes regulas (sunt enim multte,& 68. numerat Quar. dift. De Prsebendis & Dignitatibus. 57- hc.Jotn. a Chokier. 70. Alex. PP. VII.' 72.poliiiX) at quasdam cantum primarias & celebriores complectuntur. Referam &ego aliquot, praesertim ad praetentem materiam ipectantes , &. ferme per ilia verba formalia, prout apud DD. «periantur,qui pleriquc concordant, nisi quod subinde in reccntioribus regulis aliquae nova disposisiones & daulul* addantur. ao In prima igitur Regula summus Pon- tKexfacitreftrvationcsßmilcs tllts , qaa habentur in Extravag.ad regimen, ac locum habere vult etiam iu bene fidis , qua Officiales Sedisvlpostohca ibt expreß], licet ante obitum officiales ejse desierint, dum officiales erant,obtinebant. Reservat deinde etiam beneßeia per Extravag. exe- crabilis. vacantia aut vacatura-, edntäue refervattenem extendit ad beneßeia tam obtenta, quam obtinenda, de quibus Ordinarii, aliique Collatores contra decreta & formam Concilii Trid. disposuerint. 21 In II. Regula reservavit generaliter omnes Ecclefias Patriarchales , Printi- ttales , Archicpiseepalcs, Episcopales, nec non omnia Monas eria Virorum , t1 alor em anuum ducentorum serenorum auri communi afimatione excedentia, & voluit, ut exeeffm hujusmodi inhtteriscxprimatur, Ac etiam reservavit dignitates & beneficia omnia ad quorumeunque Collatorum facuUriumG regularium (non tamen ad collationem cum alto vel altis , aut etiam ad altert usprafentationem vel elettionem quomodolibet pertinentia ) qua vacant sede ißor um collator um vacante. Sed ista Regula in Germania propter Concordata locum non habet, ut inferius dicemus. 21 I« III. Regula, quae inter recentiores ponitur , prohibetur, ne provisi vel providendi per sedem Apostolicam de fecundo beneficio incompatibili cum priori valeant prius beneficium in fraudem Apostolicaerefervationis nulla facta de eo exprelsä mentione coram Papa vel alio resignares alias utrumque beneficium vacare & reservatum censeatur , salvis tamen juribus alterius partis, ad cujus favorem facta eilet resignatio summarie exercendis. Vid.text. Regulat, & qu* superius adExtravag. execrabilts dicta sunt. Videtur hac Regula similis XXVI. de Bencfciis vacat uris per promotionem, de qua inferius, w.3 6. In IV. Regula (qua inter antiquiore* est tertia) reservavit generaliter dispositioni sua poft Pontificales in Catbedralibm, Metropolitanis, Patriarthalibus , nec hoh principales iu Collegiatis £sctejj/i(qua'verba intelligen- da sunt in lensii distributivo,ut»on omnes dignitates, sed in singulis Ecclesiis una, qua est reliquis major & prima. GonZ. gl- 9 . §- 4 «. II.) valerem decem flore- norum auri communi afimatione excedentes ',r nec non Prioratus, Prapofturas , & alias dignitates conventuales, ac prreceptorias generales Ordinum, non tamen militarium. Denique quacunque beneßeia, qua fui, dum Cardinalis effet, aut aliorum Cardinalium nunc viventium familiares & connntrt commenfales obtinent, (V impoflerum obtinebunt eorum familiaritate durante, & in quibus seu ad qua eis jus competit ,. nifi per obitus» Cardinalium,vel alias ab ipsa familiaritate recesserint. In V. VI- VII. reservat beneficia Collectorum & Subcollectorum, fructuum Camera Apostolica. Item Curialium qui J-20 Libet III. Tit. V. qui dum casia de loco ad locum trans- Hasc Regula ex communi DD. no» fertur eam comitantes decedunt in loco habet effectum Sede Papali vacante, ubi quantumvis remoto. Item beneficia Regulis cum vita S. Pontificis sublatis Cubiculariorum & Cursorum Summi omnes menses Ordinariorum sunt. Pontificis. Gonz. §.f. procem. «>46. A sz .si nimi- 2 f In VIII. reservat beneficia & Canoni- rum beneficium vacare inceperit Sede catus Ecclesiarum Sancti Joannis Latera- Apostolica vacante > leciis si vacatio con« neniis , Sancti Petri, ac Beatar Mariae tigerit vivo adhuc Pontifice, tunc enim Majoris in Urbe Romana. Item etiam beneficium jam iuit reservatione affe- beneficia quascunque ad dispositionem cluni, Sicut ex Regula ic.Canc. tradit Cardinalium ä Romana Curia ablentium Gonz.«/. »um. 84. Utrum autem (nisi abfuerint ob servitium Sedis Apo- e converso, si EpiRopusbenefkiumva- stolicae cum licentia Sanctitaris suae, vel cans Sede Apostolica vacante tunc non apud eorum Ecclesias resederint) spe- contulerit, possit etiam post aisumptio« ctantia,si durante absentia vacarint. ,nem nevi Pontificis conferre ? in turam- 26 In IX.R egula (quae olim erar octava, que partem disputat Gonz. 4*1. anum. & super ea integrum tractatum scripsit 60.&,tandem «««». 71. in affirmativam Gonzalez & plures glossas collegit Gho- magis propendet. Videtur tamen hodie kier. ad eandem Reg. 8.) reservavit libi obstare Regula 68- Cancellari*, de qu omnia beneficia qualitercumque quaiifi- infra »um,. 4s. nata , i» yanu Ario , Februario , Aprils Caeterum mensis incipit a media no- Maje, Iulio, Augufio, Ottobri, & JSso- cte ultimi diei, & ibidem terminatur. /. membri extraCuriam t aliter quam per re- mere Romano.?,, fs. de Fertis. c.coKjulmt. signationem , qualitercunque vacatura zq_.de Ojfic.ffud.deleg. Si dubitetur, an ad quorumemque dijpoßtionem (nenta- beneficiatus ante vel post mediam no- men sardinalium aut aliorum sub certis ctem ultimi diei mensis obierit? pro Concordatis comprehensorum') pertinen- mense Episcopali & favore Ordinarii tia\ & voluit in iß orum concessione etiam praesumendum docet Gare. de 'Senef.p. de metu proprio menfis ,in qua vacaverint, f.cap.i. »«». j 28. eo quodreservatio- fierimentionem,alioquingratiamvelcon~ nes sint odiosae, & miniis praejudicetur cessionem nudam effe. ^enfuetudinesverb Papa,qui setnper habet concurrentem Csprivilcgia optandi seu eligendi pinguio • collationem. resprabendas quibuscunque quomodo li- Illud quoque advertendum esi, quod bet concessas nullatenus vult huic reserva- Episcopus non amittat jus conferendi tioni obstare.Eptscopis autem personaliter beneficium in suo mense vacans, licet insuis Ecclesiis rtßdentibsu altemativam eodem mense non contulerit,sed si vacat 0 C.Menfium ad beneficia conferenda con- duret in mensem Papalem , poterit etiam ceffit. Haec autem alternativa universim ipso mense Papali conferre, quiatantiiffl Episcopis 2 c collatoribus Germani* per attenditur initium vacationis, ScEpisco- Concordata concessa est. po conceditur terminus 6. mensium id DD.ii, s Ü!» urnis jiiiit ierit ir caio i v«t a»u t:.; litto ili* vmr ifiik t,dec Ctäflf na> ,«i k m, a tla® Ä p '0:k l 2(«j; /mu uto UlMS :1b F :oofe ani, -- Ifiw!* tcrittc uiataii-i ' De Praebendis & Dignitatibus. ,5-21 ad collationem beneficiorum. cap.z.de fuit fstvor Religionis & poblica Ecdesis contef prtb. quo jure privari non debet utilitas , dum nimirum per electionem atque ita sine dubio tenendum, ait Gare. facilius de pastore idoneis qualitatibus d.c. I.» n6* . praedito provideturEcclesiae, quam per In his novem Regulis «servationes be- collationem Pontificiam, cui personae neficiorum continentur, subsequentes plerumqueignot* sunt , & facilius sub: promiscue alias materias complectuntur, aut obreptio fieri potest. Gonz. aa r ßeg, feiigamadhuc quasdam circa praximbe- S.Canccll. glejs, L. §. 3. num. 20. verß , r.eficialem scitu utilissimas. & multo mtnus. & num. aS.gl ß. ». 27 I« Regula XV. (olim 14.) revocat 71. Gare. de Bemf. cap.7. num.6%0. Summus Pontifex facultates ■& liter.as, verf.rufie tomen. ‘Ruh, ßr.g/Rtit. tom. 2. per quas quicun ue Pradeceßo» es fui qut- clauf. 496. num. (fr num. 8 A. & 91, b ■ cunque Collatoribus (non tamen Car- Barb- clduf.%q.n.zo. & feqq. Etsane.si dt »datus dignitate fulgentibus) euans verba in d. Reg. '4. considerentur, vi- tstotu proprio concesserunt, ut de beneficiis dentur ramum loqui delndultis tempo- . generaliter Paparefervat is dißonereva- ralibusadvitam alicujus, ve) aliudtepi- lerent,&c. Ex hac Regula inferunt aliqui, pus concessis, non vero de induitis per- quod illa antiqua privilegia quibusdam petuis ibi: ut quamdtu viverent, vel suis Capitulis Rcdesiarum Cathedralium ä Eule sia, am-monastertis praeßent } aut Pontificibus concessa, ut ad majores di- ad aliud tempus de beneficiis reservatis gnitates post Pontificales (qute Juxta Re- dißonere valerent, &c. gulam IV. Cancellaris & Concordata Jn Regula XVII. qu* inscribitur: De^ Germaniae sunt reservataeJ possintexsoo concurrentibus i» data (habent enim jstje gremio personam idoneam eligere, sint Regulae suas superscriptiones quasi titu- revocata . nili eorum renovatio asingulis los) ordinavit Summus Pontifex . quod Pontificibnsimpretetur,Audivitamenid plures fuerint in Curia Romana sijppli- npud nonnulla Germani* capitula sic prl- cantes pro eodem beneficio, & duobus ■vilegiara receptum non este, eaque suis & sub data ejusdem diei, t Hi, qutbm motte antiquis priviiegiisinsistere. Licet veto proprio comeduntur gratia, esterisßmili singuli Pontifices hanc Regulam , ut no- modo gratias non habentibus, alias gra- vam legem generalem innovent, potest duatinongraduatis, aut intergraduatos tamen proCipitulisallegari textus/« c.r. m ia präsentes ■expressum habetur. Praesertim si talia in- absentibus ab ea, ac inter präsentes non dulta in ipsa erectione vel fundatione Ec- bene fici-mibenefidatis, & similiter infer clesiae concessa, vel a pluribus Pontificibus absentes eaterts paribus criundm non 0- consirmata sint , aut finis concessionis rtundo, & diacefanus nondtoscejano, in Engel in Dtcwr. LiZ. UU Vvv ,re/s- 5rr Liber III. Tit. V. reliquis vero singuli qui prius Apostolttas liter as super beneficio earum extentor ihm prajmtarint aliu in assecutione beneficii prtferantur. [ Regula XIX. celebris est & famosa, quae apud quosdam intituIaturRegulasd* viginti , apud alios Regula: de infirmis Resignantibus. V erba Regulär sunt ista : Item voluit , quod fi quit in infirmitate confiitutus refigndrit aliquod beneficium sive fimpliciter , five ex causa permutationis , vel alias dimiserit , aut illius commenda cesserit,five ipsius beneficii H- nionis dissolutioni consenserit, etiam vigore supplicationis,dstm esset sanus, figna,- ta, & poflea infra lO.dies d die per ipsum resignantem prastandi consensus compu fandos de ipsa infirmitate decesserit, & ipsum beneficium quavis aut hont ate conferatur per refignatioHem fic f abi am collatio hujusmodi fit nulla , ipsum beneficium nihilominus per obttum censeatur vacare. Ratio hujus Regulat est, ut excludantur refignationes ab infirmis factae ad favorem certarum personarum in frau- demOrdinariorumCollatorum, quibus inde tollitur libera collatio, vel fraudem habentium a S. Pontifice gratias exspe- ctativas super beneficio proxime vacaturo. Item ne infirmi diiponantde Beneficiis, sicut de bonis litereditariis in favorem consanguineorum. Porro circa hanc Regulam plures quaestiones cumulat Mandosius in Commentario ad eandem. &Parifius. de Refig, benefic.lib. i Z. per totum, aliique Regularum Cancellaris: Interpretes communiter, ex quibus pau- culasad intellectu mRegu!« magis neces- laria* breviter subnectam, o Quarr. I. De quibus infirmis accipienda sit Regulas H. Quamvis considerando verba mentem, & rationem Regula videatur este debere talis infirmitas, ex qua resignans moriatur (quod non obscure innuunt illa verba: (i de ipsa infirmitate decesserit &e.)vt 1 saltem timeat se moriturum i alias probabiliter non facturus resignationem r nihilominus Parisius d. lib.l-l.q.6. w. 6 . 8 * & #. 12. cum allii ibidem citatis tradit, non distingui, an infirmitas fuerit gravis vel levis,dummodo intra 2 C.dies post resignationem mors sequatur, adeo ut etiam leviter febricitans, podagricus, mutus, surdus, & similes infirmor um nomine veniant, prae- iertini propter illa verba recenter Regulat superaddita: etiam vigore supplicationis, dum esset fama , signata. Sednisihaec doctrina praxiCuris Romanae recepta fit, difficulter cum verbis Regulae consistere potest. Si enim hoc Voluissent-Pontifices, nnllam in recen- tiotiRegula dt infirmis refignantibu *, & in ipsa infirmitate dece dentibus,fedsoltim de morte intra 20. dies potest resignationem contingente mentionem facere de- buissentj nec in resignantibus extra timorem mortis constitutis locum habent rationes Regulae superius assignatae, & alias correctio juris veteris non censetur in plus facta, quam expressa. /. pracipimtts. infine.C.de ApeRation. Quaer. II. Quid ergö proprie signifi-;t cent illa vetba: Figor e supplicationis dum e/setfitnus,signat** 1y. Haec verba habere interpretationem ex stylo Curiae Romanae, ubi is estrefignationis modus, ut resignans porrigat supplicationem, quae st placet Summo .Pontifici, signatur seu subscribitur per eum '.fiat utpelttur , nec- tsids^ ^ 4 ', *i eif Motfc '« fi'Hlii it fei; iiäjji °Ä> «% . »a urfir; thun mH itttven .diiuc l it IK wk,i i Mik hast am Jute: r,N isetüf t uijiiw tiesf tmii abii jirijii modus, lal«^ r. De Praebendis & Dignitatibus. 52z dum tamen perfecta est refignatio, sed iniuper poli signationem lupplicatioms debet resignans inCamera veiCar.cellana per se aut Procuratorem iterum in reit gnationem expresse conlentire, & juramentum addere , quod pmma sine ifaude actasinr; utproiixius tradit Parii - .ae Rt- fynat.be- e-ftc. 1 '-.*. ^-8. Ad nostrum itaque propositum vult dicere iummus Pontifex in Regula de trfirrau rtßg»*»tt- bu r. quod infirmitas &Japlus 20. dierum non debeant computat i a die porrectae aut lignat« lupplicationis , sed a die prarstit; consensus. Ex quo, ni lallor, latis luculenter apparet,per verba allegata, & a recentioribusPontificibus Regula: inlena nihil elfe de veteri Regula circa qualitatem infirmitatis in relignante re- qu sitam abrogatum , sed tantum declaratum, a quo tempore 20. dtcrum dinumeratio facienda fit. Ratio autem hujus clausulae noviter mietend« fuit» quod a- Jias beneficiata resignaturi potuerint facile regulam eludere, si nimirum lam por- rexiilent resi^nationis supplicationem, deinde vero conlenlum suum prtsstan- duni usque ad tempus periculosi infirmitatis dtstuliflent. nec dici potu stet, resi- gnationem primitus ab infirmo factam fiiifle,ut advertit Mandosi *ah~nc Eeg.cj. A./» 6».?ar>l.«r./kR I 2- n. 6 . Quarr. 111 . Cüm vigore hujus Regulari per verba ejusdem finalia r signa - tio,& quae cunque lectita collatio benefi- ciisit nulla & invalida, si resignans intra 20. dies moriatur, an ex supposito quod refignatio facta fuerit coram futnmoPon- tifice (sicut resignatione* conditionatar in favorem certa: personar tantum coram eo fieri poliunt, ut in iib. 1 . Tit. de 2^- nantiatione dicitur, beneficium nihilominus maneat Pontifici reservatum , vel possit per Ordinarium loci conferri, li in ejus mense mors extra Curiam acciderit? f^anc quarstionem tractat Paris, d. Iib . iz,cj. IO. ubi ait, sententiam affirmantium reservationem este veriorem & communem , eo quod per resignationem factam in curia , ibi dicatur vacare beneficum . & consequenter elfe reservatum. Item quod jure & uiu receptum sit, ut si .Papaw<*»»«d/>jio»- »efte .p.s. v.i. n. 160. cujus opinio mihi videtur saltem abintrinsrco magis pro habilis. Principalis enim ratio Regula est, ne fraudentur Ordinarii fuojure conserendi, & ut aboleantur successiones quasi haereditarite in beneficiis, ut notant communiter Interpretes ad hanc regu- km&Mandosius e«d. 9.16. r-.io. qua: ratio tunc suum plenius consequetur effectum, cum jus conferendi beneficium ad liberum Ordinarii arbitrium redierit. Ad Argumenta prioris sementi« responderi potest , per resignat, onem factam in Curia induci vacationem in Curia,!] refignatio plenum effectum sortita sit, secus autem, si propter mortem intra 70 . dies fuerit aunullata, tunc e- nim beneficium non vacat per reQgnatio- nem, sed per ebitat» , ut expresse in regula habetur ergo extra Curiam, si obitus extra Curiam evenerit. Quod vero de mannam appeßtionc dici- Vw 2 j*r, 524 Lib. III, tur , id potest iotcHigi regulariter extra casum specialem hujus nostra: regula, Vel alios similes, ubi exratione, quae est anima legis, colligi potest, non fuisse IV px-iiuentionem per manus appositionem Ordinariis praejudicare. Imö Gare. d. loe. i sq.. generaliter docet , munus appofi- ttouemiapev beneficio resignato non afficere,seu reservare beneficium, si teligna- tione quavis de causa irritata beneficium postea vacet per obitum. Potestque hic duci argumentum a majore ad minus: si enim Summus Pontifex actualem collationem fecisset,ea in hoc casu per regulam istam non subsisteret, ergo miniis subsistet manuum appositio, qua: tantum pars & initium collationis est. 3 ; Qusr. IV, Lkriim haec Regula etiam procedat extra Curiam , hoc est, an locum habeat in re signationibus, quae fiunt extra Romanam Curiam in aliis mundi partibus coram Episcopis & locorumOr- dinariis, ut si resignans intra 20. dies moriatur, ut collatiobeneficii resignati inte- rim fasta nulla, & cuilibet alteri denpvo fierit possit ? In hac quaestione diversis DD.opiniones refert Parif.-sih 5 .i 2 . §.s. & cum ea aliquando in Rota Romana tractaretur Consiliarios suisse diseordes ex Cassiodoro narrat Mandosid.^. 16. n,\. tandem autem affirmativam per majora vota pratvaluisse , cui etiam subscribit VmLd.loc.n.Z. cum aliis DD. & decisionibus Rota: ibitem citatis. Pro negativa,in quam inclinat, & considerandam relinquit Mandosius loe, cit. ». 2. & pro ea allegatur Decius consitio 224. ». 4. plura argumenta adducuntur qua: tamen possunt summatim ad duo ca- jma reduci, imprimis quod plura verba Tit. V. ponantur in hac Regula , quas tantum conveniunt resignationibus factis in Cu- riaRomana, neque extra eam usitata sunt, veluti commenda cejfertt. dtsolutioni «- aionis consenserit , vigore supplicationis ßgnat«,d die praßandi consensus. Deinde quod ratio Regula: potissimum sit circa refignationes condtttonatas in favorem tertii , quales non possunt fieri cum effe* ctu extra curiam: cessante igitur ratione, videtur ipse lex cessare.r.s«»» cejfante 60. de Appellat.I. adigere^.s.desnre patronatus. Verum fpro affirmativa dicitur, quod Regulae Cancellari* etiam extra Curiam obligent nisi manifeste appareat, mate, riam non essepracticabilem extraCuriam Sarnensis ad Regulas Cancellaria cj. 2. Proosmiati, Item quod in fineReguIa addatur , collationem quavis authoritatt faBam esse invalidam, ergo supponitur, resignationem & celsetionem etiam alii authoritate, quam Pontificia, & Curiali fieri posse, atque hanc Regulam desuper procedere. Ad priora argumenta ia contrarium allata responderi potest. 1. Ex particulari non inferri ad universale, nec sequi, haec vel illa particula Regulae non convenit resignationibus extra Curiam,ergo nulla: loquitur enim Regula de qualibet resignatione cujuscunque beneficii , & supra dicta verba tantum causi declarationis subjicit, ut legenti patebit. 2. Quod ratio Regulae non omnino excludatur in resignationibus extraCuriam: licet enim coram Ordinariis non possint fieri resignationes conditionara in favorem tertii, qua ab eisdem Ordinariis ut conditionata acceptari valeant, plerumque tamen infirmi resignante« aliis verborum «taj 3« «i fotli; flitm «.Dt misit; licS; unit Itrii ; leguli imWt Mtoi; 1,4’Cfe aitfyi »L 's tiptli luniralt ifillep •xtsiCi atifitt: ittaCtr- isitotf» nitsitj Drditm-' tup tui' 'is De Praebendis llonira ämfeagibus & precibus, ac re- commendatione cerue personae idemob- lineor. Ad cujus rei pleniorem intellectum videri debent tradita in Tit. de Renum. Potest addi edam illud Juris fundamentum , quod cessante ratione legis publico statui & utilitati conformis in particulari aliquo casu , non semper cesset ipsa lex saltem in Foro exteriori quando ratio i potiori iiibest, ut dictum in Lib.L. 'Iit.de Conflit.^,4. Consuetudinem quoque locorum hac in re. & dubio jure aliquid operari posse & attendendam esse, non diffiteor. 34 Regula XX. est deidiomate , in quo voluit Pontifex, quöd si contingat, tam in Curia, quam extra illam alicui de Parochia, vel alio curato beneficio provideri,provisus autem non intelligat,neque loqui sciat idioma loci, ubi beneficium ejusmodi consistit, provisionem seu mandatum desuper quoad tale beneficium esse invalidum. Quanta autem idiomatisvel linguae experientia desideretur, Ordinario lad arbitraurim erit. j ^ In Regula XXI. De non impetrando beneficio per obitum viventis statuitur,quod gratia Papalis super beneficio sit invalida si impetrans in supplicatione falso narra-* verit, illud beneficium tempore supplicationis vacare per obitum prioris bene- siciati, nec convalidetur gratia, licet postea beneficium ita revera vacare inceperit. Imo in Regula XXX. '«fe v ero/imili notitia requiritur, ut fi beneficium dicatur per mortem vacare, post mortem bene- ficiati, & ante datam gratis tantum temporis intercesserit, quo vacatio de loco in quo beneficiatusinortuBs fuit , ad notiae Dignitatibus]! 525 tiam Papae verifim/lier potuerit pervenire, alias gratia seu concessio beneficii nullius sit momenti. In Regula XXVI. de beneficiis vacatu* ris per promotionem (qua’ apud antiquiores est XXIV, apud alios XXV.) duo sta-^ tuuntur. I. Quod non valeat impetratio' beneficii vacaturi per promotionem cu- juscunque ad Ecclesia: vel Monasterii regimen » si concessio beneficii diem promotionis praecesserit, etsi fuerit facta motu proprio & cum derogatione hujus constitutionis. Cujus rationem assignat Glossator Alphonfus & cum eo Joan. a Chokier. num.t.& 9. quod Papa nimis propere fuerit importunatus pro talibus beneficiis vacaturis. Forsan aliqui etiam electiones seu promotiones illorum quorum beneficia sperabant, per fas & nefas procurare studuerunt. II. Inhaceadem Reg, constitutum habetur, quod quacunque collationes & provifiones beneficiorum , qua per promovendos , vel assumendos ad quascunque Pralaturas in• ter illarum vacationis , & hujusmodi promotionis vel assumptionis tempora fimpliciter, vel ex causa permutationis , ubicunque resignari, vel alias di mit ■ ti contigerit cum inde seculis pro tempore fint cassa & irrita. Ratio Regulae est secundum omnes, ne per talem resigna- tionem aut dimissionem beneficiorum ante actualem promotionem praejudicetur collationi Papae, cui per Extravag,<* Vvv Z dum 52 « Lib. III. Tir. V. dum, licet resignant' postquam Praelatu» agitur : invalidum est & nullum, c, 64. I- actu vacavit. De R. Lini. L non dtthium. f . . de LL, , yj Prasterea hanc Regulam non habere atverbinnostra Regilla non lunt irritatas locum, ubi Concordata vigent (sicut in resignationes, sed collationes & provisi- Germania) quia reservatio beneficii re- «nes, quae ab inferioribus Collatoribus fignati ante promotionem non est com* super beneficiis ita resignatis fiunt, ergo prehensa in Concordatis, juxta ea, qua ipsa beneficia sic resignata S, Pontifex de superius «.18. disputavimus, sentit Re- novo lux collationi reservavit, buf./w jlnnot. ad hanc reg.Ejusq; dictum Videndum quoque, an haec Regula sit refert & insuper Decisione Rotali in una inGermania in usu, quia contra eam olim Baderborn. Prapofitura. confirmatFlam. admissa fuit exceptio de non usu. Sicut Par is. d. q.6. num.62. Cui contradicit aliquando suerunt in Rota examinati Branden.»» Traft, super Cencord.Germ> piuresOssiciaks., qui attestati sunt, liib H.9. & ex eo Joan.ä Chokier, in(om - pluribusPontificibus & in tota Hispania tuent, ad xoflram Reg.n. ip. asserens il- hanc Regulam non fuisse usu receptam, lam Decisionem fuisse per aliam revoca- & resignationes simpliciter adnuilas tam. Sed magnifacioauthoritatemFlam. absque derogatione hujus regula? (quod Parisii, celeberr. Romani Doctoris & sane fieri non potuisset, si tales refigoatio* publici Juris Can. Profeflbris, &prae- nes absolutem fraudem legis, & ude terquam quod una decisio Rotalis, si qua nullae censerentur) prout refert Paris, etiam in praesenti supponeretur, non in- d.cj.i.n.i 7. duceret mox legis necessitatem, uti saepius Demum plane iterum censeo , hacjjj dictum: deinde in illa revocatoria deci- Regula non comprehendi illos, qui per sione, quam adfert Branden, fuit .habita Celsiss. iPrincipem & Archiepiseopum specialis consideratio, quod Praepositura Salisb.promoventur ad unum ex quatuor Baderborn.esset prima dignitas postPom suis Episcopatibus, quos conferre potest; tificalem, adeoque per fe reservata , nisi cum ene sipp tl.l ige * ' praecise declarare resignationes ante pro- re 6. ff.de y*re Parten. motionem infraudemExtravag.fieri,tunc In Regula XXIX. de furrogandit dibuisset ipsas resignationes invalidas ceUitigantibue hoc substantialiter conti« pronuntiasse, quod enya in fraudem legis netur, quod si duo super beneficio liti* geni. DePraebendis $ gen t, & altes ex iiterecesserit, forsan propter mortem aut matrimonii contractum,vel ingressum inReligionem &c, tunc ad succidendam litem datur alteri collitiganti unus mensis, intra quem potest petere furrogationem seu substitutionem in jure vel ad jus, quod adversaria competiit (dummodo collkigans pe - tens iurrogationem indicto beneficio in- trusus non fuerit, aut fraudulenter egerit impetrando beneficium senis, aut periculose «grotantis, eique litem movendo intentione surrogatioms consequendas, neque adversarius pacifice illud per triennium possederit) & 4 ntrahunc mensem non valet gratia, vel concessio super beneficio litigioso alteri, quam collitiganti sacla. Videatur Mandos. ad hunc Argui. q. 2. In Regula XXXV. de annali possessore. statuit Pontifex , quod quicunque beneficium Ecclesiasticam tunc per annum praecedentem ab alio pacifice possessum , quod certo modo de jure vacare , & injustis ab alio possideri praetenditur , deinceps impetraverit, nomen, gradum, & nobilitatem possessons, & quotannis m possdfione fuerit, ac Ipecificam causam , ex qua clare constet, nullum dicto possessori Jus competere, exprimere, intra 6. menses eundem ad judicium evocare, causam quae ex tunc infra annum usque ad sent&n- tiam definitivam inclusive prosequi teneatur ; alioquin impetrans de damnis proptcrea contingentibus possessori fatis faciat ÜL si frivole eundem molestarit,jo. fiorenos auri Camerae Apoltolicae persolvat. 39 legula XXXYI. quae inscribitur de : Dignitatibus. triennali possessore plurimum etiam notabilis & utilis est. In ea statuit Pontifex, quöd/j quis quacunque beneficiaEceltfia- flica absque fimonia ingrestu ex quovis titulo Jlpeftolicd , vel ordinaria collatione aut eleElione, & eleSlionit confirmatione seu prasentatione & institutione illorum , ad quos ista pertinent, per triennium pacifice pojfederit (dummodo inbenefieiit hujusmodi,st Pontifici ex rtservatione ge- nerali.in sorpore Esuris clausa reservata fuerint , se non intruferitj super iisdem beneficiis taliter pojfessti molestare nequeat,nec non impetrationes de beneficiis st* pofsesfts satias irritas este decernit, litet, super illis motaspenitus extinguendo. Utrum autem hasc Regula in possessorio tantum suffragetur , non item qua miniis possessor triennalis in petitorio impugnari valeat, dissentiunt DD. Et de possessorio duntaxat non pauci intelli- gunt cumCovar. ad Xcg.pofijfor. p.i.fi IO. n, 10 .concil. 6 , eo quod juxta Reg. I. Juris in(>. beneficium Ecclesiasticum non possit absque Institutione Canonica obtineri. Atque ita in suo tempore sensisse Dominos de Rota testatur Glossator Regulär. Canceil.Alphonfus apud Chokier. in sommern, ad hancTdfg.n. 18. Verum probabilius videtur cum Alph. c. loco. Paul.Laym.fw 7 /-i mor.lib.^. tr. 2. t.Is. ».4-Rebuf.de Pacis.post', ».io. Navar. k.t.inz. edit, confli. 30. quöd si adiit capacitas personas, bona fides, & titulus justus coloratus,licet in veritate non subsistens hasc regula convalidet titulum jure prasscriprionis, ideoque prosit etiam in petitorio quoad utrumque forum, id- quas fatis probat textus regulae; si enim triennalis possessor non consequeretur titulum, Z-r» Lib. IU tulum , ejus beneficium semper de jure vacaret, nec eilet ratio, cur'ab alio impetrari non poliet, vel.saltem debuisset ei S. Pontifex impetra tionem nova provißonü aut rescripti:« amgfr preinde valere , injunxisse. Item non bene verificarentur.il- la ytxbrJitessuper illis motas penitus ex- ttnguenio. Nec posset dici penitus ex- tiniia Iis, quae foret superfies quoad principale punctum scii, petitorium. Ubi ergo textus non distinguit, nec nos distinguere debemus./, depretio %.§'.de publt- tiamt. Adde etiam Paris. De Reßgnatßib.Xi. ^.24. & feqij- ubi docet, triennalem possessorem defendi contra privationem, quae infertur ob non publicatam reiignattonem , vel omissam promotionem intra annum ad -ordines illos, quos beneficium requirit, vel perEArav. Exe- crabtlts, ob adeptionem secundi beneficii. Consentit Chokier ad eand. Reg.n. gss.Quando vero dicatur possessor habere titulum coloratum sufficientem ad hanc Regulam vid. Chokier, d.l.n. Comer. ad hanc Re^ul.q. z ',&Et quod non prosit Regula circa beneficia unita, Gonzal i • S' 7 - »-8. Garc.p. 12.C.*. ». 28- Sednunquid talis ipso jure privatus, si beneficio insistat, erit in mala side, vel seit m in errore juris clari & notorii, qui non prodest ad proscriptionem? ty.Quöd in his casibus non tam agatur de convali- datione tituli, qui ex supposito est verus ■& validus, quam de abolitione & extin- ctionepcenae privationis quo cum adfui executionem requirat factum hominis, feil. cognitionem causae ex parte Judicis Ecdeliastici,& dimissiopcm beneficii ex Tit. V. parte possessoris, non obligät In conscientia ante sententiam declaratoriam judicis, ut cum communi docet Laym. is Theol. merui, lib. I. trat 1. 4 . cap. 1 f. ». L.Covar. de Matrim. p. L. cap. 6 . §. 8. n. 1 2 l.Text. in capsum fecundum. iy.de Hareu tn 6. & proinde possessa beneficii ipso jute privatus nec contra conscientiam, nec contra jura agit insistendo possessioni usque dd judicis sententiam, quo si per triennium intermifla fuerit, authoritatehujus-Rcgulae. pana extincta censebitur. Et generaliter pce- . nas,licet ipio jure commissas, cum mala fide,id est,scientia illius pono, proscribi posse .communis est DD. conclusio teste Barb. inc. .2. de Prafripr.in g .num. f. Navar. in Man.ca ;.z}. st.6S. Arnold. Rath.«» IraSt.deZJsuMp.c.Z. uiffert 12, non obstante textu »» diti. c. 2. de Prrefeript in 6. quem interpretatur Barb.«/. ». p. procedere insilio speciali casu bonorum ob horesim amissorum,ubi proscriptio ponitur etiam contra Ecclesiam Romanam, cui illa bcma acquirerentur; & admittitur minor, quam centenaria, scii. 40. annorum, sed tantum in persona liberorum Catholicorum bona side possidentium res Patris, qui haereticus ignorabatur. Ita ut hic bona sides non significet justam retentionem in conscientia, quam filii, imo ipse haereticus, iemper haDent ante sententiam declaratoriam., ut praemissum,sed potius ignorantiam criminis paterni, quod si filii sciverint, & non de- nunciarint , inducunt praesumptionem participationis contra se, & censentur indigni bonorum paternorum. Quod porro de intrujis hic & saepius» alibi dicitur, seieadum est tntrujos dici, qui De Prssbendis & Di qinpropriaaurhoritate absqqeCanonico' plicat ion ib u s m ulta fep c inferaitror St titulo beneficium possidenr. Paris, de Re- petantur, qua; omuia&singulaperu- ßg.bentficMkp.q. i-», nj. Itemma- num generale verbum fiat concedere,, gis ad propositum & fonfum hujus Regu- non feffiper est mens Pontificis, cum in Ia, qui se ingerunt in possessionem, leu generali concessionenoa veniant ea , quae admimstratiorsem beneficii a Pontifice quis verisimiliter non fuisset in specie sibi coliati ante expeditionem Bullarum,, concessurus cap. in gentrali 81 ~.de R, seu literarum Apostolicarum, ut habetur J. in 6.Utrum autem saltem in for« conia Constitutione 4. Julii II, qu» incipit: scientiae licearud dispensatione' ante cx- 1lomani Pontifices cfe. quL quidem Con- peditasIi teras Aposto! icasidicitur inEdh» stitutio principaliter loquitur de majori- V fEn. XXXttl.de Privilegiis* 6us beneficiis & dignitatibus , nimirum* In reg.ula LV, De exprimenda vafore^ Ecclesiis Cathedralibus, Monasteriis,,& beneficiorum statuitur, utis, qui prius* Prioratibus,nec minorum beneficiorum habet beneficium, si novum a Papa im> mentionemfacit, videtur tamen in Bal- petret, teneatur utriusque beuchest sx- la Julii III, Capientes , etiam ad haec ex- primere verum va]orem,seu annuos redi» tensio fieri. Et döcetParis. likio. q.l. tus,&£idem valor gratiisjinseratur,, alias ».20. quod licet ex communi DD. tra- gratia sit invalida , nisi impetrati» pssas ditione gratia dicatur persecta persolam beneficium dimittere debeat. RaticRe- fign2turam,qfcando Papa signat,, seu Ibb- gulae est, utconstetPontisici, an reditus scribit supplicationem per verbum : fiat,, unius Clerici per multiplicata beneficia ttt petitttr &c. tamen adhuc ista gratia sit non nimis, & in aliorum detrimensusa informisSt quasi conditionata, antequam augeantur, ordinaria collationis Bulla desuper expe- Simiiiterin Regula EVII. De exprtf’4% diatur; argumento Regulae Cancellarise fume qualitatum beneficiorum voluitPon- XX VII.Ise non judicando juxta formam tifex, quod super beneficiis Ecckfiasti- fupplicationum,fed litterarum expedita, cis fiat mentio de qualitatibus illorum, r um, in cujus principio talis-gratia ante videlicet, an dignitates vel personatus,, literarum expeditionem informis voca- vel officia sinrsicem an curata vel electiva: turjideoque generaliter capiens possessi- alias gratia desuper factae sint nulla?;quae enem ex sola supplicatione signata,literis qualitates, si non exprimantur, negativa non expeditis,dicaturintrusus, omneque desuper expresee fiat , nimirum, quod jus,quod in beneficio habet, amittat, & non sit dignitas , beneficium electivum, de extero ad illud obtinendum inhabilis officium, vel personatus,«t exponitGl&s- reddatur. fator ibid Cujus Regux ratio est, quod 41 Huc etiam facit Regula LI. irr qua de*- Juxta diversas beneficiorum qualitates re- claravit Summus Pontifex , quod nulli quirarur etiam major vel minor qualifi- iussragari debeat dispensatio per folatrr catio,& idoneitas in supplicante, signaturam, antequam lite ras ApostoKc# , Cum de jure gratiam vel rescriptura^ super ea consectae fuerint, eo quodinlupw ApoUolicum non possit impetrare ex- Enqeuin Decket. Lib.IIL Xxx cora- >30 Lib.III. Tit. V, communicatus fupct alio quam excom- fex omnia beneficia alsas per regutasCan- municationisarttculo, c. l. de Rescriptis cellaria; reservata, qu« vacarunt SedePa- tn 6. Itylus autem curia; soleat in literis pali vacante,nec interim per Ordinarie« seu rescriptis super aliis causs, gratiis vel de iis dispositum, seu minus valide dilpo* beneficiis impetratis inserere absolutio- situm fuit. Est enim hac natura Reguliern a censuris, limitatam tamen ad ese- larum Cancellarise, quöd cum morte fin- Qum literarumduntaxat consequendum, gulorum. Pontificum expirent, & sede quo consecuto reincidit in censuram, si vacante nullam vim obtineant,ac proinde quam habet impetrans, nisi aliter latisfe- eo tempore beneficia vacantia (nisi per ceritEcdesia;,& absolutus fueriuideo, ne alias constitutiones perpetuas fuerint re- ob prodictam absolutionem in literis A- servata}Ordinarii recte conferre valeant, postolicis poni solitam, praestetur occasio qui hac in re sibi invigilare scient, censuras vilipendendi,& insordescendi ia In Regula LXX.dedaratur, quodCar-^ illis, statuitur inReduia LXVl.de generet- (finales propter dignitatis prafrogativam li absolutione a censuris ad effeElum lite- non comprehendantur sub constitutio» rarum csfpoßolicarum. hanc clausulam nibus, aut regulis quibuscunque Papali- ahiolutoria*i ne» suffragari non parenti- bus, nisi eorundem favorem concernant, hus rei judicata, incendiariis, violatori- vel ipsa; constitutiones edenda; de eorum bus Eccleßarum,falßßcatoribus , & falß- Cardinalium vel majoris partis consilio ficariprocurantibus literas & supplicati- editae fuerint, seu in eisdem regillis & enes jdpoßolicas, iliisque utentibus, rece- constitutionibus facta fuerit ipsorum ptoribus & fautoribus eorum , ac res ve- Cardinalium mentio c;;prci1a. tit as infidelibus deferentibus , violatori- In Regula demum LXXI. declaratur, bus Eccleßaßtca libertatis via sabli, ausu quod in quacunque constitutione, & qui- temerario u4poßolicis mandatis non ob- buscunque clausulis non cenieatur dero- temperantibus , 0 Nuntios vel Executo- gatum regulis Cancellaris;, nisi facta de res jipoßolic * Sedis , ejüsque officium illis speciali expressa mentione. impedientibus , qui propter pramijfa vel Et haec circa Regulas Cancellaris?, aliquod eorum excommunicat i d jure,vel quantum ad materiam praesentis tituli di- ab homine per quatuor menses scienter cta sufficiant; qui plura desiderat in aliis excommunicationis hujusmodi fiintenti- materiis,reperiet apud Authores, & Re* am fußinuerit, & generaliter quibusem- gularum Glo/Tatores superius citatos, & que aliis,qui censuris extra casus enar- consulto faciet recentiores semper Regu* ratos quomodolibet ligati in illis per an- las a novissimis Pontificibus editas pro» nttm continuum insorduerint. curando , & inspiciendo propter novas 45' In Regula LXVIIt reservat sibi Ponti- clausulas, quae rK?nnunquarninseruntur. §. IV. De Prsebendis & DJgMtatibus, 5Zl §. IV. De Concordatis Germaniae. Summalia. O« Concordatis Germani*. fii*> referiatis tamen primis dignitatibus .. Cuneor data Germania an, (f tpcd ratione - pofl Pontificales. ß n t perpetua, secus ac Regula CanctU pi Concordata dant alternatriam menfmm. larix? S* Concordata an derogent cap. Usturum. h. tir- epp Beneficia Vacantia in menfbus Papalibus in 6* & an B xctsv i. h. r # poßne Ordinarius Germania Sede Pap. pj Annata de bene sciis qualiter foKendsti Vac.conferret S4 Concordatis an Papa, praferiptio, Vel consue~ f* Concordata reßituunt jus ele&ionit Eccle* tudo derogare posti yjT'Um olim circa Ecclesias&Ecclesia- que tantum ab ilfis dependet, nisi quate- V>stica beneficia, eonimque collatio- nusconcordatcume^. prafenti. hoc nem frequentes in Germania lites&con- tit.in 6. Concordata autem funi perpe-48 fusiones essent,res perTractatum&Con- tua, nec exspirant morte paciscentium, cordiam inter Nicolaum V. Summum consequenter videtur, inserendum,ntOr- Ponrisicem,&Fndericum III. Imperatorem, aliosqae Ecclesiasticos&s»culares Germanis Principes tandem composita, &a Nicolao Bulla confirmatoria (qu* in Bullatio inter Constitutiones ejus primo loco ponitur) desuper erecta est, cn» jus substantia consistit in sequentibus punctis. I. Repetit summus Pontifex «servationes beneficiorum Extrnag. ad Regimen. quas superius sub notabili quarto e- numeravimus, & per hoc ista Extrava- gans, queeprimrtusfuittantüm temporalis ad vitam Benedicti XII.lata, hodie est perpetua. Sed dubitari posset, an ista perpetuario per Concordata aliquid operetur ultra perpetuacionem per Regulam primam Cancellaript/in qua eadem Extrav. etiam per singulos Pontifices innovatur? Etenim, ut paulo antep;remisimus , .Regulat Cancellari» Sede Papaii vacante nullam vim habent,consequenter nec Extra- \^M%egimtn,zf]ü% obligatio in pleris dinarii Collatores pollent beneficia per Extravagantem , ad Regimen f idem est de beneficiis in mensibus per Regulam IX. vacamibus)reservata conferre Papaii sede vacante, id tamen non possint vigore Concordatorum, qu» per mortem Papae non expirant.Idera etiam dubium moveri potest (ut quatstio hac occasione generalius tractetur) de prmii§ dignitatibus post Pontificales in Ecclesiis Cathedraii- bus,&Principaiibus.in Ecclesiis Collegiatis,qua in Regula IV. Cancellari», St in Concordatis reservantur. Veriimhic imprimis advertendum est, quöd circa Extravagantem adlfegimtn, rari casus possint evenire, ia quibus dubitatio procedat: nam si beneficia vacent apud Sedem propter mortem inCuria,anr vincinia,j«A"f4 d.c.prafinti. reservatio est perpetua,quia d.c.pnfenti. est constitutio perpetua clausa in Corpore Juris; vacatio autem per privationem, depositionem, muneris, & consecrationis susceptionem, electionis, vel postulationis Xxx x rassii- f3* L.L. III. cassi donem, Episcopatus akeriusve ■dignitatis assecutionem non solet contingere Sede Papaii vacante: quia tunc similia non tractantur, sed disseruntur post ailumptionem novi Pontificis; nili forsan ponatur., quod trimeste tempus datum promoto in Episcopum vivente adhuc Pontifice ad retinenda beneficia prius ob- teitta,quo elapso vacare incipiunt, itexta cap.cnmin eun£lis.J.§. cum vero.de Ele - #«j»*-elabatut Sede Papaii vacante. Vacatio quidem per obitum Cardinalium, ac aliorum Officialium Sedis Apo- stolic» posset evenire eadem Sede vacan- tessed inExtrav.ad^pwjrf»«»». 14. h. t.in- tercow. declaratum habetur, quod etiam illa beneficia cenleri debeant jam vivente Pontifice per reservationem fuisse affecta , & istam reservationem etiam post mortem Pontificis durare. Hanc porro declarationem eo usque extenduntJäEXut circa effectum reserva- tionis per Regulas Cancellariealiasve temporales constitutiones Pontificum post mortem eorum continuandum, notabilem distinctionem faciant inter reser- vationes, que sunt determinate ad cer- ttana personam, uti sunt beneficia dicto- Tum Cardinalium & Officialium Sedis ApostoUce,vel ad certam Ecclesiam, uti Prepositure , & prime dignitates post Pontificiales, &Principales in Collegiatis ; ac inter refervationes, que luet introducte ratione temporis & mensium Apostolxorum; ut priori casu Regule censeantur vivo Pontifice statim habuisse effectum, ut ipsa beneficia statim fuerint affecta , &-sic etiam post mortem Pape permanserint , nullumque jus eorum Tit. V. conferendorum Sede Papaii vacante Ordinariis competat ; secus vero in casu perster ior i; quia tunc , cum sit incertum, 1 in quali mense possdsor ben elici i sit mori- ' tutus, & ipsum beneficium indeterminatum, Regula non habent effectum , nili in ipsa morte beneficia«, qua, fi contingant vacante Seele Papaii, impedietur dictus effectus, utpete Regulis jam perobi- tum Paps iublatis. Ita docet Gonzal. *d Regulam S.Cancell. i. f .prommialL tt, 49.Barb. de 'Offic, Epiftopi p.i.aäev.^ 7, sub. ». 62. & plures apud eum citati. Qua distinctio licetfiorsan in theoria posset habere difficultatem , quia indicta Extravagante non videntur comprehendi tot casiis, quot istiDD. ponunt , sed tantiimeirca beneficia certarum personarum,& qua reservantur per manus appositionem-, & postea subjungitur, quod Ivsec constitutio procedat circa beneficia, ut pramittitur . f 5. ergo etiam Ordinarii Nationis Germanicae, ne Concordata , & concessa mensium alternatio in favorem Ordinariorum introducta in eorum odium retorqueatur contra vulg.c.quod ob gratiam .6 1 ,de R^Js.in 6. Hinc quoque in simili docet Brandenus dict.^.i2.quod licet in Concordatis non fit expressum, qn beneficia resignata in mensibus Papalibus extra Curiam sint reservata, quiL tamea id expressum est in Regulis Cancellaris, quod non sint reservata, idem etiam in Concordaris locum habeat. Ad rationem dubitandi, quöd concordata & pacta non-extinguan- tur morte paciscentium. H-. Jd solum procedere eo sensu. ut ista Concordata non indigeant nova resuscitatione , vel confirmatione novi PontisiciG, sicut Regula Cancellaris; non vero ut exinde ,a~ liquid durius, quam per Regulas Cancellaris introductum censeri debeat: hos enim non fuit de intentione paciscentium, nec notuisset rationabiliter fuisse; aliasnutem notum est, quöd actus neno- perentur ultra agentium intentionem. firg.f. non omnis, ly.ff. de spebus creditis « Negatur proinde omnino suppositum, quöd .reservatio sede vacante aliquando in pactum & Concordiam deducta fuerit, quia ante Concordata nulla suit Sede vacante (saltem in casibus Extravag. ad "Regimen & ReguIarumCancellaris) reservatio, & per Concordata non apparet expresse introducta. Dices, reserva- •tionem .mensium v. g. esse factam iit Concordatis, & consequenter eriam duraturam sede vacante, sicut ipsa Concordata. Reservationem non esse novi- ter in Concordatis statutam,sed tantum ifi Concordatis, recepta Stquidem ad eunt prorsus modum,quo prius ex parteS.Po»- .tisicisinusii. Lc vigore fuerat, fcilicec .Sede impleta,non vacante. Confirmat prsdicta, quod in formalibus terminis docet Gonzal. glojf. zf. nttm.e). &feqq.cum citatis ibidem, nimirum Concordata Germanis, cum reducant ad jus commune, esse favorabilia, ac plenissime in ordinariorum favorem & contra Concedentem interpretanda, prs- Xxx z. ferti» ?U Lib. III. Tit. V. fertim quia facta fuere causä unionis & tranquillicatis inter Ecclesiam Romanam & Principes tam Ecclesiasticos, quam saeculares, A propreres sint favorabiliora induitis Cardinalium» j-0 H- In his Concordatis Germaniae §. item placet nebit, concedit Summus Pontifex omnibus Ecclesiis Metropolitanis, Cathedralibus, & Monasteriisli- jberam Praelati electionem; confirmationem verö in Ecclesiis Metropolitanis, Cathedralibus, & Monasteriis exemptis fibi indistincte reservat, cum plenitudine potestatis , aliquando loco personae electae aliam digniorem & utiliorem sijbsti- tuendfex causa tamen rationabili & evidenti, ac de Cardinalium consilio» Ad- «litpraeterea Pontifex, quod praesentationes electionum a Sede Apostolica confirmandarum expectare velit juxta tempus & modum determinatumr» c. cu- pientes.\€. de EltBionein 6, Quod si intra id tempus praesentat« non fuerint, vel praesentat« minus Canonicae, jus providendi Ecclesiae ad Summum Pontificem devolvetur. Hinc patet, quod S» Pontifex ih hoc articulopartim accesserit ad Jus commu- i*e, restituendo feil» Ecclesiis jus elidendi Praelatum, quod prius habebant juxta t. otum Tit. VI. de Elelfiene , & tantum pev Regulam secundam Cancellari« (de qtut superius dictum) amiserunt:- parfim vero a Juse communirecdlerit, de quo confirmatio electionis, & electioae irritata pro’dsi & Ecclesiae gradatim per mo- dunr appectatsonis adproximum iuperio- rem nimirum dectio Episcopi ad Archi- epifeopum , Archiepifcopi ad Patriar« cham fpectabaw. nihil ^.44. 4 e E. USf. c. quamquam. i F. eodem tit tn Specialiter autem super 'illo puncto casu non sit trahenda ad alterum , ubi kr/M» «-5-»/««, intra quos juxta istum §. assignari potest diversitatis ratib vulg. L 'dijfr debetfiericoJlatioPapalis, emanavit de- prtcipimus.infin.C, de appellat, c, cum >», s> claratio Gregorii XIII. in Bulla : Qua, in expediat, de EteEl. in 6. jam vero cum »»V Eccteßxm&c. quod non ltatim valitura textusConcordatorum statuendo tempus i, «htr sitcollatio Ordinarii, si intra tres menses .trimestre loquatur tantum de reservado- fjs/il' de provisione Papali non constiterit, sed ne mensium, nec in priori §. ubi de aliis faßt tunc demum, siintra illos tres menses o- reservationifeustrsctat, alicujus cempo- mnino provisum non fuerit. Quamvis e- ris ad conferendum meminerit^merito W» .nim ex eadem Declaratione provisus Pa- dicendum est, eas sub dispositione juris Willi 1 palis intra dictos tres menses suam provi- communis & diüi c.ßatutum. reliquisle. ifti» sionem ordinario notificare ,& in loco Diversitatem autem rationis circa bene- wx/p beneficiipublicareteneatur, si commo- ficia vacantia in mensibus Papalibus, & vorn. de postit, & temporis augustiä non co- alia vacantia inCuria, hanc adstruerepoC. iitifo arctetur, facile tamen contingit, ut ob fumus, quod beneficia vacantia in men- ijM locorum distandam vel provisionis dila* libus vacant in Germania & locis remoratis tionem id fieri nequeat, & sic provisio tis,cujus vacationis notitia nonstatim ad Papalis suo effectu destitueretur. Videa- Papam defertur, ideoque longiori tem- tur Georg. Branden super Concordatis pore ad conferendum indiget. At vero jvabts Germania poß.cj.iz.notab.l.n.^.Slmtab. vacatio inCuriaincipit Romce, & ibi o- tifcl 2.n. 4 .&f. & qua» diximus Lib.I.Tit.III. mniumprimb innotescit , ut quia aliquis jrqtiäs De Rescriptis.».^. Romae moritur, vel beneficio privatur, Sed hic insignis aliquando mota erat aut ad aliud promovetur &c. quemai- ur ,ii quaestio , an per hunc locum Concorda- modum superius expiicatum. Inde est: - ta, itlitj liti fssle ‘poht MjK tiwii ijiia sind «n I l!J, I,’S n:, iBIBR B,ÜS djti frias: ssofb ieptt Ac xkk ite am»' miti feste istis minus in aliquibus punctis ad Concordata tenean* 'Ut klf r y illiti. ie io; :«ii: C* .!») :C;. XiliZ iu A /eia;. ■ lar i ,U«if ikt tp 'ip- iw i,itö Et, Sta sdaifc «CMC itin» s viget npi> juiti's d^i ion»« tss De Praebendis & Dignitatibus. 5^9 teneantur ut v.g. certa beneficia, quae nem & consuetudinem excusiri posse, alias vigore Concordacorum essent de coi- supposita illa pacifica continua, & lon- Jatione Papali, Ordinarii Germaniae citra gissima maxime immemorialis temporis speciale privilegium conferre valeant, & possessione. 1 recipientes in conscientia tuti sint, si ab Enim vero circa pr&fcriptionem duo antiquo & praesertim tempore immemo* notissimi juris sunt, in primis quod pra, riali constanti usu tali beneficia solita fue- scriptio saltem centum annorum , vel im. rist ab Ordinariis etiam post Concordata memorialis etiam contra Sedem Aposto- conferri? Nihil omnino Germanis hac licam procedat. c, ad audientiam. iq.c. hiparte Brand, concedit, d. traft, super cumvobir.i q. & c.fidiligenti. 17 dePra- Cenc. (jermsn. q. 2. & seqq. non quidem feript. authent. quas ailioncs. C. de SS. praescriptionem: quia propter decretum £cclesiis.Deinde quod ea,qua; privilegio, lrritans(idestclausulam omnes contrarios regulariter etiampraescriptione tanti tem- actus irritantem ) in Concordatis apposi- poris , de cujus initio non extat memo- tum deficit bona sides,titulus,Sc possessio, ria, valeant acquiri. Text. & DD. cum substantialia praescriptionis requisita, eaqj Gloss. in c. super quibusdam, de F. S. de causa Clementem Vll.declarasse refert, Quod autem opponitur, decretum irri- recipientibus beneficia contra Concorda- tans inficere titulum & possessionem, id ta non prodesse Regulam de annali , universaliter verum esse nullo sufficienti vel triennali. quasRegulas superius inter Juris textu probatur; nam & constitutio« RegulasCancellati« descripsimus: non nes, in specie extravagans uimbitiesa. etiam exceptionem ; de mn receptis con- de Rebus Eceles non alienandis, inter tardatis , vel sublato usu eorum: quiaex Comm. habent decreta irritantia actus textu Concordatorum apparet, ea fuisse contrarios,& tamen DD. passim praescribi Germanis recepta & acceptata ; &re- ptionem bonorum Ecclesiasticorum ad- darguendos potiüs , quam juvandos esse mittunt. Ad summum ergo dictum de- subditos legem superioris non recipien- cretum , & allegata declaratio Clementis tes, probatur per c. fi decreta. 2. diß. 20. VII. locum habere poilet in possessione ubi NicolausPapa,/Acres«,Inquit, Re- modici temporis ,veluti annali veltrien- manorum Pontificum non habetis, dene - nali, in qua vix contingit, ut quis justam j lieft h atque incuria estis redarguendi-, fi habeat decreti ignorantiam, si nimirum V ero habetis,& »0»observatis, de terne- ponatur casus , quod alicui beneficium ritate tflis corripiendi & increpandi. contra Cbncordata collatum sit in Dice« Verum licet ipse putem,tutius fore,con- cesi tali, ubi de caetero integra Concor- cordacaunclequaque observare, &hacte- datorum observatioest; nam & alias non nus forsan ob incidentes & late grassan- pauci DD. volunt, tantum «rrorem sates hareses intermissa denuo in usum de- cti, non vero errorem juris notorii esse- du.ere: interim tamen plane opinor,or- ctum Regula de triennali operari, uti dinarios collatores & bmefieiates fatis docet Laym. in Ttoeol. mor. de Ecctefiast. probabilibus argumentis per praescriptio. beneficiis, cap. \ f .«. p. Secus vero se res Yvy 2 habet 54 -> Lib. III. Tit. V. habet in possessione longissimi temporis ubi vel titulus non requiritur, ut in ime- moriali.vcl 6 requiritur, falcem titulus pro suo allegari pocell, quando ordinarii PrselatWibi invicem successerunt, & jura ab Antecessoribus luis in se derivata bona fide (quam etiam de illis suis Antecessoribus prassumerepoterant) SummoPon- tifice vel Legato ejus nec quid quam contradicente retinuerunt, arg. l.fin.ff,Pro suo. Gloss in eap. de quarta. 4. in r.[tueri X. de Prafcript. De Consuetudine pariter incognitum non est, quod ea tempore immemoraili, vel nonnunquam spatio duntaxat 40. annorum continuata vim habeat legibus positivis etiam Canonicis seu Ecclesiasticis derogandi, tot. tit. de Consuetud. Textus porro in d. c.st decreta, dis. 20. recte procedit, antequam legitima cdu- suetudolit introducta, ut tunc superipr subditos ad legis observantiam cogere valeat: qua: instantia & coactio superioris adversus transgredientes, vel omittentes leges suas, si cesset, interim tempus ad introducendam consuetudinem sufficiens effluat, perit obligatio legis; alias si continuo locum haberet , quöd ind.c.ß decreta, dicitur, Titulus de Consuetudine prorsus aboleri deberet. Videantur, qua: de receptione & abrogatione legum in Titul. de Confit, ad fin. & in Tit. dtCoi c- ■ fuetud. traduntur. Haec hactenus de Concordatis Germaniae & universim de refervationlbus beneficiorum. Ulterius circa collatio- aem Papaiem sit. §. v. Dc actuali collatione S. Pontificis. Summaria. j/. Cellatio Papa motu pioprio qualiter dijst- f/. Mandat i Apofiolici terminifiriSe obser^an- rat ab ea , qua fit ad/applicationum. di : ‘variis exemplis declaratur, ftf. Rescriptum : ctum & penode valere. jp. De signatura, Data ac expeditione Utera- /7. Probi fio fi mandatum quid, fi qualiter dis- rnm Apofiolkarum, ferant ?j f s Otandum I. Quod multum inter- ißtelligendum erit, non vero de curato jLX fit, anSummusPontifex alicui con- multo minus de electivo, aut Canonica- ferat beneficium ad ejus supplicationem tuEcdesiaeCathedralis. d. c. 4. & e. in il- vel an motu proprio : nam quae non aliter lis. 16.boctit.in 6- Motu autem proprio quam ad petitionem seu supplicationem tunc a Summo Pontifice beneficium con- alicujus conceduntur, cum juris inter- ferri dicitur, quando id in rescripto ex- pretatione censeantur sapere aliquam primitur, & clausula: motu proprio: lite- ambitionem , non sunt favorabilia, sed risPapalibus inseritur, licet forsan Bene- restringenda. c. 4. hoc tit. in 6. unde si ad ficiatus pro tali Rescripto supplieärit. e. fi petitionem alicujus Pontifex simpliciter motu. 2j. h.t.inS. Pet.Rebusi inPraxi mandet illi provideri de beneficio, tale btnefic.inT.de Signatur agratia, n. 18. rescriptum tantum de beneficio simplici Habet porro haec clausula: metu proprio, De Praebendis prio , duos notabiles effectus. Primus ■est, ut si aiicui mandet Papa provideri de beneficio aiiquo,in dioecesi vacante, & eo tempore piura vacent, hoc casu conferri debeat id, quod majus & pinguius est: quod Ii aequalia prope sint beneficia, electionem habebit intra decemdies is, qui rescriptum obtinuit. c. fi pluribus. 24. b. tit. n 6 . Econtra si ad petitionem alicujus sine praefata clausula jubeatur conferri beneficium , vi talis rescripti beneficium minoris valoris, vel si aequalia sint, quod «legerit Ordinarius, impetranti conferri debebit, d. cap. fi pluribus. nam in beneficiis, quae motu proprio conceduntur, locum habet regula, quod in beneficiis interpretatio fit latissime facienda, diti- cap. 4. hoc tit . i» 6 . Alter effectus clausulae est, quod rescriptum motu proprie non reddatur invalidum , nec censeatur subreptitium , tametsi nullam iaciat mentionem beneficii praehabiti. d, c.ßmotu & Clement.fi Romanus 4. eod. tit. At vero in rescripto simpliciter ad petitionem dato, si aliquod beneficium praehabitum qualecunque , & utcunque minimum reticeatur , censebitur subreptio, & vires nulias habebit. d.c.ß motu , Interim tamen clausula : motu proprio , sicut & clausula : non obstante , quodaltud beneficium obtinere tto/carisdre. perse non operantur dispensationem super pluralitate beneficiorum incompatibilium, nisi aliis insuper verbis S. Pontifex expresserit, sed operantur tantum, quod gratia Papalis non debeat subreptitiaSc inutilis censeri, c. non potest 21. iustn. hoc tit in 6 . $i ibi Barb. in Colleu, n. s. Covar. in c. alma mater, p. 1. §- 7.*• 2* Gonzal. ad Reg. g. G»*- teS.gl. 1 f. n. 27. &seqq, & dignitatibus. 5P Notandum II. Si quis dubitet ,provi-sS sionem Papae ex aliqua causa impugnari posse , vel eandem ob aut subreptitie, id est, per salsi narrationem , aut veri occultationem obtinuerit, quid tali casu beneficio tanquam nuliiter impetrato salva conscientia frui nequeat, nisi aliud novum rescriptum a S. Pontifice impetrarit, quid Practici vocant Rescriptum, etiam , & perinde valere, in quo Summus Pontifex priorem gratiam confirmat, aeratam habet, perinde ac si impetrans ab initio omnia narranda plene & debite narrässet. Maximus effectus hujus Rescripti est , quod faciat valere gratiam a tempore primae interpretationis, & sic etiam illi fructus,qui ab eo tempore percepti iunt, tuta conscientia retineantur, dummodo de perceptione fructuum quoque in impetratione posterioris Rescripti: perinde valere , mentionem fecerit supplicans, qua de re videri poterit Pet. Rebus, in Praxi beneficiorum, in tit. de Rescripto : etiam & perinde valere. Notandum est III. Quod aliud fopro-f 7 vifio Papa , & aliud mandatum de providendo. Provisio est actualis collatio certi & determinati beneficii, ex qua proviso statim jus acquiritur. Si in aliqua Ecclesia Cathedrali certus tantum numerus Canonicorum habeat praebendas & fructus,reliqui dicantur exspectantes, ut apud plures Ecclesias ia Germania moris est, tunc si S. Pontifex alicuiin tali Ecclesia conferat Canonicarum, is omnibus assis posterius similes canonicatus impetrantibus in assecutione praebendae & fructuum praeferendus erit, licet posteriores prius Ordinario literas praesentärint , vel in Canonicos recepti Yyj j sint 542 üb. III. Tit. V. fint: nam in literis gratiae, qu* dantur ad postolici fines, & termini diligenter ob- fceneficia, non attenditur tempus prasen* servandi sint, ne mandatarius plus faciat, i tata, sed tempus datt, ex quo statim ali- quam libi in rescripto demandatur. Unde fe ' cui jusqussitumest .neque valet collatio si Pontifex mandet, ut Clerico providea- »alis praebendae alteri facta, licetexigno- turde beneficio proxime vacaturo,&il* rantia mandati Apostolici. c. cum cui y. le Clericus negligenter omiserit petere SSLc.ßpoßcjuam.l ].h.tit.t»6. & dixi- beneficium, quod primo vacare coepit, »usinLib. I. in Tit. III. de Refcript. virtute hujus rescripti non poterit ei d«- Solent Practici provisionem aliam ap- inde aliud proxime vacaturum conferri, seihte simplicem , quae communiter da- quia deprimo tantum vacaturointelfigi- tur in beneficiis: & aliam provisionem tur,nisi tamen fuerit jam ante receptus in novam, quando quis ab inferiore colla- Canonicum expectantem alicujus Eccle- tore , scilicet Episcopo vel alioPradato sia Catbedralis , cui hoc ipso debetur accepit beneficium nulliter&invalide,vel prsbcnda quandocunque vacatura, vel ob reservationem beneficii, vel ob ali- nisi ex justa ignorantia vel impedimento quem defectum per Papam dispenßbi- petitionem omiserifc c.stClericus ii. h. lern i tuae si Papa dispenser, aut suppleat t. in 6. defectus, concedatque beneficium reti- Item per mandatum simplex de bene- aeri, dicetur rescriptum Papale expeditu ficio civitatis non intelligitur beneficium in forma nova provisionis. Quando vero Ecclesiat Cathedralis, nisi ejusdem men» • ab »pfo Papa nulliter impetratur benefi- tiofiat, vel mandetur de Beneficio Pro- «ium, noai datur nova prsevisio, sed re- vinci«, c. quamvis. 4 . eodem tit. in 6. Jcriptum :pertnde valere,xitpt&miftum. neque beneficium curatum, neque elc- ■"Vidcatur Rebus. in Praxi benefic. intit. ctivum, sed simplex; & si mandetur pro- de Forma novaprovißonis. In privilegiis videri de beneficio, quod ad alterius cob quoque & induitis conferendi beneficia lationem pertinet, non procedet maa* reservata solet inseri clausula, ut illi, datum, si beneficium pertineat ad alte- quibus a privilegiato seu Indultario con- rius institutionem, vel prassentationetn, feruntur beneficia excedentia certum, & vel ad plurium collationem conjunctim. ibidem expressum valorem annuum inCa- e. cttm in illis. 16 - b. tit. i» 6. 8c quod cir- mera Apostotica taxatum, teneantur a ca collationem beneficiorum curatorum S. Pontifice intra proximos determinatos & electivorum non sufficiat qualis qualis »enses novam provisionem impetrare. mentio curae vel electionis in mandato Mundatum de providendo est, quan- Apostolico facta, si talis mentio poffit rfoS. Pontifex suas literas dirigit ad Or- habere alium sensum 8c interpretationem Linarium» vel alium, eique mandat, ui quam ut präcise ad extensionem grati« alicui Clerico de beneficio plerumque & conferendum beneficium curatum seu iiideterfaihato, tunc in dicEceii vacante, electivum intelligatur. Videantur exem- ve [ proxime vacaturo provideat. pia posita in Ciementina j.b. t. Not IV. Quod hujus Mandati A- Similiter cui jubetur provideri de pra> benda 6MC* lus ii;* Itur.l; prati? uroi, rir pe te ce test ont, tw ii ipk «b; iptfe im ii ith. nencx ffliBC Jkiofti ut, «i (IfW itt» ItiJif SIMS /iilct isoictr- utora iisfi niaiit Itiofi- fflf* DiiJili turfit-' De Praebendis & Dignitatibus. ?4$ feeada tlon Sacerdotali (id est qua? non junctis clausulis, quas in rescripto super habeat annexum ordinem Sacerdotii» & hac gratia conficiendo & expediendo in- onus legendi missas) vel de praebenda in- feri & extendi vult; & ista dicitur tegra ( ubi in aliqua Ecclesia essent prse- turagratia Papulis : cui deinde Datarius bend* quasdam integrae, quae dam dimi- addit datam sive diem , quo haec gratia diatae ) vel de praebenda certi valoris, ei per S. Pontificem concessa est , quae dat* etiam volenti non potest ex mandato con- regulariter intelligitur, quando Canones ferri praebenda sacerdotalis, aut dimidia, & Interpretes de data loquuntur, veluti vel minoris valoris. cap. cnide nonSaccr- quod rescripta gratiae habeant suum esse- dotali. 27. hoc tit.i»6. Specialiter quo* ctum a tempore data &c. juxta c. fi e* que excepta sunt xenodochia , leprofaria, tempere 9. de Refcript. in 6. & hospitalia, eorümque Ecclesiae, & jura Quamvis^autem ex Sola fignatnr* Spiritualia, ut haec in generali mandato etiam ante expeditionem rescripti, & Papae non censeantur comprehensa, sub literarum Apostolicarum dicatur gratia quacunque verborum forma jubeatur ali- perfecta, & supplicanti jus in beneficio cui Clerico provideri: nisi expresse dc iis quaesitum, id tamen intelligitur, fi sig- mentiofiat. CUment. 2. h. t. natura jam habuerit adjunctam datam. j9 Not. V. Quod saepe apud Authores Item ex sola signatura ante expeditionem mentio fiat fignatnr a Papalit, & data, literarum per quandam constitutionem aeexpeditioais literarum: isenimeststy- Pii V. quae incipit: SanEUJfimxs i» Chri - lusCuria?& Cancellari» Romana:, ut sto Pater &c. sub poena amissionis gratiae cum primo porrigitur libellus suplex pro prohibitum est, apprehendere possessio- impetrando beneficio, super eo notetur nem beneficii, Stant« expeditionem li- per quemdam officialem, qui Datarius terarum gratia dicitur informis , nec judi- appellatur, dies praesentationis, stupor- care nec dispensare licet juxta formam rectionis, Sthsec vocatur parva data. supplicationum literis non expeditis per Porro dum S. Pontifici exponitur de- Reg. Canccll.Alexand. VII. 26.& f 1. de siderium supplicantis, signat ipse, seu quibus superius inter Regg. Cancell. sub subscribit, aut subscribi mandatsuppli- Reg. 96. cationem per fiat , vel conceditur &c. ad- - --- ~ Dc Collatione, quae fit per Legatos Sedis Apostolicae, & Ordinario« inferiores. Summaria. 4*. Legati SedisApost. qualem patefiat em habe- 4f.Beneficiicoliat:opostes.mefisfaElaanZaliat* ant conferendi beneficia. ? iCanonicatus Cathedralium Ecclesiarum quis fi. Collatores ordinaret qui censeantur ? conferat ? 62 . Beneficiorum quinam incapaces exiflant 3 4 y t Parochiales Ecclesia quomodo conferenda pet 4J. Beneficium invalide adeptus an posifit illud coacutsum ® tu a conscientia retinere ? efg. Plura beneficia an possint uni conferri ? 4f, Bcnesicia intra quantum tempus conferenda} 4 /.PeoüoD« quis iakat consiluere In beneficiist Circa 5-44 IL. m. Tit. V. fojTMrea Legatos Sedis Apostolicae huc inter alios acta & concordata ipsis praju- V-i reterenda sunt ea, qui in Lib I. ire dicet» Verum hoc Germanis nostris con- Tit. de Officio Legati dicta sunt-, nimirum siderandum relinquo r cum enim in Con« quod Legati sint in triplici differentia » cordatis Pontifex expresse promiserit, scilicet Legati de Latere , ScLegati Mißt, quöd collationem OrdinariorumGerma- live Nuntii Apofiolici, & Legati Nati, niae reservatione , aliave quavis difpofi- Duobus posterioribus de jure communi tione ( quae generalitas verborum & dis* regulariter non competit potestas confe- junctio atidve , etiam de collatione in- rendi beneficia, nisi ipsis speciali privile- telligipotest. arg. Reg. Cane. Alex. VIL gio detur ; & quid sentiendum de Nun- 68» in fin. confirmante id usu clausulae ia tiisseuLegatis missis«»»» facultateLega- literis Pontificiis, dummodo coüatio be* ti de Latere y etiam ibidem explicavi- ne ficti ad nos pertineat') authoritate fui mus» faElisvel faciendis non obstantibus qui. Legati de Latere de jure communi in buscunque neutiquam velit itnpedirrnon Provincia sus legationis potestatem ha- videtur Legatus polle, quod Pontifex bent conserendi beneficia ; & cum quo- facere non lolet; nam utique impedirea- libet Ordinario concurrunt, estque inter turOrdinarii atque per collationem,quam eos locus prat ventioni. Tex. & Gloss. fin. refervationem praesertim ipsius Legati, inc. x.de Offic. leg.tn 6» Imo nontan- apud quem utpote in Provincia existea* tum vacantia conferre, sed etiam vacatu- tem potest facilis esse praeventio , unde ra suae collationi ad tempus , quo durat praecipitarentur collationes sine sufficien* legationis officium * reservare valent,, ti delectu personarum. Nec adeo urgent dummodo nulli jus ad tale beneficium rationes a Gonzal. astatae, quinresponde* ante vacationem ejus concedant, ut in- ri possit, mentem Concordatorum fuisse feriusin tit.de Conceffi. Prab.vol Bcclef. de Ordinariis Germaniae, quitalessunt non vac. dicemus , & eundem costato- ratione dignitatum perpetiurum ibidem temssiina reservatione non gravente./>r<« obtentarum, & quibus jure immediata senti 5. de Offic. leg. in 6 . Sed quid in praesertim diaecesano beneficia subjecta Germania nostra dicemus, anne Lega- sunt. Proui in simili docet Barbosa jfur. mdeLatere eadem potestas post Concor- Ecclef.un.lib. i.cap.g.n.^z. quödLe- data salva remansit? SaneGonz.ad.Rff» gatus de latere non concurrat cum Epi- 7. Cancell.Glott. 2 f. »• 1 f. dilerte docet, scopo seu Ordinario, cui concessa est */■ per Concordata Germaniae Legatis npn ternativamexsts circa beneficia, quae alias" fuisse plus ademptum, quam ne possint ratione secundi mensis forentPapa? reser- gratiispraeventivis seu reservatoriis (id vata. ideoque res cum Sede Apostolica est. reservando beneficium suae collationi acta videtur etia obtinere respectum illvru , ante ejus vacarionem)Ordinariorum im qui Sedem Apostolicam repraesentant, & pedire, non vero, quin post actualem va- vices ejus agunt, quales lunt legati, c. j. cationem cum quolibet Ordinario suae &t. volentes $. de Offic. Legati turnte* Provinciae concurrere valeant; tum quod ste eodem Gonzal» Gloss 25.«. $.& seq» & ipsi censeantur Ordinarii z tum ree res Cev De Praebendis & Dignitatibus, 545 Coticorcfa.es sint admodum favorabilia & late interpretanda. Theoricum hoc dubium tantum obiter in schola insinuo, disputent ulterius, de eo, in foro quorum, intererit. Illud negandum non est r quin Legatis In Germania' jus remaneat conterendi beneficia ad Sedem Apostolicamex negli- gentia interiorum collatorum devoluta , non item beneficia reservata, nisi ex speciali privilegio. Gloss. in c .\. v. ampliori* de OjficJtg. in 6. Barb, d. c. j.». 42. Inter Ordinarios Collatores S. Pontifice,ejusque Legato inferiores primus esi Episcopus C comprehendendo hoc nomine etiam Patriarchas & Archiepitco- pos respectu tuarum immediatarum dioecesium) qui quo ad' omnia beneficia suae dioecesis fundatam Intentionem in jure habet, c. plantare* §. in Ecclesiis de Privil. c.cum ex injnnClo. r2. & ibiPanor.». 1. de Hsret* Episcopis similes lunt alii Praelati exv empti speciale territorium & jurisdictionem quasi Episcopalem habentes, Gloss.. in csp.. 1. de CipptlL Monach. Panor. in eap* in Lateranenß. yi.h.t.r. 4. Sed & Inferioribus Praelatis & Abbatibus jus : conferendi beneficia ex speciali fundatione , privilegio , aut praescriptione competere potest. Capitulo tamen Cathedralis Ecclesiae sede vacante , aut Vicario generali Episcopi sue speciali mandato beneficia ad collationem Episcopi spectantia (secus fi proprio jure ad capitulum pertinerent) conferre non con editur, est enim collatio species donationis, quam regulariter re« anens administrator facere nonpotest. cap. fii i. de Ojß . Tricar, in si. Gloss in c, Engei In Di crw, L«. HI. his qud 1 1, de Major. 8c Obedient. prte- sentatos tamen ä Patronis Capitulum & Vicarius instituere non prohibeturnam cumexprcesentatione jus acquiratur praesentato ad beneficium institutio acccnse- tur actibus justitia:, & non donationi- c, 1. de Jnßitut. i» 6.Bith*deOjßc.Epifc* a lieg. fp.w. “O- Quaeritur autem I. An omnes Clericisii sint capaces beneficiorum Ecclesiasticorum ? Resp. regulariter quidem omnes Clericos prima tonlurä, aut minoribus tantum Ordinibus initiatos esse capaces beneficiorum utpote , quae in sustentationem Clericorum ob divinum officium peragendum fundata sunt, ab hac tamen regula nonnullos excipi. Uti. qui aetatem ä Concilio Tvid.ftßl 25. de Reform, cap. 6. Sc fejf. z q.de Reform . cap. 12. determinatam non habent nimirum 14.. annorum in beneficiis simplicibus r 2. indigisratibus Sc perfenati- bus non curatis& 2 f • in beneficiis curam animarum habentibus,. Ita tamen, ut annus ultimus incoeptus sufficiat.. II. Qui non habentiiiumS.Ordinem ; neque intra annum suscipere possunt, quem beneficium desiderat. Non ver6 requiritur , ut promovendus v.g. ad parochiam tempore collationis actu sit Sacerdos, dummodo intra annum fieri possit. Trid .diU.cap. 12- cap.fproClerici*. 8. h. t. in 6. Videantur quae de aetate St ordinibusbenesiciandorum pluribus.tradidimus in Lib. 1 . litui. XI V, §. 2« «bL in specte etiam de Astate ad Cancnieatus Cathedralium Ecclesiarum requisita. III. Irregulares, & innodati censuris Ecclesiasticis, scilicet excommunitatttp- tie majore, interdicto personali ,, autss- Z.z£ %ea- 546 Lib. III. speniione! c. isqtfiiS. §. is vere. deSent . exeam, in §. c. postulastis. & fi fi*. de Chr. excom. Zoiis. h. t. n. 44. & ieqq. id- tjue etiam procedit tametsi excommunicatio notoria aut denunciata non sit: quia Extravagans Martini V. Ad evitanda scandula &c. ipsis excommunicatis nullum favorem facere intendit. IV. Generaliter rejiciuntur indigni, qui nimirum moribus, & pietate, ac scientia ad beneficium administrandum commendabiles non sunt; & conferens indigno beneficiumteneturad compensationem damni, si quod Ecclesiae vel aliis exmde datum sit; atque Episcopum propter collationem indigno tactum privari pro ea vice potestate conferendi, in qua Capitulum succedat, docet Panorm. i» cap. cum in cunilis. 7. tz. fi*, »una, 4. de ElcEl. Zoes. hoc tit, n. 41. Vid. tamen contra Passer, it Eleil. tap.iy.num. 94. Imo semper inter plures dignos dignior praeferendus est. Text./« cap. t.UtEccle- stafi. beneficia, &c. ibi: quia non ex carnali affeftu, sed ex di/creto judicio debuisti Eccleßaßicum beneficium &(jficium in persona magis idonea dispensare. Volunt tamen DD. non esse peccatum contra justitiam , si omisso digniori ei conferatur, qui revera etiam dtgrus est, ideoque & collationem subsistere , & damnum, si quod inde emersit, censeri per accidens evenisse , nullamque pro- ptereacollatori, sed ipsi tantum damnificanti restitutionem imponi, ä peccato vero saltem ccrttra charitatem collator ' immunis sion pronunciatur. ZoeJ. h. tit. ». 34. & feq, Layrrt. inTheol. mor . deEc- tlej. benefic. cap. 1 s. n. 8. ubi sub ». 6. praemonuit j dignior it at em non esseprs- Tit. v. cise ex scientia Vel pietate desumendam,' sed alias etiam qualitates attendendas, unde juxta circumstantias loci & temporis majus Ecdeiia“ bonum sperari postit, atque hinc fieri, ubi v. g. Ecclesia debitis exoneranda, hostium invasionibus liberanda , ut prudens in rebus agendis, potens opibus autt irrnua dic. doctiori, aut lanctiori quandoque non immeritöpra:- teratur. Quaeritur II. An incapax beneficii,6z & cui invalide tacta est collatio,possit tuta conscientia frui beneficio, antequam ab ipso per Ecclesiasticum judicem auffe- ratur ? rp. Si in Jure & facio certum fit, collationem este ipso jure nullam & invalidam (secus si non dicatur irrita , sed irritanda , a ut dubium sit de valore ejus, militantibus utrinque probabilibus rationibus in quo melior potest esse possidentis conditio) beneficium & fructus, saltem non bona fide perceptos, etiam non expectati judicis sententia,restitui debere quiacauiaretinendi deficit, nisipostablatum impedimentum, diipensationem, vel absolutionem ä censuris obtentam tituli revalidatienem a Papa, vel Ordinario collatore quis impettam. Imb scienter permanens in poslessione beneficii nulli- ter obtenti, & perceptione fructuum dicitur contrahere vitium intruswnis,&. in« trusus in beneficio , idque in supplicatione pro revalidatione tituli coram Summ* Pontifice specialiter exprimendum est, alias revalidatio censebitur subreptitia. Abbas in c. cum jam dudum.18. h.tit> Hum. 5. Sylv. V. Beneficium. }. q. 18. Notabile est, quod nonnulli DD. hic addunt, fi nullitascollation s, & ipsa etiam inttusio occulta sit , revalidationem titu- ritiäs iu«'! iri st': sudsfc ftllifc ictis,-. iisti,. fe IttX' käfc mu,. ' ihm instat i^oKic: MB, i fMM iiitiek . jiijafi iaa hs® dte* yi« iffii'M. fami illicat.: imSuiM tiidum i Ifebi nl-’W »Id' 1 DDii^ & ipfitttf itione# De Praebendis c ii in foro conscientiae contingere hoc ipso, quod quis ab aliquo habente potestatem absolvendi , vel dispensandi abibimus vel dispensatus /it, Vid. Laym. d. eap. If.v.2.Sanch. Matrim.Ub.%. dtsp. 7 -K. 12 . 64 Quaeritur III. Intra quantum tempus beneficium vacans conserendum sit? Sjt. Intra 6 . menses computandos adie, quo notitia vacationis habita est. c. z.&ie. quia diverfftatem. f. de Concessione pra- bend. Et hic terminus semestris dicitur terminus Laterenenfis Concilii , de quo frequens in canonibus mentio est, quia in dicto Concilio statutus erat. Quod ii collarorillum terminum 6 . mensium elabi permiserit, jure conferendi pro ea vice privabitur, id que in Ecclesiis cathedra- libus in primis ad Capitulum, deindeCa- pitulo etiam negligente ad Archicpiico- pum, & demum ad S. Pontificem devolvetur. Dico in Ecclesiis Catnedralibus primam devolutionem fieri ad Capitulum : iecüs est in Ecclesiis Regularibus, aliisque Conventualibus quando Praelato competit jus conferendi aliquod Beneficium : nam eo intra 6. menses negligente collationem non succedet Conventus, sed Episcopus in non exemptis sua , in exemptis vero Monasteriis & Ecclesiis Apostolica authoritate tale beneficium neglectum conferre poterit , ita tamen ut quae consueverunt per saeculares admi- • nistrari, saecularibus, quae per Regulares, Regularibus conserat. CUm. ntt.de Stepp!, tsegl. Pr&lat. Illud autem est speciale, quod in beneficiis Regularibus , quae sunt de menia Praelatorum, seu ut inde Prastatus vel Religiosi sustentationem habeant, non observetur terminus €. t Dignitatibus^ mensium, »umjtnam e.itrM proprie vacare dicuntur, ciim in iis principalis Rector fit Abbas, & exercens curam animarum tantum Vicarius ad nutum Praelati amo- vibilis. d. Ciet», te». Joan. Honor, h. tit. p. a,, wem. 6 o. Quser. IV. An collatio postterminum^f 6. mensium facta indistincte annullari debeat 15t. de rigore juris omnino irritari poste, quia facta est, postquam collator potestatem conferendi ex sua negligentia amisit. Verum quia constitutio Concilii Lateranensis nor, tam poenam negUgenti- umintendit, quam ut Ecclesiis vacanti«* hus cito provideatur, propterea si ex post: facto per cekrem provisionem mora quasi purgata sit, debet talis provisio seu collatio de Equitate tolerari, c. Hieras. 4. de Sttppl. nepti. Pralaterunt. Quaer. V. Quis postit CanonicatusEc-fiS elesiarum Cathedraiium conferre ? Satis conveniunt DD. quod collatio Canoni- catuum de jure adiolum Episcopum non pertineat, cum & omnium Capitularium intersit , quales acquirant collegas, ideo succedi t regula: quod omnes tangit, debet ab omnibus approbari, c. novit . 4.& setj. de hisquee fiant a Pralato, c. cum Ecelefia. q 1. deEleEl. Sed controver- tunt, an collatio Cancnicatuum pertineat ad Episcopum cum consilio vel consensu Capituli , vel an simul ad Episcopum & Capitulum ? Ubi Praenotandum , quod plurimum intersit, an fimul ad Episcopum & Otpitulum pertineatcolla- tio, vel an principaliter ad Episcopum cum consensu tamen, velcortfilio Capituli ; nam priori casu Episcopo a Collatione iit- fpenso, vel mortuo poterit conferre solum Capitulum, fiiccontra? quia utri- Zzz z usque 548 Lib, III. usque aqualis v,n, consideratio. In ak<*,ro autem casu Episcopo mortuo vel suspen > fo non poteritfe intromittere Capitulum, quia principalis collatio est: penes Episcopum. c. un. Ne {ede vacante in C. Item li collatio stmul ad Episcopum & Capitulum spectet, tunc totum Capitulum vss major pars capituli unam tantum vocem habere censetur, & alteram Episcopus, ita ut dissentiant , Lr. uni Episcopus , & alteri Capitulum conferre velit, neutra collatio valear. Panorm. in d. c. cum Ec- clestan.il. Neque refert, tametsi aliqui Canonici cumEpiscopo sentiant, quia vota talium Canonicorum, qui pauciores numero sunt, non attenduntur, ciim penes totum Capitulum una tantum vox fir. His pramotatis i ?. In primis valerej consuetudinem, qnod collatio Canoni- catuum jn mensibusOrdinariormn vacantium pertineat vel ad solum Capitulum , vel ad solum Episcopum, d. c. eam Ecclesia. c. ex parte io. deConceff. p» abend. cap. ex frequentibus, j. d. Institut. Si vero de puncto juris loquamur , probabilius videtur, collationem Canonicacimm pertinere simul ad Episcopum &CapituIum, quiainfepe d.c.cutn Etclcfia. reprobatu^ petitio Episcopi electionem Canonicorum sibi soli vindicantis: ergo recte infertur, eam nec ad solum Episcopum, nec ad solum Capitulum (abstrahendo a consuetudine) sed ad utrumque simul pertinere, sicut hanc sententiam multo- tiesin Rota Romana approbatam fuisse testatur Bar b. in Traft, de Canonicis cap. 14. Gonz. ad Reg. 8- Cameli. Gioss. 49. n .; b. & v. yc.Joan. ä Chokier, in Comment . ad e and. Reg. Gibst. 16.». 3. Tit. V, Et hatc de Canomcatihus Cathedrali- um Ecclesiarum. In collegiatis verö pertinere collationem ad praesentationem Prainti & Capituli, ac institutionem Episcopi, docet Barb. diti. loc. Gonz. d.l, n. 46. & n. fo. Consuetudo tamen locorum hic quoque observanda erit, ex qui nonnunquam soli Episcopo quandoque vero soli Prarposito, seu Decano Ecclesia collegiate cum consensu sui Capituli institutio Canonicorum competit. Quarr. VII. Quali te r Parochkks Ee-67 cleiis conferendae smt ? ry. Ex Consssrss. fi {st 24. de Res. cap. 18. Parochias non arbitrio Episcopi, sed per concursum conferendas esteforma autem concursus haec praescribitur, ut vacante Ecclesia pa- rochiali per edictum publicum vocentur omnes adspirantes ad talem parochiam, comparentes examinentur per examina- tores certos in SynodoDioecesana deputatos, & qui digsi reperti fu :rint, Episcopo denuntientur , cx quibus rursus Episcopus eum eliget, quem reliquis digniorem judicarit. Quod si beneficium curatum fuerit reservatum, nihilominus Episcopus de jure instituetconcurfurnSC digniorem S. Pontifici pro collatione denuntiabit. Tex. in Trid. d. jp. juncta Balla Pii V. In conferendis. Joan. ä Chokier. ad Reg. 8 - Cancell. Gloss. 2. ». IO. Vid. etiam Gonz. ad eandem Reg . 8. Git 6. X n. 11 f. Verum excipiuntur ab hoc concursu Parochiae, qu$ ad jus Patronatus laico- rum pertinent, ita ut ille tantum , quem Patronus laicus praescntarit, examinari debeat.Sin autem jus Patronatus Ecde-r siasticum fuerit, habebit locum concursus, Sc Patronus Ecclesiasticus illum prar« De Praebendis ih 1 " ^ fe»tabit,' quem digniorem inter probatos 'y ab examinatoribus judicaris. d, c. i K. Trid. Deinde etiam in Bulla Pii V. Ad ^ txiqttfndum &c. excipiuntur Parochi® ! *■ monasteriis, vel aliis Ecclesiis incorpora- '■ ' t®, in quibus non proprie Parochus, sed ’ ^ tantü m Vicarius ponendus est. 68 Qu*r* VII* An & quando uni Clerico poffmt plura beneficia conferri ? ty. In B{f :, primis distinguendum esse inter beneficia i iK quae resideiitiam totius anni, vel majoris ^ «jus partis requirunt, (uti sunt de jure be- »esicia curata, Canoaicatus & similia)8c Inter beneficia simplicia, qu®residenri- f am nullam, saltem de consuetudine, exi- ™ £ gunt, vel quorum residentia simul & se- !tw mei facile peragi potest. PluraBeneficia specialem residentiam requirentia ex na- r " tura sua tactmpatibilia fise dispensatione I?® Sum. Pontificis nemo habere potest, ut “"r praecedentibus quoque circa Extrava- ! "V; gantem. Execrabths, & Regulam III. -st';* Cancellari® iterato traditum. Videri po- •'r * terunt,qu® exacte docet Gonzal. ad Reg. -f-* 8. Cane. Gloss. x s. x ». io. ubi». 15* ad- uits ducit, licet antiquiora jura de incompa* «ali bilitace beneficiorum loquentia tantum i;«i; curatorum meminerint, hodie tamen ex Concil. Trid./^£7. cap. 4. & variis Ro- iÜur t® decisionibus etiam alia beneficia pet- »•W sonalefti residentiam requirentia incom- ,?.G!i patibilia censeri , ac per assecutionem secundi vacationem primi induci. Sed*,21, inarsi circa residentiam requisitam nobilem extis Ic plieationem ponit, quod nimirum tripi i- , NA ci modo possit in beneficiis residentia retamini quiri, r.absoluta & respectu tituli atqfiub sEtti? amissione ipsius beneficii. 2. tantum ad coi® certum tempus paucorum v. g. mensium. uBp 3. continua quidem, sed solum causativa & Dignitatibus f. tt- i: i i ükj fer n. |lä »sii itraft ®F M. vfj, IjHL J/m ,^2su tf & tlMtt 1 IMt,» salis #s 'iiiV ( 1 IÄ De Clerico Perorante vel Debilitatov f f 7 seu principalis coadjuvandus jam fit mortuus , vel saltem moriatur , antequam liter* Papales adveniant, & coadjutor actu officium suscipiat, anne deficiente hoc casu coadjutoria (altem successio in beneficio locum habebit ? Ratio dubi- 'tandi est, quod successio in beneficio videatur dari propter coadjutoriam & ad- ministrationis merita , ideoque cessante causa cessare etiam debeat effectus.. Nihilominus ex stylo Curüe Romans receptum est , ut coadjutoria eum futura succejfione censeantur dua; diverse gratis, quarum una deficiente altera lubsistat. Imo idipsum solet in literis coadjuto- rse inseri, ut successioni in beneficio Jocus esse debeat,.quamvis Coadjutor datus Officium exercere per suam etiam ne- gligentiam non inceperit , neque 1 iteras Papales Episcopo Coadjuro vel Capitulo prssentärit teste Gonzal. ad T{eg. 8. C anccll, Gl s. 9. mm. j-3. & i 6, ubi mm. f/. aliquid simile ponit de dispensatione luper impedimento matrimonij & legitimatione prolis, quod tametsi forsan ob supervenientem mortem alterius non possit contrahi matrimonium, obtineat prolis legicimado. Et in hoc quidem faris conveniunt DD. quando Episcopus seu principalis coadjuvandus ponitur mortuus , resignasse post datum literarum Apofiolicarum, ubi gratia coadjutoria; cum futura successione ex parte Summi Pontificis jam perfecta fuit, etsi vero ante datum literarum motuus fuerit Principalis , dissentiunt : nam licet Gonz. cit.n.pö. dicat obtinere futuram successionem , etsi beneficium actuali ter vacet detemporedat* Gare. tamen de Benes.p. 4. c. f. n. 132, expresse docet, tunc utramque gratiam* corruere J coadjutoriam quidem , quia mortua vel resignanti non datur coadju^' tor; successionem vero;.quia datur depen- denter a coadjutoria: cum enim coadju-- toris cum sutura successione sit odiosa, ex* orbitans ä jure communi, &cum praejudicio eorum, quibusjus electionis vel collationis competit, uti tradis Gare. d.C. f. n. 14. non licebit de uno casu ad alium . diversum facere extensionem, ut beneficium, quod collatum est cum coadjutoria, censeatur etiam sine coadjutoria collatum : sunt namque similia rescripta stri-- ctje interpretationis , quemadmodum im fit. pr£cedenti . de mandaris Apostolicis stricte interpretandis exempla posuimus. Unde etiam docet idem Gare, d. I. n. 134. si gratia coadjutoria; subreptitia sit, quia forte stas, aut infirmitas eoadjuti, vel alia causirnarrata non est vera, tunc gratiam quoque filtur£ jHcce/jiowisinvalida- ri. Utra ex his fententijs prsvalere debeat* in praxi, recentior stylus & usus Curse, deiuperconsulenduserit.. Quod si Coadjutor perpetuus . seu cum' futura fucceßone non sit, aut Episcopus coadjuvandus ante datam coadjutoria per mortem velresignationem de beneficio & officio cesserit, expirat coadjutoria’, &■ jurisdictio , ae administratio jure ordinario ad Capitulum devolvitur, neque enim Capitulo dabatur Coadjutor, neque jurisdictio Capitularis sede vacante in jure communi fundata per dationem Coadjutorii Episcopo facta adempta' intelligi- tur, sicut nec alias res inter alios acta tertio nocere debet. I. u C. 7 {es inter alios aBa&c. De hac materia Coadjutoria-- rum videri etiam poterit Barbasa Jan Ecckf. tmiverf lib, 3. cap, io; TltLK' m x is* x m skbs WD M mmmm m TITIILU S VII. De Institutionibus. SUMMARIA. 3 Institutio quid) 6. invtflitiir* ad quem speciet, A qualiter st.it* x Bnsent»tus ante institutionem •occupans benefi- 7 Institutio autboriecabtiii est datio tun anima- ciumperditiussuum. runt , omnibus Presbyteris necejftna. 3 Institutio ad quem pertineat ? g Regulares pro -cur* animarum an approbandi 4 Institutio alta quoad titulum , -alia quoad pof- ab Episcopo', sejstonem. , L. Barbatius De OlTic, Praetoris habet enstm 5 lnvtstitura in beneßcijt sicut in fendis-usitata i lotum m spiritualibus, & quotuplex* 1 y^\Uamvis Institutionis vocabulo ali- posse probat textus in c. 6. K tit. sed si lis quando omnis omnino concessio uner Episcopum & alium inferiorem su- beneticij, leususceprio ad Ecclesiam Intel- per jure instituendi oriatur, onus pro- ligatur. argx, t. V s. /1, titx, ude Reg. bandi non ad Episcopum, sed adversarium Jur t in 6. proprie tamen loquendo > in- ipsius pertinebit r quia Episcopus habet stitutio est concessio beneficij ad prüfen- fundatam intentionem, in jure, ex quo in- tationem patroni/a 3 a. Unde opponitur Ilirutioadeum spectare praesumitur, nisi 1collationi , quae est concessio beneficij contrarium probetur«/, c» 3 h.tit. omnino libera, quando nimirum colla- Institutio alia est , per quam tituksbe- 4 tor pro suo arbitrio sine alterius prassen- neficij confertur, quando Episcopus praelatione aliquem Clericum ad beneficium sentato literas confirmatorias impertitur vacans asliimit. •& alia per quam ipsius beneficij actualis a Est porro haec Institutio omnibus prae- poß'eßo datur, quae etiam inveftitura vel fentaris adeo necessaria, ut fi praesen tat us missio in corporalem A actualem posses- ^uijus tantum ad beneficium, non in be- sionem dicitur: neque enim quoad La/S- nefieio habet, propria authoritate ante Ium institutus beneficij posjeßonem pro- Institutionem beneficium occupet, fra- priä authoritate sine licenda vel introdu- ctuscoffigat &c. hoc ipso jus ex prassen- ctionc superoris apprehendere debet, tatlone quaditum amittat. c. avaritice f. alias poena saltem arbitraria ab Epilcopo de Ekd.in 6 . Gare. de Benef, p, 1 1, c. puniendus teste Covar. Variarum Refo- i2. ». 7, lui. lib. 3 *c.i 6 num. 7. U Imbfinta- 3 Pertinet autem institutio regulariter ad li possessionis apprehensione violentia u- Episcopumloci, in quo beneficium situm teretur priorem posseflorem expellendo , «st.c. 3, b. tit- attamen ad inferiores Prae- tunc etiam omne jus ex institutione qua;- latos quandoque «x consuetudine, vel situm ipso facto deperderet, per text. & privilegio hanc potestatem etiam spectare DD-incap.cumqui li.dePrdbendisind. Ritu« De Institutionibus ffP Ritus investitura: vatij pro diversitate locerum in usu ede solent t alicubi investiendus coram Episcopo, vel Vicario aut. Consistorio ejus facit. Professionem fidei (ejuam professionem omnibus, beneficla- tis injunxit Concilium Tridentinum,/ejjs. 24, de Reform, c.. 12*) item &homagi- um leu juramentum obedientisr r &fidelitatis Episcopo praestandae , 'deinde imponitur ipsi, piretum adjunctis, verbis investituram significantibus* Sed cum DD. inbeneficijs sicutinfeu- dis duplicem.' investituram soleant:. unam verdalem, qüxütper verba cum traditione ali cujus signi,. & aliam realem r quae sir per actualem introductionem in possessionem benefici), vel rei seudalis ,. ideo dictus modus investiehdi potius verbali investituraeaccensendus videtur,quae ex plurium sententia lion ipsam actualem pofiessionem, sed obligationem solum ad traditionem actualis possessionis , vel ad summam licentiam propria authori täte vacuam possessionem occupandi inducit.. Julius Clarus in jb/ea- dumqudtst^ ;< 5 * Restat propterea, ut verbalster investitus insuper actualiter inpos- ressionem beneficij,inducaturquae introductio de jure ad Archidiaconum spectat , e, adh£c,/-, de Officiaarchidiaconi. aliquS do tamen etiam ad Episcopum,, vel delegatum ab eo , juxta c. licet Episcopus 28. de Praebendis in 6 ,. si nimirum id habeat consuetudo ,. vel beneficium sit litigiosum & ab alio occupatum ». quem expelli oporteat, Covan diftoc.. 16. n, 7. imo sthate investitura realis nullam aliam 1 ceremoniam: Ecclesiasticam habeat, quam' actualem introductionem in locum, beneficum traditione, clavium & Jurium, ac librorum attinentium, currr fit meri facti , etiam Jaico committi posse docet Zoel hoc tit.n. p* Alibi verö in Parochialibus saltem be- 6 neficijs tota investitura verbalis & realis, in ipso loco parochiae simul & semel ä Commiisario Episcopi peragitur,. atque' in die festo ,■ dum parochiani ad divina conveniunt, proponitur ipsis in Ecclesia, novus, parochus , qui & ibidem publice juramenta fidei & obedientia: deponit, ac insignia Parochialia accipit, quam investituram in spiritualibus: vocant >■ eaque peracta investituram etiam in temporalibus tribuunt, deducendo novum parochum in domum parochiaiem claves, reditus , & fructus Parochiales ipsi assignando, quam tY aditionem temporalium in quibusdam locis Patroni, Advoca ti'Ec- elesiarum, &Domini Territoriorum pri- ‘ vative quoad Episcopum sibi arrogant, licet de jure communi patrono praesertim laicopraeter jus praesentandi, & inspectionem in beneficio in ordine: ad excessus 1 Episcopo-denuntiandos non sic aliqua jurisdictio', vel potestas iri beneficiatum,, beneficium, aut reditus bcnffsiciales concessa, ut passim Doctores in Tractatu Juris patronatus attestantur, & probat Concilium Tridr-feffi 2f. de Reform . c, p. verf patroni autem cap ♦ 2* de Judicijs, quo igitur-jure idfaciant ipsis defendendum relinquo* Praeterea apud DD. quaedam irtfiitu - 7 tio autborizabilis dicitur, quae niiest a- liud, quam authoritas sive jurisdictio concessi ad curam' animatam exercendam; quae institutio in parochialibus beneficijs omnem aliam institutionem praecedere debet* Etenim, Conci] tum TiicLfefst 2^ de 5 6s Lib. III. Tit. V I. äe Reform . c.»s. statuit in hsc verba: rixm in quibusdam Diajcesibus P-nriati quamvis Presbyteri in sua ordinatione a Epilcopo inferiores ab antiquissimis tetn- peccatis absolvendi potestatem accipiant, poribusante &post Concilium Trident, decernit tamen fanüa Synodus, nullum e- Regulares ad parochias suis Monastcrijs tiam Regularem posse confeßones S&cu- plene jure incorporatas & confessionem larium etiam Sacerdotum audire, nec ai saecularium propria auchoritate fine ap- id idoneum reputari , nisi aut paroclndle probatione Episcopi exposuerunt, alle- beneficium habeat » aut ab Episcopis per gantes pro se, tum quod in disto. c, /s. examen fiiUis videbitur ejfe necessarium , Thd, fefs. e;, excipiantur Regulares, qui aut alias idoneus judicetur , G approba- parochiale beneficium habent, ergo parationem , que gratis detur , obtineat , Pri - chiam habere & approbatum esse, & p a . vilegijs consuetudine quacunque etiam rochiam conferre atque approbare paria. tmmemorablinonobftantibus, Concor- connexa & correlativa videntur ; tum datejusdem Concilij cap. i i.seß zp. de quöd in r. u.sejfi 2p. de Regulär, exci- Regularibus, & bulla Gregorij XV. /a- piantur Abbates jurisdictionem quafiEpi- fcrutabili* & Plj V. Romani Pontificis. fcopalem exercentes, Jurisdictio autem l ;& Urbani VIII. Cum sicut accepi - Episcopalis pmer specialia privile- mus. Unde DD. ia Summa dicunt. Sa- gia certis Pradatis competentia, acquiri* «erdotibus quidem in ordinatione dari^tur etiam per incorporationem plena claves Ecclesia: ad solvendum & ligan- jure scii quoad spiritualia G temporalia, dum, exercitium vero istarum clavium, Gloss. in Clement, i .in verbo proprij. de & jurisdictionem actualem conferri ,ab Rebus Ecclefix non alienandis. Chokier, Episcopo. Imb potest successor Episco- de Junsdittione ordinarij in exemptos, pus ab Antecessore'suo approbatos pro parte. J, q. p.n.p.&parte jf.q,zo, & majori conscientis sute tranquillitate de- quod jurisdictio quali Episcopalis, & ia nuo ad examen & novam approbatio- specie potestas approbandi tonsessarios nem, si putärit necessarium, vocare, ut in pr£s:riptione pradertim immemorialis dicta Bulla Pij V. Z. r. habetur. temporis acquiratur, docet Panorm. it Circa has constitutiones etiam notan- cap, ctlm liceat 12. de Trefcript. n, 17. dum, quod no® prohibeatur quidem Re- Barb.de Offic. Episc.p, j.afieg. 72,nnm, gularibus, quin cum licentia fui Praelati iSp. V nlleg, 127, num. 14. alleg, 129. etiam sine approbatione Episcopi vale- mm . 9, Qussus tamen hodie Episcopi ant audire consessiones aliorum Regula- locorum vigore Constitutionum supe- rium ejusdem monasterij, vel etiam di- rius allegatarum contradicunt, & pos- versi , non autem saecularium , etiam Sa- ient adhuc pro utraque parte multa dici, cerdotum , nisi illi sie culares sint vere de sed brevitatis causa supersedemus, & ma- familiaj sccontinui commensales Regu- jorijudicio relinquimus, larium , qui scilicet in ipso Monasterio Sed quid circa validitatem Sa cramen- quotidie aluntur Monasterij sumptibus, torum censendum, quae Regulares noa juri Congregatio Card, declaravit. Ve- approbati ab Episcopo prius administra- runr De Institutionibus, 5§r ruitt, antequam per sententiam legitimi Judicis ad petendam approbationem con- damnati lunt i Pro validitate respondendum : nam posito etiam, approbationem Epilcopi esse necessariam , quam- diu tamen bona fide, & cum titulo pa- rochiali a Praelatis, quibus jus conserendi parochiam competit, exponuntur, & communi hominum existimatione legitimi curati creduntur , a lege suppletur jurisdictio propter communem hominum utilitatem, qui non debent in re gravis momenti decipi, & locum habet, quod dicitur: communis error jus facit, quando defectus non est ex jure naturali vel divino, sed tantum ex humano positivo , ut in prassenti. arg. I. Barbarius. 3. de Oßc.Prettnris, Joan. Sanch inSeleäis difp . 44. num. 3. Tannerus de Paniten - tiadifp.S.q. 9. dubio. 3,fubn. 5Tru- lench. inpraxi Resolut, Sacrament. lib. 4, c, 9. dubios, num, 13. TITULUS VIII. De Concelfione Pratbendae, & Ecclesias non vacantis. SUMMARIA. I Prt hin it non vacans non conferenda. I henefieiutn quot modit vacare dicaturi } Beneficium de jure vacans, & ai alte pojfejfum impetrant debet facere hujus pojfijftonis mentionem. I /'"'''Eneralis Regula hujus Tituli est, quod praebendam aut Ecclesiam non vacantem alteri conferre non liceat, & collatio de facto attentata nulla & invalida cenicri debeat, cum nemini jus suum sine culpa sua, aut causa publica auferendum sit. c.1, hoc tit, Z Ad cujus rei intellectum sciendum est, beneficium triplici modo dici vacans. I. Enim aliquando beneficium vacat de fatto tantum ; quia nimirum de faUo nullus est, quiactualiterpossideat, adest tamen aliquis, qui titulum , & jus ad beneficium habeat , e. g. quando benefi- ciatus est vi dejectus, vel injusto'metu adactus ad beneficium resignandum. Et hac vacatio non sufficit, ut alteri beneficium conferri possit, quia revera tale be- Engee, In Decret. Lib, III, 4 iienefcijvaeatun prcmtjfio »'•n valet, f Expeclttiv* gratia hodie per Concil. Tritis sublata. neficium non est vacans, quod de jure ad aliquem pertinet, licet is hic & nunc in possessione non sit. II. Beneficium aliquando vacat de jure tantum , ut cum aliquis illud detinet, sed injuste, v» g. si accepit ex collatione illius, qui jus conferendi non habuit: si ob crimen , aut sulceptionem fecundi bc- ncsicij incompatibilis ipso jure privatus sit. Et hac vacatio sufficit, ut beneficium conferri vel promitti possit , ita tamen , ut Episcopus antequam novum bene- ficiatum in corporalem Possessionem introducat , prius advocare debeat posieC. forem, an forte ex dispensatione, vel alia caulajusretinendi beneficij habeat, cap, licet Episcopus 28, ubi G!oJJa. in verbo, retinendi, de Trebendisin 6. Bbbb Deinde 5<5r Lib. III. Tit. VIII. Deinde illud etiam speciale est* quod si generalium in effectu latere videatur pry- quis velit beneficium de facto ab alio pos- misiio beneficij primo vacaturi, sessum a summo Pontifice impetrare, de- Qualiter etiam mandata de providem beat hujus possessionis in supplicatione do grati £, qu& expeBativa dicuntur, facere mentionem, alias rescriptum im- nemini amplius etiam Collegijs,& Univtr- petratum subreptitium censebitur, lex- fitatibus , Senatibus , & alijs singularibus rus & DD. in c. cum nofiris. 6. hoc. tit. personis etiam sub nomine indulti, aut ad ;i Atque huc pertinet Regula de annali pos- certam summam , vel alio quovis colore i sejjore, superius in Tit. de Pr£bendis. in- concedi debeant, nec baBenusconceßs cui- tcrRcgulas Cancellarite $ f. relata. quam uti liceat, vid. tex, in Concil, Trid* l! III. Denique beneficium aliquando va- & ibidem Declarat. Card. ac Barb. in cat tam de jure . quam de. fasto , ut per Colteä.fejf. 24. de Res. c. 19. Gonz. 4 mortem beneficiati, privationem vel li- Reg. 8. Cancell.^, 1 .Trooem.n.64. , beram refignationem. Et hsc vacatio Item in eodem Concilio Tridentino f est proprie dicta , & plena vacatio , ex diBo. c, Jp, statutum est, ne quscunque * qua potest , &■ debet alteri beneficium gratia ad vacatura beneficia , nec indulta § conferri, ad alienas Ecclesias alicui etiam Catdina- Prteterea ad excludendum votum ca- li amplius concedantur, quo tamen perti- 7 ptandte mortis alterius non tantum bene- nent ea : & videri debent, quae superius in ficium non vacans actualiter conferri ne- Tit. de clerico £grotante.- circa coadjuto- quit, sed etiam Episcopus, vel quicun- rhs cum futura succeffione dicta sunt, , que ordinarius collator alteri illud bene- Cxterum quod in eodem Concilio de t ficium promittere in tempus, quo vacare refervationibus quoque mentalibus fiat incipiet , prohibetur, c, 2. & 3. hoc tit. mentio, non est intelligendum de refer- ita ut nec promisso in genere de benefi - vationibus generalibus , qux fiunt per Cio primovacaturo sustineatur, c. ex te- Regillas Cancellaris , & pro nulla certa nore. 13. eod. tit. Item licet de Jure De- perlona : quia in his refervationibus non cretalium valuerit promissio generalior, ifibest periculum captanda mortis, quan- ■v. g. si Episcopus promisisset alicui be- do nemo in specie habet jus ad beneficium neficium, quamprimum fe facultas obtu- reservatum, antequam vacet, sed tantum Ierit , quamprimum potuerit Vc: c. acce■ de refervationibus, quae pro certa aliqua dens 14. h. tit. id iplum tamen deinde a persona in specie ohm frequenter fiebant, Bonisicio VjII. in cap. 2. eod. tit. in 6. quam personam si Pontifex non exprime- correctum est, ut ne talis quidem pro- bat, sed in mente retinebat , dicebatur misiio valere , vel Episcopum obligare Keservatio Mentalis, Gonz. d. I. n. /6. 1 debeat, eo quod sub tali pallio verborum Barb. d.cap. ip* Trid. n, 4. TITO- mi s*5 (»8 TITULUS IX. Ne Sede vacante SUMM f $«de vacan'e nihil e(TV innovandum, hinten jurisdictionem ad Capitulum devolvi > qm- liter & quibas casibus tntelligatur 1 l Episcopo con:ra exemptos quando , £jf sub qua 0etboramforma detu r jurisdillio ? j Capitulum supplet jurisdiüitnem delegatam E- piscopi , quando est castis necejsimlis. 4 Capitulum fedt pacante non potest conferre beneficia. q Gpuidfifint beneficia ex negligentid inferiorum Collatorum devoluta ? 6 Capitulum sede vacante potest praQntatos instituere , rfi elellos confirmare . 7 Nihil veri alienare, quid servari potest, $e! de rtditibue Eptfcepalibus in [nos usus convertere. Consensum ‘iero ad alienandum inferioribus dare non prohibetur. g Capitulum sed« vacante potest ta , que. sunt I / r ~'\U6d ex hac rubrica dicitur , Epi- scopali sede vacante non esse aliquid innovandum , sed omnia m suo statu relinquenda usque post confirmationem novi Episcopi, non est ita perpetuum» quin multas patiatur exceptiones : nam ex contrario stat alia Regula, quL desumitur excehis, qu£ u.c, cnm olim.14. de Majoritäten Obedientia, c.ad abolendam. 9. in principio de Hcreticis. ■ quod videlicet/erfe vacante Jurisdictio Episcopi transeat in Capitulum Cathedralis Ecclesiae. Unde, cum istte duae regulae sibi invicem adversentur, laborant DD. de tertia aliqua constituenda, perquam sciri possit, quandonam & in quibus casibus alterutra ex praecedentibus locum habeat. Sane Pan. ad Rubricam hujus tituli aliquid innovetur A R I A. Contentiose,JurisdtUionis etiam ardua. 9 Tötest ferre ctnsuras ab olvere. 10 Dispensare quando possit Cep’tulum ? 11 De Capituli potestate faciendi statuta , remissis. X 1 Enumerantur plura alta qui Capitulo std* •vacante competunt. rj Capitulum sede ‘vacante non potest dare licentiam ordinandi , vel dimissorias intra annutu . nifi at Blatis, 14 Capitulum sede ‘vaC. non potest litem super Juribus Eptfcepalibus instituere, vel prosequi, lf Capitulum debet (ede Vacante ionfit tuere ceci- nomum , tfi Ficarium. l 6 Monasteriis vacantibus ad quem devolvatur Pralati Jurudtcho ! I p Monasterio vacante an concentus possit litet» superioribus Monasteriiinstituerel docet, Regulam , qus in Rubrica traditur ita eile generalem , ut regulariter (ede vacante omnia prohibeantur innovari, nisi quae Ipeciaütcr sunt excepta» ad coque, si Capitulum velit aliquem a- ctum exercere debeat probare, quod ille actus sibi sita jure permissus. Econtra Navarus in tit . de Eleffione. Confli. 44. n. T, putat regulam universalem & affirmativam esse pro Capitulo, ita ut omnia, quse sunt jurisdictionis Episcopalis ,/ ede vacante peragere valeat, nisi specialiter reperiantur prohibita. Receptior tamen hodie est distinctio quam tradit Quar. inSum.BuVarv.v.Ca- pitulumjede vacante,Jub.n. i. Gare. di Benef.p.4,cap 7 an«, 44. Bark de Oß- (ioEpifc.p. 3.alleg. 92. n, 17, cumplu- Bbbb i ribus ribus ibidem cit. Quod, nimirum in ijs, qus Episcopo defuncto , non tanquam Ordinario & Episcopo , sed ex speciali privilegio , commissione , vel ut Sedis jipostolic£ 'Delegato etiam ab ipso jure constituto competebant,item & in ijs,quae sunt ex libera voluntate, nulla necessitate cogente , & quae potius gratiam , quam justitiam continent, habeat locum regula hujus tit, Sede vacante nibilinnovan- dum ejfe , nisi specialiter sit permissum at vero in alijs, qu* Episcopo jure ordinario competebant, item & in illis , quae iunt contentiosa jurisdidionis, aut instante necessitate vel justitia expedienda procedat altera regula, quod Capitulum in similibus succedat in jurisdictionem Episcopi, nisi specialiter reperiatur prohibitum. Res tota ex particularibus exemplis magis apparebit. Unde not l. quod Episcopus in multis casibus possit contra exemptos & fuce jurisdict oni non subjectos procedere, tam de jure communi,ut in c. ad abolenda 9. in fine de H£reticis.c irrefragabili i cnHmseß’ zf. cap. 8 & 9. U01 advertendum est, hanc potestatem dari Episcopo sub diversa verborum forma, aliquando enim dicitur , m contra exemptos procedere valear , tanquam Sedis Apofiolicß delegatus , & in hac q~e- ciali delegatione non succedit Capitulum, Aliquando vero datur ipsi potestas ordinaria , & tantum removentur obstaculz^ vel uti dum dicitur: non obstantibus pri- vilegijs, exemptionibus & c. & tunc tanquam in potestate ordinaria succedetCapi- tliium, sicut tradunt Bzrh.did.loc.n, 17, & Gare. de Benefic. loc, tit. w, 47. Quod si dictum suerit , Episcopum etiam tanquam Sedis t-Apostolica Delegatum procedere posse , quamvis particula etiam videatur involvere utramque potestatem ordinariam & delegatam , adhuc tamen tali casu Episcopus ex delegata Potestate procedere censetur, & ab ejus sententia, indistincte ad summum Pontificem appellatur, juxta doctrinam Barb. did. Ln. 14.8c consequenter hic quoque. Capitulum excludetur. Notandum II. si necessitas expetierit, $ etiam in ijs casibus, in quibus Episcopus processisse debuisset tanquam delegatus PapL, ejusdem vices suppleri , id licere Capitulo, praesertim si non sit de proximo futurus successor, ut advertit Quar. d.l.verf.quia indies secundum vulgatum axioma ,quod in casu necessitatis recedatur a jure communi, & quod non est licitum in lege , plerumque necessitas licitum efficiat. c. 4,x. deReg.Jur , Notandum III. quod Capitulum sedi 4 vacante beneficia ad collationem Episcopi spectantia conferre non possit; cum collatio potius gratiam, quam justitiam contineat, & sit species donationis, quam Capitulum facere prohibetur, cap 2. boe tit. nisi collatio simul & comuniter pertineat ad Episcopum & Capitulum C sicut in Titulo de Probend. §, 6.n.6i, diximus, tunc enim vacante sede solum Capitulum conferre posset, cap. unico hoc tit , in 6, Quid autem de beneficijs ex negli- gen,- Ne Sede vacante aliquid innovetur! f<5s gentia ve! delicto inferiorum collatorum ad Episcopum devolutis, an eaCapitulum sede vacante conferre poterit ? pro utraque Sententia DD. refert Quaranta. d.V. Capitulum Seit vacante vtrf, p. qu&ro . demum concludit, hodie hanc questionem non habere dubium propter Bullam Pij V. qus omnia beneficia sede Episcopali vacante Sedi Apostolicae reservavit. Attamen quia in Titulo de Trtbendis §. 2,n. t8, dictum fuit, valde probabiliter defendi posse , has bullas extravagantes habentes Beneficiorum reservationes praeter eas, quae in Concordatis continentur, non obligare in Germania, ideo abstrahendo ab hac Bulla sententia affirmativa pro Capitulo videtur mihi verior & aequior, quam sequitur Panorm. incap.2, boctit.ftib n, ). talia enim beneficia non sunt propria , seu proprij fructus donati Prohibiti hujus Ecclesiae hic & nunc vacantis, neque eorum collatio tam favorem huius Episcopi , utpote ad quem non pertinebat immediate, quam ipsius beneficij , ne diutius cum fui dispendio vacare debeat, concernit. 6 Notandum item iV.quod Capitulum possit prassentatos a patronis instituere, (ap.i.de tnftit. in 6 ,item & confirmare electionis inferiorum Praelatorum cap. ciim olim 14, de Major. U Obed. quia hujusmodi institutiones & confirmationes debentur ex justitia praesentatis & electis, qui jus ad talia beneficia habent, ita ut si ipsis denegentur, appellare possint adsuperiorem: in libera autem collatione beneficij nulli in specie jus quassitum est ante actualem collationem. j Notandum V. Quod Capitulum sede vacante non tantum alienare nihil possit cap.fi qua de rebus. 42. & cap. precarU, 44, cauf. a, qu£ft t 2. sed ncc posse de jure nullum emolumentum , ve! qualein- cunque redituum Episcopalium sede vacante obvenientium portionem in suos usus convertere , vel inter se dividere, omnia vero debeat futuro Praelato (cum obligatione conficiendi inventarij & reddendarum rationum teste Covar. de Te- ftamentis, cap . 12. num. f.) fideliter asservare. cap. b£c hujus placiti 38. c. non liceat. 4}. causa, n. qu&fi . 2. cap. quia Upe 40, de EteBione in 6, Clement.statutum. 7. de EleBione. Notandum tamen VI. si res aliqua: fer- vandonon servabiles & tempore periturae forent, eas, tunc Capitulum recte alienare posse, sicut ipsa naturalis ratio dictat » iiLm prohibitionem alienationis in favorem Ecclesiae introductam non eile in ejus dispendium retorquendam vulg . cap , quod ob gratiam 61, de Reg, Jur, ia 6, Panorm. in cap. 1. h. t. Ium etiam poterit Capitulum authori- tatemsuam in alienationibus per inferio« res Praelatos & Clericos faciendis interponere, cum & haecauthorltatis interpositio sub existente justa causa ex justitia debeatur. Panorm. in diB, c,cum olim. Notandum VII. quod ea, quae sunt A coutentiof£ jurisdiBionis, possit Capitulum sede vacante decidere & expedire, licet fuerint causae arduae , quemadmodum de causa haeresis ( quae utique inter arduas computatur) quod de ea Capitulum cognoscere possit, textus est in cap. ad abolendam, y.de H£reticis & Clement. n §. i.eod tit. Similiter quod causas matrimoniales (quae etiam majoris momenti censentur, cap.arg r. deConfanpnin ♦ Bbbb ; 6 S f 66 Lib. III. Tit. IX. & affinit , ) cognoscere valeat Capitulum satis probatur ex cap. veniens. 7. V ejrtt inscriptione. De eo qui duxit &c,. Nec obstat Cone. Trid, fest. 24. de Reform . zo. ubi causarum criminalium ^ matrimonialium cognitio dicitur tantum ad Episcopum pertinere : nam ibi Concilium solummodo excludit Archidiaco-nos, Decanos & alios inferiores Praelatos, non vero Capitulum/ede vacante, utpo- te quod non liabet inferiorem » sed ipsam Episcopi jurisdictionem» Barb.inColleUa- neis.additt.cap.so.n. f S. 9 Notandum VIII. quod Capitulum etiam luccedr.t in potestate ferendi censuras , & ab ijsdem absolvendi: quia haec potestas non ad ordinem Episcopalem, ied ad jurisdictionem pertinet. Licet vero tantum de potestate absolvendi habeatur textus in cap. unico de Jfrtajor. V obed.in 6. idem tamen Interpretes depo- testat e ferendi censuras sentiunt, cui enim potestas competit absolvendi, ilii ca.-teris paribus, maxime si jurisdictionemEpisco- palcm habeat, etiam potestas I igandi competit cap. Verbum //, dift. 1. de Pcenit. Et claves potestati Ecclesiastica: tradita: sunt a Christo ad jotvendum & ligandum. Accedit quod censuratio sit nervus Ecclesiastica: disciplinae , & coercitio spectans ad jurisdictionem Ecclesiasticam , consequenter cui jurisdictio , etiam ea concessa intelliguntur, sine quibus jurisdictio’, cum essectu exerceri non potest, L.z.f. de furisdimone. L. fin. f, de Officio ejus, cui mandata est Jurisdiäio. 10 Notandum estIX. quod Capitulum ex communi sententia etiam postit dispensarem illis casibus, in quibus potuisset E- piscopus, quos superius in Lib. I. in Tit. de JKajor. Obed. §. 4. retulimus. Sed hoc, si dilpensatio sit quasi debita, & sine periculo notabilis damni, aut scandali differri non possit , prout difpensiticnem aliquando ob gravem causam esse debitam docet Glossa, in cap. ut constitueretur. 2 s. dist. f o.in V. detrahendum e/?. & advertit. Quar. d.n,t.Verf.z,qu£ro . Notandum X. quod Capitulum sede 11 vacante possit facete statuta, etiam qua: durent in tempus suturi Praelati. De quo puncto videatur Quaranta Jxpe disto. n,r, Veijic. 4. Qu&ro. & dicta superius Lib, I. in Tit, de Cohftit. § 2. n. 21. & u. Plura item alia, quae ad jurisdictionem ij E piscopalem Capitulo sede vacante competentem referuntur, enumerat Barb. in Collectaneis ad ckp. 2. hoc tit. an. 4. & Jurts Ecclesiastici Univerf. lib. 1. cap, j2, Veluti quod Capitulum sede vacante possit recipere resignationes beneficiorum , & in eorundem permutationibus authoritarem prsstare. Ex causa beneficia unire /non tamen in suum favorem vel praejudicium successoris Episcopi. Ultimas defunctorum voluntates exe- qui , quatenus jure ordinario competit Episcopis. Exigere rationes ab administratoribus piorum locorum. Visitare Dioecesin : Exigere charitati- vum subsidium ; Concedere indulgentias : Confessarium instituere ad absolvendum ä casibus Episcopo reservatis: Assistere Matrimonio juxta formam Conci- lij Trid. fest. 2 4. de Reform , matrim, cap. 1, Notandum tamen XI. quod Capitulum sede vacante possit quidejn concedere 1 Ne Sede vacante aliquid innovetur. 56/ re licentiam extero Episcopo Pontificalia in Dioecesi exercendi v. g, solenne officium celebrandi, Ecclesias vel Ecclesiastica paramenta consecrandi , confirmandi, &c non tamen Ordines conferendi illis, qui sunt de Dioecesi, in qua sedes vacat, intra annum a die vacationis. Neque etiam istis dicecesanis liter« dimissori« ad alium Episcopum a Capitulo intra annum concedi possunt, nisi artiatis , hoc est ijs, qui propter beneficium sibi collatum aut conserendum , necessario debent Ordines intra illum annum accipere. Trid./ef/. s. de Reform, cap.io. Quando autem Capitulo ob arctationem ordinandi , vel vacantiam ultra annum concessum est dimissorias dare, poterit id • etiam in interflitijs dispensare. Barb. in ColleQ. diti, cap■ io. Trid. num. iz. 4 Notandum XII. quod vacante SedeCa- pitulum Ecclesia? Cathedralis non possit litem iuper juribus Epilcopi instituere vel prosequi , sed tantum super juribus ipsum Capitulum concernentibus, sicut cum Panorm. notant communiter DD. in cap. 3. hoc tit. non tamen pro- pterea adversarius illud tempus ad praescriptionem contra Ecclesiam computabit , quia vacante sede pradcripdo dormire dicitur, prout Lib, II. in Tit. de Proscriptionibus, explicatur. Dixi Capitulum Ecclesi« Cathedralis, non posse litem instituere ; quid vero de Mona- sterijs vacantibus , inferius ad finem exponam. f Notandum XIII. quod propter difficultatem congregandi totum Capitulum praesertim in his , qua? celeritatem desiderant item ob contradictionem aut discordiam , qu« oriri possit , li penes omnes ac singulos Canonicos administratio temporalium & spiritualium foret , a Concilio Trid./rjfi 24.deRcform.cap. 16. constitutum sit , ut Capitulum sede vacante Oeconomum unum vel piures fideles decernat , qui rerum Ecclesiasticarum & proventuum curam gerant. Item ad exercendam jurisdictionem officialem seu vicarium intra 0B0 dies post mortem- Episcopi constituere, vel existentem confirmare teneatur, qui saltem in jure Canonico sit Doctor vel Licentiatus vel a- liks , quantum fieri poterit , idoneus,si sechs fuerit, ad Metropolitanum depu- tatio hujusmodi devolvatur; & si Ecclesia ipsa Metropolitana , aut exempta, Capitulumque, ut prastertur, negligens fuerit, tunc antiquior Episcopus ex Suf- fraganeis in Metropolitana , & propinquior Episcopus in exempta Oeconomum & Vicarium possit constituere. E- pifeopus porro ad .vacantem Ecclesiam promotus poterit ab iisdem Oeconomo & vicario, aliissque quibuscunque officialibus & administratoribus, etiamsi fuerint de Capitulo, rationes exigere, & in officio suo delinquentes punire, ut in eodem cap. 16. Trid. habetur. Notandum ultimo quod hactenus di- 16 cta potiffimum intelligantur de Capitulis Cathedralium Ecclesiarum. Quid vero dicendum sit de Conventibus & Capitulis Monasteriorum & aliarum Ecclesiarum inferiorum , non est una omnium sententia. Sunt enim , qui simpliciter statuant , mortuis vel ab officio suspensis, vel remotis Praelatis Jurisdictionem immediate devolvi ad Episcopum , vel a- hum proximum superiorem, qui Ecclesia» vacanti constituat administratorem. Et pro 5 <53 Lib* IIL pro Hac opinione citatur Archidiaconus in cap. 2. de Testibus in 6 . Alij contrarium & praesertim in Mo- nasterijs vacantibus jurisdictionem ad Priorem claustralem, & Conventum in Jpiritualibus O temporalibus devolvi aderunt , pro quibus allegatur Innocentius in cap. ciim dileBus. 8. de Consuetudine Textus in cap, fin. de Regularibus, in 6. f$in Clement.ne in agro. § fiquis autem. versic.fi quis vero de Statu Monachorum. Atque hanc sententiam universali consuetudine esse receptam testatur Tambu- rinus de Jure Abbatum, tom, 2. Aijp , i. quosi. 4- num. s. camque veriorem censet. Pan. in cap. fin. deStatu Monacb. n. 8, saltem, st Ecclesia vacet per mortem aut resignationem Praelati , si vero propter depositionem ex delicto , praesumptionem tunc elfe etiam contra Capitulum, ideoque a Superiore dandum administratorem cum Johanne Andrea existimat. Sed quia textus in diB. Clement. ne in agro in specie loquitur de Praelato ob delictum lufpenso , & Tamburinus d. I. etiam ponit casum, quo Praelatus a dignitate removetur , ideo haec Panormitani exceptio videtur explicanda, ut tunc procedat, quando plures de Conventu sunt Tit. IX. suspecti ; generaliter autem Episcopo, vel Superiori non miniis sede vacante» quam impleta sua jurisdictio ordinaria, quäm alias in Monasterium habet, salva manet, Caeterum qubd docetInnocent. in diB. if cap. cum diltBus. num. i. & Felin. in cap. edoceri, zt. de Refcript. jub n. /. Conventum vacante sede posse litem super bonis Monasterij intentare, & procuratorem constituere, ciim Abbates non soleant habere propria bona , sicut E- piscopi , sed ea communiter pertineant ad Monasterium , putarem temperandum juxta sententiam Panorm. in. cap. i. hoc tit, num. /, ut procedat, si vacatio sit diuturnior, & Authoritas Episcopi vel superioris accedat , quia etiam in bonis communibus Episcopi & Capituli non conceditur Capitulo sede vacante agere, ut cbmmuniter notant DD, in diB. cap, 2. boc. tit. & actionem instituere magni praejudicij, ac nonnunquam periculi est, atque voluntarium magis , quam necessarium , quando citra damnum praescriptionis (quae sede vacante non currit cap, de quarta 4. cap, auditis, tj. de Proscriptione. ) vel aliud in tempus novi Praelati disserri potest. ag 5 TITULUS X. De His, quae fiunt ä Praelatis sine consensu Capiruli, SUMMARIA. i Qnnjinfum, vel Consilium requirere, quermd» » Capituli censiensut im qwhmt easiiut requi- d>ferant tn efedul tat uri i k- De His, qua? hupt i Prolatis fine consensu Cap. f 6 ? fyiffCj!, f Taruchiales Etcle/t* an & quomodo poffint uniri. IC viap " Monastertss -vel Collegiis ! Otfj.j 4 Capitulares , Singulares , -vel totum Capitulum fi ^ j. delinquat,qualiter procedere pojfit Episcopus ? P Ro Regula tenendum est, quod Prae- lati omnia majora negotia cum Cow- iFi: sensu vel Coti filio suorum Capitulorum ex-' t.jii' pediredebeant; cum Consensu tunc quAn- )i!t'r do expresse requiritur in jure; cuna Confixi , lio autem,quando jura quidem consensum ai- Capituli nominatim non exigunt, res tarn, men gravis, &jmajoris momenti est, er; Debet vero hic praenotari quod inter i iq requisitionem consensus & requisitionem MU confliij magna sit differentia : nam si rc- J;» quiratur consensus tenetur Praelatus sequi Fpfef id, quod major pars Capitularium con- jjiuhf eluserit : si autem tantum consilium desi- pij, deretur, sola consultatio cum Capitula- ^ {K ribus sufficiet, absque eo quod Praelatus yj ! eorum opinionem sequatur c. cum olim. E 7 ' de Arbitris ?§ leg . Item fi unus fin.ff- de Receptis, qui arbitrium &c. Sed „ nunquid frustra Praelatus consultabit cum Capitulo, si non teneatur sequisententiam Capitularium? fy. talem consultationem ' minime elfe frtistrancam : quia salte audi- tis rationibusCapitulariu occurretur praecipitanti», &Pr»Iatus melius deliberare & resolvere poterit juxta illud: oculi plus vident, qum oculus, & monitum Sapien- tis: omnia fac cum consilio, post fastum nonpoenitebis. Sylvest. Ferbo consilium. 2 Consensus igitur Capituli requiritur I. , i in alienatione rerum Ecclesiasticarum, si- W tut in Tit.de Rebus Ecclefu non alienandis. prolixius traditur. j II. Episcopus non potest fine consensu Capituli , vel licentia speciali Pontius ficis Ecclesias Parochiales , ve! earum En.gel In Decket. Lib. III, f Consensus vel tonsilium Capituli qmbus rasibus rtqiuratnr , an & qualiter declarare pojfit consuetudo ? fructus & reditus Monasterio vel Collegio in perpetuum unire, cap. "Pastoralis . 9. b. tit. Imo Episcopus fui etiam Capituli accedente consensu mensae suae , aut ipsius Capituli non potest aliquam unire Ecclesiam, neque enim vakt, ut quis in facto proprio ad suum commodum autho- ritatem (ibi prasstet. Clem. 2, de Rebus Ec~ clefu non alienandis. Et hodie in Concis, Trident. fest. 24. de Reform, cap 13. generaliter prohibetur , ne imposterum parochiales Ecclesiae Monasterijs quibuscunque aut Abbatijs , seu dignitatibus sive praebendis Ecclesiae Cathedralis, vel Collegiatae, sive alijs beneficijs simplicibus, aut hospitalibus, militiisve uniantur. Excipi tamen Parochiales Ecclesias, quae non sunt actu , sed habitu tantum tales, item quarum uniones fiunt pro fundatione, dotatione, augmento, vel conservatione Collegiorum, vel aliorum locoi um piorum ad fidei Catholicae defensionem, & propagationem, bonarumque artium cultum , refert Barbos, in Collestatt ad distumcap.13. Trid.n. 10. &feq. III. Quando jus Patronatus competit Monasterio vel Collegio , Praelatus non potest aliquem sine consensu Capituli vel Conventus praesentare : quia hoc jus non tantum Praelato, sed & Ecclesiae vel Monasterio competit : cap ea noscitur , 6, hoc tit. Atque idem generaliter censendum , quoties Capituli particulare Interesse versatur , ait Va'ens. hoc tit. tiWm 4 , arg.c.fin.hoc tit. Quo facit steg 29 de T{eg. Jur . in 6, & text. in sin. C. de Au- C c c c Eor, Lib. III. Tir. X. ffor.pnejf. quod omnes tangit ab omnibus ex eadem Cardinalium decisione facultas debet appronari. procedendi contra Capitulum ad luperio- 4 IV In Concil. Trident, sejs. if.de rem devolveretur. Reform, cap, 6. constitutum, iit ia E ocie- Cauterum in alijs casibus , ut in exer- sijs Cathedralibus vel Collegiatis Capi- citio Jurisdictionalem , item in admini« luium initio cujuslibet anni eligat ex Ga- stratione rerum temporalium extra cau- pituloduos, quorum consilio & consen- sam alienationis ^plerumque non consensu Episcopus, vel ejus Vicarius uti te- sum, sed consilium tantum requiri, maneatur , si contra quosdam de Capitulo gis inter DD. convenit. Imo consuetu- procedendum suerit: ita tamen,ut utrius- dine vel proscriptione passim introdu. que Capitularis votum pro uno tantum ctum esse, ut in plerisque eafibusfinecon- habeatur, & alterum sit ipsius Episcopi, sil io vel conseniu Capituli Episcopi pro- Quod si uterque ab Episcopo dissenserit, cedere valeant, attestatur Stephanus Gra- tertius eligatur , & juxta eam partem » tianus disceptationem forenßum cap, «um qua iste tertius convenerit, discor- 100 . num. ult. Zerola in Traxi Epifco- dia terminetur, Vetum sub hac dispo- porum . part . t. Verbo Capitulum num. sitione Concilij tantum comprehendi 8. Et quod talis consuetudo valida iit, Capitula ab Episcopi ordinaria jurisdi- probat cap■ ea noscitur 6. hoc tit. V cap. (Hone exempta reserunt ä S. Congrega- 3 de Consuetudine in 6. Quod vero Jo- tione Cardinalium declaratum plurimi annes Honorius hoc tit. num. n. dicit citati apud Barb. ad idemcap. 6. num j* non requiri certi temporis lapsum ad conio alijs agitur Capitulis non exemptis suetudinem introducendam circa requi- poterit Episcopus propria authoritace sitionem consilij vel consensus, sed sre- contra singulares de Capitulo ad sum- quentatos actus sufficere, prout id etiam «num cum consitio aliorum procedere, alijDD. tradunrinconsuetudinelegisdu* quia teste Joann. Honorio hocitt. in fine, bise declara toria. Panor m.in cap.chmdi- non reperitur textus, qui in processu con- lettus 8. de Consuetudine num. 7 . . Metra aliquos de Capitulo consensum reli- noch. de Arbitrarijs centuria, i.cdfutf/. quorum exigat. n. IO. id intelligo, quando vere dubira- Quodsi totum Capitulum deliquerit, tur, an in aliquo specifico actu consilium sive jam id exemptum sic, sive non pos- aut consensus requiratur,- secus si id jure se tunc Episcopum sine adjunctis Capi- decisum sit, tunc enim etiam ea, qu« a- tularthus procedere, pariter ä S, Congre- has ad consuetudinem contra legem in- gationedecilumreferuntcitati apud Bar- troducendam superius in Lib. s, in Ttt. bos dies, loc. nisi delictum esset in perso- de Consuet, requisivimus , concurrere nam Episcopi, vel contemptum ejus, vel debeant, ubi Episcopus habeat intereste, nam tunc ( O ) *9$$+ TITO »f feii aäljjj; utilis iniit i exc itntct wp, iiut Scfi. te M fk 'do ii' v tk. uödvt »i! nt'n.t A& .Jthf-W' I ii 4 ■ m it !u ton:, ctislit n«)? jU « 1 1 SG) s/> c SS8 TITULUS XI. Dehis, quae fiunt 5 majore parte Capituli. SUMMARIA. » C*p'ttul*m convocare quis posti il 1 CapnttUrts absentet quando tiecan&i, ^ Capitularium jaltem dua partes präsentes ejfe ieberst, 4. Unus secandus nem vocatus fließ irritate a- ÜHM, f Capitulum, ut ditatur aliquidfcctfse , requiritur Capitularis traSlatit, « Capitulares debent ejfe in materibus erdmi - hut. 7 An etiam in Mtna/feriis » « Major pars Capitals trahit adse minerem, $ Ansujjpciat tnajeritai respettfta t Raditur hoc loco modus procedendi in Capitulis Ecclesiarum tum Ca- thedralium , tum aliarum inferiorum, cujus quotidianae materis seriem breviter aliquot notandis explicabo. Notandum itaque I. quod potestas convocandi Capitulum regulariter quidem ad Episcopum pertineat , qui vota singulorum exquirere , & secundum ea concludere debeat, si tamen Episcopus > absens suerit, vel de re & commodo ipsius Episcopi , aut negotio prscift Capitulum ipsum tangente agatur , tunc non ad Vicarium seu Officialem Episcopi, sed unum de Capitulo, ad quem de jure vel consuetudine spectat v. g. Praepositum, Decanum, vel Seniorem illa potestas convocandi Capitulum pertinebit. Trid./ejji is. deRefom,cap,6. Notandum II, quod ad actus Capitu- lariter tractandos Canonici, qui a Joco residentia: absunt, non debeant necdsa- IO Capitularium major (st sosehr fare debet consentire ! II, Capitulum an e-- qualia statuta , facere pejsitl U Fabrica cathedralit Jstclefia conservati* md quem pertineat ? Ij Expeditur cap, fio. Ii. t. eam appositione cen- tr artorum , (st tbi , etn Fare majtr pre- ivaleat, quando agitur de Jure stngttU- rumi 14 Subscriptie Capitulariusn in Instrumente super aäu Capitulare ereditqualrttrfacienda ! lib vocari, juxta Glossam communiter receptam in cap. cum inter de EleBione, arg. c. 2. §. hoc jut porreQum, ibimajo - re p me ibidem servientium consentiente Oc. causa 10, q. 2. exceptis tribus casibus,quos notatGlossa. in c, i.deTefiihus in 6 . videlicet 1 . in causa electionis novi Praelati. cap, quia propter 4x.de E leidione. II. Quando recipitur aliquis in Canonicum, cap. ciim inEccJeßjs 33 de Praebendis in 6, III. In cessationibus a divinis cap. quamvis 8, de Offic. Ordia, in 6. Voktnc tamen aliquiDD. cum Panorm in cap. 1. h. tit. n. tf, idem, quod in his tribus casibus constitutumtst, etiam ad alias omnes causas magnas & arduas extendi debere, eo quod vocatio absentium sit Canonicis favorabilis & consequenter ex pat itate rationis amplianda , & ad similes vel majores causas extendenda, qua in re consuetudo locorum potistimum observanda. No- 0 Cccc % <7i Lib. III, Tit. XI. j Notandam III* Illud elfe rationipluri- murn consentaneum , quofl'praesentes ' Canonici extra caHm necessitatisi E pe- ? ricujym in mota, äc nisi contrarium cti- cups loci consuetudine introductum sit, procedere non possint , nisi saltem dure tertiae Capitularium praesentes fuerint, v. g. ex trigintawiginti, prout docet Panor. in diAo cap 4 i, n. 16. arg, L, 3* & Quod cujusque universitatis nöm. 4 Notandum IV. quod illi, qui de Jure vel consuetudine vocandi lunr , omnes omnino & singuli vocari debeant, ita, ut juxta communiorem sententiam , fi vel unas citatus non fit, possit agere de contemptu, & id, quod ä reliquis actum est, si velit irritare, quia plus operatur contemptus unius, quam consensus aliorum c. quod'sicut 28. & cap. bona memoria» ;6. de Eleaione. Panorm.. «i. n. 16. v. dico tarnen » y. Notandum V. ut actus dicatur factus a Capitulo, debent Capituiares suisse congregati capitulariter, &cum ijs tractatus habitus. Unde non sufficiet, si singuli Canonici feorsimaliquid promittant,, vel suam voluntatem declarent, Joann, Hb- not. b, tit . n.2 , ' f- Notandum VI*. non omnes.Canonicos habere jus dandi votum in Capitulo-, etenim in Cletn. r. dt-AEtate V qualitate , &Conc Trid. sejfi22 de Tteform. cap. 4* consiitutum esi, ut tam in Ecclesijs Ca- thedralibus , quam Collegiatis sive sateu- laribus , sive regularibus nullam vocem in Capitulo habeat , qui saltem Subdia conus non sit. 7 Sed dubitatur , an ista constitutio in Monasteriis etiam certorum. Religioso- tum locum.habeatin quorum Regulis a fundatoribus Ordinum constitutum est, ut quoties 'aliqua praecipua agenda sunt in-mfenasterio, omqeiomnino etiam ju- niofes ad 'consilium'convocari debeant? Bf. Probabiliter dici posse praedictam Trid. constitutionem nihil immutasse in similibus Regulis, sicut ex congregatione Cardinalium & Azorio notat Zypxtis i» dnalyfiJuris Tontificij. hoc tit. n.2. Ratio est , quöd in dubio non cen/earuf Pontifex per generalem legem derogare particularibus statutis, nisi id exprimat, c. r. de C on fi> r» 6. Licet vero in Cone. Trid. & cit. Clementina etiam Ecclesiarum Regularium mentio fiat, possunt tamen illa verba commode explicari de Ec- desijs aliorum Ordinum , qui talia statuta particularia non habent. Videantur tamen, quae superius in Lib. I, inTitulo-se EletiioneA.r, n.6. dicta sunt, Notand.um VII, quando in Jure con- &. sensus Capituli requiritur, non esse ne- ceslarium , ut omnes- Capitulares nullo excepto consentiant , sed sufficere , si consentiat major pars : nam quod, major pars Capituli facit, totum Capitulum fecisse censetur j.ita ut regulariter major pars fecum trahat minorem etiam nolentem, cap. fin. hoc tit. & h quod major, ig, §, Ad municipalem . Notandum tamen VIII. quod, ut ma- 5 jor pars Capitularium praevaleat , non debeat esse major respectu aliarum partium minorum , sed respectu omnium Capitularium prssentium. e. g, si collatio beneficij pertineat ad Capitulum-, in quo sunt 12. Capitulares, & 3, vellent conferre Petro 4. Paulo f, Joanni nulla ex his vota attenderentur, sed novus tractatus instituendus foret, donec in a- liquem De His, quie fiunt ä liquem absolute major pars Capituli, nimirum in proposito 7. ad ,minus Opitulares convenirent«. Textus&GIosl.ctB c. Ecclesiavefira, 48. deEled. fjj inc. fi cui. 23. de Eledione in 6. ait tamen Zypteus d. I. n. 1. consuetudine p affini obtentum elfe , ut etiam maior pars relpectu aliorum minorum, licet,non sit talis respectus- totius capi tuli, .attendatur, quod an verum sit, ab usu-discendum erit: Consuetudo enim, cum sit facti, & multa requirantur : ut consuetudo dicatur introducta, non praesumitur, sed probari debet teste Andpea Gad, Lib. uprc&,,Gbfervat. observ , 56. in, fine. IO Notandum IX. Conjunctim requiri, ut major &/««ior pars consentiat, pro- pterea si pars rnifior utatur melioribus rationibus'conflet ex viris gravioribus & prudentioribus, recte poterit contradicere parti majori, & quod per eam conclusum est * irritare, St si non. audiatur, ad legitimum superiorem appellare. Text, StDD, in cap 1. hoc tit. Uncse regulariter prohibentur dari suffragia,, seu .vota per fabas, aut lapillos, sed quilibet.luam mentem voce vivff edicere debet, vel etiam inscriptis , si justa causa intersit, ne palam vota dicantur, ut non tantumnume- rus» sed & seniorius appareat. Panarm. In tap. Eccleßaveßra 48.de EkB-n^,, *1' Notahd. X-. Qjiod .Capitulo jv^xpn- dendt statuta .circa qegotia ipffum ^api- tulum concernentia DD. quidem palum attribuant, Abbas, Decius, St Felinus, in c. cimi accejßßent. 8. de Conftjtutwriibus, idem : Abbas in cap. k hoc tiCju^m, 14, id, tamen limite^E.u^si'ji)ar.uta l^peirca eau- sas-arduax St Mgni.prLj,uffieu y ve!u^ au-! gendas vel minuendas' prehendas' > no-, majori parte Cap» 57; vum aliquid circa residentiam Canonico- rum-jnducendum Stc. consensus Episco- pi accedere, debeat, arg. c, ex parte 12, de Confiitut. c. ciim confuetud. 9. de Con- fuetudine.Barb.JurisEcclef.mtiv. lib. 1. cap. num. 16. & 18 „ Imö contra jus commune ne quidem eum consensu Episcopi ( utpote qui ipsemet Juri communi subjacet,) statuere quidquam possit, nisi cum Authoritate vel approbatione S. Pontificis. Clement, ne- ‘Romani. 2, in prin, de Elett. Barb. d, l, n, 17. Zoesi ad Tit, de Confit, n. 24. Notandum XI. Quod Episcopus cum i L majori parte Capituli possit statuere, ut quilibet Capitularium teneatur de suis reditibus contribuere pro neceffaria reparatione Ecclesia; Cathedralis , quamvis a- liqui , sed pauciores numero ex Capitularibus dissentiant e.fin. hoc tit. Übi icien- -dum , quod reparatio quidem Ecclesiae Cathedrafis principaliter incumbat Episcopo ex illis reditibus, qui specialiter pro fabrica Ecclesia; deputati sunt, sicut de Jure antiquorum Canonum quarta pars redituum Ecclesiasticorum debebat pro conservatione Ecclesiae cedere, cäp. qtta- tuor cum 3. feqq. causa 12. qu£fl, 2. quyd si vero illa quarta non sufficiat, nec Episcopus dives sit, locum habebit dispo- iiripihvtjus cap. fin.ctii adstipulatur rtxtths in cap.de Eccleffs aedificandis. Et si demum nec Epilcopus ne’c Canonici fuper- abundantes reditus habeant', quibus citra. defectum necessariar füllen tationis fuse carere possint , licitum erit Episcopo cuni consensit Capituli alios inferiore^ Berieficiatos d* superfluis reditibus "ad ^nntpibutioneisi prcr fabrica Ecclesiae- , Cadiedralis vocare, ‘ac, etiam reditus Cccc J ! quos,- quosdam vacantium beneficiorum eo deputare. Abbas & Barbos, in dtB. cap.sin , j hoc tit. Videtur autem decisioni hujus cap, sin. obstare generalis doctrina, quae traditur.i« /. perfitttdumn.ff.de Servi- tut.prxd , rußte. t. Sabinus. de Communi dividundo. cap. in re communi s6. de Reg, fur. in 6. Quod videlicet major pars tantum praevaleat minori» si agatur de rebus ad universitatem, quatenus universitatem pertinentibus , si vero agatur de rebus & jure singulorum ( quemadmodum hic de reditibus singulorum Car- nonicorum) tunc obtineat Regula 29. jur. in 6. quod omnes tangit , abomnibus debet approbari, &plus valet unius contradictio, quam consensus reliquorum, saltem quoad portionem, qu* ip/um contradicentem contingeret. In hac difficultate notabili distinctio- ne utuntur Gloffi Innoc. & Panorm. in eodem cap. sin, Utrum scilicet agatur de rebus acquirendis, & qu* adhuc pertineant ad Ecclesiam, licet sint deputatae ad perceptionem Canonicorum , vel u- triim agatur dc rebus acquisitis,& jam proprijs factis ? Priori cafii censent procedere decisionem diti. cap. fin. maxime ob favorem piae causie, in altero autem locum habere supra citatos Juris textus, in quibus dicitur, quöd juri singulorum per majorem partem nequeat praejudicari. Quamvis autem ia l.juris gentium 7. §, 17* 19. j f* de Paüis, 'statuatur, ut si haeres paciscatur cum creditoribus defuncti de remittenda aliqua parte debitipraevalere debeat conien« lus plurium creditorum qui poiiofa debita habent, licet etiam hic actipstessive* obligationes debitorum in cjreÜitöföm bonis sint. I. qui aBionem tf.js. ie Reg, jur i s.l, id apud fe 1 43.fs.de Verb, signis, Lrem in bonis f a. j f. de Acquir . veram dom. id tamen credendum est iti decretum suille ob favorem defuncti, ne facile sine hxrcde futurus sit, & bona ipsius propter aes alienum subhastentur cum no* exigua honoris diminutione. Putarem , in nostro proposito circi reparationem Ecelesi* non incongrue addi posse , rationem aiicujus specialitatis esse, qubd reditus Ecclesiastici no» simpliciter assignentur Canonicis, aut i» eorum proprietatem transeant, sed cum implicito onere ex Authoritate Canonum adseripto concurrendi ad reparationem Ecclesia», ubi casus necessitatis operierst; & consensum majoris partis Capituli non tam requiri, an velint absolute contribuere , quam an velint sine contradictione , & ulteriori lite agnoscere, hic & nunc esse casum necessari* contributionis ; ita ut leges superius in contrarium allegat* intelligantur, quando exactio contra bona acquisita singulorum sit citra speciale oriüs ex authoritate Juris ipsi* bonis (saltem cjiiatenus ad certas perio- nas spectant) impositum; prout in simili ex eadem ratione videtur procedere, quod Imperator & Principes soleant statibus & subditis collectas etiam de proprijs acquisitis sol vendas imponere, dummodo pars major consentiat » quia negari non potest Vel ab ipsa naturali lege subditis, eorumque bonis sustentationem congruam Principis impositam esse« Notandum poflremb , quod si super actis Capitularibus' debeat erigi instrü* mehtum seu scripturas non sit necesse, ut 'siiiguli Capitularcsfcstlbseribant ,'Ied sus* Keilt UtEccIesiast,Benef; sinediminutione conferantur5 ftciat apprimere sigillum ordinarium Capituli & quibusdam verbis in contextu instrumenti; vel inferius adscribere ,quod Capitulum vel Collegium talis Ecclesiae id fecetic. Panorm, in cap. 4 > de h ‘ s - H u£ fiunt h Pr datis n. 7. Minsingerus Cen- turia. u observ.76 & Cent.s-obferv. 18. Excipiunt tamen DD, causam alienationis bonorum, & alias causas valde arduas , in quibus censent singulorum nomina exprimenda esse, arg* L.fin. c. de Vendendis rebus civitatis. Bartholu^s in L.r.jf. deJlbo scribendo, sed & hic consuetudo locorum attendenda: multoties enim etiam in causis arduis tantum Praepositus , Decanus & Senior nomine totius Capituli se subscribunt. TITULUS XII. Ut Ecclesiastica Beneficia sine diminutione conferantur* SUMM I B tnefieium quatuor medis diminuitur. » Beneficio non seiest imponi novum onus, & ibi de primis fructibus. 3 F rutius vacantis beneScij ad quem pertineant ? 4. B infici) Aifbifio quando stati 1 B eneficss dtsmembratio quid, (st quando liceat i C Benefici] fuppreffio quando fieri pejfit l 7 D* Mistarum reductione. 1 . Benefici* in Eeelefijs collapsis non debent supprimi. § Unio beneficis qua dicatur , quis ejus t sectus ? Q Uatuor modis diminui dicitur beneficium : videlicet per impositionem onens, divisionem, dismembcationem, & suppreffionem, quar omnes diminuciones regulariter ordinario collatori prohibitae sunt,nisi ex justa aliqua causa, nonstam uä collator, sed potius qua judex Ecde- asticus & Episcopus aliquid hujusmodi facere permittatur, Igitur non potest collator benesiciatum aliquo oneri reali vel personali gravare, aut partem redituum beneficij collari sibi reiervare : quia pro collatione beneficio» A R I Ao 10 Vnire benefisi* quis postit i 11 Ad unionem btnefitij requiritur causa fi- Itnnitas. U V mones facta possunt ab Episcopisrtvideri. Ij Vnire non possunt Episcopi beneficia diversarum Diacefium. 14 Vnire benefiet* reservata quando postit Episcopus. I q Vntri non possunt farecbiales Ecclefia alsis beneficiis W piis locis. L imitatur tamen ut ibi. rum exigere munus a manu,lingua vel obsequio esse simoniam, inferius in Lib. V, in Tit- deSimonia. latius explicabitur, & in Cone. Trid./e/, 24. de Reform, cap. 14. omnes consuetudines improbantur , ex quibus in quacunque provisione, collatione , vel admissione ad possessionem cujus- libet beneficij deductiones fructuum, solutiones , promissiones, compensationes , qusinpios usus non convertantur, siunt. Unde Paul. Layman. in Ibeol. mor. Itb. 4. traft. 1 ©. cap. ult. §. S.n.46. existimat, «actionem primmm fruftuum in quibusdam 17 6 Lil). III. Tit. XII. busdamDioecesibus usitata non bene subsistere,nisi ubi Trid. receptum non est. Imo nec fructus tempore vacantis be- neficij obvenientes suis usibus applicare poterit collator, sed eos futuro successori reservare debebit, nisi ex speciali privilegio vel legitima & rationabili consuetudine aliud introductum sit, c. ciim vos 4. de Officio ordinarij c. praesenti.). d. Os i. ficio ordinarij. in 6, c, f. de Excessibus , Pr. 'criptiiilis ? aj Nen currit prtfiriptie vivo Tralato alienante , & contra eam datur restitutio in integrum. a 4 Quid possit consuetudo in hac materia aliena- ttenis. iq Eccleßa revocans rem alienatam debet restituere pretium . sed non ntfi in quantum est suda locupletior. i(. Quis debeat probare , pretium in utilitatem Eccleßa effe versum . strahere frumentum, vina , jumenta & animalia superflua, aliaque, qua; sine detrimento notabili servari non possunt; qui res hujusmodi lervando non servabiles etiam Tutores & Curatores, quorum tamen potestas longe-magis restricta est , quam Praelatorum , sine solennitate aliqua alienare possunt, l.lex qu#22,& l, tutores. 24. C. d. Administ. Tutor. Certum est III, Quod etiam res immo - 3 biles , si valde sint exiguae, longe distantes & propter necessarias impensas magis Ecdesijs onerosa:, quam utiles Praelati sine solennitate alienare possint, c, terrulas f 3, cauf. 12, q. 2. c, ad aures 7. V cap. ut japer, 8. §, pojfeßonis X. b, t. Ita etiam res ab antiquo alienari aut 4 in feudum vel Emphiteusin dari solitae, si rursus ad Ecclesiam revertantur , denuo sine nova solennitate alienari, seu in feudum vel in Emphyteusin dari poterunt. cap. z. de Feudis d. Extrav . ambitiös, e. Et hanc esse communem conclusionem DD. ut res semel effecta alienabitis cum solennitate , efficiatur perpetuo alienabitis sine solennitate , dummodo semper «um eadem Ecclesiae utilitate alienatur, Oddd ; cum Lib. III. Tit. XIII. cum plurimis citatis dicit Riccius in Praxiaur. p,i.resol, 26. Volunt tamen non minus communi- terDD. ut res dicatur /b/ifa alienari ab antiquo, vel lacta alienabiiis, debeat prat- ccss.steunavel altera alienatio iolcnnis & interim spatium 40. annorum elapsum eile. Sicut ex decis. Rota: Romana & cum multis AA. refert Riccius de E». ScBarhJur, Ecclef. umv. iib, 3. cap, $0. n. 21. inquit , Rotam in pluribus causis amplexatam esse illam sententiam, quod alienari solutum probetur, vel per duas alienationes cum cursu 40. annorum, vel per unam solennster factam. Sed ex bis Dubitatur I, Qusnam dicantur mo- bilia pretiosa , ut alienari nequeant ? iy. Illa dici mobilia pretiosa , qua; sunt dc thesauro Ecclesia;, vel qute propter pretium , artem aut antiquitatem singularem splendorem 'Ecclesiae conferunt. Reliquias quoque Sanctorum maxime vero, ubi perpetuae sepultura: mandata: sunt, inter mobilia pretiosa rectissime numerat &ita de stylo Curiae Romanae observari dicitRic.in Praxi aureap. 1 ,resol,6o, Cteterum autem non videtur prohibitum, quin Prarlatus possit, aliqua pocula argentea alienare, veteres calices aut ornamenta pro novis sque bonis ac pretiosis commutare, sicut consuetudo passim declarat: talis enim commutatio non est ita periculosa Ecclesiae vel damnosa sicut absoluta venditio , aut donatio. Non obstat, quod omnium rerum mobilium, quae servando servari possunt, alienatio quaedam sit Tutoribus interdicta, d.l. 22. C. de Admin,Tutor. Praelati autem sint Tutores suarum'Ecclesiarum , ut argumentatur Quaranta Verb, alienatio ‘Rei Ecclef. n, 14. Nam respondetur,quod Praelati tantum in larga significatione sint i tutores, cum eorum potestas multo sit amplior , quia eorum officium perpetuum, tutorum vero,qui curam pupillorum gerunt officium tantum temporale est, Unde-etiam fit , quod Praelati modernas donationes de rebus Ecclesiae etiam mere gratuitas facere possint, c. 3. de Donat, quod tamen tutoribus ordinarie prohibitum est. /. Tutor, 13. §. de Aiimin ♦ Tutor. Dubitatur II, Utrum Frailatus pecu- y niam numeratam possit libere sine folen- nitate expendere ? ly. Quamvis regulariter pecunia numeratur inter res, qua: servando servari non possunt,ej usque usus consistat in expendendo , nihilominus si aliqua summa pecuniae specialiter destinata esset ad bona immobilia emenda, vef Ecclesiam aedificandam , jam accen- seri bonis immobilibus, & sine causa ac solennitate alienari non posse, docet Quar. d. I. n. 2f. sicut propter eandem rationem Tutor alicujus pupilli ex tali pecunia ad comparanda immobilia destinata nec sibi, nec alij debita solvere potest. Text. in l, j. §. quid ergo. 6,ff.de Contraria tut. utili a&. Atque idem esse, si aliqua summa pecunia: ex providentia antecessoris specialiter sit deputata pro gravissimis futuris necessitatibus. Dubitatur III. Utrum res immobiles z exiguas & modici valoris ita possit praelatus alienare, ut ne quidem consensura Capituli habere teneatur ? In c. terrulas 52. causa 12. q, a./icentia datur Episcopo terrulas aut vineolas exiguas longe positas & Ecclesiae minus utiles, si necessitas suerit, distrahendi etiam sine consen- De Rebus Ecclesiae non alienandis. sg Z fu Capituli. Econtra in c.ut super §. fin. h.t. Possessores inquit Pontifex, qu* Ec- clefa miniis sunt utiles , pro a\ijs utilioribus de fratrum tuorum , U sanioris partis confitio& consensu alienandi sive commutandi liberam concedimus facultatem. In hac textuum varietate, vel contra- rietate, licet aliqui velint, d. c. terrulas per c. ut super, absolute esse correctum, quia tamen in dubio expedit jura juribus concordare, ut evitetur jurium correctio, c. cum expediat. 29. de Elett. in 6. ideo placet concordatio, quam insinuat Gl./fl d. §.fin. K Assensu, ut scilicet textus in eod. §.fin. accipiatur de permutatione, & de re, quae quidem in se est utilis, sed tamen miniis utilis comparatione rei magis utilis : textus vero in c, terrulas accipiatur dc venditione seu distractione ali- cujus rei , quas in se & absolute spectata nullam vel exiguam utilitatem adfert. DubitaturIV. An Praelatus postit absque solennitate repudiare hereditatem, aut legatum sua; Ecclesiae relictum. In hac difficili & injure non satis expedita quaestione imprimis advertendum, non tam dubitari , an talis repudiatio sine justa causa licite fiat, quam an valide. Nam ratio naturalis dictat, Prtela- tum, qui constituitur, ad rem Ecclesia; u- tiliter gerendam , & commoda ejus procuranda, male agere, & contra officium tuum, si utilitatem & commodum Ecclesia; repudiet. Imo non desunt, qui censeant Praelatum sine justa causa repudiantem hereditatem lucrosam, aut legatum utile, obligare ad restitutionem Ecclesia; de suo faciendam, arg. c.quicunque z. cauß iz. q. 4. ubi 01. in V. aut negletium. & argumento ducto a tutore (cui assimilatur Praelatus) qui resarcit id, quod cum potuit, non acquisivit pupillo, l, quidquid 7, C. Arbit . tuteU. Sanch, de Matrim. lib, 6. disp. 4. n. 1 y . cum eo. ibidem Henr. Zoes. b. t. «. 7. Tota igitur difficultas in eo residet, an talis repudiatio sit valida, & illum, cui inde res acquiritur in foro externo atque interno securum ,nec non, repudiantem a poenis contra male alienantes in jure statutis immunem reddat ? Pro affirmativa pugnat» quod a diversis non sit bona ‘statio praesertim in poenalibus juxta vulgata i diversa autem in jure aestimentur a- lienare, & non acquirere, l. fi sponsus s» §. 13. js- de Donat, inter vir . G ux. t. quod autem 6, in prine. V §. 5./. Qu& in sraud. cred. consequenter prohibitio alienationis non debeat trahi ad non acquisitionem, prour ex eadem ratione potest solus Praelatus caducitatem Emphyteuta remittere. Cujus sententiae est Sanch. d. disp. 4. num, n. U seqq. Sylv. v. alienation, 14. Riccius in Praxi au - reap. r. refol. 92. Barb. Jur. Eccles. «- niv. lib. 3. cap. jo.w. 4-2. Henr, Zoes. h.ir.n. 6. A7. inclinat Panorm. inc. tua * 9 . Debis,qu£fiuntdPr£l.n. 9. satetur tamen ift fine, rem este dubiam. Addit vero ad declarationem hujus sententiae Sanch, d. disp. 4. n. 17» eam intelligen- dam de repudiatione simplici , non autem de cessione aut permutatione in favorem & commodum alterius, quod per talem cessionem hoc ipso haereditas prius deberet censeri edita, vel legatum agnitum, unde sequeretur alienatio rei jam acquisitae. Item quod contra talem repudiationem Ecclesiae per restitutionem in integrum exempla minorum succurri f 8 4 Lib. III. Tit. XIII. possit. 1. ait prator, 7. §. bodie 6.&feq. ff. de Minor. junfi. c. 1, X. De in integr. vestit . ibi: Ecclesia jure minoris debetsem- per ilkfaservari. Alij hereditatem a legato separant, & licet in illa priorem sententiam admittant. non tamen in isto, ex ea disserentia ratione, quod bonorum hereditariorum dominium non acquiratur Ecclesia: ante hereditatis aditionem, & proinde repudiatio non fit alienatio, sed mera non acquisitio. I. fi stonfus ?. §. fi maritus 13 . ff, de Don. inter, vir. V ux. At vero legatum , saltem certe speciei & purum, statim a dic mortis testatoris jure domi- nij transeat in legatarium. I. legatum So. ff. de Legat, i, Ca Titio. 64. ff. de furtis. Covar. Var.Rejol. lib. i.c. 9. sub num. 5. Text ad propositum nortb, in l. magis puto. s. f fundum. 8. ff. de Reb, eor . qui sub tut. ibi : fundum autem legatum repudiare pupillus fine preetoris autboritate non potest: effe enim G hanc alienationem , cnm res fit pupilli , nemo dubitat. Nec sufficit responsio Pan. in d. c. tua. num. 9. quod sit speciale in pupillo ad- ministratione carente; quia J. C. requirit Pretoris authoritatem, adeöque nec administratio tutoris ad hanc repudiationem sufficeret : proinde etiam circa Ecclesiam , qua: pupillo & minori comparatur, non sufficeret Prelati, qui vices tutoris agit, sed & Superioris, qui praetori assi- milatur, authoritas requireretur. Nec satisfacit Sanch. loc. cit. n. 12, quod omissio lucri circa pupillum sit impropria alienatio , quia J. C. dicit indubitatam alienationem j non quod eam lucrari potuiffet, sed quod de facto res fit pupilli. Addo legatarium in legato pio non esse solum Prtelatum, ut is pro suo libitu repudiare valeat, sed totam Ecclesiam vel Monasterium, imb principali respectu & ex fine legantis pro anima sua ipsum DEum , i quo legata, donationess, vota , & promissiones pia statim acceptantur , ut sie- pius alibi dictum. Quare circa repudiationem talis legati idem quod de alienatione rei Ecclesiasticae statutum censeri debere , probabilius tenet Azor. List. mor. p. 2. lib. 9.C, 1. q. i2. & veriorem ac rutiorem opinionem dicit Quaranta in Summa Bullarij v. alienatio rerum £cdef, n,2}, & apud eum Molina de Ccntraüibus diß>. 468. n. n, Vasq. de SucceJJ, tom. 1. §, 27, ». 25. Pinell. de bonis maternis l. /.p. 5, n, 103. verf. alia ampliatio. Sane res ista nullo claro jure determinata habetur , & utraque sententiam ab autboritate intrinseca &extrinseca admodum probabilis est , licet hate posterior videatur theorice probabilior & tutior, Sed quid sit de veritate prioris sententia: quoad acquisitionem dominij ex legato repudiato, saltem propter ejus probabilitatem excusaretur aliquis a psnis latis in Extravag. ambitio/'& h. t. inter Com. ut etiam notavit Quaranta d. I .». 23. singularii tamen est limitatio circa monasteria mendicantium bonorum immobilium incapacia, ut si ipsis aliquid legetur aut donetur , illud sine soiennita- te alienare & pretium accipere valeant, Quar. d. l.fub num. 21. Qualia vero & quanta legata possint ista mendicantium Monasteria acceptare , videri debent ea, qua: habentur in Clem, exivi.de Verb. /?» gnific. & qua: tradit Roderiq, Reg. qq. tom. L. q, 126, art. /. Sanchcz in prtec. Decnl, tom, r. lib. 7. c,z6. s' i t n i 1 6 I 10 st 1 i Porro De Rebus Ecclesiae non alienandis. fgf Porro quod de legato Ecclesiae dictum, ut sine solennitate repudiari non possit, idem fortius procedit in rebus immobilibus , aut mobilibus pretiosis Monasterio bonorum capaci per ingressum & professionem alicujus acquisitis , cum juxta autb, ingressi. C. de SS. Eccles. Professi absque prxvia dispositione se suaque de- dicentDEO. Imo docet Ricciüs i» Praxi auna.p, i. Hefol. 97.». 1. per ingressum non tantum dominium , sed etiam possessionem ipso jure ad Monasterium transire. Cui potest addi ratio : quia possessio manet radicata in persona ingre- dientis, qua: deinde cum toto Monasterio unam fictam personam constituit, ac propterea possessio simul cum illo transit, qui & omnia sua in Monasterium transfert, quemadmodum de usufructu dice tur inferius in Tit. XXXI. §. ». if« O Dubitatur V. An si lis instituta sit super re immobili inter Ecclesiam & Extraneum, Prolatus possit per viam transaBio- nis a lite desistere absque alia solennitate ? hr. esse distinguendum , utrum Ecclesia sit in possessione rei litigiosae, vel utrum possessio sit penes extraneum , & Ecclesia sustineat personam actoris: priori casu , si per transactionem deberet adversario dimitti res immobilis, requireretur solennitas Juris, quia esset saltem possessionis alienatio ; secus in altero casu, in quo nulla videtur proprie intervenire a- lienatio , cum ex supposito nec certum jus, nec possessio penes Ecclesiam extite- rit, Quaranta L K alienatio, sub num, 43'Vers. 12.limita. 1 Certum est IV. quod nomine alienationis in primis omnes contractus intelli- gantur, quibus dominium utile vel dire- Engel In Decret. Lib. III, ctum transfertur, ut donatio, venditio, permutatio, feudum, emphyteusis & similes. Deinde etiam omnes contractus , quibus non quidem dominium, sed tamen possessio aut jus percipiendi fructus ex re Ecclesiastica ad longum tempus transfertur, cujusmodi sunt oppigno- ratio specialis, ususfructus, & elocatio- nesultra triennium facta:, d. Extrav. ambitiosae. Gc. nulli, f, O c. ad audientiam . b.t . Verum. Dubitatur VI. An locatio rei Ecclesia-1 z stic£ facta ad longum tempus v. g. a l io. annos sine solennitate tota quanta corruat, vel an saltem valeat quoad primos $, annos, eo quod elocatio rei Ecclefia- fiiC£ ad triennium etiam sine omni solennitate permissa sit ? Pro valore talis locationis saltem quoad triennium facit Regula 7 1 - h‘m6. quod utile per inutile vitiari non debeat in his, qux separabilia sunt, quemadmodum de Jure Civili, si quis una vice ultra f 00. solidos donaverit, valet quidem donatio quoad j-oo. non autem quoad excessum. L. sancimus. 34, C. de *Donat. Econtra quod locatio ultra triennium facta totaliter nulla sit, suadet Textus in d, Extravag. ambitiosae . O in Clem. i.b. t. qux sine distinctione talem contractum annullat, & videtur hic habere locum vulgare dictum, quod Praelatus voluit ( videlicet locationem ultra triennium ) non potuit, & quod potuit ( videlicet locationem ad triennium) non. voluit: est autem noti juris, quod in o- mni actu non tantum potentia agentis, sed & voluntas ejusdem desideretur, c. citm super 23. de Offic. Jud. deleg . Sicut ex eodem fundamento testamentum coram f. testibus regulariter & in dubio non va- Eeee let f8<5 Lib, III. Tit. XIII. let in vim codicilli, nec matrimonium fme Parocho contractam valet in vim sponsalium de suturo. In hac celebri controversia notabili distinctione utitur Gutierrez. Canon, qq. lib, ?. c. 13, num ,7. quod si una tantum indivisibilis locatio facta sit. v. g. si una tantum pensio constituta sit pro toto decennio, vel si ex alijs conjecturis appareat, Prxlatum non aliter locasse, & conductorem non aliter concludere voluisse, quam ad integrum decennium , tunc talis locutio tota corruere debeat : quia contrahentium voluntas circa triennalem locationem deficit. Sin autem modo ordinario prxdium Ecclcsix locatum fuerit pro annua penfione, & ita divisibiliter ad primum, fecundum, tertium, & reliquos annos, tunc tolerari debebit locatio ad primum triennium juxta jura superius pro affirmativa sententia allegata. Dubitatur VII. Utrum Pradatus poffit pnedium Ecclesiae filtern cum hac clausula ultra triennium, v. g. ad A.annos locare, ut singulis triennijs sit nova locatio? Affirmative respondet Bai in L. voluntas 4.C. ckFideicommijf, eo quod interveniant diverse locationes, & singula: non extendantur ultra tempus a lege permif- Jum, Sed contraria sententia verior est, quam tenet Cov. F'ar, Refol. 2. c. 1 6, n. videtur enim tale pactum in fraudem legis inventum , cüm in effectu nihil vel parum Intersit, an res absolute locetur ad 9. annos , vel an prxdicta clausula adij- ciatur , quia utroque casu perceptio fructuum ad longum tempus contra intentionem legis separatur. Confiat autem quod contra legem facere, & in fraudem legis, sive contra ejus intentionem facere aequi- parentur. c. fin. de Reg. Jur. in < 5 . Quo etiam adserri potest bonus textus in Nov . 7. c. j.in fin. Unde non obstat ratio Bal- di, quod sint plures locationes verbote- nus,in effectus tamen , ut dixi, est locatio ultra triennium , quia Praelatus se obligat , quod post primum, imo fecundum triennium finitum, denub rem apud conductorem relinquere velit. Certum est V. ut alienatio rei Ecclesia - 14 ßiC£ alienari prohibita: valeat,duo copulative requiri, videlicet causam ^ folen* nitatem . Causa est triplex: necessitatis, utilitatis, Sipietatis. Necessitatis, quau- do Ecclesiam urgent debita &c. Utilitatis , quando per alienationem major fructus procurari potest, Clement.ub.t, Pietatis, si captivi redimendi, si pauperes alimentandi, si templa vel coemiteria aedificanda sint. c. aurum. 70. causa , >r. q. 2 - Solennitas consistit in tractatu habito cum Capitulo seu Conventu collegiali- tev congregato, ejusdem vel saltem majoris partis consensu una cum consensu Superioris, Nötanter dico, Capitulares debere esse coüegialiter congregatos, ut alter alterius rationes audire possit. Absentes tamen remote non esse necelfarib ad istum actum vocandos communiter a- pudDD. receptum est, dummodo saltem dux tertia: Capitularium ( v, g. ex jo, 20.) in loco präsentes sint. Panorm. in c. n De bis,qu£ sunt a majori parte Capit. n. 16, l. nulli. 3. ff. Quodcujuscun- que univerf. nom. Rohn(Cj?onsil- 90. n. 19. Barb. Jur. Ecclef. un. lib . 3 .cap. 3 °• n. 8 . qua in re consuetudo locorum prx- cipue attendenda erit. Porro licet olim Superioris nomine venerit De Rebus Ecclesise non alienandis. f87 venerit proximus superior» ut in alienatione ab Abbate facienda Episcopus c. Abbatibus 4.1. causa lr. g.r. dent. r. h, u Imo in alienatione Episcoporum solus conlensus Capituli requisitus fuerit, c, fi- ite exceptione, fi.d.q.2. hodie tamen de puncto juris loquendo fatis certum videtur, quod in omnibus alienationibus consensus S. Pontificis requiratur, c. i. h. t. in 6. U d. Extrav. ambitiös*. qaxExtra- Vagans expresse poenas statuit alienantibus bona Ecclesiarum, Monasteriorum, pio- rumque locorum quorumlibet inconsulto Romano Pontifice, ut etiam observat Zocs. b. t. ». r;. Dico de Puncto juris IiXc se ita habere, at tamen de consuetudine praesertim in Germania & locis remotis, unde difficilis aditus ad Papam est, d. Extravagantem receptam non esse saltem quoad hoc, ut etiam inferiores Praelati Epilcopis subjecti teneantur in alienationibus consensum Papa:, & non Episcopi requirere, attestatur Zypatus in nalyfiJur.Tontif.d. t.i.n. 2.&quödd. LxtrnräZE.alicubi quoad aliqua tantum recepta Iit, pariter refertNavar. in JMtt- nualt. c. a/, num. 150. cum Sylv. Cajet. &alijs. Ceterum prassatis duobus requisitis causa scii, & solennitate, concurrentibus alienari posse res Ecclesia:, licet omnium hae conditione ei donatae vel relictae sint, ne alienarentur, eo quod verisimiliter de tali casu non cogitaverit, vel saltem non rationabiliter cogitare potuerit donator, seu testator,docet Barb.^. Cap. io.n.14. cum Baldo. in autb. res qu* C. Com, de legat, num. 1 ?.&alijs. Dubitatur äutem VIII. Utrum requirantur soknnitates juris , si alienatio fiat ab una Ecclesia alteri Ecclesite, Affirmat. Barb. in Cotlettan. DD. ad c. 1. b. t . per tex. in eod. c. 1. h.t. Atque hanc essepra- xin Guris Romana: testatur Ricc. in Pra- Xiaur, p. 1. refol, 3$. Verum depuncto juris & extra Italiam (ubi praxis Curis Romans non ita attenditur , nisi & hic consuetudine aliud receptum sit ) videtur non improbabilis sententia negativa , ut satetur Ricc. d. Rejol. 35. hoc saltem sensu, ut si evidens causa utilitatis vel neces, sitatis subsit, superioris licentia non requiratur, eo quod finis prohibitionis de non alienandis rebus Ecclesis sit in consulendo idemnitate Ecclesis universalis, non vero Ecclesiarum particularium, id- que plurimum confirmatur ex c. 2. h. t. in 6.&Extravag. un. eod. tit. ubi dum ad alienationem consensus Pontificis requiritur , principaliter agitur de alienatione qusfit Laicis & sscularibus hominibus, ne res DEO dicata: ad profanos usus applicentur. Imo in d. c. 1. b. t. agitur de alienatione Abbatis facta alteri Ecclesis , & tamen ibi nihil expresse de consensu superioris , sed tantum de consensu ambarum partium dicitur. Quod vero Ecclesia ex contractu Iasii etiam contra aliam Ecclesiam in integrum restituatur, cum inter pariter pri- vilegiatos melior sit conditio ejus ; qui certat de damno vitando, quam qui de lucro captando traditur inc. auditis z.ubi Panorm, n. S. De in integr.refi. I verum. iu §. item qaxritur. 6. f. de Minoribus. An autem si Ecclesia, cujus bona alienantur , suerit de jure patronatus laici, ejusdem consensus necessarius sit? refert affirmantesBarb. d. cap. 3 0. \ub. n, 9. ipse Eeee a ta- f 88 Lib. III. tamen addit, per hoc illos DD. dici quidem ; sed non probari, nec in praxi observari, 1*7 Certum est VI. quod si alienatio rei Ecclesiastici contra formam juris attentata sit, tunc contractus non valeat, & res alienata non tantum per successorem Prolatum vel Capitulum, sed etiam per ipsum alienantem revocati possit, c.z.&t.b.t, quamvis enim regulariter contra factum proprium nemini venire concedatur, L ciim a matre 14. C. de Rei vin. fallit tamen , si factum sit ipso jure nullum, vel fi non tam ex persona propria, quam ex parte Ecclesia: per malam alienationem damnificato proprium factum impugnetur. Zoes b, t n. 4, r 8 Prorerea vero ex fiepe d. Extravag. ambitios£ alienans, & is, in quem facta «st alienatio, poenam excommunicationis incurrunt, & beneficium, cujus res alienat« sunt, ipso jure vacabat; & hoc, si inferioris conditionis benesiciatus alienans fuerit i si autem Episcopus vel Abbas aliquid male alienaverit , est ipsi ingressus m Ecclesiam interdictus, sicut in t . Extrav. habetur. Monet tamen Na- var. d. I. & Confil. r. b. t. istas poenas ipso jure incurrendas non ubique receptas este, & ubi etiam recepta: sunt, tantum habere locum circa alienationem cum essectu sumptam, si nimirum res Ecclesiastica de facto emptori tradita sit. Dubitatur autem IX. Utrum recipiens rem Ecclesiasticam line solennitatibus alienatam teneatur eam restituere in conscienda: foro , antequam per ordinarium judicium fori externi reputatur ? Si res in male alienata sit, ut nec justa causa, nec iblennttas intervenerit, utique recipiens Tit. XIII. eam cum damno & injuria Ecclesia: retinere in conscientia non potest, c. si quis, 6, b. t At vero si quidem conlensus Supe. rioris aut Capituli nor. intervenetit, subsit tamen justa causa, tunc quidem DD, a restitutione ante sententiam judicis excusant : ciim enim tali casu nulla sit commissa iniquitas, & adsint ea, quae de jure naturali ad valorem contractus requiruntur, non videtur, ajunt, obligatio restituendi in fori interno injuncta esse, antequam contractus in foro externo rescindatur. Rtcc. i.p , r. resol. 7. n, 4, Laym. in Traft, de Legtb, c. 16. insin, qua tamen de re videantur rradita, Lib. I,Tit. ll.de constitut. n. f4- & seqq- Dubstatur X. An si emptor rei Eccle- z» siasticae sine solennitatibus 'alienat« velit eam ultro restituere Icclesi« , teneatur acceptare Ecclesia , fi malit contractum per adhibitionem solennitatum confirmare ? non posse contractum ex postfacto confirmari sine utriusque partis nova voluntate tradit Zoes d . /. n. 2j. arg. §. Tutor, autem. 2. In fi. de Auth, Tutor . ex quo ordinariam regulam colligunt interpretes, quod ea, qa« sunt de solennitate actus, non possunt ad convalidandum a» ctamex poftfacto intervenire. Sed communiter receptum est , quod contractus ab Ecclesia sine solennitare factus sit nullus tantum in favorem Ecde- si«, si nimirum ipsa velit contractum impugnare, quemadmodum fi pupillus sine Tutoris authoritate cum alio contrahar, hic quidem obligatur, non autem pupillus , prine. Inst. de Aut bor. Tutor. Unde si Ecclesia malit contractum confirmari per ratihabitionem superioris ( ut quia est in utilitatemEcclesi«, vel res interea melicrata De Rebus Ecclesiae non alienandis. f 8P liorataest) hoc videtur omnino permittendum, prout textus est clarus una cum Gloss. iw c. si qua de Rebus. 42. causa. 12. q. 2,. tenet Pahorm. in c. diversis f. de Ckr. conjug. n. 6. Notum quoque est, ratihabitionem retrotrahi&mandato aequi- parari. c. 10.de R. /* in. 6. Nihil vero movere debet argumentum deductum ex §♦ Tutor, autem, ubi dicitur , quod auctoritas Tutoris in ipso contractu pupilli, non post longum tempus intervenire debeat , nam reipondeo, argumentum a pupillo ad Ecclesiam procedere in favorabilibus , quando circa Ecclesiam non habetur alia juris dispositio, secus autem in ijs, qua? Ecclesia; onerolä sunt, & ubi habetur alia in Jure Canon, dispositio, sicut in d. c. fi qua de Rebus. Deinde auctoritas Superioris Ecclesiastici circa alienationem rei Ecclefiaftic £ non tam comparatur auctoritati Tutoris, quam decreto Praetoris circa alienationem rei pupillaris , quod decretum ante, & post factum intervenire poste, testis est Honorius hoc tit. n. r. Dubitatur XI. Utrum si res male alienata repetatur ab emptore, restituenda sit cum omnibus omninofructibus, sive emptor in bona sive mala fide fuerit ? Inprimis fatis conveniunt, quod emptor in vera mala fide existens (id est, si sciverit rem male alienatam este ) teneatur ad omnes fructus restituendos, non tantum ad eos, qui adhuc existunt, sed etiam ad aestimationem & pretium eorum, quos consumpsit, c. fi quis 6. b. t. L certum. 22. C. de Rei Vina, quia malae fidei possessor nullum omnino jus habet ad lucrandos fructus, nec ex suo delicto, quod commisit rem male alienatam aecipiendo, lucrum reportet. Idem quoque de eo communiter receptum est, qui ex ignorantia A errore Juris non putavit requiri solenni- tates ad rem Ecclesiasticam alienandam : nam error Juris inducit saltem fiüam malam fidem ; & licet regulariter ä poena excuset , tamen non prodest ad acquisitionem & lucrum captandum : maxime in illis casibus ubi lex resistit contractui, sicut alienationi sinesolennitate facta;, /.7. & 8. f de furis , G faft. ignor. Fach. lib.8. Contr.c. 29. Panormi in c.pen.boc tit.n. 9. Barb, in cap.fi quis eod. t. n. 13s Pro contraria tamen sententia, si cui magis placet videri poterit Covar. Var. %ef, lib. 1. cap. 3. n. 8. & apud eum Innoc. Anchar. Card. & Immola in c. ad nostram . si'h.t. Imo ipse Fachin. d c.zg. ita restricte loquitur, ut errantem in jure possessori bonae fidei eatenus comparet, quatenus non teneatur nisi fructus extantes,& ex quibus factus est locupletior, restituere. Sed magna est difficultas, quid dicendum; si emptor fuerit in vera bona fide, non errore juris, sed salti deceptus ? Puta, quia fuit a Praelato alienante persuasus solenn irates debitas intervenisse, consensum superioris obtentum elfe? Certi juris est, quod bonae fidei postestor fructus quidem extantes , ( deductis tamen ne- cestärijs impensis ) una cum praedio restituere teneatur (nisi per triennium bona fide possederit, & inde ex titulo pro suo usu ceperit. Gi. & Barth. io Ljequi- tur fructus ff. de Usu cap. Covar. d. cap.3.f. sub n.6. verf. quarta conclusio ,) consumptos autem lucretur pro cultura G cura , quam in praedium impendit l, certum. 22. C. de Rei Vind. & §. fi quis a non domino, 35. In fi. de Rer, divis. At- E e e e i tamen Lib. III. Tit. V. tamen in emptore rei Ecclesiasticae ma« alienatae quidam hoc volunt esse speciale ut etiam aestimationem & pretium fructuum consumptorum restituere teneatur ; tum quod in c. z, h. t, in 6. d5? Clim.eod. dicatur emptori nullum jus acquiri , ergo nec jus lucrandi fructus: tum etiam , quod jus lucrandi fructus tantum detur pojfesori, emptor autem rei Ecclcsiastic* sit quidem ex fupposi- to bonas fidei, sed non possessor, cimi Ecclesia, quae pupillo aequiparatur, in contractu non solenni nec jus possessionis perdere possit. L. magis puto, §. z.ff. de rebus eor. qui sub. Tut, & L.pupillus 11 . fs.de Acqvir.rer, dom.Se d ut verum fatear , contraria sententia , quod errans in facto lucretur fructus ante litem conte - statam consumptos , communior est , ut patet ex Panor. & Barb, CC. Ü, & Ric- cio dift. p. i. res. 18. num. 3. pro ea- que plurimum stringit, d, c. pen, h. t. & urgentius tex, iit L . bon£fidei. 48, vers. necinterest ff, de t-Acquir. rer. dom, ubi ex re pupilli fructus bona: fidei possessor lucrari dicitur. Ad d. c. r. U Clem, 1. posset accommodari rclponiio , quam v. feqq. insinuabimus & prasterca dici, quod priores textus generales nullam de fructibus mentionem facientes declarentur per alios magis specificos, 2Z Dubiatur XII, Utrum res Ecclesiastica possit ab emptore praescribi ? Si emptor in mala fide fuerit, non est magnum dubium, quod praescribere non possit, quia mala: fidei possessor nullo unquam tempore praescribit, c. fin. de Prtfcript. At vero quid dicendum fit, si emptor fuerit in vera bona fide falso persuasus, consensum superioris & alias folennitates in alienatione intervenisse » non est fatis exploratum : nam in cap. 2. b, t. in 6 , dicitur , quod mala alienatione quidem causam prasscriptionis parer. Et Paulus IV. summus Pontifex absolute constituit, ut exceptio prasscriptionis contra repetitionem rei malae alienat« opponi nonposiit. Verum communior est sententia cum Ricc. inprax. aur.p.i. resol. 32, Arnold. Rath. in Traa. de Usucap. c. 4. affert. 2, n. z, Barbosa Jur. Eccles. uni - vers. lib. 3. cap. 28. n. 16, Proscriptionem csreris paribus, videlicet bona fide & possessione per 40. annos continuata recedentibus , locum habere: licet enim res pupillares praescribi nequeant, res tamen Ecclesiae prasscriptibiles esse deducitur passim exTit.de Prtscript, ubi contra res Ecclesiae quadragenaria praescriptio admittitur. Quod ipsum videtur confirmasse Pius IV. in sua Bulla quae incipit: Provida Uc. dum ibidem constitutionem Pauli IV. ad terminos Juris communis revocavit. Textum autem ind. c. z. b. in 6, interpretantur de emptore, qui m erorre juris ruit, credens folennitates ad alienationem non requiri, Barb. in Coli. *DD. add c. z.n.j. -An autem generaliter cum errore juris non procedat praescriptio , dictum est supra in Tit. de Prreferiptionib. §, 3,qu£fi. 3» Postet forsan etiam textus in prassend accipi de eo, qui scienter rem fine debitis solennitatibus alienatam recipit; non obstante objectione, quod higcalusnon obsuisset in decisione dubitabilis, ciimjam ante constiterit ex c. fin. de Pwfcript, malae fidei possessorem non praescribere; etenim circa contractus, qui habent saltem requisita juris naturalis, videl. consensum mutuum; & justum pretium, an possessor in ordine ad praescriptionem bonae De Rebus Ecclesiae n6n alienandis. 59 - bon* vel mate fidei censeri debeat, potuit utiq; dubitari, juxta dicta superius n. 1 9. 1J Duo tamen notabilia hic advertit Ricc. I. supra cit, L quod praescriptio non incipiat nisi post mortem, vel depositionem Pradati male alienantis, quia enim talis Praelatus non est facile revocat urus rem alienatam , ideo ipso vivente Ecclesia censetur carere legitimo denfentore per rex. in c. fi Sacerdotes 10. causa ,L. q. 3. II. quod contra proscriptionem detur Ecclesiae in integrum restitutio, saltem si intra quadrienniü numerandum a die quo scivit proscriptionem completam, illam restitutionem petierit, c. 1. in int. rest. in 6. De quorestitutionis beneficio superius in Lib. I speciali titulo tractatum est. Obiter hic adnotare volui, me saepius a viris magnis & gravibus audivisse, quod Imperator Ferdinandus II. gl. mem. generali edicto statuerit, contra bona Ecclesiarum saltem ex fundatione competentia nullam omnino admittendam esse proscriptionem , cujus edicti tenorem hactenus videri non potui. Inquirat de eo, cui in practica casus obveniet. -4 Dubitatur XIII. Utrum lolennitates ad alienationem requisitae possint per consuetudinem alicujus loci abrogari. Respondeo , quamvis solennitates a- lienationis ä Summis Pontificibus introducto, nec juris naturalis, nec divini sint, sed positivi tantum & ideo absolute loquendo per consuetudinem abrogari posse videantur, cum consuetudo habeat vim legis, & deroget alijs legibus positivis prioribus, c. fin. de consuetudine l. diuturna. 33* js- de LL, Interim tamen si per talem consuetudinem damnificentur Ecclesi« , non esset valida censenda juxta c. u de Consuetud, Unde nulla consuetudine introduci potest , ut alienatio lubsistat, quam Prolatus facit sine evidenti caula utilitatis, necessitatis, aut pietatis* Item quia consuetudo debet esse rationabilis , d. c. fin, non esset autem rationabilis. si continerertpericulum damnificand i Ecclesias ; ideo consuetudine introduci non poterit, ut inferiores Clerici vel Parochi irrequisito Episcopo , vel alio Superiore bona suorum beneficiorum vel e- tiam superiores Prolati,non habito tractatu cum suis Capitulis, bona suarum Ecclesiarum alienari valeanr. Sed illud consuetudine introduci potest , ut consensus Summi Pontificis in alienatione inferiorum Praelatorum non desideratur juxta dicta superius sub certo, s. n, 1 f, & Episcopi, ac Abbates profertim Exemptis, qui jurisdictionem quasiEpiscopa- Ieminsuis Monasterijs habere censentur, in vulgaribus pr£di)s & rebus minoris prdjudicij proter suorum Capitulorum alterius superioris consensum requirere non teneantur. VideaturPanorm. in c. nulli. f.h.tit. nm- 6. Barbos, ad c. cum causa. 8, desent. U re jud. num 7. Demum hic addi potest , quod Ec- 2 clesia revocans rem alienatam , live per viam nullitatis, sive per viam re» fiiiutionis teneatur emptori reddere pretium , quod ab eo accepit, ne contra naturalem sequitatem cum aliena jactura locupletetur. I. quod fi minor. 24. §. restitutio. 4.f. de Minor. L fi fundus,i3. §. fin. f. de Rebus eorum , qui sub tut. 0 ?c. /. utere >4. C. de Tr£d. minor. Sed hoc quatenus ex pretio Ecclesia locupletior facta est , idque in suam utilitattsm convertit ; at vero si pretium penes Prtelatum alie- f?2 Lib. III. Tit. X1IF. alienatam casu perierit, aut male 'con- Minor. I, praediorum. to. C. de Trtdija sumptum sit> Ecclesia ad refundendum minor. ibi: pro ea duntaxaiparte te con- aliud pretium non tenebitur, sicut ita cir- veniri permittet , quam 'tn facultates tuas ca minores (quorum jure Ecclesia utitur, erogatam ejse constiterit, fmb hoc ip- c. u de integr. reft.) revocantes res suas sum, quod pretium in utilitatem Ecde- male alienatas aperte constitutum est in siae conversum sic, ab emptore proban- d. Uquod ji minor. 24. restitutio. 4,1. pa- dum esse, tradit Barb. in c. fi quis 6. b.t. tri. 27. §. item ex diverso, ibi: juvenis sub. n.g, & tenet Fachinaeus 1: Controv. autem eatenus ex pretio reddere , quatenus cap. 46. ubi tamen quosdam dissentien- tx ea pecunia factus est locupletior, ff. de tes allegat. BWWMERWAWKWMWRZW TITULUS XIV. De Precarijs. SUMMARIA. I Precarie quid* t Inter Precarias & Precarium differents*. } Precarie an ntceßario dentur taufe remuneratio. nie, 9 el grati*} 4 Prttartarum conceffto requirit alienationis folsn- nitatem. P Recaris dicuntur contractus a jure Canonico introductus, quo alicui ad preces , & plerumque causa remunerati, onis fundus, vel res Ecclesiae ad dies vitat vel aliud tempus cum ordinaria alienationis solennitate conceditur, ea lege, ut singulis quinquennijs renovatio hujus concessionis petatur, cap . t. ibi r D‘T).h. t. Dico I. Precarias esse contractum fure Canonico introductum : quia in Jure Civili habetur quidem contractus, qui dicitur Precarium , ut jf.& C. de Precario* non autem contractus Precaria; & praeterea uterque contractus ab invicem plurimum differt, nam de substantia Precarij est, ut ad nullum certum tempus res alicui gratis utenda concedatur, ac ad libitum concedentis revocetur. I.1* ff. de f Precarie irrationabiliter eencejf* possunt rivcie. ri non obstante pena conventionali, i Precariarum renovatio quinquennalit cur statuta ? 7 lix Precariis qstalis detur allio. Item ex padit ssudse quando condicite ex canone bei legel !Precario adeo quidem ut nec ex conven. tione partium tempus aliquod recte apponatur Precario : cum enim propria differentia Precarij ab alijs contractibus sit, quöd ad nutum revocari possit, si tempus aliquod determinatum apponatur, transibit in aliam speciem contractus, & fiet commodatum vel ususfructus. I. citffl Precario. 12. ff. de Precario. At vero Precaru non conceduntur indeterminate. Sed ad dies vitae, vel aliud longum tempus » neque revocatur , antequam tempus in conventione expressum finii- i tur. cap.fin. in fin.b. t. i ■' Dico II. Precarias plerumque causd J “ remunerationis concedi, ita si v. g, ali- 1 quis rem suam Ecclesiae donaverit, pote- ) rit haec res eidem viciflim ad dies vitae in 1 Pre- De Precarijs. f 95 Precariam concedi. . Similiter potest aliquis precarias obtinere, licet de facto nihil Ecdcsis donaverit , dummodo promissionem faciat, quod post certum tempus vel saltem in tempus'mortis velit Ec- desis aliquid largiri. Videatur textus in c. hujusmodi. 3. U cap. precari&. 4. causd to. q, 2, Imo textum convincentem non reperio, quod de substantia precaris fit, ‘nt praecise causa remunerationis fiat, & plerique Interpretes hac de re mentionem non laciunt , nec renumerationem in conditione precaris ponunt, Nisi quod Joann. Honorius boc, tit. num. 2. doceat, precariam differre a precarijs, quod illa detur causa remunerationis ad instar temporalis & gratuiti ususfructus in heredes non tranfitorij. arg, c. precarise. ubi Glojfa in F.precarU, 10, q, 2.&c. sepe, 72,. f'» suh precaru, 12. q . 2. ists vero magis contractui Emphiteutico ad heredes quoque transitorio, nisi aliter conventum luerit, astimilentur ; sed DD. pastini & Gloffs Precariam & Precaria pro Synonimis accipiunt , & fortassis canones plurali numero usi sunt propter multiplicatas illas novationes quinquennales, qus in hoc contractu fieri /olent. Dein non est de substantia precaris, ut semper gratis concedatur, potest enim contrahi pro annua aliqua recompensatione vel pensione. Pan. in c. 1, h. tit, sub, n.3, cumGloss. in c. s/tpe.7%. V. largitate. /2. q.2. Quamvis Barb. in Collefl;. ad prine, hujus tit. num. g. censeat in precaria pensionem constitui non posse, &per hoc etiam ab Emphyteusi differre, in qua annuus canon solvitur : sed nulla probat Juris authoritate, ab Emphyteusi autem sufficienter differt precaria; tiimper repe- Engel In Decret. Lib. III. titas renovationes; tum quod in precar ria non transeat dominium utile in eum, qui precariam accipit , sicut transit in Emphiteutam , &. plerumque tantum temporalis concessio sit, teste ip/o Barb. d . I . n, L. Dico III. ad concessionem precariae 4. requiri ordinariam folennitatem alienationis , de qua in prteced. Tit. dictum, cum enim Extravagans Ambuiofte. de Rebus Ecclefi£ non allen, in omni locatione ultra triennium illam folennitatem requirat , sequitur idem in concessione precaris dicendum , quia&hscin effectu est elocati o ultra triennium: scilicet ad dies • vitae, vel aliud longum tempus. Praeterea hic adnotand um est, quod li- f cet precaris rite & ad determinatum tempus concesss non possint pro voluntate concedentium ante elapsum tempus revocari. c.fin. in fine h. tit. Ci tamen precaris fuerint concesss irrationabiliter & in damnum Ecclesis, ab ipso concedente, aut successore ejus jure ordinario per viam nuditatis , si debitssolennitatesad- hibits non sint, vel saltem per viam restitutionis in integrum revocari debeant, ut etiam in difl;. Tit. generaliter de rebus Ecclesiasticis male alienatis explicatum. Imo tametsi poena conventionalis fuisset adjecta, ut v. g. contraveniens contractui precaris Ioo. in poenam solveret» nihilominus statuit 8 Pontifex in c. 2. h. tit. ut psna antecessoris successorem obligare non possit. Id quod Barb. in Coi - lettaneis ad idem cap. 2.». y. interpretatur procedere , sive successor revocans precarias perdiderit causiim in judicio, sive non : licet enim DD, velint, esse de ttaturapcewe conventionalis , ut debeatur, Ffff quam» 594 Lib. III. Tit. XIV. quamvis contraveniens contractui justam litigandi causam habuerit, si modo in judicio condemnatus , & econtra contractus approbatus fuerit./, qui Romte izz. §. duo fratres. ubi Bartholus & Jason Jf, de Verb, oblig (quod secus est inpoenalc- gali expensarum Judicialium , ubi justa litigandi causa excusat, cap. calumniam, ^.PsJibiGioiT. in verbo, viftori. de Poenis) in prarsato tamen cap. z. poena simpliciter sublata intelligitur, ne metu ejus succedor a revocatione intentanda abstineat, Facittex. ini qu£ros4>§* i.ff.Locati. 6 Dico IV,Precariam singulis quinquen- nijs renovandam ede. cap. I. h, tit. qus renovatio ex eadem ratione introducta est, sicut investitura inseudoä novova- 1 alio vel domino recipienda, ne scilicet lapsu temporis rei memoria pereat, & precariam accipiens rem Ecclesiasticam, tanquam propriam possideat cap. f£p'e?z. caufd ii. q. z. Unde DD. communiter cumPanorm. inc. i. h.tit.n. f, docent, quod sicut Vasall us non petens investituram feudum amittit , ita etiam accipiens precarias, & omittens quinquennalem renovationem. 7 Scholastica hic adjungi posset qusstio, an Si qualis ex hoc contractu precariarum detur actio? Inprimis non est dubium: quin ex precarijs detur actio: sunt enim verus contractor, & pactum vestitum cum Juris Can assistentia & approbatione per ea , qua in Tit, de pattis traduntur. Qualiter autem vocari debeat haec actio, apud DD. altum silentium est. Dico proinde, vel agendum est in foro Ecclesiastico , & constat in hoc foro nomina actionum non solere ipecificari, dummodo materia actionis , sive ipsum jus petendi clare in libello exprimatur; pr:e« lertim cum in Jure Canonico etiam ex pactis nudis ( quae utique nominatas a- ctiones non habent) actionem plurimi DD, concedant, ut in Tit, de Pnäis dicitur , quam quidem actionem aliqui con- diBionem ex canone vocant : sed & condictionis nomen & formula vix in SS, Canonibus reperietur. Deinde conditi io ex lege vel canone tunc potissimum & proprie datur , quando lex extra causam contractus imponit obligationem ,veluti, si Episcopus petat Procurationem ratione visitationis sibi debitam, Parochus decimas &c, si enim verus contractus concurrat , datur propria actio ex illo contractu. Si vero agatur in foro civili (quamvis etiam in isto hodierna praxi formula a« ctionumraro usitatae sint) tunc, quia in Jure Civili precariae contractus incognitus, adeoque innominatus censetur, dabitur ex eo , sicuti ex contractibus innominatis, actio praescriptis verbis, l, naturalis, 5. ubi *DD. ff.de Pwscript.verbis. Verumtamen , cum Jus Civile (up- plementum praestet Juri Canonico, & vice vetfi jus canonicum civili, cap. u de Novi operis nunciatione , ideo ni sallor erroris argui non posset, qui diceret, sicut in Jure Civili actio ex contractu as- sumitregulariter nomen sui contractus, ut actio Precarii, commodati , locati, empti &c. ita eadem ratione non incongrue asseri, ex contractu precariarum na- Ici aBionem precariarum. Argumento esse possunt, qua; in simili circa actionem Emphiteuticariam tradit Harp, ad /. h tit: de Locat, & conduft.n. fj6. Ex alijs vero pactis nudis specificum momen i ci /n A Hi «r M 5' r te IK t! i i f i j it i i\ i De Commodato» fps nomen contractui non habentibus , st juxta multorum sententiam de Jure Ca- nnr.ico detur actio , ea vocari potest, sicut de Jure Civili in contractibus innominatis (quando enim Jus Canonicum assistit pacto, transit in contractum , ut in Tit. de T :ictis dictum) aBioprdscriptis verbis Et demunt condiBio ex canone competet ad instar condiBionis , (X lege, quando obligatio est circa verum contractum, nec alio speciali nomine actio desuper in Jure expressa est. Circa contractum precarii (de quo rursus in Tit. seq. dicendi occasio occurret ) cxc,f.n.b. ftf.adnotari potest, quod non tantum expirec per mortem ejus, cui conceditur (quia cum sit species be- neficij personalis, & intuitu personae datum censetur, nec ad Successiorem transit) sed etiam per liberam revocationem concedentis, Econtra autem si ipse concedens moriatur , non illico res precario accepta restituenda erit, quia heres repraesentat personam defuncti, & nisi revocet , censetur continuare precarium a defuncto conceslum. Imo tametsi Dominus rem precario concessam alienet , non eo ipso expirat precarium, donec emptor illam rem a.pollessorc avocaverit, /. quofttum %. /. 2. ff.de Precario. Qualis autem culpa in precario praestanda sit, in Tit , sequenti commodius explicabo. TITULUS XV. De Commodato. SUMM 1 Commodatum quid , A- an etiam detur in re- but immobilibus} 2 Commodarum est contrarius gratuitus. j Quomodo differat h mutuo, 4 In commodato an detur compensatio} ; In commetato res perit tommodanti , in mutuo ip/i debitori. 6 In commodato prestatur Itviffima culpa , nifi suent tontraäum in gratiam uteiusque. num. i. C Ommodatum est concessio alicujus rei gratuita incertum usum , ut eadem species , U non alia ejusdem generis nobis reddatur. Dico I. Commodatum esse conces- ßonem alicujus rei, quo nomine , quamvis communiter tantum veniant res mobiles , qua de mana ad manum ttan/ire A R I A. 7 Cur iu precari» prtstttur tentum tatM culpa t g Commodatarius quando casum priflet. A Ccmmodata res estemato tradita an transferat periculum i 10 Mora quando faciat pnfia'e casum ; A ibi, ß res suisset etiam apud diniert, peritura, 11 In commodato an levissima cuifa prastanda ßt in conficientia r possunt, m libri, equi, vestimenta & similia , immobilia amem seu solo cohaerentia potius in usumfructum concedi dicantur , nihilominus tamen , si res immobilis alicui gratis sub nomine commodati concedatur , Valebit contractus. I i. §. t.ff- h. t. Quod idem etiam in d, §. i. &i n l fi gratuitam t? f. Ffff r de Lib. III. Tit. XV. de Proscriptis verbis. constitutum est circa res incorporales , nimirum servitutes, habitationem, Jus pascendi, &c« 3 Dico II. Commodatum e/se concessionem gratuitam ; per hoc enim differt ä locatione , quod hsc fiat pro certa pensione , sive aestimatione usus, ut infra speciali Titulo dicemus. Unde licet a- pud Germanos precarium , commodatum , mutuum, & locatio eodem vocabulo leihen / vergleichen nominentur, a parte rei tamen haec plurimum inter se differre , satis apparet, & mox amplius apparebit. '4. Dico III. In commodato eandem rem in ffiecie & non in genere restituendam esse : est enim de natura commodati, ut dominium & possessio maneat penes commodantem solo jure utendi, & detinendi in commodatariurn translato. I. rei commodato. 8,ff. hoc tit. Quare differt commodatum a mutuo, quod mutuum con- siffat in rebus usu coniumptibiJibus, ut in frumento, vino, pecunia numerata ac similibus , ac proinde non eadem res in specie, sed alia ejusdem generis restituatur, 1 2 . f, de rebus creditis, tranfeatque dominium rei mutuatae in mutuatarium, ex quo eam consumere jure potest , dummodo suo tempore rem muto acceptam in genere reddat, scilicet frumentum pro frumento , pecuniam pro pecunia &c. sed quia in commodato eadem res in specie restituenda est non foterit contrahi in rebus usu consumptibilibus: uno fer- me casu excepto si nimirum ad pompam vel ostentationem volens dives comparare ab alterp pecuniam vel frumentum sibi commodari rogaret, ad qua? in specie iterum restituenda se obligaret, /. §. sin jf. b. tit, Unde etiam in commodato non datur j compensatio. I. ult, C. b . tit. ibi: protex- tu debiti restitutio commodati non probabiliter recusatur Uc. quia compensatio tantum habet locum in quantitatibus, quae mutuam functionem recipiunt, non speciebus. Dari tamen potest retentio quasi jure pignoris propter impensas in rem commodatam factas. 1. Creditoris, ult.ff.de Furtis, Quod si vero res commodata fortassis 6 culpa Commodatarij deperiiiset, & jam non de re ipsa, sed pretio ejus refundendo ageretur, compensationi quoque locus foret ; quia tunc revera quantitas ad quantitatem , sive pecunia ad pecuniam. (ex supposito, quod commodans vicis- sim commodatario pecuniam deberet) contribueretur. Praeterea inter commodatum & mutuum illa quoque est notabilis differentia , quod si res commodata casu fortuito sine culpa commodatarij pereat, is non teneatur ad aliquam restitutionem, ciim res pereat suo domino, c. unico, h, tit, l, in rebus*i$.ff, eod. dominium vero in re commodata maneat penes commodantem*^, l. reicommodato 8-ff.h t.&c com- modatarius fit debitor certre speciei. Sed quia mutua tarius fit dominus rei mutuatae, & simul est debitor generis quod perire non potest, tametsi illa fine culpa ipsiu., perierit , v. g. pecunia mutuo accepta per vim latronum ablata, vel incendio consumpta fit, aut famulus vel nuncius ab ipso debitore sine mandato & de- putatione creditoris mistus cum pecunia aufugerit nihilominus ad refusionem tenebitur. §. 2. In(iit. Quibus modis re contrahitur obligatio. I, i^§. 4, ff. de Obligat, O aUiout De Commodato* 597 O aftion, Layman, in Theol , mor. lib. z. Traft.f.cap.z.mm. 4. Restat ut videamus, quid in contractu commodati praestari debeat, id est, siv.g. equus aut liber commodatus deterioretur, corrumpatur, aut omnino intereat? Hic repetenda sunt ea , quae in Lib. I, Iit. XXXV. §.7. circa praestationem doli, culpae & casus in contractibus tradita sunt. Cum igitur commodatum tantum tendat in utilitatem recipientis , in eo levissima quoque culpa praestanda erit, c. unico, hoc tit. d. I. in rebus , 18. ff. eod. Non obstat. §. 2. Instit. Quibus modis re contrah. oblig. ubi tantum exaft. cufio~ dia in commodato requiritur : quia ibi ad concilianda Juribus jura positivus accipiendus est pro superlativo, quando id apparet ex alijs legibus, sicuti & ex 1. 1. §. 4. ff. d. Obi. & a EJ. ubi dicitur com- modatariumsld exaüiffimam diligentiam praestandam teneri, Porro licet in commodato etiam levissima culpa praestetur, ut dictum, procedit hoc tamen regulariter, st commodatum solius commodatarij gratia fiat ; si vero commodatum fiat principaliter in gratiam Commodantis : exempli causa, si quis iponfix vel uxori suae commodaverit ornamenta, quo honestius culta ad se deduc:retur, dolus tantum & lata culpa a sponsa vel uxore prostabitur. I. y, h. interdum, to.ff. hoc tit. Quod si commodatum utriusque causa fiat, levis culpa ostimabitur , vel uti inquit J uris consultus in l. in rebus. 18. verf. at ß utri- usque js, hoc tit. si communem amicum ad coenam invitaverimus, utque ejus rei curam suscepisses, & ego tibi argentum commodaverim &e. Speciale quoque est in contractu prfcez- ff rif , quod licet precarium in gratiam solius accipientis contrahatur , nihilominus in eo nec levis nec levissima , sed lata tantum culpa prostetur , L qugfitum. 8.§.3,ff. de Precario. Rationem hujus- fpecialitatis communiter assignant DD. quod precarium ex magna liberalitate dantis proveniat, qui rem suam alteri gratis line determinatione usus vel temporis concedit, ut proinde non sit verisimile, quod accipientem voluerit ad tam exactam custodiam obligare. Deinde talis exacta custodia proptereä in precario desiderari non potest, quia accipiens precarium in eo multum gravatur, quod id ad libitum concedentis revocari valeat, cum econtra commodatum ante tempus praefixum & in contractu a partibus determinatum nequeat repeti, c.fin. dePre- carijs. unc. b. tit. Casus autem fortuitus seu interitus, vel IO deterioratio rei sine culpa commodatarij contingens in commodato non praestatur , quia commodans manet dominus rei commodat£e,res autem, quE casu perit , suo Domino perit. Item commoda- tariuS est debitor certae speciei, deb-tor astem certte speciei ejusdem interitu liberatur, juxta vulgata Juris axiomata. Excipiuntur tamen in cap. unico, hoe tit. tres casus , in quibus etiam interitus fortuitus praestandus veniat I, Si culpa commodatarij casum processerit, e, g. si commodatarius usus fuerit non ad usum determinatum ; ut si eidem commodatus sit equus ad certum locum, ipse vero alio iverit, & inciderit in latrones, aut si res casu quidem immediate pereat v, g, incendio velsurto, potuisset tamen eom- Fffsj moda» It. 593 . 1 modatarius facile aufugere, aut rem sub- ctibus, quorum natura talis est, ut domi- ducere. /. s. §. 4. l, in rebus 18. nium rei transferri , atque ita aestimatio f.h.tit . II. Si per speciale pactum omne adjecta quasi venditionem operari possit, periculum in re commodata eventurum sicut in dote, cujus dominium fairem ci- commodatarius in (e susceperit , contractus enim ex conventione legem accipiunt. cap. contratlus. 8{. de Reg. Jur. in 6 t Volunt tamen DD. pactum non debere tantum in generalibus terminis concipi : v. g. promitto me omnem casum praestiturum , sed debere aliquos casus in specie exprimi, v. g. resarciam damnum, sive equus commodatus moriatur, sive per milites auferatur &c, eo quod communiter receptum sit, promissionem generalem , de damno quocunque modo & casu dato praestando non semper obligare. '. fluminum. 24. ff. de *Damno infeito l.fedetsu §.§. quafitum. ff. Si quis cautio».&c, Et alias nota est regula,quod in generali promissione non veniant ea, quae quis verisimiliter in specie non fuisset concessurus, rfrg, cap. qui *d agendum. 4. de Tyocuy at oribus, in 6. c . in generali. Ri.de Reg. Juris in 6. Unde frequenter partis effugia ac exceptiones opponere possent dicendo , se de hoc vel ilio periculo in specie non cogitasse. [ De eo dubitatur, an si res commodata aestimata tradita sit , per talem aestimationem omne etiam periculum translatum censeatur, quemadmodum si marito res dotalis aestimata tradatur, l.plerumque 1o.jfl. de Jure dot. I. quoties , c. eod. Tit . ly, Licet , quod in dote , etiam in re commodata videatur constitutum in l, s. tz. ^.ff, boctit. nihilominus aequiorem esse sententiam Panorm. in c. unico, hoc tit.n zj. quod aestimatio rei transferat quidem periculum in accipientem in illis contra- 1 /ile alias in maritum transit, prine, inft. Quibus alienare licet &c. cui & naturale tanto facilius accedere potest per emptionem , non quidem absolutum , icd juxta naturam dotis ioluto matrimonio in specie vel in pretio revocabile. In canteris autem contractibus, quorum naturi non patitur transferri dominium, uti est commodatum, locatio & similes, etiam periculum & casus non transferatur,sed aestimatio solum operatur, ut si culpa rei intereat , dominus non teneatur amplius rei pretium probare. Adde , quöd in contractibus interpretatio fiat contra eum, in cujus potestate erat legem contractus apertius dicere , juxta RegulM f/. Juris in 6. sicut in proposito in potestate commodantis fuit , rem iub conditione expressa de prostando casu fortuito commodare. Textus vero ind.l, s. §. 3. congrue intelligi potest , quando praeter aestimationem rei speciale insuper pactum de casu fortuito praestando accessit. Tertia demum est exceptio, quod com- h modatarius ad casum fortuitum prastan- dum teneatur,si post usum expletum fuerit in mora culpabili, qua de re superius inLib.l.Tit. dePaüis 7,??, 26. dictum. Quaerunt praeterea DD. an in conici-15 entia ad restitutionem teneatur , cujus culpa levi vel levissitna, adeoque sine culpa mortali res commodata interijt? e. g. qui librum commodatum in cubiculo reliquit, egrediens elavem quidem detraxit, sed non tentavit, an fortiter clausum t 1 ‘ f ii \ c Ä lien not De Deposito» SP9 lum esset, &proptcrea cum janua prse» ter intentionem suam aperta remansisset, liber ablatus sit,&c. Affirmant DD, ma- gis, ni stilor, communiter ex illo principio etiam superius in lib. L in situlo II. de Constitutionibus, tradito, quod lex justa inforo externo fu etiam justa in interno, nisi fit mere poenalis; aut in falsa pnesumptione fundata. Atqui h»c iex, quae commodatario levissimam culpam praestandam injungit , justa censetur ex duplici capite : primo , quia causa grati- tudinis naturalis id exigit , ut qui rem gatis utendam accipit , eam diligentissime custodiat. Secundo , quia re pereunte alteruter debet damnum sentire vel commodans , qui fuit bencfkiatus, & nullam culpam dedit , vel commodatarius, qui beneficium accepit, & insuper culpam qualem posuit , a-quius proinde est, ut hic potius ex sua culpa , quana ille sine culpa ex suo beneficio alteri praffii- to damnum sentire teneatur, culpa enim cuique suo, non alteri nocere debet. Accedit, quod istam restitutionem ex culpa levissima non tantum leges Civiles, sed etiam sacri Canones in cap.unicp.bectit, expresse injungant : Canones vero non tantum forum externum, sed etiam salutem animarum & dilpositionem circa forum conscientiae respicere soleant cap. i. de Constitutionibus, in 6. c. ?. de Sepult- eodem libro, Lessiusde Justitia & jure lib, 2. cap. S. n. 46. Laym. in Tbeol.Mor* lib. 3. traft, 4, cap. 8. n. r.Larb. in C olleft. ad c. un, boc tit. n. 2. & citati ibidem. MZWWWWMWWZWZWHM TITULUS XVI. De Deposito. SUMMARIA. I In dtposttarium non tranßt usus ni, nisi aliqua ~ido pnsumptive. 1 Deponens habet privilegium personali prolationis. 3 bt deposito an dolus tantum , vel etiam lata culpaprastetur > 4 Depofitarius quando ad exaBiorem custodiam , culpam , vel etiam periculum obligetur. f Depositum potest pro arbitrio deponentis revocari, T\Epofitum est traditio rei cuftodU tantum causa fafta. I 1. ff. hoc tit. Dico : depositum tantum custodite caufd fieri : nam in depositarium regulariter non transfertur usus rei deposita, nisi a- 6 In depopto non admittitur eompensatioc 7 Depofitarius an postit vel teneatur tantam curam rebus depofittss adhibere , quantam suis ? S Depofitarius orto v.gr. incendio an tene tur res depofitas fui« proferre ; (st tbs qualittrprebe- tur amistio rei depofita ? 9 Ex deposito satia apud Vralatum non teneatur Ecclesia , wfi accesserit consensus Capituli. De Sequestro remijfiVe, liudvel expresse agatur, vel tacite ex praesumpta mente deponentis colligatur, ut quia -amicus apud amicum pecuniam in sacco non obsignatam deposuit ,j quamvis nec hic depositario usus censeatur aliter 66o Lib. III. Tk. XVI. tet concessus, quam si sciat se tantundem n i ter tamen DD, etiam hic dolo latam posse in genere restituere. I. die. if. §. culpam connumerant per text. non mißt ibi Gloss./I/?, fis, nus expressum in t. quod Nerva. ff. A Ubi etiam singulariter notandum , si h. t. & darius in i. C. eod. I, i , §. j -,jf, depositarius pecuniam depositam etiam de obl\g.&att. videturque ratio natura- cum licentia deponentis de facto cxpen- Iis id luadere, cum enim in deposita re, derit, & alijs facultatibus lapsus sit, ut seu receptione rei depositae contrahatur propterea bona ipsius subhastari debeant, obligatio, utique haec est ad aliquam di- nihilorninus pro illis pecunijs competat ligentiam saltem communem , nam eo deponenti aftio depositis ratione cujus fine depositum datur, & haec est contra* personale privilegium habens caeteriscre- hentium intentio, non vero, utdepo/ira. ditoribus chyrographarijs non privile- rius se tantum obliget, quod dolum com- giatis anteponetur, ut proinde tali casu mittere nolit, cum ad dolum noncom- non obstante , quod dominium propter mittendum teneatur absque omni con- issum translatum sit in depositarium, tractu & obligatione. In citatis autem manserit tamen depositum, sed irregulare, legibus nomine doli ctam lata culpa in- aut, si mavis, dicas mansisse aliquem de- Jeiligitur, d.l. quod Nerva. & quatenus positi effectum ex speciali Juris privile- culpa excluditur a deposito, id accipien- •gio. Quod si vero usuras ex pecunia de- dum est de culpa levi , qua: regulärstem posita deponens receperit, tunc etiam es- Jure appellatione culp£ venit, sicut fatis sectum depositi, scii, privilegium praela- apparet ex d. I.23. f.de R.J. 6t comrr- tionis amittit, l.fi hominem. 7. §. quoties. ctibus ibidem recensitis. Quod vero & ibiBarthol.&Gloss.^. eod. tit Paul. Laym. in Tkeol. mar. üb,]. Traft- 4. 3 In deposito ordinarie dolus & lata cap.y.fub.n, y. docet, d.l, r. C. h. tit. tantum culpa praestatur , non vero levis, circa praestationem latx culp£ esse sunda- aut levissima; tum quia sibi imputare de- tam in praesumptione doli, arg, Gloss. ia bet, qui rem negligenti custodiendam c. 2, v. culpa, h. t. nec habere locum in tradidit. §. pr£tere'a. 3. Infiit. Quibus conscientia, nisi culpatam crassa sit, ut modis ve contrahitur obligatio , tum peccatum Theologicum & mortale con- etiam, qnia depositum non in utilitatem stituat. considerandum relinquo, recipientis, led dantis cedit. /, y. §, j.jfs. Verum ab hac regula , quod in depo* s Commodati. sito tantum dolus & lata culpa praedetur, 4 Imo non est sine controversia , an in aliqui casiis excipiuntur» uti. SiDepo- deposito vel ipsa lata culpa sme dolo com- sitarius non rogatus ultro se obtulerit missa praestanda sit? Etenim in d,§. 3. In- asi depositum recipiendum ; runc enim, siit. Quib. mod.re contrah. oblig. in d.l, quia per talem oblationem Juris inter- s. §. 2. js. Commod. in 1 .1. §. l. ßsine. pretatione omnem diligentiam in re cu- 20.ff,h,tit.l.contraÜus.2].jf.deReg, stodienda simul promisiile intelligitur, j Jur. expresse dicitur, in depolito dolum culpam etiam non tantum levem, sed & j .iuntaxatpraestari,nonculpanj. Commu- levissimam, excepto casu fortuito, prae- De Deponccu est Azre tenebitur, ut communiter DD. accipiunt textum in l. i. §.ffpe 3 f. ff. b. t. qua tamen in realiter sentire videtur Cludius. Trail. de Jure Sequestri, cap. n. tum, u. citatis apud Harprechtum in Instit. hoc tit. Z. 3. mm. 28, nec omnino immerito,quia fi quis ut bonus vir & amicus se offerat in neceflltate ad rem alterius custodiendam fatis durum est , ut hoc suum officium sibi damnosum fit & plus exteris Depositars obligari debet, quin potius censeri juxta communem naturam depositi se obligare voluisse,'cum non miniis in his, quam alijs casibus liberum suerit deponenti apud hunc vel alium deponere , ac consequenter ipsi quoque imputetur, si hujus personam degerit. Quod vero attinet ad text. in d, §. fape non incongrue explicari potest , quando quis deposito se offert, ubi alius adfuisset diligentius rem curaturus , & ita quasi persuasione aliqua erga deponentem usus fuisset, arg. I. z. §. interdum. 9. ff. de Negat. gestis. §. n Inftit. de Oblig. ex quoji contraHu. II, Si Depositarius pro rei custodia mercedem acceperit, ad levem saltem culpam praestandam obligabitur iuxta stegu- lam in Titulo de Pati. §. 7. positam, quod in contractu in utilitatem utriusque contrahentium cedente levis quoqj culpa praestetur, /. f. §, 2. verf. nifi forte ff. Commodati , & hoc casu depositum transibit in contractum locationis & conductionis, dum Depositarius accipiens mercedem, censetur operas suas ad rem custodiendam locasse, /. i. §,fi quis servum, hoc tit. III. Sinominatim convenerit, ut Depositarius culpam vel etiam casum in re deposita praestaret, ad id tenebitur; con- Engel I« Decket. Lib, HI. tractus enim ex conventione legem accipiunt. d,li.§.si convenit. 6. U K. fapL 3 s. ff‘ h. 1. 1 . Juris Gentium 7, sed & ji quisjf. dePaüis. Quare si Depositarius rogatus, ut rem depositam diligentissime custodiret, id ipsum promiserit, de culpa etiam levissima tenebitur, non autem econtra valet pactum . ne dolus prxstetur* id enim bona; fidei & bonis moribus adversaretur. d. I, t.§. 1. d. illud 6.ff. h.t. in commodato. 17. ff. Commodati, I, eon- tra^us. 23.ff.de R.I, IV. Aliquando etiam casus fortuitu* in deposito prxstatur, si culpa casum prx* cesserit, cap. 2, hoc tit. Sed quid, si levi tantum culpa casum prXcesserit , an nihilominus tenebitur Depositarius ? ly* Licet id velint nonnulli DD. apud Har- prechtum in §. 3. Institut. Quibus modis recontrabitur obligatio n. 33. verius tamen est cum eodem Harprechto casum non aliter prxstandum esse ä Depositario, quim si illa culpa casum prfeceflerit, ad quam prxstandam ex natura contractus depositarius tenetur, nam alias sequeretur , quod depositarius etiam levi culpa adstringeretur contra claram juris decisionem in d. $. 3 . V l- t> §. ult. juntt* l. quod Nerva. 32-ff. h. tit. V. Si Depositarius suerit ist mora re- £ stituendi depositum , hoc est , si depositum ad repetitionem deponentis nod reddiderit,ciim potuit, etiam interitum ejus prsstabit, /. fi in Asia 12. §. final. ff. boc tit. Ubi & illud notandum ; quod ' licet depositum ad certum tempus contractum sit: v. g. ad annum vel biennium, nihilominus deponens possit rem depositam pro arbitrio stio reVoeare > quia sicut contractus principalis , ita A tem- Gggg poria Lib. III. Tit. XVI. «sr porls adjectio taittitm in favorem depo- vel contra» si in rebus proprijs fit negli- Hcntis cedit, l. J. §. fi deposuere ff. eo- gens, sufficiat eandem diligentiam quam* dem tit, C, z. verse sane tQ. h, tit. vis exiguam in rebis depositis adhibere. 7 Neque etiam compensatio locum ha- Quantum ad Primum quidam cen- bet in deposito propter exuperantiam, sent requiri non minorem alienis rebus ut loquuntur DÖ. b valoris ? adeoque si depositarius sit dili fraude mrtearet Uc. valde arguunt» illam, genti siimus in rebus, proprijs, teneatur particulam mch in prioribus verbis per- rtuni este diligentiffimus in depositisperam irrepsisse»»e legendum esse, V fi De Deponto. soz quis ai eum modam , quem hominum na - turad fiderat, diligens est', nisi tamen sstc. ut etiam insinuat Gottofr, in not, ibidem Ut. F. ideo adhuc dici potest, in rigore Juris aliquando prasumi dolum , si quis minorem alienis rebus quam proprijs di* ligentiam adhibet, sed hanc praesumptio* nem non esse Juris & de Jure, atque temperari debere juxta terminos aequitatis, consideratis facti circumstantijs , puta si deponens expresse sub considentia cura propriarum rerum apud talem solertcm hominem rem deposuerit, isque simpliciter ita recepit , si eadem facilitate potuisset res depositas pretiosiores» quam suas, vel falcem aeque pretiosas curare, & non fecit &c. ut etiam paulo post dicemus. Deinde contra decisionem alterius puncti pugnat tex. in sepe dift. §. prceterea j. Institut. Quibus modis re contrahitur obligatio,securus est , inquir ibid. Imperator, qui parim custoditam rem furto a* miserit , quia qui negligenti amico rem custodiendam tradit , non ei, sedsu£fa - cilitati id imputare debet. Adde /. /-Z. f, st.de Oblig.sst aft. Quod autem attinet ad textum in d. Isi constante. §. fi maritus. dico, ibi non agi denegligentia & culpa omistionis, icd agi de perditione & culpa comistionis , ubi maritus mancipia ab uxore in dotem severius & truculentius tractavit, aliud enim est rem alienam negli- genter custodire , si etiam proprias non soleat diligentius,, & aliud rem alienam proprio facto positivo destruere : accedit, quod a dote non semper ad depositum recte inferatur, quia in rebus dotalibus , utpote ex contractu in gratiam Mariti & Uxoris inito, levis etiam culpa prastatur. I. in rebus 17.st. de Jure dotium in contractu autem depositi lata tantum qua: dolo comparatur,sed quis dolo comparet culpam, quando etiam res proprias non diligentius custodiuntur ? Alia est controversia non miniis notabilis," an Depositarius orto incendio vel irruptione hostium eveniente teneatur potius res depositas, quam suas salvare, si utrasque simul non possit? pro deponente facit, quod Summus Pontifex inc. z.hoc. fis, dicit: bona fides abeste praesumitur , fi rebiu tuis salvis existemibus, alienas amifistu Econtra pro depositario adduci potest illud vulgatum , quod cbaritas incipiat d se ipso , ideoque non sit alicui vitio vertendum, si prius de rebus proprijs, quam alienis sollicitus sit. non licet 23, q. f. In hac difficultate distinguendum erit, utrum res propria» sint pretiosiores , vel saltem »que pretiose , quam res depolit» , aut utrum res deposit» sint pretiosiores. Priori calu res propri» praferri poterunt, non autem posteriori, sed tamen »quum erit, posteriori casu ä deponente compensationem aliquam exigere, propterea quod Depositarius neglectis rebus proprijs alienas salvaverit, cum alterius negotium utiliter gesserit, & ne officiG suum sibi damnosum sit. Panorm» in dift. cap. 2. hoc. iit. num. 2, Layman. in Theol . moral. lib. 3. traft. 4 , c. 7, n. 7* ubi adnotavit, aliud esse in commodata- rio, ut, si is res commodatas pretiosiores suis pratulerit, nihil possit eo nomine a commodante repetere » quia vi contractus in gratiam solius ipsius initi tenebatur ad exactissimam custodiam: si tamen e converso luas pretiosiores pratulerit Gggg z com- «64 Lib. III. Tit. XVI. eommodatis minus pretiosis , etiam ad nihil teneatur , cum non fuerit in culpa faciendo , quod facere quilibet diligen- tissimus Paterfam. pretiosiora utique praelaturus , licet in hoc posteriori puncto contrarium doceat Molina de J. J. tom.%. diß.296. Qualiter autem probetur amissio rei depolitae ? Videri poterit apud Panorm. in d,e.2,h.tit.n.8, ubi sciendum, quod regulariter illi incumbat probatio, qui di- «it, se depositum amisisse, sicut generaliter creditor probando debitum satis fundavit intentionem suam , usque dum a debitore solutio, vel alia exceptio contra debitum opposita probetur» /. in exceptionibus ip~js.de Probat. Interim : quia probatio amissionis nonnunquam est difficilis , ut quando res furto ablata dicitur, & tunc attenta qualitate personae » temporis & circumstantiarum sive concurrentibus alijs indicijs ad juramentum de- positarij recurretur ; quando enim actus cx suanatura est talis, ut clam fieri solitus difficulter probari valeat, etiam leviores plerumque probationes juxta prudentis 'Judicis arbitrium admittuntur. Ultimo huic Titubadnotaum, quod si depositum factum sit apud Abbatem vel Religiosum alicujus Monastcrij, autEpi. scopum , vel Canonicum Ecclesiae , non teneatur Ecclesia vel Monasterium, quia tale depositum penes personam, non penes Ecclesiam censetur factum : & delictum personae non nocet Ecclesia : c. /. h tit. c. deliftum deReg.Jur, xn6. Leis. de Juß. & Jure lib. z . c. zj. n. u. tunc autem censeretur depositum factum apud Ecclesiam, & eo deperdito Ecclesia conveniri posset , fi in receptione depositi consensus Praelati & Capituli intervenisset. Barbos, in Collectaneis ad di&.cap.zl hoc tit. n. p. Possent quoque hic plura dici de /e- quefiro, quod est species depositi, sicut de eo agit prolixe Harpr. Ivfi, ad §. eiferest. Quibus mod. re centrah. Oblig, k n, $9. Sed cum sequestrum & sequestratio plerumque sit actus Judicialis potius, quam voluntarius ex contractu partium, ideo ad specialem Titulum defequefira- tionepoffeßonis &fruftuum, qui habetur supra in Lib. //»remittimus» TITULUS XVII. De Emptione & Venditione. 8 - I» Quid fit, Sc qualis er contrahatur Emptio & Venditio» S U M M A R I A. K Emptio est contraffus hon*' fidei,. J Ponuntur exceptiones. % Solo eonfinfu initus-,. S In contra ßihus innominatis ante traditionem nt* 3 Quarum rerum venditio valent, tmnfit periculum. 4 Emptionis pretium debet effe nnmarium , ter- § In emptione en tantum de rigore Juris transeat tum & justum. periculummtt tradttionemi f Tradere&dare. in ftnfit Jutis differunt. io Ad emptionis Jubffantiam non eß necessaria # Emptione perfeStu. periculum & commodum, rm StriptunK ptrtmetßd emptorem, dLli» De Emptione & Venditione. tfof ±Alia Summt Mptio & Venditio congrue describi potest , quod (it contrattus bone fidei , solo consensu initus de re Jive merce emptori tradenda , & pretio certo numa- rio venditori dando. Dico I. Emptionem este contractum bon&fidei: qua: verba sic accipienda sunt, non quod alij contractus sint mahs. fidei, sed quod per ea emptio distinguatur a contractibus ftricli Juris , uti sunt mutuum ßtstipulatio , de qua contractuum divisione agemus in Lib. I. iniit. deTa- Bis.§.v. Dico II. Emptionem & venditionem este contractum solo consensu initum: sunt enim aliqui contractus , qui statim suam perfectionem habent, ubi partes sibi invicem consensum praestiterunt , ut emptio, locatio, societas, mandatum , in quibus proinde traditio rei tantum ad exeeutionem pertinet. Alij autem contractus non solo.consensu, sed per actualem rei traditionem celebrantur, ut mutuum, commodatum, depositum,.& pignus. Quare tametsi promittam, quod velim tibi mutuare pecuniam , commodare equum &c, antequam tamen actuali ter, id faciam,non erit mutuam vel commodatum, sed tantum pactum nudum, ex quo de Jure Civili non datur actio» l, 7, K. sed cum nulla, 4. ff. de Taihs, Interim licet in emptione & venditione per solum consensum statim nascatur obligatio & actio, antequam tamen emptor totum pretium perlblvat » actio ex empto- cum effectu intentari non poterit , sed licebit,. venditori rem tanquam pignus retinere , usque dum totum pretium accipiat. I, Julianus, 13. K. 8. ff. de 4B, empti * ria post §. ii, Dico,IIL In venditione agi, ut res five merx emptori tradatur nomine rei seu mercis autem non tantum res corporales , sed etiam incorporales , ut Jura & actiones intelliguntur. Imo aliquando (pes sola, sive eventus dubius loco mercis habetur, ut si quis a piscatore, velau- cupe tractum retis emerit , valebit emptio , & debitur pretium » quamvis nihil caprum sit. /, nec emptio 8. §. i,ff. de contrahenda emptione. Cseteriimrequiritur, utres, qua?venditur, sit in commercio hominum, id est, ab hominibus tanquam propria postidert postit. Unde res sacrae & Ipirituales sine peccato simoniae vendi nequeunt, ut in Titul, de Simonia traditur. Item si qnis liberum hominem vendiderit, v« g. ad triremes, vel manus hostium (idem est de emente, supprimente vel donante) capitale crimen plagij committit. l,i, V pajjim.ff. & Cod, l. Cornei, de plag . Quadam autem res sunt, quae in. commercio quidem hominum existunt, propter favorem tamen personarum , ad quas pertinent , fine certis, solennitati- bus vendi non postsunt , uti suat res Ecclesiae pupillares, minorum» & dotales,, de quibus in jure Canonico & Civili specialibus Tit, tractatur. DicolV, In emptione agi, ut emptor pretium numarium certum venditori det e Etenim sine pretio emptio non subsistit; item pretium2, Ir.fiit, b.t. l.cum in venditione 36. ff. de contrahenda emptione, idque numarium esse debet, id est, in pecunia numerata consistens, per quod differt emptio ä permutatione, in qua res pro re datur» Quare non potero tibi meü equunx Gggg r tfos Lib. III. Tit, XVII. pro aliquot modljs frumenti,vel urnis vini um censetur , quod loci consuetudo ap« vendere, sed talis contractus permutatio probat fecundum communem homi- erit. I.1. §, /. jf.de contrahenda emptione, nura aestimationem ex abundantia, vel Quod si verö ab initio inter nos conven- penuria illius, ordinaria acquirendi faci« tum suisset de pecunia numerata, & ex lirate, aut difficultate, utilitate, vel usu postfacto per speciale pactum ego loco alijsque circumstantijs. Vid. Laym. ia pecunia: a te reciperem frumentum , vel Theolsg. mor.lib. 3.trast. f.cap.i/.ty. i, vinum, maneret adhuc emptio & vendi- ubi multa notabilia ponit, &n. quod tio,quia cujuscunqne contractus initium, Magistratus non possit solis agrico/is fru- nonexecutiospectatur. /. preti) p.ff’. de mentum taxare, non taxatis simul alijt rescindenda venditione. Praeterea pre- mercibus ; & num. 9. quod Magistratus tium certum esse oportet vel certitudine non possit talibus decretis taxatotijs ad ab ipsis contrahentibus determinata , vel proprium commodum uti , vel amicis relativa : valent enim tales venditiones: privatim insinuare ante generale» eorum vendam tibi, quanti ipse emi , quanti in publicationem, Sed, inquis, cur in emporo venditurae. Gomez. variar. refol, ptione multum de justo pretio solliciti tom.2.c.2 t n.p. Item in arbitrium tertij sumus, cum tamen i» pretio emptionis^ etiam determinatio pretij recte commit- venditionis naturaliter licere contnhen - titur, v.g .vendotibi , quantiTitius videlicet fi intra certum tempus pretium solutum non fit , res in empta efio: hxc enim pacta retro & a principio resolvunt , perinde ac si nullum dominium , vel jus in emptorem translatum suisset, propterea neque fructus eidem acquiruntur , nisi in compensationem justarum expensarum, si quas fecit. l.item. Imperator 16 ff. De in diem ad - diti. I. lege, 5. ff. de Lege commissoria. An vero cum his pactis ejusdem naturas sit pactum de retro vendendo, vid. Fachin, lib. 2. Controv, cap, 1 f, & Covar. Far. Jiefol. lib. 1, cap. is, n. 6. Molinade J. I.tom. 2. dtjp. ^74. Tex. &DD,in 1 , 1. C. de PaB. inter, cmpt.&vend, Qustitur V. Utrum etiam debita & 13 actiones emere liceat, & quidem minoris, quam in se contineat : v. g. iooo. pro foo, &c, hr. tantum concessum esse emere actiones & debita , sive ut Jurisperiti vocant , nomina liquida, quas scilicet non sunt litigiosa , nec debent primum per multas contentiones Judiciales & sententiam Judicis obtineri. I. nominis3, Cod.de Hereditate vel aäione vendita L t.C.d.de Novat, actiones autem litigiosas emere tam Jure Can. quam Civili prohibitum est, c. 2. de Jlienat. Judici) mut, & l. per diversas 22. cum l. seqq. C, Mandati, imo tales Redemptores aliena- . rum litium ah agendo prohibere debenti &si de facto egerint, ac obtinuerint in Judicio , postea vero appareat ipsos re- demtores litis suisse , non plus possunt petere a debitore victo , quam in emptio* ne actiones exposuerint. Sed hac dere, & quando nomen, vel debitum liceat minoris emere, quam infe contineat, dicemus in Lib. F. Tit de Usuris. Qureritur VI. Quid Juris, si res vendita, occultum vitium habeat, v.g. pannus De Emptione 6c Venditione* 6i z nus adustus . equus ctecus aut morbosus sit ? H!. In similibus casibus duas actiones elfe proditas, una est, quae dicitor redhibitoria , ,& competit emptori per 6. menses a die, quo vitium occultum innotuit, ut res empta venditori redhiberi, sive restitui & econtra pretium recipi possit. Altera actio dicitur quanti minoris, quae etiam datur emptori , qui licet scivisset vitium rei, nihilominus suisset empturus , minori tarnen pretio, ut quanti minoris emisset , a venditore repetere possit. /. t. V tot, dejs. de Mdilitio edicta, Quodvero actio redhibitoria minori tempore duret, quam actio quanti minoris, quX per annum integrum exerceri potest, rationem communiter assignant , quod haec confirmet contractum , & ad aequitatem reducat , propterea magis favorabilis sit, quam illa, quae contractum rescindit. Notat vero Panorm, in c. final, de Trescript, num, u.&feq.Covar.in Re- leti, c, Pojjejfor. deR. Lin6. p.2.%.12, num . 7. & Arnold. Rath. in Tra£t, de Ufucap. cap. z, ajsert 19. his actionibus semestre & annale spatium tantum in foro externo ad succidendas lites praefixum esse, in furo autem interno etiam dicto spatio elapso remanere conscientiae obligationem contractum ad aequalitatem ex justitia commutativa reducendi. Quod si scienter & dolo res vitiose ignoranti emptori vendita sit, atque peream alia iniuper damna acceperit v.g, ovis morbida gregem infecerit, ob tignum vitiosum aedificium corruerit &c. etiam his resarciendis contra venditorem actio daturi. Julianusin Trine, ff. de t^iti, emti.l.si vina, /p, in fineff ., de Perie. 0 ? commod. rei vend. 1 ,1. Cod. dd, M- dilit, all. Quaeritur VII, Utram ergo venditor 1® teneatur dicere emptori, si res occultum vitium habeat ? Affirmative, ita enim declaratur in l, /. §. 1, jf. de Mdilitio editio & naturalis aequitas suadet, ne emptor decipiatur. Quod si tamen esset vitium externum, quod emptor facile deprehendere posset, si rem diligenter inspiceret» illud vitium non esse specialiter per venditorem exprimendum (dummodo non ita occultet, ut emptor deprehendere nequeat) probat textus i» l. U que. 4$,fs, de Contrahenda emptione. ^/.§.Ji in- telligatur. 6,ff. de ufedilitio editio: sibi e- nim imputare debet emptor, quod rem diligentius non inspexerit, vel peritiores ad inspiciendum non adhibuerit, & cautius mercatus non suerit. Praeterea sit vitium rei sit levius, ita ut usum rei venditae non impediat, quamvis forte aliqualiter minorem faciat, non tenebitur illud vitium aperire, d. 1 .?. §. proinde 8, A /. 4 . §, s.jf. de Aedilitio editio, licet autem ex hoc fundamento , quandoque excusentur venditores, nunquam tamen poterunt rem tanti vendere , quam si integra Asine defectu foret, alias tanquam peccantes contra justitiam commutativam, quae aequalitatem inter pretium & mercem requirit,in conscientia tuti non erunt, & ad restitutionem tenebuntur, uti pluribus notat P, Laym. in Theol, mor, de Contratlibus. c. 17. §. 2. n. 1 5. Quaeritur VIII. Quid juris, si venditor 21 vendat rem non suam, sed alterius ? Ven- ditionem rei alienae valere ad istum effectum , ut numi seu pretium emptoris fiat, & venditor teneatur efficere, quate- Hhhh z nus 6iH * Lib. III. 1 nus emptor possit rem retinere , non tamen propterea praejudicare domino, quin ab emptore eandem vindicare valeat, textus est ini, rem alienam 28.ff,deContrab. empt. Z Quod fi proinde verus dominus supervenerit,& rem ab emptore per sententiam Judicis evicerit , emptor propter istam eviftionem habebit regressum contra venditorem, uteinon tantum pretium restituat, sed insuper, quanti inter est emptoris rem eviftam nonfuiffe, Verum ut iste regressus, sive actio de eviCtione locum habeat, requiritur, ut emptor non solus litem peregerit, sed ante judicium vendito rem laudaverit , id est, ipse denuntiaverit litem sibi motam esse, cumque ad se defendendum vocaverit. Item requiritur, ut res justitia exigente, non vero per injuriam & iniquitatem Judicis fuerit evicta, quia hoc casu & contra judicem de Syn- dicatu , & contra iniquum possessorem rei vindicatio lalva maneret, cap. fin. hoc tit.l.fi per imprudentiam, fi,ff. de Evi- ftionib, I. emptor fundi 8. Cod. eodem tit, secus si per imprudentiam vel contumaciam Advocati , quem emptor elegit, & multo magis, si per ipsius emptoris culpam aut contumaciam, vel quod scienter rem alienam emerit, evictio secuta sit, ubi nulla contra venditorem actio dabitur Barb. in Colleft , ad d. c. fin, ». 3, 17, In rebus donatis non tenetur donator praestare evictionem, ne cui sua li- beralitas nimis damnosa sit/. ^Aristo. 18. §.fin.ff. de Donationibus, O l. 2. Cod, de EviCtionibus. quod tamen aliqui limitant in donatione remuneratoria , quae speciem solutionis praesefert. Item in rebus seudalibus, & emphiteuticis evictio "it. XVII. quoque praestanda venit. Videatur Barb, &DD. ad diCt, cap.fin.&toto tit. ff, U Cod,de EviCtionibus. E converso si alienis nummis res em- 2j ptasit, tunc licet dominium rei acquiratur emptori, si res propria venditoris suerit, 1 .1. U l. pen. C. Si quis alteri, vel ßbi. I. fi ex eapecunia 6. C. de Rei vini, vindicatis tamen nummis a vero domino emptor evictionem illorum praedabit. Si vero venditor alienos nummos solutos suis ita miscuerit, ut discerni fion possint, cessat contra eum vindicatio, & tantum actio furti contra solventem domino tribuitur. I. fi alieni, 78, ff. de Solut. Vide- rut quidem obstare F. quod fi frumentum 28, tnfi . de Rerum divis, potest nihilominus dici cum Glos, in d. 1 , 7 8. v. accepit. quod sicut alias in pecunia multi singularia recepta sunt, l, singularia if, ff\deReb, cred. ita etiam in proposito propter continuum inter homines pecunia: commercium : alias plerique incerti de domino pecuniarum suarum forent, prout etiam contra LeSTium.lib.i. cap. 20. dub. 18. n, 1 f7. tenet Laym. d.cap. 17, §. 3, «. 23. & eatenus saltem consentit Harprechtus ad d. §. quod fi frumentum. n, 10. si commixtio pecunia; bonafide facta fuerit. Casus aliquot practici circa rem a fure emptam videri poterunt apud Laym. d. lib. Traft. 4.C. 17 §,$.an 22. Quxr, X, quid sit jus retrafitls &qua- 24 liter per id impugnetur venditio? fy. jus retraftüs sic , ut alio nomine vocatur , Jus prothymileos , aut nostra vernacula das Einstandrecht/ nihil esse aliud, quam jus praelationis , quo proximus consanguineus praefertur extraneo emptori inrc ' De Emptione immobili ä suo consanguineo vendita, & ideo eam oblato pretio retrahere, & ipse- met emere potest. Porro hoc jus retractus , quia adversatur libertati commerciorum, de Jure communi civili non videtur admitti , l. dudum 14, Cod. de Contrahenda emptione, sed ex constitutione Friderici Imperatoris, quae extat in lib. x. Feudorum tit, 13 , est introductum, & Jure Canon, j-r cap, con/Htutus. 8, de in integrum restitutione , ac consuetudine Germaniae, aliorumque Regnorum receptum ex ratione,ut res majorum in familia maneant, triste est enim paternas & avitas domos in extraneos transire, arg. t. in fun- do, 38, jf.de Reivindic.& l. lex qu£ tutores. zz, i, nec vero domum, Cod, de Ad- minifl. tutorum, atque ejusdem Juris re- traftds etiam lex veteris testamenti meminit. Levit, e. rf. f, 25. & hic retractus gentilitius vocatur. Qualiter vero e- tiam dejure CommuniCiv. detur aliquod jus praelationis, sive retrafbus legalis, is- que competat domino in re emyhyteuti- ca, l, ult . C. de JureEmpbyt. Creditori & cognato in rebus authoritate judicis venditis. I. cum bona, 16, ff.de Reb, autbor, jud, veni, vicino ergo vicinum alienantem extra communitatem, l. m. C. Non licere habitatoribus. Videantur textus citati & DD. ibidem. Sed ut jus re traft iis gentilitij focum habeat , aliquot conditiones requiruntur. I. ut quis in suum & non alterius commodum retrahat, est enim hoc jus personale & alteri cedi nequit. II. Ut retrahat intra annum A diem , quod tempus juxta communiorem sententiam currit ä die seien« f ix, ubiscilket venditio retrahenti innotuit, Tex.intit. g, in §. sin, lib, e. Feud. & Venditione, 6i 5 III. ut retrahens integrum pretium, quod emptor extraneus dedit, vel daturus fuisset , venditori persolvat. IV. ut praeter pretium etiam expensas necessarias & utiles , quas emptor tanquam bonae fidei possessor in re empta fecit, restituat ; fi tamen circa duas posteriores conditiones in fraudem Juris retractus quidpiam ageretur , vel nimis magnum pretium summum notabiliter excedens, constituendo aut faciendo in rem emptam tantas impensas & meliorationes, quas jure retractus utens fine suo detrimento refundere haud posset, Judicis officio aut arbitrio retrahenti succurrendum foret, ne per dolum alterius, qui nemini patrocinari debet, jure suo privetur j de quibus conditionibus videri poterunt , quae prolixius tradit Tiraquellus in sito traft atu steciali de retraftu. Harprechtus in §. ult. Inst ♦ boc tit. n. 2f8. & feqq, ubi etiam n, 286 * notat , jus retraftns non habere locum in donatione, permutatione, transactione , divisione, locatione, emphyteusi» aut fetido. Item quod Monasterium ex perfonsa Religiosi , cujus consanguineus rem aliquam vendidit, non postit uti jure rettactüs , eo quod per talem retractum res non maneat in familia, & consequenter deficiat ratio retractus, docet Laure- tus de Franchis de Controversi, inter Epi- scop. V Regulares, parte, z. qu£st. var . q, ioy. pag, mihi, s66. & ibidem Pasqual* in addit, n. z, ubiplures allegat. Quser .postremo, atrum rescindi pot’ sit venditio» fi venditor nolit rem tradere, sed potius velit intereste praestare emptori? Respondeo esse probabilius , qudd venditor praecise teneatur ad rem tradendam» fi caro eradere postit: qui textus « id- Lib. III. Tit. XVII. Juris passim, hanc necessitatem tradendi dita sit, tunc quia in istum praeter actio- venditori imponunt , ut in 1. ex empto. nem exempto, etiam dominium transla- n. §. 2. j f. de ABionibus empti. §. In- tum est, l. traditionibus.20 Cod. dcTa- fiit.boc tit,§, ali£autem. 2 . Inflit. de Do- Bis ♦ & duo vincula fortius ligant, ideo nationibus junBa l.fi quis argentum, 3f, prae altero priori rem habere debebit, ita in fine, Coa. de Donationibus, tamen ut priori contra venditorem actio Non obstat, quod obligatus ad faBum competat ad consequendum id , quanti pr&stando intere'fje liberetur , ut com- sua interest , quod rem alteri vendiderit, muniter pro regula traditur , cum indi- Text, & DD. in L. quoties. 1 f, C, de Rei gnum videatur liberum hominem prae- vindic. Exceptionem tradunt OO. in sic- cise ad factum compellere, venditor autem desia & Civitate , quae secundum em- obligetur ad factum traditionis, ergo &c, ptorem non obstante traditione propte- Nam responderi potest, quod istud axio- rea excludunt, quod in eas per priorem ma tantum procedat in factis servilibus, emptionem ipso jure transierit domini- quae per propriam personam expediri de- um , arg. I, ut inter. 23. C. de SS, Ecclef, berent, non vero in talibus, quae per a- ubi pro rebus Ecclesiae & Civitati legatis, lium, vel per Judicem ipsum, ejuSve fa- venditis, vel donatis , vindicatio (qus miliam impleri possunt. non nisi domino competit t. in rem, 23, 26 Sed quid si venditor rem eandem duo- Fi de fler r>i»d. conceditur. Covar. Far. bus successive vendiderit, v, g, hodie Pe- Kefol. lib. 2. cap* 19, num. 2. Barb, Jur, tro, cras Paulo, uter ex his debebit rem Ecclef. univerf. lib. 2. cap. 13, num. 12, habere ? Respondeo, si res neutri tradita Item si secundus emptor fuerit malae fi- sit» is praeferetur, cui prius vendita est; dei, & scienter rem prius alteri venditam tum quod in pari causa is, qui prior tem- emerit, censent, ab eo quoque ex edicto pore potior jure censeatur, juxta 7 (en. Praetoris, qu£ in fraudem creditorum&c. 54. Juris in 6, tum etiam , quod fecunda revocari posse ; imo non requiri malam venditio, quamvis sit valida, cum etiam fidem, si res ex donato seu titulo lucrati- rei alienae venditio subsistat, non tamen vo translata sit. I. quod autem. 6. 5. fmü est licita, l. qui duobus. 21. f, ad Legem li modo, //. f. Qtt£ infraud. cred. Covar, Cornei, de falfis. Si vero res posterio- d. c. /9.» 5. eum citatis r-rdem. ri non tantum vendita , sed insuper tra- HWWMWWMWKMWMMW TITULUS XVIII. De Locato 8c Conducto. S U M M A R I A. 1 Locatio quid sit , (si qualiter convariat cum t Quales res locari possint. emptione 1 j Locari etiam posiunt fecla (si opera, 4 . Trottet foUl;' oren. id, i. «tt; j '!'s; ivia:.i titiet: Lin Covi .Bc IJS eia kaz iiritus »4 lat& st? De Locata & Conducto. 6 ij 4, Propttr sterilitatem an remitti debeat pensio. 8* Locator operarum in & quando possit in. 5, Conductori edi um an remitti ddeat pensio, (i tegram mercedem petere non prtjliti nequeat inhabitare ? operis ? 6, Pensio an fojsit augeri propter ubertatem fru- 9. Lotatio conductio qualiter finiatur. ctuuml io, Conductor an paßt deducere impensius i» 7, De incendio orte in domo conducta , cujus sit rem conductam factas} * damnum, (si cui incumbat probatio talpa. erilia Summari t Ocatio & conduflio recte describitur, quod sit contrattus botue fidei solo ■consensu initus , quo de usu rei alicujus pro certa mercede concedendo convenitur . Locator dicitur , qui rem alteri concedit, Conductor vero, qui re illa utitur. Habet iste contractus cum emptione & venditione maximam affinitatem & iisdem pene Juris regulis constat , ut dicit Imperator in prine. Infiit. b.tiU unde sicut emptio & venditio est contractus bona: fidei, & solo consenso perficitur ( quX verba qualem effectum liabeant in f it. procedenti in §. /. explicatum est,) ita etiam locatio & conductio : Item sicut in emptione pretium debet este certum , vel certitudine ab ipsis contrahentibus determinata, vel relativa, ita etiam in locatione. Hinc si alicui rem in usum concedam nulla constituta certe mercede, sed dicam, quod de ea jam convenire velimus, non erit locatio, sed contractus innominatus: facio ut des §. i. Inflit. h. t. Verum in eo substantialiter differt locatio ä venditione , quod in venditione agatur ad transferendum dominium , in locatione vero tantum ad usum; & praeterea in venditione pretium debet consistere in pecunia numerata , in locatione autem & in rebus fungibilibus consistere potest , veluti, si alicui meum fundum pro certis modijs frumenti in singulos Engel In Decket. Lib, III, i post §. unicum , annos solvendis elocem, Lfi olei. 21.Cod. hoc U Dico tamen in rebus fungibilibus, id est , qua: usu quotidiano consumuntur^ nam si alicui agrum meum utendum concedam , ut ille mihi vicissim bovem vel equum det, vel quoad proprietatem, vel solum quoad usum, non erit locatio, sed iterum contractus innominatus, nec solo consensu perficietur , at tunc demum ii res actualiterutrinque tradita sit, prius vero poenitentia: locus erit, juxta naturam contractuum innominatorum §.r. V ibi DD. Inflit, hoc tit. I. fi pecuniam. .§. if.lf.tit. 3 Praeterea non tantum res sed & faBa locari possunt, quod fit, cum aliquis o- peram suam pro certa mercede alteri praestare promittit, v. g, si cum murario conveniam, ut in mea area domum aedificet ; cum nauta, ut me ad certum locum transferat, &c. Unde communiter duplex statuitur locatio , rerum scilicet & optrarum seu faBorum. Sed in hac locatione factorum non adeo expeditum est, quis locator, quis conductor appellari debeat: juxta diversas leges, & qui merce dem accipit, operas suas locare, & e- contra opus faciendum conducere dicitur &e. Qua in re cum parum intersit, breviter dici potest, q»od sicut in locatione rerum , qui mercedem accipit»& rem alteri in usum concedit, locator ; ille vero, qui utitur, conduBor vocatur, ita etiam, qui operas suas (quae loco rei, & materia usus sunt) alteri praflat, convenienter locator, Scoperis utens conduBor appellatur, arg. I. qui operas 38.jf. >K t. Quod vero kges aliquando terminos confundant, ut in L sed addes ip. §. 7, {£> l.fin.jf. h. tit. fortassis rationem habuerunt^ quod alter alterum ad contrahendum invkarit, ut cum alias locatio sit prior conductione juxta Rubricam hujus Tit, de locato ES conduBo, ideo si artifex v. g. primo operas luas obtulisset, dictus fuisset eas locasse, & alter conduxisse i sivero prius artificem pro opere faciendo adijiTet, hic secundum quasdam leges dicebatur opus faciendum locdffe, 8c artifex conduxisse. His ita generaliter praecognitis aliquot quaestiones ad praxin utiliores resolvenda: eruat. Quaeritur proinde I. An si conductor 4 fundi vel praedij propter sterilitatem anni nullos vel exiguos fructus percipiat, nihilominus pensionem integram solvere teneatur ? Respondeo certum ede , quod propter sterilitatem sine culpa coloni provenientem debeat a locatore pensio remitti, nisi cum ubertate praecedentis vel fobsequentis anni valeat sterilitas compensari. c. 3 .k. tis.& dicitur compensari sterilitas fecundum Barb, in eodem cap. /9, si Colonus in anno fertili tot fructus collegit»ut deductisdmpensis sufficiant pro solutione pensionis duorum annorum , scilicet fertilis & sterilis. Sed discrepant DD. quanta, debeat esse sterilitas »utremissio facienda sit? Aliqui tantam requirunt, ut deductis impensis nihil remaneat conductori. Ali) sufficere putant, si .vix tertia pars ordinariorum fructuum remaneatsicut habetur apud Panorm, in d. c. 3. Mihi videtur vel arbitrio Judicis committendum , vel ex opinione vulgi & communi hominum circumcolentium aestimatione dijudicandum esse , qu senam sterilitas justam causam praebeat remittenda: pensionis totius vel pro parte. Videatur Andreas GaiI, Lib+2. TraB. Ob fer v. abserv, 23. num. 1. Addi etiam potest notabile responsum J.C, ini ese conduBo. ij, §, fi uno anno # t f, h t tit . ubi dato casu, quod dominus remi- De Locato & Conducto* ;nitis 4 res iß du» «ite st« C$v,; «!fi.. ®’r pra Ikfc tor;c nm oiwic «pe tutis & Si siti kbst " : ^a !ii 'iiS® $ ÖÜ’iwa rlute M*. tnihoc me &i riliiis jc L f mtfc i J}tr>,' $,p0 liridit* & 6!» remiserit, vel etiam donaverit pensionem pro anno steril, eveniente dein ubertate majore sequentium annorum deciditur in d. §. 4. quod Dominus valeat illam quoque pensionem remissam seu donatam repetere, quasi remissio, aut donatio cen- ieatur facta sub tacita conditione, nisi ubertas , sufficiens ad compensationem sterilitatis subsequatur. 5 Quaritur II. An debat pensio remitti , si conductor domus ex justa causa, v. g, ob irruptionem hostium, periculum ruinae , metum contagionis &c. eandem non inhabitet i Respondeo & ex his & similibus causis remittendam osse pensionem , si usus rei ad longius tempus impediatur : cum enim pensio detur propter usum rei, & contractus locationis sit bonae sidci, in quo omnia ex bono & aequo judicari debent, profecto non foret aequitati congruum , nullum usum ex re conducta percipere & nihilominus integram pensionem persolvere. I. ex condu- Ac», rs. §. u V feq. leg. habitatores. 27. §. i.Jf. h. tit. Gail. Obferv. 23, n. 5. U 7. Notat quoque Bartholus i» i cnm in plures 60. ff. hoc. tit. n. 1. conductorem holpidj publici pensionis remissionem babere , si post conductionem superveniat bellum, quo itinera impediantur, ut hospitibus eo non sit tutus accessus : nam talis eventus sterilitate recte comparatur, cum Inquilinus nullum ex conducta fructum percipiat, & hospitium non tam inhabitationis, quam emolumenti & hospitum gratia conduxisse censeatur. Facit textus in l. item qiuritur. rz. §. exercita. 7.jf. b. tit. 4 Quaeritur III. Utrum sicut ex sterilitate pensio remitti debet, ita contra augeri & major peti possit, si magna fructuum ubertas eveniat ? i?espondeo regulariter pensionem ab initio contractus constitutam manere debere, cum ex ubertate aliorum annorum debeat sterilium compensatio fieri, idque probat textus in l fi merces. 2 f, §. vis major. 6 f. h. tit . ubi haec verba leguntur : modicum damnum £quo animo ferre debet colonus , cuiim~ modicum lucrum non aufertur. Barb. i« d. c. 3. h. tit. n. 20. Excipiendus tamen est casus superius ad quxstionem primam annexus, si nimirum pensio pro anno sterili remissa fuerit. Item alium casum excipit Molina de Justitia V /*- re difput. 4-5. n. rz. si ubertas proveniat ex casu fortuito extraodinario & priüs ä contrahentibus non praeviso. E, G. si molendinum conductum proptereä acquirat magnos reditus, quia ex inundatione aquarum omnia reliqua molendina in vicinia destructa sunt , nam ordinaria pensio propter contractum bonae fidet intelligitur statuta rebus ficflantibus, non autem in’cafu notabilis mutationis supervenientis. Quaer, IV, An debeat pensio , remitti j 7 & cujus damnum locatorisne , vel conductoris , si domus conducta incendio conflagrärit? In hae quaestione duo extra controversiam sunt. I. Non teneri conductorem ad aliquod damnum resarciendum , vel pensionem solvendam, si incendium casu fortuito, & sine sua culpa exortum sit v. g. per fulmen , milites, aut malitiam exterorum nominum. II. Item certum est, conductorem teneri, si ejus culpa fairem levi domus in- • censa sic, S ad Iiii 2 «fM Lib. III. Tit. XVIII. Sed tertium est valde dubium & controversum , si nesciatur, an culpa, vel casu incendium ortum sit, ad quem tunc damnum pertineat, & quis probare debeat, culpa vel casu accidisse ? Fachinatus Lib. i. sontrov. c. 87. censet, conductori incum- fcere onus, probandi , quod sufficientem diligentiam in custodiendo igne adhibuerit, nullamque culpam ex contractu locationis praestandam commiserit , alias compensaturum totum damnum ex incendio da tum. Etenim locator praesumptionem Juris pro se habet, quod incendia plerumque culpa inhabitantium accidant , /. 3. §. 1. f. de Officio prcfeBi vigilum. l.ß vendita, mjf. de Periculo commodo rei venditet. notum est autem, quod praesumptio Juris transferat onus probandi in adversarium, & is, qui praesumptionem pro se habet , sufficienter causam suamfundasleintelligatur, usque- dum exparte altera contrarium ostendatur. Accedit quod vix sit possibile, ut locator valeat probare ea, quae fiunt in domo, quam ipse non inhabitat, ut proinde aequitate dictante illi potius imponenda videatur probatio, qui propter actualem inhabitationem ejus copiam habet. Videtur quoque in hanc Fachinsei sententiam inclinare Harprec. ad principium. Instit. hoc tit. num. 46. Sed si conferantur ea, quae tradit ad §.2* Inftit. de Obligationibus. n. 87. & quod ad diBum principium 31. 44. praemisit circa conductorem equi in via pereuntis, quod locator teneatur conductoris culpam ob impositionem majoris oneris , aut usum equi immoderatum &c„probare, satis repugnant, ut nihil certi häc in parte ex ipso determinari possit- Contrariam sententiam &|quod locatori injungenda sit culpae probatio , sustinet Andr, Gail, Lib. 2. TraB. Obferv, zi. & Mynsingerus Centuria 6 . observ, 88, cum alijs ibidem citatis , argumentum est in vulgatis Juris regulis, quod actori incumbat probatio, l. z.jf. de Probationis. 1 ,4. Cod. de Edendo. & culpa vel delictum ac generaliter facta non praesumantur, sed probari debeant, l. merito » fi.ffi. Pro socio. L dolum. 6. C. de Doto. I. in bello.12. §.ss. faBa.ff, de Captuui, Licet vero in legibus pro anteriori sententia allegatis dicatur , incendium plerumque culpa inhabitantium fieri, non tamen mox infertur, esse praesumptionem de tali culpa , quae ex contractu locationis praestanda sit : ciim posset esse culpa levissima , quae praesertim in omittent!» consistens obligationem resarcienda damna non inducit, sicut etiam docet Gl. in praesenti notabilis in §. praeterea 3 Inft. Qmbusmodis ve contrah. oblig. Deinde J-C. in d. l,fii vendita, notanter ait, potuisse incendium negligentia servorum ortum suisse , neque inde domino semper culpam imputari, nam ex communi doctrina dominus non aliter tenetur ex delicto fui famuli, quam si delinquat circa officium sibi commissum, arg. d, l.ß vendita, & legis, i, §. fami lia. ffi. de Publica• nis. Unde si v. g. stabularius in stabulo candelam negligenter custodierit, & incendium fecerit, dominus tenebitur, quia ipsi imputatur, quod negligentis hominis utatur opera: si vero stabularius in culina aliquo coxerit., & ibi per incuriam domum incendent, non tenebitur dominus , quia deliquit extra suum officium. Gail. diBa observ, u* ». 6. idebque ut ten- De Locato & Conducto. $n conductor de incendio obligetur , vel mines casu in domo incensi , aut in vi- ipsius culpa propria , vel certi hominis cina versantes rei notitiam habeant, pos- aut famuli circa officium suum delin- sitque locator petere, ut Judex ex officio quentis probanda erit , praesumptio au- domesticos audiat, & super causa &cul- tem illa, quod plerumque culpa inhabi- pa incendii inquirat, quae inquisitio per tantiura eveniat incendium » nimis ge- se etiam incumbet Judici » quia incen- neralis atque circa personas & qualitatem dium sive dolo , sive culpa exortum cri- culpae incerta, ac propterea ad idoneam minali judicio subjacet, per ea, quae tra- probationem non sufficiens videtur. dicMynsing.il. (rbserv. Quid ergo in hac controversia statue- Quaer. V. Utrum ille, qui operassms 5 mus ? Existimo, cum res ista Jure aliquo locavit v.g. Advocatus,Medicus, Consi- claro decisa non sit , utramque senten- liarius, famulus & similes,, si propter in- tiam in Theoria probabiliter defendi, po- firmitatem» vel aliud impedimentum o- steriorem autem ferme magis esse pro- peras suas non praestiterit * nihilominus habilem ; ita tamen ut illa praesumptio totam mercedem petere valeat ? ly.affir- Juris, licet propter suam generalitatem mativam esse de Jure probabiliorem sil- & incertitudinem non faciatplenampro- tem respectu illius anni, quo aliquis ser- hationem, praestat tamen amori magnum vire coepit per textus fatis claros in L qui adminiculum» ut alijs indicijs & imper- operas. 38. ff. h. t. /. 1, §. divus. 13. ff. de sectis etiam probationibus concurrenti- Fartjs & extraord . cognitionibus, l pe * hus nonnunquam, maxime ubi damnum nuit. V I.M- C od, de Condicione ob cau- incendio datum non est valore grave, sus- Jam dat. L post duos. if. Cod. de Adv®- fidenter causam suam probasse dici possit catis diversorum judiciorum. Harprecht. secundum ea , quae in Lib. II. ad fit. ad prine. Instit , h.tit.n. fzi. Gail. lib.i* ieProbationibus traduntur, qubd in cau- 0 bferv- 44.11*12. Non obstat, quod inlo- sis civilibus etiam praesumptiones & im- cation cretum, si conductor nullam per- perfects probationes conjungi, ex iis- cipiat utilitatem, non teneatur merceque sencenria ferri possit. Neque tamen dem solvere , ut superius dictum : nara conductor excludetur , quia per testes in locatione rerum merces praecise datur aut probationes contrarias possit se ä cui- propter fructus vel utilitatem actualiter pa purgare juxta notum illud, quod prae- percipiendam, in locatione autem ope- fumptiones praesumptionibus, probatio- ravum seu fastorum merces etiam datur »es probationibus enerventur cap. m »o pro ipsa obligatione deserviendi, &qu»d fira. 22. de Testibus. t. divus. 7. ff. de in v. g. Advocatus, vel Medicus, si condu- mtegvum restitutione. Quod ad confir- ctor ejus opera indiguerit, & ipse eara mationem prioris sententiae additumfuit, praestare possit, praestare omnino teneatur, locatorem non habere copiam probatio- Alia vero movetur difficilis objectio ex »um circa ea, quae fiunt in domo ab alijs l .fi pecuniam f.ff. de Conditione cau- inhabitata , propterea non ex toto con- sd datd , ubi J.C, proponit quaestionem* vincit, cimi reultodes extranei etiamho- an ab eo, qui pecuniam accepit, ut Ca- IÜI z puaia Lib. III. Tit, XVIII. puam iret, si tempore vel morbo impeditus non iverit, postit pecunia data condici leurepeti? & respondet , quamvis alias in condictione operarum cesset condictio , si locator in culpa non sit, quo minus operas prasset , juxta leges concordantes superius allegatas, hic tamen, cum poenitere liceat ei, qui dedit, antequam alter ex parte sua contractum quoque impleat, ideb repetitioni locum esse eatenus, ut is, qui obligatus & paratus ad eundem sumptus ex hac causa fecit, per deductionem illarum indemnis servetur, Comparat ergo J. C. hunc contractum locationis operarum contractibus innominatis do ut facias: facio ut des &c, quorum natura est, ut lege contractus necdum utrinque impleta poenitere liceat, sicut in Titula de TaBis , tradidimus, Si poenitere licet, consequenter pecunia, sive merces data ante operas praestitas revocari potest, & si data repeti» multo magis promissa Advocato , vel Medico denegari potest, cui enim datur actio ad repetendum, ei multo magis datur exceptio ad retinendum, c. qui ad agendum ji, d. 7 \^J.in6. Similis textus est ini. condutto.tf. §. item ckm quidam 6. ff. b. t. ubi quidam pactus fuit cum natura, ut se ad certum locum deveheret, navi amissa dicitur repeti posse, quod datum est, quia natura vecturam non praestiterit. Fateor amplam essehac de re disputandi materiam, Interim omissis aliorum laboriosis in hac difficultate explicationibus, puto distinguendum inter locationem operarum , cujus objectum est certum determinatum .opus, vel negotium perficiendum , ac inter locationem operum, cujus objectum non est tam opus ipsum aliquod specificum , seu determinatum , quam ipsa operandi seu deserviendi obligatio ad certum tempus , vel propter annuum salarium conventum ad singulos annos restricta , ut sit in Professoribus, Advocatis, Medicis & similibus. Priori casu videtur plane contractus ob bonam fidem & intentionem contra- hentium habere tacitam conditionem, ut merces debeatur, si & quatenus opus aut negotium perfectu fuerit juxta d. !. Ji pecuniam. & §. Item cum quidam. Si tamen aliquid operis factum fuerit, & casus ex parte operatoris inculpabilis supervenerit, quo miniis absolvi possit, ar- quitas suadet, ut saltem pro ratione & tempore operarum merces abitrio boni viri praestetur; quo sensu explicanda est i. Martius sp.ff. boc tit. Altero autem casu procedunt leges superius ad principalem relponsionem allegatae: quia tunc licet singulis diebus non praestentur ope- ik , manet tamen semper praestandi obligatio, Imo tametsi morte intra annum incidente operae amplius praestari nequeant , vel obligatio perdurare: nihilominus cum initio anni, quo locator operarum adhuc vixit , censetur obligatio conductor i quasi tradita, in eumque sicutin emptione (assimilatur enim conductor emptori, & locator venditori prine. In - fit. b, s.ctpericulum interitus translatum. Quaeritur VI. Qualiter finiatur locatio } & conductio: ty. Hunc contractum ex varijs caulis exspirare: I.Si tempus loca* tionepraefixum elapsum fuerit; id vero, si locator rem repetierit; si autem tempore elapso passus sit conductorem adhuc uti re conducta , censebitur locatio ex De Locato & Conducto. 6r z cx tacito conlcnsu utriusque partis continuata, Debet autem distinctio adhiberi, inter praedia rustica & urbana: nam in pradijs rusticis, quorum fructus tantum semel in anno proveniunt, censebitur conductio ad unum integrum annum tacite renovata , neque ante id tempus conductor expelli poterit. In praedijs autem urbanis gratia solus inhabitationis sive intra, sive extra urbem exstructis, & conductis, quorum commoditas singulis momentis cedit, censebitur quidem repetita locatio, sed sine certo tempore, & quamdiu inquilinus in domo manet, aca domino toleratur, Text. &Barthol in l. item queritur. §-fin.fs. b. tit. II, Locator etiam ante exactum tempus locationis rem locatam repetere potest, si conductor pensionem sive merce- dem justo tempore non solverit; vel male in re conducta versetur; vel locator pro- prijs usibus rem sive domum locatam sibi neceslariam esse doceat; vel ruinosam reticere & instaurare velit: si tamen hujusmodi necessitas inhabitandi vel reficiendi tempore locationis non imminebat , sed postea primum supervenerir. cap. penult. h. tit. I, qu£ro. ff, §, /, l. ciim domini s 6.f.h.tit. Sed hic aliqua subnotanda sunt : primum est , quod licet in allegatis textibus mentio fiat de biennio , ut si intra id tempus conductor pensionem non solverit, expelli possit , nihilominus plures DD. cumBarb. in ColleQ. add. cap.penult. h* tit. n.44. & Harprechto ad prine. Instit, k.tit. n. 71, sentiant, etiam statim expelli posse, si debito & constituto tempore pensio soluta non fuerit, arg. a contrario ini. z. Qod.b.titf & textus citato*interpretantur , quod in illis mentio bieunij in narratione tantum factis non dispositione juris ponatur, excepto speciali casu in d.l. cdm domini. 56. js. b. tit. si ob diuturniorem absentiam conductoris locator petat per magistratum res ejus aperiri & describi, quod cum magni praeju- dicij sit, saltem ante biennium absentia fieri non debet, Mediam viam, quae se- quicari fatis videtur congrua, tenet Pan. in d. c, penult. n. 17. ut tunc possit conductor etiam ante biennium expelli , si locatio non fit facta ad longum tempus, scilicet decem annos, ^Alterum est, quod circa tempus solvenda pensionis , item & conductoris expulsionem praecipue, ad consuetudines Jocorum attendendum,&propter contractum bona fidei plurimum arbitrio Judicis & boni viri tribuendu sit, ne per contractus ad humana vita iocietatem conservandam necessarios odia &dissidia inter* homines, inducantur: Hinein plerisquc locis usus est, ut conductor etiam ex justa cauta prius expelli nequeat , quam sibi ante aliquot mensibus per locatorem insinuatum fuerit, ut de alia habitatione prospiceret , nimis enim durum foret, quasi ad horam cum rebus suis emigrare, III. Si locator vendiderit rem locatam alicui tertio, emptor non tenetur pati conductorem in re conducta, quamvis tempus conductionis necdum elapsum sit: idquecommuniter de quovissingula- 'ri successore, qui non sit haeres locatoris, accipitur. I.emptorem p.ubi'DD, C.b. t. I. qui fundum 32. fs, eod. quia res inter alios acta tertio praejudicare non deber. Venditor autem sive dominus, qui fundst ante tempus locationis elapsum vendi- Lib. III. Tit. XVIII. ei 4 dic• tenetur conductori, quanti ejus in- terert, quod re conducta uti non possit» /. ex conduüo, i s. §. ubicunque, L fi in lege tz. colonus. & l. fi fundus .; j t f. h. tit IV, Quod de emptore & singulari successore dicitur , id ipsum etiam DD. in- telligunt de successore in officio, vel dignitate , ita ut v. g. successor Episcopi, vel Abbatis, vel Parochi possit revocare locationem a suo praedecclfore factam: quamvis enim successor hcereditarius factum fui defuncti praestare debeat, ex cujus persona lucrum sentit , & in quem omnes actiones passivae & activm transeunt, 1. hereditas. 62, L ex qua persona. & l. qui in Jus.ff, de R.J. I. ckm k matre. Cod. de Rei vindic. successor tamen in dignitate vel officio, cum omne suum jus non a defuncto, sed ab electione, vel institutione , & concessione superioris habeat, regulariter non tenetur stare pacto fui antecessoris, st illud pactum haberet causam continuam & etiam successorem deberet obligare ad aliquid de praesenti faciendum vel patiendum, nisi tale pactum nomine Ecclesiae cum debita so- lennitate factum fuisset, Covar. Var. ?se- fol. lib. 2,cap. /f. n. 6. Gutirez. Canon, qq. lib. u cap. 36. Addunt tamen aliqui limitationem ex bono & aequo , si jam annus locationis sit inchoatus, factae impense necessariae, terrae satae &c. pro illo saltem anno successor stare locationi debeat tanquam re non amplius integra. Bald, r» l. emptorum. 9* C. hoc tit. num, 7. Card,Tuschus. V, Locatio, con- duf. 41p* V. Sicut locator conductorem justis ex causis expellere , ita etiam vice versa conductor justa de causa domum conductam deserere , & mercedem deduce^ re potest, v.g, si domus minetur ruinam, si irruptio hostium vel depraedatio timeatur , si spectris vel tumultibus nocturnis inquietetur , L habitatores. 27. U ibi Gottofredus.f, hoc tit. Si vero conductor sine justa caula domum conductam deseruerit, nihilominus mercedem ex integro solvere tenebitur, l. dominas, ss. hoc tit. Caeteriim morte locatoris, vel conductoris non sinitur locatio , sed si locator moriatur ante tempus locationis elapsum , ejus haeres pati debet conductorem usque ad prxfinitum tempus inhabitare, cum utpote haeres factum fui defuncti praestare teneatur, juxta superius allegata ; & converso , si conductor moriatur , haeres ipsius eodem jure in conductione succedit, quia repraesentat defuncti personam , & actionfs defuncto competentes etiam in ipsum transeant, §. fin,s. hoc tu.leg.h£reditas.6z.ff. de R. J. Quaeres VII. An conductor possit de-10 ducere impensas, si quas fecit in rem conductam v. g. domum ruinosam residendo , ali ave utilia aedificia aut necessaria exstruendo ? Respondeo , sumptus aiios elfe Ordinarios , qui fiunt ordinarie pro habendo usu ex re conducta , vel uti pro a* randis & colendis agris, pro percipiendis fructibus, pro pabulo aut ferramentis e- qui conducti, &c, & hi non deducuntur, sed eos conductor de suo prostare tenetur. Alij vero sumptus sunt extraordinarii, & isti vel sunt necejfarij, ut si imminens ruina domus reparanda sit, aut tectum pluvijs pervium resarciendum j vel utiles, ut si novae arbores frugiferae aut vites in fundum inferantur: vel voluptuaria, ut si domus De Locatö Sc Conducto. 625 domus pingatur , hortus ornetur &c. Sumptus neccjjarij & utiles (ii tamen u- tilitas eorum perpetua fit, & non tantum conductorem, sed etiam dominum concernat) regulariter deduci possunt, vel certe dominus pati debet, ut eos conductor tollat , sive auferat, si sine deterio- ratione status tolli possint. /. 19. 4, l* dominus, 55. §; 1. o A penuLjs. h. tit, Fachin, Lib, 1. Controv. cap. 8 f. Volu- ptuari£ autem impense regulariter non deducuntur , nisi dominus exinde locupletior factus sit, ut quia rem propter illas impensas jam pluris vendidit aut elocare coepit. Tollere tamen impensas voluptuarias sine deterioratione rei conductor non prohibetur , /. plane /, utiles, ff, de Tetitione hereditatis, Circa istud autem beneficium tollendi impensas utiles & voluptarias est notandum, id tunc tantum locum habere, si tollens aliquod commodum inde consequatur, secus vero, si ex mera invidia picturas v. g. corradere, ornatum horti destruere velit , /, infundo 38, verf, constituimus, ff. de Rei vindic, non est enim malitijs hominum indulgen « dum, qui nihil aliud agunt, quam ut noceant ; inquit J. C, in a, l. 38. & sibi imputare debet, qui in re aliena scienter tales impensas fecit. §. Unicus. De Contractu Emphyteutico. SUMM 11 . Emphyteusis quii. 11, Emphyteusis qualiter differat ab emptioni, locatione, ufufruSu <§> Ftudi. 1 }. Emphyttufii an requirat scripturam, 14. Emphy teufn Ecclesiastica an postit in perpetuum constitui! Ij. In Emphyteusi Ecclejiaßtca an quando requirantur folennitatet t I T^E hoc contractu non tantum agitur *~^ in Jure Civili in Tit. Codicis. dt Jure Emphyteutico. ac in Novella 7. V rao. nec non in 3. Inßit.h, tit. sed etiam in Jure nostro Canonico ejusdem fit mentio, in cap. nudi.f. de Rebus Ecclefi£ non alienandis. in Extravag. ambitiosa eod, tit, imerCom. Sein c.fin.h. fif.estquecontractus usu quotidianus, Lccensetur ille,qui a nostris Germanis Erb-Rkcht vocatur, Emphy teufis igitur gracca voce implantationem seu insitionem significat : nam ex primseva natura & institutione hujus Engel In Decret. Lib, III, A R I A. 1 6, Emphyteusin Ectlesiafiiettm an postit Prelatut dare suis consanguineis? 17. Emphyteusis ad dominum reversa an debeat dari cognatis ultimi Emphyteuta ? i tz. Emphyteusis quando amittatur ob non solutum canonem ? 19, Quando ob deterierationem. 10. Quando prepter alienationem. contractus fuit, ut empbyteut& res sterilis & inculta ad usum concederetur, eo fine, ut per implantationem, culturam & seminationem frugiferam & meliorem redderet. Licet vero talis cultura proprie tantum agris & prredijs rusticiis conveniat , jure tamen & usu receptum est, ut eodem verbo omne meliorationis genus intelligatur , & etiam domus aedificia in contractum emphyteuticum deduci possint, arg, text, in Novell, 7, cap. 3 . 2 » Definitur contractus emphyteuticus a- Kkkk pud tfztf Lib, III. Tit. XVIII. pud Harprechtum ad §. 3. jnstit. hoc tit. riuspmcr pretium venditori praestatur , num 4. quod si contraSus Juris gentium & si res intereat, emptori perit; at verö in nominatusbon& fidei, solo consensucon- contractu emphyteutico praestatur an- ßans , quo dominus de dando pr&dio fito mus canon , & interitus rei sine culpa te» inperpetuum , velad tempus propensione vi Emphyteutae contingens ad dominium annua in recognitionem domini) prtfian - directum spectat, Emphyteuta imposte« da colendo fruendoque cum aliquo paci- tum ä praestatione canonis liberato. scitur. A Locatione differt Emptyteußs, tum Olim quidem dubitabatur , an haec quod in locatione solummodo usus, & pactio esset emptio vel locatio dicenda quidem temporalis, in Emphyteusi vero propter similitudinem aliquam cum utra- species aliqua dominij plerumque perpetue »ut dicit Imperator in d. §. 3. lnstit . tuo transferatur; tum etiam, quod in lo» boc tit . postea verö a Zenone Imperato- catione pensio solvatur tanquam justa sere in l 1. Cod. de Jure Emphyteutico. de - stimatiofructuum vel usus, in Emphyteu- daratum est , specialem , proprium & ä si autem principaliter in recognitionem I LZ reliquis distinctum contractum esse. Enim dominii directi. Unde fit, ut inter fru- vero ab emptionis contractu differt em- ctus Emphyteuticos & annuum eanonem pbyteutkus , quod ille possit fieri tam fu- ©tifft* ObCs ©CtUlD#©tensi plerumque per rebus mobilibus , quam immobi- non soleat esse proportio, sed potissima libus: hic autem duntaxat super immobi- utilitas in laudemio, M $ltt* OtXr Jibus : in illo certo constituto pretionum- Aufgll / vel ut albi vocatur , in iMfl mario ordinarie transferatur dominium PjsMi) - Gctd / quo domino in decessu directum, si venditor dominus fuit, vel superioris, & accessu novi Emphyteutas saltem usucapiendi conditio, si non suit; solvitur (estque de Jure communii» d. in isto autem nec pretium ab initio con- l. z. pars Quinquagesima pretij, quo aesti- ilitui, vel intervenire necessesit, sed so- matur Emphyteusis, secundum conlue- Jum consensum super annua pensione, tudines locorum autem aliquando major} sive, ut vocari solet, annuo canone sol- consistit. Item in locatione obveniente vendo , quae & ipsa pensio non praecise sterilitate pensio remittenda est , non e- in pecunia numerata, sed ia fructibus Sc tiam in Emphyteusi Jul. Clarus, l . 4.sent, alijs etiam rebus consistere potest. Ne- §. Emphyteusis. q,8. mm. < 5 V 1 pie in Emphyteusi transfertur domini- Ac ufufruUu Emphyteusis distingui- uvn directum, sed utile tantum ,seu quasi tur, quod ususfructus non transferat do- dcminium. Contingit tamen non raro, minium utile, sed sit servitus tantum per- ut Si ipsi Emphyteusis (sicut &Feudum, sonalisin solo usu consistens, quae nec in ut in Tit. de Fetidis, traditut) vendatur, heredes transeat, nec quoad jus ipsum l. 3, C+ de Jure Emphyteutico. ita tamen in alium cedi veltransferripossit. §,fini- ut natura & leges Emphyteuticae salvae tur. Inst. de Ufufruftu . i, fi ususfru• maneant. Praiterea quando res quoad Sus 66. ff. de Jure dotium. Est quo» dominium directum venditur * nihil ulte- c rip DD den lv ij iit Ea t j ( 1 t a sit * i De Locaro & Conductos 629 absolute „ ut Emphyteusis Ecclesiastica, ac piorum locorum etiam perpetuo fie- ri possit. Ob hanc textuum diversitatem DD. in varias sententias abierunt, ut videre est apud Julium Clarum in ditio §, Emphyteusis, q. 2 8. mm. 6. quibusdam asserentibus, esse de natura Emphyteusis Ecclesiasticae, ut ultra filios & nepotes in extraneos heredes non transeat , nisi specialiter in concessione mentio haeredum fiat : alijs econtra id ipsum negantibus : eö quod praedicta Novella. 7* tan- quam constitutio- Principis saecularis aut non liget Ecclesias , c. Ecclesia. 10. de Conflit, aut per Novell, 120. tanquam posteriorem correcta sit , vel certe ut tradit Gottosredus ad d, c, 3. in verbo, ad solam vitam . tantum de Ecclesia Con- stantinopol. loquatur.. "Verum cum prior sententia sit multorum gravium DD. quos copiose refert Clarus ditio loco, bonoque textu subnixa, & consulat indemnitati ac utilitati Ecclesiarum , pro quarum favore in dubio convenit respondere, t. simt persona, ff. de Religiosis & sumptibus funerum, ideo non videtur temere rejicienda ; proinde ad aliquam dissidentium opinionum conciliationem existimo dicendum , non potuisse quidem ab Imperatore prohiberi , quin ex justa causa. & cum debitis solennitatibus Emphyteusis. Ecclesiastica in perpetuum & etiam pro heredibus extraneis concedi valeat, arg. d.c. Ecclesia, de Conflit, interim in dubio non praesumi datam in perpetuum, & mentionem heredum restringi ad proximos heredes sanguinis , filios scilicet & nepotes , qui jure naturae sunt heredes, /. cum ratio.f, tie Bonis damnatorum, ut etiam insinuat Gottosredus ditio loco, & allegat ATcia- tum lib, 2.prasumptionem.prasumpt. ultima. & licet prohibitio ditia Novella. 7. non possit excludere Ecclesiam a concessione perpetua , potest tamen extraneos heredes legi Imperatoriae subditos excludere a petitione, quando ipsis per Ecclesiam expressum pactum factum non est, vel faltemjtalia verba contractui inserta, ex quibussufficienter appareat, mentem concessionis suisse heredes quoque extraneos comprehendere. Quo sensu etiam exponenda est Novella 120. ut jura juribus concordentur ad correctionem [urium evitandam, cap.cnmexpediat.2g.de Eletiionein 6. cum alias ista Novella nullius correctionis circa Novellam. 7. meminerit. Qupd vero dicitur , prohibitionem Novella. 7. esse solummodo circa Ecclesiam Constantinopol. majorem, per textum satis evinci nequit, qui in ditio cap.3. & incap.pracea. generaliter de omni Ecclesia » & omnibus reliquis adorandis domibusloquitur. Circa Emphyteusin Ecclesiasticam il-1 jr lud adnotandum est, quod licet ab initio res Ecclesiastica sine debitis solennitatibus in Emphyteusin dari nequeat, Extra - vag. ambitiosa de Rebus Ecclef.non alienandis inter Comm, si tamen ab antiquo (saltem ultras, annos) sit solita dari in Emphyteusin, & ab initio cum solenn i- tate data suerit, eaque denuo ad Ecclesiam revertatur, possit absque nova solennitate iterum, in Emphyteusin concedi , dummodo non cum minori Ecclesi« utilitate, d. Extravag. ambitiosa & c,2. de Feudis « Riccius Traxi aurea parte. 1 . resol . 2< 5 . ^ Imo non praecise tenebitur Praelatus iterum dare in Emphyteusin, sed poterit in Kkkk j usum Lib. III. Tit. XVIII. 6za usumfructum. concedere, elocare, vel a- lium contractum desuper facere, ex quo major Ecclesia utilitas proveniat : quia res semel facta alienabilis cenfetut perpetuo esse alienabilis , & meliorem facere conditionem Ecclesia Pralatus potest, deteriorem non potest cap , r. de Donationibus, Unde, fi priüsEmphytheusis data fit ad certam generationem & grivatis hominibus , non poterit ad Ecclesiam reversa dari in perpetuum sine nova causa, & solennitate; vel in Civitatem aliamve universitatem , quae nunquam moritur ; vel in potentiorem, qui sit difficilis conventionis , conferri* Est vero litigium inter DD. an Em- phytheusin ad Ecclesiam reversam valeat Praelatus suis consanguineis concedere? Negativa sententia, quam tenet Harpre- chtus in §. 3. In fi it. hoc tit. num * /97, fundatur in Auth. quibuscunque * Cod * de SS, Ecclef. G in Kovella 1 20. cap. 5. ubi oeconomis & venerabilium domorum ordinatoribus, eorumque consanguineis interciditur, Emphy theusin & locationes, sive hypothecas rerum ipsis venerabilibus domibus competentiu accipere &c. Cujus constitutionis ratio est, ne isti administratores Ecclesia; fraudem & damnum inferre poffint.Cslp. decenter.difi.Sg. Verum dicendum est, non reperiri aliquam constitutionem Canonicam J ex qua consanguinei Praelati debeant esse hac in parte deterioris conditionis, quam ali/, dummodo omnia bonä fide & cum evidenti Ecclesia; utilitate agantur. Non obstat dicta constitutio JurisCivi- lis: quia illa inprimis non loquitur de Praelatis, sed tantum de oeconomis & similibus administratoribus inferioribus Hofpitalium& aliorum piorum locorum,' quorum potestas longe restrictior est, quam Praelatorum , magisque in illos, quam in istos cadit fraudis praesumptio. Deinde Praelatos tanquam personas Ecclesiasticas praefata constitutio ex defectu jurisdictionis ligare non posset. Panorm. lib , j. Confil. 41, ^Fachinaeus lib. 7. Coa- trov.cap. 3n Utrum autemEmphytheusin finita ge-17 neratione aliove casu ad Ecclesiam vel alium dominum reversam dominus teneatur dare cognatis ultimi Emphytheu- tae, si petant, eosque praeferre extraneis personis, in utramque partem disputant Interpretes apud Harprecht. in i, §. z, num. 208 . Et enim affirmativam praeter alia argumenta suadere videntur notabiles textus : ini. Imperator.60. f, de Pa* 3 is. Vr» l, i.jj dePrivilegiisCreditorum ( quae inCorpore Godofredi est 16. in Titi de Rebus autbontate Judicis poßdendis ) ubi, si bona debitoris vendantur, in emptione eorum creditores quidem cognatis, cognati autem extraneis praeferuntur. Item in l. jubemus. 3. §. s. Cod. de Advo• catis diversorum Judicum , filii advocatorum, si idonei sint, ad officium suorum parentum praemortuorum ante extraneos admittuntur. iv.cumAndreaGail.Prslff. Observat, lib. 2. obfer. 148. num. 2. Harprecht. d. I, esse quidem aliquam aequitatem seu benignitatem,ne dominus in nova concessione Emphytheusis ad se devolutae extraneos praeferat consanguineis ultimi Emphytheutae,si rem rursus inEmphy- theusin concedere & non pro se aut suis reservare velit' interim in rigore non esse obligationem vel jus pentendi ex parte co- sgnguineorum : haec enim obligatio foret tu fi teui doa alias Iit« fi itu pi nc b x / Vi !> d a a L, « i 8 0 k .1 M liaii (io»i $ sii De Locato retvel ex paBo, vel lege: non ex paBo] quia supponitur , juxta pactum Emphy- teuticumrem elfe libere & pleno jure ad dominum reversam, consequenter sicut alias quilibet in re sua moderator est & arbiter! in re mandata. God. Mandati. & qui jure suo utitur nemini facit injuriam. I. nullum fs.ff.de R. ]. ita etiam in Emphyteusi ad se reversa tanquam de re lua dominus libere disponere poterit. Sed neque ex lege apparet obligatio , quia non habetur hujus rei convincens aliquis textus ; imo in d, Novella. 7. c. fin, talis petitio consanguineorum expresse removetur. Adde , quod juxta communes Juris regulas(quibus tamdiu insistendum, donec contraria exceptio ostendatur ) nemo invitus contrahere aut vendere teneatur/. invitos iu Cod , b.tit, l. invitum O l. dudum Cod. de Contrah , empt. Quod vero attinet ad textus in contrarium adductos , putarem respondendum, eos loqui de diversis casibus, ä quibus tanquam separatis, ut dici solet, non est bona illatio : nam ibi ex publico officio proceditur vendendo bona & distribuendo officia , hic autem ex privato jure dominii ; ibi nihil praejudicatur Judici, si anteferat consanguineos extraneis juxta praescriptum legis a qua suum officium habet, & dependet, nie autem nimis videntur restringi naturalis facultas dominij , ex quo cuique conceditur diiponere de re sua, prout libet. Amittitur Emphyteusis etiam in perpetuum constituta tribus ex causis: nimirum canonis seu pensionis intermifsd solutione : deterioratione rei Emphyteutica; O ejusdem rei circa consensum dominii alienatione. &C Conducto. Circa amissionem ob non solutum ca - ig nonem distinguendum est inter Emphy- teusim Eccleßaßicam,ü u ab Ecclesia concessam , & Emphyteusim privatam , sive concessam ab alijs privatis hominibus. Privata amittitur , si per triennium nullus canon solvatur domino /. 2, Cod. de Jure Emphyteut. Ecclefiafticavtro , siper biennium : cap.ßn, hoc tit. licet dominus ad solvendum non monuerit; quando e- nim certa dies solutioni praefixa est , ea dicitur pro homine interpellare, nisi tamen Emphyteuta moram purgaverit, & celeri satisfactione sibi consuluerit. d.capJ fin. Debet autem hoc biennium vel triennium esse continuum , ita ut expelli non possit Emphyteuta, qui primo & quarto anno non solvit canonem , solvit vero secundo & tertio. Baldus in au - thent.quiremcod.de SS,Eccles, Cteteriim intra quantum tempus Emphyteuta moram purgare postit, ut evitet privationem ? discrepant DD. Quidam existimant , sufficienter purgasse moram , si citatus ad Judicem non incipiat litigare, ied illieo paratus sit ad solvendum : quae sententia non videtur convenire diBo. c.fin. ubi ad privationem vel amissionem non requiritur monitio domini , ut dictum. Melius proinde dicitur tempus , intra quod conceditur moram purgare T debere esse modicum arbitrio Judicis vel prudentis viri, ita ut si elapso biennio intra unum vel alterurr» mensem pro circumstantia loci & personarum non venerit cum solutione canonis, is imposterüm necesläriö audiendus non sit, nisi dominus ultro jus suum, remittere velit. Gi. in d . c.fin . in verb, ekrü V Panorm. ibid. n, 13, Censetur porro 6;- Lib. III, Tit. XVIII. porro dominus remittere jus suum , si vendiderit , & insuper tradiderit, cadet sciens , veteres pensiones solutas non jure suo, & dominusstarim ad se recipe- elfe , novas receperit. Imo etiam re- re poterit, nulio rest.tuto pretio, cap.ßn, ceperit veteres , non remittere expulsio- hoc tit, V i. ). Cod. de Jure Emphyt, at- nem ipsius Emphyteutae » si de ea com- que ibidem DD. & Interpretes, minationem vcilaitem protestationem de Notanter autem de venditione loqui- reservatione sui juris fecisset, gute ta- mur, quia si Emphyteuta titulo lucrati- men protestatio cum receptione nova- vo v. g. donationis, aut legati velit jus rum pensionum tanquam facto contra- suum in alium transferre , communius ria non consisteret. VideaturBarbosal» -docent (quibusdam tamen dissentienti- colieft. DD. ad c. fin. h. t. num, 1 17. ubi bus) id irrequisito domino sieriposse, aro, etiam n.feqq. concludit, Praelatum Eccle- l. r. Cod.de Fundo patrimonialis in l.ß sis Collegiatae non posse remittere hanc domus./1. § ult.jf. de Legatis, 1, ex ea caducitatcm sine consensu Capituli, differentiae ratione , quod in venditione ip Ex causa deteriorationis amittiturEm- non intersit Emphyteuta, quis emat pro phyteusis,si ex dolo, lata, vel levi culpa eodem pretio, ideoque merito dominus rem Emphyteuticam notabiliter deterio- praeferendus sit j in donatione autem rem fecerit Emphyteuta , ita ut damnum ejusdem intersit , cui ex causa gratiru- non sit leve , Sc forsan modico tempore dinis vel recepta vel recipienda donet, recuperandum, sed perpetuumvel saltem dummodo jus directum domini in omni* annis pluribus non resarciendum : ciim bus salvum conservetur , & donatarius enim primaeva natura & institutio Em- per authoritatem domini in possessionem phyteusis sit, ut res sterilis melioretur, inducatur. & ad culturam redigatur, si contrarium Plurimas alias circa hanc materiam accidat, merito hic contractus rescindi, controversias movent DD. nullo certo & annullari debebit. NoveUa. 120, c, 8. Jure determinatas, & in utramque partem Authent. qui rem. Coi. de SS.Eccleßjs. habentes suas rationes &DD. qui videri io Ad alienationem quod attinet, feien- possunt apud Julium Clarum. Harprecht. dum est , concedi quidem Emphyteutae, & Barb, crk. locis. Addatur &Laym, in ut emponemata , sive meliorationes suas, Theolog.mor. lib,3. traft. 4. c.23. Card, quas fecit in re Emphyteutica , sicut & Tuschus verbo. Emphyteusis. Colendiff. jus suum in alium transferre valeat, (nisi D. Collega D. Christoph. Bluemlacher tamen aliter in instrumento Emphyteuti« r» Traft, deJ ure Emphyteutieo, Fitalitio t co conventum fuerit) sed.ita si prius do- ^ Jure precaria. Alvarus Valesius in mino denunciaverit, an ipse pro eodem Traft, de faire Emphjteut. Hodie quan- pretio, quod revera extraneus dare para- do in multis per specialia pacta alteratur tus est, emere velit, ejusque declaratio- ordinaria natura-Emphyteusts , potissi* nem per duos menses expectarit. Quod mum ad consuetudines locorum recursi irrequisito domino Emphyteuta rem rendum est. TITU- ,* lo.cj: ) *3 3 ( TITULUS XIX. De Rerum Permutatione. üiolü- SUMMARIA. «r i;b li x v IjjiCjV »k itios, :i’Ji r 'd* Mist &fc isö S).f «,Hr ; ur&Lr (,(,!}■ il. Cc: M ifO,® BS 1 '^' HWm’ llS if 1 i 5 I. Permutatio quid} 3. gucmodo differat a tontraSHbut innominatis, ac cum indem conveniat. j. Permutari qua res pojfint. P Ermutatio est contractus , per quem una cerqn Ipecies pro alia prastatur, ut equus pro equo , annu!u quod noviter ä Domino collatum est; antiquum verö, quod jam per successionem aprimo acquirente ad alios devolutum. Faciunt quidem nonnulli differentiam inter feudum antiquum paternum: antiquum illud appellant, quod ab aliquo ex ascendentibus ultra quartum gradum obtentum est: paternum vero, quod a Patre, Avo, Proavo, vel Abavo; sed communius feudum paternum & antiquum inter se confunduntur, cim quoad effectus juris vix fit aliqua differentia. Porro inter feudum novum & antiquum hoc filterest, quod in feudo novo soli descendentes, id est, fihj&nepotes, nulli autem collaterales succedant, sedsi Vasallus moriatur non relictis descendentibus , feudum novum ad Dominum revertatur : in feudo autem antiquo etiam fratres & reliqui collaterales ad successionem admittantur. Icem si Vasallus feudum novum renuntiaverit, vel sine consensu domini alienaverit, id ad dominum revertitur, nisi pater filio in vivis renuntiaverit cap,unico dc Vafcdlo decrepiti itatis ; feudum autem antiquum renuntiatum, aut male alienatum ad agnatos devolvitur , quia ipsis jam ex antiquis investituris jus quaesitum est in tali feudo, cui Vasallus praejudicare non potuit, c. /* Si de feudo defunHi contentio fit &c. Nihil tamen obstat , quin dominus possit feudum novum per modum & jure veteri concedere , cum quilibet in re sua stt moderator & arbiter, l. in re mandata 21 . Cod. mandati , & contractus ex conventione legem accipiant, c, contra- fltus 8 de R.J.iu 6. Tertia feudorum divisio est, quod aliqua sinr personalia aliqua feuda familii sive ex paBo & providentia , vulgo StiM tCli;';. raij'Ji; Mir ffir; : ; Aj iifc ;äV iis ää ntiip sadfc vsb , ic<:'. ste® quini» modi*- Ollilfe"' icoitii"- De Feudis* Stammen-kehen / dicta , & aliqua hereditaria. Personalia dicuntur, qua:personam primi vasalli non egrediuntur, ut sunt seudum cameras, soldatx, & similia. Feuda familU , seu expatto providentia vocantur illa, quas concessa sunt in favorem & ad conservationem certae ali- cujus familias, ac in quibus tantum agnati masculi a primo vasallo descendentes succedunt, se uda demum hereditaria dicuntur , in quibus non solum agnati primi vasalli sive acquirentis, sed etiam quicunque heredes extranei ab intestato vel ex testamento venientes succedere possunt. 2 Quartb dividuntur feuda in Ecclesia * stica&S£cularia. Ecclesiastica dicuntur, quas ab Ecclesiarum praslatis ex bonis ad Ecclesiam spectantibus constituuntur : saecularia vero, quae ä principibus vel dominis saecularibus , aut etiam Ecclesiasticis , de bonis tamen patrimonialibus & temporalibus, dantur, nam hic non tam persona confutuens , vel accipiens seudum , quam res ipsa in seudum data sitne Ecclesiastica vel Laicalis, spectatur. Unde multi Episcopi & Praelati Ecclesiastici, qui specialia territoria in seudum ab Imperatoribus acceperunt, ratione istorum territoriorum considerantur ut Va- salii exteri saeculares, & ut Principes ac Status Imperij. Unde & }us gladij, quod utique tanquam Ecclesiasticis non competeret, aliaque jura exercere possunt. Andr. Gast. Lib, i. obferv. 30. n. 4. §§ siq- Jo Quinta divisio est, quod seudum a- liud sit %egale , aliud Nobile, & aliud Ignobile. Regale dicitur , quod ab Imperatore cum annexa regali dignitate , id est, cum jure Regalium, de quibus In Tit. feudorum. Qu£sint regalia , conceditur, vel uti Ducatus , Marchionatus, Principatus, aut Comitatus. Feudum Nobile non Regale dicitur, quod personam accipientis nobilitat sine jure regalium , sive deinde ab Imperatore , sive ab inferioribus Principibus jus nobilitandi haben« tibas concedatur j vel quod tantum Nobilibus concedi solet. Ignobitt deinque seudum dicitur, quod nullam dignitatem vel nobilitatem annexam habet, ut si alicui pagus , domus aut prtedium in Kst- dum concedatur. Sexta & ultima divisio est, quod seu- du aliud sit/igiam, aliud non ligium.V ide- dur hoc nomen derivatura a verbo liga, quod Italis saedus & societatem arctissimam significat, Quare seudum ligiunt dicitur illud, in quo Vasall us specialiter uni domino obligatur, ut ei militare & servire teneatur contra quemcunque alium nullo prorsus excepto, c.t.deFeudo ligio , & juramentum summae hujus fidelitatis speciali nomine homagittm appellatur , & jurans je hominem alterius facere dicitur , prout i» Clem. Pasioralis x.deSentent. & de Re judicata, Rex Siciliae dicitur: homo ligius Ecdesix Ro- man£. Hujusmodi autem feuda ligia nonnisi a summis Principibus superiorem non recognoscentibus dari possunt, alias enim necessario superior dantis in juramento fidelitatis excipi deberet. Item nemo potest a duobus Regibus feuda li- gia habere, quia necessario alterum a fidelitate exciperet. Romanus tamen Pontifex etiam in feudo ligio exceptus inteili- gitur, ut contra ipsem fidelitas jurari non postit, are. cap,venientes* 19 . de Ju - njmandof I a + o Lib. III. Tit. XX. I rejtltanAo. Joann. Koppen Juris Feudalis jusque propria absque recognitione al- cbferv. 2. n, 33. Feudum non ligium terius domini directi, Germanis nostris vocatur, ex quo Vasallus ita debet fideli- freyölgene GÜtök. Quidam hoc Verrätern domino, ut tamen alteri ex eadem, bum plane peregrinum censent, aiij com- vel alia causa similem fidelitatem praesta- positum ex particula privativa verre valeat, Clarus in §. feudum. q. 11* & bo laudare , quod Juris Consultis signifi- ibi Harprechtus in additionibus. Ne- cat authorem , vel dominum nominare, que omne feudum, quod a summis Prin- I. autbore .7, Cod. de Evictionibus, utsen- cipibus datur , ligium est , nisi expresse sus sit absque laudatione , seu alterius do- Id investitura , vel juramento fidelitatis mini recognitione. Et in his bonis pro- contineatur : cum enim qualitas feudi li- prie locum habet , quod in re sua qmii- gij sit supra communem naturam feudi, bet sit moderator & arbiter, vulgat.l, in ideöque ex speciali conventione depen- re mandata , 21. C, Mandati, cateris ta- dens & facti, in dubio non praesumitur, men paribus , si scilicet homo sui juris Koppen. diüo.v. existat , liberam administrationem ha- 12, Feudis opponuntur Allodia , de qui- bens, nec aliqua speciali lege vel conven- bus est titulus 54. in Lib. 2, Feudoram* tione prohibeatur. Dicuntur autem Jllodia , quae sunt cu- §♦ 11 . Quibus modis Feudum acquiratur- SUMMARIA. 13, Ftu dum qUot modii acquiratur t (st inprimis de patio & investitura fettdalt, 14. Feudum an & qualis fit eentratiusi j s. De sub tnfeudateone. 16. T>e investitura ftudali, 17. Feudum qualiter prtferiptione requiratur. 18. In feudis regulariter non habet locum dijfofi - U« ttftamentaria. 19. Agnatus potest repudiata hereditate feudum petere > non autem filius. 2 o, F «mina regulariter in feudis non succedunt. 21, Fxmine an succedant in ftudo franco , mei empto, W Fcclefiastico ? Remijjtve. 2 2. In feudis tantum succedunt naturales & legi. simi filij , non vero naturales tantum ; x§> quid de legitimatisl 23. Filij adoptivi exclttduhtitr a feudis , item & natura imperfetii. 14, Chrici & Religiös an succedant in feudis; 2f. Filius exheredatus an pojfit in feudo succedere i 16, Ascendentes regulariter non succedunt in seu- dit, fallit ut ibi. 27. Collaterales qualiter in feudis succedant. 2g. Fratrum filij an in stirpes , vel capit* fit. cedant ! 29. Frater Germanus non excludit consanguineum in feudis, 30. Collaterales an in feudis admittantur in infinitum , & qualiter computentur gradus ! Remissive . 31. An en uno feudo plures fimul admittantur ad successionem J 31. Vir & uxor an succedant sibi in feudo ? 33, Fikus non succedit in feudo. 'Ribus potissimum modis feudum vestitura , praescriptione acquiritur scilicet pacto cum in^ sionc* & succes- Pacti De Feudis. fyi De PaBo G Investitura. Ij T)Acti nomine hic intelligitur contractus stentur. Vid.Vah.de Feud,lib.i*cap, 19 . ' * feudalis, quo dominus alicui rem suam seq. &passimFeudistae, jure feudi concedit, sive deinde id fiat gra- Sed quemadmodum in alijs contracti- tis & speciem habeat donationis, sive pro bus non solis pactis, sed traditionibus do- pecuniaautre alia, & (peciem habeatven- minia rerum transferuntur, l. traditioni- ditionis vel permutationis, bus. Cod.de Paftis. ita etiam in contractu *4 Dico: ContraBus feudalis : nam quod feudali traditio accedere debet, qusipe- Meudum sit contraBus consuetudine sive ciali nomine investitura appellatur, jure feudali »ommalk», continens mutu- Est autem Investitura , alia propria, 16 am obligationem domini ad tradendum alia impropria sive abusiva. Propria di- feudum, & Vasall i ad fidelitatem & servi- citur, quando vasallus actualiter in postes- tia, cum Barth.&alijs tenet Clarus indi- sionem rei feudalis introducitur 5 Impro- Bo §. feudum quost. 6, atque in eo tanquam pr ia vero, quando in curia domini vexil- nominato non habere locum pcenitenti- lum, hasta, sceptrum aut aliquid simile am , addit Harprechtus ibidem sub nttm. traditur vasallo, exprimendo verbis ido- p. Videtur etiam, utpote proxime ad neis , quod hoc intentione investiendi, Emphyteusin , locationem , emptionem & se udum concedendi fiat ; atque hsc & donationem accedens , solo consensu impropria investitura necessario- coram perfici, arg. c, 1* in fine. Qui successores Paribus curiae, id est, coram alijs vasallis feudum dare teneantur , ubi promissio saltem duobus , qui ab eodem domino de feudo obligat promittentem. feudum obtinent, fieri debet, nisi'domi- Praeterea non tantum dominus dire- nus nullos alios vasallos haberet, vel pro« ctus alteri in re sua feudum constituere, pter distantiam locorum advocare non sed etiam ipse Vasallus in re feudali, & posset, vel ipsi venire recusarent, autseu- qu id em sine consensu domini alium sub- dum Ecclesiasticum sit» aut forsan con- inseudare potest, cap.unico.de Lege Cor- suetudo & stylus Curia in contrarium j radi, ita tamen ne fiat in fraudem prohi- quibus casibus investitura etiam coram bitse alienationis, c. 1. §. callidis de Tro- alijs testibus recte conceditur, c. 1. Quid bibit, alten, per Frideric, vel in fraudem fit investitura. U cap. unie. Si de inve - domini aut agnatorum , quo miniis ad fiitura inter dominum kS vasallum lis 0- eos resoluto jure dantis feudi jus devo!- riatur. Quandonam autem renovati» vatur. Item ut Domino directo servitia investiturae petenda sit, inferius i« j* per vasallum aut subvasallum debite prat- explicabitur. *De proscriptione Feudi. 1 7 ^CEudum praescriptione acquiritur, si stan do. c.siquis per 3 0. Si de feudo de- quis rem domini tanquam feudalem funBi&c. Sed hoc, si adversus dominum per triginta annos possederit, & se pro va- saecularem feudum praescribatur : nam sallo gesserit, fidelitatem & servitia prae-, contra Ecclesiam vel Monasterium ex Engel In Decket. Lib. III. M m m m com- <> 4 * Lib, III. Tit, XX communiori sententia praescriptio 40. tanquam seudalis proscribi potest, si ni- annorum requiritur, argum. autb. quas mirum Dominus per 50 annos ab ipso aftiotes , Ced.de SS.Ecclesljs.cap.ad au- tanquam Vafallo suo servitia exegerit ; res.&pajfim.X.dePrafcriptionibus . sunt enim ista correlativa, ideoque sta- In hac autem proscriptione licet titu- tutum in uno , cenletur etiam statu- Jus non requiratur , sicut nec in quavis tum inaltero, l, fin . C. de Indicta vidui- longissimi temporis, nisi jus resistat prse- täte toUenda. Vid, Vultejusale Ftudis, scribenti, quod non sit in proposito, cap. lib. l.c, it. Julius Clarus, ind. §. feudum. 1. de Pr£fcript. in €. bona fides tamen 5.4$.^ i&iHarpr. in addit. requiritur: etenim Jure Canonico , quo An vero vice versa res seudalis per hac in parte, tanquam in materia peccati, proscriptionem fieri possit allodialis, sia Jus Civile corrigitur > nulla valet absque Vafallo vel tertio, in quem alienatio talis bona fide proscriptio, cap. fin. de Pr&- rei seudalis contra jura facta est, tanquam fcript.c.pojfejfor. 2. de R.J.in 6 . allodialis longo tempore possideatur, in- Porro sicut res Domini» ita etiam ex serius in§. j. dicetur, contrario res propria Vasalli ä Domino De Successione in Yeudo. J8 f'-'VUamvis circa res allodiales duo mo- modo filius non sit: nam filius heredita- di succedendi sunt, unus ex testa- tem Patris repudiare, &seudum agnosce- mento, & alter ab intestato , in seu dis ta- re non potest, cap . un. An agnatus U ji- men regulariter nulla successio ex testa- Itus. &c. Rationem disparitatis assignat mento, sed ab intestato ex jure sanguinis Vultejus lib. l.c. 9. n.237. quod filius locum habet, nisi feudum ita aDomino habeat seudumsaltem aliqualiter exbene- concessum fuisset, ut id liceret in quosli- ficio Patris, ä quo gen itus est, adeoquedu- bet heredes quocunque modo legitimo rum sit, ut per repudiationem hereditatis transferre, cap.unic. in prine. deSucceffio- paterna: ejus memoriam negligat 5 &ix>- nefeudi . na forsan subhastari faciat; agnatus autem Caeterum ne quidem parens inter libe- non habeat ex beneficio testatoris, sed pri- ros ita disponere potest » ut in feudo in- mi acquirentis ; licet vero de jure eom- aequaliter succedant, velunus solus seu- muni hereditas pro parte adiri non possit, dum possideat, & quasi praelegati jure ha- fedvel tota adiri,vel tota repudiari debeat, beat, nisi feudum mere hereditarium sit, l.i.& 2.js. de *>icquir. vel amittenda he- ut dictum. Scltrader.de Feudisp .7* c.z. red. dicendum tamen est seudum ex an- TI.2.&12. tiquis pactis ,&investituris debitum, se- . Item etsi Vasillus illum agnatum, ad peratum quid esse & diversum ab heredi- quern alias post mortem suam Feudum täte. Vid, etiam Fachin, l. 7, Controv . devolveretur , in testamento heredem cap . f. scripserit , is tamen repudiata hereditate Successio igitur in Feudo, quae ab in- v.g. propter «s alienum Lc oneraheredi- testato seu ex jure sanguinis d esertur, tri- taria,solum feudum petere poterit; dum- pliccm ordinem habet, nimirumDe/ce«- dentium De Feudis. & alij Praelati Ecclesiastici Principatus intjiio:. & territoria in feudum ab Imperatore ac- itii,ne: cipiuiir. And, Gail. L i.pract. Observ, M i» observ. 30. num, 4,^ 6, sed tantum ad heredes sanguinis pertineat. Exceptis etiam feudis regalibus scilicet Regno, Ducatu, Comitatu & similibus , quX non transeunt ad monasterium, vivente quoque vasallo. Videatur Barbos. Juris Ecclefiast. univ. lib, 3, cap, 31, Julius Clarus in §. feudum , qudft. 7 8. Fachin. dici, l. 7. 3 s. Demum an filius exheredatus saltem 2f in feudo succedere possit ? iterum discrepantes sunt DD. opiniones , de quibus videatur Clarus & Harpr. in Addit ♦ d, l. qu. 47, Schrad, de Feud, p. 7. c. 2 t numero. 3 6. iat» ..r<5 |W>* De Successione Ascendentium , AScendentes, nimirum pater , avus cujus loci introductum sit, cap. unico in & reliqui in feudo regulariter non prine, de Natura successionis Feudi. Di- succedunt ; nisi contrarium investitura co : regulariter : nam si feudum heredi- expresse dictum , vel consuetudine ali- tarium lit, & pro quibÄunque heredi- Mniriiui 3 bue 6+6 Lib. Iil. Tit. XX. bus datum, vel si filius sit investitus con- ctus fratrem reliquerit, is una cum patre templatione patris & propter servitia a ad successionem admittatur , quia sic de patre domino praestita :iteminfeudo an- jure communi dispositum in Novella uS. tiquo, quod per refutationem patris ad fi- c. i. de jure feudal i mutatum non teperi- lium pervenit , etiam patrem succedere, tur, & alias recepta est doctrina, quod in fi filius sine discendentibus moriatur, tra- desectu juris feudal is ad jus commune redit Schraderus dift.p , 7. c. 6 . n. 3. V/eq. curratur , cap, un. in sine. ver/. Strenuus, cum citatis ibidem- Ita tamenutsidefun- de Feudi cognitione. De Succeßone 27 TN hac successione ante omnia distin- * guendum est inter seu dum novum &. antiquum: etenim infeudonovo regulariter folidescendentes succedunt, non vero collaterales. Proinde si vafallus moriatur non relictis filiis vel nepotibus, tametsi relictis fratribus , vel alijs consanguineis, feudum novum ad dominum revertetur, c. «nico.§. cum vero. De bis, qui feuda dare possunt, c. un, de Successione feudu Sunt tamen ab hac regula etiam exceptiones , quas tradit Harpr, in Addit, ad clarum in d.§. Feudum. q. 79. n. 3. videlicet si aliter investitura leu pacto feudali cautum, vel consuetudine loci receptu sit, ut etiam collaterales in feudo novo succedant. Item, si v. g. duo fratres simul cohabitantes ex communibus bonis & impensis sciente domino Feudum ac- quisiverint , vel pro domino pugnarint, uno defuncto sine liberis, alter succedat, juxta tex. in c. un. de Beneficio fratris. Cui tamen cap. videtur e diametro obstare, c. un. de Fratr.de novo benefic. in vefi, nisi forte ex eo concilientur , quod in uno casu scientia , & quasi tacitus consensus domini intervenerit, non vero in altero. Videamr etiam Rosenthalius in Traft, feudal, cwp. j, comius, 59. num. Collateralium, 6 , Vultejus de Feudis. 1 1, e. 9. num, to 6 . In Feudo autem antiquo etiam colla-,, ter ales agnati (non cognati, nisi in casibus, in quibus foeminx admittuntur) succedunt, & proximior excludit remotiorem. Ubi proximitatem ajunt non computari respectu primi acquirentis, feci ultimi possessoris , ut ita frater defuncli patruum suum excludat, quamvis iste fit proximior primo acquirenti, cap. unico f.si.Capitanei. &ibi Gothosiedus in ver - bapr/difti. De Feudo Marcbti vel Ducatus. cap. unico, verf. bis vero desidentibus. de Succeßone fratrum . Quod si defunctus duos habuerit fratres, unus autem ex his praemortuus liberos reliquerit» isti ex jure repraesentationis cum altero fratre luperstite patruo suo in stirpem succedunt, cap.un. de Succeßone Feudis dift. cap, unic.de Succeßone fratrum. Si vero soli supersint duorum aut plurium fratrum filij, an tunc in capita vel in stirpes succedant? de jure Feudali fatis decisum non est, ideo recurrendo ad jus commune juxta d. cap. un, verf.strenuus de Feudi cognit. magis inter DD. convenit, eos in capita succedere. Clarus in d. Feudum q. 7f. ibi Harpr, in Addit. Minsing, cent. Obftrv, Ubi refert De Feudis. 647 inoii:; ina,fc' JtMp wj.s hanc qusstion$m,an fratrum fili j soli exi- laterales admittit textus in cap. unico . de flentes in capita succedant, ab imperato- Natura succeffionis feudi cap.un. Si Va- re Latoio V. in Comitijs Sptrensibus af- fallus Feudoprivetur, cui deferatur. Cen *9 firmative decisam suisse. Ad cujus rei intelligentiam videre debent ea, quae passi m aDD. in Titul Institution . de Heredität- qu£ab intestato , traduntur, & nos inferius eodem Titulo dicemus. Prteterea quamvis in allodiaiibus frater setFachinxus lib. 7. Controverf. cap. 27I in fine, standum esse his posterioribus textibus, & priores explicandos deantiquio- ribuS feudorum usibus, successu temporum mutatis, sicut apparet ex d. tit. 7. ubi ab initio feuda nullam habuerunt fuccef- ttC iife ijiist;: i/oh, adesu p.E Ak a# iffOiKl lii® 15 - germanusseu duplicis vinculi juxta com- sionem, postea ad filios & nepotes, paula- munem excludat fratrem consanguine- tim ad fratres & patrueles tantum , & ita um , id est, defuncto tantum a putre con- ulterius latius & latius fuerunt extensa, junctum. NoveUd. 11$. c. 3. in Feudis GaiI ,d.l.2. Obf isO-M'ms.Cent.2. Obf. tamen frater consanguineus una cum fra- gs,Chrusind.§.Feudumq,7g.n. 3. tre duplicis vinculi ex communiori sen- Qualster autem computentur gradus tentia succedit: quia in Feudis nulla ratio consanguinitatis in ordine ad primum acquirentem tanquam commune stipitem, potius fecundum jus Canonicum, quam Civile.videatur Fachinaeus d. lib. 7. c. 26. Csteriun i» quibusdam feudis unus 3 autp aliliiis ID,«** habetur matris, vel illius vinculi materni, eo quod per solum patrem Feudum acquiratur, & mater tanquam foemina incapax & ad Feudum impertinens censeatur, Vühejusdiü.cap.p.K. 222. Schra- tantum ex agnatis aut filijs,aliquando plu- derus d.p. 7. n. 14. atque ita in Came- res simul in aequali gradu consistentes suc- ra judicatum testatur Andreas Gail, Qb~ cedunt: nam feuda regalia, fciliceiRegnu, ftrv. lib. 2. Öbferv. ifh Ducatus , Marchionatus &c. individua 3 ® Sednunquid in feudo antiquo collate- censentur, &in illis unus solus plerumq; rales tantum usque ad septimum gradum primogenitus succedit, Alia vero feuda vel etiam in infinitum ad successionem non habentia regalem dignitatem ordina- admittantur , propter contrarios textus rie, nisi specialipacto vel consuetudine a- feudalis multum controvertunt DD. liud introductum fit, dividua sunt; A in- blam pro septimo tantum gradu textus terplures coheredes dividuntur, cap. r. /. ei\,inTit.i. lib. 1. Feudorum §, hoc quo- praterea, de Trohibita feudi alienatione que sciendum, & in cap. unie. L1. de fuc- per Tridericum. Vultejus lib. 1, cap. 8. teßone feudi, Econtra in infinitum coi- n. 72. T>e fucceßone mariti & uxoris , item & fisci. Q Uamvis in successione allodialium liter expresse in pacto seudali dictum fue- deficientibus consanguineis ordo rit. cap. unico. &ibi Gothofredus. ^An succedenti ad scribatur marito & uxori, maritus succedat uxori in beneficio. Item toto titul. ß. Cod.Undevir,& uxor, id si.feudum sit datum pro heredibus qui- tamenin feudalibus non procedit, nisi a- buscunque etiam extraneis ( quod tamen in «48 Lib. III. Tit. XX. in dubio non praesumitur , & verbum heres regulariter de berede feudali agnato intelligitur) non debet maritus aut uxor e/se deterioris conditionis , quam quilibet heres extraneus, per ea quae tradit Clarus d. io. q. 8 }. 3 3 .Similiter licet in allodialibus aliquando alijs heredibus deficientibus, bona fisco addicantur, toto t. C, de Bonis vacantibus. id tamen in seudis locum non habet, quia deficientibus heredibus vafalli non censentur bona vacantia, ciim dominium directum maneat penes dominum , cum quo juxta intentionem & naturam pacti feudal is, deficientibus agnatis utile dominium consolidatur. Imo tametsi feudum datum fuisset pro heredibus quibuscunque, adhuc fisco non competeret successio, quia fiscus non dicitur jure & titulo hsereditario succedere, sed bona vacantia tanquam nullius occupare, ut passim notant Interpretes ad dift.tit. Cnd.de Bonis vacantibus , & ad titulum Instit, de Heredität. que ab intestato. Quid autem juris in casu, quo vasiillus delicium c om- mittit dignum confiscatione bonorum, an tunc etiam bena seudaliaad fiscum, vel potius ad dominum devolvantur? in §, sequenti dicemus. §. II/. Quibus ex causis seudum amittatur. SUMMARIA. J4, Alu natio feudi qualiter prohibita.* 44. Investitur t renovatio qualiter per vesaSiM 3j, Alienat\omt pcena an tollatur recuperatione a domino petenda, & qua fit pcena negli- feudi ? Remissive. gentis. Alienationis feudalis poena an censeatur re- 45. De Feudi refutatione seu renuntiatione. msjsa taciturnitate dominii 37. Qua feudt possint alienari. 98, Alienatum prafiitus tonftnfits in dubio tantum intelligitur de dominso utili. 39. Alienatio etiam eum consensit domini faSla an prajudictt agnatis remotioribus, & quid fi proscriptio accesserit ? 40. ]us rotraflus locum habet in seudis. 41. Fettdum ob alienationem amißum an ad dominum vel alios agnatos findet ’ ©. ibi expenditur media aliqua sententia 4 j. Feudttm mali alienatum an possit d tertio bona fidei possessore proscribe} {nare. 43. Dominus non potest seudum invito vasallo alie- E X quatuor principalibus causis feu- dum admittitur , Icilicet alienatione, investitura renovationi j ornis- singulis. 46. Ttlonia quid.rfi quotuplex, & qualiter pro* pter eam Feudum amittetur , 47. Feudum ob seloniam , seu deliäum amißum ad dominum, vel agnatos pertineat ? 4g. Feudum Ecclesia datum an ob delictum Pre- lati amittatur ? 45. Feudi revocatio propter delicium vafalli a» competat etiam heredibus domtni ! fo. Vominus aliquando privatur proprietate ftH • di ob injuriam vasallo Hiatam. SI. De judicio causarum feudalstem , ubi de Pari, bus cum. yi. Sententia in causa feudali a» pr(judicet 4- gnatis ! sione , refutatione, & delicto , seu fe- lonia. Videamus breviter feparadm de A De Alienatione Feudi. Lienationem Feudi sine consensu ck>- Feudum amitti, ex diversis textibus famini prohibitam esse, atque ob eam tis apparet, ut exTit.de Prohibita Feudi aliena- § De Feudis# 649 alunatione per Lotbarium. ScTit. dePro- i n.4-1, atque traditionem per constitutum factam ( si venditor Vasall us non quidem ’f 1 "* realem possessionem tradiderit, dicat ta- Tuw men, le amoto emptoris nomine possi- , jMi dere ) ad hanc poenam sufficere, defendit ® ,«&<■' Fachin, lib, 7. Controv.c,86. Z5 Quid autem , si Vasall us Feudurn alie- m? 1 !* nanspeenitentiä ductus illud in continen- , ti recuperaverit, anne poenam amissionis 'V’evadet? rursus controvertitur inter DD. tftfO 1 ® & tractat. Fachin, d. lib. 7. cap . 84, & Interpp, ad Tit. Quid Juris , fi post alienationem Feudi Vasatius ii recuperant. jtetfil# Csterüm sentiunt magis communiter 0 $ Engel In Decket, Lib, III, DD, (quibusdam tamen dissentientibus) quöd etiam tacitus consensus domini, qui colligitur ex scientia & taciturnitate ejus, sufficiat ad valorem alienationis , & excludendam poenam caducitatis. Idque non solum ex vulgata Juris regula : qui tacet , consentire videtur , qus diversas habet interpretationes, & limitationes, sed potius quia praesente, sciente, & tacente domino censat ratio legis alienationem Feudi prohibentis , cum consensus domini non tam requiratur ad folennita- tem actus , quam ob prsjudicium ipsius domini,quod, si potens avertere non avertat, sibi imputare debet, arg. I, qui patitur. js. Mandati. Fachin. d. lib, 7, c. 8a . Add it vero Clarus, in d, §. Feudurn. q. 3 /, in fine, dominum debere in hac taciturnitate notabili tempore saltem per annum perseverare, ut tanto melius tacitus ejusdem consensus inteljigi possit, non enim tam est officium domini , ut alienationem impediat, cimi leges ips« prohibeant, quam Vasalli , ut consensum requirat, Ideoque dominus in continenti non contradicens non statim praesumetur suum jus remittere, nisi longius taciturnitatis tempus, alisve circumstantis concurrant. De Feudis , quse alicui concessa sunt yf pro se V quibus dederit , vel etiam Fto heredibus quibuscunque , plurimorum eft sententia, quod sine consensu domini valeant alienari, per textum in c. un. de Feu- do non habente propriam naturam Feudi. Videatur Vultejus de Feudis , hb. 1. cap. to.num.pi,&feq. Item quod Feudurn possit absque consensu domini alienari i«, proximum agnatum alias successorem, indubitatam esse conclusionem refert ad- Nnna diijio Lib. III. Tjt. XX. «Tf. ditio finalis ad Clarum, indift. qu£st, 31, Illud autem, quod notat Fachinteus, d, l. f. c. Schrad. de Feudisp. 8. cap. 4. ». 48, notabile est , quod ex probabiliori doctrina, sive dominus expresse, sive tacite. consentiat, in dubio tantum censeatur dare licentiam ad transferendum jus utile, quodValallus habet, sine praejudico fui directi, cum nemo praesumatur jactare suum , /. cum de indebita f. de Probationibus « & Vasallus conatur contrahere, non dominus , & consequenter Bon est in Vasalli potestate aut voluntate, plus juris transferre , quam ipsemet habeat,/. nemo pote fi. f. de R, /. Praeterea haec alienatio cum consensu domini in Feudo antiquo, non praejudicabit agnatis, quo minus mortuo Vasallo Fcudum tanquäm ad se devolutum, a quocunque poflseslsore nullo restituto pretio ( quod emptor, si ignarus fuerit conditionis & qualitatis feudalis ab heredibus alienantis repetere potest) ne rem suamemere cogantur, vindicare valeant, »isi& ipsi alienatione consenserint c. a»* de Alienatione Feudi , c. Titius.. Si de Feudo defundi contentio &c. cap.unica Si unus exjratribus Ac, Imo tametsi proximior agnatus mortuo Vasallo alienante intra zo..annos Feu- dum vindicare neglexerit, hanc tamen praescriptionem, qus solummodo, actionem proximioris exclusis, reliquis agnatis , qui vivente proximiore agere non potuerunt , minime praejudicare.,. contra Pinellumi» Auth, ntfi triennale,. Cod. de Bonis maternis, pluribus defendit Fachin.. d. Üb. 7. cap. 12.. cum agnatis, non consentientibus in alienationem jus ex: antiquis investituris quaesitum & competens alieno facto auferri non debeat. I. id quod nostrum f. de R. I. & receptum sit Juris axioma, quod non valenti agere non currat praescriptio , nec extinguatur actio, quae necdum nata est , seu competere caxpit, arg,l,ßcut ibi: ex quo competeret c £permt. Cod. de Pr£scriptione 30. annorum. I. 1 H. ad h£c Cod. de Annali exceptione. Vid. etiam Arnoldus Rath, in Traft, de Ufucap. cap. 4. affert n. &feq. An autem, & quatenus filij, vel agnati alienantis, qui sunt heredes ejus , possint Feudum alienatum revocare, aut potius obsistat eis. exceptio de evictione praestanda juxta l, vindicantem ff. de eviftioni- bus, junfta l. cum a matre Cod de Rei vindic. videatur Fachin« d. lib^.c.is.^ 18. cui addatur textus in d, cap. unico. Si ex fratribus Uc. Arnoldus Rath. d. c? 4. affert, 13:. Jus quoque retraftds (de quo superms4® in Tit. de emptione ad finem, actum est) in Feudis alienatis cum consensu domini competit proximiori agnato, vel ilio re- culante alteri remotiori c, un. sed U resper quos fiat investitura, cap. wn. Ve fi porro, Qualiter olim Feudum alienari 0 fc. cap. un. f. Titius, Si de Feudo dejunäi contentio ßt (Fr. Rarius tamen hocjus retractus in Feudis antiquis utile videtur:: vix enim sine damno emet proximus a- gnatusFeudum illud, quod ex successione gratis; accipiet, vel eo negligente remotior in gradu, quod post mortem alienantis per proximiores, absque restitutione pretii revocabitur- d, f. Titius , nisi ponamus, jus revocandi seu vindicandi Feudum per domini', & omnium agnatorum consensum alienationi prastitum cxdulumsudlc- Restat üi^ ®fcfo ätlü;i Kitt ) ton? 10W :■- Ui>, U;,i « 2 $, ätri jiu lik in isR: :ijiie!; ifa: :ix ija;: «Denk Je WS roxiß- :X fbcßt glij«; lortems tiile: 0 y filfe llwM jüdli’i® DeFeudis. ' Restat adhuc celebris controversia: si Feudi alienatio facta sit sine consensu domini; ob eamque causam amittatur , an ad dominum revertatur, vel ad proximiores agnatos pertineat ? Et quidem in Feudo novo facile conveniunt DD. quod, ciun in eo agnatis non sit jus quaesitum , Feudum alienatum domino aperiatur. At vero ia Feudo antiquo ingens est disceptatio, & plurimi pro utraque sententia reperiuntur Patroni. Qui pro agnatis respondent, praiter unum vel alterum textum ex cap. unico. §,porro Qualiter olim poterat Feudum alienari. &d,e un, f. sitius. U y. Si Vafallus culpam , Si de Feudo defunBi Oc. potissimum se fundant in ratione, quod agnatis in jure quae- sitoper alienum factum praejudicare non debeat, cüm factum cuique suum non alteri nocere debeat, juxta vulgatas Juris regulas; & si Vasalluscum consensu domini alienans praejudicare non potest agnatis , ut paulo ante dictum, ergo multö miniis poterit domino dissentiente. Hanc partem cum Baldo, Zasio, 8ocino & alijs tuetur Clarus in § feudum q. 66 . n. 6 . Verum pro altera sententia, &qubd Feudum male alienatum ad dominum revertatur, plures docent Feudales textus, qui id fatis aperte indicant, ut in cap. uni- CQ.de Vasillo , qui contra constitutionem Lotbarii Regis feudum alienavit, ibi : fi totum,perdat totum : ß partem , partem perdat, U ad dominum revertatur ♦ Item dicitur c. unico.. Quid furis fi pofi alienationem, &c, cap. imperialem verf. callidis. de Prohibita Veudi alienatione per Iridericum , ibi: venditor U emptor Feudum amittam, LS ad dominum revertatur, cap. denique fin. Qua fuit prima causa beneficis amittendi. Neque hi textus distinguunt inter Feudum novum & antiquum, sicut explicare volunt prioris sententiae AA. ergo e- tiam indistincte de utroque intelligendr, arg. L de pretiofs. de Publicana » lm6 i» d, cap. denique in specie proponitur casus , quo Vafallo delictum committente proximiores agnati cum domino concurrant , adeoque de Feudo antiquo ( circa Feudum enim novum non fuisset de agnatis dubitandi ratio) agitur & deciditur , quod si delictum committatur in personam domini, tunc Feudum aperiatur domino, ut hanc saltem habeat sua injuria ultionem : si extra personam domini , ad proximiores agnatos devolvatur. & postea sina Ii ter subjungitur : fi VafaUus contra constitutionem Lot bar tj Feudum alienaverit , quod dominum contemnere videtur , ad dominum beneficium pertineat. Ad textus pro priori sententia allatos dicitur, eo potissimum loqui de Jure antiquiore Feudali, ubi alienatio certis casibus permissa fuit,& de jure retractus domino & agnatis competente, non autem de jure caducitatis propter alienationem ex posterioribus legibus Feudalibus prohibitam. Ad rationem in contrarium responderi potest, non debere alicui jua quaesitum auferre, vel per alienum factum praejudicare , nisi concurrat authoritas legis & natura contractus, quae illud praejudicium per modum tacitae conditionis involvat, sicut in praesenti ea est lex & natura Feudal is , ut delicto in dominum commisso, Feudum ad ipsum, etiam in praejudicium agnatorum , revertatur. Atque hanc sententiam sustinet Fadiin. d.lib. 7. c, 2p. Nnnn a Alii Lib. III* Tit. XX. AHj mediani viam tenent cum Pistorio qq.Jur. lib.z.p.i.q.if. an.3z. Menoch./i£, ^.confil.304,11.3 j.&lib. 6, Confli.H4,n, 14, & alijs apud istos citatis, quod quidem Feudum propter malam alienationem pertineat ad dominum, quamdiu alienans seu delinquens vivit,led post mortem ejusdem ad agnatos revertatur. Quia textus Feudales allegati fatis commode in hunc sensum explicari possunt» eam que interpretationem videtur suadere textus in cap. un, Culpam unius ex coheredibus E§c» & ar- * «gumentum ductum ä simili ex Jure communi (ad quod in dubio Jure feudali recurritur) exJ. Statius Tlerus, §. Cornelio, ff. de Jure Tifci.& l.cnm pater, ^.hereditate, ff, de Legatis, 2. ubi fidei commissum ex causa delicti confiscatum in vita tantum delinquentis apud Fiscum manet, post mortem vero caeteris, quibus competit, restituendum est» Idem accedit ratio Equitatis, ne agnati tam facile ex alieno facto contra communes Juris regulas jure quaesito priventur; praesertim ob solam alienationem * ubi non tam gravis culpa in. dominum committitur , sicut verba in d. c, denique » Qu£ fuit prima *auf£ insinuant ibi: quia dominum contemnere videtur 1 verbum enim, videtur,. frequentius similitudinem aliquam potius»quam proprietatem significat». Habet hic Lector studiosus singularum sententiarum rationes & argumenta, quae una cum stilo ac consuetudine Curiarum Feudalium; consideret., ac judicet». 4% An demum Feudum sine consensu domini alienatum possit a tertio bona fidei, possessore filtern sjratio triginta v.cl quadraginta annorum, praescribi ? rursus di- v,er&&in tricatas, sunt DD.,sen tenti»* In primis distinguere oportet, an queratur, nunquid tertius ille possessor valeat praescribere absolutum rei dominium, & ut ex feudali allodialis fiat l Vel an saltem quoad utile dominium , Sc ut ipse, imposterum sit Vasall us dominio directo penes priorem dominum remanente? Quod attinet ad priorem quastiomr partem negative respondet Harprechtut ad prine, Instit . de llfucap. n. 16, propter textus feudales in cap, unico. verst pr£terea, De Capitulis corradi ibi •. ut liceat Dominis omnes alienationes fudi fafias nuUa obstante proscriptione revocare. In cap. imperialem, de Prohibita feu- di alienatione per Trid.ihi: nullius temporis pvascriptione impediente. In cap. unico. Si unus ex fratribus, ibi: fine vlloob- fiaculo temporis proscriptione. Licet verö per lapsum 30, annorum ex reallo- diaii possit fieri feudalis» ut ex cap.fiquis per 30. Si de feudo defunQi, f§c. procedenti §. tradidimus, contrariorum autem eadem soleat esse ratio , ut proinde vice versa ex re feudali eodem modo videtur fieri posse allodialis: nihilominus hic non valere argumentum a contrario , ubi est. specialis consideratio in uno contrariorum , censet Harprecht. d. I » mm. 171* Etenim » ut ex re allodiali fiat feudalis, nihil filterest Reipublicae, imo exinde numerus militum augetur pro ipsius Reip» commodo» At vero si ex feudis efficiantur allodia , recusantur dominis militaria servitia in Reipubl» praejudicium, ut in d, cap » imperialem, V m cap. un, in prine»de Trohibita feudi alienatione per Lothar ium. habetur» Verum praescriptione triginta anno- runi j.multfi magis immcmoriali, jus dominii, De Feudis. ftituü Vei ^ iv inios mei: »ct .I:v littis ifc Itliii' :p er; m, m aio,i 0 C0ÄE /.« it fini i aitc:: ipsiiii I idis Ä' linis Ei.; ilfl # Di ■minii amitti, tenet Andreas Gail, Praft, observ. lib. z, obferv. i<$o, alijqueplures apud eum&Harprechtum d Lmm.igS, citati* Eo quod tanto tempore plena securitas in rebus possessis tribuatur, atque interfit Reipubl. ad minuendas lites, ne legis, sed potius versatur ReipuM. utili» tas in amputandis litibus,.&tollenda dominiorum incertitudine , quod fit per scriptionis concessionem* Docet quoque Panorm. in eap. ad audientiam. 13 » X, de Tr deReb . au 3 »r. Jud. post I* interdum judiciale, quod & preetorium dicitur, est, y.Jf. Qui potiores in pignor. quando actor ex decreto Judicis ob con- VI. Omnia illa vel invecta in domum tumaciam Rei, vel causam executionis conductam tacite hypothecata sunt loca- mittitur in possessionem bonorum ipsius tori pro annua pensione, 8c deterioratio- Rei, prout in Lib. II* Decretal. in Tit . ne rei, conductae. In praedijs tamen ru- De eo, qui mittitur in pojfejsionem & in sticis non omnia illata , sed ipsi tantum Tit. de Sententia V re judicata pluribus fructus hypothecati censentur, 1,2. G 4, explicatur. f. in quibus causis pignus tacite contra - Legitimum extrajudiciale pignus,quod bitur* Dicuntur autem prsdia rustica alio nomine tacita hypotheca vocatur, il- fundi & agri, vel etiam aedificia fructuum lud dicitur, quod lex in certis quibusdam conservandorum aut colligendorum gra- casibus & contractibus favore certarum tiä extructa. Praedia vero Urbana dicun- personarum constituit. tur , quae inhabitationis causa sive intra, 3 Ita hanc tacitam hypothecam I. habet sive extra Urbem exstructa sunt. fiscus in bonis cujuscunque debitoris fui Illud quoque notabile est , quod ex 4 ex contractu l, 2. Cod. In quibus causis pi- communi DD, sententia merces merca- , gnus tacite contrahatur* torum in domum vel officinam condu- II. Bona omnia tutoris & curatoris ta- ctam illatae sint quidem obligat* locato- cite obligata sunt pupillo vel minori pro ri, sed tantum quamdiu in domoexistunt, .administratione l. pro officia* 20 Cod* de ubi vero distractae fuerint, jure pignoris Jdministrat tutorum* oc quia etiam Ec liberantur, nec ab emptore per actionem desia utitur jure minoris, c. 1, de Ininte- hypothecariam revocari possunt, ne alias restitui . ideo DD. id ipsum exten- nimium damnificentur mercatores , qui dunt, uc&bona Pradat», vel Administra- propter periculum hypothecaedifficul- toris Ecclesiae, aut etiam hospitalium sint ter mercium suarum emptores reperi- propter administrationem tacito pignore rent. Text ■ in L cnm tabernam*34*st.b. affecta. Panorm. M c. ex literis . 5. h. t* tit . Videatur etiam Harprecht in §. ult, jnt m , a% Jnftit. Quibus modis recontrahitut obii - III . Bona mariti sunt uxori tacite hy- gatio, mtm* 12. kF feq* pothecata pro restitutione dotis , & bo- Pignus conventionale etiam duplex est 7 notum peraphernaliurn. I mica* §. 1. unum generale,alterum speciale. Genera- Cod. de Rei uxoria attione* le dicitur, quando omnia bona obligan- IV. Legatar i js & fideicommissarijs ta- tur, quod non tantum de bonis prresenti* cita hypomeca in bonis testatoris conces- bus, sed etiam futuris intelligitur, quam- fa est h ’■ Cod* Communia de legatis* vis nominatim de suturis expressum noa V. Qui in rem emendam vel confer- sit. I. sin* Cod* Quarts pignori obliga- De Pignoribus & ti possunt. In Hac tamen generali obligatione non veniunt ea, quae quis verisimiliter in specie non suisset obligatus, ut sunt ea, quae ad usum quotidianum deserviunt , vestes, supellex , instrumenta arcis & similia. I.6.f. de Pignoribus. Speciale pignus illud dicitur , quando certa res in specie alicui obligatur, v. g. Haec domus, haec catena aurea, &c. & isto jure pignoris regulariter affici possunt res omnes , quae in commercio hominum sunt; & econtra , quae extra humanum commercium sunt , etiam oppignorari nequeunt, veluti res sacrae, sanctae, homines liberi, &c, c. /. b, t. /. /. §. eam rem. jf. Quores pignori obligari &c. Imo etiam ipsum pignus, quod creditor accepit, alteri suo credito in pignus dare potest; sed fi penes primum creditorem per solutionem debiti, aut aliam liberalitatem jus pignoris sublatum fuerit , resolvetur & jus pignoris penes secundum creditorem juxta vulgatum axioma : quod resoluto jure dantis, resolvatur etiam jus accipientis, quando scilicet a jure dantis non tantum in produci, sed etiam in conservari dependet. Poterit tamen secundus creditor agere contra priorem ut sibi vel debitum solvat, vel aliud aeque bonum pignus tradat, /. i. Cod, Si pignus pignori datum fit. I. cum debitore. 32. ubi Gl.ff,\ dePignorat. aftione. Effectus pignoris est ; quod afficiat rem ipsam, &ideo Creditor res pignori obligatus a quocunque possessore per a- ctionem hypothecariam , seu (ut in /. Item fervia. 7. Instit. de cilionibus vocatur) Servianam vel quasi petere postit i attamen non prius contra tertium pos- ftssorem actio competet > quam si debi- alijs Cautionibus* 66 r tor & etiam, fidejussor ejus excussus fuerit, ijque solvendo non extiterint. Auth. hoc fi debitor. Cod. de Pignoribus , Item si debitor sciente & consentiente creditore pignus alienaverit » censebitur creditor obligarionem pignoris remisisse, & emptor securus erit. /, r. Cod. de Remissione pignoris. Secundus effectus est, quod si debitor propter nimium res alienum bonis cedat, vel obaeratus moriatur, ibiqueplures creditores concurrant, semper hypothecatij praeferantur personalibus seu chyrogra- pharijs Creditoribus; inter ipsos autem hypothecarios , qui prior tempore potior jure censetur, & praefertur illi, qui posterius sibi hypothecam constituit, nisi hic posterior speciale prioritatis privilegium habeat, sicut mulier in bonis dotalibus : pupillus & minor in rebus ex pecunia sua comparatis, vel in bonis tutoris fui. Item qui in rem emendam, vel reficiendam, aut conservandam, pecuniam credidit, de quibus videatur totus Titulus jf, V Cod, Qui potiores in pignore. Andr. Gail. PraU.obferv. lib, z, objerv. a/, Melonius&Beuterus in Traft, de fure Prolationis. Quod Ecclesiae & Monasteria praeponenda sint Creditoribus Chyrograpbarijs vulgo i)en Current-©C^llIDnetn / licet expressam hypothecam libi non constituerint , omnes facile admittunt : Sunt vero multi, qui etiam hypotbecarijs creditoribus anteponunt cum Mclonio de Jure ProlaUp.2. n. es. Beuth. lib. i. cap, g. ea enim inquiunt , quae Juris divini sunt,& ad cultum divinum pertinent, non debent humanis legibus illigari , multo minus supprimi, l. Sancimus. Cod. zu de Oooo j SS.Ec- } 66 1 Lib. III. Tit. XXI. SS.Ecclesi & summa esi ratio, qux pro Religione facit, 1 .sunt. Person# 43 -f, de Relig.& sumpt, Eamque sententiam & nos amplectimur,eo quod & mulieri ratione bonorum dotalium, & fisco Jus prolationis habentibus exprcse comparent Ecclesiam Ti- raq. privileg . 143. /sL. Everhard. in Top. in loco: a dote ad Ecclesiam,&in loc. afisco ad Ecclesiam, n. 16. Pulchre Franch. & Pafq. de controv. T{eg. par . 2. q. 96, Jacob Schult, ad Modest. Pist . qu#st. I2y. atque ita consuetudine receptum efise testatur Joann. Koppen, decif, 28. n. Zf. Si enim fiscus profertur hypothecarijs, quia est causa Principis, ergo magis Ecclesia» quia ost causa Dei Trid. Sess. rs. de Refor. c. 20, ibi: qu£ Ecclesiastici Juris tan- quam DeipT&cipua. Deinde civitas habet prolationem, ergo & Ecclesia, quopre- iertur,vel saltem oquiparatur civitarU.at inter 27 . Cod. de SS, Eccles. Sciet tamen Ecclesia locuples erga depauperatos , & prolertim sine culpa sua ad inopiam redactos debitos, aliosque creditores, meminisse proclari moniti D. Ambrosijin cap. aurum 70. causa 12. qu#st. r. videlicet subveniendo pauperum necessitatibus. Idque multo magis procederet, si ex pecunia Ecdesio res empta probari posset , quo casu sicut pupillo tacita hypotheca eaque privilegiata conceditur L. itemque. 7 . jf. Quipotior inpig.L * 6. C. de S ervo pig. dat. ita non videtur Ecclesia» deneganda, qu xjure minoris utitur: c.i.deinint.rest. Item in bonis administratoris fui Ecclesia: tacitam hypothecam exemplo minoris in bonis Curatoris, communiter concedunt DD, gl. ord, in c.ex literis . 5. V,obligata, &ibi Panorm .mm.xi.hai tit. Neguzant. de pig. 4, membro j.part. n. 120. cumseqq. Köpen, d. n. ze. V, in Casibus, &c> Minus dubium est > si Monasterium vel Ecclesia crediderit, ut res alijs obligatae v, g, domus & horrea &e, reficerentur , ut ab exeeutione militari v. g. propter steurasReipub. debitas, vel ab oppreifio- ne alia violenta bellica liberarentur , tunc enim non tantum pupillo vel Ecclesiae , sed cuilibet hypotheca privilegiata constituitur , quod suis expensis salvum pignus fecerit, in L interdum f. cum seqq.ff. Quipotior in pign. Si Ecclesia vendat rem aliquam, Asidem de pretio habeat, emptoris autem bona subhastentur, Ares extet; quamvis fortassis dici possit, quod fiftione brevis manus censeatur res ex pecunia Ecclesi* comparata , quasi Ecclesia mutuam pecuniam ad rem emendam dedisset , ar- gum. I. rogasti . 11. jf.de Reb. cred. adeo- que privilegiatam hypothecam habeat , juxta superius dicta : melius tamen per restitutionem in integrum sibi consulit Ecclesia vel Monasterium, nam tunc rescisso contractu dominium revertetur ad Monasterium , & pro re vendita Vindicatio competet, qui autem vindicat futurus est ante privilegia,inquit Ulpian. ini. fi ventri. 24.$. in bonis. ff.d.Reb.auBorit. judicis pofjid, de quo restitutionis Privilegio suo loco pluribus agitur. Tertio si debitor in solutione cessave-^ rit, tunc creditor pignus distrahere potest, &de pretio sibi satisfacere, & quidem , si per pactum expressum potestas distrahendi data sit creditori, is statim jure distrahit, sin vero de distractione nihil conven» De Pignoribus, & alijs Cautionibus. 66 z conventum fu , tunc per trinam dcnun- quod fi res frugifera fit creditori oppi- tiationem, non una die, sed per interval- gnorata, & tradita, is ex tali pignore frtrium IO. dierum faciendam debitor mo- ctus non lucretur, led debeat in exonera- nere debet, ut pignus per solutionem re- tionem sortis principalis computare, nili luat; quod si neglexerit, deinde pignus forte aliquam partem loco intercise prop- vendi poterit. Videatur Harprecht. in §. ter lucrum cessans aut damnum emergens u!t. Inftit. Quibus modis recontrahitur vel aliam causam ab usura excusantem pe- 0 bligatio. n. 2^7. tere possit. Quare si ex re oppignorata Pactum autem, ut intra certum tempus per decursum temporis tot jam fructus debito non soluto pignus pleno jure ac- perceperit, ut summam capitalem adar- quiratur creditori, dicitur pactum legis quent, pignus debitori restituendum erit ( ommißbri£ , & tanquam usurarium re- c,h& z.de Usuris c,cumCont. 6. h.t.^h probatur, eo quod pignus ordinarie plus n Cod■ de Tignoratitia aBione. Exceptio valeat, quäm ipsum debitum, c.fignißcan- tamen est in marito, qui pro dote uxoris te. 7. h. tit. 1 , 1. &feq.Cod. de PaB. pigno- sibi debita accipiens pignus lucratur fru- rum. Si tamen creditor ita pacisceretur ctus propter onera matrimonij. c.falubru cum debitore , ut debitor intra certum ter 16, de Usuris. Item etiam in domino tempus non soluto pignus ipsi creditori Feudi; qui exrefeudali sibioppignorata juxta boni viri arbitratum pro justo pre- fructus percipere potest propter quandam tio vendatur, non committeretur pactum dominij utilis cum directo consolidatio- legis commissori« l. ß fundus i6,§,stn, nem , dummodo interim Vasallo servitia j f. de "Pignoribus . Panorm. in diB.cap, remittamur.cap-.i.X, deFettdis&c.con- fignificante. num. 6 . questu. P. de Usuris. Qua c!e re amplius ,'n IO Postremo admodum adnotandum , Lib. $. in Titul.de Usuris dicetur. TITULUS XXII. De Fidejuflbribus. § I. Qui dicantur &: effe possint Fidejuflores. SUMMARIA. Tidejujsor quis dicatur. . Je-d etiam invalida ? d>sputantur in atrati 3. ftdtjujfta an per quodvis pa8um , vel etiam que partem. taciturnitatem fiat. t. fidejubere quando pofsntfeligkfi , alati 3. fidejubere non pejfunt milites. Religionum. ' (jant>. 4< Neque Clerici, exceptis certis Cassius. 7. De Vtdejujfionibus mulierum , & SC. Velle- f, Fidejuße Cltrici an at» tantum fit iSirita » J, far fidejußene quibus cafibut mulieres oVi- €6 4 Lib* III. Tit. XXIi: F idejussor ab ethymologia dicitur quasi fide sua jubens & intercedens , ut alteri credatur: & juxta communiorem descriptionem est ill e, qui fidem suam pro principali debitore interponit , ac ejus obligationem in se quoque suscipit, principali nihilominus manente obligato. Haec Fdejustio hodie non iblüm per solemnem stipulationem » ut olim , sed per quodcunque pactum , sponsionem, nuntium, vel epistolam ( saltem ex generali praesertim Germaniae consuetudine, de qua stipulationum & pactorum Jura confusa sunt) recta fieri potest. Imo in l. cnm ostendimus. 4, §. fin.f. deFidejuJJb- ribus tutorum , deciditur , quod si quis in judicio nominatus fideiuisor patiatur nomen suum in acta publica referri, perinde teneatur, ac si verbis expressis fidejussi stet. Id tamen non pauci Doctores cum Barch, in d, I.4. existimant solum procedere in Fidejustoribus tutorum ob pupillorum favorem. Quando autem generaliter ex taciturnitate praesumatur consensus , pluribus tradunt Interpretes ai C. qui intacet.deReg.Juris.in6. & in prre- ienti materia videri poterit Antonius He- ringius in fjeciali traft atu de Fidejussori - bus. c. 7. a.».Z2. Fidejubere postunt regulariter omnes, qui ejus sunt conditionis , ut se & sua obligare valeant, qui rectum rationis u- funi, & liberam rerum suarum admini- strationem habent. Specialiter vero prohibentur milites, quo minus fidejubere possint. I. milites , 31. Cod, de Locato, ne a malitia abstrahantur, &C prassumptione cinguli militaris alijs graves existant. Excipere solent Doctores nisi miles in rem suam, seu pro sua utilitate , aut pro sua etiam cohorte fidej usserit. Ad exemplum militum de jure Canonico interdicitur Clericis Fidejussione, ne se ipsos aere alieno obruant, ut inde cum dedecore status Clericalis, & damno Ecclesiastici officij ac redituum Ecclesiasticorum in pios, non profanos usus convertendorum ad curias trahi & perpetuis litibus occupari debeant, C.I.& ibi Doctores. hoc tit. Neque id tantum jure Pontificio, sed & Caesareo statutum repetitur, in Novella Justiniani. 123, c. 6, & Novella Leonis, 86. quas leges civiles, non idcirco allegamus, quasi instruentes, Clericis a saecularibus principibus leges imponi poste, sed ut tanto miniis adversus sacros canones conquerantur laici, si videant etiam Imperiali jure Clericos a^si. milibus oneribus immunes esse. Verum hic aliquot limitationes adfe- runtur, ut imprimis» quod istae constitutiones tantum intelligantur de indiscretis Fidejussionibus sine causa necessitatis susceptis, quas si frequentiores fecerit Clericus puniri meretur tanquam saecularibus negotijs nimium se implicans per text.in d. c. 1. ibi: Fidejussionibus injerviens. ubi illud verbum inserviens actuum frequentiam denotat. Caeterum pro indigente & in necessitate constituto alijsque Fidejussoribus destituto Clerici fidejussionem non tantum non prohibitam, sed & piam & meritoriam esse, recte censet Panorm. in tod. c. 1, tmm. 3 . & 4, Gloss. in cap ♦ quod quibusdam v. Fidejubeat eod. tit. per text. in cap. non fatis, dift. 86, Deinde pro Ecdesijs suis, item pro a- lijs Clericis fidejubere clericis concessum est, c. 2. & 4, hoc tit. Gloss. in eod. c. 4. fide• De Fidejufloribus. 6ö s fidejubeat. & in c. te quidem, causa . n. q t 1. 1 . cum clericiSf 2 s. §. i. O i. omneL zz. ^. 2. Cod. de Episcopis & clericis. Eadem & pociori ratione qua Clerici pro Ecclesia sua, & alijs Clericis» eidem pro se & in rem suam sive utilitatem propriam fidejubere possunt, cum ordinata charitas incipiat a se ipso, & quod quis alteri, utique conceditur , & sibi praestare , imo nonnunquam sibi, quod alteri non potest arg. cap. i. §-fin, de ‘Postulando. l, qui fii- pendia. Cod. de Procuratoribus, Utrum autem Fidejussio Clerici extra recensitas expensiones facta sicut est illicita, ita quoque sit invalida, ut nulla exinde contra clericum Fidejussorem detur actio, dubitatur. Validam & obligatoriam asserit Panorm. in. c./, hoc tit. n,/, Barb. in eod. c, i. in fin. cum Menoch, de PrtsumptJib. i. Prgfumpt, 46 »,is. U alijs. Neque enim ratum est in jure nostro, ut multa fieri prohibeantur, quae tamen facta sustinentur, prout dicitur in c, ad Apofolicam.16, de Regularibus. & casus in cap. 3. hoc tit, propositus videtur id omnino evincere. Facit & l. 3. in fin. ff. boc tit. ubi Fidejussor non idoneus ex acceptione creditoris idoneus efficitur, accedit, quod licet clericus prohibeatur reditus Ecclesiasticos in alios, quam pios usus impendere, si tamen secus fecerit valeat juxta communem sententiam translatio veri & irrevocabilis dominij, id quod tanto magis in fidejussione obtinebit, ciim Fidejussori per regressum & actionem contra principalem debitorem de indemnitate cautum sit. cap. 2. boc tit. Adde demum, licet clericis labellionatus seu notariatus officium saltem circa (kcularcs causas exercere Engel In Decket. Lib. III. prohibitum sit, cap, sicut. 8. Ne Clerici vel Monachi. Valent tamen instrumenta de ficto contra juris prohibitionem a clerico facta teste Panorm. & Barbosa in eod. c. 8, Et hsc sententia valde communis & probabilis est , ac prs- sertim circa bona patrimonialia , indu- strialia, &parsimonialia, clerici, & etiam circa bona prospectu Ecclesiae acquisita, ubi summa Fidejussionis fuerit modica, quam clericus alias donare valeret, recte teneri potest. Contrarium tamen etiam non improbabiliter sustinet Hzrmg.d.TraH. de F ide- jujforibus . cap. 7, a n,2fi. quia in dubio lex prohibitoria fecit actum non tantum illicitum, sed etiam invalidum, nisi va- lor ipsius aliunde colligatur, per textum notabilem in L non dubiam. Cod. de Legibus L paUa. 6, Cod. de Paüis . c, quie contra 64, ubi glossa & Ffenricus Canisius de Regulis juris In 6. Quam proinde sententiam, qui defendere volet, contarijsrespondebit, in djc, constitutus b.t. non satis exprimi, an ille fidejussor fuerit Clericus vel Laicus, itno juberi ä fidejussione sine dilatione absolvi ; /ege»H porro. 3. ff. eodem , procedere de illis, quorum Fidejussio in privatum duntaxat eorum commodum prohibita est, non in publicum totius ordinis, ut Clericorum, Circa translationem dominij in bonis prospectu Ecclesias acquisitis mistum imprimis interDoctores disputatur, ut videre est apud illos qui de dominio Clericorum scribunt, deinde difficilius semper concedi & practicari potest, ut re non am* piius integra solutum repetatur, quam ut aliquis ad solvendum adigatur. Cautionem per regressum contra principalem P p p p debito» \ S§6 Lio» III, Tiu XXII, debitorem plerumque infirmam esse, in- tra Hostiensem , quod talis Pralatis in de facile patet , quod Fidejussor regula- hac suspensione celebrans non fiat irre- riter tunc primum conveniatur, si prin- gularis, cüm non sit suspensus ab officio, cipalis debitor solvendo non sit, ut pro- sed ab administratione tantum, spiritua- pterea inanis sit actio, quam debitoris in- lium autem administratio in proprio sen- opia excludit, /. nam is nullam 6. ff. su explicari potest v.g. de susceptione node Dolo t postremo quidquid fit , de va- vitiorum ad religionem , vel professio- lore instrumenti saccularis ä Clerico No- nem, de correctione in capitulo & fimi- rasio consecti, in eo potest assignari di- sparitas , quod in confectione instrumenti non subsit ratio damni sicut in fidejussione. libus actibus, officium vero proprii importat Divinorum celebrationem, & notum est , in poenalibus terminos stricte accipiendos , & poenam potius interpre- De Religiosis, qui bona propria & pa- tatione mitigandam esse , cap. in pcenis, trimonialia, qus obligare possent, non 49, de Regulis Juris in 6. In re tamen habent, constitutum est, inc.penult.hoc modica Praelatus etiam sine consensu ex- tit,&cap.2 deSolutionibusyqaodexeo- presso Capituli fidejubere petest , quia rum fidejussione Ecclesia vel monasteri- ralia in quibus non vertitur notabile Ec- xim non teneatur, nisi consensus Abbatis , clesise praejudicium , subjacent potestati & majoris partis Capituli intervenerit,aut administratoria, quemadmodum etiam in monasterij utilitatem redundet, Imo donationes moderatas facere non prohi- in d, c, de solutionibus , Praelatus , qui betur arg. c. 3. ubuDTf.deDonationibus . pro alienis debitis Ecclesiam gravat, su- quaenam vero dicatur res, vel summa mo- ipensionem ab administratione tempora- dica, in thesi determinari nequit, sed ar- ]ium & spiritualium incurrit, ubi notan- bitrio prudentia viri habito respectu ad ,er advertit Panorm» ibidem num. p, con- monasterij reditus dijudicandum erit. De Scnatus-Consulto Velleiano, P Rieterea inter eos, qui fidejubere non dictio expraefato Senatus-Consulto Vel- possunt , numerantur mulieres , id- lejano mulieribus indulgetur, /. 2. /. /. que prolixe tractatur in Jure Civili toto quamvis 8. §. interdum 3. & pajjim ff, tit.tfJ&Coi.AdSenatus-ConsultitmVellc- Jd Senatus-Confultum Velleiamm , fanum propter sexus enim imbecillitatem Uritur etiam lex non tantum verbo Sc imprudentiam Succurendum fuit fidejtißonis, sed & intercessionis, quod ge- mulieribus in fidejussione, utpore ad neralins est & latius patet, ita ut quomo- quam commiseratione & non piseviden- docunque mulier pro alio intercedat, vel tes imminentis damni periculum facile priorem alterius obligationem insereci- inducuntur : ac verecundiae lexus repu- piendo , constituendo , mandando , ex gnare visum afienasdefensiones suscipere, promittendo , defendendo , res iuas pi- & viribus officiis se immiscere. Unde gnori dando , vel novam obligationem fide facto fide jusserint contra creditorem pro alio inducendo v, g, mutuum pro «ceptio &siinsupersolverin,t soluti con- eo accipiendo > vel simili beneficio pro- tega- De Fidejufloribus, tegatur, d. I r. & d, L 8. §. fi cum eflm. 14. I. non difiinguimus, §. 2,ff de Rece- 'j>tis , qui arbitrium&c. I. Redemptores, i.ff. de R ei vindicatione. Adeo haec procedunt ut mulier etiam pro conjunctissimis personis patre & liberis intercedendo non obligetur,/. 3, U t. fi paternam. 8. Cod, Ad Senatus-Con , Feli, Item licet maritus pro uxore non tamen e converso uxor pro marito fidejubere valet,/. i. 5 . 3. Cod. Ne uxor pro tnarito, neque uxoris simul cum marito fidejussio sustinetur, l, fi fine voluntate, s, & Autb.fi qua mulier. Cod, ad Senatus- c onf, Veii. Videtur quidem in contrarium obstare textus in c, ex rescripto X. dejure jurando Ubiuxor,qu$ commarito fidejussi t, adigitur ad implendam conventionem: sed Jiunc locum interpretantur Doctores solummodo procedere in fidejussione jurata de qua nominatim citatum c. loquitur cum tale juramentum nec vi , nec dolo prastitum sine dilpendio salutis aeterna: servari possit, & inde etiam debeat, arg. c.ciim contingat. 28.de Jurejurando, sicut pluribus alijs casibus,de quibus mox dicemus, sua fidejussione mulier obstrin- gitur.Glos, in d, c. e'x resc, in verbo uxore Panorm. ibid. n. g, A Barb, in Coli, n, 4. Caeterum extra casus specialiter exceptos mulier non tantum in foro fori, led tztiam in foro poli & conscientia: juxta communiorem Doctorum sententiam beneficio Senatus - Consulti adjuvatur, tum ex illo principio de quo in üb. I. in Tit. de Constitutionibus , diximus, quod lex justa in foro interno, nisi suerit mere poenalis aut in falsa praesumptione fundata, ; tuna etiam , quia alias inter bonos Christianos perexigua , imb nulla foret bencficij utilitas, fi mulier non obstante juris privilegio nihilominus urgente conscientia totum ex fidejussione' debirum solvere teneatur, Gomezius , lib, 2. variarum resolutionum, cap. 13. n, 16, Molina de Juft. Jure difp. J40. Porro casus illi , quibus mulier auxilio Senatus-Confultidestituitur, sunt primo, si mulier in rem suam propriam utilitatem fidejusserint, / aliquando. 13. f. ad Vellejanum^ vel etiam pretium pro fidejussione acceperit, qua de re videatur textus , & Interpretes in l, autiqu£ 23, Cod.iamdifto titulo, II. Si pro libertate fervi alieni aut dote alterius mulieris intercesserit, /. Veterum, 2 4. U l, fin. Cod, eodem , quod utique favore libertatis & dotium ita constitutum est. III. Si major annis post primam intercessionem elapso integro biennio fe rursus uni eidemque creditori obstrinxerit, tenebitur a die hujus fecundae fidejussionis, l. simulier. 2t,C.adSC.Vellejanum. Notant vero Doctores hanc legem propter verba finalia ibidem expreila fundari in praesumptione juris & de jure , quod nimirum mulier post tantum tempus» dum interea suo periculo consulere debuisset, priorem intercessionem repetens censeatur . non tam pro aliena , quam propria causa intercedere. Joan, Andreas inannot,ad speculatorem tit, deprasum- ptionibus §. species, num. s quo supposito dici pollet , circa forum conscientiae observandum esse, quod alias de praesumptionibus tradidimus, eas tunc demum in conscientia ligare , si revera subsit» quodprxsumi ur. .p’ppj IV, Noa \ Lib. III. Tit. XXII. IV. Non opitulatur mulieri Senatus- nat, inquit Juris Consultus r» d. i 4 ad. Consultum, si decipiendi animo vel cum de l. fi multer . m jf. & l. st adversarius » sciret se non teneri, pro aliquo interces- iq. in prine.C, eod. tit . serit , neque enim decipientes , sed de- Illud vero adhuc notanter quidam adji- cepta: merentur auxilium » l. 2. §* ff. ciunt» non statim prxsumi sieminam Se- *.Ad SC. Vellejanum. natus-Consuko renuntiasse, licet in instru- V. Si creditor apud quem mulier fide- mento ita scriptumfuerit, nisi revera con- juffit, fuerit minorennis, non juvatur mu- stet eana fuisse prius de beneficia suffi- iier exceptione Senatus - Consulti , L fi cientex instructam » quia tales clausula: apud minorem, u.ff, de Minoribus. solent ex consuetudine Notariorum ad* VI. Ex probabiliori sententia mulier scribi, & tametsi partibus praesertim sim- huic beneficio non tantum juramento., plicioribus, praelegantur , ab ijsdem taut superius dictum» sed etiam simpliciter men non intelliguntur,, Gloss. Bartb. & renuntiari potest dummodo per nota- Jason in Lfitt. §. item qudfltum. ff. Co». rium , vel alium de eo sufficienter prius. diBione indebiti. Andr. Gail. d. loc. n. edocta & certiorata fuerit, atque majo- 4. sed huic contrarium statuit Hering, in. rennis sine vi autdolorenuntiet, est enim Tract. de fidejussoribus cap. 7. n. 4^g. hoc beneficium principaliter in favorem asserens»pro instrumento esse presumen- mulierum introductum , licet in confe- dum» donec aliud probetur* Censeoju- qu enttarn publicam quoque utilitatem re* dicem ex circumstantijs facti arbitraride- spiciat, proinde nihil videtur obstare, quin bere pro qua parte urgentior existatprx- huic suo favori renuntiare valeant per sumptio. tex. ini. fin .§ penult.ff.AdSC. Velkjan. VII. Demum sentit Hering, d. c. 7. eutbent, matri Ö? L finali Coi. Quando, n. $ 17. sine alio, tamen authore & ideo mulier tuteld ojfitio fungipoffit^vi d.An- liberum desuper cuilibet relinquit judi- dreas Gail. lib. 2. prati. observ. obferv. cium), faeminas. illustres, quae, actu regalia •77. Fachin,lift. 2. controv c. 6. Eamque & jurisdictionalia ad instar vitorum exer- renuntiationem ipso facto, censeri puto * si cent hac Senatus - Consulti exceptione .mulier non ignara Senatus-Consulci actu- se tueri non posse, eo quod virilibus offi- aliter pro alio absolverit, L4.n1 fin.ff.ad cij.s fungentes virili etiam jure uti debe- SC. Vellejanum , l. /.. I. 4. b§> l.quamvh. ant. Potest adjungi, quod penes tales ^ L. eoi. f. & alias mulieribus proprio seminas., quae cum conliiio ptudentum nomine contrahere solvere , & donare & luorum curialium omnia actitare so- jsermirtitur , senatus enim obligat* mu - lent deficiat ratio Senatus - Consulti, lieri succurrere voluit, non donanti , quia quam, de imbecillitate sexus & infirmo ju- fac.iLius.se mulier obligat., quam alicui.do .- dicio attendit. §.n. Quae* De Fidejuflbribus. 66 $ §. ii. Quas caufe recipiant Fidejussores & de Fidejussorum bene ficijs. S U M M A R T A. y. Ttdtjußonim qua carefit rtripiant vel non. u. Ve benefiete divifienis. jc. De Ftdejusarum quadruplici beneficio , ibi Ir. De beneficio cedendarum aHionum. de beneficio ordinis seu excujfionis. 1J. Ve beneficio liberationis, Q Uamvis regulariter omnes causae fi- nibus inter virum U uxorem. I. fi cow~ dejuffionem admittant, neque tan- fiantt.24.ffic Soluto matrimonio. tum principali obligationi , sed & ipsi ac- Denique in contractu, cui lex expres- cessoriae sidejuslor accedere , & sic fide- se resistit , fidejussor intervenire nequit j jussoris fidejussor vulgo UvUCfbtirgCH t ac- quia cum tunc principalis nec naturaliter, cipi possit, & non raro soleat, L Gruece nec civiliter obligetur , pereunte princi- £, §.fin t jfi. h. tit. Excipiuntur tamen in- pali obligatione, perit & accessoria- A- primis causie criminales, ubi poena cor- liud autem dicendum, si saltem natnra- poralis imponitur , secus si tantum pe- lis obligatio subsit, vel uti in pupillo pu- cuniaria , cum enim nemo sit dominus bertati proximo, aut minorenne sine tu- membrorumsuorum, l.liber bomoc 1$. toris authoritatls contrahentibus : qui- ffi. legem aquiliam. bine est, quod bus fidejussor cum efficaci obligatione ac- nema se ad poenam alterius subeundam cedere potest- 1. fi pupillus . 127. jf, de obligare valeat. Verb, oblig. Item pro dote conservanda fidejussor Fidejussionis effectus ss est praecipuus, intervenire non debet , ne conjuges se ut si creditor solutionem »principali de- invicem perfidiae arguant, cum concor- bitore consequi non possitfidejussorem dia conjugalis omni lucro sit praeseren- convenire valeat, neque tanciim ipse fide- da, nec difficilior debeat esse uxor in cre- jussor tenetur, sed etiam illo mortuo he- denda marito dote,, quam dum ei credit res ipsius, prout regulariter omnes obli- & tradit propriam personam, /. i t Code gatienes ex consensu,& contractu sunt in Ne fidejussores dotis dentur. Si tamen, heredes transitoria’, §.2. Iu fit t. betite maritus d coctor esset, & ad inopiam ver- Verum nc fidejussoribus officium suum geret, non solum fidejussores, & cautio nimis damnosum sit, jure iisdem tria be- 1'uper dote recipi, sed etiam- dos ipsa re- neficia dederunt : videlicet beneficium peti & saltem sequestrari » ac ad censom ordinis seu excußiontSy beneficium divi - annuum collocari posset, unde maritus si- ponis ,, & beneficium, cedendarum aäio -■ ue ulteriori administratione ex solis fru- num :. quartum etiam.addi potest, beuc- ctibus sibi consignatis onera matrimonij ficium liberationis.. sustineret, e, per vefiras, 7. de Donatio- trimum igitur beneficium ordinis seu Pppp 3. e*- Lib* III Titi. XXII. 070 excußonis opponit fidejussor, ne ante principalem debitorem conveniatur, Nove/, 4. & autb , praesenti. Cod. hoc tit. Prius enim in bonis suis excutiendus est principali , & si solvendo non fuerit, tunc primum contra fidejussorem procedendum erit. Sunt tamen aliqui casus in quibus fidejussor hoc beneficio destituitur , ut I, si illi renuntiaverit; quod non tantum expresse fieri potest , sed etiam tacite & implicite , si nimirum solverit non opposita beneficii exceptione , vel si (ut multi probabiliter existimant) in instrumento fidejussionis , se tanquam principalem debitorem fdbft THuldNtk und Jahltp/ obligaverit. Videatur Har- prechtus. in §./? plures. hoc tit. num , 30, Fachin. lib. 8. Controverf. c. j -4. II, In poenam beneficium excussionis amittit fidejussor , qui malitiose negavit fidejustionem , & postea convictus est. Barbol. in c. 2. h, tit.n. 6. III, Cessat haec exceptio, si notorium sit , principalem non esse solvendo vel propter potentiam suam conveniri non posse, Mynsingerus Cent. 2. obser. rf. Idem dicendum, si principalis extra Provinciam absens fuerit, fidejussor autem prassens; quo tamen casu fidejussori , si petierit» concedendus erit terminus ad sistendum principalem auth. pr£senti. Cod . h. tit. IV, Licet omnes exceptiones reales , qu* rem respiciunt, & vel ipso jure vel ope exceptionis tollunt obligationem, vel ut exceptio doli, metus, pacti de non petendo , & similes principali debitori competentes prosint quoque fidejussori, quo minus solvere teneatur. I. fin. jf. de Paftis. In exceptionibus tamen persona! libus principali competentibus fidejussor non juvatur: Unde licet Clerici reipectu creditorum, parentes respectu liberorum, donatur respectu donatarij, & alij habe- ant exceptionem competenti« , ut usque ad saccum & peram, juxta vulgarem loquendi modum excutiendi non sint, nec teneantur in plus , quam reservata congrua sustentatione facere possint, de qui- bus in Tit.seq. dicemus, qui tamen ist* exceptiones ,& si qu* ali* similes tantum favorem persana principalis respiciunt, ideo in istis casibus fidejussor in solidum recte convenitur. Quod vero quidam apud Barb. in CoU leti. cap. 2. boc tit. n. 7. O9. volunt, beneficio excussionis non esse locum in foro Ecclesiastico, & generaliter, ubi summa- riter ex bono & *quo sola facti veritate inspecta proceditur , id non immerito negat Fachin, d. I. 8. c. /z. quia in summa- rijsjudicijs tantum frustratoria' & frivo- 1* exceptiones , qu* ad prolongandam litem faciunt, reijciend*, non vero relevantes, qu* ad causam pertinent. Cie - ment. s£pe. de Verb. signis. h*c autem exceptio excussionis seu ordinis est ex ipsa natura caul* fidejussori* , utpote cujus obligatio est solum in subsidium principali deficiente , nititur summa aequitate , ne fidejussor contra intentionem suam durius obligetur, eique actus charitatis alteri pr*stitus nimis damnosus fit. Imo hanc exceptionem etiam post litis contestationem opponi posse saltem de «quitate, pluribus alijs sentit, Anton. Hering, d, traft. c. 28. n, rl. Andr. Gail. Lib. 2.obferv.2 7. n. neque enim hac exceptio est mere dilatoria, qua De Fidejufloribus. quia pupillus obligationem & actionem amittere non potest. Si tamen pecunias adhuc exstarent, vel in rem pupillas versas fuissent, daretur exceptio doli contra tutorem, vel pupillum bis id ipsum,quod habet, repetentem. I. pupillo. I s,js. hoc tit, E converso autem licet pupillus vel minor sine authori- tate tutoris vel curatoris solvere nequeant, sicut nec res suas alienare, vel dominium transferre, si tamen de facto solverint, & pecunia penes creditorem perierit, solutio convalescit, & liberatio sequetur, ne quod in favorem pupilli introductum est, in ejus odium retorqueatur, si idem debitum iterata solvere teneatur. K quod fi forte, 14, \,fin.ss,eoient, 4 Notandum tamen III. quod creditor non "teneatur particularem solutionem acceptare, v. g. st debitor mille floreno- rum hoc anno vellet solvere centum, & reliquam annis sequentibus,&c. quia una obligatio una solutione tollenda est , & plerumque particularis solutio multa incommoda secumfert, cum ejusmodi pecunia ita minutimaccepta, facile consumatur, nec ad emptionem rei immobilis frugifera, vel census annuos recte applicari possit J. tutor, 4t. §, f. de Usuris * Alnid autem dicendum» si debitor pecuniam ex diversis causis debeat, v.g. centum ex mutuo, centum ex empto , &c. tunc enim cum diversa sint debita, unum sine altero exsolvi potest , & creditor acceptare tenetur. /. n C. hoc tit. Notandum IV. si quis ex diversis cati- p sis debitor existat, & aliquam pecunia summam exsolvat, nec tamen exprimat, in quodnam debitum velit solutionem imputare, quod ei liberum est , tunc quidem electio est creditoris, sedis ita rena debitoris agere debet > uti luam propriam, l, uff. boc tit, ideoque in dubio, & quando non constat aliter de mente solventis censebitur talis solutio imputata in causam duriorem, &per eam extinctum illud debitum : quod maxime gravabat debitorem, L in his, p. jf. Eodem, e. g. si aliquod ex dilatione, aut inficiatione crescit in duplum , tunc in dubio potius unum ex his debitis onerosis, quam illud simplex exsolutum intelligetur. Imo tametsi major pecunia soluta fit, quam unum debitum exposcat, adhuc tamen illud debitum , quod maxime debitorem premebar, ex toto, & proximum pro parte sublatum erit./, cum ex pluribus 97. ff,h.t. Illud vero est speciale, quod si simul usurae aliquot, v.g. annorum, & ipsum capitale debeatur, tunc prius per solutionem usurae,, quam capitale sublatae censebuntur r quamvis enim expediret debitori, solutam pecuniam in capitale imputare, ut eo extincto nullae etiam imposterum usurae deberentur, non est tamen in potestate debitoris restantibus usuris solvere capitale* d. L p §. $.f, h, tit. Notandum V. si debitum sit in diem 6 contractum ,etiam anteillius diei existentem solvi poste: quia dies in favorem debitoris De Solutionibus* §75 bicoris adjectus censetur, cui proinde renuntiare non prohibetur , l. stipulatio ista 3.?. §. inter. 16. I. continuus, 11,7, ^,2. ff.de Ftrb. obligat.nifi ob creditoris quoque gratiam & intercise certus solutioni dies destinatus su silet 3 tunc enim in solutionem ante diem faciendam ipsum etiam creditorem consentire oporteret. I. cum qui 1 $,ff, de Annuis legatis. Cseterumli dies nominatim solutioni adjectus non sit, quamvis de rigore omni die debitum repeti possit, quia in obligatione pura statim cessit , & venit dies. /. cedere diem. 21 3 .ff. de Verb.figmf, ne tamen contractus dusorij&sine utilitate ac effectu cum damno humani consortii reddantur, fiv.g. mox eodem die pecunia mutuata repeteretur, «equitas omnino suggerit, aliquod tempus pro commoda solutione arbitrio boni viri &; judicis intercedere debere. I. quod dicimus tOf.ff, b. t,l.fidom. /r.Z. 2,ff. de Leg , /. Qualiter autem iolutio, ex condemnatione judiciali & re judicata facienda sit, in Libro II. in Tit, de Senat . LF rejud. dictum elb Notandam VI. De loco solutionis distinguendum esse , an certus determinatus sit, nec ne? nam si prius, debitor non potest in alio loco solvere , neque creditor alibi petere , nisi forsan tergiversaretur ad locum solutioni destinatum venire. I. r. U toto tit.ff. D-e eo, quod certo loco , sivero locus in contractu adjectus non sit , tunc locum contractus, aut domicihj debitoris, quemadmodum in judicialibus , in solutione competentem afferunt Doctores, Notandum VII. quod non tantum i- pse debitor, sed & quicunque alius pro ipso etiam ignorante vel invito solvere, atque ita eundem a debito liberare possit. prine. Inft. Quibus modis tollitur obligatio L solvere. f3 ff, hoc Tit.l manifesti i7,Cod. eodem. Unde notabilem cautelam tradunt DD, qua amicus possit amicum actione injuriarum, vel alia famosa conventum ab infamia liberare , si nimirum pro ipso ignorante vc! invito solvat, ne reus principalis sponte solvendo censeatur confiteri crimen. I. 4. §. /rw. cum U seq.ff. De his qui notantur infamia. Notandum VIII. quod etiam credito- J ris tutori, vel curatori, aut procuratori generali , cui omnium negotiorum administratio commissa est , & multo magis procuratori speciale mandatumadrecipiendam solutionem habenti solvi possit , non autem illi , qui tantum ad movendam litem in judicio constitutus est, nisi principalis solutionem ratam habuerit. /. hoc jure 86 . ff. hoc tit. Putativo procuratori solutio bona fide facta quidem etiam liberat debitorem , dummodo talis sit , qui semel generale aut speciale mandatum recipiendi pecunias revera & scienter habuit , quod deinde creditor ignorante debitore revocavit; sibi enim imputabit creditor , quod de revocato mandata debitorem non admonuerit /. qui hominem, 34. §. 3 .ff. hoc tit. Notandum IX. si ille, cui solvitur, nunquam aliquod mandatum habuerit* sed fraudulenter finxerit, se habere mandatum, & multo magis, si debitor proprio motu & voluntate alicui sine creditoris praffeitu pecunias dederit, non liberabitur, nisi subsequente creditoris ra- tificatione. Quare , si recipiens pecu* j 0 nias cimi ijsdem aufugerit, vel per depras QL q q z datio- Lib, III. Tit. XXII L fytf dationem, aut casum fortuitum amiserit, nova solutio a debitore exigetur, d.hqui hominem, §♦ 4, &seq, Videtur quidem in contrariam facere, L argentum. 20. f, Commod. ubi is, qui argentum commodatum suo servo, qui communi existimatione fidelis & idoneus credebatur , tradidit ad commodantem transferendum, liberatur » licet servus in itinere cum argento depraedatus fit. Verum inter transmissionem pecunia: ex mutuo vel alio contractu debita: rationem differentis assignat Panorm. in cap.significante, 7, de Pignoribus, n. 8. quod scilicet priori casu transmittens pecuniam sit debitor generis, & consequenter Dominus , antequam creditor accipiat, in quem tenetur dominium solvendo transferre : posteriori vero is sit dominus , ad quem res transmittitur, ac transmittens rem commodatam , depositam , vel oppignora- tam, sit debitor certa:speciei, qui interitu ejusdem liberatur. Notandum X. nisi fpedaliter conventum sit , ut solutio in certa specie monetae fiat, non pesse cogi debitorem, ut pecuniam in illa specie reddat, in qua accepit, v, g_ imperiales pro imperialibus, &c. sed qui forte centum imperiales in specie accepit, poterit I so. florenos in parva pecunia reddere t quia pecunia recipit functionem in genere & regulariter magis attenditur quantum, quam quid solvatur, arg, l. u §. 1. & i, Titia, 35 - f. de Auro I argento legato. Barth. ia /, Paulus, m.ß.h, t. An autem pro aurea moneta mutuo accepta possit reddi argentea , magis videtur dubium, propter textum ia NoveUa. 4, c, 3. ubi aurum pro auro, exigi conceditur. Nihilominus etiam hic ad primam contrahentium intentionem respiciendum opinor : an sub ea lege mutuati aurei, m vicissim tales redderentur: vel an non petente debitore, & sponte a creditore, nihil aliud paciscente alterius pecuniae loco aurei dati sint: priori casu procedet Novella ; ut colligitur ex illis verbis; ß audeat creditor aurum omnino quar ens quae Novella nihil novi circa hoc inducit,«sed principaliter disponit , qualiter procedendum cum debitore auri , si aurum non habeat, sicut eandem dispositionem transfumptam habemus in duthent. boc nifi, C&d. hoc Tit, Altero vero caso , etiam aurea pecu* nia xstimationem & functionem in genere recipit , cum tempore mutui contracti non tam qualitas, quam quantitas pecuniae considerata fuerit & interpretatio facienda contra creditorem , in cujus potestate erat legem contractus apertius dicere , sicut notavit Gothofredus ad l. 3. ß, de Rebus creditis facit, d, l. Titia. ubi pro auro legato aestimatio praestari permittitur. Verum hoc ita procedit, sidebitorpro 1 pecunia accepta aliam pecuniam , licet diversae speciei, redere velit : At vero si pro pecunia offerat corpus aut speciem v. g. equum, domum, &c. vel econtra pro corpore aut specie pecuniam , invitus creditor acceptare non tenetur : haberet enim talis solutio speciem emptionis, nemo autem invitus emere, vel vendere tenetur. /. invitum, u. £od. de Contrahenda emptione. & alias nota est regula . quod aliud pro alio invito creditori solvi non paßt, prine, infiitut. Quibus modistollitur obligatio, U L. tum u quo. De Solutionibus. 6jj ' Cod. hoc tit. Non obstat, d. I .§. L Titi*. Item Lsiquis argentum. 3 s in prine, Cod. de Donationibus, ubi certa pondo auri & argenti legata debens satisfacit aestimationem in pecunia numerata solvendo : nam ista?leges, ut ex earum contextu manifeste appatet, procedunt si testator non certum corpus argenti, veluti poculum, aut aliud vas argenteum in specie legarit, tunc enim idipium, & non ejus aestimatio praestanda foret, sed quando in genere ponderis facit mentionem , quo casu censetur, heredem ad nullum determinatum corpus sed ad pondus ahcujus argenti in genere , vel , quod in effectu idem est , ad valorem ejus adstrinxifse, idque propter affinitatem » quo est inter argentum ponderatum & numeratum, nam & nummis suum pondus & ex pondere nummi fiunt, atque numerus & pondus qualitas rerum fungibilium est. 13 Occurrit porro celebris & huic loco accommoda , quaestio quemadmodum solutio facienda, si moneta mutetur , id est, ex impositione & diiposirione Principis in valore suo, aut materia augeatur, vel minuatur. Duplicem mutationem moneta» communiter distinguunt DD. u- num, quam vocant intrinsecam , & alteram extrinfecam. Intrinseca est, quando materia seu substantia monetae mutatur v.g. thaleri , aut alij nummi semicuprei cuduntur; &c. Extrinfeca , quando manente eadem bonitate materiae valor sive «estimatio extrinfeca augetur, vel minuitur, quemadmodum circa annum 20.hu- jus saeculi propter desectum pecuniarum valor thaleri ad IO. florenos excrevit. Primo igitur casu , si moneta intrinfe- tt > mutetur plcrique consentiunt, Impliciter inspiciendum esse tempus coni tractus, & secundum illam aestimationem, & speciem monetae solutionem faciendam ; quod si antiqua moneta amplius non extet, solutio quidem in no37.§. cum quisjf de Verb. obligat, ibi : non enim fecundum futuri temporis jus y sed fecundum pr*Jentis £fiiman debet stipulatio. Circa alterum conventionis modum, quando scilicet quantitas in genere fine ex- preßamonet£ specie & corporum numero inpattum solutionis deduüa eft,utv.g.in genere centum forent redderentur, major inter Doctores disputatio est, an superveniens monetär mutatio ad commodum vel damnum creditoris,aut potius debitoris spectare debeat ? Argumenta & Authoritates pro utraq; sententia videri poterunt apud Fach. L 2. Contr. c. p. Quoniam vero ea de re nihil aperte in Jure decisum reperitur testeHar- prechto ad prine. Infiitur. Quibus modis recontrabitur obligatio, n. penult. interim teneri poterit,quod tradit PaulusLayman, (quiprae exteris has controversias mutuatis menette tempore suae Professura;, ut ipse testatur, sibi crebro occurentes diligentius examinavit)^i 3 o cap. f.num, is. ubidicit, commodum & damnum probabilius ad debitorem pertinete, consuetudine Imperij receptum esse, ut solutio fiat secundum- novam aestimationem monetae, atqjFerdinandum I. An M. D« LIX. in Comitijs Augustanis hanc potestatem fecisse debitoribus solvendi in moneta no- viter aucta secundum extrinsecam aestimationem ; consistit enim substantia nummorum potissimum in aestimatione extrinseca ei a Principe imposita, l.i. ff. de Contrah. empt. estque haec intentio Principis monetam mutantis, ut in defectu pecunia: debitoribus succuratur. Attamen huic sententiar tres notabiles; limitationes apponit ipse Paulus Layman, dicto tfgo Lib. III Tit. XXIII. ditto l num.'i6, ut non procedat. I„ Si mutatio monetae non sit facta k legitima potestate, sed improba usurariorum con- iuetudine, II, Si noa suerit perpetua, sed tantum ad certum tempus v. g. durante bello statuta. Stili. Si intrinsecus quoque valor & bonitas mutata sit, de quo superius dictum. Sicut etiam Harprechtus dittt l. n. antepen. in hac difficultate primum Judicis arbitrio tribuendum, ait, qui pro circumstantia facti St debitoris indemnitati Creditoris St debitoris, quantum fieri poterit, prospicere debeat. Tertius conventionis modus : quando in contrattu mentio quidem cert£ monet £ fatta est , v.g. thalerorum , sed nihil addi- tum , an in steck vel in dßimatione restitui debeant; videtur ad priorem decisionem reserendus, ut St hic debitoris commodum St damnum censeatur, tum quod pecunia recipiat functionem in suo genere St adlimatioae. arg. I i.st. de Auro argento legato, tum quod debitor an ce solutionem sit dominus, ad quem regulariter commodum St periculum rei spectat; tum denique quod in dubio interpretatio fieri possit contra Creditorem , in cujus potestate erat, legem contractus St solutionis apertius dicere, atque de certa monetae specie nominatim pacisci. I.stipulatio. 3 6, §. in stipulationibus, iS, & l. quidquid 9 9 -st de Verborum obligat. [14 Demum fi debitor rite interpellatus in mora solvendi fuerit , damnum, quod inde Creditori resultat, resarcire debet: mora enim cuique sua, non alteri nocere debet. cap.moTis.s^.deReg.fur.inö. Sed Lt hic arbitrium boni viri aliquid valere debet, arg. I.mora.3stde Usuris, nam • justa causa, impossibilitas dandi, vel magna difficultas nonnunquam a mora prostanda excusat per tex. V Gloff'. in l. quod te f.ff. de Rebus creditis. Glossa in d. c. moraverbo. morasua. Andreas Gail. liba, observ. /4 2.n.2, Ulterius circa materiam praesentis Tituli NotandumXI, quod etiam compensa- if fio vim & effectum solutionishabe.it, /. fi debitor, st. Qui potior es in pignore. & l. dediste st de Verb. significat. Est autem compensatio crediti&debiti liquidi inter se contributio : quando enim is, cui v. g. debeo centum, ex alio contractu viciffim mihi centum debet, neuter alteri solvet, sod utrumque debitum mutua compensatione tolletur. Et quidem ille est notabilis effectus compensationis, quod non tantum tollat obligationem, & sistat cursum usurarum ab illo die, quo per debitorem opponitur, sed etiam retro a die quo ista duo debita concurrerunt, l. 4, Cod. de Compensationibus. Sed quid, si debita sint inaequalia, velati si tibi debeam mille , tu econtra mihi ducentos : Hi. nihilominus locum esse compensationi quoad summam concurrentem , scilicet ducentorum florenorum. ditt, L 4. Dices: si ex mille florenorum debitis vellem solvere ducentos, creditor non tenetur acceptare talem particularem solutionem juxta dicta superius Notando tertio , ergo nec tenetur acceptare particularem compensationem , quia & compensatio solutionis species est, fy. negande consequentiam , ex ea differentiae ratione , quod in compensatione creditor retinens pecuniam mihi debitam censeatur quasi sibi ipsi particulariter solvere, proinde sicut particularis solutio facta volenti creditori, quoad eam partem liberat S debito- t De Solutionibus» • -> np.' Isti 11 , 115 , 1 , 'ac liisit t«,i 'A iki m tkv II«jm 'htc Uf Ä0 ite %«■ »ä • fi m- WlL CTflfc ruiran fotwll irep» i&conr (,neg» entis ü* ; crediti* m cenb :r foto jfefli* ;emlt^ rf dei# debitorem, ita etiam particularis compensatio, gute, ut dictum, hocipso cum voluntate creditoris fieri censetur, quod pecuniam reciproce debitam retineat* Porro ut compensatio procedat , duo potissimum concurrere debent. I. ut fiat circa res, quae recipiunt functionem in genere suo, quales sunt illae, quae in numero, pondere & mensura consistunt, ut pecuniae ad pecuniam, frumenti ad frumentum &c. Quare nonvalebit compensatio, invito creditore, si debitor debeat pecuniam, & creditor equum, vel fundum : quia aliud pro alio invito creditori solvi non potest, & corpora habent incertam .aestimationem & pretium,, ac transitet talis compensatio in novum contractum emptionis, vel permutationis, nemo autem regulariter invitus contrahere cogitur. Habebit tamen locum retentio, ut scilicet alter rem debitam retinere possit, us- quedum ab altero sibi satisfiat, nisi debitum tale fuerit, quod paratam exeeutio- nem fecum trahit. U fi non fortem. §. fi cmtu.rn.ff.de Conditione indebiti. II. Requiritur, ut debitum ex utraque parte sit liquidum, ist est, quod liquido & aperte demonstrari possit, l. fin. Cod. de Compensationibus, Sunt autem quaedam debita etiam liquida specialiter excepta, ut compensationem non admittant; videlicet si quidReipublicae ex causa vectigalis, vel tributi debetur. L 3. C.de Compensa - tionibus: Sis qui debitor sit ex furto, rapina , vel spolio > item ex deposito, vel commodato, l. ultima. Cod. dift. tit. I. ultima, Cod , de Commodato , ig Attamen pro foro conscientiae existimant Doctores , habere locum tacitam compensationem, vel saltem retentionem, Engel, In Decret* Ub, ül f quoties rem mihi debitam per viam ordinariam Juris acquirere non postum, dummodo certum sit, mihi deberi, licet fortassis ob defectum testium aut instrumentorum in foro externo probare nequeam j vel Ucet res ex deposito vel commodato debeatur , Idque jure naturae & gentium concessum asserunt Lessius de Jusi. & Jure lib. 2, cap. 27, num. 16, Liyman. in Theol rnor. lib. 3. Traft. 3. pwte 1. c. r, n. 9 cum alijs ibidem citatis, (^u-e tamen in re caute agendum, nequis in propria causa nimis partialis judex existat, non sine proximi laesione. Notandum XII. Quod debitor etiam li- 17 betetur, si creditor per acceptilationem dixerit, se acceptum habere, quod sibi debetur, quamvis necdum acceperit, §,1, Infiit. Quibus modum tollitur obligatio, vel si de- b.torifecerit pactum; de non petendo, Porro tale pactum non tantum fieri potest verbis expressis, sed etiam tacite censetur fieri, si creditor debitori suum chy- rographum restituat, laceret, vel deleat* l. 2, /. 1. ff, de Paftis. Aliud tamen est, si creditor solum pignus restituat debitori, per quam restitutionem non intelligitur debitum remissum , nisi alia indicia concurrunt, 1 . 3 -ff. de Paftis, Ratio differentiae datur, quod restituens chyrographum non possit verisimiliter & prudenter aliam intentionem habere, quam remissionem debiti: at vero restituens pignus possit habere intentionem, non quidem in totum liberandi debitorem, sed tamen relevandi ejus conditionem, ne usu & commodo rei suae carere debeat* Plures alios modos, quibus obligatio tollitur, St qui vim ac effectum solutionis habent, atque injure Civili & alijs Titu- Rrrr lis tf 82 Lib. III. Tit. XXIII. lis prolixius tractantur, hic praeterimus, uti sunt novatio , quando una obligatio in aliam mutatur; delegatio , quando meus debitor ad mandatum meum promittit solutionemCreditori meo; ceßo nominis, quando id , quod mihi alius debet» creditori meo in solutum cedo, quod etiam invito debitore meo facere possum l* 2. C.de Donat, non tamen invito creditori meo, nisi aliis solvendi mediis destitutus sim. I. cum a quo. 16, j unB* Autb.hoc nisu C. de Solut, Confufi, dum creditor sit heres debitoris , velecontra; interitus rei in specie debitae sine culpa aut mora contingens; resmdicata, tranfaBio , proscriptio. & si quL sunt alite similes factat solutionis species. IS Au vero Ecclesia, vel Successor in beneficio, aut Prselaturavel civitas teneatur solvere debita ab Antecessore, vel Administratoribus contracta& qualiter isti Ecclesiam, vel civitatem obligare possint, dictum est superius in Lib. 1. in Tit. de *P a- Bis. §. ult. & in eodem lib, in tit. deTranf. Breviter hic tenendum, quod regulariter Ecclesia vel civitas non teneatur, nisi fuerint debita contracta pro ejusdem necessitate, vel utilitate, e. 1, b, tit.l civitas. 27. jf. de Reb. cred. Idem tamen Juris esse, quando Antecellor contraxit debita pro sua sustentatione vel infirmitate, quia pro necessitate Ecclesiae videtur contraxisse, qux ipsum alere tenetur,tradit Barb. in CotteB. ad d.c. 1. num. z. ubi plures allegat. Addit quoque Successorem obligari ad solvendas funeris expensas pro suo Antecessore, nisi propria bona habuerit, tunc enim tenebitur heres ejus, ad quem illa bona Titulo hereditario deveniunt. Demum si quis erroreductus nec civiliter nec naturaliter obligatus pecuniam solverit,quam non debuit, datur ei repetitio per condiBtonem indebiti , de qua late agunt Juris Civ. Interpretes in Tit. jf. A Cod. de CondiBione indebiti. TITULUS XXIV. De Donationibus. I §J. Quid quotuplex fit Donatio, e jusque requisita» SUMMARIA, 3. Donatio quid? a. De donatione faSa fer sollicitationem quando ebUget. j, E x donatione datur aStto. 4,. Denator habet beneficium competentia , non prtfiat usuras , aut fruUus ex mera » net evtHienem. D Onatio dicta est quasi doni datio. A senatus 3 f* §♦ i jf* de Mortis causa s, Donatio anfit ftric 7 i Juris , vel lontfidei. 6 . Donatio inter vivos. & donatio mortis cauti qualiter differant. 7. De donatione ultra, qoo. solidet ,ö>\quibus ca- fibusvaleat. Donatio omnium bonorum valet saltem ai fiat causas. Alusummariaposi /. a. donationibus , donum autem est datum gratuitum, quod neque ex justitia dein - 1 De Donationibus* 68 ) tum , neque alteri viciffim obligationem imponit. Quamvis vero donatio communiter accipiatur pro ipsa actuali rei donatae traditione, ipsa tamen etiam conventio de donando donatio appellari solet , & haec conventio aliquando fit per stipulationem & promistionem, quando scilicet aliquis rogatus promittit se donaturum; aliquando per pollicitationem , fi quis motu proprio le offerat, quod alteri rem donari velit. r Porro circa pollicitationem huc referri debent, quae superius in Lib I. in Titule de PaBis, §. t. dicta sunt, nimirum quod pollicitatio non prius obliget promittentem , quam si ab altera parte fuerit accepta, adcoque postit ante acceptationem revocari. /. nuda pollicitatio , Cod. deContrabendastipulatione. imo per mortem donatoris contingentem ante dona- tarii acceptationem tanquam voluntate interrupta hoc ipso revocetur./. 2 .§.fed fi quis donaturus 6.& l. abJentiio.fi', b.t. Neque tamen semper verbalis acceptatio requiritur, sed etiam signo, vel concurrentibus circumstantiis & modo agendi sola praesentia & taciturnitate aliquando donatio acceptata intelligitur per tradita Doctorum ad cap, qui tacet, de Reg. fiur. in 6 , Quod maxime locum habet, si debitori per donationem debitum remittatur, eo quod debitor censeatur semper petere & desiderare liberationem, ac consequenter statim in talem donationem consentire. Franciscus Canaaus in Comment. Juris civilis. Ub. f.cap, S.num.2, Specialiter autem tradunt Doctoresin pollicitatione , vel donatione facta pire causae, quod ea non requirat alterius acceptationem , sed äDeo acceptari censeatur. Molina, de Jusi;. V Jure, com. i. difi. 263. «am. tf. Bar bos. Juris Ecclef. univ.lib, 2. cap, 13, n. 29, cum pluribus ibidem in u- tramq; partem citatis, & dictum superitis in Tit. de PaBis. §. t.n. 4. ita tamen ut non statim intelligatur donatio irrevocabilis, si quis tantum propositum aliquid dandi vel faciendi coram alijs dedarärit , nisi veram actualem promistionem fecerit v. g, dicendo ad debitorem: 100, quos mihi debes, dono pauperibus vel Ecclefire. De Jure Civili quoq; communiter docent Interpretes , quod, licet alias ex pacto nudo , cujus speciem habet donatio sine stipulatione aut traditione rei facta, non detur actio, Imperator tamen in l. fi quis argentum . 3 f,Cod. h, t. pro re ex donatione promilsa absolute actionem concesserit , quam conditionem exilia fi quis argentum. appellant. Postetforlan non incongrue etiam actio ex donato dici, per ea, quae superius Tit. de Precarijs. diximus. Interim sive hac actione, sive ex stipulatu conventus donator eatenus tantum tenetur, quatenus deducta sua lustentatio- ne, deductis itidem alijs debitis facere potest. I, qui ex donatione. 12. U l, qui id. 33 ♦ fi, hoc tit , /. -divus Pius 28. jf. de R, /. Neque ob moram sive dilatam rei solutionem usuras aut fructus praestare cogitur. I. in sedibus. 9. § ,./. cim de modo u. U l. eum. qui 12.fi' hoc tit. Etdeniq; si rem. alienam bona fide suam aestimans donaverit, quam vetus dominus superveniens repetat & evincat, non potest donator ä donatorio de evictione ad aliam rem, vel pretium , aut Interesse praestandum conveniri , nisi expresse promiserit evictionis praestationem , vel dolo & scienter rem a- lienam donarit, in quam donatarius ex- Rrrr a pensas «84 Lib. III. Tit. XXIV. pensas fecerit. L Aristo. 18. §. fin. ff. hoc tit. t. 2. Cod t de Evii K quorum omnium ea est ratio, ne alicui Irberalitas sua nimis damnosa sit. Eoque respectu donationem potius inter stricti Juris, quam bona: fidei contractus numerari asserit Juris Consultus in d.l.22.ff.hoc tit , quod dictum de donationibus privatorum intelligit Gottofre- dus in suis notis ibidem : donationes e- nim& beneficia Principum esse latissimae interpretationis , si non alicuius tertij, sed solius dantis praejudicium concernant», probat tex. in c.oUm.sö, de Verb. signif. L? in l, beneficium. 3,ff. de Conflit.. Principum. Idem circa donationem ad pias causas dicitur in cap; cum diletii. 6 , hoc iit. ita tamen, ut ad verisimilem mentem donatoris reipiciatur , teste Panorm. in eod. cap , d. n. 2. Videantur tradita superius inTit.de Tattis. §. s. n. ao„ 6 Donatio dividitur, quod alia sit inter vivos, alia mortis causd. Donatio inter vivos ijla dicitur, qux statim vivente donatore suum esse ct um habet, & exceptis certis casibus ( de quibus in §: Jeq.) irrevocabilis est. Donatio vero mortis causd in eo quidem convenit cum donatione inter vivos , quod etiam praesenti & acceptanti fiat L inter. 3 S.ff. de Mortis causa donationibus, differt autem, quod conferatur in tempus mortis , & effectum suum post mertem donatoris consequatur , unde & species ultimarum voluntatum est, solennitatem 5. testium requirit, dominium transfert sine traditione, legemfalcidis admittit, ex quo eam Imperator legatis exaequavit, U ult. C, de Mortis causd donat . ac ante mortem Isi bere revocari potest. Imo si intuitu certi periculi, v. g, certa infirmitatis, naufragii ,, belli &c. talis donatio facta sit, & donator ex illo supervixerit, eo ipso revocata donatio censetur; secus autem si intuitu mortis naturalis quandocunque eventura aliquis donari t , tunc enim ex- presla revocatio requiritur, vel saltem tacita signo aut facto declarata, utsi rem do- natam sine necessitate donator alienarit, aut inter ipsum &donatarium graves inimicitias subom fuerint : item censetur revocata donatio, si donatarius ante donatorem praemoriatur , sicut hac de rc textus sunt & ibi agunt Interpretes in §. /. Indit, hoc tit. l. A 2, l, ubi ita . 2 7. & l, si mortis. 2g. cum l.Jeq.ff. de Mortis causd donat. 1 , non minus. 19 ff, de Rebus ere - ditis,. Quod si & donator & donatarius simul decedat v. g. in naufragio , ruina; aut bello, neque constet uter eorum praemortuusfuerit, in hoc dubio pro valora donationis, ut ea heredibus prosit, judicatur , licum hic status. 32. §.fi ambo. 14, ff. de Donatione inter virum V uxorem. 4 fi inter. 8. ff.de Rebus dubijs. Covar, Vari. Refol. lib; 2.c, 7.», f. ubi hunc casum duorum vel plurium commonentium in ordine ad diversos juris essectu» prolixa, tractat.. Non tumen omnis donatio , quar in periculo mortis fit, donatio mortis causa dici debet, tametsi forsan mentio mortis fiat , quin potius in dubio donatio inter vivos judicabitur, pr-esertim si intuitu consanguinitatis facta, si non adhibitis f,. testibus, si adjecto pacto de non revocando &c, d, l. ubi ita. 2 7. & i. f eq. I 41, §. r. ff. de JMortis causa donationibus., Nisi ex alijs circumstantijs, quod quis donationem mortis causa facere voluerit, colli* De Donationibus. 6z x colligatur. Vid. Oldranus confli. 114. Harpr. infiit. boc tit, §.i s n, 3 seq. In eo quoque inter donationem mortis causa , & donationem inter vivos est notabilis diversitas , quod illa tanquam ultima: voluntatis species , & pro libitu revocabilis , non sit restricta ad certam uantitatem. dJ.ult.Coi.de Mort.causd onat. Hsc vero non debeat joo. solidos ( quo nomine hodie communiter fOO, aurei, seu mille Imperiales intelli- guntur , licet de Jure certo non constet, quanta fuerit olim vera solidi aestimatio, ut videre est apud Covar. de Feterum Numifatum collatione, c. 3. /. 2. n. s. & Fariar. Resolut, lib. t. cap. u. n. 3.) excedere. I, fi quis pro redemptione. 36. in fine Cod. hoc tit. §. alti autem, 2. Inflit, boc tit. Sunt tamen aliqui casus excepti, in quibus donatio ultra foo. solidos sustinetur, ut I. Si coram magistratu seu ordinario competente judice fuerit insinuata. Qiue insinuatio pro utilitate utriusque statuta est ; donatoris quidem , ne inconsulto praecipitetur , ad tantam summam donandam ; donatarij vero, ut donationem factam tanto firmius probatam habeat, d. I Sancimus. 34. & l. fi quis argentum. 3f,§.penult. Cod. eod.tit, II. Excipiunt Doctores , si pro redimendis captivis , vel generaliter ad pias causas talis donatio fiat; tum quod ieees civiles non extendantur in praejudicium piarum causarum, & Ecclesiarum, quando actus alias jure gentium esset validus* argumento eorum , qua: de testamentis ad pias causas traduntur in c . relatum. X. de Testamentis, tum quod donando adpi- as causiis St pro anima sua non censeatur aliquis inconsulto agere. Textus in l.fiquil pro redemptione. 36. Cod. hoc tit. Julius Clarus lib. 4.fement. §. donatio, qmfi. 17. n,t. Antonius Gabrielis lib. 2, commun . conclufion. Rubrica de donationibus, concias. i, num. 2d. Cui tamen sententiae Harpr, in§. 2, lnftit.hoctit.n.139. cum, alijs contradicit propter text. in l. illud. 13. Cod. deSS.Ecckfijs. U ind. l.Sanci- mus.34. §. /.U dj.si quis argentum. §.ult. Sed responderi potest , has civiles leges vel non valere in praejudicium Ecclesiarum , & piarum causarum, arg. c. Eccle- ft£. 10. de Confiit, & d, cap. relatum, vel correctas esse per d. I. Si qui proredem- tione. quae est reliquis legibus posterior, ut ex subscriptione ejusdem legis patet, & etiam circa profanas donationes expresse correctoria priorum legum Codi- cis, & in specie d. legis Sancimus, ex qua non nisi trecentos solidos absque insinuatione donare licuerat. Quamvis vero d. I, fi quis pro redemptione. 36. tantum de redemptione captivorum nominarim loquatur, eadem tamen est ratio in alijs pijs causis i si enim valet donatio cujuscunque quantitatis pro redemptione captivorum, uti ibidem dicit.Imperator,, cur non generaliter donatio ad pias causas pro redemptione animae propriae juxta illud, quod in SS. literis habetur redime ele- mofynis peccata tua & redemptio anim£‘ viti divitti fuce. ‘Proverb, 13, Tertia exceptio est, si donatio illi facta sit , cujus domus incendio vel ruina, perijt. d.i. 36, §.2. Cod. h. t, IV. Si quis diversis temporibus alicui donet, ita ut singulae donationes poo. solidos non excedant, licet excedant omnes simul sumpta:: quia in diversis donationi- Rrxr ; bu* 6 S « Lib. III. Tit. XXIV. busnon est tantum periculum praecipitantia; & jactura’, d.l.Sancimus. 34. §. C. b. t. ubi Imper. in Z. 4, etiam illam quaestionem decidit, an fi quis donando ad annuam praestationem fele obliget, requiratur insinuatio? & distinguit, an ad vitam tantum donatis vel donatarij promittatur, & tunc nulla opus erit insinuatione, cum postit facile post unum alterumve annum mors intervenire. Vel an etiam heredum mentio facta sit, & tunc requiretur insinuatio. Nec obstat ibid. textus; fin. autem heredum ex utraque parte mentio fiat , vel adjiciatur tempus vit£ iOc. quia ut notat Godofredus ex Cuiaciohatc verba non sunt bene ex grteco translata, cum in grsecis exemplaribus legatur: nec tempus vit£ adjiciatur &c. Alias non posset hic textus congrue explicari, quin fibimet contradiceret. V. Donatio facta a Duce belli militibus etiam sine insinuatione subsistit, d. I, fi quis 36. §. r, c. eod. VI, Si Imperator alicui donet , non soliim quod Imperator luis legibus non teneatur, l. Princeps jf. de LL. sed etiam, quod indignum foret, Imperatoriam li- beralitatem ad foo. solidos restringere, d. I, Sancimus, in prine . v. exceptis. Id quod Doctores etiam ad Principes inferiores, & dominos territoriorum extendunt ; tum quod tales domini in suis terris potestate quasi Imperatoria fungantur; tum quod inconveniens sit, etiam horum liberalitatem tam arctis terminis concludere. Harprecht, ad §. 2, instit. boc tit. num. 14%. Demum donatio, quat sit ultra poo, solidos non videatur in totum, sed tantum quatenus excedit praedictam summam, cum in illis, quae separari possunt, regulariter utile per inutile non vitietur,?" ext. in d.l, 36.$. fi quid autem & in Novet. 162. c, 1. §. i. c, utile 2/. ubi Gi. de R, /, in 6. Porro an donatio omnium bonorum inter vivos facta valeat etiam cum insinuatione ? non est eadem omnium sententia, id tamen contra plures negantes affirmat, & per textus ac rationes probat Harprecht, Instit. boc tit §.z.n.iS, Atque multo magis procedit in donatione omnium bonorum facta piis causis, ut ea valida judicari debeat, sicut docet Barb. Juris Eccles. univ. lib. z. c. 13. n. 17. Covar .ad %ubric.de Tefiam.p . 2. n. 13. ubi attestatur de communi per Textus in c. Trdatum 19. q. 3.0. fin. de Succeffionibusab inteflato.l.jubemus 14. in prine, verf.vernm jive testamento. Cod. de SS. Eccles. Valet enim talis donatio jure naturali & gentium, jure autem Civili nec potuit in praejudicium Ecclesiarum irritari, nec fuit irritata, imo potius confirmata, ut in d.l. jubemus, ^inlfi uis argentum 3 s-§-Jed & fi quis 4. Cod. . 1.1. fi unquam 8. Cod. de Revocandis donat. Non obstat, quod donatio omnium bonorum auferat testandi facultatem: quia testamentum facere,vel non facere, cuique arbitrarium est, &propterea, qui illa facultate non utitur, non patitur injuriosum testandi inhibitionem, de qua solum intelligenda est objectio, cum volenti non fiat injuria, & quilibet juri suo renuntiare valeat, De Donationibus. 687 S. ii. Qui nam donare poflmt, vel non. SUMMARIA. Donare pojsunt regulariter omnes, qui fitnt capaces rationis , & tabent adminsstratio- nem rerum suarum , {£■ ibi de filto fam, 10 . Donare non possunt rerum alienarum Administratores ,ntß ex speciali maadato, vel remuneraione. XI. Denare an qualiter posstnt Prolati , (§• btneficiali. D personas donantium quod attinet, quamvis regulariter omnes pnesu- mantur habiles ad donandum ex eo, quod donatio sit actus Juris naturalis & gentium , excipiuntur tamen aliqui, & in primis omnes illi, qui administrationem rerum suarum non habent, adeoque alienare nihil possunt, ut pupilli, minores, furiosi, prodigi , quibus bonis interdictum est, &c. Filiusfamilias quoque extra peculium castrense vel quasi absque consensu Patris donare non potest, utpo- te alias patri in proprietate,vel saltem u- ■ sufructu peculij praejudicaturus , hujus autem accedente consenso non tantum inter vivos, sed & mortis causa donare valet, cap. penult - vers. quamvis , de Sepulturis,in 6. I filiusfamilias. 7. in prine. & 5 * 4 - &§. fin.fs.h. 1.1. tamis, 2j\ §. i. jf. de Mortis causa donationibus . quod circa donationem mortis causa » aiunt, este speciale in filio familias, cum alioquin donare mortis causa nequeat, qui testamentum facere non potest ; arg. I. chm hic. 3 2. §,fimiks 8. jf. de ‘Donatione tnter virum G uxorem l. 1. §. 1. ff. de Tutela & orationibus distrahendis, sicut & filius familias etiam patre consentiente 12. De donatione inter virum uxorem, re- mijfive. 13. Donatio inter Patrem Qo Filium, an & quando valeat. 14. Donare liberis an Mater pojfit ? 1 s. Donationem d parentibus saliam an teneatur filius tonferre ! remijfive. Alsa Summaria post §. 3. testamentum facere non potest, d. I. tum is, §.,. - II. Illi, qui administrationem tantum io habent rerum sine dominio, donare non possunt, velu ti Tutores, Curatores, Procuratores absque speciali mandato : donare enim est quasi perdere, d. l.ßlius familias. tales autem constituuntur, ut res luorum principalium meliores faciant, non ut perdant, c.^.de Offic. Vicarijin 6. Ltutor. 22. & U Lucius 46. ff. de Administrat. tutorum . Excipiunt donationes rernuneratorias correlpondentes meritis & fervitijs in principales collaris arg. I, cnmplures 2. §. 3, ubi Gloss. jf. de Administrat . tutor. Barb. in Colleft.ad c.per tuas hoc tit.n. 4 ♦ III. Rei alienae Administratoribus e-II tiam accensentur Praelati ac Rectores Ecclesiarum , ut de rebus ad suas Ecclesias pertinentibus immoderatas donationes facere nequeant, cum suarum Ecclesiarum non sint domini , sed potius procuratores j & si de facto in detrimentum Ecclesiae donare attentarint, tales donationes tanquam invalidae a successore revocari poterunt,c 2.&ibiDD. b.t. Dico autem : immoderatas & graves , dona- 633 Lib. ia Tit, XXIV. donationes esse Praelatis prohibitas, qu« tur una persona, & quod ex re Patris ad fi- 1 scilicet fiunt de rebus immobilibus, vel lium venit, dicatur esse peculii profemtii mobilibus pretiosis, aut excessiva summa cujus dominium est patris , & sic pater 12 pecuniae. Donationes vero moderat« quasi sibi ipsi donaret, ac eodem momen- juxta proportionem redituum Ecclesia- to , quo dominium rei donat« transiret sticorum, & consuetudinem loci, pr«, ad filium, id mox ad patrem reverteretur sertim ob bene merita & remuneratoris, arg. I placet. 79. ff.de Acquirenda here - vel ad pias causas pro discretione Pr«iati ditate. Quia tamen illa ratio videtur ni- recte fieri possunt, c, hoc Ut. c. aurum, mis generaliter probare, ut pater vix ullo 12. q,2, Barb. in d. c. per tuas. n. r. Et casu posset filio efficaciter donare, nec ap- h«c si Pradati vel benesiciati de rebus Ec- paret, cur illud acquisitionis jusinfavo- clcfi« donare velint: idque potissimum rem patris introductum ipse pater donan* procedit in Prslatis Regularibus, qui pro - do remittere non possit, & huic suo favo, pria bona & reditus non habent. Alij ri renunciare, arg. I chm oportet. 6, §. 2 vero Pr«lati & Clerici Saeculares sicut de vers.fin. autem.C. deBon.qu# liber, ideb bonis suis patrimonialibus, & industria- plane dubito, an jura solam hanc subtili- libus, Ubere disponere, ita etiam donare tatem attenderint, quin potius exemplo possunt: de bonis autem & reditibus donationis inter virum & uxorem (in quo prospectu Ecdesi« acquisitis, qu« ul— litui, eandem materiam conjqnxerunt) rra congruam sustentationem supersunt, considerarim:, posse nimio amore erga Ji- possunt quidem , imo tenentur ad pias beros parentes in vita sua donando depau- causas donare & applicare , sed ad prosa- perari, aut occasionem tristis odij inter nas non nisi modice & moderate vel ex parentes & liberos, vel inter plureslibe- causa remunerationis, ut inTit.feq, pro- ros ejusdem patris pr«beri, si pater non lixius tradunt Interpretes. donaret, cum posset, aut uni plus reliquis I} IV, Donatio inter virum & uxorem, donaret, sicut confirmat historia Biblica ex qua una pars ditior altera pauperior Genes. 17. de Josepho plus csteris filijs evadit, prohibita est, ne vel nimius amor a patre dilecto, alterum ad paupertatem redigat , vel cer- Interim ex causa etiam permittitur, ut te difficultas donandi & denegatio rei ab pater liberis donet, videlicet ex caula dotis altero desiderat« inimicitiarum & litium & donationis propter nuptias, l.ult. C.de causam praebeat, qua de re in Lib. feq. Dotis promissione, studiorum seu libera- Titulo de Don at ion, inter Virum &uxor, Ji um artisi, aut etiam honesti opificij, arg. dicemus. i.si paterno. 1 f. Cod. de negotijs gestis, re- 14 V. Pater Filio, quem in potestate ha- munerationis, ob bene merita singularia a bet donare non potest. I. cum de bonis. 11. filio in patrem coliata, arg. I. cum pater. Cod . hoc tit. I, donationes, quas parentes. 77 . §. rogo.2f.ff. de Legatis. 2. cessat e- 2f. Cod. de Donat■ inter virum & uxo- nimhis casibus non tam prior, quam po- rem. Rationem communiter assiduant, sterior assignata ratio, & ex tali causa facta quod pater & silius juris fictione censean- donatio non tam libera donatio, quam ex-' pensa ( De Donationibus* §89 pensa de jurefilijs debita cenfenda'est. Similiter ex causa militia: armata;, vel togata, scilicet ad Gradurn vel honorem adipiscendum pater recte donat, cum talis donatio efficiatur castrensis peculii vel quasi, in quo fxliusfamilias pro patrefamilias habetur, & libera ei desuper dispositio conceditur. I.miles, 4-,sf- de Cajlrens. peculio. i.jubemus. s. cod. de Silentiariis & decurionibus. junftd l, Advoc . 14. Cod* de Advocatis diversorum judiciorum. Sicut & generaliter filijs emancipatis & extra potestatem constitutis (quales hodie de consuetudine Germaniae censentur etiam matrimonio juncti & separarim a domo patris degentes) pater valide donare potest, 1,2, V l- fi v ? emancipatis, i/.C.h.t, tum quod inter emancipatos liberos cesset ratio profeftitij pecu- lij, tum quod erga emancipatos plerumque non sit tam intensa assectio, & propter separatam habitationem ceslent etiam a potiori reliqua pericula. Matrem quoque & Aviam, vel Avum maternum liberis & nepotibus donare poste, docet Gomez. Var, Resol. lib. 2, c. 4. in fin, cum Mol. & Less. apud Paul. Laym. in Tbeol, moral. lib. 3, Traft. 4 c. J2.n,i2, quia in his personis non obtinet patria potestas, l, feminx. Inflit. de Adoptionibus , & licet Matres ardentius diligant liberos , fceminis tamen donare prohibitum in jute non est, vel quia id saltem in magna quantitate facere non solent, aro. L sed fi ego. 4 §, i.jf. Ad S. C. Veli , vel ex defectu bonorum aut admini- strationls non possunt. Videtur quidem obstare text. ini, 3. §. 4,f. de Donat, inter virum O uxorem, ubi prohibetur mater filio in potestate constituto donare, nisi ad castrense peculium. Sed responderi potest, ibi matrem tantum suisse prohibitam donare, quia per talem donationem eludebatur lex prohibens donationem inter virum & uxorem , cum jure Veteri quidquid fdiofamihas undecunque donatum erat, totum id patri acquirebatur, utpote illo jure nondum introducta pcculij adventitij distinctione, quam novissime Imperator Justinian. constituit §, n ubi DD. Inflit. Per, quas personas cuique acquiritur. Confirmatur deniq; donatio facta fiiio- familias per emancipatione ejus vel morte patris, qui prius non revocavit, d l. sive ' emancipatis. /7. c. b, 1.1. donationes. 2f, Cod.de Donation. inter virum uxorem. Qeterum de controversa illa qutestione 1 & potius ad materiam successionum ac hereditatum pertinente, utrum A quando donationem ä Patre factam teneatur filius post mortem patris ad communem hereditatis divisionem cum reliquis fratribus conferre, & tanto miniis ex hereditate paterna accipere ? vid. kachln, lib. f, Controvers c. y/. U seqq. Paul. Laym. d. c. i2,n.i3> & Interpretes ad Tit.jf, U Cod. de Collationibus. Prolixe etiam tractat Harpr. ad §. 2. Inflit. hoc tit, n, 5 f. de sumptibus , quos pater pro filio studiorum causa fecit , an teneatur conferre ? & negative concludit. 16. § III. De Revocatione Donationis. SUMMARIA. "Donum inofficiofl qtu dicatur. 17. Donatio quando revocatur propter supervel Engel In Decret. Lib, III. Ss$s »mu*» -9° Lib* III. Tit. XXIV mentium liberorum. *8. Donatto factet fit cau/a non revocatur propter fupervententes liberos , nist pofiunt tamen juvari, ne egeant fecundum suum statum. 13. Quanam dicitur notabilis quantitas redituum male impensorum. 14. Male impendentes probabiliter excusantur d reftituttone , quafisvu hac tUis pro tutiori consulenda fit. Is. Qua sunt comparata ex reditibus Ecckfiafli'- cis ajfuipunt naturam bonorum Ecclefiasti- corum. cap, quia* 9. de Testaments. Insuper qua: 5 filiusfamilias post Clericatum assumptum acquirit, non amplius rationem peculij advemitij , sed. quasi castrensis habent, neque in ijs patri ususfructus debetur, S acrofanÜ£ 32. junftaauth. Presbyteros . Cod.de Episcopis Clericis. Alia sunt bona industrialia , seu quafi 4, patrimonialia, de quibus Clerici non minus, quam de praecedentibus libere, disponere possunt; & dicuntur illa, qua: acquiruntur non tantum ex profana industria vel officio,sed etiam ex industria spirituali & extraordinarijs functionibus, ve.'utü ex mistis votivis, anniversarijs & similibus. Item docet Navarrus de Reditibus Eccl tfi asticis, q. 1. monito. 19. num.z. Sc Zoc i.hoc tit.n.z. illas largitiones fidelium, quaesunt incertae ,& dantur Parochis propter speciales functiones v. g. Baptismum,, Ssss j Nuptias quod j. ferit fj srtiic Ufc, feli safc: 'K am ■ni ob Cflffit' E rai I IBp iit L SN ®ti; 1 in* . ri rat- dotlO’ *94 Lib. IIL Tit. XXX, Issuptias, Sepulturas, &c. & vulgo reditus jh)l£ vocantur, acccnscndas esse bonis in- dufinalibus. Licet aliter sentiat Hostien- sis in summa boc titulo n, 3, ubi regulam putant,omnia illa bona esse prospectu Ecclesia acquisita, qua clericus non ac- quisivisser, li Ecclesiam non habuisset. De distributionibus autem quotidianis , quas Canonici propter singulas in choro praesentias accipiunt, major est difficultas; eas enim bonis prospectu Ec- elcsiae acquisitis annumerat Navarrus diti, q. 1. monito, 30.11.2. eo quod directe ab Ecclesia dentur , & juxta Concilium Trident. Sejs t 21, de Reform, c. 3, tertia pars redituum ordinariorum in distributiones,, ubi aliae nimis tenues sunt, converti debeat; nihil proinde videtur mutatum in qualitate bonorum, sed tantum in distribuendi modo. Haec quidem sententia tuta est; contraria tamen etiam non improbabiliter sustineri potest cum Tusco Ut. D* C oncluf. fi 2. quod istae distributiones quotidianae tanquam denarius diurnus dentur ab Ecclesia propter specialem industriam & diligentiam, neque veniant nomine fructuum Canonica tus; prout superius in Tit. de Clericis non residentibus dictum, a multis percipi fructus Canonicatüs, a quibus non percipiuntur distributiones, Prassertim in illorum sententia, qui docent, dominium bonorum profpeau Ecclesue acquifitorum non acquiri Clericis , confirmari potest opino Tusci ex c. unico, vers, qui vero, de Clericis non refid. in 6, ubi dominium distributionum Canoacis & Clericis expresse adseribitur. Alia sunt bona preJpeUu Ecckfia ac - quistta , qu« scilicet consistunt «2 stabilibus & ordinarijs reditibus ac fundationibus benesicij, v. g. decimis, fructibus agrorum, aut rerum ad beneficium ipsum seu Ecclesiam spectantibus, De his Clerici non aliter disponere possunt, quam ut inde suam congruam sustentationem desumant , & quod superfluum est , in pias causas erogent; post mortem vero eorum omnia residua ad Ecclesiam de jure revertuntur, cap. fin. it. quaß.i.cap, u 3 ♦ hoc tit « c. 1. cap. ciim in officijs 7, cap. tua nobis de Testamentis. Trid, sejst 2f, de Reform, c.t. Licet enim plerique R.R, soleant Cie- 6 ricis in istis bonis dominium concedere cumLess. de Jufl. Jur. lib. 2. cap, 4. n. 43. 2,oes. boc tit.num. 3. (contraNav,' de Reditibus Ecclesiasticis, q. t. monito ♦ iu & feq. Panorm. in cap. cum estes 10, de Testamentis n. 29. & alios antiquiores Deo vel Ecclefire adseribentes horum bonorum dominium) tum quod divisio beneficiorum per DionysiumPapam, in cap. un, causa. /3. q. 1, Inter Clericos facta sustuleritillam antiquam bonorum communionem , & fructus cuilibet fecerit proprios arg. L 1, C ad. Communia utri- usque judicii tum quod in Concilio Tri- dentino Sest', 23. de Reform, c, 1. argumento a contrario sensu Clerici residentes dicantur fructus beneficiorum suos facere ; atq; textus contrarios in c, quod autem, 23.q,7.c, res Ecclesia. & feq. 12 ♦ q.i, in Tridentino d. c. x, Seji 2 s. soleant exponere, vel de primitivo statu Ecclesiae, ubi ante beneficiorum divisionem omnia erant inter Clericos communia , c. duo sunt, c, 12. q. u vel obligatione restituendi superflua pauperibus & ad pias causas j hoc tarnen dominium non ( De Peculio Clericorum* 6?f est simplex & absolutum, sed cum dicta restituendi obligatione restrictum & limitatum, eique applicari debent verba,, quae in definitione dominij ponuntur, quod sit potestas■ libere disponendi de re sua , nisi quatenus jure prohibeatur. Demum ex his bonis Ecclesiasticis quartum genus bonorum Clericalium constituitur , videlicet parfimonialia, quL clericus sibi de congrua sustentatione parcius vivendo subtraxit. Non est quidem eadem omnium sententia, aude istis bonis Clerici pro suo arbitratu disponere valeant ; negant enim Panorm. in diB, c. cum ejjes n. 2j. Sarmientus de Reditibus Ecclesiasticis . parte 2. c, 8. n. 1 6. eo quod sacri Canones generaliter disposuerint , ut bona Ecclesiastica superflua non aliter quam ad pias causas distribuerentur, non distinguendo, an ex parsimonia vel ex non indigentia supersint, Veriim contrarium probabilius videtur eum Novarro diB.q, i, monito 26 , Less. diB. c. 4, dub. 6. n.3 7, quia pars redituum Ecclesiasticorum respiciens congruam sustentationem Clerici libera est ab omni onere restituendi pauperibus , vel Ecclesiae, & libere absumi potest; consequenter nullum sit praejudicium pauperibus vel Ecclesiae, sive Clericus in sua alimenta & competentem sustentationem consumat , sive parciiis vivendo consanguineis vel amicis donet, aut ad a- lios ulus honestos licet profanos expendat. Nec propterea sequitur, quod parcus & avarus sit melioris conditionis , quam liberalis integram competentem sustentationem insumens, qui nihil potest de re- «fcubus .Ecclesiasticis 26 profanas causas distribuere, sicut inferunt pristissententia Authores: nam circa hoc punctum u- terque censetur esse paris conditionis, quia illam partem redituum, quae respicit congruam sustentationem uterque libese expendere potest , per accidens autem contingit, quod in victu parcior expendat aliorsum, idque etiam liberali licebit,si velit parciiis vivere, Si vero ad sorditiem usque & dedecus fui status vellet quis parce , aut magis avare vivere, non dubito-, quin Episcopus talem ad decentem modum reducere debear. Porro ut scias, quid hic veniat nomine congruae sustentationis, & distributionis ad pias causas, sequentes regulas nota, I. Tametsi Clericus alia bona habeas,, nihilominus illis reservatis poterit totam suam sustentationem ex bonis&reditibus Ecclesiae desumere, quia dignus est operarius- mercede sua, & nemo suis stipen- dijs militare cogitur,Innoc, & Panor, iwc. episcopus deTr&b , Quod siClericus ex bonis patrimonialibus vixerit anteqa reditus Ecclesiasticos recipere potuit, fas erit ei, postea ex reditibus Ecclesiasticis tan- tundem inter bona patrimonialia computare, Lessius d,dubio. 6^.38, Lugo, dedifp. 4,SeB.3^.44. II. Congrua sustentatio persona; non est quoad strictam vivendi rationem accipienda, sed etiam consideratio status, & dignitatis habere debet, ita ut Parochus nobilis vel Graduatus plus in suam sustentationem impendere valeat, quam alius minus litteratus, & humilioris conditionis. arg. c, de multa. 28* dePr&b. & Extr. execrabilis.Jea, XXII.de Pr&b. Novar, d.q. 1. num. 36^ Praeterea nomine con- gru« sustentationis etiam intelligitur de- V. 6-6 Lib. IIL 1 Htahospltalitas;nonsolu illa,qua?fit erga pauperes &. peregrinos, & maxime commendatur Clericis in Cone. Trid. sess 2 s. de Resom.CtS, sed etiam hospitalitas urbana cum moderatione debita juxta statu & qualitatem beneficij. f Item in eandem sustentationem recte imputantur moderatae donationes remuneratoris? & alis, quibus boni amici fiunt aut conservantur, quia virtus liberalitatis pro qualitate & ■conditione status plurimum decet virum honestum & ingenuum, Lugo d. disp. 4. /e£t, 4.n.66, &H.73* Generaliter pro regula tradit Molina de f. f. disp. 14 f. jj. 13, congruitatem sustentationis desumendam eile ex usil & consuetudine virorum , qui suntctusdem conditionis ac timorata? conscientis. In omnibus vero modestae honestatis & decentis frugalitatis ratio habenda est, & observandu, quod S. Lern. in Epist. ad Fulc. scribit: Conceditur tibi, inquit, ut fi bene deservis, de altari vivas: non autem ut de altari luxurieris , ut de altari superbias , kAc. & idem Bernard, in Epiftola, 42. ad Henr , Sen. Archlepif. clamant, ait, mdi, cla- -mant famelici , conqueruntur V dicunt: nostrum est, quod effunditis, nobis crudeliter subtrahitur , quod inaniter expenditur ; nostris necessitatibus detrahitur , quicquid accedit vanitatibus ve - ftris, &c. io III. Clericus , qui in administratione fui offici) diligentior est , quam de Jure teneretur, v. g. crebrius per seipsum audiendo confeffiones, concionando, Mil- sas legendo , docendo rudimenta fidei, visitando & consolando infirmos , &c. talis , inquam , Clericus poterit etiam plus boni viri arbitratu in suam sustentationem impendere ; & consequenter fi 'it. XXV. volueritaliquanto parcius vivere, plus bonis parsimonialibus vel industrialibusac- censcre, juxta illud Apost. 1. adTimoth . 5 Presbyteri, qui bene prosunt, duplici honore digni habeantur, maximi qui laborant in verbo U doBrina, Navar. d. q. 1. mon, 29» Molin, disp. 144. jj. az. IV. Nomine piarum causarum , qui-11 bus superflua distribuenda sunt, non tantum intelliguntur pauperes, non habentes necessaria ad usum, sed etiam ij, qui carent necessariis ad sustentandum statum juxta suam qualitatem & conditionem. Deinde recte quoque dicuntur ad pias causas distribui , qua? expenduntur in usum Religiosorum , in fundandas Ca- pellanias aut Missas, ahmen tationem ali- cujus studiosi , quem sui parentes, vel nolunt, vel non possunt in studijs alere, in erectionem vel conservationem Semi- narij, pauperum Scholarium, öL universi m quaecunque ad cultum Divinum vel ad misericordiam, spiritualem vel corporalem alterius ordinantur, Lugo d, disp. 4. Seft, 3. n. 37. V SeU. 4. n, 68. V. In expendendis bonis ad pias cau- rz fas potest se gerere Clericus , ut bonus Oeconomus, & ita aliquo pro futuris necessitatibus reservare, qua; verisimiliter timentur eventura;. Non tamen debet hffc reservatio transire in speciem avaritiae, ut Clericus velit nimis anxie & Divinae providentiae parum considens , o- mnes casus, qui quoquo modo evenire possunt, praevidere, f &interim nihil vel modicum in pias causas erogare, Navar, d, q, /. mon. 2 f. n.s. Lugo d. disp* 4. 6 e 3 , 3. n. 41.^3 Sed;. 4.n. 74,. VI. Licet in Concil, Trid. Sess. 2 f, de Refor.cap.i. interdicatur quibuscunque beneficiatis, ne ex reditibus Ecclesiae con- sangui- De Peculio Clericorum« *97 ) p'/. Sta HJfJi aii nbb ia,n |Sakn ftSemi' iuniv;:- iuram! i» ch ssm MB# iiiaii»* sudati n iFJfl* & Dius 1 o- eveoi« siiiilvti Navat, pf<* ISCllllf 1 tfeiOC filf sanguineos familiaresque suos augere studeant, sed si pauperes sint, ijs ut pauperibus distribuant, &c, Nihilominus ex communi sententia non est damnandus Beneficiatus, si aliquanto plus in suos consanguineos eroget , ne secundum suum statum egeant, vel ut honestiores in domo ipsius conipici possint , quia' status coniangiihieom humilium nonnihil elevatur per promotionem Beneficiati, f Sed non esse dandum consanguineis, ex quo superbi, otiosi , aut male vitiosi vivant, monet Nav. d.q, mon. z^.n.4. S^p. Lu- go . d.SeU. 4-n.zo. 13 VII. Notabilis quantitas, quse in male expensis reditibus Ecclesiasticis peccatum mortale constituit, non est eadem, quE in furto sufficit , sed multo major requiritur ; quia cum in mala applicatione bonorum Ecclesiasticorum non immediate Isdatur aliquis certus & proximus, sicut in furto, siquidem ejusmodi bona non magis debent distribui pauperibus, quam applicari ad ornatum Ecclesia;, vel alium pium usum, ideo videtur sufficere, quod moraliter & a potiori bene distribuantur* Quare Joann, de E ligo des. /. tom. t. difp. 4. Selb. 3. n, 4z. v.rf. fateor, putat imprimis attendendam esse quantitatem reditu um beneficia- Ikmi > ita ut qui v. g. in centum superfluis viginti male impenderit, dicatur pcc- caile ; non vero ille, qui in mille superfluis tantum 20. ad profanas causas exposuerit ; generaliter autem existimat aliquem moraliter reditus Ecclesiasticos bene impendisse , & a gravi peccato excusatum esse, qui ex 100. 5. tantum profanis rebus applicavit, 14. VIII. Consulendum foret omnibus Engel In Dec&et. Lib. III, Parochis & Beneficiatis , ut si aliqua.de reditibus Ecclesiasticis male impenderint in profanos usus, de bonis suis patrimonialibus , vel parcius imposterüm vivendo restitutionem cis de necessitate incumbere, ut videre est apud Cov. in c. 7. de festam , n,io. Laym. in Tbeol.mor.Ub. 4, tr.z.c. i.fub.n, 3. Interim omittentem hanc restitutionem non auderem facile damnare, propter authoritatem aliorum DD, qui contrarium docent cum eodem Cov.,& Lessio dej,& f.lib.z. c, 4.dub. d, n.34. Docet quoque Lugo d. difp.4, Se 91 , 3. N.4L. accipientes a Clericis superflua non expensa in pios usus non peccare, si modo Clericos ad donandum vel alienandum non incitenr & inducant , qua: sententia in rebus majoris momenti , & ubi accipiens non potest praesumere bono jure alienari , non caret scrupulo, & contrarium asserit Sanch, lib . 2, Con, fiitut . c, z. dub. 38, f Illud tamen ad- Is notandum est , quod ea , quae ex reditibus Ecclesiasticis comparata sunt, adhuc'maneant sub ratione bonorum Ecclesiasticorum , & consequenter in vivis sint distributioni ad pias causas obnoxia, & post mortem ad Ecclesiam devolvantur, c, u de Peculio Cleric , alias facile eluderetur obligatio distribuendi superstua ad pias causis, quia st beneficiatus ex superfluis emeret fundos aut pra?dia, vel e- conträ, st frumentum & Decimas venderet, jam illa pnediacomparata, vel istud pretium cx Decimis acceptum libere expendere posset. Ad materiam hujus Tituli etiam pertinent ea , qux in Tit. seqq. de Testamentis. & de Successionibus ab intesiatol tradentur, T c 11 TITU- C 69% ) l TITULUS XXVI. De Testamentis & ultimis Voluntatibus. SUMM *. Testamentum quid f 2. Testamentum aliud in srriptis > aliud nuncupativum & quomodo differat d CodtciUo, J. Testari de Jure Can.qui Jfeciahur prokibean- tur , (fi ibi copiose , an consuetudine introduci pojstt , ut Clerici ad profanas, causas teftentur. 4. Testari ad piis caulas an possint prohibiti de Jure Civili , (fin,6, s.. Testamenti suffio an fit Juris gentium ?’ 7.. Ttliusfam. an inTestamento ad pias causas teneatur habere consensum Patris, 8. Testari an pojstnt excommunicatis 9. Testandi licentia Clericis d quo concedatur ,(fi- qualiter impetranda•, 10. Testamentum Clerici fecundum JusCcnftffum Coalet ubique.. 11. Ttffamtnti folermitates, qtustnt dejure Can,. (fi an per eas tollantur folennitates Juris Civilis In. 12» 13. Testamentum in netcffuate (fi extremis an requirat folennitates ? I+». Testamentum de Jure Can.. an requirat Ost actus inter vivos & contractus ad ultimas voluntates seu testamenta descendimus,quibus homines de rebus suis disponere solent.. X Testamentum ab Ethymologia nominis dictum ait Jmp. prine* Instit. hoc tit. quod testatio mentis fit. Idque definit J.C., in l,t. js. Quis testam, fac. pojf. quod sit, voluntatis nostra juflafententia de eo, quod qms post mortem suam fieri vult * Testamenti appellatione quamvis in genere & late omnis, ultima voluntas e- tiam minus solennis,. utcodicillus, testamentum militis, Patris inter liberos,. ad pias causas Ac,, veniat , proprie vero ac. ARIA. Parochum tfi testes de substantia ve! tantum de probatione} 15. Plttma voluntas an peffit Jure Canon, in alterius arbitrium conferri J 1 5 .. L egatum rei aliena an valeat de Jure Can. ? 17. Titus gravatus an pofstt duas quartas detrahere ? 18. T estamentum ad pias causas: an requirat duos testes t' 19. In testamento ad ptas causas an pojstnt inferi legata profana ? 20.. Testamtnto profano> corruente an debeantur legat a pia ? 21.. Talesdia vel Trebell.. an detrahatur de reli- fftspijsb 22. Heredis incerti institutio an valeat in pijs. causis- ?' 13. De commutatione- ultimarum voluntatum, 24, In ttftamentit pijs quis fit Indfx , (fi Ext- rutor,- 23. Tiltj ingratitudo purgatur per Religionem, 26. Tsdeiccmmtjfum ! ii sine liberis ,antoltaturfer ingressum in ReJigumem, specialiter testamentum solenne intei/i- gitur,, quod omnes illas folennitates & requisita habetquae proscribuntur ab Im- per,. in L hac consultissima 21, V paffim Cod. de Test. §. 3. N seqq. Inft. eod, tit,. Est porro testamentum solenne du. z plex , unum in scriptis , sive clausum, quod testator sua ipsius manu conscriptu septem testibus, masculis, puberibus, liberis,,ad id rogatis, omnibus simul praesentibus, ipsomque testatorem volentibus; offert,, profitendo effe suum testamentum,, insuper ipsemet,. si sciat ac possit sua manu: coram testibus subscribit : vel alius pro eo octavus testis & subscriptor adhibe- De Testamentis &c ultimis Voluntatibus. 699 adhibetur» idque omnes septem testes u- noeodemque continuato tempore subscribunt & subsignant. Alterum est nuncupativum , quando testator viva voce coram illis septem testibus heredem nuncupat, & voluntatem suam declarat, d. I. hac consultißma . V d. §> 3- Quod posterius testamentum tunc plerumque fieri lolet , si instans mortis periculum solennem scripturam erigere non concedat , alias vero non solent testatores facile suam voluntatem circa heredem & legatarios manifestare , ne cupiditate acquireodorum bonorum mors ipsorum optetur, aut etiam a malis hominibus procuretur: Differt testamentum a Codicillo , quod in hoc quinque tantum testium numerus acquiratur , neque in eo hereditas directe dari vel adimi possit, sed tantum per fideicommissum & verbis precari) s, ut scilicet heredes ab intestato hereditatem nominato heredi in codicillo restituant, qui propterea& quartam Tre- bellianicam prius detrahent, tot. tit. Institut. V Cod, de Codicillis, Hanc testamentorum & ultimarum voluntatum materiam prolixe & integris libris exponunt Juris Civilis tum Conditores , tum Interpretes j nos quadbiones illas, qua: praecipue ad forum Canonicum spectant, resolvemus. Quaeritur itaque I. an specialiter de jure Canonico aliqui prohibeantur testamentum facere? Quod de Jure Civili prohibeantur testari ob desectum integri status, & quod fui Juris non sint, fervi, deportati, & filiifamilias in patria potestate constituti ; deinde propter defectum rationis impuberes, furiosi, mente capti & prodigi, quibus ä Magistratu bonis interdictum est ; item propter defectum corporis surdi simul Lc muti, vel etiam muti tantum , si scribere nesciant, pluribus tradunt Interpretes ad tit . instit, Quibus non est permistum facere testa - ment.&Jf. & C, Qui testamenta facete possunt. Specialiter vero de Jure Canonico prohibentur I, Clerici, ut de reditibus suorum beneficiorum ( secus est de bonis patrimonialibus , industrialibus & parsimo- nialibus} testari nequeant, licet inter vivos, dum adhuc istorum bonorum dominium habent, saltem ad pias causas & suam congruam sustentationem disponere valeant ; post obitum enim illorum isti reditus Ecclesiastici ipso Jure ad Ecclesiam devolvuntur, c. /, V 3 . de Peculio Clericorum c, cum in Officiis. 7. c. relatum. 12 , hoc tit. An vero consuetudine introduci possit, ut Clerici passim ad profanas causas te- stentur? Non desunt, pro Stcontrahanc consuetudinem multa: gravis authorita- te Sc rationes, quas refert Gov, i« d. c , 7. n. 23. & feqq. Rem ita componunt Molina, sie /, &J, dist. 147. n. 27. tk A- zor. inst.mor.p. 2,/. 7, c. 9. q. 1 . quod per consuetudinem Clerici valide testari posi. sint, sed non licite. Verum ego considero substantiale requisitum consuetudinis ( sine quo nullum effectum habet) esse, ut sic rationabilis , c.fin. de Consuet, talem vero consuetudinem» qua sine peccato mortali ex sententia Azorij & Molina: uti non licet, & per quam id, quod ex sententia SS. Patrum & enixa conrtitutione Canonum pauperibus ac Ecclesia: debetur , adpro- T c 11 x fanas 7«a Lib, III. 1 fanas causas distribuatur', esse rationabilem, sane mihi nemo persuaserit, &hinc non vana est vulgi opinio , vel experientia, quod bona Clericorum apud Laicos heredes parum fructificent. Accedit: quod experientia constet per talem consuetudinem non exiguum damnum inferri Ecclesijs , quando decedentibus Parochis omnia ad heredes devolvuntur, & interim Ecclesia vix sarta tecta » nedum debita ornamenta, & novus parochus vix media se alendi habet > ut vel ex hoc capite praedicta consuetudo invalida videatur, t ,de Consuet, iurid. c. ckm in officiis , ibi : non indemnitati Ecclesiarum providere volentes, Uc. hoc tit t Quare illam valere consuetudinem existimo, quae approbatur in cap. relatum, u. hoc tit. ut Clericus possit aliqua de reditibus Ecclesiasticis in ultimavolutitate relinquere pijs locis, pauperibus, & qui sibi in vita aliquod serviti) meritum, exhibuerunt, sive deinde isti pauperes aut servientes sint consanguinei, sive extranei. Sed quid ad praecipuum. Adversariorum (defendentium ex consuetudine validam std non licitam Clericorum dispositionem) argumentum respondebimus? Quod nimirum Clerici sint veri domini suorum redituum etiam superfluorum; ideoque sicut inter vivos saltem valide quamvis non licite eos ad profanas causas alienare possunt sine restitutionis onere, ita etiam per testamentumcum ex multis instantijs appareat, plurima fieri illicite non tamen invalide Uc. Profecto si hoc argumentum accurate expendatur, non est tam solidum, ut prima fronte videtur Nam inprimis palam «st , hic incemun per incertum probari, ‘ir. XXVI. Siquidem ha?c omnia apud DD. plane dubia & controversa sunt, an Clerici suorum redituum superfluorum ita habeant absolutum, simplex, & irrestrictum dominium , ut eos valeant valide & irrevocabiliter in alios profanos usus transferre, fine ullo restitutionis onere ? contrarium enim ab authoritate plurium Doctorwn & rationibus gravibus pulchre ostendit Paulus Laym. in Theol. Mor. lih. 4. fr. 2. c. 3. n. 3. v t ad alteram quffimem* Nec est lemper bona consequentia , hic. estDominusrei, ergo potest dominium suum in alium transferre. Licet enim hoc. procedat, ubi dominium est absolutum & liberum, non tamen ubi est certo modo, restrictum , modificatum & limitatum, v. g. si testator jubeat haeredem dare pauperibus ios>. non assignata specie monetae, heres erit debitor generis , & consequenter ante solutionem verissimus Dominus. Quid» si in alios quam.paupe- rum usus omnes facultateshereditarias insumpserit, anne liberatus est ab obligatione solvendi pauperibus ? Minime: plane quod testator heredibus,hocCanones, hoc Fundatores ex Canonum interpretatione benefleiatis injungunt, c, quod autem. 23. q. 7* Trid, fess'.z$, deRef.c.i, Similiter cui fideicommissum familiae relictum est,, in vita sua verus est Dominus , extra familiam tamen alienare non potest , &c* Unde recte additur definitioni Dominij, quod sit potestas libere disponendi de re. sua , nisi jure' prohibeatur .. Deinde e- tiam ex supposito Adversariorum non est difficile , inter actus inter vivos, & ultimas voluntates differentiam assignare.. Narrt dum Clericus superfluos reditus a- iieuat inter vives, ipse tunc & non alius. habuit. De Testamentis & ultimis Voluntatibus, 701 habuit dominium : fi vero disponat per te/lamentum , testamentum incipit valere post mortem, ad Hebr. p. I. i.ss, Qui testam, fac. 1 , 4. ss. de adim. Leg . Post mortem autem non tantum Clericus non est amplius Dominus, sed ipso Jure bona ejus prospectu Ecclesia: acquistta ad Ecclesiam devolvuntur , cui proinde per suam dispositionem praejudicare non potest, Respondemui , inquit Pontis, in c. relatum, 12. h. tit, quod generaliter bona qualibet per Ecclesiam acquisita , ei debent juxta Later. Cone, poft acquirentis obitum remanere. Et intra: Nec de jure in alios proxmorientis arbitrio transferri possint. Adde c,cim in officiis. 7. hoc tit, ibi in sine: sive intestati decesserint, sive aliis conferre voluerint, penesEccleßas eadem bona pr&cipvmus remanere. Adde c, 1 de Peculio Cler. Quojureergo ha:c bona ab Ecdefijs auferuntur & extraneis valide relinquuntur ? Non sane Jure scripto , quia universi Canones reclamant : anne consuetudinario ? Ita, ajunt adversarij, consuetudinario. Sed doceant, quaeso, me sic argumentantem: Consuetudo, quae non est rationabilis, non valet contra Canones, tex. clarus in c, fin.de Consuet, non enim consuetudo, sed corruptela est. At vero haec consuetudo, ut Clerici ad profanas causas suo arbitrio restentur, non est rationabilis , ergo &c, minorem probo : consuetudo, quae toties, quoties exercetur , invitat ad delinquendum, imo facit semper rnoraliter peccare utentem illa, non est rationabilis ; sed consuetudo, ut Clerici testem 11 r ad profanas caulas, non potest exerceri licite8c fine peccato Clericorum ? ergo est irrationabilis & invalida, ergo-contra Canones nihil operatur» Major est lumine na« tura: nota , quomodo enim potest eile rationabile, quod me conjicit in periculum, imo&damnum salus aeterna?. tex. ind.c.ßn. ubi ex periiulosalutis judicatur corruptela, c. ex parte, cum suo Summario de Consuet, c. sin. de Tr contraria: sententia DD. plurimum se fundant, quod nimirum S.Pontisex non contradicendo videatur tacite approbare praedictum usum ad profanas caus as testandi , quem vix potest ignorare , cum in multis Orbis partibus practicetur. Praeterquam enim, quöd in novissimo Concil. Trid. d. fels. zf. c. /. satis contradictura videatur, jam ir. fere simili materia (videlicet circa pluralitatem beneficiorum it multis sine legitima dispei-satione & scrupulo obtentam) declaravit Pont, quoti sua taciturnitas non approbet tales ulbs, qui non fatis rationabiliter adversus SS. Canones inducuntur , multa , inquit, per patientiam tolerantur, qu£ cum in judicium deducta fuerint, exigente Ju - ßitia. tolerari non ds>ebunt. c. tnm i am Tcttt j dudmrs. 7-r Lib. III. 1 dudiim. i S. ubi Gloss. in v. patientiam, de Er&b. Dcnrom neque illud argumentum aliquid evincit, quöd S. Pontifex per privilegium concedat licentiam testandi Clericis ad profanas causas, quae testatio fi irrationabilis esset, non recte per Pontificem concederetur. Multa namque in uno vel altero particulari calu rationabiliter conceduntur, quae timen universaliter concedi rationabiliter non possent, veluti si inter consanguineos in z. vel j. gradu ad Matrimonium, aut cum luscis, illegitimis, vel alio modo irregularibus ad SS. Ordines dispensetur. Unde illa etiam consuetudo, prae caereris tolerari potest, st Clerici antequam testentur, ialtem licentiam Episcopj requirere debeant, ex cujus prudentia praesumitur necessitatibus communibus pauperum & Ecclesiarum fatis provisum iri. Ita ut non aliter concedat testandi facultatem, quam sivi- dferit indemnitate Ecclesiae satis consultum, eique aliqua saltem portio in tali testamento relinquatur. Videatur etiam pro hac nostra sententia Paul. Laym. in STheol. mor. lib. 4. tr . 2. c. 3 num.7, Addo tamen finalster, antequa haec consuetudo authoritate superiorum declaretur invalida, posse heredes Clericorum in foro interno excusari ab authoritate ex- trinleca magni nominis Doctorum , qui hanc consuetudine validam pronunciant. II. Religiosi ante Professionem quidem de bonis suis libere disponere possunt, post Professionem autem jus testandi una cum liberae voluntatis arbitrio , quod in Praelatum resignarunt, amittunt. c.fin. de S epult. in 6. Quare si absque praevia dispositione profiteantur, omnia illorum bona Monasterio acquiruntur. Auth. ingreß. Cod t de SS. Ecclesijs & authent. 'it. XXVI. nunc autem. Cod.de Episcopis V Clericis, Excipiunt communiter casum Canonis.fi qua multer, ip. q. 3. desumpti ex Auth. fi qua mulier , Cod. de SS. Ecclesiis, ubi Professus, qui in saeculo liberos reliquit, nec prius testatus est, etiam post professionem bona inter liberos distribuere potest, reservata Monasterio una portione filiali. Sed de hac & alijs Monasteria ingrediendum dispositionibus videantur a me tradita inferius in Tit, XXXI. de Regul, LF Transeunt, ad relig * III. Testamentum facere non possunt usurarij manifesti, antequam usuras restituerint, ve] saltem de restituendo idoneam cautionem praestiterint, c. 2, de Usu - risinS . IV. Haeretici & haereticorum receptatores, defensores, & fautores, c, excommunicamus. i;. §. credentes, de Hmt, Quod tamen in locis, ubi haeresis impune grassatur, & haeretici permixtim cum Catholicis vivunt, non practicatur, sicut & multae aliae constitutiones in Jure contra haereticos latae. V. Demum testari nequeunt, qui Romans Ecclesiae Cardinalem hostiliter insequuntur , percutiunt, capiunt, vel ad id consilium vel auxilium praestant, c, felicis. 6 , de poenis in 6. Quaer. II. an prodigi,silijfamilias,damnati ad ultimum supplicium ( quorum hodie bona non confiscantur , excepto crimine laesa Majestatis & haeresis. Authent. bona damnatorum, c de Bonis proscriptorum. c. vergentis.de H£reticis,) I- tem& deportati, qui de Jure Civili testari prohibentur, saltem ad pias causas testamentum condere valeant ? Pro negativa facit, quod testamentum & dispositio in tempus,quo aliquis amplius non est fu tuli Iit F inb jiidl V jiti libet 1« m Prfil ensi mt P m ren voll dr, mus liles {tuti itlfll !S1U ! Ci S iselil liätt! proce! fcp bis lk ij 1«. De Testamentis & ultimis Voluntatibus. 705 futurus dominus, scilicet polt mortem, rum lib. 3,sement, §„ testam. q z. & plu- sit merum Juris Civilis inventum , sicut rimos alios demonstrat Harprecht. ad probat Vasquez Illustr. controv. hb, j.c, grinc, Institut, de Te fi amentis ordinandis* toa.n.3. ergo quibus nec de Jure Ci- anum, 62. Nam si Jus gentium elt, quod vili, nec de Jure Canonico (quod ipsum apud omnes gentes peraeque cudoditur. in hac parte non reperitur differentiam ä §. Klnstit.de JureNat, Gent, & civil. eX Jure Civili statuisse ) potestas testandi da- variis > turn sacra’, tum profanat historia:' 'ta est, nullo modo & ne quidem ad pias exemplis probari potest , testamenta & causas testari poterunt. ultima elogia non solüm ä Civibus Roma- Verum sententia affirmativa semper nis,.sed apud diversas gentes longe etiam mihi probabilior visa est, videlicet quem- ante jus civile conditum usitata fuisse T si- libet ad pias causas testari poste, qui Jure cut resere Harprecht. d,Lrt. tf4»&Petrus naturali ob desectum rationis incapax Gregorius lib./. deRepub,Q. r2. ipföque non est , sicut etiam docet Riccius in naturalis racio hominibus illum affectum Praxi aurea parte 4. resolut . 89. Ideo de rebus suis inr ultima voluntate dispo- enimdn testamentis ad pias causas solem- nendi suggessit. Idquer satis insinuatur in ni taces Civiles non attenduntur, quia re- l, lege obvenire. 130 . ff. de V erb, jignif gulantur secundum Jus gentium, ut com- ubi dicitur, quöd lege 12. Tabularum, muniter Doctores concedunt,dequo ju- sicque primo jure Romano & Civili tere non habemus folemnitates , sed sola stamentariae successionis confirmentur. voluntas defuncti, ejusque probatio suffi- Nemo autem dubitat , quin res : confir- cit, atqui omnes isti, quos enumeravi- manda praeexistat ante confirmationem, mus ,licet, quoad actus Civiles sint inha- neque ordinarie confirmatio aliquid novi biles , sunt tamen capaces actuum Juris inducere, sed praeexistens ratificare cen- gentium, ut contractuum, exceptionum, setur. DD.ad. cap,4,deConfirm. utili. defensionum & similium. Optimus text. Quae vero in contrarium adferuntur, in l. idem efi. 1 §. z.ff. de Testam, mi- id solum probat, quod sicut alias Jus Ci- litis, ubi: deportati & fere omnes,inquit vile jure naturali & gentium inhypothesi J. C. qui testamentifatiionem nonbabent,- & singulis factis addere & detrahere po- ä milite bseredes institui possunt , non uti- test, ita- etiam circa testamenta fecerit, eo- que ex alia causa hoc J. C responsum que respectu, quoad suam scstemnkatenr processit, quam quöd in testamento mi- & ultimam perfectionem testamentum litis praecise ad jus gentium respiciatur, Juris civi!., dicatur. Quemadmodum in quod deportari & similes non amittunt, simili matrimonium non ideo miniis £ sunt quidam 7. §.. de T cenis,, ergo contractus juris naturalis & gentium est, ad pias causas testari poterunt. prine, /»st. de Jure Nat, Gent. & Civ. Quod autem testamenti factio origine quod hodie ex Concil . Trid. novas solcn- Juris gentium sit, quamvis Jus civile cer- nitates , scilicet praesentiam Parochi & tas ei folemnitates- addiderit postCovar. testium requirat. Fav.Resol. lib. j,c. 7. Julium Cia- Accedit pro nostra; sententia ratio, quod Lib. III. Tit. XXVI. ■qr.öd leges Civil, non potuerint , nec Christiani Imperatores verisimiliter voluerint , aliquem habentem rerum suarum dominium jure gentium & testandi privare, quantum id expedit pro salute animat sua;, & ad pias causas, Bonus textus in l, r. C, de SS. Ecclesiis, ubi Imperator Constantinus unicuique nulla facta personarum distinctione, dat licentiam, sacris Jocis, quod voluerit, relinquere, '6 De Prodigo quidem negat Bartholus apud Panorm. ad Rubric , hujus tit. v, io , quod possit testari etiam ad pias causas, ciim ei non competat bonorum administratio , sed magis comparetur pupillo & furioso* Verum ista ratio convincens non est; nam minorennis quoque sub curatore constitutus administrationem non habet, & tamen testari potest, ut noti juris ex L f.jf. hoc tit. Quod vero prodigus pupillo & furioso comparetur ; id verum est ratione prohibitae administrationis inter vivos, quoad ipsam autem mentis integritatem res in facio consistit, ciim per fe loquendo disponens ad pias causas & pro anima sua non inconsulto agat* Sed specialiter y Queritur III. circa filiumsamilias, an in testamento suo ad pias causas condito teneatur semper patris consensum adhibere ? In cap. penult, de Sepult in 6, ita legitur : quamvis filiusfamilias absque patris ajfenju fibi poffit Ubere eligere fepul - turam, pro anima tamen suaprdter ipsius assensum ( nisi peculium castrense aut quasi castrense habeat) aliquid judicare non potest. Ex quo textu pleriqueDoctorcs inferunt , filiumfam. poste quidem de bonis adventitijs disponere ad pias caulas, sed non aliter, quam consentiente patre, Panor. ad Rubricam hujus tit, n,iO, Barb. in CoHeB, ad d.c pen.n,6, Et licet Bartho* Ius in l.i. C. de SS. Ecclesiis , teneat, si- liumfam. saltem in ijs, in quibus pater u- sumfructumnon habet, poste eo invito ad pias causas testari, cum cale testamentum non ex Jure Civili, sed gentiüm reguletur ; imo etiam profana t estamenta in his bovis nonnulli defendant apud Harprecbr, prine. Institut ♦ Quibus non est permistum facere testamentum, num.29. contrarium tamen docet Baldus in diü. 1 .1, & Paner- nsitan. dici numero, 10. per textum in d. C , pen, qui tantum peculium castrense & quasi castrense excipit. Verum, si considero argumenta & rationes, quibusDoctoresprobant, consensum patris in testamento stlij ad pias causas semper requiri, parum me convincunt. Etenim , si spectetur Juris Civilis prohibitio , ea circa testamenta ad pias causas juxta hactenus dicta non obtinet : si praejudicium patris circa usumfructum, nullum apparet, non tantum in bonis pleno jure a filio possessis, ut per fe patet, sed etiam alijs adventitijs, quia post mortem stlij pater loco ususfructus acquirit partem proprietatis , nimirum legitimam suam; sicut ergo ea de causa & casu, quo pater cum fratribus defuncti succedit in parte coheredum fratrum non haberet usumfructum, authent, item hereditas. Cod , de Bonis qu£ Uberis. £*> Novell. 118, c, 2 . ita nec praetendere posset in casu coheredis Ecclesiae, vel piarum causarum » eo etiam argumento , quod piae causa; in multis liberorum jure censeantur. Textus &DD, in c.inpr/gstntia,8, de Probationibus, Ut nihil dicamus, quosdam Patres forsan raro aut valde parce consensuros De Testamentis Sc ultimis Voluntatibus. 705 in dispositionem. siliorum ad pias causas & pro animahus luis. Potissima, fateor, difficultas est inc, pen. de Sepulturis in 6, Sed videtur, non incongrue explicari posse juxta verisimilem mentem legislatoris, ut procedat, in quantum filius per suum judicium, & dispositionem posset patri praejudicium inferre; ideoqueintelligitur vel de peculio profetlitio, quod totum est patris, sicut ita inter se conciliantur l. i. /. /. /i Se Tutelas rationibus distrahendis. U L tam is. z$. § i.js, de Mortis causa donat. ( quae lex non potest loqui de peculio adventitia , cum jure Digestorum istud peculium suerit incognitum. §, i. Instit, Per quas personas cuique acquiritur.) vel certe , si textus noster inteiligatur etiam de peculio adventitio, tunc exaudiendus erit, si filius vellet patri in legitima nocere, aut cum textus non utatur verbo testari ., sed judicare, hoc verbum tanquam indifferens etiam accipi poterit de actibus inter vivos, in quibus statirn transferretur dominium, & patri ususfructus tolleretur. Existimo proinde salvo doctiorum judicio in Theoria probabiliter defendi poise, valere testamentum, quod filiusram. relicta patri competenti legitima etiam siae ipsius consensu de quibuslibet bonis adventitijs ad pias causas conderet. QuasriturIV. An non tantiim haeretici, sed etiam generaliter omnes excommur ntcati, de jure Canonico testari prohibeantur ? Respondetur, licet id voluerit quaedam Glossa in c. decernimus , x>. de Sententia excomm. in 6. alia tamen Glossa in eodem c. L. in propositione casus, asserit, communem Doctoru opinionem esse, ia contrarium, & consentiunt citati apud Engel In Decket, Lib. III. Barb. in Colleft. ad d. c.8. num , 7 . Est enim testamenti factio juris prohibitorij, & omnibus permissa , quibus expresse non prohibetur. Imo hoc ipso , quod jura specialiter prohibuerint haereticos, non statuendo idem generaliter de excommunicatis , procedunt vulgata juris axiomata, quod exceptio firmet regulam in casibus non exceptis , & constitutiones poenales ultra casiis expressos prorogandas non sint. Dices: excommunicatus assimilatur deportato , arg, d, c. Decernimus, ubi excommunicatus ab agendo, patrocinanda & testimonio serendo repellitur; deportatus autem saltem de jure civili & ad profanas causas testari prohibetur. Responderi potest, similitudinem inter excom- municatum & deportatum non obtinere in omnibus, sed tantum in quibusdam a jure expressis, procedüntque isti effectus ex diversi causi: deportatus enim enumeratos actus prop-terea facere nequit, quia privatur jure civitatis Romanas, & desinit esse civis Romanus, quo jure institutum est, actionem in judicio proponere, testamentum solemne ordinare, &e, excommunicatus autem propterea, quia ipsi inhibetur fidelium communio ab Ecclesia, nec circa eum aliquid de juribus civitatis Romanae statuitur. Deinde deportatio est poena vindicat iva, & perpetua excommunicatio veto medicinalis , ut peccator resipiscat , & satisfaciat mandatis Ecclesias , quod ubi fecerit, mox absolvitur, < 5 C restituitur, uti» tit,de Sententia txcom, pluribus traditur. Quaeritur V. Quid requiratur, ut Clerici de reditibus suorum beneficiorum testari valeant ? Respondetur, requiri U- Vvvv centiam 7°s Lib. III. Tit. XXVI. centiamS. Pontificis, qui supremampotestatem habet contra jura dispensanda, & dc bencficijs , eorumque reditibus disponendi Covar. in c. ckm in oßeijs 7. hoc tit , n, 2e. Et talis licentia ferrei concessa non exspirat morte S, Pontificis: quia gratiae regulariter non expirant morte concedentis, etiam re integra , c. fi cui. 36. de Praebendis in 6, c. Si super gratia de Officio delegati in 6. cap. decet, ubi Glossa & DD. de Regulis Juris, in 6. Fach. lib. s. Controv. c, 100. ubi etiam c, 09.recte docet, eam testandi facultatem a Summo Pontifice concessam, non eile restrictam ( nisi verba Privilegij seu facultate concessae aliud expresse dicantj ad primum testamentum ä Clerico conditum , sed interpretandam esse juxta naturam actus, ad quem conceditur, ut nimirum pro arbitrio primum testamentum mutari, revocari & aliud condi possit , adeoque ut simpliciter Clericus valeat testatus decedere. Quamvis in hoc & priore puncto contrarium teneat Covar. in d. c. dtmin oßciis.n. 21 . quod licentia testandi de reditibus Ecclesia?, ut« pote contra jura & pra?judicium piarum causarum, sit odiosa &. stricte interpretanda. Ineo videtur major difficultas , an si Clericus prius testamentum fecerit , & postea primum licentiam impeträrit, hoc ipso testamentum illud prius factum convalescat, si nihil post impetratam licentiam circa id innovatum sit ? Rationem dubitandi facit textus in LTribunus. 20. §. n ff. de Testamen, militari ubi deciditur » non valere testamentum militis ante militiam sine solennitatibus confectum , nisi miles ex post facto in expeditione constitutus peractum aliquem v. gr, noviter signando, corrigendo, addendo , &c. priorem voluntatem confirmaris aut renovärit. Potest tam en defendi affirmativa cum Tusco V, Testamentum conclus . 14$. eo quod privilegia accipiunt interpretationem ex intentione supplicantis & concedentis , qua? simpliciter iuit, ut Clericus posset cum testamento decedere , sive facto sive faciendo, Estque disparitas inter testamentum Clerici & militis, quia privilegium clerici est simpiiciter cum testamento decedendi; privilegium vero militis , ut non teneatur adhibere solennitates, est expresse in jure restrictum ad tempus actualis militis, seu expeditionis, quia tunc proprie subest ratio legis , quöd ob instantem belli necessitatem solemnitates adhibere non possit, vel non posse prftsu- matur. Illud quoque adnotari potest , quod 10 Clericus etiam in terris Imperii existens probabilius non teneatur m suo testamento adhibere solennitates Juris Civilis, sed sufficiat, si secundum jus Canonicum testetur. Ubi enim Jus Civile & Canonicum discrepant, Clerici non subjacent legibus civilibus , sed canonicis, c. quod clerici, p. de Toro competenti & paffim DD. Tit . de Immunitate £cc/tj Barb. in Colleft. ad c. citm efies . 10. huc tit. n. 2 . Ubi dicit, quod constitutio illius cap, i 0. circa causas ad forum canonicum pertinentes observari debeat etiam extra terras Romani Pontificis. Quatritur p'oinde VI, quales solennita-11 tesdejure Canonico ad testamentum requirantur ? De solennitatibus Juris Civilis obiter diximus superius ad principium tituli, Te Testamentis &: ultimis Voluntatibus» 707 tituli , & proscribuntur in 1 . bac consul* tiffim. ii. Cod, h. t Dc Jure Canonico difficilis texwrsest inc.cnmestes.io. b. t. ubi Alexander III. sic rescripsit Holliensi Epilcdpo: proposuisti talem in tuo Episcopatu consuetudinem obtinere , quod testamenta, qua ßunt in ultima voluntate , penitus rescindantur , nisi cum subscriptione septem vel,quinque testium fiant, fecundum quod leges humane decernunt; quia vero ä divina lege,&a SanBorum Patrum insti tutis, & ä generati Ecclefiee consuetudine noscitur alienum, ckm scriptum fit, in ore duorum veltriumstet omne verbum : pr£- scriftam consuetudinem improbamus, & testamenta qudparochiani coram presbytero suo ^tribus vel duabus alijspersonis in extrema fecerint voluntate , firma decernimus permanere sub interminatione anathematis , prohibentes , ne quis hujusmodi audeat rescindere testamenta. Ex hac porro decretali duae principaliores nascuntur controversiae. Prima est de qua 12 Quor, VII. Utrum per haac Pontificiam constitutionem universim correctum & abrogatu censere debeat Jus civile , quatenus plures alias soleunitates ad testamentü requirit, & propterea in utroque foro Jus Canonicum circa testamenta observandum iit ? Affirmativam defendit Panor, ineod. cap . cum estes. fubn. 8 . eoqubdS. Pontifex expresse declaret, leges civiles adversari Juri Divino, ac SS. Patrum institutis; atque hic agi de materia peccatifactle colligatur ex inde, quod anathema dictetur impugnantibus testamentum non fecundum leges civiles factum, qualis censura non nili propter peccatum mortale infligitur, in materia autem peccati Canones praevalere juris Civilis dispositioni in Prooemio Decretalium explicatum. Verum communior est DD, sententia potiöri consuetudine approbata , circa materiam testamentorum ad profanas causas disponentium quodlibet jus in luo foro esse observandum: Jus Canonicum quidem in terris Romano Pontifici subjectis, Jus civile autem in terris Imperatoris & aliorum Principum. Citati apud BarbJ» ColieB.in eod. cap. io, n. z. hoi tit. Covar. in eodem cap. io. n. 7, U L. Neque enim solennitas teilamentorii profanorum ad evitandas fraudes statuta res spiritualis, aut contra salutem animarum est ; imo dum dolosis machinationibus viam intercludit potius saluti animarum consulit, ut propterea nihil caufe videatur, cur ä Jure Canonico damnari debear. Non obstat argumentum Panorm. quod leges civiles contraricntur Juri divino duos tantum ve! tres testes requirenti: nam S. Pontifex non dicit, quod lex quinque vel septem testes desiderans sit juri divino contraria , sed a jure divina aliena , id est, diversa : Jus etenim divinum non prscipit , quod in omnibus caulis praicise duobus vel tribus testibus credi debeat, nec plures possint flatui, icd tantum declarat, quod ordinarie duobus vel tribus testibus prudenter credatur; alias ipse quoque Panormitanus&pluri- mi Juris Canonici Interpretes in hoc eodem capit, responderent contra jus divinum , dum ad substantiam testamenti prrerer duos testes (quibus tamen de Jure Divino credi deberet ) etiam Parochum , veiioco Parochi duos alios, adeo- que quatuor testes, requirunt. Et quomodo non foret contra Jus. divinum, V v v v z quod 7°8 Lib. III. Tit, XXVI. quod in c. nullam damnationem, z. q, 4. ad condemnationem Episcopi 72, testes ideonei & jurati statuantur. Item quomodo non contra Jus divinum expresse dixisset lummus Pontifex in c. licet, 23, de Teflibus. quod quaedam sint causae, quae plures, quam duos exigunt testes ? Prarterea etiam non obstat» quod anathema possit infligi impugnantibus testamentum coram Parocho & duobus testibus consectum ; quia intelligitur , quan do impugnans peccaret contumaciter contra justitiam , retinendo bona ex testamento alteri debita, in casu, quo tale testamentum valeret, scilicet: in foro Canonico, & terris Pontificijs I utrum autem in terris Imperij , & generaliter quando certo constat de voluntate defuncti , licet debitae solemnitates adhibita: non sint, oriatur in conscientia obligatio implendi voluntatem illam? pluribus dictum est in Lib. 1 , Decretalium in Tit. de Constitutionibus. §. 3. ubi pro & contra rationes & authoritates adduximus, Videri etiam poterit Cov. d. loc.n.p. I3 Demum singularem quandam interpretationem ex Zenedo adsert Barb, in Coli. add. e. /0. n.8, ex illis c. verbis: te- ft ament a ■, qrn fiunt in ultima voluntate Item que Paroebiani in extrema fecerint voluntate Ue. ut scilicet coirectio Juris canonici tantum procedat circa sgrotos in extremis constitutos , qui ob instans mortis periculum solemnitates ordinarias adhibere- non possunt. H«c sententia, utut aliquibus displicet , videtur mihi verbis textus , rationi, & aequitati non parum consentanea ; haud equidem ignoro ultimam voluntatem dici quodlibet testamentum quandocunque confectum, sed aliud est ultima voluntas, aliud testamentum in ultima ac in extrema voluntate confectum. Illud generalius & juris, hoc specialius & facti est. Quem sensum non obscure arguit , quod S. Pontifex in d, c. 10. Presbyteri seu Parochi, qui plerumqj tantum solent ab agentibus in extremis advocari , mentionem fecerit : quid enim ad profana testamenta alias suisset qualitas Parochi necessaria? Rationi vero & aequitati videtur convenire haec interpretatio : quia necessitati regulariter non censetur lex posita , & sicut tempore pestis ex plurimorum Doctorum lententia (vid. Gail. 2. Observ. 118 . n,i8. & Minsing. Cent.i. Observ, 96. ) & in conflictu militari non requiritur solennitas, sed tantum probatio ultimae voluntatis, ita simile potest esse judicium , si qui forsan ex inopinato casu in periculosum morbum & agonem mortis incidat » nec tempus adhibendis lolenni- tatibus supersit : latis enim durum est, ut quis in tali eventu iure disponendi de rebus suis , quod tamen semper inter cautas favorabiles numeratur, & jure gentium ei concessum est, sine culpa sua privetur. Unde pollet non improbabiliter tentari diftum c. 10 , non esse tam correctori um, quam declaratorium juris civilis in utroque for© circa dispositionem factam a moribundo, qui copiam testium & aliarum folennitatum amplius non habet. Quieritur VIII. De altera controver-14 sia ex eodem c. cnm e/ses, 10, hoc tit . an prasentia Parochi, & duorum vel trium testium sit de substantia testamenti , vel tantum de probatione ? Si de sub flantia .nullum erit testamentum aliter confectu : si depobatione cautum, valebit quomodo De Testamentis & ultimis Voluntatibus* 70^ modocunq; factum, dummodo de voluntate certatoris constet, sive per scripturam manu propria nota & indubitata exaratam , live per testes absque Parocho , sive per confessionem adversari), aut similem modum. Communior opinio videtur prassentiam Parochi & tertium pro forma substantiali assignare, Pan,&Barb. in d. e. cum esses. Cov. ibidem n,2S. Sed, ut verum fatear, inter alias opiniones DD, quae mihi femper displicuerunt, aut certe non bene percepi, etiam haec est: quia nec textu r , nec rationi fatis accommodare possum, idque ex sequentibus causis, I. Quia S. Pontis, in d. c.citm estes. reprobat fo- lennitatem Juris Civilis , quae est ultra probationem necessariam, ergo non fuit ipsius intentio, ibi exigere solennitatem circa testamenta , sed tantum probationem : si enim ex sententia Panorm.& Cov. cejl.&c in absentia Parochi pro forma substantiali requiruntur ad minus 4.. testes, quodnam fuisset tam grande motivum, ut S, Pont, cum objectione legum divinarum duos tantum testes requirentium, tam graviter inveheretur in leges civiles, quaef, testes adeocp uno tantiim plures statuunt, cum & ipscmet uno vel duobus plures testes requisivisset quam Lex divina : ne proinde Pontifex sibi ipsi contradicat, nihil est verisimilius, quam quod ibi tantum probationem, non vero solennitatem desiderant ; nam & ipse tex.S. Script. ibidem allegatus, ut in ore duorum vel trium fiet omne verbum, ad probationem solummodo pertinet. Nihil obstat quod etiam Parochi mentio fiat, quia ut rectissime advertit D. Antonin. apud 'Panorm, in 2 , repet, d. c. cim effes. num. 1 5. S. Pontifex tantum narrat accidentia fasti , loquitur enim de testamento, quod sit in extrema voluntate, hoc est, ab jpgrotis & lethaJitcr decumbentibus, ceste Barb, in eoi, c. cim este s, num. S. ubi plerumque Parochus solet ob animae dispositionem advocari. Censet quidem Panorm. hoc esse divinatoriurrr. Sed salva reverentia tanti viri, magis mihi videtur divinato- rium, qubdS. Pontifex voluerit Parochi prssentiam , vel loco parochi duos alios testes , ideoque ad minus 4. pro forma substantiali statuere, quod posterius, scii, suppletio 2. tertium loco Parochi , in textu nec verbo insinuatur. Et si Parochi praesentia est de forma , non potest per cequipbUens suppleri , Text, & DD. in§. tutor autem I. deAuth. tut. sicut in matrimonio manifestum est. Tik\.fe(j. 24. de Reformat , Matrim. c, u Quam difficultatem prassentiens Barb. d, l. n,?* respondet, Parochum non esse de forma cum decreto irritanti , sicut in Matrimonio, sed tantum per modum excellentioris testis. Anne hoc textus ? Minime,' Mera ergo conjectura mensi Canonis multum dissona, ut ex dictis & dicendis apparebit. Deinde vel Parochus est de forma substantiali, vel tantum de probatione necessarius ? Si .prius; habet per se implicitum decretum irritans, ex recepto regula, quod non servata formd resultet nulli,- tas aftifs. Si posterius i Pontifex sibi contradicit , & non fervat Jus divinum, cum prster 2. vel 3. testes insuper Parochum ad probationem requirat. II. Si dubitetur, an Lex vel Canon pra> scribat certam formam substantialem a- ctui, debet id dedici ex stilo & nrodo loquendi aliarum legum formas actibus praescribentium, sed si omnes similes le~ Vvvv 3 ges S Lib* IIL Tic. XXVI. ges percurramus, ut in Matrimonio Trid, se[ s24.de Ref. Matr.c, i. in alienatione rerum Ecclesiasticarum Extrav. ambitiöse. & t . t, de Reb. Eccles. non alten, in alienatione rerum pupiüariumf.f.C. dePrei. minor, in testamentis de Jure Civ, d. I. hac consultijfma. C. h. t. & pluribus a- lijs, constanter reperiemus, quod leges non stnt contentas , st dicant , actum ita tactum valere, at in d. c. ctim eß'es. led positive statuant & praecipiant, ita & non aliter debere fieri. Sane non est bona consequentia: aSus hoc modo factus firmus & validas est, ergo hoc & non alia modo debet fieri; veiutisi dicam , emptio coram testibus sine scriptura valet, non propterca infertur, ergo emptio ne- tjellario debet fieri coram testibus. Item in c. relatum, u. h. t. dicitur, quod testamentum a d pias caufes coram i. testibus factum subsistat, & tamen ex communi & receptissima sententia testamentum ad pias caulas neque testes, neque a- liam lblcnnitatem , sed tantüm probatio-, nem voluntatis desideraf.Triaq.ie Priv. pueauf. i. £$ 2. Barb.i» eod. c. relatum. ». 4. III. Non fuisset ratio praecipiendi, ut in testamentis mere profanis Parochus interveniret. Quid profanarum rerum dispositio ad Parochum? vel enim testamentum exhibendum foret Parocho , & testibus clausum vel apertum ? Si clausum ; cur necessaria qualitas Parochi, ad rem sibi incognitam : Si, apertum; nimis magna esset obligatio, ut testator ante mortem luam teneretur invitus ( secus si sponte vellet nuncupative testari) manifestare heredem & legatarios , nec non bona & substantiam suam, atque ita sc periculo captandae mortis, alijsque incommoditatibus exponere , quod nulla lege Juris Civ. vel Canone est statutum; ncc fine inconvenientissima divinatione asteri potest, Accedit, quod hoc modo Parochis imponeretur nova obligatio fixam praesentiam exhibendi testamentis profanis, quam utique tam parum gratis exhiberent, quäm alias ad infirmos Sacramentorum causa accedunt , vel in matrimonio assistunt, indeque etiam difficultas testandi laicis pareretur. IV, Si praesentia Parochi & testium, statuitirde Jure Canon, pro forma testamenti, tunc casus, quo Parochus ipie de bonis suis Patrimonialibus vel alijs facit testamentum, est indecisus, vel certe per meram conjecturam & divinationem decidi debet, quia Parochus non eil expa- roecianis, de quibus c. chm eß'es. loquitur, nec proprie alium Parochum habet, sed potest se subijeere cuilibet legitime exposito sacerdoti. Si dicas , debere loco Parochi accedere 2. alios testes. Ubi hoc ex textu elicis ? Erubesce fine textu expresso novam formam praescribere, Auth. confideremus Coi. de Trume U semiß'. Si per conjecturam laboriose & anxie textum explicas, cur non facilius ditas , conjecturaliter testator voluit kgatariumrem legatam aut ejus sestima- tionemhabere, non apparet ratio iniquitatis, cur debuisset Jus CanonicumaCi- vilirecedere, ut praemissum. Consentit nobiscum Fachin. d. c, 38* & Covar, in difto. c. filius, n. 14,. 7 Queritur XI., An de Jure Canonico; filius gravatus hereditatem paternam per fideicommissum alteri restituerepossit duas quartas, ut loquuntur, id est prae- ter legitimam & Trebelhanicam deducere ? Haec controversia movetur circa c, Raymntius. 16. U c.. Raynaldus, i8 t , t. tit ubi tres diversae sunt Doctorum sententiae,, una simpliciter inter jus civile & canonicum, differentiam: statuit , ut: illo jure filius unam tantum l. jubemus,Cod, adS. C. Trebelkifto autem duasquartas deducere possit, sicut probat Harpr. ad. tit. Infiit de LegeTalcidia 1. d m 12,. Alij distinguunt , an filius sit puregra- vatus restituere ,. ut tunc unam tantum quartam debeat haberead, Trebellianica, imputetur in legitimam & vice versa: an vero sub conditione ,, aut in diem v,.g. fisme.itheris decejjerit, &c,. ut tunclegi- tima,qus die vel conditione gravari non potest,statim detrahatur, eveniente, v.ero tempore vel conditione Trebellianicav Atque, hoc.modo jus Civile per Canonn- cum declarandum^ censet Pan., in d, c. RaynunUn, 2 p, Andreas Gail,/, i; observ;. ut. Alijsdemumi nulla adhibita distinctio- ne-simpliciter: utroque'jure filio gravato- prster legitimam, insuper Trebelliani- eam concedunt' cum Fach. lib. f. Con~- trovt cap/2, na, ut. filius,fideicommisso. gravatur semissem , ist. ed, sex uncias sive dimidiam partem, hereditatis consequatur.. Hac nimirum computatione inita, ut ex asse hereditatis consistente in 12. uncijs- silius pro legitima sua. hodierno jure detrahat trientem, seu 4. uncias, quiai legitima, est a restitutione excepta; ex residuis vero 8. uncijs detrahat quartam partem jure Trebellianicae, qu* e- runt duae unciae, & sic cum illis 4. lacient 6 . uncias & hereditatis paternae dimidium. Sane si in; dubio jure aliquando pro favore personae ( qui non procedit ex privato affectu, sed est in ipso jure & ratione, fundatus) inclinare oportet, arg. c«, fin,.de Senti. &rejud. existimo, in concursu filij & extranei heredis, dum uter- quede lucro-captando certat, magis esse: filio , quam extraneo favendum „ &Tideo hanc posteriorem sententiam recte jure & aequitate des end i posse,. Enim vero q uod- attinet ad jus Canonicum- S. Pontifex in allegatis capitulis non fe-fundat in eo,, quod restitutio per testatorem fuerit sub' conditione injuncta , quae est mera narratio facti „ sed in eo ». quod- legitimam habeat filius jure naturae, in qua gravari. non.potest;& propter quam non tenetur onusrestitutionis subire, Trebcliiani- cam autem sicut quilibet alius extraneus heres restitutione gravatus,quo nondebet filius esse deterior..- Imo silius.pure gravatus magis gravatur, quam gravatus sub conditione: illa: fi fme liberis decejferit, ciim in: isto casu filius per totam vitam suam accipiat omnes, fructus & emolumenta! ex, integra hereditate,, dum econ- trajure gravatus denegata sibi Trebellianica omnii commodo^ hereditatis- praeter' DeTestamentis & ultimis Voluntatibus, 71s legitimam careret, unde magis pure, filiis legitimam innovare voluerit, quam quam conditione gravato succurrendum hoc, quod jam non amplius fecundum fuisset. antiquas leges legitima & Trebellianica Circa jus civile major videtur difficul- confundantur , sed illam filius gravatus tas, quia ex diversis legibus , quas ad- jure praecipuo habere , & deinde admstar ducit Harprechtus locosuperius tit. non cujuslibet extranei heredes Trebellianica obscure colligitur : duplicem detractio- gaudere debeat. Quod autem aliqui renem filio non competere, Attamen dici spondent, illud soliim innovari , quod potest, quidquid fuerit de jure antiquo, filiis non tantum quarta, sed triens aut se- noviffime aliud constitutum in Novell, mis reservari debeat, ipsi textui repugnat, 39, c.f. ubi Justinianus se hoc innovare ubi hoc jam ante innovatum dicitur. Ac- ait , quod filio primo debeat conservari cedit *q\xbd.allegata capitula juris Cano- legitima & deinde primum restitutiones nici sint,posteriora Noveliis,consequenter & fideicommissa fieri poffint. Cum er- sicut alias jus civile minus clarum per jus go verba legis novae debeant habere ali- canonicum apertius declaratur, Text. & quem innovationis effectum, plane non DD, ade. i.'de Novi operis nunt. ita e- ;apparet , quid Imperator conservando tiam in praesenti. Specialia qutdam circa Testamenta ad pias causas, P Raeter illa , qnse siipefiir* in qmst. 2. Verum probabilius est, testamenta ad £$3. circa personas ad pias causas te- pias causas regulari prscise secundum jus flari valentes , non obstante Juris civil, gentium, neque-in iis ullum solennitatem, prohibitione dicta sunt, hic specialiter sed tantümprobationem requiri. Prater- circafolennia testamenti adpias causas,& quam enim quod a milite & quacunque modum exequendi aliquot* quaestiones causafavorabili bona fit argumentatio ad subnectuntur. Ecclesiam j & si valet testamentum sine 8 Quaeritur XII, Utrum in testamento testibus favore militis vel patris aut libe- ad pias causas duo testes, de quibus sit rorum, cur non potiori rure favore Dei & mentio in c. relatum u. hoc t, sint de animae ? Deinde jus civile in prsejudici- substantia, seu soltr n täte eisentiali, ita ut um piarum causarum non potuit, & ca- tale testamentum aiiter factum non subsi- notricum probabilius non voluit aliquid iiat ? Affirmativam non pauci sustinent,eo statuere, quo faciunt ea, quae superitis boc quod in jure extra testamentum patris in- eod, tit. a, 2, & 8. diximus. Unde quod ter liberos & militis in actuali expeditio- in d. c, relatum, de duobus testibus as- ne sive conflictu constituti non reperia- seritur, id de probatione in illa contingentur aliud sine testibus approbatum, imo tia facti, non de iolennitate juris in teli i- potius contrarium in c. relatum, sta- gendum est, di. propteref valiturum tc* tuatur. Menoch.no/ww, 3. confil.24. n. (lamentum ad pias causas , si aliunde v. g. fZ.Fach, lib.4.Controv.c.3.vcrßc quod per scripturam notoria & indubitata ma- aftißet, ad 3. Wamesius apud Zoes, hoc nu testatoris confectam etiam absque te- tit,n,i2. (le voluntate ejus constare possit, doce t Xxxx 2 Lavm 7-s Lib. IN. Tit. XXVI: Laym. in 7h. mor. lih, 3, traft. f. c. a* quod non habet observationem folenni- num. 3, $$ seq. Zoesrns difto num, 22, tarum , & eonsequcnrer neque testes ad Barb« in d. c, relatum, num. 4. Boetius solennitatem desiderat. iecij,240.num, 4, Quaeritur XIV«. quid,st e converso testa- io Queritur XlfJ, an in testamento prin- mentum principaliter ad profanas causas eipaliter ad pias causas sine solennita- conditum deficiat, propteromistassolente condito inserta legata profana vale- nitates necessarias, aut quod heres instituant ? negative rdpondct Jason, in l. hac tus hereditatem non adeat r an saltem 'e- consultiffma. §. ex imperfefto.Cod. h. t. gatapia ibidem relictadebeantur ? Etiam num. io-. Julius Clarus, in §. Testamen- hic negativam tuetur Jason, in difto §■. ex tum. a 6 , n. ult. per textum in d. §. ex im- imperfefto , & alij. citati apud Covar. in perfefto. & in l. fin C od. Familia bereise, difto cap. r t. num. 2 & 4. quorum ratio ubi expresse decidit Imperator, si in testa- est, quod corruente principali' corruat & mento non solenn i patris inter liberos ex- accessorium,& regulare fir,bereditatenon tranea persona mixta sic, quoad hanc te- adita neciegata deberi, i, eam, 14. C. d. Ei. stamentum non valere , ergo simile erit deicommiffis. etiam favorabilia & pia St judicium de teihmento ad pias causas, libertatis. 1 .2, C. Si omissa fit causa testa. Affirmativam tamen sententiam commu- Verum contraria sententia probabilius deniorem asseritLayiru d. c. 2. n. 10, & fa- fenditur cum Covar, difto num. 4. V M tetur Jason, d. L eamque tenet Covar. in cap.Raynald. ,F. hoc tit, $.3. a num.. 23, eap. relatum, u, hoc tit.n. 2. quia secun- Zypso in Anal. $urh Tontif. eod. tit, dum vulgatum, juris axioma, principale num. 9. Tusco V. Legatum conci, /09-, trahit ad/e accessorium , & proinde si n./. quia ut fitpius hactenus repetitum, ia testamentum sine solennitate valet quoad relictis ad pias causas nulla folenniras ju- heredis institutionem vel majorem bono- ris positivi requiritur; est autem & hac rum partem » valebit etiam quoad reliqua ipsa folenniras juris civilis, qued legata ah legata. Et confirmatur eodem argumen- aditione hereditatis dependeant, cum te- »o ducto a testamento patris inter liberos, stamentum inspecto jure naturali, non sit ubi ex declaratione. Novellarum legata aliquid indivisibile; & verisimiliorcujus- inserta pro extraneis subsistunt,, authsnt. que testatoris intentio censeatur, ut sua quod (me, Cod.. hoc tiL Textus vero in dispositio omni meliori modo valeat,, dicto § ex imperfefto , U /ijK explicari quo potest •, quidquid ergo jus civile cir.- possunt, st persona excraoea una cum li- ca legatum libertatis disposuerit, circa beris heres instituta fit„ Facit tamen Im- legata pia & ecclesiarum disponendi po- perator in Novell. 107. c. 1. unde dicta au- testatem non habuit. Deinde etiam st. thentica desumpta est, mentionem, quod cut de jure civili hereditate non adita talia legata dicta sint a testatore coram te- possunt bona defuncti ex rescripto D, stibus, quod forte de probatione ir.ielli- Marci alicui servo, cui libertas relicta est, gendumest, ut enim ex contextu colligi- addici , ad voluntatem ejus & libertates mrjibilmperatorloquiturde.testamesitos, conservandas data cautione de solvendo sere De Testamentis & ultimis Voluntatibus. 717 sere alieno hereditario, l. 2. fis, de Fidei- eommififi. libert. tot . tit. inßit. De es» cui libertatis causa bona addicantur , ita quoque fieri potest in pijs causis. Covar. difto§. 3. ». 2 ( 5 . Imo hodie ex Novel i. tap. i. §. 1. herede scripto non adeunte hereditatem datur potestas legatarijs & fideicotnmilTarijs adeundi & voluntatem defuncti implendi. Neque obstat» quod corruente principali corruat accessorium : quia id tantum regulariter procedit, nisi adsit specialis causa , ex qua accessorium sustineatur. Quaeritur XV. An relicta ad pias causas debeantur si testator quidem incepit facere testamentum , sed morte praeoccupatus non perfecit ? In thesi communis est Doctorum lententia, testamentum neque ad pias causas valere, si non tantum in folennitate extrinseea, sed etiam in voluntate imperfectum fuerit , cum defectus iste ex jure naturali censeatur, scilicet perfecto consensu a jure natur« ad quemlibet legitimum actum requisito. Barb, in c. Cnm tibi 13. boc tit. in fine , Reisnerus de Testament, f.4,c. i2,n.n. f. contr. tamen. Attamen potissma difficultas est in hypothefr , quandonam in singulis factis dispositio defuncti ratione voluntatis imperfecta reputetur ? Existimo neque hic certam regulam dari posse, sed arbitrio prudentis judicis consideratis facti circumstantijs , rem committi debere, an videlicet testator tantum propositum aliquid pijs causis relinquendi habuerit , quod propositum tametsi coram alijs declaratum utique adhuc voluntas imperfecta est ; vel utrum desacto enixam voluntatem posuerit, quo casu iicet testamentum, quod v. g s legatis ad pias causas incepit , ad si nem non perduxerit, sed morte praeoccupatus obierit» adhuc probabilius est , voluntatem circa legata pia , qua? tunc expressit, non fuisse imperfectam , Cov, in c. relatum, u, boc tit. n. 14. Tiraqu. de Trivii. pt£ caufi&. priv. 7, Laprn. difto c. 2, n. 6 . Quaeritur XVI. An ex relictis ad pias %\ causas possit detrahi Falcidia vel Trebel- Itanica, si testator legatis hereditatem exhausit, ut haeredi sua quarta pars,ei de jure debita, non remanserit, aut per fideicommissum /usserit hereditatem piae caulae restituere. CircaFalcidiam habetur textus in autb.fimiliter. Cod. Ad l. falc. defiam» pta ex Nov.t3t. c.12. quod ea delegatis pijs non detrahatur , licet olim contrarium videbatur decisum /. 1, h.f.ff. t-Ai Feg. Falc. Circa Trebellianicam vero textus quidem clarus non extat, quia tamen eadem utriusque est ratio, propter ea idem de hac quoque communiter statuunt DD. copiose relati a Tiraq. dift. traft. priv. 26» &fieq. & Cov, in c. Raynaldus, iS. hoc tit. h. 3. n. 13. neque enim detractio Falci— diae vel Trebellianicae tam est ex mente testatoris, quam ex juris civilis dispositione , text. in d. c. Rajnaldus in fine. quae lex pijs causis praejudicare non valet* & utique testator in defectu bonorum maluit aliquid decedere heredi extraneo, quam pijs causis, quorum patrocinium post mortem quaesivit. Potest hoc loco applicari argumentum a testamento militis , in quo cessant istae detractiones l. in testamento. Cod. Ad legem Falcid. I. denique f. ad SC. Trebell , quod argumentum procedere docet Everhardus in Topicis, loco dmilite adEcdefiam. Nec obstat nova constitutio Justimani in l. fi Xxxx z quis. 7«s Lib. III. Tit. XXVI. quis. 4). C, de Eptfc. U Clericis , ubi Im- 40. annis, quia in proscriptione non est: perator videtur supponere, quod ad de- uttius^ue priviiegiati par conditio, cum clinandam falcidiam pio causie debeant una Ecclesia certet de lucro , altera de institui'heredes: quia hsc lex quoad fal- damno vitando. Item non obstat/ fiquis, cidiam tantum continet narrationem fa- 4g.§. e.Cod.deEpifc.^Cler,QuiaibiE- cti, ttbiv.g, testator in persuasionis vete- piicopus non fuit heres institutus , is d ris juris fuit; principalis veto ejus deci- exccutor it lege deputatus: imo licet fuil- sio est, quod , (i captivi redimendi in ge- fet heres , tamen aliud forsan diceretur in nere instituantur heredes, tale testamen- legato illo prorcdemptione captivorum, tum non valeat expugnari ex eo , quasi in- ubi captivi certant & agunt dedamno vi- certus heres eilet institutus. tando, heres autem de lucro captando,. Sed hoc in herede extraneo locum ha- Quoritur XVII. Quando, & per quem bent, nam filius suam legitimam etiam de debeat lier i exeeutio testamenti circa ea, legatis ad pias causas detrahere potest , quo ad pias causis relicta sunt ? Re/pon- quialegitima debetur filijs jure naturo & detur, nisi testator certum terminum pro- gravarinequ it.Facit.c. jbi. cauf. 17 quefi,4, fixeric, de jure communi legata profana Sed quid, si una pia causa vel Ecclesia intra annum, & legata pia intra medium sit heres instituta , & alio legatario , an exsolvi debere. Novella ip, Quod fi silcem hi in casu deficientis quarto he- heres solutionem legatorum piorum ul- reditario competet Ecclesio heredi con- tra terminum juris eo usque distulerit, tra alteram legatariam detractio falcidio? donec in judicium vocetur, duplum Ibb Pro utraque lententia sunt Authores apud vere tenebitur. vi autem 19. Inflit.dt Tyraquellum. de Trivilegijs pix caufx. Cilionibus. & universum , qued heres privil, 26 .Affirmativa tamen videtur pro- monitus a judice non implens vo- babilior ex recepto juris axiomate, quod luntatem defuncti intra annum perdat privilegiatus contra pariter privilegiatum omne lucrum ex hereditate sibi com- non utatur privilegio, sed jure commu- petens, constitutum habetur in autb. ni, quando utriusque par est conditio, hoc amplius. Cod. de Fideicom. Sed ille & uterque certat de lucro captando, vel terminus medij ani tantum intelligendus damno vitando: secus si unus de lu- est, si certa res, vel quantitas ad pias cau- cro captando, & alter de damno vi- sis negata sit, si vero testator heredem pro tando , ubi magis favetur damnum evi,- anima sua aliquid facere jufierit, v. g.-Ec- tanti, quam lucro inhianti, i. verum* it. defiam sedifkare , &c. pro tali opere in- §. itemquxfitur. 6, hfi minor. 34 ..ffl choando annus datur c. 3. h. t. Poterit de Minoribus, atqui in nostro proposito quoq; Episcopus ex rationabili causa ter- utraque pia causa vel Ecclesia est pariter minum anni medij restringere, & exeeu- privilegiata, &utraque cerat de lucro he- tores citius ad implendam voluntatem redicatis captando, ergo, &c. Unde non defuncti compellere: nam in legato- obstat , quod Ecclesia contra Ecclesiam rum prostatione illud est observandum non proscribat minori tempore, quam quod testator verisimiliter voluit l, cum res De Testamenris& ultimis Volimtantibusv 719 ns..4j. in prine, jf. de Legatis /-plane autem verisimile est, hanc luisse restatoris mentem & desiderium', ut legata, maxime quae ad pias causas & pro anima sua reliquit , quäm citissime exsolverentur, Barb. di Offic. E pise,, parte 3.alleg. 82. n, 24. Porro exeeutio legatorum, & relictorum ad pias causas inprimis pertinet ad. heredem testatoris , vel ad eum,cui testator talem exeeutionem commisit > quod si testator nullum heredem vel exe- cutorem nominärit , sed ! generaliter sua bonajusterit dari pauperibus, vel siexeeu- totes deputati sint negligentes& saltem bis moniti ab Episcopo exeeutionem praetermiserint, tunc exeeutor hujus testamenti eritEpiscopus,. ita enim inTrid, Seff. 22, de Reform c. 8. Epistopusdici- tur exeeutor omnium piarum voluntatum, & idem probatur ind. c: 3. inx.fi berdes. 6. in c. tua nobis. 17. h. t. 22. Quteritur XVIII, qualiter exeeutio facienda , si pauperes in genere vel Ecclesia inde terminata heredes aut legatarii ferip. ti sint ? Ubi praenotandum , quamvis de Jure Civili heredis incerti institutio vitiet testamentum, aliter tamen se res habet in- testamento ad pias causas, exilia specialitatis ratione,quod, in testamento ad pias- causas ipse Deus principaliterinstitui censeatur, &ita nunquam incertus heres sit.. I. fi quis ad declinandam 49,. CotL, de E- pije. U clericis. Barb. in. c. 13, b. t. n. 6 , Circa exeeutionem vero ante omnia in similibus casibus adi praesumptam; testatoris voluntatem- recurrendum est. Unde si pauperes in genere instituti sint ,, tunc pauperes- consanguinei aliis praeferentur , consanguineis vero deficientibus, pauperiores. minus, egenis Sc pauperes; illius loci, ubi testator vixit, extraneis anteponentureo quod in dubio potius de consanguineis, de pauperioribus, & de indigenis testator cogitasse-prassumatur; nisi fortassis- defunctus miles-, aut ejus conditionis fuerit , ut quosdam ad paupertatem scienter & iniqui redegerit, tume enim magis-restitutionem ex lege justitis , quam eleemosynam desiderasse censebitur. Similter si Ecclesia in genere instituta sit, ia dubio testator Ecclesiam suam Parochialem , in qua Sacramenta suscepit, putasse intelligetur; quod st in diversis Ecclesijs-susceperit Sacramenta' , tunc verisimiliter illam ceteris praeposuit , in qua sepulturam elegit; si nullibi specialem elegeritlepulturam,penes arbitrium Episcopi erit r cui Ecclesiae consideratis omnibus circumstantjis &' necessitatibus relicta defuncti applicare velit.. Panor. Gov.. in c. cum tibi 13 boc tit. Quaeritur XIX, Utrum' aliquando ul- 2 } tinia voluntas circa pias causas commutari,- & quod a- defuncto ad certum usum- relictum est,, ad alium applicare possit? Respondetur pro regula- quidem tenendum ,.quod eaquae largitione fidelium; ad certum usum, pium destinata sunt r ad 1 illum-- A non ad alium-(salva Sedis Apo- stolica; potestate ). debeant converti , ut dicitur inclementi 2. dcTt eligiofisr domi - but, adeoquede jure communi tantum' S. Pontifici, &non nisi ex rationabili causa 1 concessum. esse- pias defunctorum voluntates commutare ,- attamen hodie ex ConcilieTridenrino. fejf. 22. de Reform 1» c. 6\ etiam Episcopus tamquam Sedis Ä-- postolieae delegatus tales commutationes: ex msta &. rationabili causa, sacer e. potest.. Justas- Lib. III. Tit. XXVI. Justas autem causas varias enumerat Barb. de Offic. Episcopi allegas* a, ». 7. videlicet si pecunia ad certum usum, v.g. aedificationem templi non sufficeret si intentio fundatoris omnino adimpleri non possit, vel uri si pauper, cui aliquid relictum est, jam e vivis decesserit: si usus non sic necessarius , & possit res utilius applicari , puta h relicta sit pecunia ad pingendam Ecclesiam ruinosam : denique si Ecclesia, in cujus favorem aliquid relictum est, sit negligensin explenda defuncti voluntate , ut quia non persolvit Missas, quas defunctus fundavit. Verum circa hoc ultimum advertendum est, quod si tantus sit Missarum numerus ex relictis defunctorum alicui Ecclesiae impositus , ut illis nequeat satisfieri»vel propter tenuitatem fundationis non facile inveniatur, qui velit se tali oneri subjicere, possit Episcopus in Synodo Dsiecesana; item etiam Abbates & Generales Ordinum in Capitulis suis generalibus tales Missas pro lua conscientia ad minorem numerum reducere, ita tamen, ut eorum semper defunctorum commemoratio fiat, qui pro sua anima aliquid Ecclesi* reliquerunt. Trid. SeJJl is.de Reformat.c.4, & dictum superius in Tit . ut Ecclefiast , batef.fine dimin. conf. n. 7. »4 QuaeriturXX. Qualiter res agenda, si circa pias causas non tantum exeeutore, sed & judice opus sit, dum scilicet de valere relictorum controversia movetur? Respondetur, tali casu pijs causis ab E- piscopo procuratorem ad litem dandum, qui coram Episcopali judicio causam a- gat, & sic in primis Episcopus judicis, dein sententia pro pia causa lata exeeu- toris officio fungetur. Barb, de ojßcio Episcopi parte, 3. atteg. 82. n, 14. Neque refert, tametsi adversarius heres lai- cus fuerit, quia non poterit declinare forum Ecclesiasticum , si ibidem causa introducta , & pratoccupata sit, cum relicta pia censeantur mixti fori, c.fi hxredes. 6. hoc tit. I. bxreditas. fo.ff.de Petitione bxred. Novell. 131.0.10. Guttierez prati, quxfi. lib. 1. q. 44. n. Z. Imo potest aliquando Episcopus etiam circa testamenta , & legata mere profana suam authort- tatem interponere , ubi magistratus i'x- cularis justitiam administrare neglexerit? committitur enim grave injustius peccatum, quando justa defuncti voluntas noa impletur , ratione peccati vero etiam penes Episcopum esse jurisdictionem in lai- cos , communiter traditur, in c, novit, 13.de Judiciis, Notanter quoque adjungit Barb. d.al~ leg. 82. n. 17, quod exeeutio piarum & ultimarum voluntatum non praecise pertineat ad verum Episcopum , sed etiam ad quosvis alios Praelatos Episcopali jurisdictione , vel quasi prsditos, veluti Capitula, Sede vacante, Abbates proprium territorium habentes, Archidiaconos & similes. Idem docet Covar. in c.Joannes. 19 , hoc tit.n.i. Demum ad hunc titulum referri po-lf test, quod antehac tradidi in Libello de Privilegiis Monafieriorum. privil. 13 * quod filius , qui ingratitudinem contra parentem commisit si Monasterium ingrediatur, non valeat propter illam antecedentem ingratitudinem a parente exheredari, (ScitaReligio dicatur purgare ingratitudinem filij, sicut ey.ffovella.123 • C. 4/. tftnsscripsit Gratianus in cap. fitl. 19. 3 - quem additio Reformatorum Deae- De Testamentis Sc ultimis Voluntatibus* jiv Decreti authoritate S. Pontificis Grego- pium impressas Christi fidelibus notum rii XIII. in eodem cap.fin , subjuncta sa- fecerit, se opera Cardinalium, aliorum- tis vindicat a quorundam calumnia, qui que eruditissimorum virorum Decretum Gratiano imponunt, quasi dictam No- Gratiani cum antiquissimis Codicibus vellam minus sincere transtulerit, & at- contulisse , & ab erroribus emendatum testantur, quod translatio Gratiani cor- perfectumque reddidisse. Adde Covar. respondeat veteribus Novellarum exem- in c. Raynutius, 16. de Testament. ». 28. planbus : etenim supponendum, librum Qua de re plura in illo privilegio & Novellarum, qui nostris temporibus ha- in ejus additione dicta sunt, becur, non esse primum Originale ■, nam Item in eodem libello privilegiorum zf Novellae fuerunt primitus Grseco id io- id. inserui, quod fr alicui hereditas, vei mate scriptae, & deinde per diversos Au- legatum relictum sit, & si absque liberis thores diversimode in latinum translatae, decesserit per fideicommissum ai substi- ita ut Gottof, ad princip. Nov, atteste- tutus suerit extraneus, institutus vero vel tur, se unam eandemque constitutionem legatarius Monasterium bonorum capax multoties sibi dissimilem vidisse, & Hcnr. ingrediatur, expiret fideicommissum, & Aggyllaeum multas lacunas Hollandicae Monasterium per modum filij succedat, editionis supplevisse , & patebit cuili- Novell. 123. c. 36, Et tradunt Panorm. bet legenti Novellas , quam obscurus in & Doctores in cap, in prxfentia. 8. de illis verborum sensus iit , ut vix una Probationibus. Videantur in hac mate- ex integro absque disputabili interpre- ria ampliationes non tantum circa Motatione intelligi valeat, nec de facto ha- n asteria, sed etiam circa suscipientes Orbemus alicujus Principis Authentizatio- dines Clericales , atque limitationes, & nem , quod Novella nostra cum Ori- copiosa allegationes apud Barb. in Coit. ginaii concordent , cum tamen kontra DD. add.c. in praesentia. Sanch. mPrt* Greg. Pap. XIII. per litteras ad princi- cepta Dec, Tomo, 1. lib. 7. c. 16. I De Successionibus ab intestato. TTAnc materiam prolixe tradunt In- nos tantum principaliora breviter expli- terpretes in Tit. 1, Lib, 3. Inftit, & cabimus , ut ea , qu» in Jure Canonico in tit. jf. U Cod. De suis & legitimis circa successiones Clericorum sunt specia- btredibus , cum aliis concordantibus i lia, melius intelligamus. Sit igitur Engel In Decket. Lib. IL. Yyyy §,L 72 » Lib. III. Tit. XXVII, §. i. Generalia de Successionibus ab intestato* SUMM J. Ab inteftate succeditur etiam faBo Codicille. s. PaBaptper hereditate an quando valeant ! 1 T [Ereditas sive bona alicujus defun- I I 61 i ex duplici causa ad nos deveniunt, vel ex testamento , de quo pr£ce- denti titulo actum > vel ex legis & juris dispositione, sive ab intestato, de qua successione liie tractatur. Est autem locus successioni ab intestato non tantum , li defunctus testamentum nullum fecerit, sed etiam si fecerit, id tamen propter defectum solennitacis necessariae, aut propter injustam exhereditationem vel praeteritionem fili) anullatum & rescissum fuerit. Item ii defunctus . non quidem testamentum solenne coram septem testibus, sed Codicillum duntaxat coram quinque scripserit, ineoquealiquem heredem instituerit,adhuc successio ab intestato fiet, quia in codicillis hereditas neque dari, neque adimi potest. §. 2 . In - fiit. de Codicillis , ita tamen. ut heredes ab intestato tali casu non capiant totam hereditatem , sed quartam partem, quae Tre- fcellianica dicitur ( cujus etiam in quxft, jo.pr£ced< tit. mentionem fecimus) quo ad reliquum vero defunctus censetur ipsorum fidei commisisse, ut id heredi in Codicillo scripto restituant > & hoc est , quod dici solet, hereditatem in Codicillo directe datam trahi ad fideicommissum. /. Sc£vola* 7 d.jf. ad S C. Trebelt, 2 Porro cum, ut praemissum,duo tantum fint modi, ex quibus hereditas ad aliquem ARIA. Z. FaBa super hereditate an jutam ente confirmentur ? Alia Summaria post §. 2. devolvatur, scilicet ex testamento, vel ex lege, consequens est, ut per pacta & conventiones hereditas de jure acquiri non possit. Valet quidem venditio hereditatis, qua? post mortem testatoris alicui jam actualiter delata est, tototit.Cod, de Hereditate,vel affione vendita, superviventis autem hereditate pacisci non licet. Unde nulla nascetur obligatio, si quis vendat illam hereditatem, quam per mortem fui patris vel cognati adhuc viventis libi adventuram sperat, nisi is, de cujus hereditate agitur , tale pactum sciverit, e/que suum etiam consensum adjunxerit, atque in isto consensu, usque ad extremum vita? spiritum perseveraris,/. ult.Cod, dePci- Ratio est,quod talia pacta superviventis hereditate sint plena tristissimi & periculosi eventus, ut inquit Imperator in du fla. l.fin.Sc votum inducant captandae mortis illiuspersona?,de cujus hereditate conventum est. Neque tantum pacta affirmativa,sive de succedendo, Jure prohibita sunt,sed etiam pacta negativa,per qua? viventis hereditati renuntiatur, l. 3.C od, de Collationibus. /. ß quando 3 5. jf, t.Cod. de Inofficioso testamento , tum quod viventis non sit hetedi- tas, & consequenter renuntiari nequeat, cum privatio pra?lupponat habitum, & non entis non sint qualitates; tum quod etiam periculum captandae mortis subsit «x De Successionibus ab intestato. 723 ex parte Illius, in cujus favorem tali hereditati renuntiatur, & illi accrescit. Verum an hujusmodi pactum saltem juramento confirmetur, dubitant Docto- res, Ratio dubitandi est, quod de jure Civili talia pacta bonis moribus repugnantia censeantur , juramentum autem contra bonos mores praestitum nullam producat obligationem, cap. Non est obligatorium. f 8. de Reg, Juris in 6, Nihilominus verior eft sententia,pacta predicta juramento confirmari; cum omne juramentum sine dolo aut metu prestitum, ac sine dispendio salutis & praejudicio tertij servabile, servandum sit, prout praeter textum in c, cum contingat, 28. de Jurejurando, in proposita quaestione habetur expressa decisio in cap. Quemvis 2. de PaBis in 6. ubi etiam videri poterunt, quae late in hac materia congessit Cov* in Relect, istius cap. Quamvis,pneknim in parte. 3, Et tali casu dicemus non tam rei, quam spei esse renuntiationem, quemadmodum spei emptio datur, dum fructus nascitur, aut jactus retis vel alite emitur. I. nec emptio 9. tn prine. & §. 1. ff, de Contrahenda emptione. Ad rationem dubitandi respondetur, tale juramentum, vel pactum esse tantum contra bonos mores politicos & civiles, non vero naturales vel Canonicos, Si instes, pactum, quod inducit votum captanda: mortis, esse etiam contra bonos mo- §. res morales; respondetur, id esse verum,fx inducat votum hoc necessario & per le, velutisi dicam dabo tibi ioo.rnt Titium occidas, &c, non autem, si per accidens inducat, & tantum periculum remotum aliquod subsit; alias omnia fideicommissa , ortnies substitutiones, imo omnes ab intestato successiones e medio tolli deberent , quia possent malis hominibus ad captandam mortem alterius quamcunque occasionem praebere. Neque potuisset Imperator in /, licet, 19, Cod, de PaBis. talia pacta de futura successione inter milites tolerare. Imo.hodi£ in multis locis de consuetudine pra&icatur, ut pacta super viventis hereditate etiam sine juramento sustineantur: ita enim filia accepta dote in favorem fratrum renuntiat hereditati paterna:ita conjuges in pactis dotalibus conveniunt de mutua successione; ita etiam diversorum matrimoniorum liberi uniuntur, ut aequaliter tam in bonis paternis , quam maternis indifferenter succedant : illud enim votum captanda: mortis in Christiana Religione & apud Germanos ac personas Illustres haud facile praesumendum est. Videatur Harpr. ad prine. Tit. Inflit. de Hereditatibus , que ab intestato deferuntur , n, 9. &feqq. Quid vero intersit, an pactum vel renuntiatio juramento confirmetur, vel an ipsum tantum juramentum servandum sit, dictum est in Titulo de Jurejurando , II. De Ordine Succedentium SUMMARIA. 4 , Liberorum prima successio quotuplices fint Uberi. s, Statutum vel ctnfuetudo , ne filii, una cum ßlijs in benis paternts aqualtter succedant , an valeat. 6 , Successio in flirpet & Jure reprifentatienisquando fiat. 7 . Naturales fili] qui dicantur, qualiter fucet’ dant,ttem despurtjs& natis ex damnate coitu. Ijjy r 8. Dt 7*4- Lib. III. Tit. XXVII. *• Di Ugttimatorum fuccefoni, 14. CoBaterales succedente in infinitam. 5. teguimatu (g dispensatio quamodt differant, is. De Conjagumsuueffione. & tbt Reg. Cane. sv. 16. Cenjunlh m alapa consortio vel Colligi a etiam je. Ascendentet qualiter ab intestatosuccedant. stbt succedunt. 3 1. De collateralium successione. 17. Risitat quid, & quande succedat l 12. Fratre consanguineo (g uterino ßtuul succe - 18. Peregrinorum dtfunUorntn bona qualiter di- deme, att debeat fieri difirndio bonorum. 2 stribuenda, fratrum legitimorum tantum Qr> natu- 19. Risco quando deferantur bona damnaterum. ralium tantum fuccejjione. Alta Summaria'post §. UL Q Uinque enumerantur Ordines Suc- lateralium » id est , fratrum & aliorum . cedentium. Primus est Dejcew- consanguineorum. Quartus Conjugum dentium sive liberorum* Secundus A- inter se. Quintus denique Fisci, de qui« scindentium seu parentum. Tertius Coi- bus ordine agemus* De Successione Liberorum* T)Rimb itaque ad successionem vocan- -l tur liberi * & descendentes , tum ex voto parentum ,. qui utique malunt sua bona devolvi aci filios , quam extraneos » tum etiam ex Equitate * & Jure naturali , ut ex bonis paternis liberi alimenta consequantur, l.cum ratio* 7, ss, ii Bonis damnatorum * Sunt autem liberi in varia differentia, alij Spirituales, ali] affines, alij legitimi tantum, alij legitimi & naturales simul», alij naturales tantum »qui & rursus subdividuntur , quod alij fiat proprie naturales, alij spurij, ali j ex damnato coitu »alij Jegitimati. Videamus de singulis* Spirituales filij dicuntur, quos in Baptismo vel Confirmatione tenuimus. Et horum nulla successio est , neque enim talis spiritualis cognatio rationem consanguinitatis habet, ut dicitur in c* n causa. 30. q. 3, Similiter etiam filij affines sive privigni suo vitrico non succedunt, /♦ 3*& ?*Cod* Communia de fuceeßonibus. Legitimi tantum» id est, adoptati & arrogati, qui sola legis & Jurisdictione selij censentur, quamdiu durat adoptio, patri adoptivo ab intestato succedunt» ii vero ipso vivente emancipati fuerint» cefiät successio, nisi quod filio arrogato» si absque justa causa emancipatus suerit» quarta pars bonorum patris arrogaturis debeatur. De quibus videatur textus St Doctores in tit. Insit, de Adoptionibus. Liberi naturales, & legitimi simul dicuntur ex justis seu. legitimisnuptijs procreati : naturales, quia fecundum naturam a parentibus nati sunt : legitimi* quia i- stam parentum conjunctionem per legitimum matrimonium lex approbat. Unde & a legitimis tantum, & a naturalibus tantum distinguuntur.. Succedunt autem isti liberi suis parentibus sine distinctione, masculi sint an soermha?; sui Juris, an patriae potestati subjecti, quidquid enim de jure veteri constitutum fuerit, hodie de jure novo in materia successionum sexus & patri« potestatis, cognationis & agnationis differentia sublata est. Nov, 118* cap* i, V 4. Autbent. in succeßone, C* de Suis. V legitimis Uberis , k§c. Sed hoc in bonis allodialibus ; in bonis autem fcudalibus hodie attendi differentiam sexus, & fesmioas atque ex his descendent« De Successionibus ab intestato, r 7 z f dentes a successioneFeudiexcludi,in Tit. de Feudis, pluribus explicatur. Item in quibusdam locis consuetudine & statutis introductum est, ut pro conservatione familia: nobilium & personarum illustrium stlite tantum in bonis maternis «qualiter cum suis fratribus succedant , in bonis autem paternis certa aliqua dote contentae este debeant. Verum hic controversia suboritur, an talia statuta vel consuetudines valeant e- tiam illo casu, quo filiabus minor portio pro dote asiignatur , quam de jure esset ipsarum legitima. Ratio dubitandi est, quod legitima debeatur jure naturae, quia succedit in locum alimentorum, Novelid , i, inprefatione^.2, jus autem naturale sit immutabile , §. sed naturalia. 1i. Infiit. de Jure natur, gentium V civili, Respondetur, cum consuetudines & statuta habeant vim legis, l. omnes populi. 9‘ff-de Juftitid U jure, l. diuturna. 33• de LL, ideo praedictas consuetudines & statuta, ex quibus filiae minorem sua legitima dotem accipiunt, tuncsaltemvalere existimo, fi filia ex illa dote, vel ex bonis adventitijs aut maternis, vel ä marito congrua alimenta & sustentationem habeat. Sin autem aliunde sustentatio deficiat, tunc utique non obstantibus talibus statutis filia: ex bonis paternis alimenta petere poterunt, qua: ipsisjure naturali debentur, /. u §. jus naturale, jf. de Juflit. U jure. Quod vero universim pro ratione dubitandi oppositum fuit , legitimam deberi jure naturali, responderi potest , id verum esse in quantum legitima deservit pro alimentis necessarijs , non vero quoad quantitatem jure civili deter- «unatam, & quod praecise debeatur tertia vel dimidia pars bonorum: hoc enim respectu legitima est tantum juris civilis dispositio , qus per consuetudinem, legem , aut statutum contrarium tolli potest. kachln, lib. 4. Controv. cap. 32 , Caeterum in successione descendentium 6 hoc obtinet , ut non tantum silij , qui vivunt, succedant patri , sed etiam si tinus vel alter ex filijs praemortuus nepotes superstites reliquerit, isti nepotes una cum filijs primi gradus ad successionem vocentur , & repraesentent suum patrem pra’desunctum , in ejusque locum succedant ; sed etsi plures sint unius silij defuncti nepotes, non tamen plus accipient , quam ipsorum pater si viverer, accepisset , & ita dicuntur tales nepotes succedere in stirpes, In capita vero fit successio quando omnes heredes sunt primi gradus , & hereditas in squales portiones dividitur. E, g. si tres sint silij & nullus nepos , hereditas dividetur in capita , & sic in tres partes «quales. Si vero unus sit filius & ex alio filio pr«- defuncto tres nepotes , hereditas dividitur in stirpes & tantum in duas partes, unum capiet filius , alteram tres illi nepotes. Item etiam juris est, si omnes silij praemortui sint & soli nepotes ex diversis filijs extent, quia adhuc successio in stirpes fiet, ita ut si ex uno filio adsint duo nepotes , ex altero tres, hereditas tantum in duas partes dividatur. §, cum filius. 6. Inft. h. tit. I. 2, Cod, de Suis & legitimis, Novelid, nS. cap. 1. Naturales fifij tantum quamvis rn ge- 7 nere omnes dici possint extra matrimonium nati, quorum nativitatem lex non approbat, proprie tamen illi dicuntur naturales , qui nati sunt ex concubina do- Yyyy Z nat Lib. III. Tk, XXVII. Jl6 mi loco uxoris retenta , qualis concubinatus- oiim jure xivili toleratus fuit toto titulos. V Coi. de Concubinis; hodiernis vero moribus & legibus, non tantum in foro Ecclesiastico contra concubinari- os proceditur juxta Concilium Trident. Seff. 24-.de Reform. JMatr, Cap. 8. U Sejf.Jf. cap. /4. sed etiam in foro sarculari, Istis quoque naturalibus liberis annumerant Doctores illos , qui suscepti sunt ex faemina alias honesta & seducta, teste Harp, ad princip, Inst. boc tit. num. 263. Porro naturales liberi de jure non ex- tantibus alijs ex legitimo matrimonio natis, neque uxore legitima,succedunt patri una cum sua matre in sextante seu duabus uncijs ( id est duabus partibus si hereditas in duodecim dividatur) sequa- Iiter inter eos distribuendis ; avo autem paterno non succedunt, sed neque patri, ii justi liberi aut legitima uxor adsit, ita tamen ut etiam hoc casu alimenta illis ex bonis paternis arbitrio boni viri debeantur Novella 18. cap. f. U Novella Sy.cap. j z, Matri autem etiam illustri & omnibus ascendentibus per lineam maternam , una cum justis liberis naturales succedunt , l. fi qua illustris s. Cod. ad S. c. Orßtianm. §. mviffme 3. Infiit, jam diüo.tit. Spurij, quamvis etiam generaliori vocabulo omnes illegitimi, in propria tamen sigmircatione appellantur , qui ex muliere publica pastim corpus prostituente geniti sunt. Et hi, cum patrem incertum habere praesumantur l. vulgo concepti j3.ff.de Statu hominum, successionem paternam praetendere nequeunt. Matri vero, quademper certa est, etiam cum justis liberis succedunt r nisi fuerit illustris , in qua talis publica libido magis reprobatur. Videatur textus & Interpretes ad tit. Infiit. de S C. Orfitian, U diti. I. fi. qua illustris. Covar .deMaixi- monioparte 2. cap 8. § s. Ex damnato coitu vocamus , qui ex tali copula nati sunt, quam lexdamn.it, &pcena afficit, qualessunr adulterini & inesstuosi , a consanguineis vel affinibus in gradibus ad matrimonium contrahendum prohibitis geniti, &isti omni successione, tam paterna, quam materna indigni judicantur 5 ita ut de jure civili ne quidem alimenta eis debeantur, Auth. ex complexu. Coi de Incestis m- ptijs , U A^oveÜ. L9. ca/i. «it. de equitate tamen canonica illis alimenta juxta facultates parentum praestanda, communiter traditur per textum in cap. chm haberet. 5. De eo, qui duxit ,&c. Ad conciliationem utriusque juris posset forsan talis adhiberi interpretatio : senium Juris Civilis non esse, quasi istis filijs nulla prorsus debeantur alimenta, hoc enim fuisset indirecte parricidium talium liberorum concedere.!, necare- 4. ff. de Agnoscendis & alendis liberis, quod a mente Christiani Imperatoris utique alienum luit; led quod praefatis liberis non debeantur alimenta secundum statum parentu, vel dignitatem eorum aut luam, quam nullam habere censentur : ut v. g. silius adulterinus vel incestuosus Comitis alatur ut Comes, sed ut privatus juxta necessariam vitae conservationem , non obstante , quod in dift. cap. f. dicatur secundum facultates parentum alimenta danda , quia aliud est fecundum facultates aliud fecundum statum dignitatis. Non De Successionibus ab intestato* 727 Non obstante etiam , quod hoc modo damnari non differrent ä naturalibus, qui teste Harp. ad prittc. lnftit. boc tit. num. z6j. nec ipsi de familia patris censentur, neque arma aut insignia familia: ferunt: nam communi hominum aestimatione honestioris status habentur naturales, quam damnati , & fecundum hunc statum etiam alendi. Item puto non improbabiliter hanc quoque differentiam adjungi poffe , quod naturalibus detur actio contra patrem ejusque hteredes pro condignis alimentis, damnatis vero nulla competat actio, sed tantum officio judicis , juxta vita: necessitatem , personte & facultatum qualitatem alimenta decernantur, Arg. textfa ind. cap. 5. ibi: solicitudims tu& intererit , ?2>c. qua tamen in re valde diversimode loquuntur Doctores , ut videre est apud Cov.d, c. F.K. 6. & Barbofam in ColieB. ad d. cap. eum haberet. An vero dicatur natus ex damnato coitu, qui ex conjugata & soluta est natus ( de qua etiam loqui videtur d, cap, f. si bene expendatur) pro utraque sententia sunt Doctores apud Co« var. d. cap. 8. §. 5. ». 22 Harp, diBo loco num, ^48. ubi isti contra alios affirmativam sequuntur, Poffet item qusri, & in utramquepar- -tem disputari, an, ciim hodie omnis concubinatus & fornicatio puniatur in utroque foro, liberi inde nati quoad effectum successionis debeant dici ex damnato coitu? Videatur Panor. in cap. tanta. 6, Qui filii fini legitimi n. ii. Harp. dicto loco, num. ;tr. qui pariter contra alios sustinent , non esse sine textu expresso abrogationem veteris juris inducendam. Consuetudo locorum praecipue,attendendae- rit,prout lege Hispanica declaratum refert Covar, diBo cap. 8.§.f.n. 2 f. illum proprie dici damnatum coitum, ex quo foeminae imminet paena mortis naturalis a lege statuta, Circa legitimatos supponendi sunt ea* quae infra in Libro IV. in tit. Qui filii fint legitimi, pluribus traduntur, Ad praesentem materiam breviter notandum » quöd legitimati per fubfequens matrimonium ex communi Doctorum sententia quoad omnia, scilicet dignitates , successiones & reliqua legitime natis aequi- parentur : cum eninn non tam effectus naturae , fecundum quam omnes aequaliter nascimur, sit, quam legis disponentis, ut aliquis pro legitimohabeatur , nihil inte- rest, an lex alicujus nativitatem ab initio vel ex post facto ratam habeat & approbet,atque effectum matrimonij ad tempus nativitatis retrotraha t. Tex tus & 1 n terp. in cap. tanta. 6. Qui filii fint legitimi , Barb. in Coli, ibidem, n. 14. Adeo ut etiam ex receptiori in praxi, & Camera: Imperialis sententia ad bona quoque feudalia taliter legitimati admittantur. Mynsing. Cent, s. obferv. 42. Andreas Gail* lib, 2. obferv. 1 41. n. 2. Fach. lib, 2. controverf. c. p. Qua de re dictum superius in Tit. de Feudis §. 2, Porro legitimati per rescriptum principis, ut in bonis paternis succedant, requiritur, quod mater talium liberorum in uxorem duci non potuerit, vel saltem non pro dignitate, aut quia mortua est, vel alias latet. Deinde quod nulli extent liberi ex matrimonio justo procreati, quibus extantibus legitimati excluduntur, l. imperialis. 23. Cod. deNuptih.Novelld 89. cap, g. Pesse tamen filium naturalem etiam -728 Lib. III. Tit. XXVII. etiam extantibus justis liberis a Principe bio potius dispensisle, quam Iegitimasse de plenitudine potestatis ad successionem cenlebitur, & tales dilpensati non venient legitimari, dummodo pater pro tali legi- in dispositione legis vel statuti, quoties de limatione supplicans justorum liberorum legitimis vel legitimatis liberis aliquid sta- menrionem fecerit, nec legitimato plus tuitur , nist princeps de plenitudine po- relinquat, quam uni filiorum, cui mini- testatis nominarim aliter disposuerit, vel mura relinquit, docet Gail. d. 1,2. Ob - ex verbis privilegij alia ejusdem intentio serv. 142. num. 8,&seq. arg, difta No- colligatur, Andreas Gai!. dt8a obferv, veli, Inqua Observatione idem 142. num. 1/. lateCovar.de Matrimonio; Author etiam alia notabilia tractat, iit: an parte 2. c, 8.§.8. & seq, pnejudiciuni aliorum agnatorum const- Et hoc senlu torsan etiam intclligen- deretur in legitimatione liberorü ? An le- da est regula Cancellaris, qus olim erat gitimationonextantibus justis liberis fa- 48. hoc vero so. de Dijpensatione super cta irritetur his supervenientibus? Anfx- defeftu natalium , ubi S. Pontifex in di- minx excludantur per legicimatum, ubi Ipensatione super desectu natalium , ut statutum est, quod non iuccedant extan- illegitimus postit succedere in bonis tem- tibus masculis ? quar ibidem videri pote- poralibus , vult poni clausulam , quod runt. Easdemquequxstiones etiam pro- non praejudicetur iliis, ad quos fuce eßo ponitHarpr .ad princ.Inst.hoctit.11,280. bonorum ab intestato pertinere debeatl & feq. ubi singulas negative resolvit. quam clausulam tantum habere effectum, 2 Notant quoque communiter Docto- ut sic dispensatus deficientibus alijs con- res , differentiam esse constituendam in- sanguineis excludat fiscum , &possitsuc- tcr legitimationem & dispensationem: cedere ex testamento, sustinet Fachinxus etenim legitimatus dicitur restitutus na- lib. 3, Controv. cap. 62, Cujus senten- talibus, & censetur prima ejus nativitas tiam refert , nec refutat Joann, ä Cho- approbata, habeturque quoad omnia le- kier in Commentarioad eandem Regulam, gitimus : dispensatio autem fit tantum qux apud eum est 4p. contra alios, qui quoad aliquos particulares effectus, sicut putant, clausulam intelligi de solis libe- in foro Ecclesiastico frequens est , quod ris naturalibus & legitimis simul , non Papa dispenset cum illegitimis ad ordi- veröde consanguineis collateralibus. Ex- nes, vel beneficium ; & hxc dispensatio pedirec sane super hoc dubio juris intel- est strictae interpretationis, nec extendi- lectu Legislatorem, ipsum S. Pontificem, tur ultra casus , & effectus in ea expres- qui post creationem suam semper solet sos. Item cum de Jure non soleant legi- has Regulas renovare , consulere juxta rimari seu natalibus restitui, inter quo- 1 .1. Cod.de Legibus. rum parentes non potuisset consistere ma- Defendit etiam idem Fachinxus eo» trimonium , uti sunt incestuosi & adul- dem libro difp. f8. legitimationem unius terini, ideo si talibus princeps extra or- principis non suffragari in territorio al« clinem gratiam facere voluerit, ex mul- terius principis quoad bona ibidem sita, torum Doctorum sententia saltem in du- ejüsque jurisdictionem spectantia. De De Successionibus ab intestatoi, fz? s« lies ic lilii. itfC. t,ftl inii; %s. IBfi! 'ai K itk Ftclr, lijstt mitte mes h» .cw $ jiiiifr ii,n« n Ei- inttl* ita :t lolt tjlßU iliis 0 De Succeßont Ascendentium, JS/CI defunctus nullos filios aut descen- *3 dentes reliquerit , successio defertur ascendentibus seu parentibus* Inter hos autem semper proximior excludit remotiorem , nec datur jus repraesentationis. E. g. fi defunctus reliquit matrem suam & avum paternum, sola mater succedet; quia inconveniens est, ut superior reprse- fentet inferiorem, pater filium, &c. Deinde ascendentes nunquam excluduntur quidem a collateralibus, tametsi propinquioribus in gradu: econtra autem nec ipso omnino excludunt collaterales, quia Fratres & Sorores duplicis vinculi, id est, defuncto ab utroque parente conjuncti una cum ascendentibus ad hereditatem fui fratris admittuntur. Imo si defunctus patrem & fratrem, & ex altero fratre jam mortuo filios reliquerit, isti si- lij fratris jure reprsfentationis una cum patre & fratre defuncti succedent, juxta Novellam. n8. Cap.2. & 3. Et quia lex tantum fratres duplicis vinculi vocat ad successionem cum ascendentibus , ideo communiter DD, inferunt, fratres ex titio tantum latere defuncto conjunctos, videlicet consanguineos aut uterinos, ab ascendentibus excludi. Aliter autem succedunt ascendentes, si soli sint, & aliter si cum fratribus defuncti concurrant : nam si soli sint, succedunt in stirpes, & si defunctus reliquerit avum paternum ex una parte , 8 t ex altera avum ac aviam maternam, hereditas dividetur bifariam, & medietatem capiet avus paternus , alteram inter se divident avus & avia materna. Si vero cum ascendentibus concurrant collaterales, successio fiet in capita , & in tot partes dividetur hereditas, quot sunt personae succedentes, nisi fortassis, ut praemissum» filii ex uno fratre defuncto jure repraesentationis veniant; qui tantum capient portionem fui patris , quem repraesentant. d&. Novell. 118. Cap. 2. 0 ) 3• Verum haec ita se habent, si de parentibus naturalibus & legitimis simul loquamur. Parentes vero legitimi tantum , id est, adoptivi , filijs suis adoptatis (quando adoptio est facta ab extraneo) vel arrogatis non succedunt. DD. ad §. 2. 0 ? 3. /nst. de Adopt. Circa parentes naturales tantum jura successionum sunt correlativa , adeoque sicut filius naturalis tantum succedit patri in duabus uncijs, ita vicissim eidem pater; & sicut idem filius succedit matri in universum , ita & vice versa mater, authent. licet. Coi. de Naturalibus liberis. Similiter, sicut spurij non succedunt patri, cum incerti praesumantur; & nati cx damnato coitu , neque patri, neque matri , ita econtra spurijs non succedit pater seu patrem se allegans, & damnatis nec pater nec mater, l, ji spurius. 4, jf. Unie cognati, authent. ex complexu. Coi. de Incestis nuptiis. De Succejsione Collateralium. .toriof 11 /"^Ollatcralcs illi dicuntur, qui quidem propagati , unde & consanguinei nostri tofo 1 nec a nobis geniti sunt , nec nos ab appellantur. Ex bis alij dicuntur agnati , j, ipsis, fumus tamen ex eodem sanguine qui ex Imea paterna »obis conjuncti sunt, fi Engsi. In Decret, Üb. MI. Zzzz alii 73 * Lib. m. Tit, XXVII. alij (ognati , qui ex linea materna; quamvis generaliori significatione aliquando cognati omnes consanguinei vocentur. De jure antiquo Digestorum erat differentia in successionibus constituenda inter agnatos & cognatos, & absq; ex cantibus agnatis non admittebantur cognati, hodie vero in Novellis Justinianis jura a- gnationis& cognati@nis confusa sunt, & illa differentia successionis sublata* In feudalibus tamen adhuc discrimen inter «gnationeni & cognationem constituitur , hoc ipso, quod in Fcudo ordinarie fseminae, & omnes per lineam femininam descendentes a successione Feudi excludantur. Inter collaterales primum locum obtinent fratres Sl sorores. Sunt autem fratres alij Germani , sive duplicis vinculi ab utroque parente conjuncti , alij consanguinei , cum quibus eundem patrem , sed diverlam matrem ; alij uterini , cum quibus eandem matrem » ied diversum patrem habuimus. Porro fratrem germani succedunt defuncto exclusis consanguineis & uterinis, side bonis aliodialibus loquamur; in feudalibus autem juxta communiorem sententiam consanguineos una cum germanis admitti, in Titulo de leudis dictum. Imo & fratrum germanorum liberi mortuis suis parentibus m eorum Jocum jure lepresentationis ac in stirpes succedunt , excluduntque uterinos ac consanguineos. Post fratres autem Germanos eerumque liberos primi gradus neque duplicitas vinculi neque jus repraesentationis amplius attenditur , sed jnprimis fratres ex uno latere conjuncti vocantur; ijs vero deficientibus ad reliquos consanguineos sine differentia , masculi sint an siemintr* agnati vel cognati, successio in capita devolvitur, & semper proximior in gradu excludit remotiorem , & qui in eodem sunt gradu,simul admittunturfeiif. Nov* jiS-cap. Quod si fratrum filij. soli fuerint, eos suo patruo vel avunculo non in stirpes, led in capita succedere , ex frequentiori Doctorum calculo, verbis & mente legum , ac constitutione Carola V. in Comitijs Spireniibus latapro- bac.Harpr. ad princJnfiit*hoc tit, n. 41^. G/e^. Sed non est sine difficultate, utrum, si i-j. defunctus fratrem consanguineum & u- terinum vel alios agnatos & cognatos in pari gradu reliquerit, atque isti simul succedant, debeat fieri distinctio bonorum, ita ut in bonis paternis frater consanguineus vel agnati, in bonis autem maternis uterinus vel cognati succedant ? Talem distinctionem faciendam esse suadet textus in l. de emancipatis, /z. §. 2. Cod. de legitimis heredibus . & docet Glossa in au - thent.pqst fratresjin Verbo filij Cod. eod, titulo , Covar. in Epitome succeßonum> n. n.io, Quod si nulla talis dispositio inter coa^ juges processerit, tunc primum superstes conjux con/ugi defuncto ab intestato in omnibus bonis succedit, si nullo omnino extern consanguinei ipsius defuncti. Ub. unica, Cod, Unde vir, V uxor. Aliquando tamen etiam extantibus liberis velalijs consanguineis uxor viro, & econtra vir uxori succedit, si nimirum defunctus multa bona reliquerit, & conjux superstes pauper sit , ne in oppro- prium conjugis defuncti mendicare , aut alias non secundum statum suum decen- Zzzz 1 ter Lib. III. TIt. XXVII. ?!- Kr vivere cogatur* Isto tamen casu successio non fit in omnibus bonis, sicut in priori» sed si tres vel pauciores adsint fi- lij quartam partem bonorum, si plures» saltem portionem virilem , id est , tantam , quanta uni ex liberis vel consanguineis obtingit ,. conjux ex bonis defuncti conjugis accipiet. Est proterea differentia notabilis , an •onjux pauper succedat cum filijs, vel an cum alijs consanguineis : nam si cum filijs succedat , tantum usumfructum acquiret ,, proprietatem vero ipsis liberis iervare tenebitur, neque de ea ullatenus disponere poterit, sed si succedat cum alijs •consanguineis plenum dominium consequitur. Autbent.pr4terea.Cod.Vnde vir. V uxor. Novell, u?. c. s. %6 Quemadmodum porro in defectu; consanguineorum Jura successionem con- jugibus dederunt , propter perpetuum vita: inter eos consortium, divini ac humani Juris communicationem, l, i. ss. dt Ritu nuptiarum., ita propter simile aliquod consortium non extantibus cognatis aut conjuge succedunt, & Fiscum excludunt consortes seu Collegae alicujus corporis sive Collegij Jure non reprobati, Legio respectu commilitonis; socius imperialis liberalitatis (id est , quando duobus simul' aliquid a Principe donatum est) respectu focij sine legitimo haerede defuncti Ecclesia respectu personarum divino servitio addictarum, qua de re textus sunt in Lj. V 3. Cod.de Hereditatibus decurionum l. unica. Cod. Si liberalitatis imperialis secius , I. fi quis Presbyter.. 20. Cod, de Episcopis O Clericis, ‘De Sttcceßone Fisci. J7 piscus nomen suum traxisse creditur a fiscis sive sportis, quibus pecuniae publicae olim asportari & concludi solebant , alioque. vocabulo etiam Camera,, seu aerarium Principis appellatur. Quamvis autem fiscus veniat Jure regalium, & originaliter tantum ad summum Principem pertinuerit hodie tamen etiam in* - feriores Principes & Domini territoriorum, qui in alijs quoque regalibus uruntur , imö in nonnullis locis etiam inferiores Judices & Magistratus- Jura sisci ex inveterata quadam consuetudine sibi arrogant. steiget, in Thesauro Juris*, in V, fiscus. n. 4, & 9. Igitur si nulli prorsus adsint legitimi heredes bona defuncti protendentes,, tunc per publicum proclama seu patentes. literas. in loco; publico; affixas, vocari debent omnes consanguinei r & qui ia hereditate defuncti jus aliquod se habere existimat. Quod si tales litero per hebdomades aut menses aliquot juxta singulorum locorum consuetudinem affixar fuerint, & nullus heres vel actor apparuerit, tunc bona hereditaria tanquam vacantia fisco, cseferuiitur ; nisi vero fiscus; illa intra quadriennium agnoverit, possessor bonorum se adversus fiscum proscriptione tueri poterit, /. 1, Qf toto tit. ubi DD. Cod. de Bonisvacantibus, Speciale-est. circa peregrinos, quod, fi *8 in remotis locis- moriantur,, tunc omnis quidem cura adhiberi debeatut bona penes eos reperta ad ipsorum heredes deveniant, si vero propter distantiam locorum nullus heres indagari pdTit, talia bona. necfilcu&j, necliospcs»in cujus, liospi- De Successionibus ab intestato* 755 fio peregrinus decessit;,, sed Episcopus foci occupare, & ad pias causas erogare debeat , Auth. omnes peregrini* C. Communia de successionibus. J£ Aliquando fiscus succedit, exclusis v- mnibus alijs heredibus, nimirum in bonis illorum , qui atrocius aliquod delictum perpetrarunt , veluti crimen taste Majestatisvel hrereseos, l. quisquis, s. Cod. Ad legem Juliam Majestatis, c. ver- entis. 10. de Haereticis. Quod tamen odie circa haereticos in Germania toleratos non procedit, sed nist crimen specialiter fit exceptum, ordinarie in bonis damnatorum ad ultimum supplicium non prius succedit fiscus, quam si nec descendentes , nec ascendentes, nec collaterales intra tertium gradum supersint» Con- jux quoque damnati dotem suam vel donationem propter nuptias accipit, aut si sine dote & pauper sit , succedet eo modo , qno superists dc successione conjugis pauperis dictum est, idque de jure novo, licet olim bona damnatorum generaliter suerint filco addicta, Aüth, bona damnatorum. C, de Bonis proscriptorum. Plura de fisco videantur in tit. jf* & Cod. de Jure fisci, quae non pertinent ad praesentem titulum prolixius examinare. §. III. Quomodo Personis Ecclesiasticis ab intestato succedatur. SUMM *0'. Ckrieis qualiter succidatur i» patrimoniali, but. * k. Gradus successionis qualiter (imputentur, 20 CUpposmLilla distinctione bonorum cie- O ricalium , quam superiirs i» 7 rt.de sse- culio Clericorum tradidimus, ad materiam praeientis tituli sciendum est, quod sicut in bonis patrimonialibus, industria- libuS Scparfimonialibus plenaria dispositio tam inter vivos, quam in ultima voluntate Clerici conceditur, & in ijs jure Laicorum utuntur, ita etiam, si intestati decedant , in his bonis proximi consanguinei Clericorum juxta ordinem, in prte- cedenti §* positum succedant. Glossa, in *.i.inverboJradantur, & ibidem Barb. in ColleB. DD. n. 2. hoc tit.. Henricus Zoesius eodem titulo n.u 21 Neque in hac successione computatio gtaduum fecundum arborem, canonicam ARTA. il. Quid fi Clericus consanguineos non habeat, it. Clericis quxhter succedatur in bonis projpeiht Eccltsi* acquisitis. ( quae tantum ad matrimonium pertinet, quod sicut ex duabus personis consistit, ita in eo duae personae ad unum gradum trahuntur} sed secundum arborum civilem instituitur, in qua generalis regula est, quöd tot sint gradus, quot personae L communi stipite descendentes ipso stipite non computato« Unde ponamus, quod defunctus reliquerit ex una parte filium fui fratris,, & ex altera patruelem, id est , filium patrui , st jam ex arbore canonica fieret computatio filius fratris & filius patrui aequaliter succederent, ciimea computatione utcrq; sit defuncto in secundo gradu' conjunctus. At vero juxta computationem civilem filius fratris excludit patruelem etiam abstrahen- Zzzz j do 1 Lib. III. Tit. XXVII. 754 , quae alteri Ecclesiae, ubi sepultura electa est, occ, isiäne funeris obveniunt, ut qui Sacramenta administrando onus habuit cum vivente , post mortem eius etiam de funere aliquod emolumentum participet. Si quis in duobus locis aequaliter habuerit domicilium, & in tertio elegerit sepulturam, portio canonica inter utriusque domiciiijEccIesias dividenda erit. cap. 2. hcc tit. i» 6 . & quidem si de puncto Juris communis praesertim antiqui loquamur,haec portio aliquando est dimidia, aliquando tertia, & aliquando quarta pars pro cuiusvis loci consuetudine , non tantum de candelis, obi itionibus, panno tumbae, &c. sed etiam de omnibus, quae vel titulo institutionis,vel legati defunctus pro anima sua Ecclesiae electae sepulturae reliquerit, c. 4. c. cum super §. c. certificari. 9. c. in nostra. 10 . b. /.Specialitertamen excipitur in c-fin. de Tejianv. quod non sit solvenda porti® Canonica de his, quae pro fabrica Ecclesiae, pro ornamentis, luminaribus, anniversario , septimo, vigesimo, trigesimo die, sive alijs ad perpetuum cultum Divinum legantur. Et quamvis inClem.du- dum. 2 . b. t. d.c.fin. videatur abrogatum, nihilominus Gloss. in d. Clem.in§. verum. &Cov. inc.Ofstcij.de Testam, in 6 . censent, eandem Clementinam ut- pote correctoriam & stricta; interpretationis non elfe ultra FF. Praedicatores & Minores,de quibus loquitur, extendendam. Dixi porro de puncto juris communis De Sepulturis. amnis ha;c ita procedere: nam per EtiIJas & Privilegia (pedalia , item multorum locorum conseeuniincm, Monasteria, & Religiosorum Ordines, vel nullam omni* no portionem canonicam , vel non nisi de funera ibus proprie didis, quae scilicet eodem die cum funere deferuntur, uti sunt candela:, pannus, oblationes, &c. perlolvere tenentur. Sicut etiam d. Cltm. dudum, circa portionem canonicam re- spectuPrjedic.itorum perprivi!egiumS:x- ti,& respeflu Minorum per privilegium Pij V. abrogatam esse, refert Syl. F. Por - tie Canonica, in fin. & Miranda in Man. Pralat. tow. 2.y.4$.«rt. 8. Vide etiam Tambur, desfur. Abb.tom.l. difp. if.q. 17. Molina de J. J. traft. 2- disp. 2 1 f. Quaer. XI. An liceat Religiosis aut Clericis aliquem inducere vel persuadere , ut in suis Ecclesijs eligat fepukurami jy.Idsub poena excomunicationkS. Pon- rifici reservata: & restitutionis cadaveris jam sepulti prohibitum esse in c. i.h. t. in 6 . Si' Ciem. capiente .} sane, de Pcenis. Attamen rigor huius constitutionis ita communiter temperatur, ut procedat in electione irrevocabili, quae voto, juramento , aut alio pacto perpetuo concipitur, non vero in electione mutabili, quae sit per testamentum, codicillum, auta- liam promissionem,revocabilem. Item ciim textus loquatuHje inductione circa proprias Ecclesias, noti incurreretur censura,11 Regulares inducatu.ad eligendam sepulturam in aliena Ecclesia ; poenalia enim sunt stricte interpretanda. Pasqual. ad Lauret. de Franch. de p. 2. auxilium,aut receptaculum prsebentir. a. de Heret. in 6 .. Sed quia nonnunquam contingit, quod familia alicuius potentis haeretici, cum corm- minatione gravium malorum desideret sepulturam Ecclesiasticam haeretici defuncti , ideo quaeritur, an ad evitandum grave malum postit Parochus dictam sepulturam concedere Difficultatemfacic T c.jacris f. De his , ejua vi met usve causa &c.. ubiPontifex,dicit., quod propter metum nullatenus liceat communicare: cum. excommunicato quamvis enim , i»: quit, metus.Attenmt culpam, eam tamen non prorsus excludit, cum pro nullo metu debeat ejuis mortale peccatum incur.rere r &c. Ex quo textu nonnulli, concludunt „ quod metus nom tantum non excuset a transgressione legis Divinae, aut Naturalis ; sed nec etiam ä transgressione legis, humanae,siquidem prohibitio comunica- tionis cum excommunicato ( de qua in d. c. sacris mentio fit) tantum Jure humano Pontificio statuta sit; sicut *tiam videtur nullatenus posse licere, ut propter Tnetum.' liceat contrahere cum consanguinea intra. 2. vel 4. gradum licet id impedimentum tantum juris positivi, sit., neque debeat existimari in/blitum,quod lex humana e- tiain cum periculo mortis obliget,quemadmodum in legibus militaribus quotidianum est. Verum ego puto distinguendum, an sepultura haeretici vel quaevis alia transgressio legisPontificiae peta. cur ih contemptum Ecclesiae, vel ex alia causa , v'g. ad splendorem familiae conservandum ?.&c. Priori casu locum, habebit text, d. c. /aeri nam cooperari ad contemptum Ecclesia non est tantum lege humana, sed utique etiam DivinS prohibitum juxta iWu&Monh.. 18. Qui Ecce- De Sepulturis. 743;' Eeclcßam nm audierit, ßt tibi sicut Eth- r,icns & Publicanus. Posteriori autem caiii communior est sententia, quod gravis metus excuset 3 transgressione legis humanat, quia non est verisimile legislatorem voluisse obligare in casu tam extraordinario. l.nerm ad ea $.ff. de LL. & cum magno alterius damno. Unde qui justo metu adactus contraxerit cum consanguinea, non peccabit per contractum, peccabit autem per copulam , cum enim tale matrimonium pr apter impedimen» tum consanguinitatis (quod metus tollere non potest., sed tantum excusare a peccato) sit nullum, copula consequens non tantüm lege humana, sed & divina prohibita erit. Verum quidem est, quod dux belli possit impcraremilitibus, eos- que etiam ad periculum vitre obligare, led id exigit salus publica & natura belli, atque id aperte constat de imperantis voluntate , & militestam periculosarum legum non ignari, nihilominus se ultronee Ducis potestati subdiderunt Syl. V. eJlfetus ».7. Azor. inflit. Ader. lib. ,c. \l.q. t. Quod si igitur contingat cum tam periculosis minis- peti sepulturam Ecclesiasticam , non in contemptum Ecclesia?, led pro honore familiae , ut praemissum , Parochus non tenebitur cum gravi suo damno resistere, cessante tamen periculo tale cadaver, si ab alijs dignosci possit, iterum exhumari debet, ut clare constitutum est inc.sacris. i2.h. t. III. Indigni sunt in excommunicatione aut interdicto degentes, stante mortem saltem a simplici Sacerdote absoluti non sunt: quibus enim non communicamus vivis , etiam non communicare defunctis debemus, d. c. (acris t & c.fin. h. t. cap. is, cui. 70 . de Sent. ex- eom.inS. si tamen anre mortem signa poenitentiae dederint, etiam post mortem absolvuntur , & sepulturae Ecclesiasticae mandantur, cap. J nebis. 28. de Sent. exeo r». & d, cap. is, cui. Ciim autem hodie 1 I' per Extravag. Martini V. xid evitans da scandala &c. nullus excommunica- tus necessario vitandus sit, nisi fuerit per Ordinarium canquam excommunicatur denuntiatus, vel sit notorius percusor Clerici, ideo contravertunt DD. utriim hodie excommunicari,qui vitandinon sunt,, sepultura Ecclesiastica gaudeant ? Affirmativam sustinent Nsv.de /epult. Conf.4. &Paul.Laym. inlheel. mor. lib. s> tr. s.c.f.n.8. circa finem, & plures apud eum citati , exeo, quöd circa tales ex- communicatos deficiat ratio in d. cap. Sacris, assignata. Nihilominus probabilius judico,fi de excommunicatione constet publice , non esse dandam Ecclesi*- sticam sepulturam . quia d. lxtr*v*g. non vult adjuvare excommunicatos, fei tantum fideles innocentes. ne facile aliquam cenliiram incurrant. Cov. in Re- lett.c. rflmaAdattr. de Sent.excom.m 6. p. I.§. 2 . n. II. Ziiei. ad hunc ttt. ». 9. Notanter dico : si excommunicatio sit publica., nam si sit occulta, & forte soli Parocho cognita , nen entlepultura Ecclesiastica deneganda, quia privata scientia uti quidem licet quandoque in privato, non autem ad condemnationem ia publico. Quod si quis notorie excommunica- tus defacto in loco consecrato sepultus esset, forte posset tolerari propter autho- ritatem DD. qui primam sententiam docent ; multa namque prohibentur, qua: tamea 74 4 Lib. 111. Tit. XXVIII. tamen facta sustinentur.'«^, ad jSpofloli- tam . i6. dt R tgularib. maxime quando irritatio facti multa incommoda fecum trahit,ut in nostro proposito exhumatio- nem cadaveris , pollutionem &necest£- tatem reconciliandi Ecclesiam velccemi- terium , praejudicium Parochianorom, qui interit» propter pollutam Ecclesiam Sacrificijs, & sepultura carere debent: Sicut in simili Cov.i>« Kelctt.Ge m.fi furio- ftts. dt Honsicid. in pr. ».9. circa irregularitatem expositi, cuius parentes ignorantur , censet ob diversas opiniones expolitum ad ordines non facile admittendum, admistum tamen tolerandum. 2O IV. Sepultura Ecclesiastica privantur omnes in notorio peccato mortali decedentes , uti sunt in ipso crimine furti vel adulterij, &c. interempti, eap.fures.11. eausa. ifej. 2. Item sibi morem inferentes ex desperatione vel iracundia.«/». placuit, ii.cattsa.zy.q, f. Secus est, si ex fatuitate, vel si inflicto sibimet vulnere lethafi ante mortem poenituerint. Imo in dubio nondebet statimprassumi, quod peccaminosc sibi ipsi mortem aliquis intulerit, nisi ex alijs conjecturis appareat. Jdav. b. t. Cous. 7. Cov. far. R es, lib. 2.c. j.n.il. Interim tamen v quia communi hominum existimatione creditur ex desperatione & in malo statu decessisse, qui v. g. in cubiculo suspensus, aut in pute- tam praecipitatus repetitur, idtb fi exadverso äliquae conjectura adsint pro ipso dei uncto, quod ex corruptione mentis, aut ab aliis suspensus sit, vel quod casu in puteum deciderit, &c. ad evitandam qualem qualem hominum ostensionem forte noninconiultbliet, sic tale cadaver de noctu uae coßsuaislblenniuubus in loco consecrato sepeliatur. GEterfam subitanea morte extiacti » etamsi constet, quod in vita sspius peccaverint, nihilominus saltem privatim poenituisse cense- bunturTex. &Pan. in c. ex parte. 1 \.Lt. V. Ecclesiastica sepultura non gaudent , qui omiset untPaschalem communionem, nisi ante mortem pcenituerint. eap. omnis tttriusque. 1 2. dt r Peen. & re- miß'. An autem hac poena affici postit, qui quidem tempore Paschali omisit communionem , sed intra annum semel aut saepius eam peregit ? Nonputarem, cum enim privatio sepulturae sit poena valde gravis & infamis, videtur benigniori Interpretatione temperanda, l.pen. js.ds Pan. c. odia, de R, 1 . in 6. ut in d. c. 12. statuta reterantur ad omnia verba praecedentia,si nimirum aliquis nec semel saltem in anno confessus suerit > nec communionem ad minus in Paicha susceperit, quae non verlficantur de eo, qui extra tempus Paschale lemel aut saepius confessus est. Accedit, quod committentem contra d. c. 12. ideo DD. tam graviter puniri existiment , quod se suspectum de harrest reddat, quasi miniis curans /'«»/«»r/rfSacramentum.Rarb. in d. c. i2.*»w. I r. id vero rationabiliter dici non possit de eo, qui intra annum hoc Sacramentum rite iuicepir. VI- Usurarij manifesti mortui ante, quam restituerint,vel de reti ituendo caverint. c. 2. de Usuris in 6. Sed CUM materia usurarum sit altioris indaginis,& multi contractus ab usura excusari possint, ideo non erit facile concedendum Par«- cho, ut propria authoritatestn - praevio judicio Ecclesiastico tam gravem poenam. CXeqjUatUJr, VJ 1 . Dc Sepulturis- ?Äf VII. Religiosi proprietär ij;f.Monachi t. cum ad Aion-ejhrm. de Statu tJ^lTon. VIII. Qui in Torneamentis non causa recreationis, & honesta? armorum exercitationis , sed cum periculo vitae institutis decedunt.c. i-de Tamtam .* l IX. Demum excluduntur ä sepultura Ecclesiastica, qui in duello etiam privato sine patrinis & foci js, cum ordinario tamen periculo vitae „ ex condicto, statuto tempore, & in loco convento instituto, occumbunt.Trident..SVj^as,is fuit, 17. deSimonia , Ita filij haereticorum , item filij eorum, qui crimen laesae Majestatis perpetrarunt, graviter puniuntur, per privationem bonorum , successionum, dignitatum,&c. ut ipsis mors fit («lati um , & vita supplicium , quamvis ex sua persona nihil commiserint, cap. vergentis, 10. de Hceret, I. quisquis. C. ad L.Jul. Majefi. ita multorum locorum sunt statuta , ut cum armis deprehensus in carcerem impingatur , imo nonnuquam illico suspendatur, nulla admissa excusatione, quod fortassis ad defensionem contra hostem arma gestaverit. T1TVLVS XXIX. De Parochijs & alienis Parochianis. §. 1. De Parochijs. Summa r ia. '. Quid ßt Parochia (fi Paroecia ? Ut ab Episcopis fiat ccrtaParochiarum designatio i Concil Trident. mandat . i' Quando (fi qualiter noV,(Parochia erigenda ? q., Licitam eß locorum ordinarijs ob causas rationabiles duas Parochias in unam conjungere f' Mtt‘ e fi nt i !ir/! Parochialia ? & si desuper sive a Vicario, populo, Episcopo, vel Extraneo lis moveatur, Monasterium vel Capitulum, cut incorporata est , fundatam intentionem habebit. Rota apud Tamburin, de Jure atkbat. tom. ?. de cis. t02. Demum advertendum est, nonsemper 9 esse idem beneficium curatum , & Ecclesiam Parochialem. Nam Ecclesia,sive beneficium curatum generalius quid est, continens sub se plures Ipecies ; & quamvis Parochia sine cura non sit, potest tamen cura sine Parochia esse, ut in Ecdesijs, qux Filiales appellantur; in locis noviter ad fidem conversis, vel ad habitandum accommodatis, in quibus necdum limites Parochiales per Episcopum assignari sunt. Alia quoque beneficia sunt curata non Parochialia, qux curam tantum fori externi habent, sive potestatem & jurisdictionem visitandi , excommunicandi, absolvendi, corrigendi, judicandi, &c. Ethxc cura large & improprie cura dicitur teste Barb, de Paroch.p.i. cap. i. ». 47. Cura autem proprie accepta est cura fori poenitentialis & Sacramentorum administratio. Interim quoad incompatibilitatem , & reiidentix obligationem non est inter utriusque curx beneficia diversitas. Trid. Sejf. 6. c . 1 . Sejf. 7. c. 4. SeJ.i^.c. l.de Ref. Sed D Parochis& alienis Parochianis. 74$ 10 Sed & beneficia curata, quaedam sunt ücia habitu solum curata ad instar simpli- actu curata , in quibus defiacto exercetur cium beneficiorum habentur, nec cadunt cura, qutedam autem habitu tantum cu- sub dispositionem Juris de curatis benc- rata, quibus nimirum ex prima institu- ficijs loquentem v.g. quoaddncompari- tione cura annexa fuit, sed ea postea per bilitatemresidentiam, &c. Barb. 4 , 1 , unionem, privilegium , consuetudinem, num. fO. ajiumve casum sublata suit: & haec bene- § - lL - ■■ De Parochis eorumque requisitis, Officio & Potestate. SUMMARIA. /f. Parochus f 5 Plebenus quomodo dijfcranfi mi in Parocho commendatur requiritur. 12. Parochus unus in qualibet Parochia effe //• 'Qualis eius debeat effe /cientia? debet , sg, In quibus Confifiat officium Parochi ? iß. Requisita Parochi, at at is maturitas, morum if• Qualiter Miffia sacrificiumpro suis oiibitt gravitas £ 5 ’ debita /cientia, Parochi offerre teneantur ? /4. Parochus ab initio non neceffdrio debeteffe 20, Quatenus teneantur ad residentiam per soff acer dos :sed sufficit, quodfit cs. annorum nalem? inchoatorum, & in Minoribus constitulns. 2/. Parochus habet tantum JurisdiElionem in. I/. Intra annumtamen debet suscipere facerdo- foro pcenitentiaii 15 Sacramentali, quam tium, ni fi Ecclesia fit CoUtgiata, tamen etiam extra territorium privativi if. Morum gravitas bonum exemplum maxi- exercere potefi. g j TjArochum esse,, qui Parochiae praeest, Porro,cum ars artium sit regimen ani-I J JT constat. Et vocatur nonnunquam marum, c.cttm fit, de JEt, tk.cjual.ne.' etiam Rector Ecclesiae, scilicet Parochia- mo debet id suscipere, & in Parochum lis, aut plebanus : quamvis proprie ple- constitui, qui idoneus non sit. Dicun- banus sit, qui plebaniam habet,idest, tur autem idonei, in quibus 5. concur« Ecclesiam sub se plures Ecclesias, vel Ca- runt requisita, nimirum aetatis maturitas, pellas habentem. Text. & Gloss./» c. 1. morum gravitas,& debitascientia.c. cum ite Clerici vel A/on .,« Barbos, /. E. V. in cunilis. 7. §. inferiora, de Eleil. I. 1. c. i8> ». s. Quod attinet ad aetatem , in Parocho I , Possunt quidem, imb de Jure deberent requisitam , ea est 2/. annorum inchoa- *in una Parochia esse plures Clerici, c. 3. torum d. §. inferiora & c. licet Canon, de Fit.&ihon.Cler. (quamquam id de 14. eod.mC. Neque tamen Parochus 1 4 consuetudine non servetur, nec ob exili- statim initio , quando sibi confertur Pa- tatem redituum plerumque servari pos- roch ia, sacerdos esse tenetur, dummodo sit) unus tamen tantum in una Ecclesia sit Clericus saltem in minoribus consti- potest esse Parochus, non plures : sicut tqtus, c. x.dcXnfiit.in Ö.c.sipro Clericis, nec vicissim unus in pluribus Parochijs de Prab. in 6. Nec obstat textus in cap. esse potest, cap. eum non ignores, ip, de praterea. p. de jEt.&L qttal. cum Gioss, Pubtnd, ibid 'ubi dicitur,quod non debeat ad regi- Bbbbb 1 mea ts o Lib.m. Tit xxix. . JesiaeParochialis aliquis, ni fi sub- , *c°*us fit ad minus, admitti. Namsta- limsubditur: difpenjativ'e tamen in minoribus ordinibus conflit uti consueverunt assumi,. Per quae verba declaratur illud procedere de rigore Juris antiqui,& lallem de consuetudine,quae tacitam dispen- jfctionem inducit , illud non servari. Imo Jus illud antiquum & strictum per d.c.z. & c. fi pro Clericts. indifferenter correctum esse docent Archid. joan. Andr.Öt alij teste Glossa in d. c. pro Q ancis. lf Porro talis Clericus in minoribus vel sacris constitutus intra annum a die ade- ptat'possessionis sua? Parochiae numerandum in sacerdotem promoveri debet, alias , si intra hunc terminum, cessante legi- xno impedimento, promotus non fuerit, elapso anno ipso Jute privatus erit .d.c.li- cet Canon. & c.ctmmijf». de Elei}, in 6. exceptis tamen Ecclefijs Collegiatis, etiamsi aliis Parochiales sint, & ijs, qui ad earum regimen assumuntur: in his enim nen habere locum hanc constitutionem, ut quis elapso anno ipso Jure sit privatus, sed requiri, ut juxta antiquiores Canones monitio Episcopi pra.cedat,Lt si monitus al quis non ordinatus fuerit, tum demum per sententiam privari possit, declaratum cstins./?n/*t»w. de Bitis, in 6. Circa morum gravitatem recolantur tradita in 7 it. de Vtt. & honest. Qeric. ik qua: monetConcil. TtiASejf. 1 2 . de fi*, ft rm.c. l. Optime S.Greg. /. 94. Ador. c.} 0 . ait: Non debet hominum ducatum suscipere , qui nescit homines bene vivendo praire,ne, qui ad hoc elegi tur, ut aliorum culpas corrigat,quedrefecare debuit , ipse committat . Certe quae de Clericis generaliter statuta sunt circa bonos mores äSS.Canonibus multo magis inParochis, qui alijs bono exemplo,non minus,quam verbo praesse debent, obtinere censenda sunt. Circa scientiam in Parocho requisitam!? optandum quidem foret ,ne nen nisi optime instructi in S. Theologia A SS. Canonibus assumerentur : quia vcib id in tenuioribus prjelertim Paiochijs haud faci e Haberi potell , ideo saltem in Parocho desideratur, ut sciat ea , qua: plebi sunt adiaitem necessaria , nempe utkiat articulos fidei, & Decalogum, eäque alijs explicare possit, & insuper sufficienter sciat ea, quae pertinent ad Sacramentorum adminisirationem.Sotus. 4. dist. 2 ) . ari . 4 Officium & potestatem Parochi con-l8 siareintura animaru & adminilliatione omnium Sacramentorum ( Confirmatione & Ordine exceptis, quae muneris Episcopalis sunt) constat. Quö pertinet etiam praedicatio Divini Verbi, & Catechi- zatio puerorum, ac rudium, quae iuCon- cil. Tnd.jfjf 24.de Refer, c. q.jfecu,liter eis commendatur. Item celebratio Missarum,maxime festivis , aut alijs ex fundatione prasicriptis diebus. Ubi iterum in d. Concil . Je jf- 29. c. i. 1» pr. insinuatur , quod Parochi ex prateepto Divino (imo& naturali ratione) teneamur pro filis ovibus Sacrificium Mista offerre. Quod tamen non eo sensu accipien-IJ dum esi, quod scirper totum sacrificium principaliter pro E bditis offerendum sic, &nunqua possit Parochus lecundiim aliam intentionem celebrare : sed lufi ciet, si secundario iuatum ovium memineut, & quandoque;arbitrio boni vtripiinc.pa- De Parochiis 8c alienis Parochianis. yt t lem intentionem pro eis faciat. Barb. de Ojfic. Par. p. i.t.li.n. TO.j o Ad praedictas autem functiones peragendas necessariam esse residendam in Parochia, manifestum est. Quae Parochis multo strictius, quam Canonicis & alijs beneficiatis imponitur , praesertim ä Concil. Trid. Stsf. 23. de Reform.c. 1. Ubi cavetur, ut praeter justam causam etiam licentia Episcopi in scriptis obtenta requiratur, quae sine gravi causa ultra du os menses extendi non potest. Unde& licentia , ut causa studsj Parochus abesse possit, olim in c. cum ex eo. de Elell.tn 6 . ad septennium protensa, correcta hodie per idem Concilij Decretum censetur te -' ile Barbos./tuei. num. s f. Vid. tradita sup. Tit. iV. de Cler. no» refid. j Jurisdictionem in foro externo Parochus non habet , sed tantum in poeniten- t ali : unde nec poenas & mulclas externas infligere, nec censuras inferre, aut in foro externo ab ijs absolvere, nec causas audire & lites decidere potest: sed si quse huiusmodi incidunt, ad Judicem.Ecdc- siasticum , seu Consistorium Episcopale referre debet. Potest autem non tenttnn valide , sed licite quoque potestatem & jurisdictionem suam non solum in Parochia, verum etiam extraParochiam exercere , irrequisito licet Parocho loci,dummodo privatim id fiat, consessiones v. g. excipiendo, aut alia Sacramenta administrando sibi subditis Parochianis. Publice autem & cum stola Ecclesiam vel Confessionale ingrediendo sine licentia Parochi illius loci id facere non liceret, ne alienam jurisdictionem videatur turbare: sicut ncc Episcopus sine alterius Episcopi licentia in aliena dioecesi vel loco exempto furisdictionem & Pontificalia exer- re potest, c. cum Episcopus. de Ojfic. ord. in 6. Gern. x. de Foro tomp. Plura de Parochis , eoi ümque obligatione & officio eordmque juribus , ex instituto tradita sunt in Manuali Parochorum. §. III. De Proprijs & alienis Parochianis. SUMMARIA. ai. Quinam dicantur Parotbiani froprij , M Alieni} 3 f, Quomodo in duobus lotii quis possit habere domicilium (fi esse Parochianus ? tq, Etiam quafi domicilium alicubi habens habetur pro Parochi ano. tf. taroebiani tenentur Sacramenta suscipere i 2 Parochiani dicuntur, qui intra limi- * tes Parochiae alicuius stabiliter hahi tant & domici ium posuerunt,sive Geriet sint, sive Laici: dicunttirque proprij respectu eius Parochi, in cuius Parochia degunt, eique subsunt;respectu alterius, in .cuius Parochia domicilium non ha- proprioP arocho ; $ quid de consuetudine? JO' Missam audire in diebus etiam feftibis alibi possunt, fi non ad fit contemptus. Si maior pars d Parochia abesse ielitj Parochus non debet tolerare 3 $. Parochianipro certa persona in Parochie ap. sumcndasbcl contra eam supplicare possun t bent , alieni . Nec solum re/pectu Parochi, sed etiam Episcopi Parochiani vo» cantur: quia dioeceses etiam nomine Parochiarum nonnunquam appellantur, ut constat tx c. ptn. & ult. h. t. Quomodo domicilium constituatur animo scilicet & facto , L. domicilium 7f2 Lib. III. Tit. XXIX. cum GI. ibkl.jf. *d Municipal, jam dixi- discedatinpatriam,etsi reversurus ad st.uk mus in Lib. \.Decret. Tit. XI. §.%,de dia , etiam ibi propriam parochiam ha- Temp. ordinat. Potest autem quis habere beat > teste Laym. /. cit. domiciliumin 2. locis & Parochijs, &sic Igitur sicut Parochus parochianis filis utriusque Parochi proprius Parochianus tenetur ad Sacramenta ministranda : ita este. Quod tamen non statim contin- ipsi vicissim tenentur in Parochia iuä Sagit, si in 2. Jocis aliquis,domos , vel hor- cramcnra Eucharistia: & Poenitentia fretos habeat, vel ad villam in alia Parochia quentare, Mistam audire, coram eo, fi sitam , sive causa recreationis , siVe ad velint, matrimonium celebrate. Imo in exercenda ruralia venire soleat, cap.it qui CUm. 1. de Privileg. {ub excommunica- 5. de Sepult. in 6. Sed tum demum, si u- tione reservata prohibetur R egularibus, trobique ita instructus sit,ut in ambobus etiam exemptis , ne sine speciali licentiä locis Je colocasse censeatur juxta text. tn parochorum Extremam Unctionem, vel i. assumptio. 6. §, i.ff. Ad Municipal. Eucharistiam alienisParochianisadmmi- Ita erit, si quis in uno loco per aestatem,in strent, aut matrimonio assistant. Vertun alcero per hyemenhabitare soleat : nam tam per priviiegiaMendicantium,quam ad domicilium non requiritur, ut quis per consuetudinem ab hoc Juris rigore perpetuo ibi maneat, dummodo non re- recestum est : nam extra tempusPaitha- cedat, nisi cum intentione redeundi. Ibi ie passim, non solum Sacramentum Pce- enim unusquisque domicilium habet, nite ntiae, sed etiam Eucharistiae sive apud unde rursus non fit discessurus , fi nihil Regulares, sive in alijs Ecdesijs frequen- uvocatiunde (iim profectus e fi, peregri- rari permittitur, scientibus Lt non con- etznivtdetttr , quod fi redit peregrinari tradicentibus Parochis, qui propterea ta- jam destitit , ut loquiturImperat. in L, cite consentire censentur. ,De quibus cives. 7. C. de Incolis. plura Casistte. Sed quidsi aliquis longo tempore in Quod attinet ad auditionem Missae,, aliqua Parochia , in qua domicilium non licet in c. 2. h. t. stanrtttur, Parochum“ habet, forte propter studia , & negotia alienos Parochianos , qui propria Paro- commorari debeat, aut vc'it, an non eri- chia contempta luam voluntaudireMis- am iste pro Parochi ano habendus erit ? sim,ab Ecclesia luaabijcere debere. Item Sf. Affirmative nam etiam per quasi do- in Extravag. Tues de Trtug. & pace. Re- miciliumquisredditurParochianus,prae- ligiosisMendicantibus sub excommuni- sertim in ordine ad suscipienda Sacra- catione inhibeatur , ne praedicent , po- menta (excepto Sacramento ordinis) ä pulum non teneri audire Missam die- Parocho & Praelato Joci, teste Gloss. in bus festis in propria Parochi; ii Ecclesia, Clem. 1. de Privileg- Panorm in c.cum nisi forte inultam caulale absem chha- contingat. num. 2$). de For.comp.Laym. beat,&c. Nihilominus de cons di- Theol.moral.l. f.rr. 6. e. t©,». f. Hinc ne', si desit contemptus , ctJi justa cauli Studiosus v.g. Salisburgi existensParo- forte non adsit, alibi sine peccato Parochiam suam hic habere censetur; licet, si chiani Missam audire possunt, pririertira De Parochiis & alienis Parochianis» 75z yöst Declarationem Leonis X. PP. quam petere Parochianis nominandi, refeff- refert. Bztb.de Offie. Par. p. i. 0.21.«. if. gendi sibi Parochum : si tamen pro certi qua declaravit, omnesfideles , qui apud persona sopplicent , eaque csteris pari- Mendicantes , dummodo ncn contem- bus sit «que idonea, melius facturum Or- pto proprio ParochoMissas audiunt, prae- dinarium, fi eum assumat , quam alium cepto Ecclesiastico satisfacere, nec pec- invitisParochianis obtrudat eo quod catum vel poenam propterea incurrere, hoc ipso, si alia requisita concurrant, ille, Quod idem innuitur in Concil. Trid. qui Parochianis elf gratior , magis ido- Ses.24.cap. 4: de Reform, ubi Parochia- neus videatur , tanquam majori cum nos tantum monendos dicit, ut in pro- fiuctuprsesuturus, arg.c. quod DEI ti- pria Parochia Divina officia frequentent. morem, f. de Statu Monach. ubi Pa- Jgitur, si contemptus desit. excusantur, norm. ». 1. Ad 2. dicendum, non esse Nec vero iste contemptus, etiam ex re- in arbitrio Parochianorum oblatum Pa- petitis absentiis praesumitur; cum alia de- rochum recusare. Supplicare tamen eis licta non praesumantur. licebit , si rationabilem causam eum re- ■ Interim ex cit. auctoritatibus Juris cuJ&ndi habere se putent r sicut in simili recte adhuc inferri potest, si tere omnes, instare possunt, ut si Parochus suus ma- aut etiam major pars Parochianorum le vivat, ä Parochia amoveatur; ipsorum alibi, quäm in Parochia sua missam au- enim magnopere interest , ne sub malo dire vellet , id ä Parocho tolerari non pastore periculum incurrant, per c. debere. Maximian. dist.S l.& Panorm.f^/W.Ca*- Quaeres. An Parochiani possint cer- tcrumquae Jura Patochiani suis Parochis tam personam pro‘Paroch® petere , aut debeant , circa decimas praesertim, obla- oblatum ab ordinario collatore recusare, tiones & sepulturas, suisiocis dictum & Hc. Quoad primum , nullum jus com- dicendum est. TITVLVS XXX. De Decimis, Primitiis,& Oblationibus. $. i- . Quid sint., cui, & quomodosolvantur Decimae? SUMMARIA. , emotupliets sint Jtcim* i 6. Cui Parocho siolUndx sint Jechnx? si Decima quatenus sint juris ditevi ? ?. Quid sint tf cui debeanturDeeima poSalitm? i Pro Decimis Parochus habet intentionem sinn- g. Laici habentesjus decimandi esc prftikgioUl * datam in Jure. insicudatione,non posisiunt exigere Decimas j Declaratio c t de Resiit .siol. nodalium. g Monasieriitm circa Parochiamsibi incorpot» p. Idem de Religiosis, qui jUS decimandi 4Laicit * tam censietur joco Parochi acceperunt. IN 'UtCB.Ef. LtB. III« C c C C Ö to. Resob- r<4 Lib. IILTit. XXX. tth TtzsoToitur eptxsio , du Ecdesasici habentes 'Jura decimandi ex privilegia, pojsnt petere d cimas NoSaliwn,? f/. Faüit incertiscasbns. it, Parochuspottftpr ebibere^te deoim.eseportn- ttrrfe Vel fao nunc io absente, tj. An in solutione decimarum admittenda st impensarum deduäi # i /f. De jure decima sumptibus Parothiauarum D Ecimae sunt pars decima fructnum tam terrae, quam aliarum rerum Deo in recognitionem universalis dominii debita, & ipsius ministris persolvenda. Sunt autem decimat ali xpradiales, qux ex fructibus praediorum debentur, ut de vino, frumento, oleo, pomis, fatno, & similibus. Aliae perfinales , quat debentur ex lucro humana potissimum in- dustriä quaesito, ut ex meixatura>militia, stipendijs , aliisque negotiationibus & obventionibus. Tertrum quoque genus decimarum nonnulli constituunt, quas mixtas appetant , eo quod partim quantum ad productionem naturae de praedia- libus, partim quantum ad accedentem industriam de personalibus participent; & huiusmodi censent esse decimas animalium , seu ex stuctu pecorum perceptas lanz »lactis,, ovorum,8tc. Sed magis placet, istas decimas animalium ad pradiales referre, tum quod in jura tantum duo genera decimarum, Xcilicet p radialium & personalium exprimantur, e. ad Apostolic&.io. h. t, tum quod plus in illis natura, quam industria operetur, tum quia etiam in frumento & vino magna hominum industria accedere debet, & tamen nemo dixerit, decimas frumenti & vini personales elfe. Originem habere decimas ex Jure Di- deferendasuut in horrea Parochorum : §4» let tamen consuetudo tontraria, ip. Moram sommitenti nocet intcritusDccimari), si. Decimat »on soluta austquantur pofejsormo pradii J 17 . Qualis aMio competat contra tertium pojsest 1 $ • Respondetur ad tontraria. (soremt ip. Exceptio cirta decimat comfeteatei Laitit *X prsbilegie, vino nullus ambigit, ( fi de pradialibu» loquamur, secus dc personalibus, ut infra in quaft. 7. dicetur ) ut videre est sevtt, 2‘l.ttHm. i§.. Deut. 34,. An verö et i am- num hodie in novo testamento Juris divini sint, sicut asseritur in c. Parochi anos 14. & c. tua nobis 24 .h.t, inter antiquio. resprzsertim DD.gravis fuit concertatio , ä qua illa quzstip principaliter .dependet , an decimae per .consuetudinem » privilegium , vel praescriptionem Para» cho auferri possint. Sed omissis quae fuse pro §L contra passim adducuntur» hodie magis receptum est, decimas eate- nus esse*Juris divini, in quantum deserviunt pro necessaria sustentatione ministrorum Ecclesiae , quia-teste Scriptura, dig- nus est operarius tibo Juo, Matth. 1 o. % 10.&Apostolus 1. Cor . p.f. 17. dicit: Dominus ordinavit, ut, qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vivant, & qui Altari deserviunt,de Altart vivante Unde hqc reipectu nec privilegio , nec consuetudine tolli posse j, infrfc dicetur. Caeterüm autem,quod prscise decima LL non major vel minorpars dari debeat,cen-. feot unam esse de legibus czremonialibuc* & judicialibus, qu«e per legislatorem hominem in novo Testamento acceptatae, obligant tantum ex Jute humano, urg..r* uh, de Puris, part. Vid. Azor. Inftit* mera ’ > Ve Decimis, Primitiis,& Oblationibus, ' vier» f.X. I>b- 7 - c. 21. Henr. Canis de Decita, cap. z. ldque no» parum confirmatur ex eo, quod summi Pontifices pridem concesserint , & adhuc concedere soleant Religiosis, aliisque privilegia exemptionis , St immunitates a solvendis decimis, c. ex parte cum icqq.tf. t. quod sierinon posset, si decimae simpliciter Juris divini forent. - Decimse Parocho propter spirituale Ministerium persolvendae sunt, & ita quidem ad eum spectare censemur, ut si «um Monasterio»Clerico vel Laico, seu quoeunq; qui Parochus non est, stiper decimis litiget,non cogatur jus suum probare , quia fundatam intentionem habet in jure,-ex quo praesumitur, quod decimae ad ipsum pertineant, nisi Adversarii contrarium ostendant, c.cnm contingat,Sl e. cum in tu*, h. t. Imo quamvis alias spoliatus ante omnia restituendus, Ipouatus tamen £ Parocho super decimis non restituitur, nisi plene de jure suo docuerit, C.2. de Restit.fpol, in 6< H Verum hunc text. c. 2. deRestit . spei, in 6 . putarem procedete in circumstantiis casus ibid. propositi, si nimirum spoliatus aliquamdiu , id est,modico tempore fuerit in possessione, & ita non tantum contra illius jus decimandi , sed etiam contra possessionem prassumatur. Alias enim daretur ansa Parochis aliorum jura libere invadendi, litem movendi, pacem turbandi, scandala violentiarum excitan- di,&c.quod utique juri & arquitati consentaneum non est , cimi regulare iit, quod efiam vero domino 11011 liceat violenter possessionem rei fax apud alium existentem invadere sub poena amissionis dominii, p. st quii i» tantam. 7. C. Unde vi. §. sed nesf. de Vihn.rap. & prTcko t- tiam ipoliatus restitui debeat, cjnjitterir j ’. de Kestit.spol. I. i.quia me.ss.de Vi 0 Vi arm. ä qua regula Equitate pkna paciReip.consulente non ita facile recedendum , quin potius jura juribus concordanda, c. ctimexptdiat.de Eleü .m Sunt quidam, qui ex hoc textu statuunt generalem exceptionem a regula , quod spoliatus ante omnia restituendus fit » quoties jus resistit fpoliate t & ajfsstitsipo, liatori.He n- Can , d. l.c. 16. Sed cümrx» ceptio potissimum tantiim in hoc textu ambiguo fundetur, qui ad concordiam jurium & pro bono, pacis publiese alitet explicari potest T non video,quare necesse sit hanc exceptionem generalem ex particulari textu statuere, cum alii textus noa obscure pugnent in contrarium,videl.r. 3, dtcAuf. pojf.& prop.ubi circa jus eligendi praesumptio fuit contra extraneos proCa- pitulo, ut propterea Barb, ad a. c. 2- de Rest. [pol. m 6.n. 8. recte differentiam ett modica possessione ( de qua ia d. c, 2. ) assignaverit. Item in cJieet 20.de Prab* ia 6 . ubi detinens duas Parochias spoliatus ab Episcopo restituitur , cum tamen contra spoliatum & pro spoliante la- ciat jus c.de mutia 2,8. '< & LTC'rav.exe* ct abrief. dePrab.Utget, quod alibi tradit hitb.deOjstc. Epifi.p. J. al 0£ 127. »• 41. Ricc. tont. 4. ref. 5OJ. ‘tnpnaddit.ad Gr eg. XV. deas. 5 j 2. quod Episcopo circa Jura Episcopalia, in quibus habetiaris assistentiam, contra quemcunque noti detur manutenrio, quando adversarius tffc in pist'rstioae temporis confiderabtUs ; ergo nec in similiParocho contra possessorem decimarum. Quod si Parochia sit Monasterio in- p Ccccc 2 corpo- 75« Db. III. ' cerporata , tunc quantum ad decimas Monallcrium censebitur loco Parochi, & tam contra Parochianos , quam etiam contra Epilcopum , & Vicarium curam exercentem fundatam intentionem habebit. Ddrif Ret, apud Tambur, d'ßfiur. sibb. docis. ioj. 6 Quaeritur autem I. Cui Parocho solvendae lint decimae, si quis in unaParo- chia Sacramenta percipiat , in altera lua praedia lita habeat? Haec quaestio deciditur in c. ad Apo- stolta 20 . h. r. ubi Pont, respondet, Decimas perjonales solvendas eile Parocho Sacramenta ministranti,quantum ad prar- dialas vero attendendam elfe locorum consuetudinem. Quid autem, si nulla constans consuetudo probari valeat, & propterea ad terminos Juris communis recurratur? ty. De Jure esse probabilius, quod decimae prasdiales illi Parocho,intra cujus Parochiam praedia sita sunt , persolvi debeant, ne Parochiae limites confundantur , & plurimae lites subnascantur, c. ciim swt hemints. i %.eod. ttt. Idem dicendum de decimis animalium , quas superius praedialibus annumeravimus, ut illi Ecclesia solvantur, in cuius territorio aluntur. Si in duobus pascantur locis, prodiversitate temporum,decimae inter illaWarochias dividentur pro rata temporis, nisi consuetudo aliud habeat. Rebus, traft. dedecim. q. 8-». 11. - 7 Quaeritur II. Gui debeantur decimae Novalium ? Supponendum inprimis,No- vale aliquando fumi proprie , aliquando improprie. Troprie dicitur locus priiis omnino sterilis ad culturam redactus v.g. fi ex sylva extirpatl, vel palude siccata agri fiant > aut si fundus , qui ab horni- 'it. xxx. num memoria fuit incultus, denuoad culturam redigatur, c. quid per neval'.xi. de verb. fip. Improprte autem, si in locum ante cultum novi fructus inferantur, v.g. si ex vinea, aut prato fiat ager vel e- contra : vel certe prout'in Jure Civili Novale dicitur tea a praecisa, quae anno inculta jacuit /. Sylv*. ^qA. r,ovali'.?. jfi.dt V,S.d.t,qmdper Noval, Hispraemis. sis- iy. Si novalia intra fines alicujus Parochiae exurgant, decimae cotum de-, bentur illi Parochiae ; sivero in loco nullius Parochiae fiant, v.g. si fylva, quae inter duas Parochias jacens pro utriusque termino fuit assignata, ad culturam redigatur , decimae horum novalium debentur Episcopo, quia ipse est Parochus loci, qui proprium Parochum non habet, c, quoniam. 18 «&ibi Panorm. num, 2,h.t> Sed Quaeritur III, An etiam Parocho debeantur Decimae Novalium, si alius intra fines suae Parochiae jus decimandi habeat ex privilegio vel inseudatione ? In hac quaestione duo quasi extra controversiam sunt, I.. Quod privilegium vel in- % feudatio aut emphyteusis de decimis . concessa Laicis non extendatur ad Nava-, lia proprie dicta ( bene autem ad impropria ) quia talis concessio tum propter personam Laici non implentis spirituale ministerium, ob quod dantur decimae, tum propter praejudicium Parochialium Ecclesiarum , odiosa & restringenda est. c.tua if.infin. h. t, II. Quod Re- A ligiosi , qui decimas acquirunt cum con- lensu Episcopi de manibusLaicorum juste detinentium, juxta e. cum Apostolica . 7« De his qua fiunt d Pral. non possint ex translatione hujus Juris in se, decimas De Deeimis, Primitiis, & Oblationibus." *?kf mas Novalium petere, sicut nec ipsi Lai- ci potuissent, fecundum vulgatas Regulas, quod nemo plus Juris in alium transferre possit, quam ipse habeat, &surro- gatumsapiat naturam ejus, in cujus locum surrogatur. c. x. ir fine hoc tit, in ft. j 0 Ac magna est dissensio,utrum si perseni i Ecclefiafiicis privilegium decimandi a S.'Pontis, concessum sit, per tale privilegium etiam decimae Novalium comprehendantur : Affirmativam cum Gloss & Abbate i« c.ex p*rtv 27, h. t.ptr tex.ibidem. plerique veteres Canonistar tenuerunt , ut refert Barb. in eod. cap. ex pane «7. b. t. ita enjjn sonat text. in d.c. ex par te. cum tibi , quod majus eß , fit con- tejfum.ut videlicet decimas de Uberibus terra Parochiarum tuarum cum integritate percipias,de Novalibus eas exigere fatis potes: quia ubi majus conceditur , minus concessum videtur. EcontraRe- •centiores existimant, Privilegium decimandi etiam Ecäeßaßicis concessuinj non comprehendere decimasNovalium, fundantur partim incommunibus Juris regulis , quod privilegia concernentia praejudiciü tertii restringenda, e. olint. de P.S. item quod privilegia non extendantur ad futura rempore concessionis non extantia, c. fin.de Refeript . partim vero in cap . %. de Decim. in 6 . ubi satisdare insinuatur, quod jus percipiendi decimas Novalium debeat per speciale privilegium concedi , & non contineaturin Ju- j re percipiendi veteres decimas. Textum autem in d. c.ex parte accipiunt de casu, de quo loquitur, videlicet, quod-Prae- latus possit petere decimas Novalium de Parochiis suo Monasterio incorporatis, m quibus loco Parochi est« Covar. Far. r Refi lib.x. e. vf.num. 1 j. Gutier. Canon, qq. lib. x.CiXX. n. 120. Barb. in d. cap. ex parte num. 9. Puto in hac difficultate inprimis inspicienda esse verba & mentem privilegij, nam si habeat verba ampla & favorabilia, ex quibus colligi possit, mentem privile- giantis se extendere etiam ad novalia, v.g. concedimus , ut omnts&quascunque decimas, vel omnem decimationem talis ter- ritorii percipere poffis, t.in 6- adeo clarus est,quin xetponderi postit» eum non loqui de privilegio ä S. Pontis. concesso, sed fi Religiöse decimas a Laicis acceperint, sicut tn sine declarari videtur • item si valde grave praejudicium Parochorum vertatur. Interpretatio vero > quae a Cov. & aliis adfertur d. c. ex parte, quod nimirum loquatur de Jure communi Srpro- priifrMonasterii Parochiis,in quibus Abbas loco Parochi est, non omnimode ia- ttsfacit, tum quod hoc nv'donon suisset dubitandi' ratio , quin decima: No vialium- ad Abbatem pertinerent, utpote nullo s- lio ibidem existente, qui jura Parochialia praetendere poster » tum' quod Pontifex non se fundet in Jure communi & proprietate Parochiarum sed in eo, quod, tibi majus «inceditur , mrnusconcejfum ejp videtur. Quia tamen additur ia textu , de Uberibus Parochiarum tuarum ,irrideo hoc rectius accipiturde illis Parochiis » non. qxtx pleno Jure pertinebant ad Monasterium ( circa quas, ut dictum . non fuisset dubitandi ratio) sed in quibus Monasterium habebat solum Jus pratsefitandi, & decimas ex privilegio , ot etiam advertit Henric. Canis, -de De- em.c> i Sin autem Parochus coa- Tit. XXX. curreret cum singulari aliqua persona Ecclesiastica, vel cum Monasterio quidem, sed posset probare, per amplitudinem privilegii se multum grayatum,& vix habere congruam sustentationem, tali casu non dubitarem, alteram sententiam in Parochi favorem amplecti.- - Queritur IV. Utrum is, qui ex pra» ftriptiene habet jus decimandi in aliena Parochia , possit decimasNovalium exigere ? Hi. Esse distinguendum inter Noi-ll valia improprie dicta,& Novalia proprie dicta- De Novalibus improprie dictis,- > quando'seilicet vinea ager fit, &c, praescribens decimas de novis fructibus-pete» re poterit z quia jus decimandi in illa a- gro hactenus possedit, & proscripsit , c. eum in tua.}a. h. r. De Novalibus-autem proprie dictis regulariter decimas petere non poterit , sed ad Parochum pertine- ‘ bunt : quia,cum in loco Novalium ex defectu cultura & consequenter fructuum, nullam decimationem exercere potuerit, intrat regula, quod neh censeatur plus praescriptum , quam possessum, c. eum contingat. 29 . & ibi DD. hoe tit. Idem dicendum existimo, si ex prato, in quo praescribens nullas decimas feni percepit, ager Hat. arg. ind.c.cum con• tingat. Licet enim huiusmodi Novale 1 forsan in rigore sit impreprte tantum Novale, subelt tamen respectu praescribentis ratio, quae in Novalibus proprie di- j ctis militat » quod nimirum in tali loc* I nullum jus decimandi exercitum, posset I sum, & praescriptum fit, . I Quarritur autem V. Utrum prasscri- 11 bens nullo casu possf decimas de Novalibus proprie dictis accipere ? ihmmusPon- tisex in d. e. cum ttntingat. generaliter exci- ( t De Decimis, Primitiis, & Oblationibus. n» excipit cisum , quo praescribens potest Quaeritur VI. An P^ochus possit rn- aliquam rutiavabiltm causam allegare« hibere Parochianis,ne decimas leparent* ex qua demonstret decimas Npvalium ad nisi se vel luo nuntio praesente ? Assir- se pertinere. Porro quae nara sit talis mative arg, l, fi suspett*. 29. f. de w»f- causa rationabilis, ibidem nen exprimi- fit- teß. Spec. in tit. de Decim.ad fi#. tur.ledDoctoresunam vel alteram enu- Covar. hb. i. 0.17.*. N.v. oBai>. i mota- inerant. Nimirum I. Si decim* prae. metsi de consuetudinecontrariainaliqua script* sint intra limites certi praedii, & loco decimatio absente Parocho vella ibi pars aliqua inculta ad culturam novi- horreo fieri soleret , si tamen Parochus .ter redigatur , maxime ß pars illa minor pofl.ef probare, se maltoties exinde desit , quia una eadcmque res non debet di. fraudatum esse »juste.peteret ab Epifcop» verso Jure censeri ,& maior pars ordina- istam consuetudinem declarari invali- tie .trahit ad se minorem. II. Si ex loco dam, exeo, quod sit damnosa Ecclesias inculto praescribens decimarum nomine A occasionem peccato praebeat. 5.1. dc ^liquid laltem utilitatis prius perceperit, Consuet. v. g. ex ligno,glandibus,arundinibus,&c, Quaeritur VII. An decimae dc integris Vid. Gutierez. 1 . 2.0.21. n. 102. Gilken. fructibus, velde ijs tantum,qui fuperliant de Prascript.p. i.c. 6.n. 28j.HI. Vide- deductis impensis necessariis, solvi debetur plane causa rammbilit , si praescri. ant ? H, Differentiam esse faciendam in- ,bens pratter ordinarium jus decimandi 'ter decimas pradiales & personales. Ia insuper praescriptionem juri» percipi, iliis nulla sit expensarum deductio, ftcus ( endi decimas Novalium probare pos- inistis, c. faß orali:, zg.b.t. Rationem sit, demonstrando videlicet, quod hacte- hujus differentiae communiter assignant, jsus de exurgentibus novalibus femper quod decimae pradiales debeantur eo Jolitus seeritaecimas accipere s quae ta- modo, quo fuerant institutae in veteri lens en proferipth » si resultet ex diversis ge, inqua DeusnoarelpexitadJus Civi- «stibus respectu diverlbrum, videtur le futurum, quatenus ex illo verbum/r»- potisis assumere naturam confuttudinis . cius interpretandum sit, sed id verbum neque rarum est , ut idem actu* diverso frulhtt intellexit naturaliter > prout i« respectu nmcpr ascriptio nunc consuct/t. fundo crescunt, & DEI beneficio percide dicatur eflcjPanorm. in e.fin. de Con . piuntur, At vero cum decimx persona» suet. vdm siEpiscopus sine consilio Ca- let debeantur ex sola lege Ecclesiae, nec pituli soleat visitare dioecesim,respectu ullum deillis in lege veteri sit praeceptu, Capituli& Episcopi erit prascriptio , re- merito effectum est, ut in illis Jure hu- spectu dioecesis & populi erit consuetudo; mano inventis, & post Jus Civil, institu- poterit fortassis etiam huc accommodari tis, verbum sruftus civiliter (id est, dedu- doctrina Panorm. in c. cum in tua.} q. h. ctisimpensis l. fruBus. 7. jf.sinto Ma~ t. & Harp. ad tit. Insit, de usncap. nttm. trim.') consideretur. Earb . de Osis. Par . 2fj. quod ex proscriptione spccicrura farte i.c. 6. n. i8l. resultet praescriptio generis. Quaeritur VIII. Utrum Parochiani te-14 neaa- 760 Lib. III. ■cantur proprljs sumptibus deferre decimas in horrea Parochorum ? Respondetur principaliter attendendas esse consuetudines locorum, & Dioecesium : valent enim consuetudines, ut decimae vel a Parocho alportentur, vel ab ipsis Parochia- nis deferantur. Gutier. Canon, qq.ltk. 2. tap. 1 1. num. 4 s. Abrtr ah endo autem a consuetudine magis communiter sentiunt Doctores de Jure obligari Parochia- nos, ut in horrea Parochi decimas deferant, suis etiamproprijs sumptibus, per text. & Gloss. in cap. Revertimini. 6 s. eauj. i6.qu*fl. I. Gutier, diB.Un.41. Riccius. in praxi aure«, p.t.refol. 244. Si rusticus fuerit in mora solvendi, quando tenebatur solvere, & Parochus paratus erat accipere , inierim vero decima: pereant , hic interitus ad rusticum spectat, secus si voluisset solvere,& Parochus no- luissetacceptare: mora enim sua cuilibet 3 snocere debet,cap.mora.2j .de R.l. in 6.51 tamen Parochus postea voluisset acceptare, & rusticusnon dederit, attenditur posterior mora y l.illud 17.jf. dePeric.& commod. reivend .Gloss in cap. cumbo- mines. 7. v.fruBibtts colleBis.h. tit. Pa- norm. ibid. n. 7- Quaeritur IX. An decimae non solutae sequantur possessorempraedij ? Pone, quod Venditor praedij longo tempore non solverit decimas,nunquid Parochus pos- srtiilas decimas *on solutas ab emptore petere ? Affirmative , ita tamen ut emptor suum regressum ad compensationem damni propter evictas decimas contra venditorem habeat. Ratio delu ruitur ex/. Imperato~es. 7. ff. de Publi, ean.Sii.pr*drjf< l6. f. de jtun fisci, ubi tt» de vectigalibus St tributisconltitutum Tit. XXX. est, ut ad ea etiam pr et erit i temporis solvenda posseisores praediorum conveniri possint, eö quod ipsa praedia potius,quam personae obligentur. Unde rectiffime ar« gumentum ad decimas deduci potest, tum quod decimae (quaeetiam tributa egentium animarum dicuntur,r. decima. 66 .cauf. 16. q. i. &ante omnia tributa propter praerogativam domini) generaiis persolvenda sunt, c. cum non fit ; r.) magis a prLdio,quam persona debeamur, sicut ea de causa etiam Judaei decimaspr*- drales solvere debent,c. de terris j6. ubi Gl. in v.persolvenda h. t. & habens-prae- . dia,in alia Parochia,quam ubi percipitSa»- cramenta, in illa, ubi eadem praedia sita sunt,decimas dare debet ,ntsupra^. 1. di— ' ctum: tum quod decima: sint onus reale , quod in quemcunqur possessorem transit f atq; li extern, utili vindicatoria(praevia 17 actione ad exigendum vel commi divi - dundo , si a reliquis fructibus separatae . non sint) aut si non extent, utili condictione« d. I. Imperatores junct. c. X. de Novt oper» nunc peti possint, c. moderamine. 2$.cauf 16. q. i. s\\nG\.ixV.vina dicent. c.paß oralis, &ic. cum nonsis. N h.t . Atque hanc sententiam cum muids antiquis tradit. Pan. in c.tu,ri hotnints 7. h.t. n. 6. Riccius. p. 2. rtfol. f 7. Rebus, de Decim . q.9 .«*9. ubi &L aliud notabile reserunt ex Fed. de Senis. Csnfii.% i,»um. 2. Si Parochus ve! Ecclesia propter decimas malit venditorem convenire, quam novum emptorem, qui forte propter potentiam luam est difficilis conventionis, hoc esse ei concedendum, ne idquod in favorem Ecclesia: est introductum,ut no- vu ' possessor m co >. venire polsit.in c Jus odium retorqueatur, dum enim Venditor ftss- 1 De Decimis,Primitiis & Oblationibus!: fct praedium possedit, & fructus integros percepit, nata est contra eum actio personalis,seu condictio ex Canone ad solvendas decimas, quae per venditionem prscdii exspiräsie non videtur. _ Verum haec, quae hactenus dicta sunt J non admittit Henr. Canis, de Decim. t&f. 4. & Henr. Zoesius eodem tit. r.um. p2. eämque inter tributa seu vectigalia, & inter decimas differentiam constituunt, quöd onere tributorum ipsa praedia, onere vero decimarum ipsi tantum fiu- ctus assicianturiqua ratione, inquiunt, ii praedia elocata iint, non domini praediolum, iedconductores seu fructuum perceptores ad solvendas decimas obligantur. c.\dtle :/X c. et»obü.24.&c.tna «ekbs.26.h.t. Attamen hac contraria opinione Ca- nisii &Zoesii non obstante , (cui suam relinquo probabilitatem ) videtur mihi prior sententia Panorrn. Riccii,& aliorum ff. //. optime ex jure defudi posse, pro favore nimirum Ecclesiae, quae alias regulariter privilegia fisci & Reipublicte participat, quoties casus estapplicabiliSjEver. in 7 op. k fijto ad Ecclestam. Lauret. de Erane h. de (fion- tr»v.regul.p. 2. 4.96. ,&ibid. PasquaL in addit. Indubitatum amem est fisci privilegium,ut novos possessores ob non soluta tributa convenire possit, d. L, frudi is. { 6. ff.de fifurt fifcr.&L L. Imperatores 7. ff.de Publicem. I. 2. C.fir.e censu F-r.Lc tanto magis procedet argumentum k fisco ad Ecclefiam, cum decimae magis quam tributa privilegiatae sint, & ante hac persolvi debeant, d. c. cum non fit 33,6. ».Parum reib convincit illa assignata inter tributa & decimas differentia', Emgm. m Decäjetm,. Ub. 11L quia hoc ipsum est in quaestione , an oss decimas präcise tantum ipsi fructus , vel potius praedia propter fructus,quatenus decimales, obligata sint, prout etiam trU buta fruEluum impendia/itnt, ut ait Jf. (fi in l. neejttestipendium I z .ff. dejmptnf.m reb. dotal. & per es& libram imponuntur juxta proportionem redituum sive fructuum bonorum. Roland, a valle 1. Cons. 66 . num. 1 Nec est bona illatio: conductores praediorum tenentur ad solvendas decimas, ergo ipsi praedia nom sunt obligata. Imb redit hic iterum pulchre argumentum a tributis ad decimas; nam per text.notab-cum expositioncGot- tofred [inl.obfistere 10. (fi. de Anmnesp tribut. etiam tributa a colonis&emnhy- teutissolvuntur junct. l.^.C.defiftire Em- phytrut & siisti revoluto anni spät ostra b.menses non solverint tributa , domini praediorum conveniuntur. Et ia effectu per colonum non incongrue dici potest, dominum solvere decimas, ut- pote cui illud onus decimarum in soat pensione decedit, & tanto minus ä colono accipit. Si instes, tributa solvenda etiam data sterilitate, decimas vero nonnisi enatis fructibus: ideo patere , quid illa praecisi praediis, istae fructibus adhaereant. Hr. ex hac instantia non plus evinci, quäm quod tributa simpliciter sint onus praediorum, decimae vero iub implicita conditione nafeiturorum fructuum •' praeterquam*, quod in magna sterilitate , ubertate pno- rum vel sequentium annorum aut aliorum honorum seu praediorum non corrt- penfabili,saltem de aequitate etiam tribtr- toru remissio facienda sit tanquam cessante causa, arg. l.n.C.dcOmni agre deserte. Ddd. dd 0eia- fSM Lib. IIT. Tit. XXX. Deinde dtcimathviWc similis esi exactioni qua; de frugibus dabatur, 'tesieGotcoired. std rührte. C. dc jinnon. & tamen hanc tributis comparari vix dubium esse potest, ex rubrica. Slt.t, C. de udnnonufk. ribxtis , & quidem in specie ad proprii: um nostrum , quod -innova a defuncto debica non pnelletur a coheredibus pro po; tione he editaria, seda possessore praediorum frugiferorum, decisum est in l.2*C.jAmd.t, Dico: d defuisti» debita: quod exinde satis apparet, quia ibi Imper. loquitur de are alten» iis» quae haeredes quatenus heredes, adeoque ex perfont defundi tol vere deber.tjde/«- tura enim ar.nona.ubi practia hereditaria jam sunt facta proprium Patrimonium herede,non suille' dubitandi ratio. Addo tamen, cum b.rc argumentatio a tributis ad decimas praecipue favore Ecclesiae & ob admimllrationemDivinoruffli procedat, eidem locumhaudforejsi decimatio competat laicO,vet Clerico ex titu- lo patrimonia!i vel singulari privilegio. II. Quo fundamento aliis prseter Parochum jus decimandi competere postite SUMMARIA. i» Eccteflaflici acquirunt decimas ex priiilegio, incorporatione,proscriptione , & donatione Laicorum. {rum? tr Quid requiratur ad proscriptionem decima- 21 Laici quarr&it fnt incapaces decimarum, pos- sunt tamen aliquot modis eas habere 2% Proscriptione etiam immemoriali non potefl Laittu jtts direüwm decimandi acquirere. 2sf. Naj. etiam consuetudine generali alicujus loci, i .r Laie i multi habent decimas cum pcricui) animarum suarum Ex temporis immemorialitate prosumitur o- mni meliori modo pro decimis Latorum, a 7 Quid interfit anLarcusproscripserit decimas, non conflat de initio pajfcfftonisfiicU conflit de contrario ji An tempus immemoriale deleat too. annos eX- 32 Negatis a probatur. (ccdert? 33 Qualiter probetur im memorialisasT jp Notabilis limitatio in causa decimarum- Prohibitio Concil Lateran • potefl consuetudine abrogari 36 Hia proh ibit 'o Udetur tostum procedere tn . infendsetione perpetua . 3? Ex consuetudine potest ialere, ut unus Laictts jus utile in alium alienet 3S Obligationi proflandi serbipia feudalia , & canonemEmphjtcut i cumpot ejt proscribi . fei an tantum ex prosumpeione rclinqua- jp Jus utile potefl quidem pfofiribi contra Lai - tur in poffejjione. 2S Prosumptionesprofumptionibm eliduntur, jp Ex immemorialitate non oritur prosumptio Juris £f de Jure. 30 Immemorialitas etiam tune est f quando lUamvis regulariteromnes decima: u cos, sed non contra Ecclefiam. q.o Profer ipt io nonprocedit Contra prohibitionem Juris publici. 4.1 Different ia ,cur magis res Ecclefio immobiles proscribi pofiint,quam jus utile decimandi. Enimveib Ecclefiajtici ex privilegio*® ,ad Parochum speclare Censeantur, Papali,per incorporationem Parochiarum sunt tamen de Jure aliqui modi proditi, Monasteriis aut Canonicatibus factam, quibus jusdecimandindalios non solum & per praescriptionem decimas aequi- Ecclesiasticos,sed etiam Ezicos transferri runt. ItemLaici, qui juste habent deci- pvtest. mas, possunt eas alicui alteri Ecclesiae, (juaict t De Decimis, Primitiis & Oblationibus, 763 quam fuse Parochiali, maxime vero cuidam Monasterio solius Episiopi accedente consensu, donare, c. citra apostoli- cet.f. De his fimt ee Pr&l. Dico; fi szici fuße habeant decimas; alias enim donatio a laico ne quidem prae scriptionis titulum parat, c, dttdum ; i. & ibi Pan.fc.fir. quod tamen limitat Rebus. trali.de Decia* c. 15. ».<})• ut illi qui receperunt decimas a manibus Laico- rum, quamdiu vivunt, praescribere nequeant , secus vero eorum succedor es in bona fide existentes falcem tempore ime-' morialijneq; successori indignitate nocet mala fides antecessoris, quia non ab ipso, sed a superioris institutione causam habet. Gl.ling. in c. cur* 1 x.iufdey tere Patro». quae Glossa generaliter loquitur de praescriptione , nec requirit immemorialem, & plane videtur , quod ipse titulus successoriis in beneficio vel dignitate, ex quo Praelatus velbenesiciatus etiam plerumque lub juramento (quod in confirmatione seu investitura praestat'; tenetur defendere & coniervare jurasus Ecde- 8at, ficut est justus titulus ad possessionem talium decimarum (supposito quod aliunde nelciat vitiosam) pro suo adipilcen- dam vel retinendam, ita etiam ad praescriptionem ordinarii temporis 40. annorum. ttxt. not.tn L.fir.ff. pro sito. t! Circa praescriptionem decimarum notandum est , quod allegans praescriptionem contra Parochum, debeat vel tempus immrmoriale vel saltem 40.annorum cum titulo probare, propter prariumpei- onem Juris, qticemilitat pro Parocho & tont apra?scribentem,'.!, de Pr a .jiript. ind,. itind. c.i. de Rcftit.sptl. idem dicendum circa Parochias Monasteriis pleno jure incorporales » ita ut decima» earum non niii 40. annis cuyr titul» contra Monasterium proscribantur, quia per incorporationem Monasterium habetur loco Parochi. Decisio Rotae apud Tumbjdeyüre ts4bb.tom.%. dee. 1 10. n. 11. Quod si autem proscriptio allegetur contra aliam Ecclesiam , cui tantfnn ex privilegio vel etiam praescriptione decimae competebant, sufficiet posse probare possessionem bona fide per 40. annos continuatam d.c.i. imo contra Clericum privatum vel Laicum 10. anni inter präsentes, & 20. inter absentes eum titulo, & fine titulo; o.sufficient, quia hic neC praesumptio Jprij adest, nec favor Ecclesiae , ob quem quadragenaria praescriptio requiratur.Pec.Rebuf. de Deci/», q. 15 reum. ICO- Laici quidemde Jure omnes sunt inea-^z paces juris decimandi, tanquam spiritualis & propterspiritualeMinisteriura competentis c.cattjam 7. de Prsscript. & c. cjHtmvis.ij.h.t. Nihilominus I. ex privilegio Papali jus decimandi acquirere possunt: quianon excedit vires Papae, Laicum ad jusspiritualehabilitare&se- cundum quid Clericis aequiparare, sicut defacto ad jus patronatus, quod spirituale est,omnes Laici habilitati sunt. II. Ante Concilium Lat. quod probabiliter suit habitum Anno salutis 117^, .Vid.Henric. Canis. dtD!ir lentiores ad eligendam viam tutiorem,& exonerandam suam, aut suorum Majo* M rum conscientiam induci possent, ut de* '* cimas,aliaque jura Ecclesiis Parochialtbus restituerent. Verum,quia praedicti ex- ^ cessas non sunt de omnibus Laicis protfu- ® mendi, & fatis colligitur cx Jure ii DD. ^ olirn non fuisse infrequens, quod Laicis, vel ob merita sua in Ecclesiam, vel ob H ipsius Ecclesiae utilitatem, vel ex privilc- -gio,aut per contractum feudalem decimae A concederentur: idcirco in proposita quae- ilione duos casus principales distinguo. I. An Laici habeant decima; ä tanto tempore, ut nec de initio, nec de centra- r/a constet? II . An habeant decimas a tanto tem* » pote,ut de initia possessionis quidem non «» constet, constet autem este: eb quod ex antiquitate temporis factum non tantum unum, sed etiam plura, si aecestaria iint, praesumantur. Non obstat,inquam, utut enim hoc sorte procedat in aliis causis, in quibus Succes- ioressaltcm mediati in bona side existentes per Iongillimum tempus praescribere possunt, tametsi Antecessores eorum fuerint in mala side; Pachtn, lib. 8- (pztrov. t. i'j. verf.nec ob jiant. Cov. de prajcript. f- 2 . §. ».7. secus tamen est in causa decimarum, in qua nulla praescriptioLai- cum juvare potest« Propterea , quando Parochus probat vitiosum initium possessionis, habet triplicem fortissimam praesumptionem prose. Unam ex incapa- citateLaici. Alteram ex sure i pio,quo o- tnnes decimae ad Parochum spectare cen- fzntuv.«.7.dc Risttr.fppl. in 6. Tertiam ex demonstratione vitiosi initii ir, poslelfi- orfeLaici: dum contra Laicus solam & unam praesumptionem eximmemoriali 3$tate temporis protendere potest: notorium est autem , unam pradumptionem aliis praesumptionibus pluribus & fortioribus pensus elidi ?.c enervari,-^.«:,** xofira.q. de Presserat.I. divus. 7. ffi De ininteg.rtstit. Neque verum est, quod quidam contendunt, ex immemoriali- ttte tempora oxlxi pr*eiumpUOHemJuto ris& de Jure, contra quam no n adtnifta-2^ tur probatio in contrarium: etenim nulla est prarfumtio Juris & de Jure, nisi quae expresse in aliquo Canone vel lege contineatur, quod de immemorialitate temporis non reperimus,eamque ob causam contra probatam immemonalitatem admittendas este probationes de vitiosi» initio,recte docet Arnold. Rath. Trabt. deUfucap.c,f.etJsert , 47 . nttm.i. & 5 . Henr. Canis, de Decimis cap. 9. in fin. Fachin. Ccntrov.l.B.c. jj. In altere caste prindpati fotlfflma difficultas dependet ab eo , an dicarur Etm- pus immemoriaie, quando quidem no» constat, qno initio coeperit polVessio, constat autem de contrarto, quod seih ante tot & tet annes necdum apud antecessores moderni posiestoris fuerit. Nam si dici debeat temqus immemoriaie, de cujus initio non conflat, habebit Laicus praesumptionem juris ex immemoriali- täte temporis prose , & relinquendus, eo rit in possessione decimarum, usque dum Parochus vitiosum initiam ollendat; licet enim nondqsint, qui cum Host. i»f. tum udpcßtl.j.dt his , ip<««.io.&Canislo> de Dteim.cop.1%. n.£?. absolutu dtffe- rf«r//r.Omnium clarissime Molina Aeff. ectrdeciman- sciat,non licere clare feudum decimarum di incapax est Laicus. Ilaicis post Concilium,& tamen sit in bo- Sed ais: quid valebit hoc jus direUum na side, si nimirum i ple &ejus antecef- apudEcclcsiam, si Laicus id non recognoscat,nulla pro eo servitia, fidelitatem, canonem,aut laudemium preistet? vp Sicut in aliis rebus praescriptio contraEcdesiam admittitur,ita etiam in his. Et unum saltem reperio hujus juris directi effectum, quod nimirum Ecclesia has decimas a lai- cbpostessas contra filcum vindicare postit, si Laicus sine legitimo herede defunctus bona vacantia reliquerit,autcrimen confiscatione bonorum dignum comiserit: in feudis enim & e mphy teuticis domino directo prae ju d i cari uon potest. U triim autem S.Pcnt.pro plenitudine potestatis sua non posset Ecclesias adveifr.spraektiptio* nem laicoruisi eatenus restituere, ut laici in recognitione directi dominii tenerentur de decimis possessis singulis annis cer* tam aliquam portionem solvere, altioris indaginis est, &C licet id foret aequitate plenum,acEcdesiis utile , vix 7 tamen sine cooperatione Imperatoris & Princip ursi terrarum posset in exeeutionem deduci. tzr.III. Hodie stante prohibitione Con- ’ "cilii Later, poste quidem Laicuni contra alium Laicumante Concilium infeu. datum jus utile praescribere, contra Ecclesiam aurem post Concilium non posse: velenim sciret post Concilium, non licere habere decimas in feudum ab Ee- cMa,vel ignoraret? Si prius,foret in nfa- Ensm» IN DtCKtT.' Lib. III. fores tempore immemoriali decimas ex titulo feudi possederint. ip, Si in hac immemoriali possessione non constet de initio, omni meliori modo prarsumendum esse, Laici Majores'forte ex privilegio & dilpensatione speciali tale feudum accepisse ; sin autem Parochus docere possit, quod tantum per privatas ccnverticncs inter sues & Laici antecestbres (quamvis Episcopiautheritate accedente, feudum datum sit) quantocunque etiam tempore nen erit praescriptum: sicut enim pactis' privatorum Juri publico derogari nUn potest, ita nec contraveniri prohibitioni !c-> giscommunis publicam utilitatem concernentis per privatorum & particulari-' um hominum prascriptionem. Cui nen obstat, quöd res temporales Ecclesia: ini - mobiles, vel mobiles pretiose alienari' prohibite,nihilominus praescribi possin'c. Riccius inPraxilTurta. f- 1 . 2 . nam diversitatis ratio estista,qubdresEcdesi£E temporales ness prohibeantur absolute devenire in mantis Laicoruni, sed tantum sine solennitatibus,quas cui sus temporis, & bonas fidei possessio per a - .annos continuata supplere videtur. Sed circa decimas absoluta est proh ibxtio. ne per vi am etiam juris utilis ad Laicos quibusvis cam folenmtatibus transferantur: ■ §t mi Eee «e Lib. IU. Tit. XXX. §. m. Qualiter detur immunitas a solvendis decimis? Summ 4 1 An (fi qualiter detur immunitas a solvendis decimis’- Religiös qualiter de jure exempti d solutione decimarumi 44 Quprundamspecialia priiilegia extra corpusjuris, ii qualiter iateUigendsft 4 fr 4 n habentes communicationem Privilegiorum, communicent priVilegium immunitatis dsolvendis decimis ? Consuetudine etiam datur immunitas , sed regulariter tantum immemoriali /{.rprascriptione etiam Laie i immunitatem acquirere possunt* 4 $ Anprafi ationibu* annuis prascribipofst, (fi quis st sensus L.cum notijsmi §■ fin. C, de Pra/erlpt jo. annorum, 49 Quanto ttmtnprascribatur immunitati jo A resitutiene .decimarum ante completam pra/criptionem non excusat.consumptio bona fide fati a,aut triennalis possesso , p Ecciefia habet dominium in decimis non- 1 On defuerunt ex antiquioribus pratis sertimDD. existimantes, neminem polle ä solutione decimarum eximi} eo mossargumento» quod decimae sint Juris divini,& consequenter per humanas inventiones non remissibiles.Veriim hanc sententiam cum communiori ita limitandam censeo , ut exemptio asolvendis decimis dari non postit, si per eant congrua sustentatio Parochorum adimeretur; etenim decimas non aliter este juris divini, quam in quantum adiustentationemCle- ricorum necessariae sunt. jam supra in §. I.explicavimus. Quare st Parochus aliunde sufficientes reditus habeat, vel Ilex decimis aliquorum tantum Parochiano- rum congrup sustentetur, recte dicitur, dari exemptionem seu immunitatem a AMA. dum solutis infiiifaiorem } non iero infui pr ajudicium. ft Pupillus mutuans aut solvens manet dominus pecunia , quamdiu dominium sii efi utile. fj Clericus minorennis in bencficialibus habetur pro majorenni , ut poßit agere in judicio, non iero, ut careat auxilio resitutio- ntsin integrum. fjf Immunitas per .contraäum pates acquiri gratis, ielpro alia re spirituali. pj Conciliatio c. stjtuimus . & c. veniens , de TransaCt. ${ Abbattspossunt dare consensum in alitnatione rerum ad sitas Parochias pertinentium . S7 Quo fusupro re temporalipojst acquiri immunitas? pg Pauperes an fint immunes d feliendis deci~ mis% $9 SJl' s ‘ k tauft decimarum st Judex competens? solvendis decimis per privilegium Pontificium , consuetudinem , proscriptionem aut contraBum. Per Privilegium, idque in Corpore 4 ? (uris clausum Religiosi, & alia pia loca diversimode per Cariones a solutione decimarum eximuntur, quos diversos Canones ita in ordinem redigit Glossa in c. exparte 10. inPs laborum tuorum, h.t. quod nimirum Monachi in primitiva Ecclesia decimas dederint tanquam Laici drg.c. alia causa. & c. generaliter.16. q. i .cap.duo. 12.?. 1. postea Paschalis II. statuerit , quod nec Monachi nec Clerici communiter viventes decimas de suis laboribus solverent, c. decimat. 16. q. I. tempore vero procedente Hadrianus Papa lolis Gsterciensibus , Holpitalariis, Hier»- De Decimis,Primitiis, & Obiationibti£ ff t HierosoIoinitanisseuTempIariis conces* strithoc privilegium,ut de laboribus luis, quos propriis manibus,vel sumptibus excolunt , decimas solvere non .teneantur, alios verö Monachos tantüni in decimis Novalium suis manibus aüt sumptibus factorum; item & iri hortis & nutrimentis animalium suorum exemerit, d.c.dx parte. cum seqq. h. t. demum Innocent. III. in Concil. Later, privilegium Cilter- eiensium&aliorum ind, t. exparte, respectu possessionum post dict. Concil, acquirendarum sustulerit. Novalium autem nomineintelliguntur illa:' terra* no- Viter per Religiolosad culturam redactae, de quarum cultura non extat memoria, «x quibus priiis Parochus nullas vel exiguas decimas percipiebat, c-fin.de ‘Trivit . Sc c. ejuid per NovAe.% \ At P.S. 44 Cteterum extra corpus Juris per speciales Bullas multi Ordines Religiolorum exempti sunt, non tantum ih Novalibus, sed etiam quibuscunque terris, quas luis laboribus vel lumptibus colunt. Sicut de Religiosis Congreg.- Calsinensis, Ca- malduensibus, Praedicatoribus, Carthusi- anis, & pluribus aliis actestimlr Bärb. in ditt.c.ex par'e.n, f. Sed haec priviiegia non extenduntur ad illas possessiones, ouae non sunt Religiolorum propria, sed ab aliis conducta, e.dilttti. 8. h. t. neque ad illas,quas Religiosi aliis vendiderunt, vel elocarunt} concernit enim privilegium tantum personas Religiolorum, non extraneas, c.litet.ir.h.t. sicut in simili,licet fiscus de possessionibus, quas tenet, rion solvat vectigal, emptores ta- men& conductores lolvere tenentur. I. locatio. 9 . ult.ff. de Publisan. Caete- rüm vero , si in privilegio concedatur exemptio ä solvendis decimis labori - bnt, hic terminus non debet restringi ad sola Novalia, sed universas proprias pol- scssiones propriis laboribus vel sumptibus cultastr.ad audientiam. t2. h.t. Qüaritur autem, ari illi Religiosi, qu*4f in specie quidem ä Ibiutiorie decimarum exempti non lunt', attamen generalem communicationem privilegiorum cum exemptis habent , hoc Ipso etiam quoad decimas privilegiati censeantur? Negative aliquoties suisse in Rota decisum, re- festBarb. de Ojfic. Par.p. $.-c.i8 v §. 3.». 4 r. quia immunitas ä solvendis decimis est difficihs coftcessionis propter prjeju- dicium Parochorum 4tg, cap. uuper. 54. b.t.nt proinde locum habeat'regula,qubd in generali confeessiorie nbri veniant ea, qua: quis verisimiliter in specie non eiset concessurus c.-qui'ad : agendum,de Pro - curat.in 6 . &quia dict. cap.nuper. in quo similia Privilegia abrogahtur, est constitutio Conciliaris', cui non derogatur sine expressa mentione. Nihilotoinus ramen notabiles limitationes ex aliis Rots decisionibus ponit Palqual /« Addit.adjjiti- ret. de Pranchü deControv. inter 2-,% & Peg.p. 2 . ej.yI. ».IO. &seqq. quod nimirum in generali communicatione privilegiorum etiam veniat exemptio ä decimis,si communicatio sit talis, ut exprimat aliqua praejudicialia privilegia saltem in genere,vel adsit talis amplitudo verborum M'significet meritem communicantis se extendere ad omnia. Item si in privilegio communicato jam sit inserta clausula derogatoria dici i cap.nuper. quia privilegium communicans communicat privilegium cum suis qualitatibus: prre- iertim si privilegium communicationis fece «e %- habeat- TT% Ltb. III. Tit. XXX. jxabeat annexam ^clausulam : quorum te - Quod 4 e consuetudine, magis de ^-47 mresyO'c. quo operatur, utpriyilegia scriptione sentiendum est;. cum enim pro- communicata censeantur literis com- scriptio in eo differat a consuetudine, municationisde verbo adverhum inserta, quod consuetudo inducatur ab aliqua Accedit, quod privilegia exemptionis i communitate, proscriptio vero a siagu- decimis dentur religiosis intuitu iaborutn laribus personis , sane miniis projudica- quos sustinent ia Ecclesia praedicando, & bit Parocho, si unus vel alter per prsscri- Sacramenta ministrando, ut dixit Rota ptionem a solutione decimarum se exi- dfrisypf. k. 27. ergo aequitas suadere mat, quam si tota communitas. Imo videtur,ut ejusmodi privilegia ad Reli- quamvislaici jus decimandi tanquamspi- giolbs communicantes, qui similes labo- rituale & propter» spirituale minist.rium res subeunt, pariter extendantur. competens acquirere non poflint per su- 4$ PtccjHjuettidinem quoque dari immu- pradicta, immunitatem tamen eos pro- nitatema solvendis decimis, verior.est scribere posse magis inter DD- convenit, sententia: ita enim videmus decimas per- quia per hanc nullum jus spirituale, sed finales, item decimas minutas passim ab tantum potestatem fructus.suos integros rogatas esse, sicut attestantur DO. qui in percipiendi conlequuntur.Lov. Par. Res ^ diverfisEuropxpmihusdeDicimisscvi- /. r. t.17. ».iq. Nequeverum effquod^z pecre. Sed hoc curp generali illa limi- ({aidimdoctntex [.cumKovijsimi.j-^.fin. tationeaccipiendum est, si nimirumPa- C, de Prdscript. 30. *»*• obligationibus rocho per talem consuetudinem congrua aiytuis absolute praescribi non posse: nam sustentatio non subtrahatur. Praeterea contrarium evincitur ex cap.de quarta. 4. 'reAeadvertit Paulus Laym. in Theolog. & c.ad audientiam \$.de Prs.fe.Le0s.7S. tmr.l .4. traft. 7. c, 6. u.ij. quamvis C.de ufur. Quod vero Imperator in d.,l. regulariter ad introducendam consuetu • cum novijjimi^iat,in iis obligationibus, dinem adversus legem Ecclesiasticam 40. quae dationem per singulos annos can* anui sufficiant; quia tamen lex decima- tinent, praescriptionis tempus non ab rum obligat sub gravi peccato, non posse exordio obligationis, sed ab initio cujus- ordinarie imunitatem per consuetudinem que anni computandum esse, &c. ira innisi tempore inimenioriali introduci, telligi debet, quod circa obligationem exquo scilicet successores bonä side cre- annuam duae quasi diversis praelcriptio- d«nt silis Majoribus per privilegium aut nes concurrant; una, qua proscribitur alium titulum obligationem decimatum ipsi principali & generali annum obliga- remissamejle: nam alias locum habebit tioni,quo ie habet respectu omnium pro- Xtxt.ine-cum.haberet.de eo qui duxit 3 <*rc stationum annuarum; & altera, quaprs- qiiöd diuturnitas temporis peccatum scribitur obligationi speciali secunda- koh minuat, sed augmentet, Siiirc.fm.de riae dandi res singulas annis singulis in fbnfuet.qubd tantofint graviora crimi - illa proscriptio computatur a die, qua na,quante diutius infelicem animam le» primitus in solutione cessatum est. /. ptu. usserunt . infin.CM Prdscript. 30 ,ann. in hac ä De Decimis, Primitiis, & Oblationibus} 7f $ fingulft annis vel mensibus, in quibus res illae lolvi debuissent, d.l.ciim noviffimi. §.fi».i»pr. Unde,qui v.g. per jo.an- nos decimas bona fide non solvit, non tenebitur quidem illas decimas restity ere, quas primo decennio percepit,quia etiam respectu illarum 40.anni elapsi sunt ; neque illas, quas ultimo decennio percepit , quia ilis post prsscriptionem jam completam percepts sunt, illas vero, quas intermediis $0. annis percepit, restituere omnino tenebirur , cum respectu illaruni (numerando praescriptionem ä singulis annis quibus solvi debuissent) ex defectu 40. annorum necdum completa sit prsscriptio. Quam eandem interpretationem quondam decuit Reverendissimus Dominus Gregoriuskim* piler nunc Abbas Schyrensis, Professor & antecessor meus de hac Universitate nostra ojim suä prsdarissima doctrina, nunc suis gratiis meritissimus, Videtur quidem in contrarium facere,quocHmp.i» d l.cum «s§ F«.exe rnplurn fubjici- atdeEmphyteuta (cujus eciam est obligatio annua) quod nullo temporis curriculo rem Emphyteuticam tanquam propriam praferibere possit. Sed, nisi fallor,ex illo exemplo nostra sententia non pariim confirmatur : nam Imperator vult dicere , quamvisEmphyrcutapos- sit prsfcribere obligationi dandi annuum Canonem (alias enim frustra prsmisis- set, qualiter prsscriptiones circa obligationes annuas computari debeant) non tamen propterea possit prstendere, quod res quoad dominium direttum ad ie pertineat, ex defectu scii, possessionis, quam non habuit ut dominus dirtUtu , sed tan- tüm ut Emphyteuta, quod si interverteretur Domino possessio v. g. per alienationem in eum, qui rem tanquam liberam & propriam possideret , tunc etiam usucapio quoad dominium directum procederet, ut advertit Gloss. i» d.fy.fi». v.eonducleri, & in l. z. v. usurpat.Cod. tod. tit. Sed Qusr.I. Quanto temporeimmuni-4j tas a solvendis decimis prslcribatur ? Distinguitur, an prsscriptio praetendatur contra Ecclesiam Parochialem , vel contra aliamEcdasiam aut Monasterium,vel omnino contra privatum Clericum aut Laicum? In primo casu requiritur cum titulo 42. annorum spatium, & sine titulo tempus immemoriale oap.i. de Prt- seript.i* 6 .In fecundo casu 40. anni etiam y* sine titulo sufficiunt: & tertio, io* cum titulo Asine titulo 90. juxta vulgata prsseriptionis Jura. Ante omnia tamen in hac immunitatis, sicut in quavis alia prslcriptitne b*n* fides requiritur, cap. finje Prascript. ut scilicet immunitatem prstendens sine contumacia aut fraude justo errore ductus.decimas hactenus solvere recusärit, puta quia agrum tanquam immunem a decimis e mit, venditore privilegium vel compositionem cum Parocho factam allegante; vel quia putativum privilegium habet, aut fui antecestbres nunquam ab hominum memoria decimas persolverint. Text. in l. fi», fs. Pro suo. Quaeritur II. An is, qui bona fide per jr io. vel 20. annos decimas Ecdesisnon solvit, si ex postfacto ad solutionem decimarum condemnetur, teneatur, no» tantum decimas futuri, sed etiam prste- riti temporis persolvere? Videtur quidem negativerelpondendum,cum paflim inter Eee «e z DD. 774 Lib. III. Tit XXX. DD. conveniat, bonae fidei possessivem, a quo res possessa per sententiam evincitur . non teneri ad restitutionem fructuum consumptorum. §. si quis a non Do. mino 3 s. Jnfl. de Rer. divtf. neque ex- tantium, quos bona fide per triennium possedit,& consequenter usucepit. Barth. inl. 4. fristlos ff. de ufucap. Iteyger in Thesauro Ifur. v. fruütss. ».f 7. Quod autem proscriptio triennalis & quolibet minor decennio etiam contra Ecclesiam procedat,communis est DD.:V» aut h.quas stflioxej.C.de SS. Ecclrf. Verum hac rat one dubitandi non obstante , puto, etiam decimas praeteriti temporis restituendas esse , nisi respectu singulorum annorum quadragenariaprse- serptio intervenerit; etenim alia est ratio fructuum ex re aliena perceptorum,&a- Jia decimarum; in fructibus proscribitur dominium verum &C irrevocabile ,. cum prius fuerint revera alieni, & tantum in quasi seu revocabili dominio possessoris, ad eum principaliter effectum, ut exclusa actione m sablum possessor eos jure consumere potuerit,Harp. in difi. quis 'a non Domino. n. f 6 . & seqq. In decimis autem praescribitur obligationi, & actioni. tanquam in quibus Ecclesia necdum in fuiprajudieittm dominium habuerit, sed actionem seu condictionem ex canone. C\,inc.tuanobis.h.t. Constat vero, obligationes & actiones regulärste, esse perpetuas, & durare usque ad 30. & contra Ecclesias usque ad 40.annos Prineip. Inst. de Perpet.GT rewp.<#.junct. l.omnes &/. ficut.( i .dcPr*fcript. 30. annor. Neque in decimis recte applicatur illa regula: quod possessor hono fidei lucretur fructus: cum decioase respectu Parochi non se habeant per modum accessorii & fructuum, sed ipsae per se principaliter sint in obligatione, sicut st heres frumentum defuncto mutuatum ignarus mutui tanquam proprium consumpserit, non ideo minus ex mutuo tenebitur.. Sed nunquid verius est , quod doc t PZuoT.in c.comfrujfum, Se in c. tua nebis, h.t.n. 12. decimas ante solutionem esse in dominio Ecclesiae propter text .in c.moderamine 1 6,q. i. ubi vindicatio pro decimis conceditur , qua non nisi domino competere solet, l.in rem.si. de Reivind. &Larg.l.ut inter. C. de SS. Ecclef. in qua communiter notant Interpretes , quod dominium in Ecclesiam etiam sine traditione trassc-ratur. H. Hanc sententiam Panor. procedere, in quantum est Ecclesiae favorabilis, ut 1'cil. possit decimas a tertio possessore vindicare. c. cun* non sit. &r. peftoralis.b. t. ut bonis Pa- rochiani subhastatis in decimis extanti- bus ante omnes privilegiatos creditores ponatur l.si.vtntri. H. in bonis ff. de Pri . vil. Cred. non amem si exinde aliquod praejudicium Ecdtsiae inferatur, si pro- plerca breviori praescriptione damnificetur, ne quod in favorem Ecclesia; esi in- troductum, in ejus odium retorqueatur. c.qubd «bgratiamrfi .de R.y. in 6 . Quemadmodum in simili pupillus (af j, quo bonum est argumentum ad Ecclesiam, cap.i. de in inttgr. refll) si absque tutoris authoricate mutuam det pecuniam,vel solvat debitori,maner quidem adhuc Dominus pecuniae mutuatae vel solutae, & si extet, eam vindicare potest,/. non omnis. 1.5. §. l.si. deReb.ertd. I.quodsi. 14. §• sin.ff.de Sclut. Sin autem pecupiaconsumpta suerit , aut perierit Dc Decimis, Primitiis, oc Oblationibus. 775 nent penes accipientes , pupillus in fui praejudicium non censebitur .habuisse dominium,sed mutuum vel solutio convalescit, & condictionem in mutuo , vel liberationem in soluto operabitur, ob eandem seilicet causam,«e, quod in favo > firem,&c. Pariter Clericus minoremur in benefkialibus causis habetur pro majo- lernst, unde & iniis procuratorem constituere, vel ipsemet agere poterit, c*p, fia.de yndic. ia 6. Sed & hoc dum defa- vore ejus agitur. Qtjid ergo si inconsulta facilitate ductus suum beneficium resignaverit, anne exemplo minoren- Hium lassorum in integrum restituetur? Affirmativa magis recepta est ex eodem iterum fundament o.ne.quod in favorem. Covar. Far. Res. Itb.l.c.f.n.y. Zoiss. ad tit. Üecret. de in integr.rrfi.n. 4. f ^ Quaeritur III. Qualiter immunitas & solvendis decimis per contractum acquiri possit’ Quod per gratuitam & liberalem compositionem; item etiam pro re aut jure aliqu« spirituali (v.g. si Religiosi obligati ad solvendas decimas pro immunitate se obligent ad faciendas conciones in Ecclesia Parochiali) immunitas recte acquiratur, fatis colligitur exc. ff/iatuimus. 2 .Sic.veniens S.deTramaSi. ita tamen, ut, nili Superioris Aufhoritas interveniat , talis contractus minimeobli- get Parochum successorem.^, e. veniens, quamvis enim successor hereditatis factum fui defuncti praestare debeat, ex cujus persona lucrum sentit, & cum in elim omnesregulariter actiones passivae & activae transeant./, cum d matre. C. de Rei vind.l.ex qua persona. I fp. & /. qui ss.de R.&. Successor tamen >n dignitate vel officio, cum omne suum jus non a defuncto, sed ab electione, institutione, vel concessione Superioris habear, regulariter non tenetur stare pacto fui antecessoris, si illud pactum non sit jam absolutum ÜL expeditum (ut venditio, donatio, &c. circa res sine solen- fiitate alienabiles) sed habet causam continuam, & etiam successorem obligare deberet ad aliquid de prastenti faciendum vel patiendum , ut in remissione decimarum in futurum, m locatione rei Ecclesiasticae & similibus, nisi tale pactum nomine Ecclesiae, scii, cum consensu Superioris (vel in Majoribus Ecclesiis cum consensu Capituli) factum sit. Covar. Far. Rtslib. 2. c. is.n. 6 . Gutier. Can.qq.lib.l. C.} 6. Quaeritur IV. Qgis in proposito ve-^g »iat nomine Superioris? Dissonant inter’ se capitula in priori quaestione citata,- in altero Epilcopi, in altero Summi Pontificis Authoritas desideratur. Libenter dicerem, Monachos, de quibus ind. c. veniens, agitur, suisse exemptos, vel sub immediata Jurisdictione Papae, sed quia non habeo hujus assertionis speciale fundamentum »ideo satis placet» quod pro concordatione dicit Panor. in d. eap. statuimus, nimirum dillingendum esse, aa liberatio a decimis per contractum quaeratur in perpetuum, vel tantum ad tempus? In primo casu ., quia relaxatur Jus commune & contractus induit Ipeciem privilegii, requiretur consensus ieu Au- thoritasPapaIis,in altero autem casuEpi- scopalis sufficiet. Item solam Episcope Authoritatem sufficere censet Panorm. d. I. si contractus fiat super jure decimandi dubio 8t controverso. Licet autem per d. c. venient, in transactione 776 Lib. III. Tit. XXX. (quas »ahtufli fteri potest super redubia. Ll.ff.de 7 r ansaß!) requiratur consen- susPapalis > nihilominus illum text. de transactione sine causas cognitione & evidenti utilitate Ecclesiae Parochialis initä intelligit Gl. in d, c, statt-. imut, Barb. in eod. c.veniens. num.y. Porro quod de Episcopo dicitur , de Abbatibus quoque lentftndum est circa Parochias luis Monasteriis pleno jure incorporatas: quia ex communi DD. sententia per talem incorporationem , jurisdictionem quasiEpiicopalem acquirunt, ut inter alia etiam authoritatem in alienatione rerum ad hujusmodi Parochias pertinentium interponere valeant. Pan. in d.c.statui- mftt.de Transaß. «.4. Innoc. in c.sta- tuitmtt. in fine. Gl .in Clem.l.in v.prcprii. de "Reb.Ecihfi* non alienand. Kok. de ymtsdt in exempt.p. l.tj.^.nttm.’J. & pag. 4.4.2O. S 7 Quast itu t V. An immunitas a solvendis decimis pro pecunia vel aliare temporali acquiri ppssu?Negativx favet text. inc. fin.de%erum permittat, eam- que multi DD. sequuntur cum Henr. QaniiMDecimis cap.\y.K.i%. Sed videtur mihi affirmativa satis probabiliter, defendi poisc hoc saltem ienfu , quod per contractum v. g. emptionis, quiini- tur super immunitate , censeantur decimae , quatenus considerantur utsiuctus imposterum nascitur,, & decimationi obnoxii in proprio agro emi seu acquiri. Etenim valere emptionem fructuum, qui nascituri sunt, text est in i, nec etnptie.%ff.de Contrah.empt. Item quod rem, quae Mea est , pvffim emere fob conditione , & in illuni eventura, ubi mea elfe desierit, aperte probatur ex l. existimo . & scq. Ego quid in hac quaestione sentiam, ex resolutione sequentis quaestionis apparebit. Quaeritur IV, Utrum per consuetu-^ dinem obligari possint Parochiani ad praestandas certas oblationes^ In Affirmat De Decimis, Primitiis & Oblationibus mativampassim conveniunt DD. arg.c. ad Apostolicam .4 i.de Simonia. Sed videtur non leviter obstare generalis doctrina,quam tradunt Interpp.i» e. Abbate, de V. S. & in l.Z.ff. de Fi* pub. quod in actibus merse voluntatis non introducatur consuetudo, nequeprxfcriptio. Respondet quidem GutpietezGi». qqdib. 2. f» 21. ».144. hanc doctrinam fallere, quando de favore Ecclesiae agitur; quae tamen responsio non videtur in Jure aliquod solidum fundamentum habere, neque probatur in c. veniens IC. de Testib. quod allegat Gutier. in quo licet dicatur, quod Parochiani consueverint vinum be- nesiciato dare, non tamen ibi exprimitur, qualiter haec consuetudo introducta su, ex pacto, vel propter necessariam sustentationem Parochi, &c. k/ Quare puto, hanc difficultatem aliter solvendam esse, & utlibere dicam, quod sentio, ad summum concedo, oblationes quoad quantitatem&Lqualitatem este mera facultatis, in genere autem & quoad se existimo habere aliquodprincipium obligationis ex Jure divino ex c. 2 J. Ex- odi acceptum in nova lege per usum SS, Patrum, ut ex d. c.omnis Christianus. dift.i.deConfec. fatis apparet. Enim vero mihi plane persuadeo authoritate text. nimis clari/» c. omnisChrtstian. olim in Ecclesiasuiste generalem usum per illum Canonem confirmatum, ut fideles certis saltem anni festivitatibus inter Mistarum soleuniaoblationes facerent: quare,fi in aliquo loco fideles id ipsum etiam hodie observent, videntur vel illum Canonem ab antiquo retinuisse, vel de novo in illam deduxisse. Quod vero Gl. citatum Canonem interpretetur procedere supposita necessitate Parochi; hanc interpretationem verbis textus generaliter lo- quentisnoncorrespondere, & propterea tmfericordem esse, notat aliqua glossella marginalissupperaddita. Haud quidem diffiteor, quin Parochiani compelli possint ad faciendas oblationes Parocho, si aliunde congruam sustentationem no» habeat, id tamen non probatur, nec dicitur in ilio text.r.ow*« Christian, sed potius evincitur ex principio Juris Divini ,$£ Naturalis,ut is, qui servit Altari, vivat de Altari, &c. Dices: si saltent quoad quantitatem St qualitatem oblationes sunt merx voluntatis, quomodo ergo per consuetudinem introduci potest, ut Parochiani teneantur hoc & non aliud offerre, v. g. certam quantitatem cerx,certum numerum ovo- runst&c. H. Si tales oblationes sint valde ab antiqua fierisolitx, & Parochus, cx- teroquin nullas percipiat decimas minutas. plane credibile est» quod ejusmodi oblationes nec quoad quantitate & qualitatem sint *»«■■<* voluntatis, sed sint sur- rogatx in locum decimarum minutarum arg. eorum, qux supra de Sepulturü.q. iz.vers.ix.Cum decima, diximus; & oblationes successisse in locum primitiarum usu abrogatarum, censet Rebus, «se De» cim.q. i.n.is. Quod si autem Parochus simul percipiat decimas minutas, vel noa percipiat quidem, prxdictx tamen oblationes incerta specie primum ante decennium v. g. inceperint fieri, censeo puncto Juris este conformius, in iis npa aliter induci praescriptionem » vel consuetudinem,quam siParochianis aliquando ab illis oblationibus cessare volentibus Parochus bona fide (ductus sententia Gu- Fff ff % tserea So Üb. III. Tit XXX. tlcrez supra ».^.relata) contradixerit, S ita Parochianos huic contradictioni acquiescentes in putativa obligatione,& se in posleflione hujus juris perpetuo percipiendi certas oblationes constituerit, per ea,quae docerGl.rV/. queluminibut.ff.de Servit, urb. predior. Arnold. Rath. in de ttfucap. c.$. äff. p. Cacterum circa hanc quaestionem adhuc notari potest quod dicitSylv. v. 'Decime, nttm.^, oblationes ratione consuetudinis este in praecepto, quomodo est ipsa consuetudo, scilicet quod offerat major pars populi, non autem semper singuli de populo, sed solum pro majori parte solennitatum, unde non erit alicui mortale, si oblationem nonnunquam intermittat. *7 Quaer. V. An, si Parochiani per consuetudinem obligati ad faciendas oblationes,aliquando recusent eas facere, liceat Parocho propriä authorirate sine Judicio EpiscopiaDivinisOfficiis & Sacramentorum administratione cessare. ^.Negative, tum quod hepiijs ejusmodi consuetudines requirant causa cognitionem, an legitime introducta sint, & Parochus non debeat esse Judex in propria caula: tum etiam 8c vel maxime, quad talis cessatio a Zstvinis videretur habere aliquam speciem Simoni« , quasi vero Parochus s tantum vellet Divina propter pecuniam & oblationes administrare, arg. c. cum in Ecclesia. 9. de Simon. Gutierez d.c.zi. vum. i f 2. 6 8 Quaer.VI. Cujus sint oblationes, qu® non fiunt immediate ipsi Parocho, sed vel alteri Sacerdoti celebranti, vel certa: alicui imagini,aut in speciali quadam Capella.' 1 Bi. Nisi offerentes aliud intenderint, aut consuetudine & praescriptione aliud introductum sit, om»es oblatione* intra sines alicujus Parochiae facta censebuntur esse de jureParochiali & pertinere ad Parochum. c. pastoralis. quoniam, ij.h. tit. Pan. in Rub.de Pa - roch.num. 4.Zeroia in Praxi Ep.p- l.V. Parochia.ver st. ad quintum & communiter alii.Notanter autem dixi; nifi offer en* tts aliud intenderint: nam si. v.g. Capella velEcclcsia, in qua fiunt ejusmodi oblationes, indigent aedificatione , reparatione, aut (propter modicam ejus dotem} necessaria conservatione, in dubio oblationes in ea potius intuitu ipsius, quam Parochi factae censebuntur & consequenter non Parocho, sed Ecclesisseu Capella acquirentur. Riccius in Praxi aur. p. 4 - restol. 2 1 $ cur magis i fla, quam aliJi 'p Non habentes omnia tria fota non sunt feri Religiös, possunt ad feram Religionem transre g Ordines militares an ftnt feri Religiös? K Egulares &Re!'giosi dicuntur, qui sub certa regula aut religione vota emittunt; unde ‘Regulare s&L Religiös d i- cuntur. Vocabulum quidem Regulares lat Ü3 patet, & omnes ita appellari possunt, qui sub aliqua Regula.v ivunt; Religiös veto illi duutaxat proprie nuncupantur , qui votis substantialibus Religionis, scilicet Casitatis, Pauper tatis, & Obedi- tntia adstringuntur, ut mox amplius declarabimus. Fotro Religio ex primsva suasignifi- p Inprofeffionc Religiosa non requiritur spteise* trium fotorum expresso . 10 Sohnnitas fotorum conflit in actuali, fui traditione . u In societate emittentes fotafimplicia cenfin- iur Religiös, 12 Solennitas fotorum efl tantum juris postis i, i'q Approbat io Religionis ad quem fpetlet? 14 Ad Monafleriorum ereil ionem fel translationem, qua requirantur Tremissi, ip Monachorum appekatione\qui feni ant? Alta Summaria pofi §,2. ■catione denotat excellam illam virtutem, qua: inter omnes morales est praecipua, ac potissima justitiae pars, qua Deo debitum cultum & honorem exhibemus, propter ipsius Excellentiam , quatenus creationis & gubernationis rerum omnium est primum atque universale principium, sicut exS.Thoma tradit Miranda in Aian. Fralat. tont. I . qttaß. I. art. t. Quod ipsiim etiam Cicero solius naturalis luminis ductu agnovit, dum 2 . Rhetor, ikReligio eß tuitio quadam natura,quam Fff ss 3 divi- 7? 2 Lib. III. Tit. XXXI. , divinam vocant , qttt cultum & cor emo- viam DEO affert. At Vero magis specifice & ad nostrum j>ropofitumfo//£/tfsignificat vivendi modum & statum Religiosorum : potestque describi cumPaulo Laym. in Theol. Mor. lib.4,tratt. s. c. t.n.l. quod fit fidelium ad Christiana vita t & charitatis perfectb »nem tendentium editis votis perpetua paupertatis,castitatis,ac obedientia flabilis i»communivivtndi modus ab Ecclesia approbatus. Ex qua definitione. % Colligitur 1 . Quod, licet diversi sint Religiosorum Ordines , unus tamen o- mnium sit scopus & finis, tendere ad per - sectionem vita Christians & totum fefe addicere ad servitium & cultum divitium. quam in rem praeter innumeros S. Scripturae textus, Mundi, divitiarum & voluptatum contemptum , Christi vero imitationem enixe commendantes, celebris est locus apud Matthaeum cap. 19. ibi: Sivisad vitam ingredi, serva mandata. (nota Regulam limitarium, neque enim omnes capiunt verbum , quod sequitur, sed quibus datum eß dicto cap. 19.) Si visperfectus ejfe; vade, vende, qua habes, er da pauperibus, & habebis thesaurum incedo: & veni, sequere me. Dixi: tendere ad perfectionem : nam teste S. Doctore Religiosus non est trans - greffor profeffionis,fi mnsit perfectus, sed ß contemnat ad. perfectionem tendere. cum Religio sit schola virtutum, in qua sicut in 1 iteraris aliqui citius, aliqui serius proficiunt. . Expediebat autem diversos instituere * inEcclesiaOrdines, quia propter diversas Nationes, complexiones & naturas hostilium aliqui perfectionem facilius in hoc,quam in illo assequuntur, dum forsan hujus rigorem , vel illius laxitatem sine corporis aut animae periculo ferre non pollent. Item convenientissimum erat, ut ornatissima Christi sponsa Ecclesia circumdata varietate diversarum virtutum & perfectionum ad exemplar & imitationem Christi, haberet in corpore suo diversas membrorum operationes (juxta illud Apost. ad Roman . 12. cum Caneard. \ .ad Corinth. ii.in uno corpore multa membra habemus , omnia autem membra non eundem actum habent , ita multi unum corpus fumus in Christo, fin- guti autem alter alterius membra) 8c quosdam Religiosos ordinaret ad vitam contemplativam divinorum Mysteriorum, atque canendas & psallendas jugiter divinas laudes, quosdam ad docendum, praedicandum & salutaria fidelibus ministranda : ut etiam probat Miranda in Mm.fr al. tcm.i.q.7. Csterum institutum viratReligiosat in- cepille a temporibus Apostolorum (imo multi ä Prophetis solitariis, &Joanne Baptista initium derivant) conformiter doctrinsEvangelicse temporalium desertionem , solitisque Christi imitationem suadenti ex Act,Jlpoß. 4. cap. fatis apparet. Multitudinis credentium erat cor unum & anima una, nec quisquam eo* rum , qua possidebat,aliquid suum effedU ce bat, sed erant illis omnia communia ,. obedunt tam secundum Megulam S. 'Benedi fti * vel S. AugußD xit noni minus obligetur voto casi itet- tis Sl paupertatis , quam si ea in specie expressisset: etenim, qui vovet obedten- ßeuxditm TieguU m vovet omnia* quae, simt Regulae substandalitec annexa, sed; uommiau^. vota capitatis Sl paupertatis, qmm cbedientix sunt Regulae Mona cb ali substantialiter annexa, dc.cum adMonaßerium. ergo, estquepromissit» aliquando implicita, & ipsi actui, quem quis agit, concomitanter annexa , prout Clericus suscipiendo SS. Ordines censetur vovere castitatem,licet non exprimar, c.tr\Ae Feto in 6. & tacita professio obligat sine votorum expressione, ut in §.. /e^-dicemps, atqstn jure Civili traduntur obligationes ex tacitis pactis, &ex quali contractibus sine verborum extrinsec* promissione,/. %.f. de Faftts. & t. t.hft* de Oblig. tju£ ex quafi contraiiu. Innoo, in c. consulti, h. t*num.\. Nav. in (am~ ment. i.de Rtgttl. num 18. v.vigesmuw cjuartum. Azor. lr.fiit..Mer. p. x.lib. l a« V cap.4. cj.2. & communiter alii. Quid vero hac in re possit error,, aut intentio- contrariain Tit. XXX.iF. dicetur. Colligitur IV, A,d statum Religionisj^, non sufficere, si praedicta 3. vota quocunque modo emittantur, sed concurrere debet actualis lui in Religionem & Ordi- ' nem traditio, atque hujus traditionis ex parte Religionis acceptatio; ex qua traditione & acceptatione vovens fe obliget Religioni, Scvicissim Religio voventi; quX censetur esse istorum votorum- folennitus, unde & jviojsiia dicuntur, & asimplitibw >qutt quisque privatim & sc- paratim tantum DEO se obligando emittit, diffinguntur. Speciale est circa PP. Societatis, qubdjj licet post biennium Novitatus vota . tantum simplicia emittant,, neque se Religio illis obliget,, cum a superioribus- russus ad saeculum dimitti possint; nihilominus Religiosi d ci debeanthabeant, que haec youiicuuliasolennia vim matrima- De R egularibws & tranfeuo tifeusacf ReligionetfL ^§5 frimonia irritandi, qoai anfe dimSRwiem legitimam contracta iunt, pluribüs hat’« tur in Bulla Greg, XIII. Ajeendtnte Domina. Neque hoc constituere ruit supra potestatem b.Pontificis, ut aliquibus videtur; cum enim jiiris tantiisli' positivi Consideratio sit,quod aliqua vota habea*- tur pro fokmihtis, & aliqua pro felicibus per textum expressum in c.un. As Fite, i» 6 . quia in.ordine adDeumparest votorum obligatio;quaedam autem dicun. tur lblennia propter aliquam sblenjiitate extrinlecam accedentem , scilicet publicam professionem, & sili traditionem in Religionem , aut S. Ordinis susceptionem, ideo in arbitrio erit S. Pontificis (ad quem dispositio juris positivi & humani pertinet) quamam vota pro solenn i- bus saltem in effectu habere, & quales voventes ( quitamenq. vota substantialia emittunt) Religiosos declarare velit,praesertim cum circa haec vota in Societate e- mislä illa sit major prae reliquis simplici, bus ratio , quod saltem vovens ex parte sua sitirrevocabiliterob!iget,& tradatRe- ligioni. Quo pertinet etiam, quod inferius in Tit. XXXlfC §. r. n. JO. dicetur, polle S. Pontificem ex causa statum Religiosum, & obligationem votorum solen- nium ab aliquo tollere, & dispensando austerre. Colligitur V.nonesfe proprie Religio- /os dicendos, qui vota quidem substantialia emittunt, sed «on in Religione approbata. Haec vero approbatio ante Concilium Lateranense, quod fuit celebratum Anno 1 2 1 6, & refertur in q.fin. de Relig. dem. etiam Episcopis locorum competebat, utpote quibus nullibi repe- riturprohibita. Sed postea, ne nimia E««!. In Decket. Lib. III. Religionum diversita'S confusionem in Eoctefia sticeret, interdictum est in d. Cowriuo Later. & in Concilio Lugd. i» i. mi. ie Relig. dtm. in 6i omnis licentia novos Ordines ieu Religiones instituendi free Aothoritate & approbatione Sedis Apoflolicre, qua- iola regulariter Constitutiones Conciliorum, aliasque canonicas relaxandi, & desuper disponendi potestatem habet. Miranda in Man. Prd. tom. l.|.q.- dort. 6 . Prsctefeä quae requirantur ad erectionem, vel translationem novi Monafterij, vel alterius habitationis Religiosorum aut hospitij, inferius in Tit. de Relig. domibus. & in Tit. de Casellis Mo- naeb. dicendi locus erit. Interim videri poterit Miranda d. tom. i. q. j 3. & prolixe Lauretus deFranchis//mvsct. deCon- trov. inter Epifc. cT Regni, cum additionibus Zach,Pasqualigi. Part. I. an. 399. & seqq. ubi Bull^Clem. VIII. Quoniam adinjlittftam, Gregor. XV. Ck/n alias. & Urbani VIII. Rom. Pontificum hac super materia'edite reseruntur, & cum resolutione plurimarum difficultatum pra clare explicantur'. Postremo ad hunc f. notandum efi, j quod licet in rigorosa significatione no- men Monachi haud omnibus Regularibus conveniat,qui ob curam animatum, vel alias functiones inter homines versantur, cum Monachus ex graca significatione denotet solitarium, & mere contemplativam vitam agentem : interim tamen,quia quilibet Religiosus intra clausuram degens suo modo solitarius & ä consortio saecularium remotus est, neque id pro luo arbitrio frequentare potest, ideo Afonachorum appellatione non tantum in acceptione vulgi,sed etiam in Jure Ggggg & 3 pu dummodo non excesserit limites Simplicis perfuah- onis, nec tueritconjunctus cumminis verberum. altenV.bve gravis mali, resolvunt DI), citati apud Barb. in Colkß. ad d. c. I§. Trid. n. j. & 4. Icem n. 8-& 9. docent, non incurri censuram, ii metus aut coactio quidem adhibita,sed dfectua scilicet ingressus secutus noa fuerit: neque tunc, ii puella suent coacta,aot» ut habitum assumeret, sed ut educationis causa ia Monasterio maneret. 2 1 Prsterea cum constitutio Coneifij lo- Jummodo de ia:minis loquatur, censent non comprehendi casum,quo viriicu masculi coguntur, aut impediuntur, cc.apud Barb. d. /. «. 6. licet enim iti lehsu jurjs sub maicuiino tanquam digniori intelfi- gatur regulariter etiam foeminiaum, /, 1. jf. de Verb. fign. cum concord, no« tamen econtra sub tbeminino masculinum, 4 fi, ita fit scriptam. 4 f. jf.de Legat. I, praesertim in materia poenali & odiosa.e, odia. De B-fi. in 6 . ubi ne quidem ex paritate rationis ioiet fieri extensio. Interim no« est dubitandum, quin etiam hoc casu grave peccatum committi possit Injuste cogendo, veiimpediendo, secundum ea,quae tradit Miranda in Man. Prd, tom. 1. q. \ 6 . 22 Quafr.IV. An is, qui fecit votum ingrediendi Religionem, si in uno Monasterio non suscipiatur, teneatur aliud ingredi ? Item an obligetur ad perseverantiam in Religione? ty. Ad I. esse distinguendum, an quis in genere voverit aliquam Religionem ingredi, vel an certum tantum Ordinem, vel denique an certum Monailerium ? In primo calu repulsam passus ab uno Ordine tenebitur alium ingredi, noti tamen strictissimum, aut valde austerum , quia in generali promissione non continentur ea , de quibus aliquis ve« risimilirernon cogitavit, e. in gener ali.%u De B. fi. in 6- Altero casu non susceptus in uno Monasterio debet facere petitionem in alio ejusdem Ordinis, si nullibi suscipiatur , vel saltem non in tali Mo- nasterio, quod luse vocationi correspon- deat, in quo quiete & religiose vivere possit, voto tantisper liberatus est. Tertio casu pariter solvitur voto, qui non liifci- J iitur in illo Monasterio, quod in specie e ingressurum vovit. Vid.Paul.Laym. in Ibeol, Mor. lib. 4. traSi. f. c. 6. ubi n. 4. contra alios docet,quod si ex postfacto Religiosi mutata voluntate parati sint repulsum suscipere , denaö urgeat votum ad ingrediendum tanquam impedimento temporali remoto , nisi tamen notabilis mutatio intervenerit , & vovens v. g, bona fide sp®nsalia contraxerit, aut in a- lio Laxiori Ordine Novitiarum ingressus sit, Hc. Ad II. qui enixam intentionem no« habuit se ad ipsam professionem quoque mod« obligandi, in dubio tantum censetur se obligässe ad experiendam Religionem, unde si in Noviriatu bona fide usus comperiat, sibi Religionem non congruere , per ingressum suo voto satisfecit, & ad sseculum redire potest. Layman. d. l.n.12 . Illud adhuc dotari potest , quod vovens Religionem strictiorem, quamvis Religionem laxiorem citra dispensationem, aut legitimam voti commutationem non licite ingrediatur, si tamen in ea professionem fecerit,valeat prdfessio,quia votum illud simplex per solenne Religionis soblatum est. Ve Regularibus & transeuntibusad Religionem; Quaer. V. Ad quemnam pertineat susceptio Novitiorum, vel admissio ad professionem ? i*, breviter; ubi non est consuetudo contraria, ut pertineat ad solum Abbatem, juri esse conformius, ut susceptio Novitiorum, & admissio ad professionem pertineat ad Abbatem cum con- sensu Capituli, vel majoris partis Capitularium. arg. c. ea noscitur. De his , qu Ingredientem fine dispositione sequuntur res rentis ? /ua, 4s. $«jd ecimtra fipat er fuerit professus, anfia- tim De Regularibus, & transeuntibus ad Religionen?« 79 ? -- tim legitim* debeatur liberis in ftculo rc- USk i jf. Pater fine dispositione proftstus an (si qualiter adhuc post profejjioncm inter liberos disponere positi 47. /Vmh si qu» mulier« C. de SS, ficcltf. an fit Calida constitutio ? }## 'mp ijUf*' 4§. Disponens ante ingrefftim an teneatur Monasterio relinquere legitimam l *?. Professus j quia acquirit omnia Monasterio, an si quatenus teneatur Monasterium ex ejus contrallu iel dcli&o ? po. Fidejstsior Religiosi idicete contrahentis an obligetur? ^ Uadtur 1 . An & qualiter Ingrediens Monasterio aliquid ex bonis tribuatur , ne %^/ReIigiongm de rebus suis disponere 'hac occasione discedere nequeat, quod totam permittatur? Licet alias quilibet rei -vel majorem partem fubfiantia fus, Mona* luas moderator fu & arbiter, ac exteris fierium pojfideat, nec facile, fi difiejjerit. paribus, si scilicet legitim« «tatis, fui ju- id recuperare pojfit : quin potius pracipit ris & sanae mentis; libere de rebus lilis S. Synodus sub Anathematis poena dantibus disponere valeat. /. in re mandata.C.Man- sir recipientibus ante profeffienem omnia dati. Atque contractus semel initi fiant reftituantur, qmfiua erant, sire. necessitatis, & regulariter irrevocabiles. Iraque ex hoc textu fatis constat, ut h.stcut. p. Cod. de O. & A. quia tamen fa- contractus ve! obligatio artuProfeiTionem eile accidere potest, ut ingressuri Religio- facta valeat irrevocabiliter tria debere nem ntmio zelo ducti, nec praevidentes concurrere I. Ut fiat intra duos menses inconstantiae 6c regressus, fortassis ob no- proximos ante Professionem. II. l/t fiat vam causam morbi aut aliud periculum cum licentia Episcopi vel ejusdem Vica- bona sua praemature in alios distribuant, rij. III. Ut Professio subsecuta sit. ita ut, si ex post facto ad fieculum redire Explicatur hsc Trid. coiiituutio perit vellent., aut deberent, magna egestate DD. quos plena manu refert Barb. add. laborarent, ideo Concil. Trid. fejfi 2.f. *fi 6 . Trii. ScdeOßc. Epis Restrmgftur'VetQ eadeuVconstitutio, ut 729 lib. III. Tit. XXXI. ut non comprehendat contractus onerosos v.g. emptionis, venditionis, permutationis, &c- in quibus tantundem recipit Novnius, quantum dar: neque testamen- tum, codicillos aut donationes mortis causa, qua ex sua natura revocari potiunt, si Novitius ex Monasterio regrediatur, tanquam morte naturali vel Civili non confirmata: neque victum aut vestitum, quem pro se tribuitNovitiusMonasterio. Item in aliquibus Religionibus usu rece ptum non esse, ut ab Episcopo petatur licentia disponendi de rebus suis, ex Vega & Sanch. refert BaibJ.c-l6.Trid. n.i S. Denique muiu DD. existimant hoc Concilij Decreto, quod expresse tantum de Novitiis loquitur, non comprehendi obligationem , aut renuntiationem factam ante Novitiatum adhuc in safculo. Alij vero contrarium sustinent putantes, Concilium atque de dispositione in famulo facta, quam in Novitiatu intelligendam else.dummodo intuitti ingressus facta sit. Vid. cc. apud Barb. dd. lacis.- Prioris sententia; fundamentum sumitur ex communibus regulis, nimirum, quod correctio Juris vel constitutio pxnalis aut irritans contractus sit odiosa & stricte, prout 'loquitur,interpretanda: quod volenti non fiat injuria : quod damnum, quod quis, fiiä culpa sentit, sibi imputandum iit, quod ingrediens debuisset fuisse cautius mercatus, &c. Posterior sententia fundatur in mente Concilij Trid. cujus intentio fuit praecavere , ne ingredientes ob praeproperam bonorum distributionem a regressu impediuntur, vel certEregredi- entes in paupertate vivere debeant: quae ratio tanto magis etiam circa existentes in saeculo procedit, quando ipsi eventum Religionis, <5j supervenientes causas regressus miniis praevidere possunt Et «- lias frequenter eludi posset Concilium,si nimirum curarent Parentes vel Consanguinei,ut ante ingressum liberi renuntiarent, ne deinde post ingressum possent retrocedere. Accedit etiam ratio «equitatis, quod in dubio potior sit conditio e- jus, qui certat de damno vitando, quam qui de lucro captando. Quare si quis notabilem bonorum partem per donationem, aut alio modo intuitu ingressus inconsulta facilitate a!ie- nisiiet, ita ut ad jk’cuiumredireronpos- set, sed rediens magnum exinde damnum sentiret, crederem ipsi saltem per beneficium restitutionis in integrum de aequitate subveniendum, idque non cantum, fi minorennis esset, sed etiamsi majorennis, ex illa generali clausula Prato ris in 1. 1. ff. Ex quibus caußs Majores, ibi: ficjsea a~ lia mihijußa causa videbitur, in integrum refiituam. ad quam clausulam toties descendendum, .monet Ulp. in /. sed & fi 26. §• item inquit, js. jam d. tit. quoties aquitas reftitutionemsuggerit. Quaeritur II. An ista constitutio Con-j 0 cilij Trid. etiam in terris Imperij obliget ss. affirmative. I. Quia loquitur de Novitiis, qui quoad privilegium Canonis & fori aliosque effectus censentur esse de foro Ecclesiastico, cap. Religio, de Sent. extern. in 6. Navar. cons. f. & 6- de Foro comp. consequenter in eorum dispositionibus attenditur jus canonicum, cap. quod Clericis, de Foro comp. Nec obstat, quod possint redire ad saeculum: nam ad Valoren, contractus spectatur, tempus & locus , quo initus est. 1.6. f- de EviEl. II. Quia jus civile suppletur per Canonicum «x De Regularibus, & tranfeuntibti s' a 6 Rei igionem’. tx causa prarserfim squitans cqp. x. de Novioper. nunc, licet vero hic jus'Civile fit contt ariumin terminis generalibus. /. in re mandata 21 .C. Mandati, non tamen in hoc speciali «fu, ubi rmdta aequitas pro jure Eccstsiastioo pugnat. IIL quia taulit, de qua difponitConcilium» recte Bumerari poteil inter Fcclestasticas, ctim agatur de recte ordinando statu Ecclesiastico, &’ nen impediendo regrelfu ex Monasterio. j i Quart. III. an exeeutio dispositionis ingredientis statim facienda post professionem, vel expectanda Iit mors naturalis profesti* si ingrediens actum inter vivos v. g. donationem fecerit, talis adbiis, sicut statim obligat, ita statim exeeutio- ni mandandus erit. Si vero ingrediens - difpoliieritperactum ultima: voluntatis, j lTestamentum , Codicillum &c. ( circa quam Novicius, qui actu Novitius est, non tenetur observare folennitates Juris Civilis , sed potest sc conformare Juri Canonico, de cujus foro jam effectus este censetur, cap. quod clerkis 9. de Foro comp. Clarus in §. testamentum. c/. 28- mim. 2. (st ibidem. Harp. in addit, nnm. . Tanib. derart Ahb. tam. }. difp. 6« (j- 28. sociis si ante Novitiatum restetur ' nisi quatenus disponit ad pias causas. Salic. in auth. stq»a mulier. C. de SS. Eccleß. arg. I. ex eo. 4-2. st- de Militi Testam. ) si inquanij, per actum ultimae voluntatis dilpoluerit Ingrediens , tunc si Monasterio ahquid reliquit, id statum illi acquiritur, quia idem fieret, licet dilpofitionem non fecisset. auth. ingreffi. ■ C. de SS. Ecclef. fi : vero reliquerit extraneis, consuetudo locorum imprimis attendenda erit; a qua’ abstrahendo, multorum est doctrina cunP Bärth . in de Auth. ßqua multer, num. Io«' Paifofm. in eitp. in frese mia. de Probat. Kitm.&O. qffös sequitur Covar.** cap. r.' de Testament . tjtim. fj . Sancli. ■ de AFatrim. Iflt. 5 . dsfy. 17. to. A. este distinguendum inter Monssteria börtorüm capacia & in-' capacia, ita ut in hisprofdTio comparetur morti naturali', cum dominium nec in tomtnxini, hec in particulari retineatur, unde nisi statim fieret exeeutio testamenti, dominium bonorum in vita Religiosi videretur este nullius: in illis vero volunt mortem naturalcmexpectandam este, in- terim bona ä Monasterio postrderi nisi tamen iisgt ediensnominatim aliter disposuerit. Adde Molinam de Just. ure dist. 140. »um. 4, prout legata in vira testatoris prästiari, & aliquid pro legato in vita testatoris usucapi porest.- Colerdiss. meusohm D. Frofestor Arnold. Rath. in Trabi- de Ufitcap. cap. 3. ajf, 21. Dices: etiam in Mor asteriis bonorum ^ capacibus professus' censetur civiliter mortuus, ly. qircd Religiosus Frofessus moriaturquidem mundo stintualiter.non vero proprie civiliter , id est,quoad effectus juris civilis ; alias ne quidem cum consensu PrEciati posset agere in judicio & miniis judex esse, neque succederem. Deindcwwrr civilis non confirmaret,’ied potius irtkarettestementum. §. f . InJUt. Quib.ntod. testam. instrm. Quod autem Religiosus non poss-t testari post professionem, sit exinde, quod suam voluntatem in alium rdignarit, sicut arrogatus fibusfam. effectus. Minus Religiosus 54. perdit libertatem in Jenfujuris, ita, mfer- mt efficiatur: certe ne filius-prohibente Patre pro luo libitu agere, aut testari potest, nihilominus homo Uber, nv« firvat Hhhhh 1 cense« y§4 Lib. lll. Tit. XXXI. censetur: quamvis enim libertas describitur, quod fit naturalis facultas ejus, quod, cuique facere libet > additur tamen : nist fi quid •Vi, aut jure prohibetur. In caeteris quoque plurimum dissimilis estsimilitu do inter monacbum & servum , ut ccce' servus nullo respectu quid proprium habere poteit, sed quidquid acquirit domino acquirit, etiam ignoranti & invito. §. item vobis. 3. In fi. Per quas perfbms cuique acquir. Monachus quamvis ex sua particulari persona nihil proprium habeat , ea tamen, qua: toti Monasterio etiam ipsi jure identitatis, quatenus in corpore Monasterij elfe habet, sunt propria, ut paulo inferius ex dicendis apparebit. Servus ne quidem conlensu domini poteit munera publica vdjudicialiaobedire, cimi dominus per suum consensum non possit derogare Juri publico. I. Barbarius, jf. de Officio Prat. 1 . 7. ff. de Testibus. Re ligiosus cum consensu Prastati potest esse procurator in judicio. Clem, 3. de Procurat. Advocatus.w/n 2 -& ibi Barb. &DD. de Postulando, imo & judex, scilicet Episcopus, vel vicarius Episcopi. Barb.-sc Of- fic. Epifc.alleg. f^.nezz. Servus non potest accusare dominium. I. pen. &stn. C. de his, qui accuf. non post. Monachus potest accusare Abbatem etiam sumptibus Monasterij. cap. ex pane 11. de Aecus. Deinde ut innumera alia praetereamus , status servilis abjectus est & vilis, statum autem Monachalem prreter SS. Patres commendat Justinianus in Novell. p.ut dc^.praced. dictum. Qurer. IV. quid juris nulla dispositio- 3 fne facta ante professionem-? ty. Quod st insrrediens professionem fecerit in Monasterio stne praecedenti dispositione, hoc ipso omnia sua censentur transtulisse in Monasterium, auth. ingrejji. C. de SS. Ecclefi & auth. nunc autem C. de Episcopis & Cler. Ubi etiam adnotandum, quod hodie! 6 ConciliumTrid. fejf. zf. de Regulor, c. 3. concesserit, omnibus Monasteriis, & Domibus tam visorum, quam mulierum y & mendicantium , exceptis domibus fratrum S. Francifci Capucinorum,& eorum t qui Minores de observantia vocantur, etiam quibus ex constitutionibus suis erat prohibitum, aut ex privilegio Apostolico non erat concessam, ut deinceps bona immobilia eis possidere liceat. Quid autem dicendum sit de bonis?? feudalibus, fideicommissis, &Emphy- teuticis,in quibus-domini directi alioriim- que praejudicium versatur, ne eorum efficiatur durior conditio , cum Monasterium sit alterius fori & difficilioris conventionis, & nunquam moriatur, adeoqj nulla sit aperturae seu caducitatis, aut Iaudemij ipes? Videatur optime pro favore Monasteriorum Barbosa ffur. Ecclef. univ. lib. 9. cap. 31. Tambur, de Jure Ab- bat. tom. 3. dijp. 11 qmst. 4. Sententia est probabilior, talia bona posse saltem retineri a Monasterio, quamdiu Religiosus vivit: quia si in sceculo mansisset, potuis. set ista bona possidere ad vitam suam » ergo non debet esse deterioris conditionis , si Monasterium ingrediatur. Ad textus porro feudales, qui in Contrarium allegari solent, plures explicationes adducit Eas hin. lib. 7. controv. c. 34. ex quibus illa videtur inter DD. receptior, quod intelligendi sint, de talibus feu- dis^quse requirunt personale(ervitiu,quod non sit pecuniarium,nec per substitutum con- Dc Regularibus, & transeuntibus ad Religionem. 795* convenienter impleri possit; sicut colligitur ex illa caulali,quam traditFeudiila JC. in tit. de Vasallo milite , qui arma bellica deposuit, ibi : eo quod definit miles ejfe foculi, qui faütts eft miles Christi , nec beneficium pertinet ad eum , qui non debet gerere ojficium. Unde etiam in Regnis, Ducatibus, & similibus dignitatibus non succedit Monasterium, ejuia requirunt personalem adminiilrationem & praesentiam in Comitiis, belio&c. Cse- terüm vero Clericos & Monasteria non esse simpliciter feudorum ihcapacia constat ex tit. feud. de Capit ui.Cor radi. in fine & c. verum, de Foro comp. Fachin. dici. c. qj - . Illud quoque hic adnotandum est, quod si vaiallus vel emphyteuta faciat professionem,non teneatur proptereaMo- nasterium renovationem investitura; petere, vel praestare Iaudemium , quia per sona vasalli non mutatur ( supposito quod etiam eadem domini persona perseveret) eiim Monasterium tantum retineat seu dum, vel emphyteusim, quatenus Religiosus unam fictam personam cum Monasterio constituit, quse fictio identitatis personae per mortem naturalem Religiosi solvitur. 38 Quemadmodum per eandem fictionem explicari potest, qualiter ufusfru- üus , quem aliquis in teculp habuit, ad Monasteriutu transeat saltem quoad vitam üfüfructüarij, cum tamen ususfructus jus mere personale sit, & in alium transferri nequeat L. siufusfiru£lus 66 .js. de Jure dotium , quia retinetur a Monasterio, quatenus Religiosos usufructuarius est membrum Corporis Monastici, & cum eo unam fictam personam constituit, Quaer. V. Si Novitius ante professio- nem moriatur, valebitne ejus dispositio, vel donatio facta Monasterio aut alteri £ ty. I. in casu factae dispositionis per a- ctum inter vivos , scilicet renunciatio. nem aut donationem, plui es DD. censent per mortem anre professionem totam di- lpositionem irritari, eo quod in Concilio Tridentino diti. fest. 2p. de Regulär, cap. s 6 . expresse dicatur , quod quascunque obligatio per novitium facta non alias 'm- telligatur esteElum-futim sortiri , nisisecuta projejfione talia autem verba, no» alias} non aliter , debent in forma specifica impleri, & non recipiunt aliquam modifica- uonentfper extensivam interpretationem, teste Jaf vol, 3. cons.% 6 , num. 16. Deinde II. in eodem Conciiij loco jubetur, Ut abeuntibus omnia sua restituantur , monentes autem dic ntur abeuntes apud Terent.in Phormione: mortem obiit , est de medio abiit. Denique 111 . etiam ante Concilium fuit probabile revocari donationem-per mortem ante professionem, ex praesumpta voluntate donantis. Atque ex his argumentis istam sententiam cum pluribusDD.cc. amplectitur Sauch. in prAcepta Decah tomr X-. lib. 7. cap: s. num, 49. Verum pro contraria sententia & dispositionis valore stat Paulus Fuscus de Visitat. Epifc , lib. 2. cap. I f. num. 17. a- pud eundem Sanch, dici. Unum- 98- cui & ego antehac in libello Ue Privileg. . Monast. Privileg, iö. calculum addidi. 6 c multum probabilis mihi videtur , licet pro priori plures numero DD. videam allegari, ponderandae tamen, non numeranda? sententiae Text. & Gi. in l. 1. de Vct.jure enuc. Enim vero ceru & notorij Hhhhh 2, juris 798 Lib. III, Tit. XXXI. personam per ingressum solvatur Patria potestas , sive Pater, sive filius ingrediatur. Ratio est quo ad Patrem, quia cum is jam fit in potestate Abbatis, alium in potestate habere non potest: quoad filium vero,quia per professionem prorsus ex domo Paterna, & Patris obedientia abstrahitur, tranfitque in obedientiam Abbatis incompatibilem cum potestate saeculari Paterna. Panorm.r« d. c.inprafcn- tia. 8- de Probat-n. *4. & in c. 2. h. t. n. 2 . Sanch in Prtcr vero administret nihil, filium non alimeutet, non curam ejus gerat &c. midivii Nec multum urget instantia de amentia i affigi» Patris, quia ibi praeter causam miseratio- tiis, eum aßiBo non sit addenda aßiBit. ist* e. exparte, f. de Clerico agrot. saltem ex bonis parris alimenta prostantur filio. E- contra tamen etiam fatis durum foretPa- trem, qui antehac multam curam filio impendit, omni jure Paterno, quod leges ipsi tribuunt, privare, cum utilitas, qua obvenit Monasterio,etiam in ipsum aliquo modo redundet, Quor. VIII. Quando ponitur filius 4 $ ingressus inReligionem, an tunc Pater in foculo retineat usumfructum, quem prius habuit in bonis adventitiis filij ? Rursus gravis inter DD.concertatio est. Affirmative pro favore Patris respondet Sanch. d!. lib.j. c.i$.n. 35». eo quod nulla pofit esse ratio amittendi huius ususfructus , quam cessatio Patrio potestatis, at vero jam superius dictum est , usumfructum semel acquisitum non dependere a Patria potestate in conservari, & allegat /. «It. ad Ter tuli. l. 3. Cod. de Ufttfrtdht. quae tamen hunc cafiim in specie non habent j posset vero ex d. /.$.§. 1. aliquod argumentum sumi. Citat pro ter ea in eandem sententiam Authores quamplurimos, qui ibidem videri poterunt. In Contrarium & pro favore Monasterij proter paucos apud Sanch. d. I. n. 58 - citatos inclinat Panorm. in d.c.inprt- fentia.n, s 6 . sed nullo efficaci argumento confirmat, relinquo tamen pro hac parte considerandum. I. Textum inNov. f. c. f. ubi Imperator vult , ut res professi transeant omnino in monasterium, sed non transit omnino quod transit quoad solam proprietatem. II. Valet argumentum ä Republ. & Militia ad Religionem. Everh. in Top. loco: d fisco ad Eccle- fiam , & loco; d milite ad Ecclesiam. Lautet. de Franchis de Controv. inter Epijc , & Et - $ 0 « Lib.III.Tit.XXXT.. 4 r Regni, f.z. §- 5 > 6 . & ibidem Pasquas. quia viventis ijöb est hereditas. /. quifit- * addit, led quando filius favore reipu- perftitis ubi ‘ piina vrderi poterunt. • / r - • n& xxxi.. Quaeritur IV". Si Religiosi fugitivi & ejecti extra Monasterium aliquid acquirant,-cui ejus rei dominium acquiratur? De fugitivis certum est, quöd per iuura tactum Monasterium jure, quod in eos h.ibet,privarenoii potuerint,idcoque una cum acquisitis omnibus ad Monasterium cum assilientia EpikopOrum revocari possint, c. ^hbutts. 16.18. tj. 2. De illis vero, quiperpet io ab aliquo^ Ordine ejecti iunt, ut diximus, non cd- (ant voto paupertatis obligari, quamvis juxta statüs fui conditionem & exigentiam plenior iiuelitgatür ipsis admtmstra- tio & acquisitorum dispensatio concesta , quam Religiosis daustraiibus actu sub 0- bedientia Pra-lati ViVeaubus.Laym diSl, cap. 13. n. 2. & Saiich.' diti. cup. 9. n. 47. Major est difficultas, cui proprietatem rerum in vita sua , vel post mortem extra Monasterium contingentem acquii ant ? Et quidem Ii ejecti, aliique Re!i icsi permanenter extra claustra viventes decedant , eorum bona tanquam /polia Cameras Apostolicae ex SS. Pontific- iu_> constitutionibus i & multis Authoribus refert Pasqual. in addit: ad Lauret. de Franeh. d. L .«. 997. idemque de acquisitis fugitivorum extra claustra decedentium cum Navar. de Spoliis Cleri . 7. ». 4. tradit Layman. dift. l.fstb ; Ve- riim cum haec spolia vix practicentur in Germania, adhueduhium remanet,.quid ibi dicendum, vel quid, liantibus etiam spoliis ce/,lendum de dominio Religiosi ejecti in tta ejus ? Lauretus de Franchis. di>f. h.). ait.dominiumacquiri DEO,'jus vero supremum administrandi iunio-Pontifici ejusdem Vicario, speciale autem Ecclesiae saeculari vel Regulari, ad quam De Regularibus, ScTranCeuntiLusai! Religionem', quam ejecti legitime fuerint translati, adhuc manet verusReligiofus tribus.fiib- alioqum Episcopo., Sanch. in.Decal. five Itandaiibus votis obligatus, iisque iolen- JMoi. Itb.j. cap. 26. & 1 'eqq. docet nibus, quae Religionem costftituunt, io- bona hujusmodi Religiosi pertinere ad lennitas autem voti consiliati»t rad itione Pantificetn, vel.Eccleliam, vel Episco- sui ipsius & reciproca obligatione:Mo- pum,instar bonorum, qua: vacantia di- nasterii, ut superius in §. i.dictum.sequi* cuntur,non vero ad Monasterium,quod ,tur obligationem, & mde acquisitioni* jam amplius nullam cum ejecto commu- causam elfe respectu illius Monasterii, cui nionem habet, nisi, ut w. 22. tradit, eje- se Religiosus per prafessionenmadidit , ctiosuerit injusta,& circaeamfclusPra- quamvis interim ex parte Religiosi pro- latussine consensu majoris partisConven- pter luummet delictum effectus hujus ob- tüs deliquerit, cujus delictum non debet ligationis luspendatur, Quemadmodum nocere Ecclesia, .vttlg.c. delitiam.de R. fi silius ingratitudinem in patrem com- y. in 6 . Cui suffragatur Abb. in c. un . de mittat, ob quam ab eo juste exheredetur, Jvfant. & Ungut d. expef domöque expellatur, donec sibi debite Nihilominds recte defendi potest alio- reconcilietur, casu dein eveniente, ut fili— rum sententia, qui pro Monasterio con- us antePatrem decedat bona adventi* eludunt, quia Religio per expulsionem tia vel castrensia relinquat, nunquid in- soliim separat ä convictu Religiosum, ne nocens Pater ä legitima successione exdu- cateros inficiat, non autem abdicata se detur? Sane non credo id ullo jure statu* jura, quae habet contemplatione ipsius, tum, aut rationabiliter statui potuisle,ne imo tenetur procurare reductionem ipsi- Pater pro injuria sibi illata no tantumnul- us, & recipere redire vqlentem,sisit e* lam satisfactione Häberessed insuper pceni mendatus juxta, d. cap. fin. de ReguUrtb. amissa hereditatis filialis sustinere debeat innovato in Decreto S. Cqngreg. de Re- Utrum vero Monasterium reducens fS gulanbtts sipoftatis er firctirdtaPasqual. ejectos autfugitivos.teneatur solvere ex- in addit, ad Lauret. de Fcanchis. d. I. n. pensas in eorum alimentationem necessa- 999• C de limitatione vero, quam circ 5 U riam factas, prasemm si.bona fide & ex translatos ad.aliam Religionem, vel Ec- ignorantia fuga veI.ejectionis.alimentaj clesiam subjungit, in t,lt.,licet. Sanch. i» Dtcal. lik. 6. cap. 7. Layman. in Theol. Moral, üb. 4. traü. f. c. 6. n. 9. & seqq. aliqua notabilia breviter subjungenda lunt. I. Circa transitum istum non consideratur , qusnam Religio ex fine suo perfectior, led qus in externis observationibus magis rigida, & austera sit, & quidem non tantum ex primsva siia institutione , sed ex moderna observatione in illo ipso monasterio,ad quod petitur tran situs, c. sane 10. 8c ibi Panorm. b. t. imo professus Ordinem ex primsva Rcgula_> strictiorem , si modo ex observatione sit laxior, potest transire ad alium Ordinem ex primsvaReguIa laxiorem, sed ex moderna observatione strictiorem, dummodo non sit spes futurs reformationis i« proprio ordine, vel nullum sit Monasterium ejusdem Ordinis observantis strictioris in Pro vincta,Sanch. K primam igitur. Lug ode&.&y. tom. I. difp. 4 rfebh $. n»m. 5 7. & sebi .4. «. 68. an non id ipsum censebitur factum , ß Monasterio acquirere dicatur ? & an non saltem in illis locis hoc admittendum, ubi ex inveterato uso, vel magis abuso, bona Clericorum etiam prospectu Ecclesiae Kkkkk z acquist- $14 Lib. m. Tic. XXXII. acquisiti-, per ultimas quoque voluntates & successiones libere ad profanas cau- (as-destribuuntut ? Ut tamen Ecclesiae pro necessaria ejus conservatione aliqua portio relinquatur , videtur aequitati omnino consentaneum**)^. c.2. dt Suteejf. ab inte flato. DeReligioso facto Priore alteriusMo- aasterii resolvit Sanch. d..lib-7*oap.fi2. 9f. 8l. ex Berojo. r» cap. inprafe*tia.,de Trebati». 549. quod (i aliquid ei relinquatur facta Prioratus mentione , vel acquirat aliquid ex re, vel ratione dictiPtio- tatus, acquirat prioratui, secus,si simpliciter aliquid sibi obvenisset ex testamen- to, vel ab intestato, vel aliunde: tunc enim, censeretur contemplatione suarpef- son« sibi relictum, & ideo acquireret suo Monasterio ,. in-quo professus est. Sed hoc de Priore revocabili intelligitur, ut insinuat Sanch. d. /.. i» flne„ Prior au-? k tem stabiiirus& perpetuus, ac etiam Abbas ex alio Monasterio rite assumptus efficitur de gremio & Monachus illus Monasterii, & manet talis etiam renuncians dignitati, vel depositus > per ea, quae docet Panerm. in e> cttmad Mont^erium, de Statu Monath. v, 13. 8c Tambur. ffure Abb.tom. x.difp. j 3. 4.-4. ideo simile judicium erit de eo,quodgeneraliter de Religiosis ad aliud Monasterium translatis, superius fuaflione 8. posuimus. T1TVLVS XXXII. De Conversione Conjugatorum. SUMMAHI A- H. JHatYimmiiim ratum dijfoBstur per Ingres- g. An copula Vi exorta impediat ingressum ? sum quoadVitxulum,consummatum autem fi/ fros effio fine licentia alterius Conjugis post tantum quoad cohabitationem. Matrimonium tonfummatumsatia non k». S. Redditur ratio diVerfitatis , (fi ibi, qua fit fi- Itt, ut fblemnis, Valet tamen ut fetura gnificati» Sacramentalis Matrimonii rati fimplex caftitatis ffi consummati, n, kkc conValescit Profeffio fine nos e consensu, ■ 'g An Pontifexjufte concesserit h»t priVilegium l licet alter tonjuxratificaVerit, felmortsnu 4. Per legem communempote fi Princeps aliquem fuerit-.- prifaresuo Jure. *r. Propter adulterium unius potest alter ad Re? jf, Reprobatur opinio silorum, qui putant, tan- ligionem franstre. tum bimestrt tempus dari conjugatis pro «. An, fiprofcffi9 nett Valeat nist in Vim Voti HoVitiatU. fimplicis , poffit preßt ens liberi exire etiam 4 t In Matrimonio sepe aliquis cogitnrtentsnere nenreVocatus■? fine culpa , sed mou fine eaufa /j, Quid,.ficonjux dans licentiam expofisalte jr, Copula antecedens Matrimonium non opera/- nolit ipse quoque ingredi ? tur, ut‘ Matrimonium ditatur ex ea te»- 14. Per assumptionem Ordinum Clericalium neu summatum. ■ dissolvitur Matrimonium ; K Oh tantum homines caelibes , sed transire possunt , Sr per istum ingressura etiam Conjugati ad Religionem. Matrimonium prius contractum dissolvitur De Conversione Conjugätoram# fimr adhibita tamen distinctioni inter summatum significat conjunBionemChri-- Matrimonium ratum , & consummatum, sii cum Ecclesia juxta illud [Apostoli ad Nam si Matrimonium quidem ratum & Ephesi f. v. 5 z. Sacramentum hoc magia facie Ecclesiae contractum , necdum gnata est, ego autem dico ia Christo & tamen per copulam carnalem cossium- in Ecclesia, quae conjunctio omnino In- «ttuttm sit, dantur his novis Conjugibus dissolubilis est. duo menles ad deliberandum , an Matri* Quser, autem L Quomodo S-Ponti- j' «onium consummare , vel Religionem fex potuerit in Matrimonio rate dare li» ingredi velint. Quod si alter ex conjugi- centiam ingrediendi Religionem etiam but ingressus fuerit, Matrimonium m» altero Con juge invito, & sic alterum.* tum etiam e/«* ad vinculum dissolvetur, jure ex Matrimonio quaesito privare! yt. & alter in saeculo remanens aliud Matri- Cum Matrimonium ratam ex sua natura inanium inire poterit, sedtuneprimum, non sit indissolubile* ideo recte potest ubi ingrediens professionem fecerit, c. 3 . Papa justa aliqua ex causa ejusobligatio- & 7. h. t. Hostiens, eod. tiu n. i. nem & vinculum tollere , vel per dispen- Matrimonium autem consummatum sationem vel per procurationem majori» quamvis quo ad vinculum dissolvi non boni, &. concessionem ingressus in Reli- possit, si tamen alter conjux cum expres- gionem. Nec obstat, quod alter Con* 4 fi licentia alterius post consummatum junx privetur jure suo ex contractu Ma- Matrimonium ingredi , 6c alter etiam trimonii quatsito: nam ex justa caulapo« sequi, vel saltem (si propter sensum aut test Princeps aliquem jure suo privare , valetudinem de incontinentia suspectus maxime si id faciat per legem publicam ®on sit) voco simplicis castitatisfe obliga- & communem, quemadmodum factum te velit, Matrimonium quoad mutuam videmus \n\t &ut lites tandem finii r<«* per ingressum in Religionem dis- niantur. Neque propterea tales lege* solvitur, quam vinculum Matrimonii magnum gravamen habent, quia sunt consummati f Rationem assignat Ho- comunesomnibus,quaesicutpossuntob- ftienl. h. t. n. 7. quod illa conjunctio ani- esse in uno casu, ita possunt prodesse in al- tnornm , qua fit per Matrimonium ra- tero. E. g. hoc anno prascribitur contra tum , tametsi verum sit Sacramentum > & me, altero fortassis ego praescribam con- persectum Matrimonium, tamen solum tra alium: in hoc Matrimonio uxorinvi- fignificet eonjunElionem Christi cum ani - to marito ingreditur Religionem, in alte- ma fideli per gratiam , quae conjunctio ro invita uxore maritus, &c. Deinde quia jionest immutabilis, quia & in melius jam per legem generalem constitutum «tutari sive intendi, & etiam per pecca- est, ut Religionem ante consummatio- tum omnino tolli potest. At vero con- nem ingredi liceat, ideo obligatio ma- {««£*• corporum & Matrimo»iura «»- trimonii no» est omni e* parte purau* ,8 Lib. III. Ttt. XXXIL ff absoluta, sed habet tacitam conditio- iiem : obligö me, nisi intra bimestre pla- •uerirReligionem ingredi. Textus denique y qui ex scriptura possent in contrari- «m adduci, ut quod non liceat dimitte* sre uxorem excepta causa fornicationis'. Item i quos Dens Conjunxit , homo non separet : de Matrimonio consummato intelliguntur. c.’j.h.r. '$ Quser. II. An, si unus ex Conjugibus ad Religionem transeat, alter debeat per integrum annum expectare, usque dum Ingrediens professionem faciat ? Non desunt , qui putent, personis conjugatis täntüm bimestre tempus esse assignatum, intra quod Novidatum agere, & post illud expletum vel professionem facere , vel ad conjugium redire debeant, per textum in d. c.y. h. t. quem ajunt etiam Iiodie per Concil. Trid. non esse correctum propter specialem rationem , quL in conjugibus militat, ne scilicet conjunx in saeculo expectans propter longiorem moram periculo incontinentiae exponatur, Zoes. h. t. ». 2,1. Verum cum jeneraliter omnibus de jure antiquo annus probationis sit concessus, c. ad a 4 po- ßolicam . 16. de Regul. eum que Trid, Cone, in quacunque Religione tanquam omnino necessarium sine distinctione requirat , circa conjugatos autem aperte & in claris terminis contrarium non statuatur, ideo probabilius est, etiam conjugatum ingredientem Monasterium anxum Novitiatus explere,& alterum conjugem interixn expectare debere. Ita docet Sanch. de Matrim.lib.2. d. 24. ». 4 . Quöd verö in d.c. 7. h. t. dicitur conjugem debere intra duos mensis adMona- ßtrium tttasire, vel ad conjugem redire, accipiendum est de tempore deliber*« torio, non de tempore Navitiacus, & ia casu illius capituli» ubi mulier ä marito adhuc in saeculo ie separavit.- Demum circa id, quod objicitur de € periculo incontinentiae, si alter conjux tam diu expectare debeat; re/ponderi potest per verba Pontificis in c. quoniam f. verf.fi autem de carnali. U t lite non conte st. quod m Matrimonio multi casus e- mergant, in quibus conjuges sine culpa, sed non sine causa continere cogurirur: ut si alter ex morbo vel maleficio impotens reddatur, si lis super aliquo impedimento Matrimonii instituatur. Quaeritur III. An copula ante Matri- jr moniumhabita cum ea, quam qu!suxorem duxit, faciat, quo minus liceatRe-^ ligionem ingredi ? Ratio dubitandi' est, quod ex multorum sententia copula ante Matrimonium habita fictione Juris censeatur in ipso matrimonio contigisse: unde sit,quod liberi ant e nati vel concepti per subsequens Matrimonium legicimentur juxta c. 2 .& ju?~lem vitam (quod intelligo circa exactionem ; & redditionem debiti) nec in p> testate mariti est. Debitor potest quidem & debet etiam non petenti creditori rem restituere , in quantum is est rationabiliter invitus.ad retentionem, vel saltem indifferens : si vet o consentiat, & debitor restituendo exponat se peccandi periculo, impedm majus bonum, ad quodfe, in quantum potuir, obligavit, aliud plane dicendum videtur, e.g. Titio & Cajo sir communis f.rvus, hic a Titio pro jure suo,quod in eundem habet,deputetur ad servitiumEccleiim.ira utCajo.intervertatur (ervi utendi copia, Caiu* beer jaossit propari jurefuo servum vindicare, si tamen scienter toleret, ac in communi ulu sit. frequens rixarum periculum, servus iple soleat Dominum pellicere ad malum,&c. non video, quomodo Titius teneatur aut possit servum..communem pro sua parte ad usum. Ecclesiae deputatum ab ea auferre.Lc cvm peccati pericu- loCajo non petenti, A opus illud bonum toleranti restituere. Interim heee manendi in Monasterio „Lli 11 a obii- Lib. III. Tfc. XXXN. obligatio non est: directi ex voto , sed ad Religionem possit, Valeat Epifcoptfc- potius ex praecepto vel declaratione S. ex officio maritum etiam professum ex Pontificis consecuti ve rd votum, aut Monasterio evocare, & uxori restituere: tahquäffl medium ad illud constante ma* qui tamen maritus post mortem uxoris trimonio tutius servandam, uti sunt clau- ad Monasterium redire teneatur, cum sura, & alia statuta in Monasteriis, qua: habita licentia uxoris validam voverit ex votis substantialibus non sunt, seff ad prosessionemAtque ita intelligunt textum ea servanda ordinantur» Unde conjunx (ncap. i.fe.r.Gloss. &Panorjxi, in d. cap. ab altero ad sacculum revocatus, eomor- %.&c.ex parte.$. eod. tuo, &ubi jam ceflavit carnalis com- Verum prior hujus distinctionis pars mercii occasio, tantum de consilio, non videtur nimis diira, & contra libertatem vero de necessitate tenetur ad Monaste- professionis, & non possent non timeri rium redire, d.c.placei. dummodo in se- pessimi effectus & turbatio Religionis, culo continenter vivere possit, quia obii- fi maritus contra oninem suam yolunta* gatio voti non cesse vi t, nisi desuper di- tem ad Religionem cogeretur. Ipsum spensatio impetretur» quoque c. i. h.t. sine data distinctione lo- I} Qtneritur VII* Quid statuendum sit, quitur, & absolute concedit, ut conjugi si conjunx conjugi expressam licentiam in nolenti ingrediReligionem conjunx pro- grediendiReligionem dederit,»ipse verö fessus restituatur: sicut etiam advertit in seculo remanens & suspectus de inconc Zoes, h.t.». 14, Quare ego potius credo linentia nolit ad Religionem transire? incumbere Monasterio , ne conjugem Communis est distinctio, an maritus de- Novitium ad professionem admittat, änderst licentiam uxori ingrediendi Reli* tequam etiam altera pars Religionem in* gionem , vel an ecöntra uxor 'marito? gtediatur, & spes certa fit de ejus profes- Priori casu censent maritum ad ingressum' sioae,Quad sidesacto admiserit, & altet in Religionem etiam per censuras cogi Religionem ingredirenitatur,valdevide- posse : quia hoc ipso se ad ingressum in tur probabile, conjugem professum in Religionem obligasse intelligitur , qubd seculo existenti & de incontinentia su- Conjugi licentiarh ingrediendi dederit, specto indistincte restitui posse , cum Inquam tamen se dare non posse scivit, aut noc. in d.c. r. & aliis, quos allegat Sanch. scire debuit, nisi etiam ipse ingrederetur, de Asatrenf.lthi7.dijp. 5 3. n, 12» qrtam- Altero autem casu, si uxor, quae dedit li- vis ipse priorem distinctionem sequatur, centiam marito , alleget, se ignorasse addit tamen 14. infixe, quod diffe- haiic Obligationen'!,alias se nondaturam fuisse licentiam, cum sibi nunquam animus fuerit ad Religionem, & dicat, mulierem excusari,si igiVörantiä juris laboret /. cum de indebito. 2f. §. I. ff. de Prtb. rentia inter virum & uxorem inteUigatut de foro externo, ubi juris ignorantia in viro non praesumitur, consequenter innuit* aliud esse in foro anima:, quando vir ex ignorantia juris revera intentio- pueant, eatenus audiendam, ut, si peri- nemso obligandiadingressum nonhxbu- culum incontinenris sit, nec persuaderi it,in foro autem Ecclesiastico etiam ha* ben- De Conversi one Conjugltomm. $ 21 tendam esse rationem fori animat,passim votum solenne castitatis annexum L=' notatur increvit.\i.deyxdie.c.\MCtn~ bent, quod quidem uxori in petiriu::; pit.in 6. & pluribus aliis locis, & con- debiti non praejudicat, (cum jure luo tra praesumptam scientiam juris admit- sine culpa privari non debuerit) sedma« tendam esse probationem d*ignorantia rito, & ita, ut post mortem uxoris nec jjotat.Sylv. v.igxarAnti*. * 15, «a veri» licite nec valide propter votum solenne quat interna in animo consistunt , ple- aliud Matrimonium contrahere possit, rumque aliter quam perjuramentum pro- sed debeat statum Clericalem realfumcre tari non pössunt.M^.jf». Qui Matrim. vel Monasterium ingredi. Sanchez d. Accuf.c.pafitrdlis.^.deExcept. Gail. I.pp. lib.7. 00.4.%. n. 24. Quod si uxor spontanee consenserit, 14 Quaeritur postremo , utrum solvatur reddetur licita Ordinatio, sed juxta pro- Matrimonium, si maritus efficiatur Cie - habiliorem sententiam, si uxor Religio- ricus ftcuUrtshc suscipiat sacrosOrdiiics? nem ingressa fuerit, aut saltem ob senium Re/pondeo per susceptionem f »erorum vel valetudinem de incontinentia non su- Ordinum in sacculari Clericatu nec Ma- specta votum simplex continentiae emise- trimonium ratum, »ec consummatum xit.c.Epificepm.C.diß.^.YiA.Sinch.dt dissolvi, nisi uxor ultro Religionem in- lib. 7 . dtfp. 3 9. eredi vellet.. Quia hoc privilegium dis- Plura ad hunc titulum enucleate tradi- solvendi matrimoniunrtantum Religioni ta videri poterunt apud Sanch. de Aiatr. concessum est,quod ibidem conjunx pro- lib . l.difp. 18 .& fiqtf. Ub. 7 . dtfp. $i.& fessus quasi mundo mortuus censeatur, se si scilicet plena advertentia accedat, ut vovens sibi prasens fit r & sine subitaneo motu vel animi passione judicium ad deliberationem perturbante advertat se vovere, Gutirez .Canon, tjttaß, lib. %. c. 2 2- n. 7. arg. c. fnnt a t m »pes. 3 • (ausa. 17.^.4. Sc c.l.la. t. Quid, si dubitetur, an adfuerit sufficiens deliberatio \ Sunt, qui hoc, & tu- periori calu sub n. rpari passu procedunt, ccnsentq; possessionem, & consequenter praesumptionem stare pro libertate. Tutius tamen videtur , ut hoc casuposieffio & praesumptio pro voto asseratur : nam quando certum cum incerto concurrit, possessio regulariter statpenesid, quod certum est, sicut in possessorio judicio, qui actus possessorios certos praetentes probat, praefertur illi, qui per petitorium disputat,tale ; . actus non suisse legitimos, usque dum revera non legitimos fuisse demonstraverit. Atqui in istahypothesi supponitur votum fuisse certo emissum, & tantum dubitatus, an cum sufficienti deliberatione,ergo possessio stat pro voto. In altero autem casu constat, me prius fuisse liberum, & dubitarurde ipso voto, ergo possessio est penes libertatem. Vid. Sanch. de Matrt r lib. r. difp. 8. n. IC. & fusius lib. 2. di[f. 41. ».31. & seqq,Zoes. h. t. ». 29. Veta autem ex metu cadente in con- 5 stantem virum emissa non obligant, ciim non sint promissio voluntaria & libeia, dummodo metussit injustus ab extrinse- co, & ad finem eliciendi votum incussus, vtl saltem votum pro medio evadendi concessum , veluti in c. 1. d‘ hts , ytt* vi metHive. d cicur, non valuisse professio- EkGEJ, 1« Dechet^Lu. 111. nem mulieris inMonasterig, quaefufpe- cta de adulterio a marito tradita fuit ministris occidenda, a quibus tamen dimissa erat sub conditione , ut Monasterium ingrederetur, Secus est , si metus tan- tum proveniat ab intrinseco timore , vel ab extrinseco quidem , sed qui non sit ad eliciendum votum incussus. Unde non est dubitandum, quin valeant vota metu naufragii, latronum, vel infirmitatis e- missa. c. ex parte. 9. de Conv,corj. Suar. lib. t .de Fote. c. 7. Sanch. de Matri.lib. J.dt^.n.f. Circa errorem, aut deceptationenqqui 6 aliquando in votisintetvenit, diltihgui- tur inter vota ßmphaa & fele m«ia : simplicia enim, cum sola voluntate voventis sine actuali fui traditione constituantur, non tantum expressas, sed etiam tacitas conditiones admittunt: ac proinde error in causa etiam mere impulsiva, ac circumstantiis solum accidentalibus notabiliter tamen rei statam mutantibus obligationem voti tollere potest,si vovens ita constitutus sit, ut non nisi in talibus cir- .cumstantiis se obligare intendat; v. g. si voveat peregrinationem, quia putat esse vicinam & facilem, alias non facturus tale votum , postea vero audiat esse remotam , difficilem & sumptuosam. Ita generalem regulam tradunt DD. Antonio , Ange!. Sylv. Hostiens. Navar. & alii plutes apud Sanch. de Matrimon. Itbr. 10. dijp. 9. nn*w. I f. quod vovens non obligetur in eo eventu, quem excepisset , si tempore voti emissi de eo cogitasset t tum quod in talenu eventum censeatur se virtualiter noluisse obligare; tum quöd in generali promis- sone non veniant ea , qua quis vtrißmUi- Mmmmm ter Sr<5 Lib. in. Tit. XXXIV. ter tu spteie höh premiß/set, e. i» generali 8 A. de R. I. in 6. c. qui ad agendum. 4. de Procttr. in g.clem. 2. Eod.tit . quam quidam doctrinam tunc veram censet Sanch. dtll.I. & nuru. 16. si ever.tus ignoratus claudatur in virtute voluntatis vovendi, &non sub objecto promissionis, aut sit causa finalis: ut si quis voveat data Paulo eleemosynam, quem ignorat locupletem : secus vero, si includatur in vir tute aliorum actuum vel habituum, & claudatur sub objecto promissionis, aut si sit causa mere impuisiva. e. g. non vovissem Paulo pauperi eleemosynam,si scivissem furem, ebriosum,&c. quia tamen pauper est, claudetur sub objecto promissionis scilicet eleemosynae, &ideo votum obligat. Verum haec limitatio, quae ob magnam subtilitatem, & plurimas difficultates ac scrupulos in singulis factis e- mersuros , haud facile poterit Confessa- riis, nedum confitentibus ad clarum intellectum explicari, non videtur mihi necessaria, sed id potissimum attendendum esse, an quis eventu ignorato praecognito vovisset , vel non ? si non vovisset, deficit perfecta voluntas in talibus circumstantiis , sive jam ad objectum promissionis pertineant, sive non; & habet locum regula d. c. quod ingenerati concessione non veniant ea , qua quis verifi- militer in specie non fuisset concejsurut & verba accipiendaßnt fecundum verisimilem , atque adei etiam habitualem 'intentionem proserentis. nec per ejus transgressionem sacrilegium committetur. Jdoa autem requiritur, ut votum immediate DEO fiat, dummodo final iter in Deum dirigatur : sic votum ad Sanctos, vel eorum i- magines factum vere votum est, quia saltem mediate Deo fieri censetur , quatenus id, quod petitur, a Deo, per intercessionem Sanctorum impetrari speratur. Sylv. verbo potum. w. 9. Dico IV. votum debere esse de meliori bono : quia si res indifferens , quae mora- liternec bona nec mala sit t & multo magis , si ex se vel leviter mala sit, voveatur, inutile votum erit: nisi tamen res indifferens bono aliquo fine cohonestetur.Unde licet non obliget votum non intrandi certam domum, non gestandi gladium* valebit tamen,si propter evitationem sorte periculi peccati fiat»vel fi aliquis nimis affectus esset erga talem actum indifferentem , & ideö pro fui mortificatione voveret abstinentiam ab eo. De illis votisdifficultas est,an valeant, in quibus resbona quidem vovetur, sed ob finem malum v.g. si Dux ad injustum bellum proficiscens votum faciat exstruendi templum , si victor evaserit, vel u- furarius voveat largam elemofynam, si usuras integras a debitoribus perceperit? talia vota ordinarii non valere ; quia facere votum ad impetrandam ä D«o rem illicitam , vel tanquam in gratiarum a- ctionem, quod res illicita quasi per DEI auxilium acquisita sit,est ma!a&blasphema operatio, quia DEO adferibitoperationem peccati, quk ipsi non congruit: nisi praedictae conditiones quasi pro tempore exsolvendi voti simpliciter facti statuantur, v. g. quod vovens velit templum sedisicare , vel elemofynam dare , post- Mmmmm i Quaa* $2$ -Lib.in.Tit quam victoriam reportaverit, äbsquein- tentione mediante voto talem illicitum Unem consequendi. Alia ese ratio, fi qui« rem bonam , jejunium v.jg. aut elemosynam voverit ad - finem impetrandi ä DEO rem temporalem, licitam,& honestam,, vel in gratiarum actionem , quod obtinuerit v. g. officium in ada,dives matrimonium,&c, quia similia ä Deotanquä eorum autho- re petere,vel pro impetratis gratias agere, bonum & honestum est. IO Praeterea non sufficit. ut votum sit de rt bona aliqua quacunque, si per id praejudicetur meliori bono . Unde regulariter non valet votum contrahendi Matrimonium, quia per id impeditur continentia, & ingressus in Religionem, bonum melius, & perfectius, i, ad Cor.j. Tnd.sejs. ‘ 24 .can. io.proptereain definitione dictum est,vo:utn esse promissionem de meliori bono.x nam Deo non potest esse gratum & acceptum, quod aliquis vovendo minus bonum hoc ipso se obliget, qubd non velit amplecti majus bonum* Dixi autem, votum Matrimonii regulariter non valere,- nam ab hac regula aliqui casus excipiuntur ; ut I. si per Matrimonium possit procurari bonum publicum, pax, religio inter Magnates. II. Si fiat causa pietatis ad liberandam foemina . ex statu vel periculo peccati, quod liberanti proficiet in remissionem peccatorum. cap. inter opera, 20 -de Spons. Iis. Si vovens ipse frequenti periculo peccati obnoxius sit, cui aliter quam perMatri- , moniu haud facile mederi queat. Si tamen ex post facto speraret se cum DEI gratia continere, < 5 c v.g. Religionem ingredi poste , non obligaret votum in praejudi- XXXIV. Cium status perfectioris. Sicut etiam in priori casu volunt DD. votum no* obligare cum exclusione Religionis, sed tantum condicionaliter, si aliquam ducturus est. Zoesi h, t,». 23, Laym, ,d. I, c. 2, «. 12. Smr.lib.i.de faot.c. 8. ».2J.Si quaeras , cur potius juramentum de ineundo matrimonio alicui factum simpliciter obliget , c. commisum. j 6 .de Spons. &C no* etiam votum ? Respondetur, votum fieri principaliter Deo, qu.i id non acceptati* praejudiciummelioris boni, juramentum autem fieri homini cum Divina solum attestatione, qui id simpliciter acceptat, quatenus sibi inde jus & utilitas quaeritur. Interim etiam juramentum habere tacitam conditionem, .nisi jurans maluerit Religionem ingredi, communius sentiunt DD. ait tamen Pontifex »« d.c, 1 d.tut-ius esse, prius Matrimonium contrahere, & postea ingredijsed idDD,explicat,si multum interesset sponsee, vel ob infamiam, vel lucrum antenuptialis donationis ex ilatuto, &c, Vid, Sancfi. de Matr. hk. 1, disp.^^.n.S. 2 .o'c[.ad tit.de sponsi.n. 26 . -Casteriam autem npn.tan.tum ea, qusejj de Confilto Bvangelico suntvoveri possunt , sed etiam ea, quae sunt de pracepto v. g. non blasphemare non fornicari,&c. ut aliquis ex gravitate & duplicitate obligationis tanto magis a peccato abster?- reaturi nihil enim impedit aliquem circa eandem rem pluribus teneri,veluti si rem alienam, quam ex Jure Divino&naturali • restituere debeo , etiam per specialem promissionem me restituturum,pollicear. Latius hic prosequitur Less. de fato dubio. 7. Laym. defaoto.c. 2. Ulterius post explicatam voti definitionem circa eM obligationem & exeeutionem. De Voto & voti redemptione. $ 2 $ tosti« ji Quaeritur I. Quas & quanta fit voti ob- °*^ ligatio? ty, De fide certum elfe,, quöd Wta omne votum valide emissum ex virtute luäiia! Religionis obliget ad praestandum id, ,f 'U quod voto promiilum est, juxta illud Siqi® Utut. 2 }. verf. 22. st nolueris polliceri , tundo absque pacato eris ; quod autem semel , egressum est de labiis tuis 3 obfirvabir.& &WH- illud Pf. 7f. f. il.vovete& redditeDno ®io’ DEO vestro. Estque transgressio voti (t piii peccatum ex genere suo mortale , quia AB violare fidem & promissionem DEO dari^ .tarn graVis culpa ,cst , aliquan ‘o tamen tt/L, v ob parvitate materis veniale esse potest, Mir, puta si ex materia voti levis aliquapars tfi« subtrahatur, & votum pro majori parte 4 rit impleatur, y\g. si vovens orare Rosarium utiiiiit vnum vel alterum Ave Maria omittat, .tutius Quid, si tota materia voti sit parva, ste,St v.g. fi quis voverit, singulis diebus-ora- illiti re unum -Ave Maria ßc illud omittat f «is, Adhuc venialem tantum culpam esse do* isa .cetEessius de Foto dub.c). »um, f 8. & ita ■iI. testatur plerosque sentire Recentiores. W. .Consulerem tamen pro tutiori, ne tale iß.ijM!, peccatum facile in Consessione ornitta- jialffr .tur : quia aliqui graves DD. in diversa fwW Eunt opinione,Cajetaa de Juram, q. 49. ystt& atrt. 7. Ang. v. Fotum. 3 . quast. ult. iieob* Deinde in foro etiam externo Eccfe- M«- siastico 'ille., qui scitur votum fecisse, meires adejus observationem recte compellitur: ;ifi rem quia Ecclesia judicat de quovis peccato mortali, &prscavere debet, ne crimina pedata committantur, e.novit. 15 . de^udteiif.c. pollices, quod super, i» fine. 7. de Fide inflrum. fi» 1» prassertim si Ecclesiae , vel alterius inter- jtiuäjl sit, votum impleri, ut quia aliquis voto jifjitji se obligavit Ecclesiam aedificare,pauperibus vel terras Sanctas subvenire, 6cc.c. U- Q* i. h.t. Quaeritur II. Quamdiu exeetitio voti 1 $ differri possit ? Hr. Si certum tempus vo- ■. vens ipse sibi determinaverit, illud sine peccato,elabi non patietur, fi praeviderit impedimentum illo tempore futurum, tunc votum prius exsolvere debet; neque elapso tempore , si votum non impleverit , hoc ipso liber erit, sed postea implere debebit, nisi votum ob specialem Dei cultum ad hunc, ßl non ad alium -diem .determinatu sit. v. g. si quis in festo certi alicujus Sancti se jejunaturum promisit, & illo die non jejunavic, peccavit qui- dem, sed alio die jejunare non tenebitur. Imo tametsi pras viderit impedimentum , non cogetur anticipare :, quia tunc solum anticipatio prasviso impedimento est necessaria , quando obligatio est absoluta, & tempus tantum dilatio executionis,_ secus vero, si tempus sit quasi pars voti, & votum proprium diei onus. Suar. ^3 Foto hb. 4. cap. 14. Zoci. h. t. n. f 4. Quöd si nullum certum tempus vovens sibi prassixerit, debet votum excqui, quam primum commode potest , juxta illud Deut,2\.vers 2l-num votum t »veris Domino t nsn tardabis reddere:quia requiret illud Dominus Deus tum jcr fi moratus fueris,reputabitur titi in pet catti , quemadmodum etiam in aliis obligationibus in eo, qui se sine certo tempore obligavit, res rtatim peti potest, quam primum debitor facultatem iolvendi habuerit. L. promissor, 2Z.H. I. j f. de pecunia consiit. ita tamen ut juxta humanum modum & arbitrium boni viri haec res accipiatur ; neque enim , qui fortassis peregrinationem vovit, cogetur diebus acnoctibus, vel omni tempestate, & pe- ritulo & incommoditate contempti il- Mmmmm 5 Um SzO - Lib. III. Tit. XXXIV. * lam exples e. arg. text. not ab. in l. continuus. i j7« §. z.js. dt verb. obligat. - Quaeritur III. ii votum pro aliqua parte sitmoraliter vel physice im possibile,u- trum saltem obliget quo ad partem possibilem; «e. elfe distinguendum,utrum materia VOÜ fit dividua,vel individuas?tio- xi casu locum habebit Regula.uris i» £. quod utile nonvitietur per inutile i a- «Jedque si vovens votu implere fecundum unam partem non possit, tenebitur fecundum eam, quam potest j quare qui vovit se jejunatorum tota septimana, sisingu. Iisdiebus id sine periculo facere non possit, tenebitur illis diebus, quibus potest. Item qui vovit» se Ecclesia: donaturum 2000. florenos , si propter iuperveni- «ntempaupertatem totam summam dare nequeat, tenebitur ad illam parten^quam dare potest salva congrua sua sustentatione. Illam tamen exceptionem hic addunt DD. nili pars impossibilis sit principalis i & altera tantumaccesoria , & non aliter quam respectu illius principalis promissa: unde qui vovit fe peregrinatum ad certam Ecclesiam , & ibidem oblationem facturum > si peregrinari non possit, non tenebitur oblationem eo mittere , juxta vulgatum , quod principale trahat ad fi accessorium ; si tamen oblatio esset in magna quantitatepromissa, tunc censeretur illa principaliter esse in obligatione , & peregrinatio tantum accessorie» idecique peregrinatione impossibili illa oblatio transmittenda foret: nam pereunte ac- «essoriononperk principale. Altero autem casu, si materia voti sit individaajtaac una parte impossibili non tenebitur vovens possibilem implere.v,g, qui. vovit templum sdükare, & propter supervenientem 'inopiam totum aedificare non potest , non tenebitur capellam aedificare.Suarez. de Voto lib. z.c. a.Ge« neraliter autem tota haec quarstio potiflW miim ex intentione voventis resolvenda est , an voluerit se ad omnespartes voti collective tantum sumptas , vel etiam ad singulas divisim obligare. In dubio, quando nec ex conjecturis constaret de intentione voventis, suaderem observationem paris possibilis: quia in dubio tutior via est tenenda saltem de consilio5 sed multum repitenti non auderem imperare : quia in dubio non est facile indu* cenda obligatio. L. uirianus. 47. jf.dt Obligat . & aft r & votorum obligatio ex communi sententia non est amplianda , sed stricte acdpienda.*rf .e xparte, l g.ubi Panor. dc Cafibus. Item in obscuris, quod minimum eß, sequimur. Regul. 3 C.juris ig 6 . Sanch. de Matrim.lib.$.disp. 3 f.#. 8» Quaeritur IV. An liceat votum per ati-j f am personam implere, vel an teneatur per aliam implere , qui per se ipsum boa potest ? H. I. Esse distinguendum inter vota personalia, rtalia , & mixta ; votum personale est , quando solum factum proprium promissum , ut jejunium»cratio, &c.Votum reale, quando vovens promisit,fe aliquid daturymv. g. elemosynam, aut dotem pro Ecclesia. Votum denique mixtum , quando praeter donationem rei etiam ipsa actio, seu functio personalis promissa est, ut peregrinatio cum oblatione, H. II. Votum personale vel etiam mixtum, ( si nullum impedimentum ex parte voventis, de quo infra) per ipsam personam voventem implendum est, nec pei » Ii # t il i) t f 0 k I \ i t K » t f t! i fi t ii n tot, S i' h 'v ä fisa iopotj ssolvtui «esv» «JJfflS tto, iro di &v> iitlCU f®»; !r iu ei» 7 -ß JKlijtf pk). '»,O rii,j» i ItB piH 10»» ictap 5 , «ii up«' cljiffl :m 4 ™ . donati tiBiof iaitio® vtl it! in«'® 1 )I c f De Voto & voti per alium Impleri potest: quia illa tantum & non alia obligata est. Neque hic locum habet regula, quod quis per alium facit , per fe ipsumfecijse censetur : prout eadem regula nec in aliis casibus obtinet, in quibus ipsius personae obligatae factum , eiusque industria maxime pro majori fui mortificatione, promissa est,Vocum autem reale aliquando per aliam personam impleri potest ; ut si quis solvat pro me elemosynam , quam promisi dare pauperibus; quia tunc censetur mihi donasse pecuniam, & ita brevi manu illa elemofyna de meo data esse , prout observat Sanchez 7 <£. 4.. Moralium.cap. £0. num. ic. pf. III. Qui non potest votum personale v. g. jejunii aut orationis per fe implere, non tenetur id impier« per alium: quia actus non obligat ultra intentionem «gentis ; fuit autem intentio voventis, suam tantum, non alterius personam obligare , & quilibet vovet eo animo, ut velit le, non alium affligere. Illum tamen casum excipit Sanch. d. lik 4 ,c. is. m. 9. Si votum personale non tam intendatur pro lui afflictione, quam pro utilitate alterius, v. g; si quis votum fecerit jejunii autMisss dicenda pro redemptione animarum in purgatorio ; quae sententia Sanch. videtur habere aequitatem , & propterea voventi consulenda , cum sinis voti tali caso etiam per alium obtineri polfit. Si tamen vovens non posset facile habere alium, per quem votum impleat,non foret cogendus,nisi fuisset ipsius intentio, implendi votum sive per fe,. si ve per alium : nam in dubio, quilibet pralumitur fe tantum obligare voluisse, tsi Sed his opponi posset difficilis textus redemptiones - ßzO cap. quod super. F. h.t. ubiS. Pontis, decidit , quod illi, qui fecerunt votum fu« currendi terra Sanctae, fi ob impedimentum perpetuum in propria persona ire, aut militare nequeant, teneantur expensas , quas facturi fuissent, transmittere, & votum per alios exequi. Hanc decisionem non esse ex; natura hujus voti C utpo- te quod potius personale , quäm reale sit) sed ex praesumpta mente voventis, qui in defectu suae personae ad expensas fe obligasse censeatur, existimatPaul.Laym. d. I. c. infinecumPal Nav.& aliis.Verütn quia non est bene credibile, quöd S. Pontifex voluerit quaestionem voti, quae itne- diate coaseientiam tangit, ex prae sumptione , non habente locum in conscientia, nisi veritas subsit, decidere,& verba in d . c.8. ita simpliciter proferuntur, ut nulli supposito , vel ptaesamptioni inniti videantur: propterea magis puto, votum peregrinationis Hierosolymitanae, quod non causa devotionis , sed in subsidium. Terra Sancta emissum est, accenseri votis realibuSyVtl mixtis , in quibus principale est id, quod est reale, ideoque habet locum, quod dicetur in seqq. responsio* ntbut. Nam tunc votum dicitur tale, quando in eoprincipaliter consideratur, & intenditur utilitas Ecclesiae, vel piae causae, accssorie autem devotio vel labor persona , sed in promisso subsidio Terra Sanctae utique principaliter intenditur utilitas Ecclesia Catholica, accessorie autem persona labor, qui bene & forsan fructuosius potest per substitutum impleri :ergo,&c. ty' IV. Vota realia per altum implenda sunt, si per ipsum voventem impleri non possint: quia nihil interest, an ipse vovejj» 9} i Libet III. Tit. XXXIV. vovens, an alius ejus nomine etiam de ipiius substantia eleemosynam expendat. Hr. V. In votis mixtis quantum ad eorum realitatem quaestio dependet ä praecedenti, an nimirum, si votum quoad partem obligationis personalis sit impossibile , impleri debeat saltem quoad obligationem rei? ubi proinde illa distinctio est adhibenda, quam ibidem tradidimus, an scilicet id, quod est reale voti, v. g. peregrinatio, & in ea oblatio fuerit ac- cessoria vel principaliter in obligatione, item an intentio voventis suerit le ad singulas partes voti divisira obligare : Vid. Suar.«/* Foto. tit. x.c, i. & 2. Laym. d. I. C*p. 2. 17 Qua*r. V. An & quatenus vota defuncti obligent heredem ? ty. Rursus distinguendum esse intervola ; nam vota realia, regulariter omnia ad heredem transeunt, & per eum expleri debent ; quia sunt opus boni defuncti annexum , quod consequenter in heredem transmittitur, c. ex, farte . 18 -de Cenfihus. Quamvis autem exeeutio voti realis , quod defunctus fecit, ante omnia legata etiam pia fieri debeat , cum obliget animam defuncti, ante alia veto debita , quse Creditorilaus debentur, votum non est solvendum nam Voturo reale tantam debetur ex bonis defuncti , nou autem sunt bona nili dedistfo are aliene. Quare si deductis debitis non remaneat tantum , ut eleemosyna vel donatio a defuncto per votum pro- jn.issa possit ex toto impleri, sufficit,si heres impleat & exequatur, in quantum vires hereditatispatiuntur. Lauch.«/, c.r f r ».) A. ita tamen, ut nullam Edeidiam vel Trebellianicam detrahat - quia cum in legatis piis, ad qua: defunctus non fuit obligatus,non detur Ealcidia detractio, auth. Jimiliter.C.ad E- Fatcid. Tyraq. de Fnv. pia c*u a.priv.16. multo minus dabitur sive ex Lege,sive ex voluntate defuncti ia voto, in quo defunctus propriam animam obligavit. Vota mere Per fonalia,ut jejunia,pere- grinat.ones, & similia heres regulariter implete non teneturquia jura & obligationes , qu$ persona: defuncti in irctivi- duo cohaerebant, non transeunt in heredem, nisi ultro se impleturum promisisset , vel sub hac conditione implendi votum heres institutus suffiet, l.iicet. 6. St ibi D D. hoc tit i Neque ea vota, quaenonnunquam faciunt communitates, oppida , vel civitates, peregrinandi, je juniandi,&c. in ratione voti & sub reatu sacrilegii obligant succeflbres, sed potius ex pacto, consuetudine vel statuto,accedente approbatione expressa, vel saltem tacita Episcopi, qui etiam ejusmodi leges vel consuetudines dicecefanorum ex causa abrogare potest. Vid. Lauch. d. c. 1 j. «. iJ. Layman. d.e. %.fnbn. 6. Suar, de Foto. 1 . 4. cap.%. num, 10. In votis mixtis iterum attendendum est, an defunctus ita voverit, ut si id , quod fuit personale in voto,non potuisset implere , saltem tenebatur implere id, quod fuit recte, vel an personali impossibili non tenebatur etiam ad reale ? priori casu heres tenebitur ad rem prastandaffl, nen autem posteriori. Suarez. d.ltb. 4. eas.ii. DeVoto & Voti redemptione. rciilt fokoh. »M htm, i fer imcliii Mai szz .,pere- Mki citii/. ita TOllV si Vo. a jamii. el civi* Religiofut. 27. de Lle- Materia voti deficit , quoties Opus ttionei» 6. Item filii impuberis respectu DEO promissum propter aliquas super- patris,ve! tutoris.c.M»/. 14. Lc; 2.^.2.^!- Venientes circumstantias illicitum aut e- tera dependentia est lecundu quid,& quatiam melioris boni impeditivum , vel si per accidens,videlicet ratione materiae, omnino indifferens, adeoque non ampli- in qua alterius juri vel potestati prsjudi- ijs Deo gratum» vel denique prorsus im- catur,utsi servus,silius familias impubes, possibile redditur. E.g. vovisti non in- conjunx,NÖvitiusaliquidvoveat,quodsi- trare certam domum propter periculum ne praejudicio & damno domini. patris, peccandi evitandum: si ex post facto pe- mariti,autMonastetii observari no possit, riculum Cesset, voto deobligaris. Vo- Igitur in casu prioris dependentiae da-2I vistilongiores peregrinationes , vel sta- tur luperiori directa potestas votum lub- tuni caelibatus, aut Clericatus saecularis, diti irritandi,&annullandi, licet sibi aut sed malles jam ingredi Religionem, non potestati suae damnosum non sit: quiavo- impedierls ab istis votis: quia omne vo- luntas inferioris effectum non habet, nec tum potest mutari in votum Religionis, ä Deo acceptatur, nisi in quantum con- cüm nullum votum obliget in praejudici- firmata , vel tolerata est superioris autho- um melioris&perfectiorisboni.c.4. k.t. ritate, ut constat f at lib.num. c. ;o.Licet !“W Potestas irritandi vota aliquando est vero leges judiciales veteris testamenti spiritualis , aliquando temporalis, quate- post adventum Christi ceslarint, ut supra nus scilicet talia vota a voluntate superio- in Lib. I. in Jit. de ßnßit. §. I ». f. diris, sive is spiritualis, sive temporalis sit, ctum, quatenus tamen sunt deobligato- dependet. Est autem praenotandum, riae, & favorabiles conscientiae, recte po- r quod ista dependentia ä superioris volun- -teil ex iis divina? voluntatis interpretatio, ENGsilMDECAiTLib. III. Nnn nn an vo- S?4 Libet III. Tit XXXIV. a a votum accepter, vel non,desumi: & in c. z.cavfi 20. q. 4 . dicitur; Mo>;a%hor.en licet votum vovere,&fi voveri t, frangendam erit,\mh valebit talis irritatio , licet s;ne causa liat; quia etiam hoc casu defi- citconsensus superioris, fine quo votum durare non potest: peccabit tamen juxta probabiliorem opinionem superior saltem venialiter , üabsque justa causa votum irritet; quia abutitur jure & potestate sua,impediendo promptitudinem subditi ad exhibendum Deo cultum per votum. Lessius de Veto, dubio, io. », 17. Interim licet Religiosus aliter quodcunque votum vovere non possit; nist sub tacita conditione, si Abbas toleraverit ; quoad licentiam tayien, seu consen- sum superioris petendum distinguendum est , an Religiosus votum fecerit in a- ctione aliqua sibi licita, A concessa, v. g, certas oratfones privatim dicendi; vel in actione quidem bona , Religioso tamen ex certa causa prohibita, v. g. peregrinandi extra Monasterium ? Priori casu non tenebitur petere licentiam Praelati, sed de facto obligabit votum,usque dum ab Abbate aliunde resciente, vel per generalem prohibitionem in Capitulo irritetur. Altero autem casu obligabiturRe- ligiosus ad petendam licentiam Abbatis; quia saltem ex voto tenetur facere,quantum in se est. 2 * Praeterea communiter tradunt DD. quod pater vel tutor possit irritare vota liberorum in impubertate facta , etiam postquam illi ad pubertatem pervenerunt, nisi post pubertatem talia vora nova voluntate confirmarint. Ratio est, quod parentibus atque tutoribus ( quo- nominc in desectu patris venit etiam a- vus paternus, vel in desectu ascendentium masculini generis etiam mater, ciyn adeam quoque jure naturali cura filii impuberis spectet ) detur simpliciter potestas vota in impubertate facta irritandi,ac in similibus attendatur primordiatis natura obligationis, & qualitas agentis, dum actum fecit Quemadmodum inr, »It. de Sententia excomw. percussio Cie-, rici facta ä puero impubere absolvi po« test ab Episcopo etiam post: ejus pubertatem. Navar. i» Man.c. 12.»?. 71 .Sanch. hb. 4,.Moral.c. 30.«. i^.Laym.d.f.f^.», 11. Tradit etiam Sanch. dcMatrim. lib . L>. disp. 41, quod vota uxoris,qua tempore prioris Matrimonii poterat vir, vel si tunc erat impubes & innupta, pater aut tutor irritare, possit etiam succedens maritus, utpotfe qui etiam in locum patris & tutoris succedit ; idemque judicium stt de alio quovis superiore succedente in officio, ut possit irritare vota sub suo antecessore emissa, tametsi, vota fuerint de licentia prioris mariti vel superioris e» missa : quia per hanc non potuit praejudicari successori pari potestate functuro; c. innotuit, zo. de EleEl. ita tamen,ut hoc casiu fiat irritatio ex justa causa. Et haec quoad casum priraaej dependentiae voventis ab ipso superiore. In altero autem casu, quando tantum?) per accidens, & ratione materiae voventis voluntas dependet a superiore, votum inferioris fui aliter superior irritare non potest, quam quatenus id sibi, vel rei suas damnosum est. Unde si v. g. uxor Ion- gam peregrinationem. jejunium , aut e- lemosynam de bonis dotalibus voveat, non valebit votum, nisi sub tacita conditione, li virpevmiserit. Imo licet mari- De Voto & voti redemptione. JUS semel assensum dederit*& uxori ex- constante matrimonio emissa, sed colla- ecutionem voti sui aliquamdiu permi- tain tempus diilolutimatrimonii : quia ferit, nihüominüS'ex post facto senten- tempore emissi voti voluntas voventis tiannnutare & votum irritate potest, c. subdita est marito. Et eod.Ub. y.difp.^a. mtmijeltum.il. causk.ft.tf^. Eadem est K.4.& seqq. quod maritus possit irritare ratio de filiofamilias, st post pubertatem vota uxoris, etiam de sua licentia emissa, aliquid voveat, quod in detrimentum quamvis peccet irritando sine eause. Di- vel incommodum patris cedat, v. g. sum- vertio tamenfacto ex causa adulterii nul- ptuosam peregrinationem , abstinentiam la potestas irtitandiest. dtsp. j 9. n. 8. ä carnibus, eleemosynas ex bonis patris Sed an etiam ccontra uxor aliqua vota &c. sectis autem est , si uxor voverit, se mariti irritare valebit i Affirmative, donationem facturam Ecclesia: de bonis in quantum ea uxori in jure lito conjuga- suis receptitii/, autsiliusfamilias de bonis li, quod habet in corpus mariri, vel inbo- caflrenfibus . in talibus enim bonis non nis suis praejudicant, ut si maritus voveat fit praejudicium mar.to, vel patri, cum longam peregrinationem , & diuturnam pleno jure Ipectent ad voventem, & con- abiemiam , donationem ex bonis dotali» sequemer votum circa ea irritari no» po- bus, & similia. Sanch. d. /, 9. difp.^p. test. DD. mox cir.&hasc sententia quo- Uno tamen casu jura propter publicanu* ad uxorem tanquä tutior suaderi potest, necessitatem Christiani populi derogd- Interim valde probabile est,quod do- runt potestati uxoris , quatenus scilicet cet Sanch. tum omnia vota uxoris etiam continen- conlummatum. t. t. de Convers ccnjug. tise, non petendi debitum&c. sicut parer Item Praelato in voto Religiosi ad stri- filii impuberis irritares ita enim haec po- ctiorem Ordinem transituri, c. licet. i§, testas marito JVum. j o.simpliciterconce- dt Regulär. Sanch. d.difp. ». 19. ditur s & confirmant dicta SS.PP. i« c.m- Demum hic quaeritur , an reviviscatis }.iju*j}.s.DsThom. votum semel irritatum , postquam per tt.c.4.88.«rt. 8 "ad 5,ubi: nullum votum mortem mariti vel patris subjectio cessa. Religiofi eß firmum , nifi fit de consensu vit? In hac quaestione satis conveniunt Pralati, nec uxoris^nt/ifit de consensu Vi- DD. 1 . quod votum Religiosi, vel itv,- ri. Imo ulterius putat Sanch. i. L n.16. puberis a Praelato vel patre irritatum quod maritus possit irritare vota uxoris semper irritatum maneat; quia isti habent Nnn nn 2 sim- Sz s Lib. III. Ti simplicem & directam irritandi potestatem, II. quod votum amuljercfactum, antequam in Matrimonium cranii vit, vel ä servo,antequam inpoceibtem Domini venit, possit quidem ä marito vel Domino interim irritari, quatenus (ibi praejudicat ; postquam vero conjugium , vel potestas dominica cessavit , votum incipiat,ut prius obligare, quia non fuit simpliciter irritatum, sed tantum respectu dicta potestatis. cui praejudicavit. Sed in III. dissentiunt, an scilicet votum, quod uxor constante matrimonio , vel silius jam pubes, dum adhuc in potestate patris er at,emisit, atque irritatum fuit, pbüget iterum, postquam Matrimonium, aut patria potestas soluta est?Affirmativa sententia tutior est, dummodo votum fuerit in omne vitae tempus conceptum, & non praecise ad statum conjugii , vel certos annos, qui jam elapsi sunt, restrictum, ut si uxor voverit fe tota vita aliquot diebus in hebdomade jejunaturam,&c.Ratio est eadem, quaein praecedenti articulo, quod scilicet irritatio voti constante matrimonio facta non fuerit simplex, & totaliter tollens obligationem voti, sed solum in quantum praejudicavit. Innocentius in c. scriptura.^,hoc tit.\.ettiüsde PotOfdu* bio, io. »■ 8§. Quia tamen etiam pro contrario sunt uon pauci DD.cumPanorm.»'« d. c , Scriptum, Sic. quidam, 3. deConverf.conju- Lir. Sanch, d,L 9. disp, 38.». 16. ideo fortassis Episcopus in tali voto ad cautelam dispensare poterit : nam quando est dubium, an res egeat dispensatione, posse Episcopum dispensate,vel declarare,quod non sit opus dispensatione, tradit Garcias de Beneficiis, parte. 6 . c. L. ». IO. t. XXXlV. Per commutationem tollitur obligatio^ voti, si id, quod antea erat promissum, in aliud opus bonum, & DEO gratum commutetur. Ad commutationem duo principaliter requiruntur, scilicet causa , & superioris authoritas. Causa est vel difficultatis,vel utilitatis; difficuU tatis , si propter paupertatem, debilita-, tem corporis,periculum frequentis omiss sionis, alidsve circumstantias difficilis sit Votiexecutipi imb levior etiam difficultas sufficit, si votum in puerili aetate ex facilitate potius, quam arbitrio discretionis» emissum sit. c. %. b.tit. Causa vero utili* tatis est,si vovens pro opere Deo promis so aliud Ecclesiae utilius, Sc DEO gratius praestare paratus sit, Quamyis autem authoritas superioris non requiratur, si opus, in quod votum commutatur, manifeste Deo gratius sit,ut si vovens vel- let Religionem ingredi.e. 4.r, vel si voverit, le daturum Ecclesiae certae, Lr deinde velit dare pauperiori, & magis indigenti ; quia in similibus casibus non tam violatur votum, quam sanctius, & solen- rstus redditur; si tamen dubium sit,quodnam opus omnibus consideratis melius & Deo acceptius habendum,tunc authoritas , & arbitrium soperioris omnino intervenire debet, r, 1. Le ibi D/), k.t. Porro nomme superioris non tantum venit S. Pontifex , sed etiam inferiores Praelati jurisdictionem Episcopalem habentes j ipsi quoque aliquando Confessa- rii, vel ex Jubilaeo, vel aliunde privilegium commutandi vota obtinent, Est tamen in commutatione observandam, ut opus illud, in quod fit commutatio , moraliter, & arbitrio prudentis viri aliquomodo squivaleat rei per votum DeVoto & voti redemptione. tum promissa?, Interim nihil obstabit, quin votum reale commutari possit in personale, vel econtra, licet plerumque convenientius sit, ut reale in reale, vel e- tiam personale in reale commutetunquia ordinarie onera realia etiam charitatem erga proximum , vel utiliratem Ecclesiae concomitantem habent , nisi personale suerit corporis afflictivum , & certis peccatis resistens,quod proinde expedit, Ut in aliud simile, quod vovens perficere possit , convertatur , v. g, jejunium in prationes quotidianas, &c, In specie autem de commutatione votorum , quae a Confessariis fit tempore Jubilaei, & qualiter singula vota commutanda sint, utiliter legi poterit R. P. Gobat de duplici ssubilio. - Denique per dispensationem excingui- ‘ tur votum, si subexistente causa ejus obligationem Pontifex vel alius Praelatus e- tiam inferior jurisdictionem Episcopalem , aut speciale privilegium habens remittar, Causae autem dispensandi recensentur ; si votum ex minori deliberatione , ut in ira. metu, aetate puerili,vel aliqua animi perturbatione , non tamen auferente prorsus mentis judicium emissum sit, ut deinde difficulter observari possit; aut si aliqua magna , & publica utilitas per dispensationem obtinenda speretur , veluti si unicus heres alicujus Principatus vel insignis familiae votum castitatis fecerit,Ac. Et haec dispensatio plerumque necessaria est in votis majoribus, quae propter dignitatem materiae non recipiunt aliquam äquivalentem commutationem ; in minoribus autem magis commutatio, quam dispensatio locum habet : quia obligatio Deo facta debet omni meliori, quo potest, modo impleri; unde A in i pia dispensatione circa vota minora aliquod saltem opus bonum voventi loco voti peragendum injungitur. Porrö in votis dispensare non tantum.» potest 8- Pontifex , sed etiam inferiores Praelati jurisdictionem Episcopalem habentes, c. i. & ibi DD.h. t it. videlicet Legatus Pontificis in Provincia suLLegationis; Episcopus in sua Discesi : Capitulum sede vacante , Praelatus exemptus cum suis subditis, Archi-Episcopus cum subditis suorum sussraganeorum, non quidem semper , & ubique , sed st quasi per appellationem adeatur denegata dispensatione ä sussraganeo, vel dum actu provinciam visitat: quia extra appeiatio- nemSc visitationem Archi-Epiicopus in subditos sussraganeorum regulariter jurisdictionem non habet c. Venerabilibus. 7. de Sententia excom. in 6 .'.fin. de Censibus in 6 . Sunt autem quinque vota specialiter rc-2% servata, in quibus nemo praeter S. Pontificem , vel cui is ex singulari privilegio concessit, dispensare potest, nimirum I. votum perpetua casitatis, II. votum ingrediendi Religione, III. Votum peregrinandi Romam, seu ad limina Apostolorum IV. peregrinandi Hierosoljmam , & V. peregrinandi ad S. jfacebnm Compos ellam. Extrav. etsi Dominici , sn de Pcenit. & remijs. inter Com. Verum , cum hujusmodi reservatio ä communi jure exorbitet, & Episcoporum potestati deroget, odiosae & strictae interpretationis censetur , acpropterea non extenditur ad illa vota, quae licet ha? beant cum istis aliquam simüitudinem» Nan nn ) ' nota KzS Lib. III. Tit. XXXIV. non tamen sunt omnino» ac in specie eadem. Quare non erit reservatum votum caflitatem servandi non perpetuosed tantum ad certos annos : nec votum non petendi debitum conjugale, vel non nubendi, aut non fornicandi j: necvotism suscipiendi Ordines Clericales mqc votum con- ditionatum (puta,(i convaluero ex mor- concedunf, fi subsit dubium juris, aut facti, an votum in talibus circiimllantiis obligatorium fit. Item fi votum reservatum prius S, Pontifex in aliud opus commutarit , tunc Episcopus ex nova causa denuo aliam commutationem facere poteritneque enim aliud opus, in quod commutatio facta est T censebitur bo, ingrediar Religionem ) ante condi- reservatum, ex regula juris, quöd/«f>- tioms eventu: necvotum mgrediendiRe- ligionem frriftiorem, ut liceat ingredi minus strictam, vel permanere in miniis stricta : votum poenale v. g. fi fornicatus fuero, voveo me iturum Romam etiam post culpam commistam DD. mox citandi rogatum sapiat naturam ejus , in cujus lecum subrogatur 5 quia procedit circa substantialia subrogati , ut circa obligationem , non autem circa accidentalia, fi ea sint stricta: interpretationis, & non extendenda T ficuti est-reservatio. Vid. probabiliter non reservatu ajunt eo quod Sanch. de Matrim.lib. s.dtfp.y. &seqq, non habeat naturam aliorum votorum, L.fi'.ltb. z.cap.$a.dub. 19. Laym.sefc.4. quae simpliciter & directe fiunt ex affectu traft. 4. cap. 8. num.S. &ieqq. Suar.d. erga rem promissam & ob cultum divi- L.(>. cap. 20. num, sed hoc fiat directe ob aversionem & detestationem peccati. Votum quoque peregrinationis Hier rosolymitan« nonnulli tantum eo casu reservatum putant, quo factum est intentione subveniendi Terrae Sanctae contra Sed inquies : quomodo Pontifex velis Episcopus potest dispensare in voto, cimi tamen votum obliget ex jure divino , in. quo dispensatio non conceditur ? Jus divinum aliquando obligare omiies pe-, se fine omni praefiippofna voluntate huma- hostes Christiani nominis.ar^««. text.&C na, ut in pr«ceptisDecalogi & similibus} Glo Ü. in cap. ex multa. $.b.tit. ac in his verum est dicere, quod dilpen- Denique in votis reservatis dispensare sare non liceat; aliquando autem obii- potest Episcopus , quando est impedi- gat jus divinum ex pr«füpposita obligamentum adeundi S. Pontificem , & est tione human« voluntatis,&quamdiu ista necessitas accelerandi dispensationem , durat, ut in votis & juramentis; igitur si quod plerumque in voto castitatiscon- ista obligatio humana per irritationem, tingit,postquam matrimonium jam con- commutationem aut dispensationem tol- tra votum contractum est, propter peri- fatur, cessabit etiam obligatio juris divi- culum quotidianae incontinenti«. Invo- ni, qus obligationi human« voluntatis tis autem peregrinationum impedimen- tanquamfundamento innititur: quia non tum frequentius solet esse tantum tempo- äliter obligat votum ex jure divino, rale , ut propterea potius dilationem , quam quatenus valet,& dutat-Vid Sanch quam dispensationem requirant. de Matr. lib. 8 dtsp. 6. Sed & tunc Episcopo dilpensationem Demum vulgaris est controversia, an funi- ß De Voto & vori redemptione. $3 $ “i« Ofo iijopi 'fflta n,\ in tri :äiia ‘Uf hs ,U sW «4 fc’l Mit' M, Itspfl ehuts. iffi® ii (fc «fflc:- vgssi: WM :ioMM ojuiisfe > volw‘i' iiiiiji® uti i fii ’ iiVÜi* 1 summus Pontifex possit in votis iblemni- bus dispensare , adeöque efficere , ut Religiosus professus possit rursus ad saeculum redire i Rationem dubitandi facit text. in c. cumadAdonasterium. 6.in fine, de Statu Monachorum, ubi dicitur,quod abdicatio proprietatis, fient & cufiodia cafiitatss , itafint regula Ai-onachali annexa, ut contraeam nec summus Pontifex pojfit licentiam in einiger e. Nihilominus apudRecentiores,&DD. cc. communius receptum est, posse lbm- mumPontificem etiam in votis sosemni- bus dispensare; quia sblemnitas votorum est tanrüm Juris pofirivi. Text. in c. unico. h. t. in 6. ergo si Pontifex tollat solem- nitatem, quae est Juris positivi consentiente maxime Religione , & remittente jus suum, quod thabet in Religiosum, manet tantum votum simplex j in voto autem fimplici, quin Pontifex dispensare possit, nemo facile dubitaverit. Ad text. in d. c. tum ad Monasterium, communis , & vera est responsio, quod loquatur in sensu composite , quod scilicet non poss sit dispensari in votis solemnibus cum Religioso, ut maneat Religiosus : quia per talem dispensationem cessarent substan- tialiaReligionisnon autem loquatur ibidem Pontifex in sensu diviso, & quod sta- tusReligionis totaliter ab aliquo tolliaon possir. T I T V L V S XXXV. DeStatu Monachorum&Canoriicorum. Regularium. SUMMARIA. /. Religiosus nL c . *« de Exceß Prälat. in 6. Attamen ista jura non de quibuslibet Religiosis, sed de Mendicantibus loquuntur, circa quod dici potest, specialem este considerationem, cum plerique in toto suo Ordine exempti, & 8.Pontifici immediate subjecti sint j item quod ex incertis eieemusynis vivant, atque talis eleemosynarum quaestus aliis praejudicet, & gravis esse possit. Imo in d. §- confirmatos, tantum egit S. Pontifex de extinguendis illis Ordinibus mendicantium,qui post Concil. Generale Lateran, fuerunt instituti. De Monachis autem ( quo nomine i» propria significatione veniuntnonmendicantes ) nihil requiritur in jure Decret. contra d. c. de Monachis. x8.q.2. mutatum. Idq; non oblcurü confirmatur ex Bulla Urbani VIII. ( de qua mox ) in illis verbis: Servata dunta- xat S. Canonum , & Concilij 7 rid. Decretorum forma de sola Ordinari) licentia fundandi, erigendi, &c. Subintrant proinde vulgata jura, quod exceptio de Mendicantibus firmet Regulam in aliis: &noi* censeatur plus de veteri jure correctum, quam expressum,&c. Allegabitur forsan adhucBullaUrbani VIII. Romanus Pontifex , ubi revocantur quorumvis Ordinum privilegia construendi nova Monasteria de fila Ordinarii licentia, &c. Sed intentio hujus Bullae (ut ex Summaria ejus inscriptione, & contexui patet ) non fuit , hic aliquid novi circa erectionem Monasteriorum , & consensum Superioris desuper requisitum statuere, a st revocare privilegia, quatenus obstant Bullor dem. VIII* Quoniam ad insit ut am- & Greg. XV. Cum alias fel. rec. quae Bullte consensus Pontificij ad erectionem Monasterio- O o 0 0 o z ruiH *4« Lib.III. Tit. XXXVI. tötn non Mendicantium neceflarij neu- Monasterium, Conventus, Domus, Con/rro* tiquam meminerunt. Sensus ergo illo- gatio, vel societas Religiosorum seu Regulum verborum: de fila Ordiuarij licen- larium cujuscunque etiam Adendican- tiai hic plane Videtur, quod ly fita non tittm Ordinis , Societatis Qr Institui , ^icat oppositionem ad limultaneam Ii- quocunque nomine nuncupentur, etiamß «entiam S. Pontificis»sed ad alia requisi« de iüij particularis exprejsa & sfecifica ta» quL ex prfffatis Bullis praeter filant mentio habenda esset 1 in quacunque civi" Ucentiam Episcopi concurrere debent. Un- täte vel oppido , fiu quacunque alio Itte t de nisi forlan aliud stylo Curiae Rom.rc- non erigantur r nisi in eo saltem Ix Pratree ceptum sit, non reperio circa Monaste- aut Monachi , fiu Religiosi inhabitare, af ria non Mendicantium textum juris, ex exreditibus & consuetis eleemofinisfußen* quo licentia. Papae necessaria convinca- tari valeant» ac Priores, fiu Precurato- tur. ^ res aliorum Monasteriorum, Conventu- 4 Quaestio II. Quid ergo praeter filam um , fiu Domor um a'ieffun* Religionum Episcopi licentiam ad erectionem novi vel Congregationum . in civitatibus: fiu Domus Regularis fic erigendi, fiu eri~ 4X locis eorum ordinaria jurisdiPlioni sub- genda absque detrimento Religiosorum in- jeclis erigendos impertiri, nisi vocatis & Monasteriis, fiu Domibus antea in Civi- auditis aliorum in ejusdem civitatibus & tatibus fiu locis hujusmodi erectis degen- kcis exifientium Conventuum Prioribus, tium ibi in numero duodecim & congrue fiu Procuratoribus , e-r odiis inter esse ha- mantet entri , Cr ali posse,. Si vero novi tentibus& causa fervatisservandis ce- Conventus , 'Domus , Congregatio, vel gnitd constiterit , i» eisdem Civitatibus & Societas hujusmodi instituenda erunt, nul- toeis-novos hujusmodi erigendos Conventui lique alij Regulares inibi reptriantur, Or- sine aliorum detrimento commode fitsten- dsnarij locorum nihilominus diligenter in-- tari posse. Si vero ab eorum in hujusmodi qrnrant , an locorum incola & habitato* eausts sententiis adApeft. Sedem provocari res , quorum (s consensum requirant at Opr appellari contigerit, ipfis Ordinarios adhibeant » hujusmodi duodecim Religm- tamdiu erelPioncm novorum Conventuum fis in Conventibus,. ut pramittetur, infti- fitspendert debere 1 , quousque ab Apoft . Sede tuendi commode alere, & manui ener e vtb in eadem causa pronuntiatum ex tit erit, Uant,sire. vrimm % &c~ . Haec duo Pontificia Decreta refert, & Deinde l'ub Gregorio XV-factum est pluribus adjunctis quaestionibus exponit Decretum ia haec verba : quoddt (Mero Laurctus de Prandiis de Qmtrov. inter fWj;» hfjtn l >«ns jjutjl Wth ■m i« mfa »U «Bt llHjJK xim P, *i' jltW' De Religrosis Domibus,ut Epilcopo,&c. $4/ Esis. & Regni-par, T. dn. ^99. usque ad omnia Joca Religiosa Episcopo, in cujas n. f}0. & apud eum Zach-Pasqual. in ad- dioecesi sunt sita, subjecta eile debeant ? S ütf.Icem barbos» de Officio Epifi. p. x. al- Episcopum Dioecesanura habere funda* leg, 26. anum. f. Tambur, de-jure Abb. tam intentionem in jure, quod omnia lo- Ttm.%. diffi. j.q.i. atque his Bullis con- ca Religiosa de ipsius jurisdictione cen- traria Privilegia revocavit Urbanus VIII. seantur, nisi ab adversa parte specialis exuti» praced. quasi. dictum, &Bulla revo- emptio prob etur.c.0«wnr./ basilici, lO.V'iS. cetoria refertur apudcc.DD. qui&eas- q. 7. e.Monasieria. 17. ig. q.X.c.consi- «iem constitutiones’ extendunt ad muta* tutns.fi.c. cum diletlus.% Js.t. Qu a Ii cera u- tioacrn Monasterij de uno loco ad alium; tem probetur exemptio, & alia circa prino» vero ad ampliationem ineodem lo- vilegiumexemptionis,traditur in Lib. f. «o, aeque ad hospitia, ut vocant, Reli- Tit.XXXIII. §. IV. Videri etiam poterit giosorum, causi dtmtaxat itinerandum Erasinus a Chokier in speciali Tract. dt «bsque alio praejudicio erecta. jurhdiÜione ordinarij in exemptos. Barh.' Qua: vero specialiter observanda sint deOffic. Epifi, p. alleg. iof. & iotf. in erectione Monasterij MoniaJium,vid, Tambur, de Jure Abbat. tom. 3. difip. s- Barb .dj-anten. S.EtConcil. Trid. Sejf. qut.fi. j 1. Ls. de Regnlar.c.^.infinfi.^mk hisverbis: Praeterea tametsi locusReliglosus unt- Quia Monasteria Mentalium extra war- atur loco Religioso alterius dioecesis, ni :*ia urbis vel oppidi constituta malornm ho* hilominus manebit sub Jurisdictione E» minum prada & aliis facinorib. fine ulla piscopi, in cujus dioecesi situs est. c.x.h.t- sepe cufiodia sint exposta , curent Episcopi sed quia per tales uniones fit aliqua dieser alij Superiores,sita videbitur expedire, cefäum confusio cum Ordinariorum & ut SanSlimonialesexiis adnovavelantiqua subditorum incommodo , ideo Concil. Monasteria intra urbes , vel oppida fre- Trid. Seffi 14. dcRef. c.9, prohibuit Ec- qnentia reducantur invocato etiam,st opus defias & loca pia diversarum dioecesium fuerit, auxilio brachijsttcularis ; impediens- inter se uniri. tes vero vel non obedientes per censuras Quatst. lV.Quousquc potestas & ju- J Ecclesiasticas parere compellant. risdictio Episcopi in loca Religiosa ex- 1 Duplicia Monasteria, id est, Mona- tendatur? Erster Jurisdictionem fori con- chorum & Monialium simul aedificare tentiosi, de qua Lib. I. in Lit. de Offici0 pridem inhibitum fuit. c. definimus. 21. Judicis Ordinaris Lib. II. Tit. de Fora & seq. 18 * q. 2- competenti. & in Tit. de Apellat. dictum Demum novam Religionem hodie fuit,itemprstcr exactionem juriumEpi- non posset Episcopus recipere priusquam scopalium, de quibus infra in Tit. de Cen - ab Apost. Sede approbatam, t.fin. h. t. Ii- fibus, exaBionibus , & procurationibus. cet ante Concilium Later, secus fuerit, ut specialiter constituit Concil. Trid.fiffix 2* tradit Miranda in Man. Pralat. Tom. l.n, de Ref. cap. 8. ut Epifiopi etiam t an quam 3 .art.fi. Sedis Apostol. delegati in casibus d jure . 8 Quatst, III, An juxta Rubricam Tituli concessis omnium piarum dispositionum tam Lib. III. Tit. XXXVI. 84b tam innltimaVoluntati , quam inter vi-- vos fint executores , habeant jus vißtandi hospitalia, collegia quacunque, ac confraternitates Laie orum, etiam quas Scholas , ßve quocunque alio nomine vocant , non tamen qua sub Regum immediata proteBione sunt fine eorum licentia , eleemosynas Montis pietatis ßve charitatis, (st pia loca omnia, qucmodocttnque nuncupentur, etiamß pra- diBorum locorum cura ad laicos per tineat, atque eadem pia loca exemptionis privilegio fint munita , ac omnia ad Dei cultum „ aut animarum salutem, seu pauperes sustentandos instituta fint, ipfi ex officio juxta $S. Can.statuta cognoscant (st exequan- turnon obstantibus quacunque consuetudine etiam immemorialiprivilegio aut statuto.. 0 Deinde idem Concil. Trid. ead. Seffi, 22. cap. 5. decrevit, ut Administratores tam Ecclefiastici, quam laiclfabrica cujus- vis Ecclefia etiam Cathedralis, hostit alis,- eonfraternitatis, eleemosyna, Montis pietas tis (st quorumcunque piorum locorum ßn- gulis annis teneantur reddere rationem adminiflrationis Ordinario consuetudinibus (st privilegiis quibuscunque in contrarium sublatis : nife secus forte in institutione (st ordinatione talis Ecclestaseu fabrica expresse cautum effiet, Quod fi ex tonfiuetudine, aut privilegio, aut ex constitutione aliqua loci, aliis ad id deputatis ratio reddenda effiet, tunc cum ijs adhibeatur etiam Ordinarim:, (st aliter faBa liberationes diBis adminifirat oribus minime suffragentur, Circa quas Concilijconffitutiones videri poterunt,quae copiose congessit Bar- boia in C&HeB. DD ■ ibidem. & in TraB. de- Offic. & potest. Epise. /.). alle*, jp, &. ffiuris Eccles. univ. lib. 2- k, II. Inter alia refert in ColleB. ad d. c. 9. 7 rid.«. 1 §. ad hanc rationum redditionem non teneri Abbates, Praepositos, & Abbatissas Regularem vitam ducentes, prout attestatur resolutum Armend. in Addit, ad recompiL leg. Na v.lib.j, de Episc. n. 75». v. (st Abbates. adde Zoes./?. t. n.T. loquitur enim Concilium de puris administratoribus- piorum locorum , Praelati autem EccU- siarum .quiin iisdem Ecclesiis per electionem , confirmationem, benedictionem,, aliovc titulo rite instituti, & jus in re ac jurisdictionem consecuti sunt, utique pari jure cum meris administratoribus conseri non possunt, sicut etiam notavit Pa- norm in cap, qualiter, (st quando. 24. de Accusat, num.if. contra Glossam in eod- c. 2f. v. redde rationem. Quod si Hospitalia Monasteriis, in quibus viget Regularis observantia, vel militari Ordini siibjecta fuerint, tota eo* rum Cura & inspectio ad Pradatum Ordinis seuMonasterij spectabit Gern. 2. pramiffia. k. t. Trid. Seffi. zf. de Reform, cap. 8. Statuit praeterea Concil. Trid. de Reform. Seffi. 2f. c. 8. ut per censuras & a motionem ab administratione Ordinarius procedere possit contra administratores , qui jubeta fundationem hospitalitatem non exercent, iique ad integram restitutionem fructuum in foro etiam conscientiae teneantur, quos neglecta hospitalitate debita in suos usus converterunt; & denique ut administratores tantum triennales constituantur, nisi in fundatione aliter institutum fuerit. Quaestio V. Quis possit IccaReligio-jj &. ad certum uium ,, vel pro certo genere J«* DcReligiosis Domibus* uc Episcopo, Scc, Wi| ■ fc personarum destinata ad alium usum , stituendi Tint. Quod si nulli prorsus «.lj.ji! vel aliud genus hominum transferrem Religiosi reperiantur/qui velint tale Mo- U fcö Quamvis regula sit in Clem. i.h.t , quod nasterium acceptare, tunc Clerici secula- iii&fo «a , que, largiticnefidelium ad certttr» usum res advocari possunt, ut quantum possi- ItttSj* destinata sunt, ad eum debeant, & non ad bile a prima fundatione pro Relipjolisfa- W altum applicari 'salva Sedit Apofi. ambo- ctanon recedatur. Text. & Gloss. in cap. v. si thäte r interim hodie in Concil. Tri- inter quatuor. 7 ,h. t.c. poflesfiones. 10. de turen dent. Sesti 2f. de Reform, cap. 8. con- Reb.Ecclef. non alten. cap. relatum. 7. Ne Horiis stitutum est, ut, si hospitalia ad certum Clerici vel Monachi. Licet porro in c. 2. miti numerum peregrinorum-, infirmorum, h. t. supponatur ,• ex authoritate Papae tu!«?; aut aliarum personarum genus suscipi- posse quascunque fundationes libere mu- iSi®, end um suerint instituta , nec in eo loco tari, nihilominus etiam S. Pontifex non isim similes personae, aut perpaucae reperian- censetur 3 Jure communi recedere, aut ’/ptji, tur, possit Ordinarius cursi duobus de plenitudine potestatis uti velle praefertun stas,' Capituloper ipfiim eligendis fructus il- in praejudicium aliorum auferendo eis tieft, lotum hospitalium in alium pium usum, jus suum, nisi -ex causa gravissima, adeo- ,^1» qui eorum institutioni proximior sit, que pracedente caufe cognitione, & in Hui ac pro loco & tempore utilior, con» specie exprimendo, quod ex certa scien- vertere. tia» aut plenitudine potestatis procedat, .triis,i Circa Monasteria specialiter in Jure arg. c. licet, r2. de Ojstc. Ord. Inno c.inc. w, 1 • decisum est, ut, si Religiosi ali cujus Mo- qua in Ecckfiarum. de Cmstit. Reg.Cancell, t.tolis nasterij quacunque ex causa deficiant, de non tollendo jus qmfitum. c. quamvis. S, irnsi. non tamen propreres Monasterium aut de Reseript. in 6- Unde si defacto parte ejusdem reditus menfeEpilcopali incor- altera inaudita Bullas concedet deMona- iStjtrt porari, vel Clericis saecularibus,aut Laicis steriis aliisque piis locis ad alium Ordi- concedi debeant , sed alij Religiosi ex nem vel statum transferendis , merito de i Uti) eodem Ordine , vel si ejusdem Ordinis sub; aut obreptione suspectae eensebuir- festi haberi non possint, alterius Ordinis sub- tur. T1TVLVS XXXVII. De Capellis Monachorum A aliorum Religiosorum. SUMMARIA. Jf. veneficia alta fietulartay alia regularia > ifi 3, Beneficiumskcnlare qualiter i$ Monas eri qua talia ? ßtaidari po(fit? Cßltft * An in dubia amnia btmßcia firasumantuf Benefici a regulär ia rcgularjhft$ y sauiiaria j\e- f EüGit In Decket. Lib.HT, talaribus conserenda proceditmsimpli cibuu Rpppp f.%*. «j o Lib.m. rit. xxxvii. f . Regularis potest fer tEpifcopusEcclefis pecularis, /». Parochia quando dicatur incorporata quoad ö.Etia.Prapoßtus Vel Decanus Ecclesia Coliegiata . temporalia tantum ? 7» Vicarius quoque generalis Episcopi. ir. Parochia pleno jure unita quando dicatur , g. Etiam Parochus in Ecclefiapeculari, (j quid in ea Monaflerium juris habeat t f, Quid observandum i»promotione Regularium /j. Unio quadam dicitur pltnifimo jure» ad Parochias ? N Omine Capellarum inh. r.nontan- fundatione,vel succedente proscriptione, tum intelliguntur Beneficia simpli- fundationis commutatione,aut unione seu cia, quo proprie Capellae seu Capellaniae incorporationeReguIaribus conseruntur, sunt, ut supra i nTit. de prabendis dictum sicut tradunt Interpp. in c. cum de Bene- est, sed etiam Prioratus, Praeposituro, sich. f. de Prob. i» 6. Gare .de Benefi Parochi», alioque Ecclesiae & beneficia p. 7. c. IO. ad Religiosos spectantia, & Monasteriis Porro quamvis non omnes Capel/a- unita. nio,seu beneficia in Ecclesiis Monasterio- Possent: in h. t. duo tractari inprimis rum fundata hoc ipso beneßeia regularia de unione Ecclesiarum & Beneficiorum, sint, aut per regulares administranda.» t deinde de qualitate Beneficiorum Regula - cum ex voluntate Fundatorum dependeri«»», juxta divisionem illam, quam in at, an pro Saecularibus, vel Regularibus Tit. de Prabendis.ttaixAimas, quod bene- beneficium fundare velint stnterim quam« sicia aha sint/i cularia, alia regularia, si- diu non apparet de contraria fundatorum cut etiam de unione actum est lbperilis in intentione,tale beneficium in Monasterio Tit. ut Ecdejtafika Beneficia fine dimin. fundatum semper praesumetur Regulare. conferantur. Hic breviter aliqua de Be- Abb. confido, z.part. verf. 4. Rebus, in nesiciis Regularibus dicemus. Prax.Bcnef. c.qmtuplex fit Beneficium, n, j Communis igitur divisio beneficiorum 6 . Mascardus de Probat.Conci. 172.». 17. est, quod aliafint fitcularia , alia regula- quia non est verisimile, quod erigens Be- ria : fitcularia dicuntur illa, quae vel ab nesicium cum onere legendi Mistas inEc« initio pro Clericis saecularibus fundata clesiis Regularium voluerit ab eo ipsos sunt, vel in quibus ex succedente praescti- Regulares excludere, cum potius contra ptione 40. annorum; vel legitima funda- videamus ab hominibus Religiosorum tionis, ex authoritate Sedis Apostolicae, preces multum considerari, Quod verb commutatione ( quae commutatio tunc aliqui docent, omnia beneficia in dubio demum de jurere,cte fieri censotur, si be- praesumi saecularia,eo quod S.Petrusfue- neficia regularia nec per Religiosos ejus- rit saecularis, rationem merito miramur, dem, nec alterius Ordinis provideri pos. cum qualitas Beneficiorum ex intentione sunt. Text. SüGlofi. in c,inter quatuor f. fundatorum desumenda sit, neque S.Pe« de Relig. dom. cap. pojfeffiones. 10. de Re - trus fundavit omnia Beneficia, imb tem« bus Ecclefi. non alien. cap. relatum . 7. Ne pore S.Petri nulla fuit beneficiorum di« Clerici vel Monach. ) Clericis saeculari visio, quam primum Dionysius Papa in« bus jus quaesitum est. Regulariavtxbbt- troduxit.c. un. ij.^.i.c. pastor alis.'9. dt nesicia sunt, quae similiter vel cx prima bis qua fiunt d Prdat, Et Dionysium,qui unus Be Capellis Monachorum &a!iorum Religiosorum. 851 «nas tantum inter Pontifices hujus nominis numeratur, fuisse Graecum Monachum refert Bullatium pag. 8- Accedit, quod S. Chi ylost. inlib.contra.Monast . viti vitup. dicic, Ecclesiam Dei fuisse initio veluti Monachalem Religionem, & Apostolos duxisse vitam Religiosam, nihil habuisse proprium, & vixisle in communi unanimiter in oratione. Aft. 4. imo emisisse vota Religionis ex Suarezio & aliis probat Tamburin, deJ'ure Abb. tom. j. d. 2. q. 9. & 4. Praeterea ut in Monasteriis & Ecclesiis Regularibus fundetur capella seu capel- Jania.ad quam debeat prassentari Clericus sarcularis, non sufficit sola authoritas Episcopi, sed etiam consensus Abbatis & Conventus requiritur, neque alicui invitis Monachis potest acquiri jus Patronatus, seu praesentandi Clericos secula- res in eorum Ecclesia , ut recte docet Gare. d. c. 1 0.fitb. num. $7. in fin. quia Episcopus non potest nova gravamina, vel onera Religiosis imponere, maxime quae eorum Communitatem perturbent, prout foret,si Clerici sarculares contra eorum voluntatem in Monasterio jus aliquod praetendere possent, cap. luminoso. 18. 2. Deinde etiam istud notabile est, quod erigens altare & beneficium in Monasterio non solus sit suturus Patronus , sed etiam ipsum Monasterium debeat haberi pro compatrono, tanquam quod fundum concesserit, ut advertit Panorm. in c. 3 . de Eccles. adis. ».II. Etenim fundatio seu fundidatio reque est cauiä juris Patronatus, quam dotatio ( sive redituum assignatio) vel construftiofwe. aedificatio > &ii a!i us fundaverit^ sus dotaverit, alius *difcaverit , tres erunt ejusdem jbeneficij patroni, & nisi aliter inter se conveniant, Ut v. g. alternis vicibus praesentent,omnes ad praesentandum admittentur; & fi diversos praesentent,praevalebitis, qui majora vota habuerit; vel si paria sint,quem Episcopus elegerit.Panorm.i» c. 1 .dejuro Patron, n.6. Barb. in Colleft. DD.ad Cone, Tnd.feJs.14.deR.cf. cap.i2. n. 16. ' Quaestio est , utrum e converso Regulares possint promoveri ad beneficia saecularia V Certa quidem Regula est, quod bene- 4 sicia regularia regularibus Qrfaculariaft- cularibus conferenda sint. cap. cum de beneficio. f. de Pr&b. in 6. Clem.). de SuppL negl.Prdat. Eaque de beneficiis simplicibus , Canonicatibus Cathedralium vel Coliegiatarum Ecclesiarum fatis recepta est , ita ut similium Religiosi line dispensatione ( extra unionem factam Monasteriis per Episcopum, ut in §. fiq. n. 17.) incapaces censeantur,ut notant Barb. & DD, in c. super eo. de Regulär. Attamen quoad beneficia curata haec f Regula non aeque procedit. Nam in primis , si beneficia habeant Curans fori externi, eorum capaces esse Reguläres , f exinde manifestum redditur, quod Religiosus etiam possit eligi in Episcopum, quamvis Ecclesia sit ftcularis, per text. expressum in Clem. 1. de Rieft. c. nullus Re- ligiofi2%. 8ic.fi Abbatem eod. t. in 6. Idque complures extendunt, utReli- £ giosus etiam possit eligi in Praelatum seu Praepositum aut Decanum Ecclesiae Col- legiatse saecularis. Gl. in cap. 2. de Statu Mon.inv. Parochiales. Abb. in c. quod Dei timorem.de Statumen, n.f. & ibidem Za- ehar. q.y. Graffisji« aur-decif.p. 2. I. }.c, 2,n. 1. Azor. Inftit.wor.p. iMb. 11. cap. 1 < 5 . Ppppp 2 ?.IZ. Z5r Lib. III. Tit. XXXVIL q,.! j.Lessius deff.&ff. l.l.c.iq. dub. 12. gari} credimus a Sacerdotibus Monachii n. $9. Sylv. v. Religio. 7. q. 4« &£. ligandi folvendique officium Deo operante Vicarium quoque Episcopi genera- .digne administrari, fi eos digne contij^rk iem posse esse Religiosum cum licentia sui hoc mintfierio sublimari. Et sane si cura Praelati, dummodo iit natus legitime (is- fori externi multas curas & distractiones legitimi enim per ingressum in Religio* a vita Religiosa habens annexas potest nem legittmantur quidem quoad Ordi- committi Religioso, vix apparet,cur non nes, sed non dignitates, cap. de filiis etiam, imo multö magis cura fori internh Presb. ) & habeat fecum socium sui Or- Experientia quoque comprobat, a fideli- dinis, ex communi DD. sententia tradit bus Laicis Sacramenta apud Religiosos Barb. de Offc. Epifc. alleg. f 4. n. 12. multo libentius frequentari , de quorum g Quod s, beneficia habeant solum cu- spiritualitate & doctrina magis consi- ram fori interni , uti Ecclesiae Parochia- dunt. In Concilio quoque Trid. Seff. 23. les,an tunc ad ea promoveri possint Re- de Rcf.cap.jf. & feffzf. de Reg. cap. 1 1- gulares ? jam olim prolixe tractavit Ora- aperte supponitur Regulares posse iaecu- tianusin causa Kj.^.l.ubiinprimismul- laribus in cura animarum pratesse. Unde tas authoritates pro sententia negativa 1 communis est DD. sententia Religiosos adducit,quas deinde incipiendo a c.doBos. de jure generaliter capaces esie beneficio» 2,t. per contrarias refellit, inter quas in- rum sascuiarium curatorum, & ita ob saligne illud decretum Bonifacij Papae re- vorem cura, & utilitatem spiritualem a- latum i« cap. sunt nonnulli.iq.. ead. causa nimatum, esse exceptionem ah Hia regu» 16. q. l. in haec verba : Sunt nonnulli 'a , qubdTaecuiaria beneficia tantum sie- nullo dogmate fulti audaci fime quidem cularibus conferenda sint: per texr.Gl.6l x>elo magis amaritudinis , quam dileciio- Pan. in cap. quod Dei timorem, s . ile Suitu nis inflammati afferentes Monachos , quia Monach. Leis. & Azor. dd. II. Navar de mundo mortui fiunt & Deo vivunt, sacer- Statu Monach. conf. \ 1. & 12. & plures dotalis offeij potentia indignos neque pce - alij quos refert Tamburin, de jure Abba- nitentiam neque christiamtatem largiri, tum. 3 .dijf-p.qJA. n.s.. Gare. de Benef.p.p. neque absolvere poffe per sacerdotalis off- c-To.n. 17.de arguituf ex Condi; Tr id. cij divinitus fibi in j unciam pote flatem ; Seffx q.deRef. cap. is/'ubi {pecialiter de sed omnino labuntur ; neque enim B.Be- R-eligiolis translatis ab uno ordine ad a- itedittus Monachorum Praceptor almifieus lium decernitur , quod in Monasterio hujus rei aliquomodo fuit int er didor , manere debeant, & omnium benesicio- fed eosfiecularium negotiorum edixit ex- rum ficu larium etiam Curatorum inca. pertesfore tantummodo , quod quidem A- paces sint: unde cum exceptio firmet re- pofiolicis documentis, & omnium SS. Pa- gulam in casibus non exceptis, recte in- trum institutis non solum Monachis , sed fertur alies Religiosos non translatos be- etiam Canonicis maximopere imperatur . neficioru m facularium Curatorum capa- Nos vero tantorum Patrum instituti ex- ces esse. Non obstat rvr/>. 2. de Statu Mo- emplis (quibus periculofijfimum est refra- nach. quia ibi Concii.Later. tantum pro- De Capellis Monachorum, & aliorum Religiot §5, bibet, ne singuli Monachi, id est, fmeso- xio iri Parochiis habitent, & sic magis pro nobis facit, Ncc etiam cap. x.hoctit. .quia ad evitandam jurium correctionem «xphcari potest, vel de antiquo statu Monachorum, quando plerique erant Laici «onversi, & pauci Sacerdotes, neque stu- .diis eruditi, c. ex multa. 6. de Fote. & ift perpetua clausura vivebant sicut Carthu- iiani: vel quod sine consensu Episcopi populus per Monachum regi non debe- at. GlolT. iu eod. cap. I. Ratio autem est,quia utique nonest inconveniens, ut, quod Religiosi per exercitia spiritualia in Monasterio didicerunt, ■de eodem etiam aiios instruant, juxta illud Matth. f. Qui fecerit, & docuerit,hk magnus vocabitur in Regno Coelorum : & si teste Hieronymo in c.sic vive. x€. &c. feq. 16. q. i. multo tempore discendum esi, qaodpofintodwn doceatur , ne prius Ma- gifer esii debeat quam discipulus, eam- que ob causam lata est sanctio Cone. frid. fejf.z z. de Ref. e. 11. & scqq. ds interfiitiis temporum, bonis moribus & probitate ordinandi observandis, (neque enim intra quadrantem anni, intra quem hodie in Sacerdotes promoveri solent prius toti mundo immersi, tam facile relinquuntur mores fa:culi& vitia, & experientia docet, quam cito revertantur ai vomitum) sane non.parum exspectandum est ,a Religioso, circa doctrinam Christianam, consolationem fidelium, praesertim .inmortis articulo, qui per multos annos a vitiis sieculi purgatus, nonnunquam a .puero inter mera pietatis exercitia, ac lanctas meditationes enutritus est. Sunt quidem non pauci ex Rectntioribus, qui dicunt, per quandam novam constitutionem Gregor. XIII. item per declarationem Cardinalium obtentum este, ut Religiosi absque dispensatione Sedis Apost. non possint ad curata beneficia saecularia promoveri, ut docet Gare. Sanch. Sc Gonzalez apud Tambur, d. I. sed idem Tambur.rW. q.%.n.j x. &seqq.dictant constitutionem Gregor. Xllf. nunquam fuisse usu receptam testatur, cum post eam contrarium praSHcatum & per Rotam decisum , atque per Cardinales declaratum fuerit. Verum generaliter circa promotionem ^ Religiosorum ad Parochias tria sunt animadvertenda. I. Ne adParochias exponantur illi, qui indisciplinatis moribu» sunt, & in Monasterio contineri nequeunt , qui enim domui sua praejfe nefcit t quomodo Ecclesia DEI diligentiam habebit ? i. ad Tim. per tales enim, qui jam habita occasione, qua data porta ruunt. scandalizantur Parochiani, Praelatorum conscientiae onerantur, Monasterium & Religionis fama gravatur. II. Ut ij, qui in Parochiis collocantur, sifieri possit cum socio sui ordinis sint. c. 2. & f. de Statu M-mah, III. ne in perpetuum ibidem reiiiiqjantnr,sed ne nimis feculari- bus curis Si negotiis immergantur,quandoque pro renovatione Spiritus ad Monasterium revocentur, alio interim substituto. Non tamen ideo minus Religiosus erit Parochus., quod, sicut Clericus saecularis, ipse vel ejus nomine Praelatus (in quem omnis Religiosi voluntas col- lata censetur) Parochiam resignet. Optimus text. in Clem. un. versi pramisia de Suppi, neglig. Prd. ubi dicuntur constitui posse speciales Rectores Ecclesiarum & beneficiorum non ad mensam unitorum, Ppppp 3 qui §54 • Lib. III. Tit. XXXVII- qui possunt libere ad claustrum revocari. 3o Quod attinet ad ParcchiasMonasteriis " unitas & incorporatas, sciendum est, earum quasdam unitas esse tantum quoad temporalia ,quasdam amem plene jure. Unio quoad temporalia tunc censetur facta, quando decimae, aliique reditus Parochiae sunt assignati Monasterio, sed jus instituendi Rectorem benefici) pertinet ad Episcopum , solo jure praesentandi Monasterio relicto, & de hacunione loquitur c.sane. 16. q. 2 . ubi dicitur, quod tales Parochiae cum consensu Ab- hatis Sacerdotibus Episcopus committere debeat, qui de populi quidem cura Episcopis rationem reddant, Abbati vero pro rebus temporalibus ad Monasterium pertinentibus subjectionem debitam exhibeant. Quod fi pars tantum decimarum fuerit ex certa Parochia Monasterio data fine jure instituendi, vel etiam praesentandi, tunc potius dismembratio benefitij , quam »»io censebitur, neque Praelato circaPa- xochialia quidquam juris competet.Garc» de Benef.p.l 2. e.2. *.4. II Pleno jure dicuntur unitae seu incorporatae Parochiae, quando praeter jus percipiendi temporales reditus etiam administratio Spiritualium, scilicet curae animarum in Monasterium translatum est, atque in tali Parochia Rector principalis •ensetur esse Abbas Monasterij, isque potestatem habet Vicarium aliquem curam exercentem exponendi c. i-I &.qn,2 tatis omnibus etiam incertis emolume*- ijtriisu tis, & aliis obventionibus communiter 3 ai fi percipi solitis assignari , nisi jam prius t, d. ante designationem Episcopi Vicario plus jsoiti fuerit dari solitum. Yval Praeterea Monasteriis circa Parochias *, ^ s. fleno jure incorporatas multa alia privi- poui legiapassim adscribuntDD,ita ut Abbati praesertim Monasterij exempti jurisdicti- onem quasi Episcopalem concedant, ex tjtctife q ua proinde possit instituere,& destituere & resignationem beneficij ( intellige, si Vicariatus perpetuut sit, temporalis enim jluniis von est proprie beneficium ) recipere. 1 ; Chok. dejfurisd. Ord. i» exempt. p. 4. AI» 67.» 3. authoritatem in alienatione rerum Ecclesiasticarum interponere. Gloss. in Clem. l .in Piproprij. de Reb.Eccl. non al. beneficia pleno jure sibi incorporata inter se, cum expedierit, unire. Barb. de Offii. Ep. p. 5 alleg. 66 . n. 14. visitare, cüm inde descendat potestas puniendi, privandi & destituendi, pulchre Paris, de Refign . benef.p. t. lib. 7. q. I f. Chok. d . 4. 67. w.3. censuras Ecclesiasticas ferre Sc promulgare, quia censuratio non est ordinis,sed jurisdictionisEpiscopalis.Chok. 7.4. ^-20. **w.2. arg. eorum > quae docet Covar. in Reletl.c. alnea meter, de Sent.exeam. in 6 ,p. l. %• 11.». I. Alij tamen distinguunt inter unionem» quae fit pleno /«re, & eam, quae fit plenijfi* mojure. Unionem fleno jure appellant» quando ipsa quidem Ecclesia est subjecta Abbati cum jure percipiendi temporali* & exponendi Vicarium, populus tamen subest Episcopo, quo casu ipsum quoque Vicarium in ijs, quae pertinent ad curam animarum, debere approbari ab Episcopo, ejusque jurisdictioni & visitationi iubesse ajunt iuxta Trid. fejf. 25. de Reg. c. 11. juncta Bullä Greg. XV. Inscrutabili. ita tamen ut Vicarij sive Regulares, sive saeculares ponantur ad arbitrium superiorum Regularium,non vero Episcopi, nist quod ab Episcopo cutatn animarum accipiant. • Plenissimo autem jure tunc unionem censent, quando non tantum Ecclesia, sed & populus ab Episcopo exemptus est, Barb. in c . quoniam. 2\.de Priv. Abba» in eap. 2. §. in Eccl. eod. tit. & hoc casu nihilhabetEpiscopus in Parochia,sed Ab- . bas juxta superius dicta.». 11. loco E •» -o- pi& §5§ Lib. III. Tit. XXXVII. pi & Ordinari) cenfettnr.Card.apud Barb. cum non liceat . I %. de Prtscript. num.. 77. pi dcclar. pratcrmijjii. super Irident, dici. Barbola.. tse Ojfc. Epifi. pag.alieg. SeJs.Zf. eap , 11. num. 18 f. &. alieg. 177. num. 18. alieg, Interim in hac materia, in qua jura & 1 ag. num. 74. & alieg. 125 ». Et ego DD, valde intricate & contuse loquun- rn speciali Tractatu de Privilegiis Mona - tur, censeo plurimum tribuendum este lo- ster iorum, privil 46. n. 7 7. & i eqq. eorum consuetudini „ concordiis. & con- Quia vero Parochi* incorporatae per tractibus *& particularibus praescriptio-. Vicarios provideri iclent, uti ex praedi- «ibus- Videatur Eras. Chokier, de ssu- cVis supra- colligitur,de hii %-fiq- plura risd.Ordinexempt.p.x.q.fo.Panotin.inc. Ibbj,ungamus. §. II. De Vicariis Parochralium Eceksiamnr, SUMMARIA. P3. Vicarij alij perpetui,, alij temporales. /4. Vicaria perpetua est beneficium, r/ lnflitutio aathorisabilis poteß prascriptione acquiri. j6. Qui* pojfit erigere Vicarias ? ty. Parochi ales Ecclesia hodie prohibentur uniri, fallit, ut ibi. ig Incorporati»antiquaprasumiturfaUasuifii’ legitime. rp.. Notabiles declarationes Concil. Trid. feff, CJ. circa poteß at em Episcoporum irs fluendi Vicarios perpetuos in E'c clefis unitis 20. Cura animarum an fit penes Vicarium'iil exponentem i E T 7 Icarij dicuntur, qui Beneficio alicui cari) ad nutum amovibilos vocantur.. Id« V non tam suo, quam alieno nomine que conceditur cum- unione benefici j fii- jrraesunt, iique vel perpetui sunt, vel tem- no jure quoad spiritualia & temporal. a„ porales, ubj Episcopus non habet institmionent Vi carij perpetui sunt, qui potissimum vel m velli tutam , sed ad summum tankn Parochiis unitis LL incorporatis Mo- tum institutionem authordaabilem sive «asteriis, Collegiis,Canonicatibus aliis ve approbaronern quoad curam animarum piis locis per Episcopum instituuntur ad juxta Trid-fejf. zj. e. 1 f . & fijf jzs- delf praesentationem Praelati vel Rectorisloci, Reg.cap. 11. nili & hxc ipsa approbatio- .aii talis Parochia incorporata est- Ideo- vi priviiegij autpraferiptionisad inferio- b que etiam Vicaria perpetua beneficium res Praelatos pertinear,. Panorm-. in caps proprie dictum est cap. poßulaßi. 27 r de citm non liceat, circafin.de Prafcript.Pjarb. Kescript.&L quae in jure de beneficiis & deOjsic. Epise.p. p alieg. 72- w-ig)-& beneficiatis statuuntur, caeteris-paribus alleg.xTj.. «tiam- de Vicariis perpetuis accipienda Erectio Vicariarum db jure communi sunt- : quidemcum ex poteilate uniendi ds- Vfcarij temporales dicuntur, qui ad he* 'pendea-t y non- tantum S. Pont;fici r sed ntplacitum Praelatorum & Rectorum ex- etiam Episcopo competit, qui regulari- ponüntur, & deponuntur unde & Vi- ter omnia benc fichtst] at Biceeeus inter se, veli De Capellis Monachorum, & aliorum Religiosorum. $5*7 vtl cum alijs piis locis, ex rationabili cau- consensus Capituli, non tamen invalida ^ sa & saltem cum conlenso Capituli unire debeat reputari incorporatio, cum enim I '*? poteit. cap sicut-unire. g. de Excetf. Prd. ex diuturnitate temporis omnia prassu- ^ _ At in Concil. Trid. JeJs. z'$.Je Refor. cap. mantur legitime acta suiise, Dec. & alij- ” 1 ;.. prohibetur , sie Parochiales Ecde- tu 1. i. C. Qui admitti. Bald. pol. z. Cous. W fis uniantur dignitatibus-vel. praebendis- f 11. recte etiam hoc caso praesumi po- EcdefiaeCathedralis, aliisque Beneficiis* fert, vel. consensum intervenisse, vel Epi- vel piis locis. Nihilominus etiam stan- scopurmconsoetudine aut proscriptione H® te hac constitutione Trid; facere potest non requirendi consensum contra Capi- Episcopus uniones Parochiarum pro fun- tulum munitum fuisse.. “ datione, dotatione, augmento vel con- Porro inConcilioTrldse^.deRef.c.j. servatione Collegiorum, Monasteriorum potestas datur Episcopis, in Beneficiis cu- & aliorum piorum locorum ad ! fidei Ca- ratis,.quae Cachedralibusj vel' aliis Ecde- thclicac defensionem, bonaiumqueartss siis, aut Monasteriis unita sunt, ponendi ■ um cultum, ut post Gonz. gl. s. §. 7.». Vicarium perpetuum , cum tertia’ partis 46. tradit Barb. in Colle cl. ad diti. loc.Trid. fructuum aut majoris vel minoris arbi- l; H'. &J ) Hr. Ecclef, ttnivers. I. j. cap.i 6.n. ;4. trio ipsorum Ordinariorum portionis as- non elt tamen dubitandum, quin consue- lignatione. Verum circa hanc Concil, conii« tudine,aut prasscriptionejus antiquumre- stitutionem :a,m tineri aut recuperari potuerit, secundum Not. I. Non posse Episcopum pro suo , vulgata consuetudinis jura, quae potesta- libitu, absque jiistaSi necefiaria causa in- 1Ä ; tem habet leges humanas vel abrogandi stituere Vicarium perpetuum, maxime ii "fy? & antiquandi,, vel abrogatas & antiquas. per tailem institutionem turbaretur bo- 'f® 1; renovandi , aut novas inducendi , prout num pacis, & lites sobnascerentur, ahas Interpp. passim ad Tit. de confuctud. ex- dabitur appellatio contra Episcopum.,. ® 'f ponunt : sed & imBeneficiis simplicibus Gnxz.de Benef.p. 11.cap. ;.».8. Sanch.;« ,l ®'" vel curam tantum habitualem habenti- Praceptti’Decali tvm. 2.- lib. 7. cap. 29, bus nihil immutatum legitur. Barbos. num. 191. ^i' add. loc. Trid: n. 10. sicut, ergo ol;m,.etsi Not. II. Ex vi hujusDecreti non posse ®avc fyQularia^ potuit Episcopus loco Religioso Episcopum deputare Vicarium perpetu* llKU0 ' unire,-Joan. \\on.ad tit. JJecret. de Prab. um, quando unio facta est per viam pacti ‘““i p. 4..».Sp ita etiam.hodie ; exceptio & concordis a Sede Apost. approbatae, ijt.W' enim Tridentini tantum de Parochialibus cum clausula de serviendo Beneficio per .Ül'ö Ecclesiis firmat regulam in aliis Ecclesiis. Vicarium ad nutum amovibilem , quia non exceptis, neque plus censetur de ju- ex clausula derogatoria* in d. Decreto icturi re veteri mutatum, quam expressum. Goncilijp.sita non derogatur pactis, quae liprteipimus. 3 2. 6. C. de Appellat. specialem mentionem requirunt. Sanch. o. d.l. jiiirtfig Potest etiam hic adnotarijsi in antiquis Not. III. Quod neque in illis locis ([Siiliii litteris incorporationis non sit expressus possit institui Vicarius perpetuus, ubi ab ' Engel in Decket. Lib. III. OH qqq imme- Lib.IIL Tit. XXXVIII. tmmcmorialitemporc semperper Vicari- oneris Parochia fuerit, non debeat Vica- um aut nutum amovibilcm deserviri soli- rio pro sua portione major, quam centum fuit, ut iterum docet Sanchez d. I. & tum, non minor, quam f o. scutorum an- Barb. in CoUcEi. ad d. I. Trid. h. i 6. nuorum summa computatis omnibus Not. I V. Neque in Parochiis Mona- obvenientibus assignari, nili prius Vica« sieriis incorporatis, ubi per regularem de- rius majorem portionem percipere Io. fervitur, polTe poni Vicarium perpetuum litus fuerit. juxta Bullam PijV. Ad exetjttendnm.§. p. Quaeri etiam posset, penes quem (»23 de qua etiam testaturBarb. c. I .». 17. vel cura animarum in unitis Eccleiiis, an pe- enim Episcopus debet ibidem exponere nes Vicarium, vel Rectorem loci, cui u- pro Vicario perpetuo Clericum faecula- nita est Ecclesia, vel penes utrumque? rem, vel regularem. Nonprimumiquia distinguendum esse inter Vicarios perpe- privaret Monasterium suo jure, quod ha- tuos & temporales; nam in Vicarios bet exponendi Religiosos, qualem pote-'perpetuos censetur tota cura translata, starem privandi nec Concilium, necalij adeo ut Rector loci principalis in dictam Canones Episcopo tribuunt. Non se- curam se ingerere audiendo ibidem con- cundum: quia non potest Episcopus, nec sessiones, aliäve Sacramenta administran- debet Religiosum ab obedientia & revo- do, non possit. In Vicarium autem tem. cationc sili Praelati absolvere, quod etiam poralem, seu ad nutum amovibilem tan- Papa non facit, c. adnostrttm. f. c.porre - tummodo exercitium curas transfertur, da. 6. de Confir. tttil, & ipsa cura adhuc penes Rectorem loci Not. V. Ne Episcopi abutantur po- principalis residet, & si per eum exercea* testate suä in assignanda congrua portio- tur.intelligitur Vicarius tantisper revoca» »e Vicariis, ideo post Concilium consti- tus. Barb. de Parocho, p. i.cap.;.n.f}. tutum esse a Pio V. in d. Bulla : Ad exe- Alia de hac materia in libel. de Privil. quendnm, quod, cujuscunque valoris vel Monast.priv. 46, T1TVLVS XXXVIIJ. De Jure Patronatus, SUMMARIA. t. Jus Patronatus quid, & quis ejus tfseSus } is ejus tjseBus } j. Patrono intumlit onus in/pedionis, non t*- ecedcntix, (f prxfen- men datur ei ferajurisdiBio , $el admitti- a. Patrono debetur honor prxcedentix, & prxfen- sationis, an etiam, ne fine ienia in jus 9o- cetur ? (i an infiitutio fine ejus prxfenta • tiene fit nulla? fine lenta in jus ko- firatio bonorum Ecclefix,aut eorum ufurpu- (ine ejus prxfenta • tio, ni fi ex tonfiituto censu. i. Patronus concurrit ad reparationem Eteltfix . j. Patronus an pojfir/e, ?’ ',q«# iftiiEts i f. («• « ccisS 1 tn«» Ks« cn tf 1 Pan« De Jure Patronatus. Patrono primum praesentatum revocatum, quam eam revocationem de jure denegare, ut innuit Glossa in V. alium, nisi forsan dicatur, primo praesentato respectu Patroni tanquam in donatione sibi facta & acceptata esse jus quaesitum, -quod ipsi ab eodem ausserri nequeat. At vero VixtonüiEccleßafiicus unum tantum praesentare potest, qui si fuerit idoneus , no» attenta alia praelentatione instituendus e- rit. d. c. 24. & c. pastoralis. 29. h.t. Imi» »ec eo casu, quando Patronus Ecclesiisti- eus indignum praetentavit ad Beneficium, alium pndentare permittitur, sed potius libera Beneficij collatio pro ea viceEpifco- po relinquitur, cap. inter diletfos . 11. de Excejs. Prelator, quod aliter se habet in Patrono Laico, qui uno indigno praesen- tato alium dignum per accumulationem praesentare potest, dumodo tempus praesentationis elapsum non sit. Panorm. & Barb. in d. c. 24. Quid autem, fi primus praetentatu« per Laicum revera fuerit dignus,& inique vel malitiose per Episeopum rejectus, is- que iniquitatem rejectionis coram Superiore Episcopi per viam appellationis,vel querelae demonstraverit, interim vero secundo praetentatus de facto institutus sit, anne prior ille rejectu« vel iste institutus Beneficium habebit ? Respondeo, hanc quaestionem esse decisam in c. quod autem. f.& c. pastoralis.2 9. h.t. ubi Pontifice« rescripserunt, meliorem esse post sidentis conditionem, adcoque de facto institutum in Beneficio relinquendum, ita tamen,ut priori praesentato, & per malitiam rejecto Episcopus alia via providere, teneatur. Sed quia paulo ante dictum cü, licete Patrono Laico pluresaccumu- lative praesentare, inter quos electio detur . Episcopo, videtur inconveniens , ut Episcopus utendo jure Luo pceoanj incurrat, ex qua teneatur primo praesentato noit instituto aliunde providere: ideo Panor. in diä.cap. pastoralis. n. 9. explicat hanc decisionem tunc solum procedere,quando Episcopus primum praetentatum malitiose, ut textus loquitur , rejecit, videlicet fine causa rationabili denegando institutionem, & ita quasi incitando Patronum ad secundi praesentationem. Secluso autem dolo non debere Episcopum propera institutione primi intervertere tempus Patrono ad secundum, si voluerit, praesentandum, qui forte priore dignior erit, docet Zoesi h. tit. n. f o. IL Differt Jus Patronatus Ecclesiasticum & saeculare circa concursum, qui ad Parochiales Ecclesias faciendus est, juxta Trid. festig, de Ref c . 18 . de quo superius in Tit. de Prehendis, n .6 2. dictum. Tertia disserentia est, quod si summus Pontifex sive per jus commune, sive per Regulas Cancellaris aut Concordata Germaniae certa beneficia specialiter suae collationi reservet, tales reservationes, & alis quarcuaque non intelligantur de beneficiis, quae pertinent ad jus Patronatus Laicorum, dummodo Laici illud jus habeant ex fundatione, donatione aut constructione, & non ex privilegio vel praescriptione , quia Pontifex nunquam vult derogare juriPatronatuA-aicorum, ne a fundationibus absterreantur§&, cum summus Pontifex id facere non soleat. Legatus ejus de latere facere non potest, ut sibi & suae liberae collationi reservet Beneficia ad jus Patronatus Laicorum spectanda j secus autem est in jure Patronates 864 Lib. III. Tit. XXXVIII.. natus Ecclesiastico, cui Pontifex & Legatus per reservationes praejudicare solent & possunt, quia ut supra notavimus , jus Patronatus Ecclesiasticum tantum favorem in jure non habet. c*p. cttm dilectus. 28- hoc, tit. Barbosa de Officio Episcopi, al- leg. f7 : »• 26. cujus rei aliquoties superius in Tit. deJRrabendis meminimus, ut sub num. 8- e^ l2. Quarta, demum.disserentia est ratione temporis, quia Patronus Ecclesiasticus intra fex menses, Laicus autem intra qua~ tuorpra^ientaredebet;aliasjpsproviden- diEcdesiae ad Episcopum, sive eum, qui. jus instituendi habet, libere devolvetur.. eap. /enico. § finali. hoc tit. in 6 . Ratio fortassis hujus disserentis est, cum Patronus Ecclesiasticus in eo gravetur, quod unum tantum praesentare possit, ad Beneficium,, in eo saltem relevetur , ut plus temporis habeat ad inquirendum de Clerico aliquo digno & habili. 12' Si Jus Patronatus a Laico suerit donatum Ecclesiae vel Monasterio,, efficietur prorsus Ecclesiasticum ,, & tempus prae* ientandisex mensium erit;, dittlcap.uni- cc.hoc tit. in 6.. Sicut & vice versa, si jus- Patronatus casu aliquo v.g, cum universitate bonorum- ab Ecclesia transferatur, in Laicum,.efficietur Laicale, quia’mutata persona mutatur &conditio.rei. arg., d. c. un. Zoes.T.r. n.fl. Quid autem' si ex pluribus Patronis unus tantiift suum jus donaverit Ecclesias, & ita jus Patronatus incipiat esse mixtum, scilicet partim Ecclesiasticum, partim Laieale ? Resp. tali casu etiam Laicis Patronis competiturum tempus fex mensium; eo quod in una eade'mq; re, qua commode dividi non potest, fer. vanda sit paritas^& magis-dignum trahat adseminusdignum, in odiosis autem Patronus Ecclesiasticus non trahit ad se' Laicum, qui non debet suo jure sine cul- paaut causa privari ; ur.de si ejusdem Ecclesiae duo sim Patroni, unus Ecclesiasticus, alter saecularis, iique diversos'pra* sentarint, licebit Patrono saeculari variare,. & per accumulationem alium prassenta- re.. Nötanter dico : fi diverfis.prsfin— tdrint : nam si ab initiouterque Patronus- praesentaveritunumeundemque,hicprae- sentatus necessario instituendus erit , licet Laicus velit deinde alium insuper praesentare, quia cum jam semel obtinuerit: amborum Patronorum, & sic majora vota,, plus j‘uris habet ad beneficium,.quam- ille, qui ab uno tantum Patrono praesen- tatusest. Sicutgeneraliter, quando piares Patroni praesentant, ille praefertur,qui' plurium Patronorum calculum obtinuit.. Videatur Panor. in c. cum autem. 24. n.\. & in c. cum propter. 27. in'fine hoc. tit. Efeum vero, ii v. g. ex tribus Patronis fundatore; constructore, dbnatore;unus alteri succedat, eidem sit duplex votum * unum jure proprio, alterum jure successionis ? vid. Henric. Zoes. h.t. num f4 . Caeterum tempus ad’ praesentandum non currit Patrono ignoranti, vel alias legitime impedito; imo in dubio potius ignorantia Patroni; quam scientia praesumitur, nisi concurrentes circumstantiae, ut vicinitas loci, Patroni praesentia aliud suadeant, arg. e. qui* diversitatem, f. de Concess.prttbenda. Pan. in c. cum propter. 17. h. t. n. 5. Zoes. h. t. ». 57. Ad evitandam omnem dispositionem usu apud nos receptum est, ut de beneficio italt Hilft, : ii i; fate ‘ida icdi ofpit, ■■m stttl- nf» remisi cfra- ra.ii. est , etiam lite pendente Patronum cum effectu praesentare poste,- dummodo ipsa possessio in dubium non vocetur, quae est sententia Joan. &'aliorum, de quibus attestatur Gloss in d.c.tx literis. Inoe, ibid,- in v.fuhorta.^ozhi deCurte h.t. s. com* petens'alicui. «. 4 s. & Host. in fuma h.t,- ver/, quid juris. & communem dicit Pa- norm. d. L n. 6. poteritque teXtus in dies.- cap. ex literis. & argumentum a contrario inde deductüm congruit explicari de casu, q uo non consta t> alique m in p ac i sica possessione exiliere, sieüt ih facti specie’ illius cap. ex literis, miles probabiliter tunte prima vice - praesentavst. Ratio autem est huju*sententi«,>tum quia pendente lite non debet aliquis privari commodo suae possessionis: eap. z. ut lite pendente nihil innovetur, tum » quia in pra?-- Rrrrr , fett*' S«s Lib. III. Tit. XXXVIIL lentando soliitn attenditur possessio juris Patronatus, cap. cum Ecclesia, 3, de Causa pojfejfionh & propriet at it , & cap. ex lite- risy. c. consultationibus, hoc tit . Non obstat, quod evincenti in petitorio fructus restitui debeant, L. certum 22. C. de Rei vind. nam inprimis haec regula fallit in iisfructibus, qui ex sua natura sunt tales, Ut salvo'usu possessionis (qui per litem auferri non debet) restitui nequeant: ut ecce ! pendente lite super Matrimonio potest maritus eo uti, eap. j.Sci.Ut lite pendente, quomodo hi fructus restituea- tur? Deinde recte etiam relpondet Jo- annesHon, boe tit. n.s 8 . cum Ripa in cap. cum Ecclesia, n. 9 1, tnfine, deCauf. pojs. & propr. quod circa fructum juris Patronatus deficiat ratio «equitatis, ex qua restitui debeat, cum jus Patronatus non producat alios fructus, quos posses* for lucretur, neque possessor praelentans inde locupletior evadat cum jactura proprietarii, sicut contingit in aliis fructibus naturalibus, neque huic per se aliquid decedat, sive ipse possessor praesentet salvo jure suo post evictionem; quod si petitor contra personam praesentat! rationabilem propositionem haberet, crederem ante institutionem coramEpiscopo audiendum. Adde, si praesentatio lite pendente est valida & admittenda ex lententia Innoc. Jo. Hon. dd. II. Joann. And. in cap. quoniam, sub num.f. hoc tit. ergo acquiritur jus praesentato ad petendam & obtinendam institutionem , earnque omnino lua- detaequitatisratio, cum diuturnior vacatio Ecclesiis praesertim Parochialibus di-* fpendiosa iit. cap. quam fit. 6 . de Elefi. in 6. cap. 3 6 . dePrab. in 6 . quae plerumque per provisores interim datos non aeque bene, ac per proprios Parochos & Pastores administrantur. Acquiritur autem possessio per unum actum praesentationis cum bona fide & fecutä institutione. Joann. Hon. difi. loten, f$. De aiiis divisionibus Juris Patronatus. If&Ecunda divisio Juris Patronatus est , quod aliud lithereditarium, & aliud familiare (lvt gentilitium:hereditarium dicitur, quod transit ad quoscunque heredes etiam extraneos gentilitium vero, in quo tantum succedunt illi, qui sunt de sanguine & familia fundatoris. Res tora ex prima constitutione juris Patronatus dependet: est enim in potestate fundatoris, an velit omnino remittere jus Patronatus , vel sibi tantum aut familia: luse vel etiam aliis heredibus reservare. I11 dubio autem quando non fatis constat de mente fundatoris, omne jus Patronatus ccnleturhereditariumy-neque tantum ad filios vel consanguineos Patroni, sed alios etiam heredes extraneos devolvetur, nisi in fundatione, aut per conluetudinem, vel praescriptionem aliud introductum sit. Licet verb, ut jam dictum, in dubio jus Patronatus praesumatur hereditarium , eliditur tamen haec praesiimptio, & censetur potius gentilitium , si m constitutione juris Patronatus fern per fuerit habita mentio familiae & descendentium» nunquam vetö hereditariae qualitatis» quamvis expresse heredes extranei exclusi non sint. Barb. puris. Feelef. univerf. di fio lib. 3. cap. 12. num. 20. & 23. ubi etiam notat» qubd ad probandum jus Patron a- M fß •(Iu i«« i Mit .jlita nm ai« «im !««>! M jtaty ^i 7 unus mortuus fuerit, relictis e. g. tribus tranatus personale & reale Personale heredibus isti tres heredes unum tantum dicitur, quod cohaeret perions fundato- votum in praesentando habeant, adedque ris, vel haeredis ejus, ubicunque locorum inter se con venire debeant, ut in unum is existat -.reale vera, quod cohaeret loco, clericum prssentandum conspirent, vel ut scilicet castro, praedio & similibus Borns, alternis vicibus singuli eorum prarienteut. ldque transit non tantum ad heredem CUmtnt i.b.t. Gonzal. ad Reg. 8* Ci#- fundatoris, sed etiam ad qucmcunque teli Gloss.4f.»• 61.Steph.Grat. Difiept. posleslbrem talisbom , de quo realijure ferens.eap.fis.per tor.Lamhertin. des u. Patronatus in sequentibus saepius mentio re Patro». lib.X.f.l-q-l-princ. art, If.&L fiet. att.zj. Siltb.z-p- P r,BC * * rt -T suibus modis Acquiratur , & amittatur ‘Jus Patronatus f tS^Ressunt causae, ex quibus origina- quibus id jus plerumque ex usurpatione 1 liter jus Patronatus descendit, ni- LL injusta occupatione quaesirum pnesu- mirum Ecclesiae fundatio, confiruclio , & mitur. exactior probatio ad ostendes dolatio-, reliqui vero Patronatus omnes, dum verum titulum requiritur, nec im- & facultates, si ve privilegia quaecunque memorialitas temporis eis aliter ibssraga- nominandi vel prslentandi Clericos per tur. quam si praeter reliqua ad eandem, Concil Trident. penitus abrogantur, ex- immemorialitatem probandam neeefkna ceptis tamen illis privilegiis, qus magnis prastentationes per ro- annos continua. Principibus,vel in favorem studiorum ge- tas, qua: omnes sortit« sunt estedum, au- ncralium &Universitatum concessa sunt, thenticis scripturis demonstrare valeant. Insuper in eodem Concilio requiritur, Videatur textus Concilii St fi 14. de Re* ut is, qui jus Patronatus praetendit, ejus formatione eap. i 2, & Se fi. zf.de Refor* titulum, icilicet fundationem, aut do- mat.c. 9, lationem per authentica documenta pro- Quaerunt autem hoc loco Doctos es, 19 bare debeat nisi possit tanti temporis pro- an copulative requiratur, ut Unus idem, bare possessionem, qus hominum me- que Ecclesiam &. fundavcnt( tdest, fun- moiiam excedar. Imo si praetendentes dum dederit) & construxerit, & dotave- jus Patronatus sint pertona: potentes, in rit.' Ratio dubitandi est, quia md. c. 12. J Rrrrr a - Trident. 969 üb. III. Tit. XXXVIII. Trident. dicitur, neminem poise obtinere jus Patronatus , nisi qui Ecclesiamu fundaverit & construxerit. Nihilominus probabilius & magis communiter receptum est, fundationem , constructio- ■em, & dolationem non copulative, sed disjunctive requiri j adeoque dari jus Patronatus etiam ilii, qui tantum fundaverit , vel tantum construxerit, aut tantum dotaverit. Ita enim inc. j. h.tit. solius fundatoris: & in cap. «o-ir-s. tantum constructoris mentio fit, ac idenij ConciliumTridesttinumd»ctoc^. 9. non copulative loquitur» ex quo posteriori Concilii textu iäui eaputiz.tt8it declarari potest. Barb, in tcd. cap. 12.. num, 16 . Abb, in cap. ad audient jam., n. 1Q. & 11 .de Ecct. adis. Host. i» summa h. t, num. 2. Rota p, I, dteis.^ijt. &Lp. 4. defis. s <$ f, n, r. Quare si alius fundaverit, alius dotaverit, alius .construxerit, tres ejusdem Ecclesia: diversi Patroni erunt, & nisi inter se ultro convenire velint, ut alternis vicibus unum tantum semper ex illis praesentet, omne« tres ad praesentandum admitti debent, & si diversos praesentent, praevalebitis, qui majora vota habuerit, vel si paria sint, quem Episcopus elegerit, cap. quoniam, q. ubi Pa- normitan. hac tit , Layman, in Theos mor. lib. 4. traft. 1. cap, ij.n, 1 J. 8. Item qui in Ecclesia Altare vel Capellaniam erexerit, ipsam Ecclesiam (ejusquenomine Rectorem vel Praelatum ) habere debet pro compatrona , tanquam quae fundum erigendo Altari dederit, nisi consuetudine vel praescriptione aliud introductum sit. Panorm. in cap. j.rfeJEe» cies adis Praeterea notabile est, quod docet idem Panorm. in cap. u bm tit. num. (».Layman. J.cap, 1«. 2. si piares ad fundi collationem ve! aedificationem aut dolationem concurrant, ita ut singuli suas portiones si ve aequales, sive inaequales conferant, omnes isti Patron i futuri sint. Illudctiam quaeritur, an ad.acquisitio-ZO nem juris Patronatus specialis consensus Episcopi, ac refer vario fundatoris requiratur» Affirmat Henr. Zoes. h. t. n. 4. quod alias censeatur Ecclesiam potius .libere fundasse, & allegat Covar. in Re - left. cap , pojfejsor, p, %. H. 10. num. J. in fine, qui tamen non de quolibet Patrono in inferiori beneficio, sed de volente praesentare Eradat ura ad Ecclesiam collegia* tam loquitur. Sed video alios magis communiter sentire, praeter conscnlum Episcopi ordinario jure ad fundationem Ecclesia necessarium, non requiri specialem consenium ad constitutionem jurisPatro- natus, nec expressam reservationem fundatoris,dummodo contrarium actum no« sit, & illud jus remissum j eö quöd SS. Canones per se hoc privilegium remune- ratoriura conferant Pandator!. Barb. in CoUeft, ad c. nobis. 2/. h. tit. n. 2. &Cjfur. Ecelef. untv.lib. $.cap. ii. n. jf. Gare. de Bcncf.p,”. cap. 9. num. 6t. quiplures allegant. Porro non tantum ex prima constru-21 ctione vel dotatione Ecclesiae acquiritur jus Patronatus, sed etiam, si post primam dotem constituram novi fundi vel pecunia adjiciatur: verum hoc non indifferenter de quavis nova reparatione vel dotatione accipiendum est, sed de ea, quae Ecclesiam quasi ad non ejfe redactam rursus ad ejfe produxit,ut si prius tota vel majori parte collapsa sit, ut reparata nova > id 0$ S» 1 ? jisiof 'ffS äM ■jki !i» '::sk ;MtJ -;M| apto *, Noti (1SÜMI «Ifflts con- De Jure Patronatus. $69 tonfccra tione indigeat, vel si prior dos quam Ecclesiam simpliciter concedat, per injuria belli aut quacunque ex caulainte- talem concessionem non tantum jusPa- rierit. Oeterum autem, qui Ecclesiam tronatus, sed etiam , quidquid prius tantum a ruina praeservat, vel in modica Episcopus defructibus illiusEcclesiaeper- sui parte reparat, aut etiam extante pri- cipere potuit, trasssserri. mä dote novas divitias adjicit, talis pius Nota II- Quod Laicus alteri Laico jus benefactor tantum, non vero Patronus Patronatus sine consensu Episcopi vel dicetur. Patronus enim proprie dicitur ejusdem Vicarii de hoc speciale manda- quasi pater Ecclesiae, a quo habet, ut sit tum habentis donare non possit, ut ex de- Ecdelia, sicut in Jure Civili Patronus di- cisionibus Rotae Romanae & aliis Docto- citur, qui servum antea quasi pro non homine habitura, liberum & aliis hominibus in jure parem fecit. Garcias de Beneficiis, par. f. c.$. n- fo. aa Hactenus de prima Sc original i constitutione juris Patronatus locuti fumus, quod ex tribus tantum enumeratis causis nascitur. At vero ubi jam semel per linum ex fundatione ,dotatione, aut constructione constitutum est,ad alium deinceps variis modis transferri potest, non tantum per successionem hsereditariam , de qua in praecedentibus, sed etiam per contractum & actus inter vivos ; circa quam proinde juris Patronatus translationem. Notal. Quod Patronus Laicus libere jus suum Ecclesiae vel Monasterio donare possit, etiamirrequisito consensu Episcopi. eap. unico, hoc sit. in 6 . per quod corrigitur,^, nullus. 17, ii eodem, tit. ubi prohibetur, ne Laicus aliquid Ecclesiastici juris irrequisito Episcopo praesu- matMonasteriis donare} quod vero ulterius indiftocap. unico. additur, per talem donationem juri Episcopi, qui eidem assensum non praebuit, non derogari, intel- ligendum est juxta c. pastor ait s 7. de Do - natitnibus. ubi deciditur, si Episcopus «unuonsensu Patroni vitis Religiosis alitibus tradit Barh .sepe cit. cap. r 2. w. 246. nisi alter Laicus fuerit compatronus : tunc enim,sicutad evitandam discordiam praesentationis valet inter pluresPatronos compositio, ut unus tantum alternis vicibus praesentet, Clem. 2. h.t. ita ex eadem ratione valere debet, si unus ex Patronis in favorem alterius suo juri plani renuntiare vel it. Piafec. in Praxi Epifc. 1. eap. f. num, 9. Zerola. p. l.v, jue Patronatus §. 2. Nota III. Quod Ecclesia vel Monasterium obtinens jus Patronatus non possit alteri Ecclesiae, miniis Laico illudjus donare sine ordinariis folemnitatibus ad alienationem rei immobilis Ecclesiasticae requisitis, quia jura ista incorporalia rebus immobilibus accenferi in tit.de Rebus Ecdefia non alienandis, demonstratur. , Nota IV. Jus Patronatus , quamvi'524 Laicis competat, nihilominus esse spi r i- tualc, aut spirituali annexum ,& tantiim personam Laici ex privilegio Pontificis ad id esse habilitatam, adeo que sine vitio simonia: vendere,aut prore aliqua temporali permutari non posse, c. dt jure. 1 6.h.t. Quod si aliquis defacto jus Patronatus vendere, aut alio contractu improbato in alium transferre praesumat, praeter excommunicationem a judice Ecclesiastico Rrirr ) in- Lib. III. Tit. XXXVIII. ■870 infligendam jus Patronatus ipso facto amittet, & Ecclesia deinceps libera erit. Trid. ditt. Sejs. 2s- de Reform, eap. 9. pretium quoque neque venditori, qui jus Patronatus vendere non potuit, neque emptori, qui in mala fide fuit simoniace emendo, sed potias Ecclesiae, quae per talem venditionem injuriam paifaefi,applicanda erit. Pan. in dift. cap. j 6 . b. t. n. 3. Nota V. Licet jus Patronatus tanquam spirituale per se vendi nequeat, fi tamen reale sit, & annexum certis bonis,vel etiam certae hereditati, recte accessorie s um ipsis bonis aut hereditate vendi poterit, dummodo iavend tione de jure Patronatus specialis conventio,& propter id augmentum pretii non interveniat. Textus & Interpretes rar litteris. & c.cüm Jaculum. 1 i-boc tit. Suar. dtSimonia.cap. 28.#. 1 J. Bonae, de Siment* quaft. 4. J. X i . num. s. ut autem jus Patronatus censeatur reale> debet vel ex prima fundatione, vel succedente consuetudine, aut praescriptione itaeiise introductum,ut semper poifessoribus talium bonorum praesentatio competat; alias personale censebitur. Nota VI. Etiam per contractum feudalem & emphyteuticum cum universitate bonorum vel certis bonis transferri jus Patronatus, ita ut ille, cui bona jusPa- tronatus annexum habentia in feudum vel emphyteusim data sint, libere pra?- fcntare valeat. Item si maritus hujusmodi bona in dotem acceperit, non uxor «jus, sed ipse praesentationem exercebit, ciimad maritum dominium civile dotis, & jus percipiendi fructus ex re dotali pertineat. Menoch. Conf. 66.». 2 > 7 -hdantic. deus. 14O.W.2. & 1Z. Barbol. ftpe dttt. f . 12 . «.223. Verum quid de conductore talium bo.24 norum dicendum sit, multum dissentiunt Doctores propter textum ambiguum in eap.ex Uteris. 7. b. t. ubi quidem dicitur, jus Patronatus transire in illum, qui bona *d firmam tenet, sed non satis explicatur, qualis contractus per ista verba denotetur : quidam enim de locatione, quidam de contractu emphyteutico accipiunt. Omnium probabilior videtur fententia_> Panorm.ö» eod. cap. 7. ». s. Baith. 1. 1. Cod. dtffurc Emphyteutico, n. ^.Menoch. Confli, 90. esse distinctionem faciendam inter locationem ad longum tempus v. g. IO annorum; & inter locationem , quae fit ad brevius tempus : in locatione ad tempus longum dicendum est, jus Patronatus transire in conductorem , non autem in locatione ad tempus modicum: tum quia conductor ad longum tempus habetur pro possessore. /. l. §. 5. ff.de Superioribus , & fructus regulariter omnes,qui specialiter excepti non iünt , percipere potest, quod feciis est in conductore modici temporis, qui non omnes omnino , sed ordinarios tantum fructus percipiendi jus habet : tum quod illa verba ad firmam, sint termini linguae Anglicanae, ex quibus locatio ad tempus longum inte!ligitur,ut notat Barth. di£to loce & colligitur ex eodem cap. 7- c. 2. de Locato, item ex cap. cjuerelam. Ne Pralati vices suas, &c. quxCapitula An- glis scripta sunt, ut ex eorum inscriptione patet.Non desunt tamen, qui delocatione modici temporis idem volunt, nisi jus praesentandi fuerit nominarim exceptum, cumBarb. in Collect. ad cap. ex li• teris -p.h.t.Jub »uns. 4. vtrf, ego tamen. quo & inclinat Zoei. b. t. n. ZA. Putarem praeter ^iili 3 tii -M ii«, 1 chl« :aVi; 3011 SM< atiis ,lO «7 a!«! Jtillll £«sl asC sipes itrt XlUI lotiis ■Fi f se», imi 'Efflffi sim ailif CMS Dijl iSoä; «adi uti! 1 1« Dc Jure Patronatus! prarter consuetudinem loci etiam atten- 4. Contrav.e. fo. & de Feudo lib. 7. cap. ciendum, sub qua amplitudine fiat loca- 20. tio, an scilicet tantummodo circa fru- Amittitur jus Patronatus. I.SiEccIc-26 ctus ordinarios naturales conveniatur, vel sia totaliter destruatur, vel etiam dos & in generaliter exercitium quoque alio- redituspenitnsdesiciantinequereviviscet, rumjurisdictionalium bonis adhaerenti- licet Ecclesia rursus aedificetur, vel do- uni pacto includatur, iisque conductor tetur, nisi prior Patronus ad reaedifican- utisoleat, ut hoc casu idem de jureJPa- dum vel dotandum concurrerit. II. Si tronatüs probabiliter censeri possit. patiatur Patronus exEcdesia Patronats», Nota VII. Quod creditor, cui castrum fieri collegiatam, aut Monasterium j ex aut bonum aliquod habens annexum jus tunc enim cessabit praesentatio, & succe- Patronatus oppignoratum est, non possit det electio. Sine consensu autem Patro« uti illo jure Patronatus, prout fatis aper* ni status Ecclesia in ejus praejudicium te deciditur in c. cum Bertholdus. 18. de mutari non potest. Mager, de Hdvoc . Sententia & re judicata. Ratio reddi- cap. 10. n. 372. Gutt. i» cap. nebis, lf. tur a Panorm. in dift. cap. y.h.t. n. f. & h, t.num. 26.Laym. inTheel. Mor. lib.4. Gloss. in eodem c. 18. in fine, quöd cre- traft. 2. cap. t^.num. 1 2. III.Deficien« ditor fructus pignoris aliter perciperej tibus successoribus aut extinctä familia non possit, quam si velit debitori restitue- Patroni. IV. Per non usum amittitur jus re, vel insortem imputare; atqui, si prae- Patronatus,siduabussaltem vicibusPatro- sentaret Clericum, isque institueretur, nus non praesentarii: cum enim jus,Pa- pereiperet fructum, quem nec debitori tronatüs sit Ecclesia: aliquo modo grave , restituere, nec in sortem imputare vale- & Episcoporum liverL collationi praeju- ret. dicans, econtra vero libertas Ecclesiae fa- 2f Nota ultimo , quod publicatis & con- vorabilis , ideo per omissionem duarum fiscatis bonis Patroni propter delictunu prxsentationum censetur Patronus suo ejus, etiam jus Patronatus ad fiscum de- juri renuntiasse, sicut alias privilegia one- feratur, ex generali Regula, quod cum rosa per non usum aut usum contrarium universitate bonorum etiam transeat jus facile amittuntur. Hztb.difto loco. ».*27. Patronatus, sed hocsijusPatronatusrw/e V. Si Patronus benesiciatum vel quem- sit; si vero (itpersonale, extinguetur, & cunque Clericum Ecclesia: Patronat» Ecclesia libera erit: si gentilitium, devo- sine causa necessariae defensionis occide- latio fiet ad alios consanguineos, quibus ritaut mutilant, c. in quibusdam. §. fa~ delinquens in jure quaesito per suum sa- criSec.adaures. TC.de Poenis. VI. Si Pactum praejudicare non potuit, juxta regu- tronus fiat haereticus, apostata vel Schif- lam, quod factum cuique suum, non alte- maticus, ut notatur in cap. finali de Ha* ri nocere debeat. Barb. diftoloco n, 2}8. reticis. VII. Si Patronus se ingesserit in Zoesius eod.tit.n. 26. argumento etiam perceptionem fructuum beneficii,eos vel possunt esse, quae de fideicommisso fa~ in proprios usus convertendo, vel saltem milia? non confiscando docet Fachin. /. impediendo, nc ad benesiciatum , aut $72 Life. NI. Tit. XXXVIIL Mum r adquemdejur» spectant. perve- aianr. Trident. ftjf. 22. dt Reform*cap, II. VIII. deniqufex eodem Concilio Tricfentino Sejs. 2s. dt Reform, cap. 5. fiitutü est,ut,qui jus Patronatus sibi competens contra Canonicas sanctiones per venditionemvel alium titulum & modum« prohibitum in alium transferre praesumpserit, ipso facto eodem privatus exisiat. XI Utrum autem Episcopus valeat fus Patronatus extinctum de novo alicui Laico« donares videatur Riccius i» Praxi aurea p .;. res. 48 5. ubi negative respondet, quia certis tantum modis constituitur jus Patronatus, &Epifcopus non porestEcde- siis novum onus imponere. Non videtur tamen negandum,quin aliquandoLai- co praesertim minorenni, svv. g. ob non usum amiserit jus Patronatus, possit Episcopus per restitutionem in integrum succurrere. Sed & istud notabile est,quod privatio juris Patronatus ex causa delicti,tunc effectum habeat , si sententia judicis deda- ratoria secuta fuerit, tametsi delictum notorium extiterit. Mager, de advocat ia c. 1 s.». 87 js.Gail. 2. Obs. fi.tt. L.Oram- mat. decis. 1 f.n» 8. 28 Demum pro coronide breviter adno- tandum, quod licet, ut superius dictum, Patrono incumbat onus defendendi Ecclesiam, & propterea etiam Advocatus Ecclesiae nuncupetur, in cap.prattrea . 4. & cap cum autem.24. h. t. in quibusdam tamen Europa: partibus, praesertim vero in Germania & Gallia receptum sit, ut quidam advocati Ecclesias sgermanice Vogtherrm ) dicantur, qui Patroni non sunt, neque ex hoc solo titulo Clericum ad Ecclesiam vacantem praesentare possunt,nisi aliunde, puta ex fundatione, &c. id ipsis competat. Munus igitur istorum advocatorum praecipuumest, Ecclesias contra violentas oppressiones defendere. curam & inspectionem habere, ne bona Ecclesia: male dissipentur, aut alienentur r & propterea etiam illis non- nunquam cum consenso Episcopi constituitur jusaliquam partem de fructibusEc- deiiarum, sive deinde in pecunia , frumento vel a venä percipiendi r d. c. prx- lerta. Advocatis & ea suprema competit Imperatori in suo Imperio respectu omnium Ecclesiarum tam majorunu, quam minorum.- Item principibus & Dominis territoriorum circa Ecclesias insilis territoriis sitas. Inferiores quoque Domini, uti Comites, Baron es &Nobiies hoe jus advocati« rei ex antiqua consue* - tudine, vel speciali contractu cum certis Ecclesiis authoritate superioris inito sibi vendicant. Amittitur jus advocati« iis serme modis,. quibus jus Patronatus, & in specie (quod nostris temporibus persaepe contingit ) si advocatus eo jure abutatur ultra censum sibi constitutum usurpando bona, fructus, aut juraEcdesia?, in personas Ecdesiasticas dominando,&c. cap. in quibusdam. 12. de Panis, e. generali, de EUÜ. in 6 . jünct. conflit. Frideric. in tit. de Pace tenend.& ejus viel. §. publisi latrones. verf.quicunqut advecatiam.Gid. lib, 2. obf. f 4. n, 6 . De isto jure advocati« videri poterit insignis tractatus, quem edidit Martinus Magerus, ubi rem totara latissime exponit, & cap. 14. & cap. 1 6. prolixius tractat, qualiter ob non prre- stitam defensionem jus advocati«, & exigendi censum amittatur. T 1 TU- fcG aii i» f«| ältf tiim M ita» jium htO iiiilSi .U Äis ätllv ito 'M stili ia keli a«ti TU Ai! »c,!ii iJ , !m:i ’ *ilS / ( «7-3 ) isto. Iccle. den bete, '■> aw T i T V L V S XXXIX. De Cehsibus : 4 Exactionibus , & Procura- tio nibus. SVMMAIIA. I,-Episcopi patefias diiiditur in legem' Jurisdi- /i, Monasteria sunt libera a legt Dixcesdndfs Bionis legem Diaecesanam. Charitatiio subßdio , nist exigatur a pro r 1 . Census quid, is quotuplex ? preis Pralatis Ordinis, p Census notus post fundationem non potest im- if Procuratio quid ? poni Ecclesiis i exceptis quibusdam cdfibus. tq. Procuratiopctefi folii telin natura, tel in s. Seminarium Clericorum in' qualibet Ecclesia pecunia.. , Cathedrali erigendum. //. Valet cdnsuetiido non saliendiprocurationem. fCatbedraticumquidX 16 . frater Procurationem nondebet quid aliud (, Solidi olim quantus ialor 1 , , A Visitatoribus accipi 9elexigi. “ f. Cathedraticuin ari possit totti prascriptione? iS. Procuratio non debetur dfingulisEcclcsiisea- Charitatiiumsubßdiumquid ? . dem'die iißtatis. fi Cbaritatiiisubsidii exigendi causa. . ig: Portio Canonica ftid (s quotuplex’l i». Cbaritatiiumsubsidium tantum exigitur ab’ tp. Qualiter exigatur deselitiis ad pias causasy Eccleßaßicisbcneficiatis.- (5 decimationibus? lil Nonsolutum exigitur d Successore beneficii • ussi. 1 1’ru- mfi tlftd rm mh !0P! , obiiii; aliit-' «Ililt koli » /pecit' i ton-, sui "ItiC •ftft epj iii »s« siit ,Ga. jcsti* PlS ton»* fi 2 pra- St®' riTi' r I N cas.dileßus. de Offir. ord.-pote- versis titulis'diximus; hkauteniprine!-- stasEpisc.diViditür'/«/i£c»>7«>'i.fdj- paliter de lege Diacefsna ,■ sive exactio. Mettis, legem Diotceftnam \ atque ut nibus Episcopalibus, qü£ beneficiis Ee- Gloss. ibid. interpretatur, lex^urisdiüio- clesiasticis ( de quibus hactenus egimus nis illa dicitur, qitae coniistrt in dando , Siinbec Libro in Tit.XU. ut EctUsiafis uf in datione ordinum, beneficiorum^, cabeneficia fine diminutibne } aut oneris dilpenf’atipnum y sententiarum judicia- additione conserenda dixlmus)imponun- lium, & similium; lex vero Diacefta est,- tur, tractatur. Habent istae exactiones tjus coniistit in recipitndo, &verfatur sua specialia nomina in Jure , alia enim cifca illas exactiones, quas Episcopus a exactio dicitur' Census, -alia Cathedrati- süis Dicecefaiiis pefere recipereq;potest, tum, alia Chariiattvum subsidium , & Porro de iis, qug adlfgem&urisdictio-' ilii dtni<^wportio Cuno»ica. ais pertinent, - frequenter hactenü* in di- De Censibus', T'TAria 'censuum acceptio traditur ä tributa solvenda juxta/, ß.si. deCenfbuss V Oov.lif.^.Tief.c.j.num. i. magis Vel etiam pro ipso tributo an.juö propor- propria est ista, qued censos accipiatur tionaliter secundum cujusque facultates pro sstimatione bonorum’in'ordine ad Principi 5 solvendo ductä Ethymölogiä 1 £ücelu< Decket. Lib. III. Sssss S/4 IA. 111. T ceusendofwe aestimando Patrimonio. In nostro proposito census, nihil est aliud, quam pensio quaedam de Proventibus certae Ecclesiae aut Beneficii, Episcopo vel aliis de ejusdem authoritate peribl- venda. Dividitur iste census, quod alius sit antiquus^ alius navus, uterque perpetuus vel temporalis. Antiquus censas dicitur, qui fuit impositus tempore fundationis vel consecrationis Eeclesite : nam eo tempore non tantum Episcopus sibi ipsi, sed etiam Patronis St fundatoribus vel aliis quibuscunque ex justa caula & cum consensu Fundatorum moderatum censum constituere potest, per textum & DD, tn cap. praterea. 23. deJC. Patron, in cap. quante. 16. hoc t it. ? Econtra novus census dicitur, quenu Episcopus primum post fundationem aut consecrationem Ecclesiis imponit. De quo novo cenlüexstatprohibitioConcilii Lateranensis, in cap. prohibemus. 7■ hoc tit. ne ab Episcopis, Abbatibus, vel aliis Praslatis novi census imponanturEccIesiis, nec veteres augeantur, nec partem redituum suis usibus Prselati appropriarej praesumant. Si quis vero aliter fecerit, irritum, quod egerit, habeatur. GonzaL ad Reg. 8. Cancell. Glolf. f. n. 40. Veriim ab hac Concilii constitut. quidam casus excipiuntur ,in quibus permittitur Episcopis novum censum imponere. I. Si Episcopus Ecclesiam aliquam a sua Jurisdictione eximat ( quod ex justa_> causa & cum consensu sui Capituli facere potest, tradit Batb.de Offic. Epifc.p. 3. ulleg. 85. w. p.) in recognitionem beneficii censum & pensionem aliquam sibi poterit reservare , prout id ipsum facit it. XXXIX. Pontifex,quando Ecclesiam a Jurisdictione Episcopi eximit.vel in luam protectio- nem specialiter recipit, cap. eum venerabilis. ii. hac tit. non tamen potest Episcopus imponere censum Ecclesiae, quam de manibus Laicorum eripuit, c.Ecclesiis. 9- h. tit. II. dicta prohibitio Lateran, ex communi Doctorum sententia tantum Intel ligitur de censibus perpetuis,quibus ipsum beneficium perpetuo gravatur , non vero de censibus temporalibus, qui ai certos annos, vel etiam ad vitam benefi- ciati imponuntur, dummodo justa causa. interveniat. Causas autem justas constituendi novum censum vel pensionem recenset. Barb. di&. p. 3, a lieg. 8 s. videlicet si ex duobus litigantibus de beneficio u- nus cedere velit reservata libi aliqua pensione beneficii, c. de catero. f. de Tran - faÜ. cap.il.nifejsent.de PrebendisXi be- nesiciatus decrepitus aut aegrotus renuntiet beneficio pensione tamen alimentorum loco sibi data. Item pro lustentatio- ne pauperum Scholarium, vel aliorum.» indigentium, aut pro necessitate Ecclesiae Cathedralis ad ejus reparationem , aut ad solvenda debita pro Episcopatu contracta. Illud addendum, quod impositio pensionis debeat fieri beneficio vacante; nam eo impleto sine consensu beneficiati fieri non posset, utpotecuiper collationem jus ad omnes reditus, beneficii quassuum est. Requirit etiam Barbosadi#. alleg. 8 s. ad impositionem pensionis consensum Capituli & alias lolennitates ad alienationem rerum Ecdesiastiarum requisitas: sed collato. n. i. f. & 6. intelli- gendus videtur de censu seu pensione perpetua. III. InConc.Trid. Sejf. 23. de Reformat. tjjSiCi {•U)i •suffi W MSI rju» „fihO’ Mi ^,11 a® ji dii Biljift jiapii htotlii a:ii ii ittxp itCon ptttrii sate 4 !ßu De Censibus, Exactionibus, Zc Procuras 875 mat.cap. iS. statutum est, ut in quasibet servandum, & sustentandum poterit Ecclesia Cathedrali Seminarium aliquod Episcopus,omnibus quibuscunque bene- erigatur ,in quo juvenes & adolescentes ficiis suoDicecesis tertam pensionem per- «dücentur , ac in disciplina Ecclesiastica petuo imponere, ut m eodem cap. j K. la- instruantur „ ad quod Seminarium con- tiüs habetur. De Catbedratico. C Athedraticum fu at de jure duo soli- ter in uno vel altero casu expresse in jure- d/,q.ui de reditibus Ecclesiarum E- inclusa reperiantur. cap. inter caler a. 8. piscopoannuatim persolvendi sunt mre- causd io. quasi . cap. cumpro utilitate. cognitionem & honorem Cathedra Epi- 54. causa 16. quasi. 1. Barbos. deOffic. jtcopalis- e.coaquerente.\6. & ibi GlojT. Eptfc.alUg. 8 6, i» fi». alleg. 8 7 -.tf. 4 y. it Officio Ordinarii. Quia vero inter Utrum autem proscriptione aut con- DD. non satis convenit, quantae aestima- suetudineCathedraticum abrogari possit» tionis fuerit olim Jotid ai , quam alii pro dubitatur? non pauci sentiunt proscribi tureo, alii pro minori valore accipiunt,ut contra' Cathedraticum haud poste, nisi tidereestapudCovar.de Feter. Coli at., praeicriptione immemorialis temporis » namifm.cap. l-inprine. J. & §. 2 . quae juxta c. super quibusdam . deF.S. nutu. f. ScFar.Resol. Itb. I .cap.x x.nttm. vim privilegii obtinet. Citati apud Bar- j. ideo hac in re ad consuetudinem loco- bös. dici i alleg.% 6. »um. 44.Ratio eorum, rum attendendum erit,de qua alicubima- quantum conjicio» est, quod ciim Cajor, alicubiminorpecunialblvitur.Glof- thcdraticum debeatur in signum obedi- L inditt. e.eonquercnte.F. duos solidos , entiae & reverentiae Episcopo, sicut con- Alio nomine haec exactio tthmSynodati- tra haec praescribi non potest, ita nec con-. tam appellatur, eo quod in Synodo E- tra Cathedraticum, sicut nec contra Profil co pali , quae singulis annis ex pr asser i- curationem debitam ex visitatione, cap. pto juris celebrari deberet , ab omnibus, cum mn liceat. iz.SCc.eunt ex Offic. 16 . Parochis, & Bencficiatis ad Synodum vo- Jf de Prafcfipt. sed quia de praescriptio- 'catis, danda sit; hodie vero multis locis ne Cathedratici non habetur textus exusti receptum est, ut in Synodo Decanali pressus; aliunde autem constat , contr» sive Conventibus & Capitulis abArchi- jura Episcopalia , ime contra subjectio- ptebyteris & Decanis ruralibus celebra- nem dari proscriptionem , c. de quarta. tis, ipsis Decanis loco Episcopi cathedra- cap. auditis.de Prafiript.c. cum Persona. licum persolvatur ad Episcopum deferen- eod. i» 6 . Barbos’ df Ofr. Epifc. p. y. aliam. leg. 128. nam. y. &£.- ideo vix errares, p Hanc exactionem duorum solidorum qui contrarium teneret • potestque dari Epilcöpus ab ontnibus Ecclesiis & bene- differentia inter Procurationem & €s- ficiatis sute Diaecesse exigere potest, ex- thediatitum,qoödilla\stänte jure visitaiT- ceptis Monasteriis, quse regulariter sunt di, veniat ex naturali consequentia , iic ßlege Dtoeeesana exempta, nisispeciali- Episcopus absterreatur ä visitatione , sii _i - ■ ' •' Sssss » debeas *79 iib.ni. Tit. xxxix. ^debe^t-eatnsuis sumptibus peragere.curn cumnon s oblig3tfs^exempIum est ; imb dignus sssoperarius alimentis, &c.Obe- etiam contra procurationem consuetudi- dientia aqtem & reverentia possit exhi~ nem admittit Concil. "Xt\6,Sefs. 24.de beri etiapi prster solutionem Cathedra- Reform, cap. 3. tici, sicutiuMonasteriis adCathedrati- De cbaritAtiyo subfidio. C Hxritativum fubfiiium est quadam primis ä sacra Congregatione declara- exactio extraordinaria propter nia- jum ajunt > novurn Episcopum possepro- nisestam & rationabilem causam cum pter expensas in sui electione, confirma- Charitate a subditis postulata. cap. cum tione & consecratione factas Chatitati- Apcfiolus.6. hoc tit. ubi: prohibemus , vum subsidium exigere. Prteterea etiam inquit Concil. Laterens ne Episcopi sub. sufficiens causa petendi subsidium com- dttos suos exaüionibus gravare prafu - muniter reputatur, si Episcopus magnas mant ; faß i »e mus amem pro multis neces • fecit expensas pro causis & negotiis tott- fitatibus, que. aliquoties superveniunt , us Dioecesis. Item si debita pro bono Ht,ß manifesta & rationabilis causa ex- communi Eccksiaevel totius Epiicopatus ttterit, cum Charitate moderatum abeis ^ontracta dissolvere velit, si ex caulas valeant auxilium postulare. Verum haec publica & necessaria ad Papam vel Impe- nonita accipienda sunt , quasi subditi pro ratorem aut Concil, generale vel provirc fu» arbitrio dare, vel denegare possint cialeveniredebeat, Barb. deOffic. Epifc, Charstatiyum subsidium, sed, licet ab i»i- alleg. 87. num. z 6 . & seq. Tamb. dejurt tio cum Charitate» & decnonstrata neces- Abbat. ttm. j. äifp>io. sitate peti debeat , ex post facto tamen propter eandem necessitatem ex naturali aequitate,& lege Charitatis subditi omnino ad praestandum auxilium obligantur, & compelli possunt, lnnocent. & Pan. in d. e. 6, h. t. Porro justa causa petendi Charitati- vum subsidium, quamvis omnes & sin gula in specie exprimi facile non possint, subditis exigi posse, tamen in propria si* & Textus tar.tiim in genere manifesta & gnificatione Dicecesani Laici non dicun- rationabilis causa mentionem faciat, tur subditi Episcopi, quamvis quoad a- ideo potissimum in judicio & conscientia liqua spiritualia forum Ecclesiasticum re- superioris positum sit, quanam talis ra- cognoscere debeant, ut recte sot. Gloffi tionabilis causa cenleri debeat teste Pa- in Clem. 1 . Fl subditos, de Foro comp. normst, in eodemcap. 6. num. 4. Interim Qubd si Episcopus non tantum sit Epi« tamen unam vel alteram causam pra car- scopus, sed etiam Princeps & Dominus teris, rationabilem referunt DD. Ita itu Territorii» tunc qualiter ab stlis» utpote ▼eris ut®® SCWi' [inifEtic lkibtnt' sim fi »nol ii pti, «4^ Ä»t uu Exigitur autem Charitativum sisbsidi-IO um tantum ä Personis Ecclesiasticis ratione suarum beneficiorum, non vero a Ea icis, ut ex dift. cap. conquerente. de Ojjfic. Ordinarii. & cap. 6. & 7. causa I Ö. quast.^. satis colligitur : licet enim in di£lo cap. cum Apostolus, hoc tit . generaliter dicatur Charitativum subsidium a :n£j« De Censibus, Exactionibus, & Procurat. %77 mlotiud;. dedii). issepio. nfirmi- Utititi- Rutiam sapiis äs icti’ 3 bono nuit/ ■ dlmp-j. provit t.E/ii, j ..i/jirlj sMll i' dumi mi' Mit ; M» f cr's suis subditis ,; steuras&cOllectas ex- subsidium a Monasteriis & quibuscun- igere valeat ,.npstri sori non est, ;hic& que exemptis peti valeat. Nihilominus nunc examinare, sed ex generalibus Im- lententia negativa communiter receptu perii legibus & usibus petendum. No- est, quia Charitarivum subsidium est dej tanter dixi, «personis .Ecelefiasticis ratio- dege Dicecesana, a qua omnia Monasteria ne beneficiorum.postulariCharitativum sunt exempta , nisiquatenusexpressere- subsidium; JJndeClerici,,qui beneficium periuntur comprehensa, cap.nepro cujus-’ non habent, licet habeant ampla bonau» libet. 16. quasi* i. Non obstat textus Aff« Patrimonialia , vel qui beneficium qui- Clement. i. quia intelligitur de exemptis dem habent", sed ita tenue, ut prxter & Monasteriis habentibus Parochias, congruam sustentationem nihil ipsis de vel Ecclesias saeculares, quae exemptatnoa fructibus supersit, ad Charitativum subsi- sunt, ex quibus antequam ad Monasteria dium non obligantur, ut Navar. resolvit pervenerunt, jura Episcopalia persolvi consueverunt, ita ut de illis etiam impo- sterum persolvi debeant. Gement, i. k. tit. nam res transit cum suo onere , & Monasterio exempto, non hoc ipso om* Ude Censibus, Confilio s. &Barbosa Aff* io eo num. 48. & sequentibus. Ubi etiam istud notabile ponit, quöd Chatitativum subsidium ab Antecessore in beneficio petitum & non solutum possit a successore., nes ejus Parochia; exempta; sunt. cap. e» tanquam onus reale , ;& tributum benesi- ore. 17. de Privilegiis. Barbos. diUo loca cio impositum exigi, arg.l. Imperatores. num. 4s. Tambur, de yure Abbatum •J.ff. de Pnbl.& vctlig. tom. j. difp. 10. Praeter.ea.advertitPanormitin4<*jF.prff» tusesse.debet, atqueadleam praestandami curatione 2^. hoc tit, »um. quodEpir non una sola Ecclesia gravari., sedetianiu scopus sive Visitator non possit compu- reliquae, illä die visitatae juxta proportio- , taie expensas», quas fecit in emendis aut nemsuorum redituumconcurrere debent: conducendis equis,, miniis aestimarem per text. & DD . in cap. cum i»ßa»tia;. equos mortuos, vestes detritas, &c. cum. 1 p\fane. St cap. procuratione, s. 23. j*i tantum.victualiaaut eorum aestimatio* h. t.c. y.eed*Titulo. in 6*. De Portione Canonica-. ^ Amnica.Per tib pars aliqua, quae deOßc. Epifc. par, 5, alleg. £$, »um. 8,. ex institutione Canonum de iis, quae, etiam inferiores Praelatos re/pectu Eccle* in testamento relinquuntur Ecclesiis , siarurn sibisubjectarum, in quibus habent: item de decimis ad : Ecclesias Parochiales quasi Episcopalem jurisdictionenu. spectantibusEpiscopo debetur: intro- Est autem haec portio Canonica du*- ducta est ista portio ex similitudine legi- plex,ut:jam insinuatum, una, quae debe- tiroae Patri,vel Patrono debitae.in bcnis tur ex relictis Ecclesiae, altera qyae debe*- ■ filii vel liberti , .ad instar cujus visum fuir tur ex-decimationibus,- & eum rcgulari- in bonis Ecclesiarum certam portionem ter dc jurea m* relictorum vel de- Episcopö adscribere ,. qui quasi Pater & cimarum assignata sit Episcopo C nisu Patronus spiritualis earum habetur,& no* consuetudo tertiam partem introduxe-- miae Egiicogi hoc.locosintelligjt Barb. rit \ ideo.aliis nominibus haec portio Canonici; iiiixu llSiSil uniii In rxaus «fltra iifi ipii n isEccl n, fi pu jtidi ittDi). aigjtar «a ai rJto: fjil'sim fo, dira it, Df I ii« De Censibus, Exactionibu s, & Procurat. A/Z aonica dividitur i» quartam relittorum statutum fuerit, ut dc oblationibus Ec- ad fias causas fa quartam decimarum. clesiis factis sumerent medietatem, cap. IjiQuod attinet ad quartam reliäorum ad antiquis, i o. q. i. & procedente tempore pias causas sciendum di, quod de juro tertiam partem ex fructibus Parochialt- ex omnibus illis, qua» testator indeter- umEcdesiaium cum onere tamen fabri* minate, sive Ecclesia: Cathedrali live in- ese, id est , ut istas Ecclesias-ruinolas refi. ferioribus quibuscunque Ecclesiis aut cere tenerentur, cap. unico. io.quast. $, Monasteriis legavit, Episcopus quartam De jure rccenticri tantum Episcopis coir- vel tertiam partem juxta locorum con- cestum est., ut de decimis ad EcdesiasPa- fuetudinem exigere postsit, cap. requist.- rochiales pertinentibus, & non de alii« vißi. i f . de Testament. Notanter autem reditibus quartam partem sine onere ta- dixi, quse testator indetermtMteE.cdehh men fabricre accipere possint, cap. cm- reliquit; namsi exprcsie&in specie pio quertnte.deOsticioOrdinarii.G.dequar* fabrica Ecdesise, pro ornamentis, lumi- ta. de Pr&fcript. plura de istis quartis tra» naribus, pro-anniversario, septimo, vi- .ctare pratermittimus, quia jam pastina gesimo ac trigesimo die, sive alias,ad per- in desuetudinem abierunt, & quadra- petuum cultum divinum testator legäs* 1 ginta annorum spatiopesle contra portio« fet,ex talibus relictis portio Canonica non nem praescribi, text. est in cap. dequar- dtbeTetat.cap. fin.de Testamentis. Prae- ta. H de. Prafcript. & plura videri pote- .terea ex textibus citatis communiter no- runt apud Barbosam de Ofstc. Epifi. p. j, tant DD. quod portio Canonica tantum atleg, 86. exigatur ab Ecclesiis & locis piis, non au* De portione Canonica debitaParocho, tem ex iis, qu$ personis relinquuntur, quando quis extra Ecclesiam Parochia- ■ut ideo non debeatur portio Canonica fem eligit sepulturam, dictum est supra Epilcopalis, sitestator aliquid reliquerit inlit.de Sepultura ». ij. & textus sunt .pauperibus in genere vel in specie. in cap. 4. cap. cum super, c. certistcari. De quarta decimationum similiter sci- cap. in nostra, de Sepult. Clem. dudum. .endumest, quod tempore primitiva: Ec- eod.tit. •xlesiar, quandoEpiseopi erant pauperes, TITULUS XL. ° De Consecratione Ecclesiae, vel Altaris. S IJudsiloca, in quibus Domino sacri- nonjamilla umbratilia sacrificia & prae* fica offerebant, divinis habebant figurativa tantum nostrorum, sed verum supplicationibus consecrata, multo ma- sacrificium immaculati corporis & sangst apud Christianos id fieri convenit,ubi guinis Domini offertur. §.I Lib. III. fit. XL rsa § S UM V ». A quo, quibus CeremoniisEcclefiafintccn- fitcrapdit ? ». Quibus casibus dcflruBa & readificata Eccle- fia consecrari debeant i j Specialis etiam consecratio Altaribus impen den.ia efl. esi Qtt idfip Altare portat ile (£fixum ; Et quibus cafibus ex/ecrentur ? f. Calices & patina specialiter confictari, is ex- certa materia perfici debent. C Onsecratio Ecclesiarum facienda est ab Episcopo per signationem & unitionem parietum cum oleo sacro,& alias Ceremonias praescriptas in Pontificali > Romano, atque antfc prandium inter Rdissaru m solennia, dc decentia (non de necessitate) in diefestivo .cap.tua.z.E. Sit. cap. omnes Basilic e. ).deCo*fec. Difi. H. Ugol. dePotesiat. Epifi.cap. ig. Non tamen prius consecranda est Ecclesia-», .quam competens illi dos pro ejus tonse- cratione assignetur,- cap. i .causa E.q. i, cap. citm ficHt 8 . hoe tit. Quamvis autem Ecclesia non debeat-» saepius v quam semel consecrari, si tamen dubitetur, an Ecclesia quandoqucj suerit consecrata, praesumitur contra Ecclesiam , quod nunquam fuerit’consecrata , nisi pfobatibftes aliquae pro ea ad- ferri possint, ac proinde denuö consecranda erit: non enim intfclligitur iteratum, quod nescitur factum.’ cap. Ecclesta. 18. cap.folennitates. 16 . Difi. i.de Conster. Probatur autem consecratio per scripturam vel cruces,, quae dum consecratur Ecclesia , in parietibus fiunt, vel per unum testem aut famamal iaque indicia, quando enim de nullius praejudicio agi- ..• • .. .ir~'^ ---" I. AXIA. {. ■ An consecratio repetenda, *fi calici no\>a de- ' auratio accidat ? 7- Quare campanaEcclefiarum benedicantur, ffi Chrismate • inungantur ? 8- Vefics &> par amenta 1 ad Missam speffantia etiam benedicuntur" 9' Sifibus de jure Vel ex privilegio competat consecrare Ö benedicere Altaria , ■ Calices , • &cl tilrimperfectae probationes admittuntur. Panorm. in c. proposuifit. 4. hocttt. »um. 6. - Item si Ecclesia totä, vct ex majori par- %' te corruerit & resdificata sit, denuö consecranda erit, licet ex eadem materia reaedificetur , quia nihilominus noVaEccle- sia est, etsi prior forma interiit. Gloss./# cap. defalsrica. -24. de Consecrat, difi. l . Necstistinguendum erit V»n casu corruerit Ecclesia, an ea mente tigna pro majori parte deposita, ut 'reponerentur. Barbos, de ojfic. Episc.fallegi'Ij.num. Ijv Sed opponitur difficilis textus/»» l. inter flipalantem. 8 ). §. j.ff. de V. O. & in L qui re/.pg. §. %.ff. deSalset. ubi navis ea metire dissoluta, ut ex iisdem tabuiis reficeretur, dicitur manere eadem navis. Existimo responderi posse, in cästi dd. le. gum manere eandem navim quantum ad retentionem dominii■& possessionis civilis ejus; qui aper dissolutionem navim non voluit interire; non aUtCm quoad eandem numero formam, ( quod tamen in consecratione consideratur) si enim per refectionem ex eadem materia eadem numero forma conservaretur, male dixisset JC. in ct. LL. quod, navis sine intentione Dc Consectatione Ecclesiae vel Altaris. $8l tionerefectionis dissoluta» & postea mutato consilio ex iisdem tabulis refecta alia navis sit, lola enim intentio dissolventis, i unquam compositio prorsus extrinseca, , nihdmutacmsubstantialibiiscompositi. Deinde si magis moralitcr loqui veli- ’ mus, quidquid sit de navi, Certe in aedificio major eil mutatio , neque ut e sessem ■ tabuste, ita idem ccementum, iidem lapides & lateres eo, quo prius suerunt, modo accommodamur, ut vel hincJC. in diEl.l.S^. §-s. responderit, aliter de domo usque ad aream deposita, quam de navi sentiendum, utilia etiam intentione reficiendi dissoluta & reaedisicata alia sit, nisi pauca tantum tigna dissoluta & reposita sint. ^ Non tamen erit opus nova consccra- tione: si subsistentibus parietibus tectum corruat, quod rursus de novo imponatur ; vel si successive etiam ipsi parietes I per partes reficiantur, & ita quidem, ut paulatim nec pars de primo aedificio supersit (dummodo simul & semel totius vel majoris partis Ecclesiae ruina & repa- . ratio non fiat) quia his casibus morali- ter non censetur nova, sed prior Ecclesia , ut ex mente omnium DD. tradit Barb»i«c.//jj»e*r. 6. h. tit. &. pulchris ex- : empiis confirmat Jurisconf. tn l, propone- bxtur.'- i 6,t?.d'- $ndic. quod scilicet eadem legio militum , idem populus censeatur, licet prioribus hominibus emortuis novi substituantur ; idem corpus ho- , minis licet ex novis accedentibus alimentis in dies reficiatur, specie enim extrinseca'non mutata res eadem existimatur. Quod si Ecclesia amplificetur, & novapavs adda-ur, quse tamen minor sit parte verere remanente, etiam tunc nova Engel in Decretal. Lee. III, consecratione opus non erit, quia major pars trahit ad se minorem, c. quod tn dtt- btis.^.b. m.GIols. nrargin. in diEi. cap. de fabrica. aeCon je cr . di{t . i. inv. innovata. ubi addirsufficere, si aquaexorcizad seu benedi sta nova pars accedens aspergatur. Porro specialis- consecratio Ecclefire, & specialis altaribus intra eum existenti- bus impenditur j unde confradto Altari non tota Ecclesia, sed ipsum tantum'Altare; & vicisiim execraca Ecclesia propter ruinam & reparationem majoris partis ipsa quidem Ecclesia, non autem Altare ( si lalvum & integrum permanserit) consecrari debebit. Altaria autem omnia sive portatiliassi- 5 ve fixa in superiore parte lapidea esse debent, ad designandum, quod sacerdotes sacrificantes annuntient mortem Domini, 1. ad Cor. 11. qui in sepulchro lapideo tumulatus est. Sepulchrum quoque & sigillum OmniaAltaria habere debent, id est,cavitatem aliquam, in qua reliquiae Sanctorum recludantur, c.placuit. 26. de Confecr.difl. 1. Syl v. f*. altare, q. 1. text. indtEl. cap.placuit. & quod usus optimus legum interpres, /. cum de interpretatione. f. de LL. constanter in Ecclesia observatus demonstrat, & introitus Misse indicat per illa verba: quorttmRe- liqttixhh sunt , &c. Altare quidem por- tatile est tabula lapidea, quae de loco ad locum portari potest. Altare autem si- ^ xum tam ex superiori mensa lapidea-, quam ex inferiori structura seu pede firmo essentialiter constituitur. Quare si in Altari fixo superior tabula k suo pede amota fuerit, exsecratum censebitur. Csterum tam inAltari portatili,quam j fixo, si notabilis fractura acciderit, sisteli- Ittcc quiae SSr Lib. III. Tic. XL. quis extractas sint , imo si sepulchrum tantum, vel sigillum apertum, aut lapis claudens sepulchrum fractus suerit, exsecratur , & ad novam consecrationem deveniendum erit, Innoc. & communiter alii incap. i ,h. tit. Circa fracturas tamen plurimum tribuendum esse arbitrio Episcopi, an & quando exsecratio facta dici debeat, monet Barbos, de Officio Episcop. 27. *««.26. S^tantam esse debere, ut in nullaparteAItari&calixcum patena, moraliter rem xstimando, consistere possit, ut si per medium Altare transeat, ubi Calix ponitur, habetur apud Laym, ii Tfoeol. moral. de Sacris. Mtjs, cap. 6. ». 4, ubi num. f. v, id vero, reprobat sententiam illorum, qui putant amitti consecrationem , si cornua Altaris, in quibus unctio facta est, frangantur, eo quodjconse- cratiointeliigaturinesse toti Altari, &in majori ejus parte capiendo calici idonea conservari, Addit etiam Barb, ex decisi Sacr. Congreg. st.it. lapidem Altaris profanatum posse licite vendi & applicari ad usum profanum honestum & decentem. Praeter Ecclesias & Altaria, etiam cali- ces&patens consecrari debent, ut notum. Et hsc vasa debent esse de auro vel argento, vel ob causam paupertatis ex stanno, non autem de tere aut auricalcho aut cupro, quia hsc propter sruginem vomitum provocant; nec ex ligno, ne sanguis per poros imbibatur; nec ex vitro vel cristallo propter fragilitatem; nec de lapide propter ineptitudinem. c . vasa 44. & c. ttt Calix. deConfecr. difi, 1, Sylv. V. Calix, num. i. amittunt autem suam consecrationem per amissionem formas &ufus, sicut contingit per notabilem fractionem, licet illa fractio de facili iterum refici postit, ut si pes Calicis i cuppa abrumpatur, Si tamen calix tor- neatilis foret, separatio pedis a cuppa, qus fit absque fractione, non noceret: nam forma ex prima destinatione operis mutabilis non cenfetui: interire per mutationem reparabilem, & aliam rationem adfertLaym.e./. »«»>. 6. quod scilicet in calice torneatili cuppa per se sola consecretur. Non etiam amitti consecrationem calicis per aliquos ictus a fabro inflictos, nisi per fractionem forma mutetur, ex Armilla in V. Calix, num. 4. & Aror, instit, mor.p, I. lib, 10 .cap.z%.tjMtst, s. refert Barb. aätg. 27. ». ;9> quod notandum circa profanationem Calicum vendendorum , vel commutandorum. Quod si diuturnitate temporis aurum in calice & patena absumptum sit, non propterea interit consecratio, quae toti calici & patens indi. Armilla & Sylv. P, Calix. Azor. hfi, t. q. 6. & alii communicer, Attamen si nova deauratio accedat, an tunc repetenda sit consecratio, dubitatur ? Sunt, qui negant apudLaym. diB. /.», 7, eo quod major pars consecrata trahat ad se minorem in his, qus inter se uniuntur, & quorum parpes seorsim rationem & appellationem non habent; quod in simili non ideo exsecrata dicatur Ecclesia, quia muri ejus pinguntur aut dealbantur. Ideoque sufficere putant, si majoris reverentis ergo ob contactum manuum profanarum ( potest enim ex causa rationabili laico v. g. aurifabro dari licentia contingendi vasa sacra, Layman. c.l.n. 19,) aqua benedicta Calix abluatur. Quibus addi potest, quodetiam per sacrificium Miss» nova sanctificatio tribuatur. pifeiib ,:i«P aij&b »pii iqiiaot tniiii . j,«l L 'Jtiji) „ suoric fsitptint tittoi lljlTttt \Ujlrit, tWffli . ailal Jttap; ifalra »llJll 'Cioqt ÄI De Consecratione Ecclesia™ vel Altaris. §§z Calkii alixt»' C W„ DCWstl' operii 'murj- ■ tidneo licet ij' conii-" EKK1-, licSti,«. ',!ch tJnßn, ■ tdet inJiita , Wo- . m, neo; (puto i Srki lOlil® A«-' tcadoi Ah)i : eoo» wie liosk itat; licafiii .ur aut itint, tactua lim ü mditi aymoo* : ablui' amp« idotri- b«B buatuf. a. de fabrica. 24 de Consecrat, difi. I. prout & in corporälibus,manibns fcemmarum lotis & mundatis, accidit,ut, poib-juarn iterum desuper celebratum est, non liceat Laicis ea attingere. Et h;£c lentenda propter authoritatem DD. & ra- tiones valde probabilis est» Contrariam sententiam, quam cum Sylv. Armilla , Angelo & Tabiena inv. Calix. 8c Artor. 4.1. cjttaft. 4 . alusque pluribus tenet Larb. iiil.loc.num. ;8. in praxi receptam testatur ipse Laym. c. I. nam, L. ex eo,quod in calice principalis pars non consideretur ex quantitate materiae, sed ex immediato contactu Corporis &SanguinisDo- mini, quae proinde, si nova non consecrata accedat, consecranda erit, Ad rationem contrariam responderi potest, quod quidem major pars consectata tranat ad se minorem, nisi minor sit pars principalior. Attamen stante hac ratione difficile videtur cum Sylv. v Calix, n, 2 . & aliis sustinere, quod per assumptionem auri non exeeretur Calix , tanquam parte principali pereunte, nisi subtiliore distinctione inter partem principalem & majorem inventa dicamus, consecrationem quidem perire per interitum partis majoris , utpoteex quo tofum suam formam amittit, non autem femper ( nisi fortassis aliter in jure cautum sit) per interitum partis principalis , quae si noru fit simul pars major in ratione quantitatis, non immutat formam totius, in quo propreres consecratio adhuc conservatur. 7 Prtßterea etiam Campans Ecclesiarum benedicuntur & Chryfmate unguntur , ut sono quasi lactato ad laudes divinas convocetur populus, repellantur hostes & daemones, incantationes magicae, fu gentur noxia tempestates. Si ha?c rident haeretici, irrideant Deum ipsum, aitDu- fand. de Ritibus Eccles lib. 1 . c. 22.»4. quiAfowMO. praecepit populo.- plangetis ululantibus tubis , & erit recordatio ve - flricoram DominoDeo vestro,ut eruamini de manibus inimicorum vestrorum. Sed haeretici extra Ecclesiam ejecti & Satanae traditi (teste Augustino in cap. omnis 32 ,. causa 11. quast. 3. sicut enim in Erclefia Christus, it a extra diabolus est ) facile deponunt arma spiritualia: pullare negli* git, quos quieto jure.possidet: foedus iis potius, qukm colluctatio est cum Apostolo ad EpheJ. 6. f. 12 . Adversus instdias diaboli .adversus Principes & potestates , adversus mundi reBorestenebrarum harum contra spiritualia nequitia in calefit,bus. Vere illi nequam spiritus quondam coelestes, principes daemoniorum-» A4/mfc.t2-&X4-rectores[tenehrarum harum & exilii nostri, qui in nos exules filios Evae tantam potestatem exercent, ut ad oculum (nisi miseri in noslrammet perniciem caecutire velimus) nobis quotidie monstrant magi incantatores, energumeni sive obsessi. peccatores in interitum temporalem & aeternum ambulantes. SedfK- Crux Christi pereuntibus stultitia, nobis autem qui salvi fimta , DEI virtusest. . Infide quidem resistitur diabolo I. Pet. f. Sed in side observante mandata DEI, oJtyCatth. 15 . i.sfoann. cap. },i» fine, in fide , cum bona conscientia, r. ad lim. I. -8. in fide , crucifigente & mortificante carnem cum vitiis & concupiscentiis, ad Rem. c, 8. adGal. f. 22. ad Colos. 3. in libertatem vocati sunt Christiani, sed non in libertatem carnis, d.c.j, adGal. inside, dedita Orationi Tutt a &jc- M, Life. iir. fit. xL ^ ^ ]s]umo Mattb.jp. 8^.20, Ad tr.^.&cz%, li consecrationes prafatas facere possint, in side , non diligente mundum neque ea, Si enino talesPrxlati postum dare minores qu* in mundo sunt , concupiscentiam Ordines,& alias ordo Episcopalis fecun- carnis , concupiscentiam oculorum & am- diimTheologosesscntialiter non differat bitionem Spiritus, qua non sunt tx patre, l.jfoan. 2 , infide, qua Eccleßam audit M matrem , alias non fides, sed infidelitas est, Matth. 18.17. qualem fidem an habeant haeretici, seipsos probent & judicent. 8 Vestes quoque sacra: & paramenta ad quiri postit. ab Ordine Sacerdotali, imb plus sit consecrare corpus Domini, quam Altare , calicem , &c. non est adeo inconveniens, ut vel per privilegium, vel per confuetu- tudinem saltem immemorialem alius actus Ordinis Episcopalis Sacerdotali ac- sacrificium Mistae deservientia benedici debent, ut tanto cum majori reverentia divinum sacrificium peragatur. Amittunt haec paramenta suam benedictionem, si eorum forma mutetur, ut si ex stola fiat manipulus, ex alba amictus,&c. quia lingulis paramentis speciales benedictiones fiint accommodatae, item si adeo lacerentur, ut ad usum sacrum deservire amplius non possint , quo casu Ex eadem quoque consuetudine pas« sim videmus Abbates exercere consecrationes etiam pro aliis Ecclesiis, quam suis. Ad declarationes autem Cardin, quae in contrarium emanarunt, dici potest, eas usu receptas non este; vel loqui tantiim de jure utendi Pontisicialibus & benedicendi vestes competenti ex privilegio speciali, non ex consuetudine generali» sicut etiam notavit Pasqual. ad Laut. de , toi , [pM «st .(W/* kfiu ; Cr!m ■ jittrt mril {ikil. ‘ftitsl listi imU ■I" l|,Ka^r iM fragmenta potius comburi , quam ad u- Franch. dt Controv. inter Episc. & Rtg % fum mere profanum applicari debent. /». 2. §.28.». \Jgo\imsde Potest Episc,cap. 32, §. i.n. Sed & illud notabile est, quod docet 6 Si lacera: vestes ex materia non conse- Laym. in qq. C*n. de Trat, Eleä, &c. q. cratareficiantur, dummodo materia hac 2,19. quod Abbas ex privilegio Aposto- sit in minori quantitate, participat de lico (idem si ex consuetudine) semel ha- consecratione majoris partis arg. cap. 3, bilitatus ad faciendas consecrationes pro hpc tit . iua Ecclesia tantum , postit eas etiam fa- Demum consecrationes & benedictio- cere pro aliis Ecclesiis, si ab Episcopo ei nes Altarium , calicum, Campanarum & committatur. Adest enim potestas dele« reliquorum paramentorum ordinario ju- gandi ex parte Episcopi, & capacitas exe- r e quidem Episcopis competunt, nihilo- quendi ex parte delegati. Illa autem re- minus ex privilegiis & communicatio- strictivacUufulaprivileg./>re/«f'f£cc/r/i* ne privilegiorum etiam inferioribus Pra- tanum, inteligitur , ne faciat pro alie- latis competere possunt. Deinde con- nis authoritate propria, sicut necEpifco* suctudine multorum locorum recepta vi- po cujusvis privilegii praetextu in aliena detur sententia Glosse tn Clemens, atten - Dioecesi pontificalia exercere permittittu; dentes, de Statu Afonach. quod generali- sine licentia Ordinarii loci. Trid. Sest. 6. ter Praelati habentes if fum infula: & bacu- de Reform, cap. f. i« H MIIKtl I. wir», A» piM CBM[ Efltin m De Consecratione Ecclesiae, ve! Altaris; II. De Reconciliatione Ecclesiarum pollutarum. tt. Quando Ecclefia censeaturpoUuta ? a, Cur tantum ob sanguinis (fi feminis effufio- ntm, (fi non atia dciiäa Eccleft'a polluatur ? /i. Quidfaciendum, fi Ecclefia polluatur per sepulturam infidelis , bar et ici, (fic. ij. Anfipultterd catbecumeni , Cei infantis m* baptizat i Ecclefia polluatur ! iq. Cur locus sacer potius cenfiatur pollui, per sepulturam pagani, (fic. quam decedentis i» notorio peccato ? sf. Pollutio Ecclefia fit per omne homicidium injuriosum in td perpetratum, ti, An polluta cenfinda fit Ecclefia , fi intra eam bannitus occidatur ? ig. Quid fit sentiendum dcsacrilega occifione Ciri fand i intra Ecclesiam / ti, Kon per mortem , sed per injuriosam occifio- 10 (7 Cclesia pollui dicitur, quando certae XL quaedam actiones turpes , indecentes , loco sacro injuriosa* ( quas mox enumerabimus) in ea committuntur. Non possunt quidem revera , & physice sancta k profanis & turpibus coinquinari, t. vejira.de Cohab. Cler. & Mul. quia tamen domum Dei decet sanctitudo, morali hominum existimatione indecens reputatur,ut hostia immaculata & divinum officium offeratur in loco sceleribus contaminato , antequam aliqua ejus loci expurgatio siat. 11 Censetur, autem pollui Ecclesia I. Per sepulturam infidelis, vel etiam fidelis ex- communicati aut haeretici. II. Per homicidium aut (anguinis injuriosam effusionem. III. Per effusionem seminis. Dices; quare propter sanguinis & seminis effusionem (de sepultura quaeremus paulo inferius) & non etiam ob alia delicia inEc- desia patrata v.g. furtum, sacrilegiu,BIas- phetuiam, perjurium, &c. polluiturEcde- nem intra Ecclesiam,poHuitur Ecclefia. ip. Per quam Vulnerationem censeaturpolluist- clefia ! 20. Quando per Voluntariam fimtn •'< humani profufionem polluatur Ecclefia , (fi quid de copula conjugali sentiendum? 21. Si effusio sanguinis Velfiminisfiat tantum in parte Vicina Ecclefia 6 g. sacrificia, (fic. no * censeturpoUuta Ecclefia. jj. Quifinteffelluspellutienisl 2j. QuidfaciendumSacordoti , fi durant e mifft contingat pollutio ! 24. An persolam missam reconcilietur Ecclefia P js. An Episcoput possit dispensare, ut ante reconciliationem legantur missa i ii. An inferior Episcopo possit reconciliare P sia? Vix dari aliam rationem, quam quod peculiariter circa enumerata delicta ita a!» Ecclesia statutum sit, cum Valentia, Vasq* & aliis putat Sanch. deMatrim. Itb.y.d. 1 f .». 4. & sequitur Barb .de Ojfic. Eptfc. alleg. z$.n.2i. Sed ignoscent tanti viri » si non sequar tam facile confugientes ad Ltg. non omnittxn.VO.ffdc LL. quinpotiu» existime, eam fuiffc rationem Ecclesia: sic statuentis, quod haec duo crimina, scilicet sanguinis & feminis effusionem prje caeteris vitiis semper sacrae paginae ä ministerio divino excluserint: effusionem, quidem sanguinis, quod contrarietur_» mansuetudini Christi, qui nullius sanguinem, sediuum innocentissimum pro nobis effuditeffusionem autem seminis, quod contradetur imma:ulatae hostiae & Virgineae proli- Si haec ratio displice'. rogo mihi assignari aliquam, cur Clericus potius ob homicidium vel mutilatio» nem reddatur irregularis, &nonobaliud quamvis gravius delictum: cur § ce- Ttttt z lebratio^ 1 sss Lib. III. Tit. XL: Iebratione vel sacra communione potius ob efiusionem kminis, quam aliud peccatum abstinendum ? & cur etiam in veteri testamento quoad utrumque casum Judaeis suerit praeceptum 3 sacris abstinere? Dr Igitur I. Si polluitur Ecclesia per sepulturam iofidehs, vel haeretici, aut excommunicat!, ejus cadaver exhumari ( dummodo ab aliis dignosci possit ) & Ecclesia vel Coemiterium reconciliari debet , nec prius aliquis etiam Catholicus ibidem sepeliri, vel sacra sieri possunt. c. Ec - defiam. 27. & seq. de Conj. dist * 1. cap. fousuluifh.J. hoc tit, hodie tamen post Concis Constant. & Extravag. Martini \.Ad evitanda stand ala. nisi ex communicatus fuerit den uncia tus aut notorius jJercustorClericsprobabiliiisnonpolIue- tur Ecclesia- Quidquid enim iit, an talis «xcommunicatus non denunciatuspossit sepeliri in loco sacro ( de quo diversas opiniones retulimus superius in Tit, de Sepulturu") si tamen deficio fepultus suerit,magis est, ut dicamus non pollui Ecclesiam: quia quoad hoc punctum non agitur de favore excommunicat!, sed Ecclesiae & aliorum fidelium , qui juxta d. Concis Constant- non debent divinis officiis privari ob communionem cum ex- «communicato non denunciato. Idem, quod de excommunicatis non denuneiatis, eti tn de haereticis servandum docet NaV, Confil. IO. de Haret.&C 3» Traft. deOr herisCm.c, XX, quae sententia pro usu nostrae Germaniae deservit, ubi cum haereticis impunis est communio- Imo in novissimo bello Turcico auxuiares Copiae a Principibus Aea- iholici» waasmisl«, hoc expresse in pactum deduxerunt, & ab Ecclesiastici* potestatibus desuper consensilm impetrarunt, ut milites Acatholici defuncti rst Coemeteriis Catholicorum ( ubi propria Lutheranorum non adessenf)sepelirentnr. quod ob casum magnae necessitatis ad obtinendum illud militare subsidium, & quia non suit petitum in contemptum fidei Catholicae, sed potius ob honorem humanum, toleratumfijst. Per sepulturam etiam Cathecumeni & * J infantis Christiani non baptizari pollui Ecclesiam, tradit Zoef- ad hune nt. n. 1 Sed Ugolinus de Poteßate Epife.cap . L9. §. f.excipit Cathccumenos, qui, cum vi charitatis conjuncti nobis sint, & sepa-7 rari in sepultura non debeant. Infante» Christianorum non baptizat! licet ex usil Ecclesiae in locis sieris non tumulentur, si tamen de facto conringeretsepeliri, putarem probabiliter dici posse, non pollui locum sacrum, quia ad hjnc rem no# habetur alius text. qmmcap.Etclefixm.de Censecr. dtfi . 1. quod non loquitur de tali infante, sed de vero pagano 8 l infideli,,# poenalibus autem & odiosis termini sunt propriissime accipiendi. Nec est eadem rationis parita», quia infideles & pagani veri formalster detestantur fidemEcclesiae ejusquehostessunt; ar infames Christianorum magis fidem & perlonam parentum repraesentant, iri quorum side etiam baptizantur, & quiaad Baptismum ex fide & intentione parentum destinati sunt, non video, cur magna irreverentia ex eorum sepultura loco sacro irrogetur, sicut tfe Cathecumeno dictum. Nec etiam obstat, qnbdBaptismus sit janua ad Ecclesiam , & ante Baptismum nemo sit intra Ecclesia gremium recipiendus: nam - t* De Consecratione Eeclesiae vel Altaris. 887 «xhocplusno» convincitur, qukn quod infantes non baptizari non sint in Ecclesia sepeliendi, non aurem flarim sequitur, quod ex eorum sepulturaEcdesia polluatur; certe etiam omittentes paschalem consessionem decedentes in peccato notorio excluduntur a sepultura, & tamen se- pulti de facto non poliuunt locum sacrum, quia id in jure expressum non est. 14 Sed qtt&res, cur potiüspagani , excom- municsti,haretici sepultura polluatur locus sacer, quam ex sepultura decedentis sine annua consessione, vel in notorio peccato, &c.ty.Praeter authoriratemCanonis sic statuentis,si non convincentem, saltem Congruentem rationem posse assignari, quia pagani & excommunicari aut membra Ecclesiae non sunt, aut si suerunt, relecta & separata sunt, & proptereä sicut in vivis sine irreverentia inter divina officia tolerari non possunt ita nec post mortem , juxta vulgarem Regulam: quibus non communicamus vivis ,ntc communicemus mortuis. c.sacris 12. de Sepult. At yero reliqui peccatores utcunque graves non censentur a divinis vel ab Ecclesia exclusi, cujus membra permanent,quamvis arida, & sicut in corpore physico membrum aridum per nervos & pellem reliqui corporis sustinetur, nec non aiiquali saltem calore vovetur , ita etiam ilii peccatores adhuc de corpore Ecclesias ejüsque meritis & Suffragiis aliquod fomentum participant. Covar. i» Rdtft. c. alma Mater, de Settt, exeam, in 6. in prine, k. 7.&C »»§. 6 n. 5. If II. Polluitur Ecclesia per omne homicidium injuriosum in Ecclesia quocunque modo etiam per suffocationem aut occisionem sui ipsius factum, c. proposui- inc.uu. Eod. in6. Dico* injuriosum ♦ unde per homicidium vel casu , vel causa defensionis, vel ab ament« aut infante factum non censetur fieri pollutio , quia, cum non sit delictum ito occidente, non videtur fieri irreverentia Ecclesia:. Volunt tamen DD. cum_» Barb. de Ojsic. Eptsc. p. 2. alleg. 27. », 1 p. quod, sicut Clericus & Sacerdos,quitem- plum DEI spirituale est,ex homicidio casuali,ubi culpa intervenit, item & ex homicidio necessario» si modus inculpata: tutela: excedatur, pollutus & irregularis censetur, ita etiam templum materiale ob homicidium culpabile C quamvis non dolosum ) reconciliatione indigeat. Quid, si in generale bannum declara-l6 tus, in cujus vitam potestas omnibus data sit & quidem sub promissione pricmii, in templo ab aliquo occidatur ? Polluta censebitur Ecclesia, licet enim respectu personae occidentis & occisi tale homicidium supponatur licitum & non injuriosum , est tamen injuriosum respectu loci sacri, sicut de alio malefactore juste condemnato & in Ecclesia promerito supplicio affecto tradit Zoes ad hunc tit. u. f. Bath. d.l. n. 1 f. Obiter hic adnotandum est, quod etiam monet Molin. d.sf. & traft. q.d.j. raro & non nisi ob gravem causam licere dare publicam potestatem cuilibet occidendi reum, tum ob alia incommoda , tum quod tales rei Sacramentis destituti in corpore & anima pereant, - quod utiqueChristiante mansuetudini repugnat ; ideo etiam data potestate a Magistratu fori externi non videtur facile e** jus usus in conscientia & foro interno admittendus , nisi ex vita malefactoris proscripti quotidianum periculum Reipub. immi- LSS Lib. IN. Tic. XL. immineret, tunc enim publica fidus ab occisionis peccato iicut in quocunqu s hoste excusaret. De occisione a!icujasSancti& justi viri in Ecclesia etiam queritur, an exinde polluatur Eclefi a? Affirmativa magis legitur apud aurhores , eo quod, licet sanguis sanctorum Martyrum consecret po- ! tiüs, quamfcedetEcclesias, text.incap. fundamenta.!*.deEleft.in 6 .i$ht&men nefaria & sacrilega actio occidentis Ecclesia injuriosa est. Gl. in c .»». in v.sa». gninis. hoc tit. in 6 , Zo es. d. I, V all. eod. tit. n. f. Ait tamen Gloss. infin, locum, ubi sanguis effusus est, non esse in reconciliatione abluendum. ^8 Cateriim non polluitur Ecclesia , si quis morbo correptus, aut extra Ecclesiam vulneratus in eadem moriatur: non enim ipsa mors per se irreverentiam infert Ecdefix, sed causa sive occasio in ea facta. Quid autem dicendum, si quis in Ec- '• clesia existens foris praetereuntem, vel e converso foris existens stantem in Ecclesia jaculo conficiat? Communius receptum est, ut posteriore tantum casu, quo consummatis homicidium in Ecclesia contingit, censeatur polluta Ecclesia, non priori, jn quo non proprie verifi- cantur textus Canonici cap. m. hac tit. in • 6 . cap.tay.tum. de Priviltg. qui in pollutione Ecclesiae loquuntur de morte aut sanguinis effusione in ipsa Ecclesia contingente, Zo 'ii.dA.nttm, 6 . starb .dA.num. 2 6 . 3 9 III. Polluitur Ecclesia non solum per mortem, sed etiam per vulneratione inju- rios:m,ex qua sequatur sanguinis humani effusio; quod verbum fjsnfio Comiti uniter DD, interpretantur de copioso fluxu sa«- gm'nis;unde concluduntnonjfufficere paucarum guttarum destillationem, vei si ex inflicto pugno ex paribus sanguis profluat (nisi ex gravibus verberibus id accideret) neque sola percussio,quamvis gravis, fatis est, sed sanguis sequatur, necclse est, quia de ianguinis tantum effusione textus Canonici loquuntur, qui in materia poenali ultra propriam verborum significationem extendendi non fiint. Non tamen requiritur , ut sanguis ipsam Ecclesiam contingat, dummodo intra Ecclesiam effuliis, licet in vestimentis absorptus vel ia vase collectus sit. Vid. starb. d. I. Na- var. in Man. cap. 27. IV. Polluitur Ecclesia per voluncananuo seminis humani profusionem, sive cum, sive sine Complice factam, dummodo ea notoria & saltem per famam aut opinio* nem hominum publicata sit, non aiuem sufficit, si v. g. solus Parochus ex confessione sciat, vel aliqui tantum ex Paro- chianis, penes quos non sit periculum divulgationis. Sa.v. Eulefian. I<7. Qurd de copula conjugali inEcclesia.» facta dicendum? Ratio dubitandi est, quod, c.fimetum. dt Consec.dist.j.Slcap. ßgnificaßi. d. Adelt, solum loquatur de profusione seminis illicita & adulterina, in poenalibus autem termini sint stricte, accipiendi, ut pro negativa lententia-» argumentatur Ponr, de Mutim lih, ic. cap. 10.«. Ij.Sa. d. I. r,. 14. Nihilominus apud authores receptius est pollui Ecdeffam propter irreverentiam, qua? per talem actum loco sacro infertur, ad eum modum, quo superius de exeeutio- ne facta in Ecclesia contra juste condemnatum ad mortem diximus. Gl. inc.un. in V.seminis, h. t.in 6. Navar. in Man. c.27. De Consecratione Ecclesias vel Altans, §§9 t*if.-it.i fl' Sanch.- de MatrimAib.9. dijp. r s. -r nam. f. posses ver6 contraria’ sententia obtinere in casu necessitatis, quo conjugati ab hostibus v. g. in templo obsessi aut conclusi alium locum exercendi copulam non haberent, & fine periculo incontinentiae abstinere non possent , quia tunc necessitas facit licitum» quod alias foret illicitum. Covar. de 6pons,p,z.c.p .§.z^t. 3. Zoef. dJ.n. £.Barb. d.Ln.4.%. 2 i Estporrb circa has pollutionis species, quaestunt per sanguinis aut feminis effusionem', advertenbü :n, non pollui Eccle siamssi vel siipra illam in tecto , vel intra eandem in aliquaCryptantit juxta eam in eampänilivel iäcristia , (dummodo haec separata sit ab ipso interno corpore Ecclesiae’. quod censetur a tecto interiori usqj ad pavimentum, & ä porta interna majoris Ecclesiae, usque ad ultimum parietem in ternum null« alio muro intermedio df- ftinctum)pollutio contingat, quia» Ut saepius repetitum , in’materia pöenaii& odiosa termini sunt stricte accipiendi. Vid f agund.iM f .Eccl.pracepta,p.tdib,^,cap. 14.4 n ,37 .Sanch. d.diß>. 1 f,k.n,z 1. Itent fi pollutio contingat in gradibus Ecclesiae Vel ante januam extra scilicet clausuram portae mtcfnte.Burb.d./. n.zo,- Quod si polluta sit Ecclesia, censebitur «liam pollutum coemeterium tanquam accessomim , non veroe converso, quia accessorium non trahit ad se principale, eap.un.h.t.int S", t i Effectus pali (itionis est, quod in Ecclesia polluta, antequa abEpiscopo peraquam cum vino, sale & cinere, benedictam reconcilietur, non debeant sacra vel divina officiafieri, neque mortuus sepeliri, qui tamen de facto haec faceret,temerarie qui- Ewna. w Deciut. Ljb. III, dem ageret & moraliter peccaret, nullam’ tamen irregularitatem vel cei suram incurreret.*.//, qui r S.de Seat, extern, ix 6. Si contingeret durante Missa polluti« 2$ nem evenire, v. g. per homicidium aut vulnerationem,communiter distinguitur an ante consecrationem,vel postea id accidat,ita utpriori casu Mista etiam caepta deferenda sic, non ve’rö posteriori. Ugol. deOßc.£i>.e.29-§-7- r ,}-Fagund.d.l.c.i8. Verum si de facto post pollutionem 24 Missa celebrata stt,live bona sive mala fide, jam Ecclesiam propter infinitam virtutem tanti sacrificii haberi pro reconciliata, putant. Ss.ViEedesia.n.19. Castro. de Lege pecK.lib.Z- cap.ult. Cui opinioni videtur aliqualiter suffragari text. in c.de Fabrica t z^,de Confec.dtjf, ,. ubi dicitur, aliquando totius consecrationis sanctificationem per Missarum solennitatem impleri* tutius tamen est vera reconciliatione uti, quam sacri Canones prascribunt: neque enim d.c.de Fabrica, continet hunc casum, sed juxta communem interpretationem alium, quando nimirum parietes per partes reficiuntur & innovantur, ut priori H. dictum. Si reconciliatio Ecclesice fieri tam cltb^ commode nequeat, poterit Episcopus ex multorum lententia inserim dispense-- tive concedere in ea fieri divina officia, si - cut potest in casu ; necessitas is ad evitandum damnum spirituale’ vel temporale :n alio jure positivo dispensare. Sa. d.l. Fa- güflcL d.l,c. Alii Vero existimans, non esse facili ad istam dispensitionem deveniendum, fi interea in aliquo Oratorio cum Altari portatili possint divina fi. eri.'cum sepultura tamen plerumque necessitas exigit dispensationem, neque alio modo facile evitari potest. V V V V V £J C ?so Lib. HI. Tit. XLI. r>6 Delegare autem reconciliationem ali- talem conciliationem, sicut superloribm cui Sacerdoti simplici Episcopus non FratrumMjnorum a Leone X. tale privi- potet, quia est actus ordinis Episcopa- legitim .concestum refertur , ut polTmt lis, per texi, expreß um. int. aqua.y.b.t. suas Ecclesias reconciliare. Roderiq. tom. nisi fortassis isSacerdos alias ex privilegio i.reg.qq.i^ art.G. Henriq. l.y.c«p.%7' Apostolico esset habilitatus ad faciendam num. 6. MöS- «BS «BS- M "SBKMS» TITULUS XLI. De Celebratione Mistarum, & Sacramento Eucharistiae, & aliis Divinis Officiis. §,s. De Celebratione Missarum, SOMMAl IA. i Ante Missam debet promitti Matutinum cum 6 Votum non bibende binum non biolatur > fi m Laudibus,/id non tfl grabis obligatio• Mißet fumatur ablutio. » Parochus diebus fefibis M/fiam tenetur legere f Particula consecrat* reperta pofl ablutionem depracepto,diebus autem feriaiibus tantum pofiunt fumi. de hor.eftate, nifi habeat amplos reditus (f 8 An liceat aliquando fine paramentis celebrare I fit Parochus populosa cibetatis. 9 §ualiter Parochus prosuis ParochianisMtfiam j fis idfaciendum, fipoptdus ita numerosus fit, offerre teneatur, (fi an pro una Miffapoßit ei ut ad unam Miffam c/mbenire nonpoßit , bei duobusfiipendium accipere} solus Parochus ad adminifiranda Sacret- to Parochus ex fundatione obligatus ad plures menta nonfnßiciat? Mißas hebdomade decendas,fi modico tem- 4 . Propter necefijitaiem moribunde potefi Paro- pore impeditus fuerit , non tenetur illae thus alterani Mi fiam eodem die celebrare. Mi fias perfolbere per Vicarium, ffi probabiliter etiampofisumptam abluti- n Parochus fubfiituens Vicarium ad legendae Ottern- Mifiasnon tenetur ei tantum dare, quan- f Leges non extenduntur ai cafits insolitos. tum ipse ex fundatione percipit. j f|Ost Horas Canonicas recitatas ad propter necessarias occupationes, aut ali- mT Missam procedere potest Parochus; am justam causam Horas commode pi se- - ita enim habent notae RegulsMissalis.ut mittere non possit. Lessius de y. menti Not. I. Quod Parochus regulariter teneatur dare SS. Eucharistiam, quoties pii subditi eam rationabiiiterpe- tunt, ne parvuli petant panem , &nonsit qui frangat eis. Sed quaestio est , an cenleatur rationabiliter petere , qui singulis , aut ferme singulis diebuspeteret? Sane priscis temporibus peracta consecrationem Mista omnes adstantes sume- bantEucharistiam.Hurtado de Sac. tom. 2 . traEl.de Euchar.dist.j.difstc. 22 - verf. recentiores,&c. & in Concil. Trid. f. 22. de Sacrif.Miff. 7I./7. Barb. in Cellttt, DD. ad c,-6. Trid./i 2 2. Barb. de Oss. Par.p.i*c.tO^.^. de Sacris* Mif. in fin. quod fatis probatur Not. IV. Quöd extra’ calum extre- exeodem c,6. dum enim ibidem op tat Sacv mse necessitatis non liceat aliis quam Synodus, ut fideles adstantes in lingulis proprio Parocho vel delegato ab eo Sa- Missis communicent, videtur plane liberamentum-Eucharisthe Parochianis mi- centiamdare, ut singuli Presbyteri Mif- nistrare. Imö in Clem.j. de Privil..tx- fas celebrantes quoscunque petentes communicationem Papae reservatam in-* communicare valeant, currere dicuntur Religiosi, qui sine spe- ^ § HI. De Ht r., Canonicis, SUMMARIA. aa Benesciatus etiam curatu* omittens Horas Ca~ ap ffiualis attentio requiratur in orando Brc*- nome as tenetur ad reßitutionem. Viario* 32 Controversa i an Parochus' ad omnes frtt&m' jgSine interna attentione recitans probabiliter refiituendos teneatur ex omiffioncBreViarii? potes excusari aresitutione r 34 j£quior es sententia, ut propter onera Paro - 29 spui Psalmos unius hora inttrruptim dicit fine" thialiapoßic aliquam partem deducere, causa, peccat quidem Veniali ter, satisfacit ap Aequitas rigori Juris quando prafennda? tamenpracepto. ai Beneficiatus in primts G. mensibus omittens ho* jo Similiter qui ex errore unum officium pro alio, ros non tenetur ad resitutionem s secus ta-- dicit. men Videtur, ß obligatio orandi incumbat ji Captllani Parochorum non tenentur ad rtsi- ox fundatione. tvtionem, s BreViarum omittant. jt Paro- !|V ' a tacti iljric stfe :tittLe sBdla ai. iM itti Potsi) n tanti i.ijiliii Itti,it i Attici inu 5 ifflor.) ramium fi«« ditetit w,t tkii te'iDU: IMM tort/i 'i te (ttitt link fclt jtfcij {ctt ■ w i * De CeIebrationeMissarum,&e. gi. parotites regularis quando teneatur adteßi- Ecclefta.quibusfacienda esi reßitutio i fji Causa excusantes ab oratione, • Quandcnam is, qui foteß partem orare sed ''W jq., Quid Uniat »omine pauperum ö' fabrica * tutionendi gj. Quid dc Vicariis perpetuis dicendum t non totum,teneatur ad partem crandairii , !Nter omnes convenit Clericos bene* cap.i^.q p.Baib.deCßc. par.p.i.cap. J ficiatos teneri ad solvendas HorasCa- ic. n. 32. Suarez.^e her. Cau.cap .^o nonicas , prout text. sunt in c.fin. difi. n. 6. Verum non desunt alii celebres Au- f 11 ;* §2.c. i. h. t. c. quia per ambitiosam. 1 s. thores.qui mrgis aequitatem ccnsidcrant, a2 de R stritt. in 6 . Id quod etiam de ob- ce. Ien:«s,t.uco Uaverba: omnes f uüm y linentibus beneficium curatum dare ex- in Parochis ( imo et, am in aliis benefi- p.essit Leo X. in Cone- Lateranensi in ciatis, quibus onus residendi, dicendi iiiaBulla, quee incipit: Superna, difpofi- Missas,&c.incumbit)limitaripossnt ad thnis. y.§. 38. EtPius V. in alia Bulla, omnes fructus correspondentes Brevla- quae incipit: Fx proxmo&c. rio: nam fructus non tantum deberi exi-- p& Porro omittentem Horas Canonicas, stimant propter Horas Canonicas, sed " ^ non tantum graviter peccare, sed etiam potius propter cneraalia, pratfenim vero * lU ad restitutionem fructuum pauperibus, Parochialia,Sacramentorum administratis/ fabrica beneficiorum faciendam te- tionem , ideoque restitutionem eorum ( neri, in dd. Bullis statutum est. Eamque propter non oratum Breviarium debere ° fr. Jestitutionem hoc modo fieri debere de- fieri proportionalster arbitrio boni & clarav.tPiusV.ut,si aliquis totumBrevia- prudentis viri, ita ut duas partes fructuu rium omiserit, teneatur ad restitutionem possit Parochus computare pro labore omnium tructuum, qui, si singulis diebus Parochiali, & unäm pro Horis Canoni- dividerentur, proportionalster pro una cis :& consequenter si v. g. portio redi- die cederent : si vero omiserit Matuti- tuumParochialium unius diei forte sint num , teneatur ad dimidiam partem u- j.Floreni, propter lotumBieviarium e- nius diei:sialiasomneshoraspreeterma- milium tantum teneatur unum florenum tutinum, ad alteram dimidiam : si un restituere , cujus opinions sunt Lopez , tantum horam,ad sextam partem fructu- Tolctus ,Sa .Sanchez, & alii cc. aBarb. um restituendam. Sed d. c, 10. rutn. ^.Egohanc posteriorem^ 2 ) Qua?r. I. An sub hac dispositione & sententiam magna equitate nixam fatis distributione Pii V. etiam Parochi com~ tute practicari posse opinor , secundum prel e. dantur,ut,sipesunUmdiem Bre- vuigetas juris regulas , quod equitas fit viarium non oraverint, teneantur ad 0- rigori juris praeferenda, si salva ratione mnes fructus illius d ei restituendos, vel rectiSermonis lex aliqua ex bono&a?quo potius possint sibi aliquam partem pro- interpretationem recipere possit. /. />/«. pter onera Parochialia retinere ? cuit. 8. C.dc Judu iis. Fach. lib. i.cdp .9. Pleriqueob leXtfis generalitatem inter m.aX me in pa-nalibu: &od'osfs, in qui- Parochcs & alios benefieiatos nen distin- bus iempei benignior est interpretatio guunt. Aror. Jnßit.mor.par. t. lib.XQ, facienda , */ potn* pontis moliantur , Ekgu In Lietur. Lit III, Xxx xx quamexafperentur. l.penult, ff.de Pan, c. odi t. & c. poenis, de R. I. in 6. 26 Quser. II. Quandonam incipiat obligatio restituendi propter non oratumBre« viarium ? Primum post sexmenses numerandos a die adepti beneficii, sicut in d. Bulla Leonis expresse habetur , & in Bulla Pii V. nihil hac in parte immutatur, sed solum declaratur, quod per primos sexmenses non orans Breviariumsi- ne justo impedimento graviter peccet. Licct autem Lotus apud Navar. de Oratione. C.-2T. n. 60. videatur dubitare , u- trum Pontifex potuerit tanto tempore non orantibus Breviarium restitutionem relaxare? nihilominus cum eodem Navar. rectius hic scrupulus -reijcitur, cum oratio Breviarii. A propter ejus omissionem consequens restitutio tantum Jure humano introducta sit, quod S, Pontifex pro suo arbitrio vel omnino remittere,vel certo modo temperare potest. In illis tamen beneficiis, in quibus fundator obligavit beneficiatum ad recitandas quotidie Horas Canonicas , procedere potest o- pinio Soti, ut etiam primis 6. mensibus nascatur obligatio restituendi, quia in talibus beneficiis obligatio orandi Breviarium descendit ex Jure naturali, & etiam omittens peccat contra justitiam com- mutativam tanquam stipendiarius, qui non facit id , pro quo stipendium accipit, prout intelligendus videtur Suarez, de Horis Canonicis, c. 29- 27 Quxr. III. Qualis attentio, vel inten- tiorequiratur ad solvendas Horas Canonicas ? Non aliam requiri, quam ut orans veiba integre proferat, & id faciat ex propositio tali modo Deum coilendi, licet interim parum curet de intellectu verborum,quae pleraque mysticum sensum habent , & ne quidem ä viris doctis facis intdiiguntur. Etproptereasuffidt, ut illa Intendo colendi DEUM virtuali- ter perduret, quamvis ex humana infirmitate variae distractiones interveniant, dummodo illae distractiones omnino voluntariae non sint. Paul. Laym. de Orat. & Horis Canonicis, c. f.num. 9. & seqq. Docent quidem aliqui magni nominis DD, Durandus, Paludanus, S. Antoninus , Medina, Sylv. & alii cc, apud Laym. d.c , $\ n. ;o. v. contrariam, non requiri aliquam internam attentionem, sed solam externam circa verba integre proferenda sufficere* Verum cum l.cges debeant accipisecundum verisimilem intentionem Legislatoris cap. fecundo. $1, de i/fpetl. L. contra legem, 29. ff, de LL. e. fin.de R. I.in 6, prior sententia utique c st prob abi lior, eo quod non sit credibile , Ecclesiam voluisse solam illam materialem & externam prolationem verborum quacunque mente vel intentione factam prateipere, quia in e, j, h. tit, profitetur , se velle explere illud Davidis; Septies in die laudem dixi tibi Si illud: Media noBe [urgebam ad confitendum tibi. Ac in c, dolentes. 9. h. t. praecipit , ut studiose pariter,ac devote Horae Canonicae persolvantur. Dicente item S. Hie- roH. Audiwt i), quibus psallendi in Ecclesia officium est, DEO non voce tantum, sed corde psallendum. & S Bened. in Reg. cap. 19. fic jiemus ad psallendum , ut mens nostra concordet voci nostra. Quidquid enim sit, an actus mere internos, qui in sola animi cogitatione consistunt» Ecclesia directe praecipere valeat, quod aliqui non improbabiliter affirmant, quam- «Ulfe, risdnäj itei, vim»!;. Mini 'er,iE t iiaoa eOm, iticij} 3H1ÜUS Auro. , apui ■».a» »aii, mi itj« mi«. 441. bll tm mk Eli 5 ‘, M i»» »? mi. Hit- i«£t. Qlii Ä y, utti ua®- Ve Celebratione Missarum $e r §9- quamvis ob scrupulos conscientiarum jjon semper expediret, necEcelesia ob desectum probationis transgredientes punire pofll't. cap. cogitationis. I4.de Pee- nis.difl. r. potest tamen praecipere actus mixtos,, partim internos &parrinaexref- uos , quatenus interna praeparatio animi ad operis externi moralem perfectionem &substantiam ne ce (lar i a est, v.g. intentionem consecrandi in Jctilfa, absolvendi in Poenitentia, Sic. nam homo' nön tantum quoad directionem externarum a- ctionum, sed etiam quoad directionem aiimae' subjectus est , juxta illud- A post. ai Rom . 1J. Omnis anima (ublrmtortbus poteflatibtts subdita ßt , & paulo post: en» solum propter iram ( id est, poenam fori externi ) ftd etiam propter conju- enttam, 2^ Qusr. autem iVi An ad restitutionem teneatur , qui omni interna attentione voluntarie neglectaHoras recitaverit. 14». Videri quidem tali casu restitutionem pro tutiori consulendam , quia eam im- ponunteum Suar, de Horis Canonicis, c, 26. » r %\. alii quoque DD. si tamen pce- Drens difficulter persuaderi posset , non esset, meo judicio, multum urgendus. Enim verö in proposita quaestione negativa sententia admodum probabilis est : cum Bulla; in principio hujus §» allegatae tantum imponant restitutionem non di- ftntttu: Ploras Canonicas, at is,qui sine intentione , vel interruptim dixit y non posset omnino haberi pro «0» dicente a- lias aurem odia restringenda sint, neque fro peccato mere interno regulariter a jarepceaa infligatur.B. agitationis. 1 y.jf. de panis.. Laym. d. c . f. fab num. 70. fcfoduw de Orat. 1 Lii ibi Goidub* tib. 4, cfttast. Tbtel.q. T 4. 'circafin. Hcn- riq . Ltb.y.cap. 2f. nam. j.Nonobstat, quod' quidam in comarium adducunt cum Suar, de Hor. Cane», eap. 16. 2s. St leqq. videlicet omittentem internam attentionem non fiitisfacere praecepto, teneri ad repetitionem Breviarii, &c. nam ip. non satisfacere praecepto eo perfecto modo quo deberet, adeoquead ivitandam culpam ctatissacere autem aci c vitandam rdtinitione; quia non constat, quod Ecclesia: obligationem restituendi etiam ad eam partem praecepti extenderit , ex qua senetur recitans internam attentionem adhibere : nam St sola externa attendonon est sine omni fructu : sie- uim in choro psalmodia decens fiat, aedificat audientes j- fi privatim recitetur Breviarium praebet saltem occasionem devotioni , Sc plerumque fit , urvelinci- denter interveniat bonus affectus, vel saltem piae meditationes aut instructione» ex psalmis & lectionibus memoris haereant, & quali praeter intentionem! in a- nirnum irrepant. Quod vero de rreceffitate repetendi Breviarium dicitur, fi interna attentio o*. missa sit , iliudncn est usquequaque certum ; negant enim Mediaa & Corduba eeJL s. d licet concesserimus ,.nen tarne» statim sequitur, quod omittens repetitionem, teneatur ad restitutionem >;vcl hoc iplo , quod' praecepto, in quantum) non arcentibus injungit restitutionem » non satisfecerit, quamvis non satisfecerit prscepto, in quantum etiam vult internam attentionem'adhiberi, icdidluf» nulla expressa poena: velobligatioiierestii- tuendi.. Qusr. V. An satisfaciat prLceptK I §oo Lib. III. Psalmos unius Hos* interruptim recitaverit,vel officium ex errore mutaverit,u- uum pro altero di.endo ? iy. Quod interruptio Psalmorum lit quidem aliqua irreverentia , & propterea peccatum , sed ex communi sententia tantum veniale , & idcirco interrumpens etiam per unam vel alteram horam non tenebitur ad repetitionem, quia quilibet Psalmus concinet perfectam orationem. Quod si alicui quxd am occupatio incidat, quam commode differre nequeat, interruptio plane culpabilis non erit,Leff dtJ.KirJ.lib. 2. JOc. J7- dab. 16.». f7- Similiter etiam satisfecit praecepto, & ad repetitionem non tenebitur, qui unum officium pr*- sertim ex errore pre alio dixit, quia substantia praecepti conlillit ineo, utseptem Hor*Canonicae quotidie dicantur, ut vero dicatur officium v.g. de Sancto pertinet solum ad ritum & accidentalem ceremoniam. Leis. d.c. 17 .dub. II. nam. 77. Sylv. V. Hora. q. l 2. 31 Quxr. V i. An Capellani seu Cooperatores Parochorum propter non oratum Breviarium teneanturad aliquam restitutionem ? iy. Neg. quia suum salarium non accipiunt tanquam ex beneficio Ecclesiastico, sed propter personale servitium & functiones Paroehiales. Suar, de Horis Canonicis, c. 22.». 17. Quxr. VII. An regularis, qui est Parochus, teneatur ad restitutionem, si Breviarium omittat ? Puto distinguendum an Parochia sit Monasterio incorporata, & eam habeat Regularis tanquam ad mi-, nistrator , & Vicarius temporalis ad nutum superioris amovibilis.vel utrum non sit Monasterio incorporata, & eam habeat Regularis tanquam beneficium ? I» Tit. XLI. priori calu propterea nen erit facienda resttutio, quia Regularis tantum'percipit luam congruam lustentationem, & quidem non tanquam ex beneficio, sed propter administrationem Cur*, ipsum vero beneficium ejüsque fructus ratione incorporationis ad Monasterium spectare censentur ; altero autem calu Regularis est proprie beneficiatus , & consequenter, juxta naturam omnium beneficiorum , fructus non aliter percipere potest, quam cum onere recitandi Horas,vel restituendi. Quxr. VIII, Uttum Clerici sxcuIarcsH vel regulares, qui in Parochiis, Canoni- catibus v.g. incorporatis Vicarii perpetui constituuntur , teneantur ob neglectum Breviarium ad restitutionem ? Sane de rigore affirmativa evinci potest ex eo,quod Vicaria perpetua dicatur beneficium cap. poßttlaßi. 27. de Refiript. attamen si congrua portio talisVicarii sit valde teauisrespectu onerum Parochialium ,qu* subire cogitur , tunc supposita illa sententia, quam supra in qn tjhone /. tradidi, vel ad nullam vel modicam tantum restitutionem ob neglectum Breviarium tenebitu^ Quxr. IX. Quid veniat nomine pau-Z 4 perum&fabricx beneficiorum, quibus facienda est restitutio ? iy. Pauperum appellatione etiam venire Monasteria, Ecclesias, & asia pietatis opera. Nomine autem fabricx beneficiorum non tantum venire fabricam Ecclelix , sed etiam do» müs, in qua beneficiatus habitat, vel alterius domus ipsius beneficii pro fructibus colligendis & conservandis extructar, & generaliter quidquid in perpetuum fructuum beneficii augmentum insumitur, Barb. de Ofßc, Par,f. i.c. ic. in fi». Quxr „ (Juri j.C® api asilo on ii!«! akov joiate isffisi •iSimpt sM iapoll ti siudino «Mir cm sei® urii t( tair jüHor MO^t nm löstet linit, 1 5 ■si De Celebratione Missarum,&c. $01 Qua?r. X. Qtiaenam sint causa; excu- sinces ab oratione Breviarii & consequenter relcicucione i Hile I. naturalemob- livionem. II. infirmitatem corporalem, ex qua vel ipsa rei evidentia, vel judicio medici orario sine magna difficultate, aut corporis periculo fieri ncquic. III. gravem &repentinarri occupationem , quae sine scandalo vel notabili damno proprio aut alieno intermitti non potest. IV. dispensationem Pontificis. V. defectum Breviarii & impossibilitatem illud hic & nunc acquifendi , prout hx causie'deductius videri possunt apud Suar, de Hor. Cano*, cap. 16. Quaer. postremo. Utrum is, qui ob aegritudinem , vel aliam causam totum officium recitare non potest, teneatur ad partem recitandam, quam potest ? Item an caecus, vel is, qui Breviarium amisit, teneatur recitare eam partem, quam memoria tenet ? Affirmativam amplectitur Suar. d. c. % 6 . n. 17, eo , quod unaquaque Hora sit perse totum quoddam , & quod per modum Canonici Officii convenienter dicitur, monet tamen in casu infirmitatis corporalis non esse id scrupulose observandum. Sed Navar. de Ora- titnf c, 1 i.nttm. 1 f.v.8. Gare. de’Benef. p. 5. c. 1. ttum. 97.Leffius d. /. dttb, 9. «. 54. alii dicuut, non teneri aliquem ad recitationem partis minoris. si majorem recitare non possit; tum quod major pars regulariter ad se trahat minorem: tum etiam quod recitatio Horarum sic tinum praeceptum , & una actio moralis» quae,sinon potest integre fieri, non videtur ab Ecclesia mutilate praecepta .• sicut qui non potest audire totam Missam, non obligatur partem audire ; item qui no« potest abstinere ä carnibus , non tenetur abstinere a ccena,&c. ut pro contraria sibi sententia adducit Suar. d. I.». 22. Atque banc sententiam cum Aror. & Ro- driq. probabilem aitLaym. de Her. Can . cap. 6.». {.v. sed dubitari, ut proprere» damnare non auiimeam sequentem, quia plurium DD.authoritate & bona ratione firmatur. Nec multum urget, quod u- naqusque Hora sit per se totum, & convenienter dici possit, ut argumentatur Suar, ex hoc enim non plus evincitur, quam quod convenienter ab Ecclesia ita prsecipi potuisset, utrum autem praeceptum sit, ita mutilate Canonicum Officium dicere, nobis non constat, & in dubio potius liberatio,quam obligatio inducenda est. L. Artantes, ff. de O. & A. TITVLVS XLIL De Baptismo & ejus effedtu. SUMMARIA. *' Insunt debet baptizari , qudrxprimum eom- nem faciendi } qmd facit Ecclesta,folenn(s’ made potest. autem Baptismi ministri sunt Episcepi(f i. Minist erBaptifni non solennittst omnis hame Sacerdotes, quandoque etiam Diaconi, ratione pr aditusjdummodo habeat intentio- j Präsente digniore non debet baptizare inferior. X»» Z 4 Circa Lib. III. Tic. XLIT. 962 4. Circa Sacramenta extra easum necefsttatis smper tenenda estsententia probabilior, f. In casu necejfitatis probabiliter licet baptizanti uti materia dubia» i- Item abluere partem baptizandi nem principalem, 7 ' stefiando dubium occurrit \stt Baptismo legitime codato, debet repeti subconditiont A. In necesptatt d. Laico baptizatus non debet rebaptizari , nist rationabile- dubium substt de Calore Baptismi. lkl On repeto hic , quibuscum fblen- niratibus- & ceremoniis Baptismus, conferendus fit, nam suppono in his Parochos sufficienter ex suo pastorali libro inlliuctos este r sed quasdam tantum in dubiis- quar circa praxin Baptismi frequentius occurrere possunt, resolutiones lubnotabo. Nor. rgirur L Quod’parentes & alii , qui curain-infantiumgerunt, obligentur, »t eos, quam primum commode possunt, adbaptismum asserant , nulla tamen cer- ladies determinatur,in qua.infans baptizandus sst , propterea consuetudinem' singularum Ecdeliarum attendendam^ monet Laym. in Jbe elogia morJibif.tr ► I. cap.€.sftlr nnm.%. imo Sonis,dist. faj- un.art. 3. non; improbae illorum morem fecundum quemBaprismus in 8- lO.aur etiami z-diem distertur.. Sed! kam longum dilationem ego lemper dili- fbaderem.; quamvis enim non semper appareat periculum praematurae mortis,, fiemperramen prudenter timeri debet, ne infans retem se salutis jacturam patiatur, cum improvisae mortis quotidiani sint exempla- Not- II.. Quod'ni i ni ster Sacramenti Baptisini sit omnis homo ratione praedirus , etiam non orthodoxus , dbmmodo habeat gpneralem intentionem- faciendi* Hon baptizatus saltari potest per Baptismum staminis . 10. Monstra quomodo ist qualiter beptizantta .? 1/. Baptismus debet conferri in Ecdestjsi Fallit in filiis Magnatum. iz, Fatrinus tantum debet este unus , tel a£ summum unus £f una. tg. Non requiritur certa atas in latrinis. 14 Farotbus hortari debet, ut baptizando detur nomen alicujus Sanili r cujus tutela Committatur. quod facit Ecdesia,& adhibeat materiam ac formam este .tiaiem. t. in nectstnate. 21. c. Romanus. 2). di)L 4. de £onf, Trid. Scst.y.de Eaptismo. Can. 4. ita tamen,, ut inprimis iolennem Baptismum cum ordinariis Ecclesia: ceremoniis tantum Epilcopi & Sacerdotes conferre possint., & etiam juxta probabilem lentendam Diaconi., si illis ob rationabilem aliquam causam Baptizatio a proprio Sacerdote commissa suerit.. Gl. tvc. Diaconos.. r j. dist. y 3 . Laym'. d. I. c. 7. r.. 4«. Alii vero inferiores Clerici & Laici non nili incalu necesstatis r quando scilicet praesens periculum mortis ibbelfad ba- prizandumcunT simplici ablutione , iw- roersione r veL affusione aquae, & prolatione verborum fine alis fblennitatibus' admittuntur, eo quoque ordine (.ad Honestarem,, non vere vaiorem Sacramen*'’ tijobservato,,ut praesente Presbytero non baptizet Diaconus, nec praesente Diacono' inferior Clericus, nec praesente Clerico Laicus , nec praelente viro saemina,. c. mulier, ra. & c. in ntce(}itüte,.2l.diß.. 4Ca secr, Not. III. Quod in extrema’ necessitate multa-liceant baptizanti, quae alias minime licerent. Etenim extra casum necessitatis minister Sacramenti in his, quae adiubstanrialiaSauamenti pertinent no» quam- ) De Baptifmoü ‘‘fa» «i! F At hlii a. tullll erutu ute, H 'ifm 'tiik «re fen- M® i« Si- » ClIiltE c enim* i* eIu dic-j M' M « 'lai' tini, M. st- quae r.09 A- «.f. 3 . in fine, de Presbjt. Not. VIII. Quöd Baptismus non de - 1 J y non Bapt. Neque in tali periculum cfam- beat conferri in aulis , vel cameris, vel a- nationis sobest, si forsan revera baptiza- 1-iis privatis domibus, sed duntaxat inEc- tus non sit, quia per Baptismum fitminis clesia, ubi sunt ad hoc sontes specialiter salvatur, si verum desideria Baptismi ha- deputati, nisi tamen subfuerit necessitas, %eas, sicutilTe , qui baptizari desiderans ob quam infans fine periculo ad Ecclefi- jnorteprjevenitur,de quoS. August./» c.s. am deferri nequeat; vel nisi fuerint Re- dePresb. non bap,&'iciV,B*pti[musinvifi- gum ant Principom Filii , quibus etiam hiliter minifiratttr quem non contemptas conceditur,ut domi suae baptizari poss nt. religionis Jedttrmin.nece(fitatis excludit Chr», ur, b.trt. Imo quod de Pmcipi- 10 Not. VITI. Quod si contingat aliquod bus dici tur , fanquam in n ateria fav ora- monstruaa nasci ( ut noijnunquam at bili ad alias personas illustre. ) & po emes De Baptisme. extendunt quidam apud Mascard. de Proh, conci. JOOI. #.4. quod tunc saltem admittendum videtur, si talis in aliquo loco consuetudo vigeat, ut personarum illustrium filii in suis aedibus, vel palatiis baptizentur. 'ti Not. IX. Quod de jur« communi non nist unus , sive vir, sive mulier bapti- zatum de sacro sonte suscipere possit, cap. 5 ,de Cogn.spir. in 6. vel ad summum u- nus& una, ut novissime statuit Concil. Trid. Sejs. 24. de Ref. Matrim. cap. 1. Quare in eodem cap. r. Trid. ulterius constitutum est, ut Parochus, antequam ad Baptismum conferendum accedat, diligenter de electis patrinis interroget,neque piures, quam in Concilio determinatum, admittat;deinde verö in libro eo- Tündem nomina describat» doceatque eos, quam cognationem spiritualem con* I Jtraxerint, &c. Porro in his patrinis nullam certam aetatem requiri, dummodo rationis capaces sint, & fideles Catholici, hominesque boni testimonii , communiter docent Authores, ut videre est 27. feq. namlicetin adoptione legali» ubi de successione hereditaria, & subjectione adoptati ad adoptantem agitur (tibi proinde inconveniens est, majorem minori subjici, eique succedere) requiratur, ut adoptans adoptatum plena pubertate, id est, ig. annis praecedat.§. minorem. 4, Inßit de Adopt. alia tamen est ratio in Baptismo, ubi est quasdam regeneratio in Christo, in quo non differt masculus a £xmina,juvenisasene, & ideo potest quilibet effici pater spiritualis alterius, si ad spiritualem illius regenerationem eo, quo requiritur modo, concurrat, ut etiam advertit Sanch. de Afatr. lib.l.difp. 6i. Demum, quod attinet ad nomen baptizandi, utique inconveniens est, si id potius ab aliquo gentili, quam Sancto ducatur : propterea recte monet Barb. de Offic. Par.d.p.z, c. 17. n. 20. ut Parochus hortetur patrinos, & deferentes infantem,quatenus ei nomen alicujus Sancti imponant, cujus patrocinio & tutelae vita ipsius inter tot humanos casus commendata sit. apud Barb.^« Offic. Pur.p.2. cap. 17. n, TITVLVS XL1II. De Presbytero non baptizato. Summaria. I Baptismus est janua ai Ecdeßaßica Sacra- j Presbyter non baptizatur an Salicti conferat menta. Sacramenta? 1 Presbyter non baptizatur baptizandus de- 4 Exceptio circa Baptismum if Matrimonium , nuo ordinandus. y Sint Confrmatione Salide recipiuntur Ordines. 1 IN boet it. ponitur casus, quoOdinatio cramenta, atque sine co nec licite , nec ■ repetenda est , nimirum si quis non valide suscipiuntur, aut Characterem ali- baptizatus ordinatus fuerit: est enim Ba- quem imprimunt, ut proinde Clericus ptisraus janua ad Ecclesiam & reliqua Sa- non baptizatus baptizari, & denuo ordi- Ewejl Jn DfCREi. Lib, Iit Yyy yy nari Lib. III. Tit, XLIV. Sföif mnfekm.c.i.fk.ßn.b.t.c.fiqttis per igno- baptizato acceptus repetendus haud fod rantiam.p9. cama l.qua/hi, ret, quia ejusMinisterpotest este quilibet J Porro dubia qmstio eß, inquit Barb. homo viator, etiam non baptizatus ha* inCollett.adc. z,h.t. in prsesenu textu bens intentionem faciendi, quod facit Ec^ disputari solita, utrum ille , qui non ba- delia.c, in necessitate,zp. &c, Roman tu, ptizatus.se tamen baptizatum 'credensOr- 2,3 ,dist.^.de Confecr, dines procuravit assumere,illos receperit, Item nec Matrimonium, cui talis $a- ChristiveCorpus conficiat,&c. Cui quae- cerdos adfiitit, repetendum docet Joan, Itioni ita respondet Sylv, in V. Baptismus. Hon ,h,t,n,j.. Ratio esse potest, quia i» 6 num. (ex S. Thoma , cum quo Matrimonio Parochus, v ( el Sacerdos non concordant alii etiam DD. apud Barb. requiritur ut MiniiterSacramenti, quod d. cap, 2.) dicit S. Thomas in^dist.z^, contrahentes sibi ipsis ministrare intejli- quod non baptiz,atus non potest Ordinem gunturssed per modum excellentis testis} recipere, nec constcere, nec absolvere , pie unde fit, ut etiam invitus vel excommu- tamen credi potest, quod summus Sacer- nicatus valide assistat, Barb. in Collett, dos suppleat,quantum ad ultimos effetius DD.ad c. t .Trid. fejf. 24, de Res Matr, Sacramentorum-, & quod non permitteret *,70. §L seqq. & facit, quod tradit Sanch. hoc ita latere , quod inde Ecclesiapojfet de Matrim. Ub^dijp.zz.num.^i. vale* imminere periculum, Alber, tamen putat rcMatrimonium, Itcet is , cui concedit talem,si ordinetur ad Sacerdotium, con- Parochus licentiam assistendi Matrimo- ficere, non in virtute sua f sed Eccleßa, nio,sit merus Laigus, st communi astima* quod sum, Ang. sequitur, & falso attri- tione & errore credebatur Sacerdos, iuit S.Thom, sed primum est verius, haec Caeterum, quae de Presbytero non ba» Sylvesters./. Quod non valeant gesta ob ptizato dicuntur, non sunt extendenda ad communem errorem, quando estdese- eum , qui pon praemisto Confirmationis ctusin Sacramento ex jure divino depen- Sacramento ordinatus est; line hoc enim, dens, quidquid aliqui sentiant, recte do- quamvis non licite, valide tamen SS. Or« cet. Sanch. de MairimJib.3. difp.xz, n, dines recipiuntur, nec reperitur aliqua L/.cum citatis ibidem. Censura in papam statuta, Barb, inCoüctt, 4 Baptismus autem a tali Sacerdote non DD.ad cap.i.h.t.n.^. •BS*.E3S3..-W-.Bs3~S3.M.M..HS*.W.M3- TITULUS XLIV. DeCustodia Eucharistia:, Chrismatis, & ali- orum Sacramentorum. Summa&ia. do d Monialibtu? ardentis ante SS.Eucharisiiami t Quomodo 4 Parochis Eucharistia ferianda} t S. Eucharistia decenter affert anda , quomo- j Quis teneatur ad Confirmationem lampadis surdent is ante SS, Euchartst iami do d Monialibtuf DeCürtodiaEücJiarist.Clififmaris.& aliorum Sacram« $ 6 ? I N capi i.&Lz.boc titi jubetur,ut sa- lei & conservationem talis lampadis? crosancta Eucharistia & SS, Olea de- Qubd, siconfuetudositinaliquolo- center, & sub fideli custodia asserventur* co , ut Parochiam ad conservationem ne temeraria manus postit ad ea extendi, lampadis certas oblationes faceresole- Item ne supellex vel bona profana in Ec- ant,iila omnino observanda erit j sin au- «lesiis repoliamur* nisi cogat hostilis me- tem consuetudo legitimi probari non tus, quo cessante denub ab Ecclesia tol- postit, puto hanc quaestionem decidi pos- lenda sunt. Et demum ne parämenta se ex iis, quae tum injure communi in. Altaris sint sordida i quae nonnunquafti tit. de Ecclefsdtf (st repar. tum in Concelebrantibus höfrorem faciunt, sed ut cilioTrid. sejf.z\JeRtf.c.y. generaliter sint decentia & munda* de conservatione & reparatione Ecclelia- j In Concilio 'iridentitiö/e^iif. 2?*** rum constituta sunt, ut nimirum conscr- j>nlar.(api 10 . statutum est* ut in Mona- vatio Ecclesiae primo desumatur ex fru- stetiisMonialiuriiSS.Eucharistiaasserve- ctibus & proventibus quibuscunque ad tur in publicaEcdesia,& non intra Cho- easdem Ecclesias quomodocunque per- , türii vel septa Monasterii * non obstante tinentibus, qui,si non fuerim s ufficientes, quocunque induito,aut privilegio. tunc omnes Patroni, &alii, quifructus i Singularitef ad officium Parochi pes- aliquos ex Ecclesia provenientes perci- ,sinet, ut S$j Eucharistiam in loco de- piunt, aut in illorum defectum omnes centij mundo, & honorifico diligentes Parochiani, opportunis Juris remediis asservet, A frequentet saltem singulis sc- cogantur: quamvis autem hae constitu- ptimanis semel antiquas species, ne cof ■ tioneS ifl specie de conservatione lam- fumpantur, sumat & novas consecret, padis non loquantur, quia tamen loquun- Paul.Puscus Item tur generaliter de instauratione Ecde- tx generali consuetudine Ecdelia lampas sire, utique de omnibus , qus in Ecclesia Continuo die, rtoctiiqueante Venerabile necessaria sunt, inteiligenda erunt: nam Sacramentum ardere debet; tum pröpter quoties lege aliquid introdutlum est,bona ejus reverentiam, tum etiam ut ingredi- occasto est,c4tera, qua tendunt ad ean- . entes Ecclesiam sciant, ubi primum prat- dem utilitatem vel interpretatione , vel sentiam Salvatoris nostri adorare debeant, jurisdiClione supplere, inquit ]C.tn l.nam i Sed quis tenebitur ad prLstationem o- ut aitx^.f.de LT,. T1TVLVS. XLV De Reliquiis & VenerationeSanctorum. S ü m m A a r A, recognitione miraculorum (f Reliquiarnml 1 Papa solus approbat is Canonizat Tarifes 1 Abusus in Sardiorum , reliquiarum, (j imagi- q An (f qualiter liceat hominem cum fama san- numieneratione tollendi j Episcopus quid poßit bigott Concilii 'trid, in ili tatis defunif um publice, bei pribatim colere,de eo librös edere,iste. Yyy yy j In Lib. III. 1 N duobus Capitulis hujus Tit. id foliim statuitur,ne liceat, aliquem proSancto venerari,ve! reliquias novas ad publicam venerationem exponere absque summi Pontificis approbatione. Item ne veteres etiam Reliquiae venales prostent, aut nimis crebrö praesertim extra thecas populo exhibeantur,unde potius earum vi- lipendium, quam debitus honor subsequitur. Et demum ut Praelati caveant, ne, qui ad eorum Ecclesias causa devotionis accedunt seu peregrinantur, variis figmentis aut falsis documentis de Sanctis,eorumque reliquiis, & miraculis forsan ad faciendum turpem qurestum & lucrum decipiantur. 2 Praeterea hodie decrevit Concilium Trid steff. 2 f. inDecrtt.de Invoc.tT vexer. Sanft, ut omnis superstitio in Sanftorum invocatione,Reliquiarum veneratione, & imaginum sacro usu tollatur; omnis turpi* quastut eliminetur; omnis denique lascivia vitetur, ita ut procaci venustate imagines non pingantur , nec ornentur J & Sanft orum celebratione, ac Reliquiarum vifitatione homines ad comessa t tones, atque ebrietates non abutantur; qttastfesti dies inhonorem Sanft orum per luxum ac lasciviam agantur. Hac ut fidelius observent ur,statuitS. Synodus, nemini licere ullo in loco,vtlEccltfia,etiam quomodo- libet exempta , ullam insolitam ponere imaginem, nist ab Episcopo approbata fuerit,nulla etiam admittenda ejfe nova miracula,necnovas reliquia! recipiendas, nist eoae recognoscente & approbante Episcopo. $ Verum quod in hoc Concilii textu de approbatione Episcopi circa nova miracula & novas Reliquias dicitur, non eo sestfuintelligendum est, quasi Episcopo Rt XIV, detur potestas, aliquem pro Sancio declarandi, aut miracula, vel Reliquias hominis ä Pontifice non canonizari, vel beatificat» authentice approbandi, sed id tantum conceditur Episcopo , ut si circa aliquem Sanctum legitime a S. Pontifice canonizatum, velbeatificatum, aut saltem communi Ecclesia usu & consensu ä longiflimis temporibus pro tali habitum nova miracula & Reliquis proferantur, tunc talia non prius recipienda sint, nisi Episcopus recognoverit & approbaris. Catteriim si quis homo probus cum indiciis &fama sanctitatis decesserit,no» poterit tamen Episcopus indulgere, ut talis ante approbationem S. Pontificis publica veneratione colatur, cum radiis aut diademate, aliisque sanctitatis signis pingatur, eidem tabellae pictae miracula continentes, vel alia anathemata appendantur, Sic. Si vero aliqui ex privata devotione,vel divino instinctu talem pie defunctum venerentur & invocent, atque gratias vel miracula sibi obvenisse affirment, tabel- lasofFerant, &c. licebit Episcopo super assertis veritatem indagare,testes &docu- menta recipere, oblata in separato & privato loco asservare, ut desuper suo tempore Sedes Apostolica jnformari possit. Libri quoque de gestis, miraculis, revelationibus & similibus talium hominum inopinione sanctitatis existentiu non prius imprimi debent, quam Ordinarius adhibito Consilio Theologorum & aliorum piorum virorum recognoverit, ea que de re instructionem ad Sedem Apo- stolicam miserit,ejusqne responsum acceperit: prout hasc omnia diserte habentur in duobus decretis Urbani P. Vili, quas tefc« DeReiiquiiSj&VencritioneSan&oratrii HsK referuntur ä Barbosa in Co lieft. DD.ad incip. Sanfttjs. D. N. & videri poteric c.l.h. t. num. 6 . & inserta sunt in Bulla- prolixius idem Barbosa in Trall.de Offie. rio Angeli Chembini. Tom.^.pa^.p^. Epifc. p.alleg, 97. MM mm mm mmmm mm mmmmmm TITVLVS XL VI. De Observatione Jejuniorum. I N textu hujus Tit. enumerantur in primis Vigilis, quibus indicitur jejunium; deinde quod propter necessitatem famis, vel infirmitatem corporalem, aut debilitatem possit in quadragesima » vel aliis jejunii diebus darilicentia comedendi carnes, & in hoc sit attendenda consuetudo Regionum: Preces tame» fint protalibm & cum talibus effundenda, ne ipfis aliquatenus imputetur i cum bonarum mentium fit, ibi timere culpam, ubi Summ / Jejsmium incidas i» bath malia pottß anticipari. t Quales dii interdidi tu jejuni »f j DtRcfeäione. I s'AUibus diebus jejunia servanda sint ''fcex Calendario satis apparet: nisi quod Episcopus ex causa jejunium transferre possit, ut si Vigilia S.Matthis incidat in triduum Bacchanalium, ubi pauci servarent jejunium, poterit id anticipari inSabbatho.Laym. lib. 4. traft, 8. c.z. in fin. Consistit autem jejunium Ecciesia- 1 sticum in tribus,nimirum. I. In delectu ciborum, ut abstineatur a carnibus; & quidem de Jure Canonum non tantum a carnibus,sed etiam lacticiniis , quae trahunt sementinam originem, scilicet caseo, lacte, ovis^bstinendum est. cap. deni - qui.6.P.par autem. dift.+. quod tamen culpa minime repetitur . Et demufflqubl siNatalis Domini incidat in feriam sextam , tunc propter excellentiam festi liceat comedere carnes, exceptis illis, qui ex voto, aut Regulari observantia tenentur abstinere. De hac materia communi & practica late tractant Casista, nos tamen etiam hic quaedam scitu magis ne cellaria breviter lubjungemuc. & R. I A. 4 . De tempore rtfeS tonis. ■f Causa excusantes i jejunio. 4 H,creticorum fides ex contemptu jejunii fufjt- Baj comparantur dissolutis Monachis, Germaniae consuetudo immutavit. Imo docent Gl. tu c. Presbyters, dtß.% 1 . ßt in cap, admonere Sj. V, carnem, z ;. 7. 2. Host. in Sum. de Obferv. jejun. Syl v. V. yeiun. u. 16. cum concessione lactis & ovorum etiam lardi & sagimini« usum concessum intelligi, cum lormaliternon sit caro; nec videatur major ratio in caseo v,g, quam insagimine, &c. Verum in nostris partibus hactenus id non receptum est, nec facile introducendum, ne paulatim in jejunii leges licentiosius peccetur. Interim monet Paul. Laym. d.l. c.j.u. f . propter authoritatem DD. ex causa inopiae, vel alia facilius per Pa- Yyy yy 5 rochum Zio Lib.IILTit.XLVL roehum concedi poste , ut v» g. foco bu- *yriIardo,vel sanguine uri licear. 5 II. Requisitum eil, ut in die una tantum refectio fiat. Sed Sylv. d. circa hoc refert diversas DD. opiniones, ex quibusplerique sentiunt, consuetudine potius universali Ecclesia, quam jure aliquo scripto plures comestiones in die probari. Hac porro consuetudo in ple- risque locis ita temperata est , ut liceat in meridie prandium & quidem solito largius (dummodo adhuc intra fines temperantia) & sub vesperum modicam collatiunculam sumere, cujus collatiun- cula quantitas & qualitas, cüm in jure determinata non fit, ex rationabili consuetudine consideraris- locorum & personarum plus,minasve cibi indigentium circumstantiis desumenda erit, ita ut potius quararor in quantitate& qualitate ciborum aliqualis naturae sustentatio, quam nutrimentum & satietas. -Laym» 'd.Ln. 9. Azor./:7.s.#. ej.j. ^ . III. Requisitum est , observare tempus refectionis, & hocolim erat vespertinum tantum, prandio in coenam mutato. i. söhnt, yo M Consecr .dist. 1 .c.post Pascha. 10. dist. 76. Sed & hic consuetudo tempus meridianum substituit, ilhidque notabiliter v.g.per unam, alteram ve horam comedendo anticipare ex caufi nullum peccatum » fine causa ad summum venialis culpa est. Rieh. i» 4d1Ji.if.art. 3. t/. 2 . Laym.ct'J.'s.x 1. f Cansie excusantes a jejunio sunt. I. fu- venilisLtas; nam ante 2i> aetatis annum completum non est jejunandi obligatio, «o quod tunc corpus adolescens majori indigeat nutrimento. II. ^tas senilis juxta dilpositionem corporis Si. virium arbitrio prudentis viri taxaftdatfi. llf.Iifc firmitas vel debilitas corporis. IV. Labor* occupatio & defatigatio corporalis, uti est in mechanicis, itinerantibus, infirmis* &c. in conjugatis etiam ex continentia vel abstinentia periculum anima? aut corporis passuris. Istae caufo ad sumendani alteram lar« giofem refectionem in cibis jejunalibus ordinarie cüjusque’ conscientiae rei in» quuntur; sed ad comedendas carnes declaratio vel dispensatio Episcopi, aut e® longius distante, proprii Parochi accedere debet,ne si res cuilibetprivaro arbitri® committatur, nimis quisque partialis iit propria causa judex sit,& paulatim absti* nentia quadragesimalis vitia comprimens,mentem elevans, Deum placans St promerens, Christi Domini exertiplo auspicata * Ecclesiae continuo usu & SS.Pa- truiii doctrina’ confirmata medio tollatur, Sane' quod haeretici jejunium & jeja- £ nit meritum fastidiunt, contemnunt, eX hoc ipso fidem suam de salii rate suspectam * imo Sc convictam faciunt, & fi? ’ 'tantum carnalibus desideriis Si deliciis immersos ostendunt: quot enim in veteri & nova lege jejunii exempla? txod* 24. 4 .DtHt.$.Joel.%,Matt 4 4. 6 .Si 7« Marc.l.Ad koman.l^. X. adCorinth .7» 2 .ad€or. 6 .Ephts.^JTbeJs,fi.Tis. 7 .AB.l^i 2 z. Quomodo gloriantur fi Biblicos & Evangelieos, siomnia illa consilia E vari-- gelka qua? in mortificationem corporis tendunt. t.(or. o/. in st». Ad Coleff. j. ad Gal. f .angue pejus abhorrent. Certe s fecundum carnem vixerimus, moriemur * fi autem spiritu staiittearnu mortifi^ve* rimus^vivemus. Ad Retn.%. Non iiisslctC exemplo diaboli Aiatth.j »legere,lc ire,&" allegare De Observatione Jqnniorum. jffi allegare scripturas , nisi simul observe- & non Immerito, ä similibus enim suam mus. Non melius mihi imaginor haere, fidem didicerunt.Sed multi vocati, pauci iticosin arda via, quam ex praedicatione electi Studeamus ergo ut perbona opera Christi Afatth.y.ienet Ecclesia Catholi- certam neflramvocationem & eledionet» ca, quam indisciplinatos & dissolutos faciamus. i.Petr.l. Monachos in aliqua sancta Religiones TITVLVS XLV1I. De Purificatione post partum. D Edaratur intt.un.h.t, quod, licet no usu Ecclesia: mulieres puerpera solent in Vereri Testamento mulieribus certum benedictionem ante ingressum post partum certi dies etant praefiniti, accipere. Sed Authores, quos legi, noit quibus debebant abstinere ab ingressu meminerunt alicujus praecepti circa hanc templi, iisque expletis certum purifica- benedictionem. De usu conjugii post ticmis modum observare. Levit.\i. post- puerperium videri poterit Sanch. de Ma- quam vero illuxit veritas Evangelii, & e- trim.lib.^.difp.zz. Allegatur hoc cap. un. vanuit umbra ac prsefiguratio legis, non ad probandum, quod leges catremonia« teneatur mulier amplius ex prteceptoillo IcsveterisTestamentiperadventumChri- ab ingressu Ecclesia: abstinere , si tamen sti expir&rint ; de quo dictum est supra velit ex veneratione id facere, non est Lib.l. inTit. de Conflit ut ionibus. §. i. n. improbandaejus devotio. Sicut hodier- 4.8t. f. TITVLVS XL VIII. De Ecclesiis aedificandis vel reparandis. SUMMARIA. 1 Ecclesia quid? t De i areis Ecclesiarum appellationibus. 3 Episcopus in adiptatione Ecclsta decet pemerea primum lapidem, potest tamen delegare. 4 Adadificandam Ecclesiam requiritur consensus Episcopi. J An Episcopus licentiam concedere Valeat pri- iataOratoria construendi / t Etiam requiritur dos congrua 7 Dt forma Ecc lest arum , fst Versu* quam t IVCclesiam hoc loco accipimus non JCj^am pro collectione leu congrega- Mundi plagam erigendum primum altare, g De reparatione Ecclesiarum ruinosarum. P Quomodo Ecclesia Parochiales ruinosa reparanda. 10 Materialia destrufta Ecclesia in profanos usu* possunt conferti. 11 Ccemtterium ab Episcopo non potest profanari. It Destruäd Ecclesia non amittuntur privilegia Vel indulgentia . tione Catholicorum» sicut ex Grarca significatione vocatur ia c. Ecclcfia. 8. de Conster. Ki r Lib. III. Tit. XLVin. Conseer. diß.x. quam sumpta denomi- Zach. Pasqtialigi. p. 1 . 4 . «-ZZ-Ltseqq» natione continentis ä suo contento pro *Jbtatrix Ecclesia licet proprie voce- ipso materiali & manufacto templo DEI, turCathedralis c.vttttrabili.zi.de Perb, & orationis domo , ad quam, fidelium ßgn. usotamen etiam inferior venit, quae multitudo congregatur. alias Eeclesias sibi subjectas habet, quasi jtt Solet autem Ecclesia variis nominibus Muter aliarum, qu« propterea filiales in jure nostro compellari: aliquando di* nuncupantur. Texüa Trid. Sejf.zudc citur Bafitica j aliquando Catkedralisi a- Ref.eap, 7, liquando Ce liegt at a 1 aliquando Regula- BaptiemaUt est, ubi sianrfontes Baptis. tit ; aliquandoss/^rmr, aut ßlialis : ali- males pro baptizandis Parochianis; EL quando 'Baptismalis & Par acht alit. quamvis äBaptismali non necessario infe® Basilicam templum non consecratum ratur adParochialem , tamen plerumque asseritPanorm.r» rub. tit de Conster. Ec - Parochialis Baptismalis est, & econtra,& elefjcumgLtnc.i.de‘Rclig.dom. aliiEc- sion? Baptismalis saltem non leve argu- elesiam principalem seu Regiam Graeco mentum Parochialis Ecclesia censetur vocabulo denotari sentiunt» ad quam ni- Qua vero dicatur Parochia & Parochia- mirum Princepsdivini Officii causa ven- li* Ecclesia , & qualiter constituatur, ac ticareconsoevit. Barb. ,?«>'. Eccles. un. probetur,diximus siupraw.6unTit.XXIX. Ub.2.c.iJt.io. deParoch. Cathedralii vocatur , quae estsedesE- Nidificium porro Ecclesiae inchoaris pisicopi&principalis Parochia totius ci- non debet, nisi prius Episcopus adlocum vitatis- & Dioecesis, & in ea est eoncur- accedat, ac camiterium publice desig- rens jurisdictio cum omnibus inferiori* »et, ibi que crtncm tum precibusßgat; bus Parochiis , ibidemque omnibus diee- & in jaciendis fundamentis prm um lapi - «fanis Sacramenta ministrari possunt. z/fwponatText. & Gl. in c. nemo 9, dt Barb.j'ar. Eciteß miv. tib.i. cap. 2p, Consecr.dift.j. non tamen requiritur, ut uum. 19. Episcopus personaliter ista peragat, sed Collegiata /dicitur,in qua aefest aliquis poterit alteri v. g. Vicario, aut personae »t caput, & Clerici» vel Canonici ut m dignitate Ecclesiasticaconstituta dele* »embra, qui congregantur capituiariter, gare. Azor. Instit. mor. p.z.l‘b.p.e.$. habent que Sigillum & arcam commu- 4. Barbos de Gffic. Ep.p.2.aBeg. »em. Barb. d.l.l.c.€.nttm. 6. z6.num.X. ^£«/e Ecelesiis^dificandk vd separandis. 9»5 fh , iitarMtrioEpiscopialicui Altari, vi» einoris Ecclesiae cumo.nftibus oneribus & emolumentisac prioribus invocatio-’ nibus applicentur, sicut intext. Trid. habetur. id Lapides vero & tigna destructae Eccse-' fe quamvis olim non licuerit ad alium quam Ecclesiasticum usum applicate, scii, ad aed.ficationem alterius Ecclesiae, cap. ligna. $8. deConsecr.difi. i. hodie tamen faeuhatem concessit Concilium Trid. d. t. 7. ut Ecclesiae dirutae (id est, tam locus ipse,quam materialia. Rota apudFa- fin./v \.i»paftbum. dteis. 107. ntsm. ±. ) in profanos ustis non sordidos, erecta tamen ibidem cruce, converti possint. II fx T on posse autem ab Episcopo profanari Gcemiteriumsicut Ecclesiam/» d. detis, habetur. Item ligna picta vel alia materialia aliquo signo notata, ex quo noscerentur fuisse Ecclesiae, ad vitandum scandalum non posse applicari ad fabricam laicalem. ex Navar. de Spol. der. H. 18. prepefi», refertBarb. i»d.c. 7. Trid. »um. 24. Est & notabilis doctrina Azorii I»st.\ mor. p. 2. lib. 9, cap. 9. 1 j. quod, si, Ecclesia destruatur ex incendio, tumultibus bellkis,vel ut de novo rea»dificetur, no» propterea amittantur indulgentiae vel privilegia tali Joco concessa, sed ad novum etiarti aedificium extendenda sint, licet aliud sit, si in vindictam sceleris au- thoritate iupef roris aliquis locus destruatur. T V L V S XL1X. De Immunitate Ecclesiarum,Coemeterii, & Rerum ad eas pertimentium. Summaria. *. Munus & immunitas:quid significet ? *. Immunitas Ecctefiarum (fi Ecclefiafiica differunt. 3. Immunitas localis excludit profanas aSiones ab Ecclesiis. q, Immunitas localis,fcu jus asyli quos protegat, iel non ? f. In Ecclesiis quales alsus tolerentur salia earum r cierent i a' t. Covtraäusin Ecclesiaf alius an ialeaf ? 7. Immunitas localis protegens malefactoresfit- ne juris Dii ini ici humani i f. Circa immunitatem propalent Canones legibus Ciiilibus. (tudo? f . Immunitati locali an pofifit derogare consuit. Immunitas quibus locis competat ? L II. btrnunitatem an reperiat confugiens ad Sa- cerdotem deferentem SS Eutharifiiam? tz. Immunitate non gaudent publici latrones, noliutni depopulatores agros um, per afiaf- . finii crimen, ielproditorie occidentes, (fi qui ditantur tales ? ij. An ad excludendam immunitatem copulati- ii requiratur , ut deliUum in Ecclefia , (fi fimulspe immunitatis commijsum fit ? /L. Circa fideli um in Eeclefia Commffum plura notabilia. is. Immunitas Ecelefia an protegat occidentem in duello ? ti. Immunitas quando denegetur reislaftMa- JeflatiSt IJ, Ad immunitatem anpoffit proclamare, qui Z esst * jam 91 S- Lib.HLTit.XLIX jar» Pinstus ptr Eedepam aut Coemeterium if. Immunit asan detur Maretich , Gentilibus »' ducitur, id i canere aut man ibtu Utitor um aut judais i elapsus sitit? j». Immunitatis txccutio erga reum »i Eccle- tg. Immunitas oh detur etiam Clerici* itlRcli* fiam confugientem, qttiSdea gaudet t fcf giofis delinquentibus ? ~ non gaudet, qualiter fiat / tt. Immunitatem iioUntiumpecna. I Cie«* *»*»*# ist latino sermone, & fen- Prius autem notari potest, quod licet % O fu Juris non tantum donum , sed & non pauci DD. immanitatem Eccltfta- 'enus, ac obligationem, seu functionem r»m&immunitatem Ecclestasticant $ro- ! alicui impositam significat. /. munus. 18. miscoe appellent, arg. Rubr. hujus tit. jf. de verb. ftg. & t. t. si. de Muneribus alii tamen faciant differentiam,&«»»»«• er honor, unde Stmuniceps, quasicom- nitatem Ecclesiarum vocent immunita- munium onerum & munerum particeps tem localem, immunitatem vero Ecclc* dicitur. /. i. §. I.si. Ad municipal, ita ftasticam reliquam libertatem & exem- immuniras est vocatio & liberatio abone- ptionem Ecclesiarum & Ecclesiasticorum re & obligatione, tt. si de vacat. & excuf. a jurisdictione & oneribus seecularium. munerum , & ff. de Jure immunitatis. arg. text. inExtrav. I, §. incendiarios, dt In prassend quoque nostro Titulo coa* Privileg, inter Com. Proinde censent, in grue describi potest immunitas, quod sit materia poenali, ubi termini proprie & Jus, quo loca , res, vel persona Ecclesiasti, stricte accipiuntur,poenas in violatores si» ce a communi onere seu obligatiene libera bertatisstu immunitatis Eceleftafitca la- Junt & exempt*.Dividhminlecalem t rea- tas ad violatores immunitatis Ecclesia- lern-, & personalem. De quibus distinctis rum sive localis aut eeontra non este ex- §§. breviter ea referemus, unde plurimae tendendas. Riccias in Praxi aurea, p. 2. ali« quastiones passim a DD. tractat« res. fj.num.z. potissimum dependent. ~ — ■ ' De Immunitate locali. A W Mmunitas localis i* duobus consistit, fligenda prohibentur, e. l-h. t.in 6 . Spe» 1 nimirum ut actus profani & fsculares cialiter vero ab Ecclesiis arcentur contest- inEcclesiis non fiant, deinde ut malefa- tiones & fxcularium judiciorum strepi» ctores confugientes ad Ecclesias ibidem tus, adeo ut totus processus judicialis, & protegantur; de utraque prxmittimus , ipsa etiam sententia inlocoSacrolata ipso quas certa seint, & subjungemus» qu« du- jure nulla & sine effectu sit. d. c. t. §. or- bia & controversa. dinariis. Itaque inprimis in Ecclesiis, &. Cee- Maxime autem immunitati Ecdesia- miteriis omnes negotiationes, nundina?, rum repugnat, si fanguinisfotum efficia- profan« Societatum conventiones, & tur,&ablurdum est ac crudele, inquit C^tisiJiaiub psena arbitrio Ordinarii in- Pontis.,« c. cim Ecclefta.f. hoc t it. ibiju- dicium puiffi 00 Dill ifcldii Paten imi/ rimt 1 »[m Miti tmSvt i . A|ikk in Uti tiiu uftnni irau Qw( pm sto \ »i seqx feccfc i« <51« L 3 a i \ De Immunitate Ecclesiarum, Coemeterii, &c. $1? dicium sanguinis exerceri, ubi est tutela refugii constituta. Unde in eodem cap. s. piaeter nullitatem processus etiam excommunicationis ac anathematis poena jubetur inferri illis, qui causas criminales in Ecclesiis vel Ccemiteriis agitant. Praeterea comoediae profanae, & ludi theatrales, choreae, & convivia, aliaeque actiones similes prorsus a locis Sacris excludendae sunt. cap. cum decerem, i 2. de vite & benefiet* Clericorum, Denique novissime Cone. Trid. fis. 22- i» decrete de observandis dr vitandis in Mijfa. ita statuit, ab Eceteßis mußeas eas., ubi five organofivecautu lascivum vel impurum aliquid miscetur,item ftculares omnes a- Biene s , profane colloqute* deembuletio- nts,strepitus & demeres arceantur,ut domus Dei veredomusOrationis videatur, ac in ea Divinum Nomen ac Salvatoris nostri cum omni reverentia & devotione adoretur jtixt. ttxt. in d. c. 2. b. t. in 6 . Quod attinet ad alteram immunitatis speciem scii, jlus asyli competens malefactoribus ad Ecclesiam fugientibus,pro certo tenendum est, qubd regulariter omnes non specialiter in SS. Canonibus excepti hac immunitate gaudeant, ut si adEcclesiam vel coemeterium confugiant, violenter extrahi, vel poena corporali sanguinis affligi non possint,quamvis gravia delicta commiserint, sed eorum poena sit in aliam pecuniariam vel Ecclesiasticam commutanda, utque civiliter resarciant partibus damna, quae intulerunt. c. reum. 9. causa 17. q. 4. cap. in - Ur alie. 6. hoc tit. Certum tamen etiam est ab hoc privilegio exceptos esse publicos latrones, no- cturnos depopulatores agrorum, d. s. 6. & qui spe immunitatis in ipsa Ecclesia » vel coemeteriomutilationes membrorum vel homicidia committunt, c.fin. b. t. Unde neutiquam audienda est quorun- dam calumnia, quod perlioc privilegium Ecclesiae fiant speluncae latronum : qui* Ecclesia non protegit eos, qui in eadem , & de immunitate impie praesumentes delinquunt, neque poenam tollit, sed mitigat ; quod vero ex humana fragilitate delinquentes in Ecclesia refugium, & veniam contra vindicem poenarum severitatem reperiant, optabile magis mortalibus, quam abominabile censendum est. Quas porro juris communis exceptione« Gregor. XIV. in Bulla : Cum alias v confirmavit, & extendit his verbis t ut leicis ed Ecclesias lofdqut Sacra & religiosa confugientibus ,fifuerint publici la- trones,viarumque grassatores,qui itiner a frequentata,vel publicas stratas ob fident , a* viatores ex insidiis aggrediuntur,aut, depopulatores agrorum,quive homicidia, & mutilationes membrorum in ipsis Ecclesiis , earumve coemeteriis committere non verentur, aut qui proditorie proximi suum occiderint , aut affaffinii vel here- fis , aut last Majestatis in personam ipst- ufmet principis rei,immunitas non suffragetur. Et revocat omnia privilegia Pontificia judicibusLaicis concessa procedendi contra reos ad Ecclesias confugientes extra casus hic exceptos. De his exceptionibus vide infra q. C. & feqq. Sed jam ex his certioribus praemissis. Quasr. I. An,quia in Sacris Canonibus T tantum negotia & judicia saecularia inEc- clesiis fieri prohibentur, ideo saltem tale* actus, qui quidem non immediate deserviunt ad cultum Di vinum,sunt tamen Ec- Zzzzz Z cie sia- «IS Lib. III. Tit. XLIX. clesiastici & pii, in Ecclesiis sieri possint ? Affirmativa communior est. Ita enim omnia judicia Ecclesiastica etiam contentiosi? jurisdictionis in Ecclesia permitti» docet Gloss. & Pariorm. in d. cap. s . h. t. arg. a contrario sensu ex eodem cap. deducto. Ita electiones Praelatorum inEc- clesiisinstituere. c. qua fronte, if.de Appellat. Synodum sive Concilium in Ecclesia facere, de reformatione morum in Clero & populo tractare, de aedificiis & fabrica Ecclesiae curo artificibus conveni, re licebit. Dilputationes quoque litterariae , & promotiones ad gradus juxt& antiquissimam multarum Academiarum consuetudinem in Ecclesiis permitti possunt: dicitur enim scientia res Sanctissima ini. I .^.'proinde, jf. de Extruerd. rt« gnit. utpote quä ad obediendum DEO & Principi vita subditorum informatur. jiuth. habita.Cod.Ne filtu< pro patre. 6 Quaer. II. An sicut processus judicii saecularis in Ecclesia factus est iplo jure nullus, ita etiam contractus profanus ibidem celebratus? Proaffirmativa adduci potest vulgata juris regula, quod ea-,qua; contra lege* fiunt pro infectis haberi debeant. /. non dubium, f. Ced. de S. & non videatur major esse ratio de judiciis,quim de contractibus. Nihilominus contraria sententia , scii. Contractus in Ecclesia celebratos esse quidem illicitos,sed non invalidos , magis communiter recepta est : quia cum jura tantum judicia expreße annullent, habet hic locum alia Regula, quod poenalia non sint ultra cafosexpresi- sos extendenda, c. odia, i f .de Reg. juris ist 6 . major etiam ratio prohibitionis circa Judicia, quctn contractus haw^ssignari potest, quod judiciales contemiones & strepitus minus Ecclesiis conveniant y quam contractus, qui in silentio expediri possunt. Illa porro regula exi. non dubium desumpta varias habet limitationes}- in nostro proposito unam tantum adierimus , quod nimirum actus contra leges factus habeatur pro infecto *' fi actus sita legibus prohibitus ratione fui, ut quiaest iniquus, contra bonos mores, &o ,juxta‘ c.fin. de PaUis. non autem fi- tantum sifs prohibitus ratione loci, nisi lex etiam in istum casum C ut in judiciis- J «spresse decreverit nuditatem. Quatr. III. Cujus juris sit asylum Ec-- f clesiarum naturaiisne vel Divini,- an potius humani & positivi, ac proinde, an contrario statuto,vel consuetudine mutari possit f iy. Ai-ylum Ecclesiarum quo 1 defenduntur male facio res ah ordinariä delicti:poena, probabilius videtur, non este j.uris-naturaiis v necDivini, sed humani & positivi, nisi in quantum arcet judicem saecularem, ne propria- authorirafe’' actus jurisdictionis in Ecclefta & feeo sivero C qui utique jure Divino ab ejus jUris- risdictioneexemptusest) exerceat. Licet enim in jureDivino & naturali praeceptum sit, DEUM colendum, & locis sacris reverentiam exhibendam, non tamen inde recte ad immunitatem reisprae- standam infertur, cum econtra etiam- criminacoercenda esse, jure naturali & Divino statutum sit. Item licet in lege Veteris Testamenti civitates refugii constitutae essent, ut Exodi. 21. Num.^p. tfofiee. 20. Deut. ip. illae tamen civitates tantum illis , qui praeter intentionem delictum perpeträrunt, patebant, ne injustam persecutionem ä propinquis occisorum paterentur} aliis vero, qui exo- »'»»!, apeJi' ItlOESj adsni» iltgs us fui mei! juxte imlif imi« iste* taEc-; e, 10 om» dioaril i,i>» Ita» ■ttjti- onuSs (b'fir i pii* l Ü ip biiiS 1 mti- pri’ Etiam* ali & liege coa- ■?s- MtCS »effl leiu- ecci- exo- li« De Immunitate Ecclesiarum, Coemeterii . &c. 51# dio per industriam, per insidias occiderant, civitates refugii minime subsidio fuerant, ut ex textu S. Scripturae. Exod. 1 1. jf. 13. Deut,. IA. f. 4. f. & 6.Joftte 20. f. y. luculentur apparet. Et exinde leges veteris Testamenti, quae morales, ,& in jure naturae fundata: non erant , per adventum Christi exspirarunt, cap. trans- late. 3. de Censtitut. c.un. de Puris, poß partum. Ideo illa lex Mosaica in Novo Testamento non amplius ex jure Divino obligat, sed tantum facit, ut per Pontifices, & legislatores humanos id.emin.no- yo Testamento ad majorem sacrorum venerationem constitui rationabiliter potuerit,quam venerationis convenientiam yel ipsis Gentilibus ratio dictavit, qui ad litos flamines, & Vestales confugientes a verberibus & vinculis liberabant, ut ex .Gellio & Plutarcho refert Gottofredus in Juis notis ad l. addiilos. 6. C. de Epifcop, audient. Iit,. B. fuadetquehumanitatis benignitas , ut fragilitati humana: (ältern aliquod contra poenarum acerbitatem remedium .sit. 8 Quamvis autem circa hanc immunitatem .plures non solum Canones, sed etiam leges civiles, & statuta saecularium reperiantur, ut toto tit.Cod. de his qui ad Ecoteßam . Jtesn qui adfiatuas confugiuntNovell, 17. cap. 7. si tamen inter leges & Canones contrarietas reperiatur». tunc etiam in foro saeculari magis Cano* nes observare debemus: quia ad Summus Pontificem, & judices Ecelesiasti- toslpectant, illa decidere, quae ad Ecclesias , earumque jura& reverentia pertinent, ut cum plurimis cit. tradit. Co- var. Fariar. Ro/olut. lib. 2. cap. zo.n. 3. „ Hüte est, quod licet in d. Nev. 17. s.7. raptores Virginum »adulteri & homicidae quicunque immunitate priventur, id tamen observata Juris Canon, dilpositione non procedat, ubi praeter specialiter exceptos, omnes reliqui gaudere immunitate dicuntur, quantumcunque gravi* delicta perpetrarim, c. inter alia. 6. & ibi GL h. t. Clar. lib. f. fent. c. $0.». 9. Consuetudinem etiam in hac immu- * nitatis materia observandam esse, monet Covu. di fto loco n. 4. licet eandem immunitatem notabiliter restringeret, tum quodnon sit juris naturalis aut Divini, ut dictum, & consequenter contrariam consuetudinem vel constitutionem admittat i tum etiam, quod haec immunitas non sit valde favorabilis, sed strictae interpretationis , ne scelera maneant impunita . & homines tanto audaciiis delinquant cum magno Reipublicx detrimento. Quae sententia tamen aliis displicet, quöd in tal i,consuetudine deficiat expressus consensus S. Pontificis , qui potius immunitatem Ecclesiasticam propugnare , quam admisso contrario usu tollere intendit , juxta Concil. Trid. Sejf. z y. de Reform, cap. 20. & Bullam Urbani VIII. Roman. Pontifex, de jinno 164!» Sedfaciunt proCovar. ea, quae in Lib. 1. in Tit. de Consuetudine, num. 19. & 2}. dicta sunt.Ac saltem in casibus dubiis, atque inter DD. controversis aliquid tribuendam esse consuetudini legitime probata: existimo, t.fide interpretatione. 37. jf. de Legibus, licet de extero ipse credam non esse huic consuetudini favendum, ü immunitati nimium derogaret: chm e- nim immunitas canonibus & legibus, & moribus etiam Gentilium ab omni xvo stabilita, in ratione divinae venerationis $20 Liber III. ' & humana clementiae fundata sit, & inde prope addictamen aliquod naturale accedat » consuetudo contraria plerumque rationabilis & valida censeri non potest. tap.fin. da consuet ud. 10 Qmeritur IV. Utrum omnesomnino Ecclesiae etiam necdum consecratae polluta ,. vel interdictae hoc jus immunitatis habeant, & quid dicendum » si.quis in Monasterium vel Hospitale confugiat ? De Ecclesiis, quae licet consecratae non sint, in iis tamen cum licentia Episcopi wistae celebrantur, habetur textus expressus in cap. Ec de sta. 9. hott it. quod immunitate gaudeant. De aliis Ecclesiis non consecratis i in quibus nullae adhuc mistae lectae, textus quidem non habetur , quia tamen Joca pia fune, & ad Divinum cultum destinata, etiam ipsis hoc privilegium a multis adseribitur, quemadmodum etiamMonasteriis, Hospitalibus ,, ali.sque similibus piis locis cum authoritate Episcopi erectis , quia regula^ riter omnia privilegiaEcclefiis data etiam ad taliapia loca extenduntur. Lomnia.^ p. Cod. de Episcopis , & Clericis , Item Ecclesia vetustate' vel incendio aut bello diruta, non amittirhoe immunitatis,, sicut nec alia privilegia, dummodo authoritate Superioris Ecclesiastici destructa non sit, & ejus reparatio speretur. De quibus omnibus copiofasDD. allegationes habet Barbosaj f «r.£ftse/i univ, lib. z.c. f?. Ö2.&7*. Quod verö de jure certum est , non tantum ipsas Ecclesias, sed etiam atrium in majoribus Ecclesiis ad^O. in minoribus & capellis ad ja pastus circum cirea immunitatem habere , cap. ßcut antiqut- ?.f. 4, de consuetudine non Rt. XLIX. observari, nec ultra sines coemeteriorum, aut fores Ecclesias immunitatem attendi, testatur Zerolar» Praxi Epifc.p , I. P. immunitas. K. i z. ipsum tamen coemeterium, sive conjunctum cumEedesia, sive separatum, authoritate tamenEpifco- pi designatum & sacratum hanc immunitatem hibtt.cap.ciem Ecclesia. f. ubi 01. in y. coemeteriis. h. s, Item si quis foribus Ecclesia clausis limes aut murum ejus apprehenderit, censent DD. inde a- velli per judicem facularem non posse, Barb. sLc. 5. n. 6s. Diana Moral. Refol. parte 3. T/t. de immunit. Ecelef. res* 73.. De oratoriis etiam privatis pleriquel conveniunt, quod non habeant hanc immunitatem » quamvis ibidem Mista legantur; quia non sunt proprie loca rei i- giosaDEO dedicata, sed pro arbitrio Domini domus possunt ad alios profanos usus» applicari. Clarus Lsb.f.^.fin. num. 7, Circa Ecclesias sanguinis aut feminis pro~ füßone pollutasvel nominatim per Episcopum interdsSas , ne iniis Divina celebrentur, communis est Doctorum sententia cum Hostiensi in Summa hoc tit, #.9. Pan. inc.Eccleßa*^. h.t.nttm.%. vtrf, tertio tjuaro.Suit.de Relig. tem. 4. lib* cap. 9. & aliis, quod non zsmitrant jus immunitatis, neque ideö miniis in respectu & reverentia habenda sint, cum polluti», & interdictum non ex culpaEecle- sia , sed hominum circa eam delinquentium eveniant, sdque plurimum confirmatur ex eo, quod Clericus etiam ex propria culpa interdictus, aut excom- municatus nihilominus privilegia clerica- liarei ineat. Quaeritur V. Utriim reas confugiens r 3 ad Sacerdotem portantem Eucharistiam extra De Immunitate Ecclesiarum Coemiteri i. Sco o r r extra Ecclesiam apud eundem afylum re- periat ? Affirmativa communis est, si enim de jure civili immunitas conceditur illis, qui ad statuas Principis confugiunt, l. unica, Cod. de bis , qui ad statuas &c. cur non potius ipsi Christo Domino hoc privilegium adfcribatur ? Deinde ipsis Ecclesijs potissimum propter SS. Eucha- ristam & celebrationem Divinorum immunitas concessa est , ut merito huc accommodari possit illud : propter quod «- numquodq ; tale, illud magis tale. Et haud dubie non cum minori irreverentia aliquis per lictores ä Venerabili , quam ab Ecclesia abstraheretur, Pan. in cap. sane, io, de Celebrat, mistarum. Clarus lib. 5, /ens. §. fin. qiust. 3 0, num.z4. Navar. in Man, Confest, cap. 2f.num.if. Id quod locum habet, non tantum si Sacerdotem, vel hastamBaidachiniapprehenderit, sed etiam, si se personis associantibus SS, Sacramentum immiscuerit : quia illae cum Sacerdote portante SS, Eucharistiam tinam Ecclesiam constituunt. Diana morat. Refot, p. 1. iraS. 1. Res, 28, Barb, Jur, Eccl. unw. lib. 2. c. z. n. 69, 1} Quaeritur VI. Qujnam dicantur publici latrones , nofleurni depopulatores agrorum , per astasmij crimen item proditorie occidentes , quos tum jus commune, tum Bulla Greg, XIV, ab immunitate excludit ? ty. ex magis communi interpretatione publicos latrones dici, qui interdio & palam homines aggrediuntur, armati publicas vias obsident, transeuntes spoliaat, resistentibus quoque vulnera & caedes inferunt, quibus etiam accenfen- tur pyratx, vel qui castra incolunt, unde erumpentes vicinis , aut peregrinantibus damna inferun t. Disserunt ä noBurnis de- Engel In Decret. Lib. III. populatoribus agrorum, quod illi palam, & publice depraedentur, bi vero nocturno solum tempore & latenter, aut segetes in agris devastent, aut alias agrestibus, vel per itinera publica proficiscentibus noceant. Panorm. in cap. inter otia, 6, h. t. n, f, Barb. in Collett. ibidem n. 7 3 . § 42. Furtum autem simplex sive de die, sive de nocte patratum non excluditur ab immunitate ; latrocinium enim & depopulatio dicunt assiduitatem , frequentiam, & quandam violentiam facinoris , aut saltem intentionem & propositum talis facinorose vita:. JssaJJinos fuisse quosdam infideles, qui accepta pecunia occidebant Christianos, notat Glossa in cap. 1 . de Homicid. in 6 . Covar. Var. Rejol. lib. 2. cap. 20. num, 10. ubi docet, crimen assassinij, quodfub- gravibus poenis persequitur d. cap. 1. de Homicid, in 6. non committi, nisi infidelis i Christiano pretio conductus alium Christianum occiderit. Fatetur tamen communem opinionem esse in contrarium, cujus authores ponit ».9. qui censent crimen astdfstnij committi ab omnibus , qui aut occisorem conducunt, aut qui operas suas ad occidendum locant, additque hanc sententiam esse consuetudine receptam ; quo facit, quod tales videantur saltem ob qualitatem prodkorij homicidij immunitate privandi, arg. cap. i, X, de Homicidio. Denique occidentes proditorie dicuntur, qui extra rixam veneno , a tergo, vel alias nihil mali metuentem occidunt* Barb, in Colkü. ad d, c. inter alia. h. t. n. 46. aliqui tamen ab eodem Barb. citati sentiunt, homicidium proditorium proprie dici , quando nullus rancor vel ini- Aaa aaa micitia Lib. III. Tit. XLIX, 21 micitia pmctfit, ied v. g. alter alterum veneno, vel a tergo, aut de nocte occidit, ut possit habere pecunias, uxorem , vel alias res ejusdem: Et quia Bulla Greg. XIV. tantum homicidij proditori) meminit, id nonnisi in hoc posteriori sensu accipiunt , alijsque homicidis etiam per insidias & industriam, ubi inimicitia praecessit, immunitate concedunt. Vid. Diana Re fol.Mor.p. i. traft, t. resolut . i. Unde per hanc Greg. constitutionem decisi est illa controversia, quse ex jure veteri de homicidio proditoria, an tollat immunitatem, fuit diu multumque agitata. Utut enim in c. t. de #ew/icidio (quod desumptum ex hb.Exod. 21.) ita legatur: Siquis per industriam occiderit proximum suum,&per insidias, ab altari meo evelles tum, ut moriatur, qui hunc textum in eum sensum interpretati sunt, ut si Clericus aliquem per industriam occiderit, is degradari, & curiae saeculari legitime puniendis tradi debeat, eo quod hic textus non fuerit positus sub titulo; deImmunitate ,in quo nulla sit exceptio de homicidio proditorio. Alij tamen rectius i.lem c. i. de quolibet homicidaprodifo- ri& ad Ecclesias confugiente acceperunt, quia hic fuit sensus legis Divinae, ex qua t anferiptum est. Quemadmodum Joab qui duos Principes insidiose occiderat, ciim in tabernaculum & ad altare confu- gi/fet , ibidem jussu Salomonis occisus est j. Reg. ^.Videatur Covar. Far. \efol. l.2.c.i0. n. 7. Quaeritur VIII* An, qui in Ecclesia de linquit, sed absque spe immunitatis , fortassis ex rixa ibidem casu oborta; vel e- contra, qui extra Ecclesiam delinquit sed jpe immunitatis studio facinus prope Ecclesiam perpetrans » quo citius ao eat» confugere possit, gaudeat immunitate, adeoque copulative requiratur, ut delictum in Ecclesia fiat, & simul ße Immunitatis? Hujus quaestionis decisio prorsus incerta, & altiori declaratione indigere videtur, habet enim plurcs pro utraque parte rationes & authores. Qui negativere alterutrum sufficere tenent , fundantur non tam in verbis quäm in mente constitutionis .hfeire leges. 17. jf, de Ü. c.Secundo 41.dedppeU.eb quod non sit verisimile, quod Ecclesia illos in suam rotectionem receptura sit» qui eandem omicidiopollunt, sicut frustra legis auxilium invocat, qui cemittit in legem. c. quia frustra, 14. de Usuris . in cap. Ttx. fin.b. f.& qui eandem ex proposito receptaculum & quasi speluncam latrocinij faciunt: cum privilegium mereatur amittere , qui eodem abutitur, cep . privilegium. 63. causa, n. qu£st. 3. Licet veroEc- clesue non sit imputandus abusus- ad eam confugientium , prout respondit Diana p.6.Tom.t, de Immunit, Ecclef. Ref.io t videtur tamen hic negari poste suppositum , quod in similibus eircumstantijs Ecclesia aliquod p ne judicium sentiat » quin potius non tam accedat, quam decedat ipsius reverentiae & honori, si privilegio ejusdem abudentes defendat. Et hujus semen cire estBarbosa inColleS, ad d. cap. sin. b. t. n. f. & Jar. Ecclef. miv. lib. 2. cap. 3. num. iq%, cum citatis ibidem. Econtra alijutrumque conjunctim requirunt , nimirum ut delictum in Ecclesia & simul spe immunitatis commissum sit, ideoque non excludi censent eum,qui nihil cogitans de immunitate aliquem ex subitanea De Immunitate Ecclesiarum* Coemiterii, &c. pi z tanea ira & rixa in Ecclesia, vel extra eam licet spe immunitatis occiderit* Quprum principalis ratio est , quod textus in d. C. fin, luec duo copulet, & in poenalibus non sit extensio facienda, vulg, c. odia, de Ji . J. in 6 , cum concord. Videantur iterum copiose citati apud Barb. d, cap. 3 , n, 103 , &H, iog. Addunt aliqui instantiam de eo, qui virtute Jubilaei ä reservatis absolvitur, quamvis ex proposito spejubelaei illa perpetrant. Sed ( ut nihil dicamus, etiam incertum esse, an cum tali peccatore sit cooperatura intentio Papae, & praecipue divina gratia ad consequendum effectum Jubilaei hujus , sub cujus pnesum- ptione deliquit) quidquid sit circa forti internum, ubi poenitentia super temeraria praesumptione potest reconciliare gratia, an vero idem sic circa immunitatem, ubi magis in foro externo versamur , quod post delictum non semper admittit poenitentiam , Glosis. fin, in cap, de his. 6 , de Accusat, sicut & totam nane controversum aliorum judicio relinquo; malöque in hac sanguinis materia ab alijs discere , quam docere. 14 Ulterius hic aliqua breviter ex Docto- ribus adnotanda sunt. I, quidam sentiunt, qua: de homicidio in Ecclesia commisso dicuntur, tantum exempli causa dici, idemque esse de furtis, adulterijs, alijsque delictis gravibus, ex quibus loco sacro specialis irreverentia infertur, propter generalem rationem , quae datur in cap. fin. h. t, quod sicut frustra legis auxilium invocat, qui committit in legem, ita frustra ab Ecclesia sperare debeat defensionem, qui eandem offendit , & sacrilegio violavit. Alij tamen hic iterum mi- t>iüs sentiunt, asserentes , qudd , cum Bulla Grcg. XIV. ad certamj formam omnes casus immunitatis redegerit, nec aliorum delictorum , quam homicidiorum & mulitationum mebrorum in Ecclesia mentionem fecerit, non sit jam nec ex paritate, imo nec ex majoritate rationis in hac odiosa & pcenali maceria ad alios casus non expressos argumentandum. Diana. Mor.p. t. traft, 1 , resol.i, Faria. in Traft, de Immunit at, n.)8. II. Ajuat, qui in una Ecclesia delinquit , non defendetur , tametsi ad aliam confugiat, quia qui unam^edesiam condemnit& offendit, omnes offendisse censetur. Ili. Qui unum tantum delictum in Ecclesia , & extra eam plura alia fecit, absolute extrahi & pro omnibus puniri poterit , quia ex quo semel in Ecclesia deliquit, indignum fcreddidit Ecclesia: defensione. Dissentit tamen Covar. ubi infr, IV. Ecclesia: fecisse irre verentiatn,& propterea indignus asylo etiam ille ex DD. interpretatione censetur, qui vel in Ecclesia existens alium foris stantem, vel e converso , qui foris stans alium in Ecclesia occiderit, quia utroque casu delictum in Ecclesia factum intelligitur; priori casu quoad inchoationem ( sufficit enim ut delictum dicatur in loco factum, si ibidem saltem initium sumpserit/. /. c od. Ubi de Criminibus agi oporteat.) posteriori quoad consummationem, V. Nec illum gaudere immunitate docent, qui aliquem existente intra Ecclesiam per vim, aut dolum extraxerit, & foris occiderit, vel mutilaverit, cum e- nim puniri quis debeat in eo, in quo deliquit, ita iste qui alterum immunitate Ecclesia; privavit, eadem quoque carere debeat. De hisce porro quinque notatis, de quibus textus apertos non habemus Aaa aaa z nec r 9 24 Lib. III. Tit. XLIX. »ec etiam unanimem per omnia Docto- lum consensum, videri poterit ille cumulus Auth. cit. ä Barb. /. E. F. lib, 2. cap. z. ». 110. &feqq. alleg. Card. Tuscus. L. E. conci, it. a n. Covar. Far. Refol. lib. 2. c. 20. n. 2s. Henr. Zoefius h. t. a. n . 21. Covar. Diana. Farin.ccJh Quser.VIIl. Utrum, qui in duello alterum occiderit, gaudeat immunitate ? Negativa , qus non quidem ex verbis , sed mente legis desumitur, probabilior videtur Barbosie d. cap. 3. n. 101. Si enim etiam cadaver occisi in du^o Ecclesia non recipit juxta Trid. feff. 25. de ‘Reform cap. ig. quis credat, ipsis occidentibus in Ecclesia refugium pnestari ? Sed ut verum fatear, haec ratio non esi; omninoconvincens, quia probaret generaliter de quolibet delinquente manifesto, qui st in peccato illo decederet non datis poenitentiae stgnis , privaretur sepultura Ecclesiastica , & urgentius de excommuni- eato , quem tamen gaudere immunitate tradit Covar. Far. Res. 2.cap.20. n. it. & Barb. d.c.f, n.131. Proinde credo, contrarium non improbabiliter defendi posse , & forsan sspius practicatum fuisse. Praesertim in illa sententia , quod hodie stante Bulla Greg. XIV. nullus casus sit ab immunitate exceptus, nisi ibidem no- minatim expressus, sicut refert idem Barbos. d, cap. 3. n.3 . i20. verst qu£ quidem ce nftitutio. Deinde sententia Barbo sie de duello proprie dicto, & in jure damnato accipienda foret quando scilicet alter alterum ad certum tempus , locum condi- . ctum > cum armis mortiferis, & ordinario vita? periculo invitat , non vero de rixa, vel aggressione subito in domo vel platea facta » in qua, si alter alterum occiderit, & ad Ecclesiam confugerit» ab ea haud dubie immunis servabitur. Dummodo homicidium proditorium non suerit, vel alia qualitas immunitatis exdusiva non concurrerit. Qutcr. IX. Quinam rei hes qui in jure proprie venk appellatione Trincipis, praesertim in materia odiosa, non item in inferiores Principes. Barb. in ColleR. ad cap. ititer alia . h.t.n.JO. & quidem juxta textum Bullae directe in personam Principis commisso, secus si indirecte in statuam vel legatos ejus &c. Farinae, in traü , de Immunit . c.13. n, 100 . Quaer. X. An qui jam vinctus, & Ii-17 gatus per coemiteriusn , aut Ecclesiam ducitur, possit proclamare ad immunitatem » ut ibidem vinculis exsolvi, & liber dimitti debeat ? Affirmativam le aliquando vidisse in praxi observatam testatur Cassanxus in Consuetudines Burgun- di£. Rubrica. 1. §. 43. n. 121. Negativa tamen communior & Juri conformior est; quia talis proprie non avellitur violenter ab Ecclesia , neque ullam violentiam in Ecclesia patitur, cum nunquam in eadem liber, ac fui juris fuerit. Neque enim hoc alicubi constitutum repe- rimus , quod Ecclesia de novo in libertatem eripiat, sed tantum quod in ea existentem conservet, Covar. Far.Refolut, lib. 2. c. 26. num . 13. Hostiens, in Summa hoc titulo n.it, prout in simili, qui ad Sacerdotem portantem Eucharistiam confugit, ibidem immunitatem reperir, non f De Immunitate Ecclesiarum, Ccemiterij, &c. 9 r 5 oon autem i;, ad quem Eucharistia in carcerem defertur. Verum aliter se res habet, fi quis a manibus capientium etiam per vim fe exemerit» aut perrupto carcere elapsus ad Ecdesiam confugerit, talis e- nim jam se recepit in libertatem, in qua per Ecdesiam defenditur , ut observat Covar. d. I. n. / 2 . & n. 13. & consentit Diana Mor. Resol. p. 1. traft. j. Resol, 13. Laym. in Theal. mor* iib. 4. traft. 9. cap. z. num. 9. vers.sexto aliqui. Sed objicitur : talisprofugus spoliavit judicem sua pradentia , ergo debet ipsi restitui juxta regulam juris, quod spoliatus fi ante omnia restituendus. ly. Ad hanc regulam pr$ter alias limitationes, quas inLib.II* in titulo de Restitutione spoliat, tradidimus , etiam istam addi posse ? quod restitutio spoliati non fiat, quando agitur de periculo vitae vel membrorum, cap. liter as. 13. in fin.de Reßitut.spoliat. 18 Dubitatur XI. An Clerici & Religiosi delinquentes & ad Ecclesiam confugientes per judices Ecclesiasticos extrahi valeant pro merito puniendi ? Pro sententia affirmativa plures rationes adduci possunt , inter quas tres sunt pracipuae. I. Quod cap. 6 . boctit * non de Clericis , sed Laicis tantum meminerit» dando maxime immunitatem contra seculares potestates , non Ecclesiasticas. II. Quod major sit personatis immunitas Clerici, que ipsi conceditur ratione sua consecrationis » quam qua conceditur ratione loci, & nihilominus delinquens recte puniatur. III. Denique t quod alias Religiosi & Clerici in Monaiterijs aut Ecclesiasticis domibus degentes semper impune delinquerent, bi hac difficultate , qua Doctores nostros in diversas opiniones traxit, ut videre est apud Barb. difto.cap* 3. n. 13 f. censeo distinguendum, inter poenam Clerico vel Religioso delinquenti infligendam, Etenim si agatur de poena mere Ecclesiastica , qua potius correctionem sapiat, quam vindictam in foro externo sceleri debitam , utique immunitas Ecclesiastica nihil suffragabitur, quia noa suit intentio Summi Pontificis per immunitatem Ecclesiarum tollere morum correctionem , sicut etiam Ea ici ad Ecclesias confugientes poenam Ecclesiasticam non evadunt. Si vero agatur de poena proprie dicta & vindicativa, ut si Clericus torqueri, degradari, & curis sxcu- lari tradi, vel ad triremes, aut perpetuos carceres condemnari deberet, non video, quare Clericus debeat esse deterioris conditionis , quam Laicus , cum tamen Ecclesia multo magis debeat tueri clericos tanquam sibi servientes & addictos , 8C quorum curam specialem habet , dummodo cactera sint paria , ut scilicet crimen , quod Clericus commisit ab immunitate exceptum , vel in Ecclesia , aut Monasterio , vel spe immunitatis commissum non sit. Ad argumenta contraria. 1y. & quidem ad j. Quamvis cap■ 6. h.tit. Clericorum expressam mentionem non faciat, eos tamen non excludit, sed generaliter loquitur de quibuscunq; delinquentibus. Etsi etiam aperte de Laicis loqueretur , non tamen censeretur per id excludi Clerici, sed potius factum esset pro- pterea, quod casus in Clericis rarius eveniret : prout leges universim accommodari solent ad ea, qusefrequenter accidunt, hnam ad ea. S-f-d. LL. In jecundo non Aaa aaa j eil / pi s Lib. III. 1 est bona consequnentia: Clericusperditex delicto privilegium personale, ergo etiam locale: cum inter ista duo privilegia non sit necessaria connexio , & prius ideo perdere debeat, ne in omnibus casibus possit impune delinquere. Terfio satisfit exeo, quod Clerici in Ecclesia vel spe immunitatis delinquentes, ab Ecclesia non defendantur. Vid. Barbos. * 1 , c.3.a»./57. Layman. inTheol. moral.lib.4. traft. 9. cap. 3. vum. 11. verffed quid fi clericus . [ 1 ? Quaer. XII. An etiam Haeretici , Gentiles , ac Judaei confugientes ad nostras Ecclesias gaudeant immunitate? De Haeretico , qui propter ipsam harresin puniendus est , fatis constat ex supra allegata Bulla Greg. XIV, quod immunitate no* gaudeat. Sed etsi Hsereticus propter a- lia delicta , quam haeresim ad Ecclesiam confugerit adhuc quidam volunt eum ab Ecclesia non defendi, utpotc qui per hatresim Ecclesiam universalem offendit. Alij tamen benignius censent» haereticos propter alia delicta non esse privandos immunitate , cum Bulla Greg. tantum de reis in crimine hxresis loquatur. Aror, p, 2. lib. g,qu£st. 9. Quorum sententia saltem in nostra Germania, ubiHatreticis cum Catholicis impune & liberum commercium est, admittenda videtur, neq; illi propter nimiam suam copiam & potentiam tam odio, & violentia, quam benignitate & clementia ad stiern trahuntur. De Judaeis O Gentilibus diverse sunt DD. opinionus, quorum aliqui simpliciter eis denegant immunitatem, ut Covar. Variar. lies. lib. 2.C.20. n. 11. Clarus lib. f.sent. §. fin.q. 30.n. /7, Aliqui addunt limitationem, nisi parati forent, it. XLIX. sincero corde fidem amplecti. Laym. i. traft. 9. c. 3, n. 22, Aliqui demum simpli, citer illis immunitatem adscribunt cura Sylv. V, Immunität. 3 • sub, n , 2. vers. primum Jud£US. & istorum sententiam ‘ fuisse receptam a S. Congr. Controverf. Jurisd,pr£pof. refert Barbosa Juris Ec- clef. univ. lib.2. cap. 3.». 94. Quxr. XIII. Circa modum proce- J» denti cum reo ad Ecclesiam confugiente , & imprimis,an reus, postquam ab Ecclesia egressus vel dimissus fuerit, possit a Judice seculari in vita & membris pro merito suo puniri ? Negat GJoss in d. c, reum. 9, causa. 17. q. 9. in V. vel ad mortem. Panor. in d , c. int-er alia 6 . h. t.n. 9. eo quod reus hoc ipso, quod intra Ecclesiam se receperit, consecutus fuerit impunitatem, Alij econtracum Henr. Zocsi boctit.n. 3#' existimant, hanc immunitatem praecise cohaerere loco , & reum tamdiu este impunem, quamdiu in Ecclesia perseverant. Utraque sane opinio patitur suas difficultates; prior trahit post se malos effectus : si enim quilibet homicida , aut malefactor ex hoc solo impunis evaserit, quod vel modicum ad Ecclesiam confugerit , quot erunt impunita delicta, & quam audaces evadent delinquentes? Ex altera necessario consequetur alterutrum, ut vel sine fructu futurum sit Ecclesiarum privilegium ; vel certe ipsis Ecclesias onerosum» si delinquentem sine periculo vitat dimittere; vel sine magno incommodo & quidem toto vita; tempore reservare non poster. Quare verbis Canonum & legum diligentius inspectis. Dico I, Rectoribus Ecclesiarum incumbere , servare vitam & membra consuear. *■ De Immunitate Ecclesiarum, Coemiterij, Sca z>r? fugae, quod fic*, si pro ipso studeantapud ». zo,. Barb, inCodeB. ad d.cjnteralia. saeculares Magistratus impetrare veniam, n, 34. Chtuslib, j.fent,cap, 30-num, f* & remissionem poenae corporalis* Dico IV* Si reus propria sponte Ecde- Dico II. Clerici tamdiu debent serva- fiam egrediatur , videtur ultro deserere Tereum , nec eum ad examen vel inqui- locale privilegium, ut inuunt illa verba /itionem judicis saecularis tradere, quam in 'd. c. id constituimus, Si ipse reus de Ec - ipse Judex prius etiam jurato de impuni- cleßadifiejserit, 'a Clericis non queratur. täte ejus promiserit , qui si juramentum Dico V. Si crimen, ob quod reus ad violaverit, debebit in ipsum excommu- Ecclesiam confugit, sit mixti fori, locus nicatio fulminari, c, id constituimus, 36, erit praeventioni inter saecularem & Ec- causdi7,q,4. clesiasticum judicem, prout in Ttt.de Dico III. Cum haec sit enixa voluntas sorocomp,p,z, §. a. diximus , praesertim Canonum & legum , ne. reus ad Ecdesi- hoc casu, ubi alias non poena corporalis , am confugiens damnum in vita &mem- sed Ecclesiastica vel pecuniaria ob privi- brissustineat, ideo Judices saeculares non legium immunitatis est reo infligenda* tantum salva justitia poterunt, sed etiam Quod si judex saecularis causam pra:oc- tenebuntur poenam corporalem remitte- cupaverit, aut mere civilis sit ( ut si (lere, ne hoc privilegium immunitatis inu- bitor obseratus ad Ecclesiam confugerit ) tile sit reo , aut Ecclesijs onerosum , si & reus non fidat personaliter, etiam ha- eundum tamdiu servare debeant. Sive- bita impunitatis promissione , coram juto judices desacto recusent, non videtur dice comparere , poterit in Ecclesia re- proptereä in eos aliqua censura ferenda, manens agere per procuratorem, & si nec eum jura solum innuant, ut negantibus hunc destinant , procedetur per decreta impunitatem, negetur etiam rei extra- immissionis in bona ipsius, sicut & alia ditio; Et si inferior Judexrecusarit, apud exeeutio tum ad obtinenda satisfactionem superiorem ejus instandum erit per Re- laesorum , tum ad poenam contra bona ctoresEcclesiarum, utpotequibus abso- fiet, l,pr£fenti. 6. Cod. de hi$,quiad Ec - lute injungitur, ut vitam confugientis ob- clef, confug, Quod si desacto reus ab Ec- tinere studeant. Imo non videtur faci- clesiastico judice vel a saeculari pecuniale acquiescendum promissioni alicujus riter punitus Ecclesiam egressus suerit, inferioris Judicis , qui ex consuetudine non poterit postea amplius de eodem cri- vel privilegio & jure regalium jus aggra- mine accusari A puniri, ut per Glois. in tiandi, sive remittendi poenam ordinari- d. c. reum, & Panorm. in c, 6, hoc tit, n. am non haberet, sed protinus superior p, ubi non immerito conqueritur , hsc ejusdem adeundus foret. Quod si Ju- frequenter a Judicibus saecularibrs violari, dex desacto aliquem dolo sub promissio- Dico VI. non quidem prohibere pos~ ne impunitatis & multo magis, si per vio- se judici , si per custodiam militarem a- lentiam extraxerit» debet ei servari fides nimaverti curet in reum , forsiin clam de aut Ecclesia?restitui. Cov. Var.Res.lih. Ecclesia elapsurum ; interim non poste Jss* 2*u. 1 d, in ßn,F'Aiin, de immun, EcceI, impediri alimento reo subministranda, quia s-8 Lib. III. Tit. XLIX. quia hoc modo reus per indirectum ab tum esi, cognitionem super immunitate Ecclesia extraheretur , vel in ea farne ne- ad solum Episcopum, vel ejus officialem, caretur. L precsenti, 6. C. de his qui ad non autem ad inferiores pertinere, & si Eccl, confug , Alimenta autem delumen- casus eveniat in loco exempto vel nullius da sunt imprimis ex bonis illius , qui ad diatcefis, ad viciniorem spectare Episco- Ecclesiam confugit, vel propinquorum pum. Quid autem consuetudo vel prs- ejus ; his deficientibus reliqui fideles in scriptio poffit circa Jura Episcopalia, alibi concione vel alio modo commonendi e- saepius diximus. runt, ut sciant se teneri ex lege charita- Poslremo non esi omittendum , va-zi tis extreme indigenti subvenire ; sine- rias in jure poenas esse constitutas adver- nemo succurrat, Ecclesiae c. aurum , 12, sus eos, qui immunitatem localem vio- q. z. atque Ecclesiasticis, qui tenentur vi- Iant, injuste abripiendo reos ad Ecclesiam tam & membra confugientis servare, ali- confugientes. Prima talis poena de jure mentatio incumbet, civili est capitalis , l. z. & /. praesenti. 6 . Dico VII, Si reus sit de illis, qui Ecclesia- Cod.de His, qui ad Ecclesiam confugiunt, sticä immunitate non gaudent, docet qui- Secunda est pecuniaria , ut scilicet Epi- dem. Cov. P'ar. Res. lib,2. c. zo.sub. n, 18. scopo nongenti solidi pro mulcta solvan- reum tali casu perjudicemsazcularem pro- tur, cap.fi quis contumax. 20. causa 17 , priaauthoritate etiam absque licentia Epi- q.4. Tertia, ut violator immunitatis iin- scopi abduci posse. Verum incognita e- munitate non gaudeat, c. frater. 1 0. eu- rat Cov. constitutio Gregor. XIV, Cnm dem q.4. Quarta publica poenitentia Ec- alias, &c. ubi statuitur requirendam esse clesiastica arbitrio Episcopi taxanda i dift* licentiam Episcopi, vel ejus Vicarij, qui c.fi quis contumax. Quinta demum ex- perlbnam aliquam Ecclesiasticam , qua: comunicatio, qu*«xconstitutioneGreg. capturae interfit, deputet, &reum priüs XIV, ipso facto incurritur, eamque inter ad curiam Ecclesiasticam ejusque carce- reservatas S. Pontifici numerat. Quaren- rem, sub custodia tamen, si opus fuerit, ta in Summa Bullarij. V. casus reservati . saeculari duci deberi; atque ibidem per pag. mihi 203. & consentit illud deere- Judicem Ecclesiasticum inquiri, an reve- tum S. Congreg. quod refert starb, de ra crimen ab immunitate exceptum com- Offic. Epifc.p. 3.alleg^o.n,z86. Interim miserit, quo comperto tunc demum secu- tamen atteg, y/.». 72. refert, tenereRic- lari judici plene tradendum esse cium in Praxi aurea Res, 333 n, 2. abso- Praeterea in hac Bulla expresse consti- lutionem spectare ad Ordinarium, §. II. De Immunitate Rerum & Personarum Ecclesiasticarum, SUMMARIA, »». T>* Immunitate rerum <&• Personarum Eecle- 24. An detur honit patrimonialibus Clericorum ! fiafiicarum, in quo consftat. 2 J- Onera antiquarebut imposta trznjeunt etiam 2 j, immunitas iß» sitae Juris Dtvini W Su- ad Clertcos. mansi *tf. A« requiratur , ut illa onera antiqua fim tmpofit» De Immunitate Ecclesiarum, Coemiterij, Lee. 929 imposita jure domini] particularis , vel e- liam potuerint fuisse imposita jure fuperio- r.tatts l yj, Ecclesiis (st Clericis qttando cb causam communis neiesitatis pojstnt colletie, imponis 1 j. Clerici an juxta c. l. h. t. teneantur ad defendendam Urbem contra hostes. /Ec immunitatis species , ut breviter dicam , in eo consistit , quod persona: Ecclesiasticae , & res illarum ab omni saecularium dominorum jurisdictione» exactione, & oneris impositione liberae sint, ac immunes, sive deinde illa onera sint mere realia , nimirum pecuniaria, & rebus Ecclesiasticorum imponenda ; sive mere personalia, per ipsas personas Ecclesiasticas expedienda ; live denique mixta, quse partim personas, par- tim res earum concernunt. Z. 2, cum sua autbent, Cod. de Episcopis V Clericis, c, 4. 7, boc t. c . 1. §. eod. in 6, ( quod quidem c. 3, quatenus excommunicat Laicos etiam sponte a Clericis oblata recipientes, est revocatum in Clem.un, eod, tit,junB. gleffa.) Atque hanc immunitatem acerrime tuetur Summus Pontifex, dum singulis annis in die Cceno Domini violatores ejusdem excommunicat, & absolutionem sibi reservat,ut in Bulla Ccen£, §, 18, habetur. Quod coense ferculum mul. tis pro dolor ! non lapit, caveant, ne sint de invitatis excusantibus, 5 Quaeritur autem. I. An Jure Divino vel humano tantum personae & res Ecclesiasticae a jurisdictione & exactionibus saecularium dominorum exemptae sint? Quamvis in c, nimis. 30. de Jurejurando. Concil. Trid./ejji 25. de \eform. c. 20, in cap , quamquam. 4, de Censibus in 6. aperte dkatur , immunitatem Ecclesia- fticam juris Divini esse , non tamen de- Enoel I« Deckst, Li». III. lj. Clerici an teneantur ad veBignii* , vel ga- bella ? JO, Immunitas Ecclesiastica num possit consuetudine immutari ? Jf. Legibus (st Statutis Laicorum , item juris dictione feri {&cuLins an xH» quando constringantur Clerici f remissive. sunt DD. etiam Catholici, imö Theologi , quos refert Paulus Laym. in TbeoL mor. lib. 4. Traft. 9, cap. 8. asserentes, immunitatem Ecclesiasticam immediate profectam esse ex Christianorum & Imperatorum & Regum privilegijs, cum consensu totius Christiani populi concessis , quse exemptionum privilegia ä SS. Pontisicibus , aliisque Ecclesia: Prolatis non tantum acceptata , sed etiam proprijs Sanctionibus confirmata & defensa fuerunt. Rationem assignant, quod haec immunitas nullibi in novo Testamento a Christo Domino statuta legatur; qutn potius ipse Christus Matt, ij. pro se & Petro tributum Imperatori solverit; & Apostolus Paulus AB, 2 p. cap, ad judicium Cassaris appellarit; & ad Rom. 13. velit , omnem animam sublimioribus po- teftatibus subditam esse , & loquitur ibi de principibus & potestatibus Peculatibus, quibus tributa prostanda sunt; & videtur consentire D. Petrus in Epift. 1, cap . 2, verf, tg. ubi scribit : Subjecti efiote »- mni humant crcaturd propter Deum , sive '\egi quasi prdcellenti. Textum vero in allegatis Canonibus accipiunt, quod immunitas Ecclesiastica tantum originaliter sit juris divini , id est , quatenus antiqua lex, quo jam expiravit, de Levitis, & eorum rebus disposuit, ad eum modum , quo, inquiunt , decimas Juris Divini dicimus , & interpretamur text, in c. Parocbianos. 14. de Decimis . Addunt Bbb bbb 'tamen Lib. IU. Tiu XLIX. tamen hujus sententiae authores , quod Principes hanc exemptionem revocare amplius non possint , tanquam a non subditis , & fundamento jurisdictionis sublato , sicut ex ijs notavitLaym. d, c. 8 t in prine, verf. addunt tamen. Verimi haec tanti non sunt, ut a genuino Sacrorum Canonum sensu recedamus, &ad tortas interpretationes confugiamus: non enim recte diceretur hodie Juris Divini , quod olim tantum in Veteri Testamento Juris Divini fuit, si per adventum Christi expiravit, & amplius Juris Divini non est. Nec urget instantia de decimis, quia etiam decimas hodie Juris Divini dicimus, in quantum scilicet ad sustentationem Parochi neces- iaria'sunt, proutlateprobat Azor, Infiit. mor, p. i.lib. 7. c. 23. Igitur quod in veteri Testamento Kum. c. 3. & 18, Exodi 30. v. 12. j und:, c. verf. 47. circa Levitas a Deo statutum fuit, id non prte- cise judicialis aut ceremonialis, sed simul moralis legis & in naturali dictamine & aequitate fundatae rationem habuit , ut Ministri Dei , in fortem ejus specialiter vocati & consecrati a profana & saeculari mundana jurisdictione eximerentur,prout in simili praeceptum de-sanctificando Sabbati!0 dicimus patrim caeremoniale, partim morale fuiife, in quantum seil. naturalis ratio exigebat, quosdam dies in honorem fui Creatoris specialiter deputare.. Deinde si Episcopi aliique Prastati per Spiritum Sanctum constituti sunt Rectores Ecclesiarum det. 20. verf. 28. & consequenter legitimi Superiores & Judices earundem , & rerum ac personarum ad eas pertinentium veluti perpetuus Ecclesia? Catholica: usus demonstrat, nott potest circa unum idemque objectum, alia St toto genere diversi ordinis potestas mundana & sarcularis rationabiliter , ac sine maxima confusione concurrere. Quis item non palpet summam inconvenientiam , ut Pastores, quos Christus & Spiritus S, Praelatos Ecclesiasticos & Sacerdotes constituit, ab Ovibus judicentur. Caeterum quod attinet ad I. Argumentum contrarium, hocnonreperitur scriptum , ergo nunquam fuit a Deo statutum, &c. Id semper Ecclesia tanquam hrereticum rejecit.- sufficit enim ad jus Divinum fundandum Ecclesia: consensus asserentis aliquid juris Divini esse , sive id habeat ex revelatione, sive ex traditione Juxta illud Paula 2, Tbefial. 1. tenete traditiones, quas didicistis , fweper. sermones, sive epiftolamnoflram&c. Locus porro-Evangclij, Mattb. /7. in fine.. ex quo alterum arguuentum desumitur,, potius pro nobis facit, quia ibi Christus. fe& Petrum , & ita omnes Ecclesiasticos- exemplo Levitarum veteris testamenti liberos, & ä tributis immunes pronuntiat. Ergo liberi sunt filii . junge verf. pfal. Ego dixi: Dij estis Cfifilij excelsi omnes. Quem & alios similes textus deSa- cerdotibusSS, PP. accipiunt,c. Sacerdotibus. 4u causa, n. q. 1. sed tantum ad evitandum scandalum jubet pro ea vice tributum exsolvi, ut autem non scandalizemus eos , inquit, dapro me, te Ac. Quod denique Paulus contra- Judsos- ad Gelarem tanquam ordinarium eorum & supremum Judicem appellarit , nihil contra nos infertur, ciim etiam hodie. Clerici possmt adversus suos malefactores- Delmmunitate Ecclesiarum, Coemiteri j, &c. 9 3 r ct-orcs Lakos coram Judice seculari a- ctionem instituere cap. chm sit generale. 8. deTorocompet. Neque etiam id,quod ex Epist. Pauli, ad Rom. 13■ & Petri I. c. 2. adductum est, convincit, quia verissimum est, omnem animam debere ese subditam sublimioribus potestatibus, sed in competenti genere jurisdictionis , Spirituales Spiritualibus , Laici Laicabilus. Quod autem ibidem Apostoli Regum & Ducum secularium meminerint, ratio suit , quod exhortationem suam potissimum ad populum direxerint, utique ad amoliendam Judaeorum calumniam , qui eos traducebant, quasi pnedicacione Evangelien liberatis populum ab obedientia Principum & Magistratuum averterent, &seducercnt» Si quid demum in primitiva Ecclesia , praesertim ubi propter ingentes persecutiones emergere non potuit Ecclesiastica authoritas , sibi principes saeculares in Ecclesia potestatis arrogärint , totum id non tam via Juris,quam tacti, & per usurpationem practicatumest. Vid.Marta, de Jurisdtft. p, z. c. 6 . Laym, d,cap. 8 , Barb. fur. Ecclun. lib. /, cap. 39- §. 2. n. p.U §-5 » 24 Quaeritur II, Utrum etiam bona patrimonialia Clericorum gaudeant immunitate? Affirmant DD. qu>amagis dignum trahit ad se minus dignum c. quod in du~ bijs ,3, de Consecratione Ecclefu , Et qua: Religiosis adhxrent, religiosa censentur, l qua Religiosis, 43,jf.deRei vindicatione, idque satis probatur ex cap. quamquam. 4, de Censibus in 6. ubi dicitur, perlbnas Ecclesiasticas, U res earum Jure T)ivino exemptas esse. Similiter in c.ß Clericus. s> de Foro compet. Res Clericorum & Res Ecclesia: quantum ad jurisdictionem saecularium evitandam parifienntur, & notant Glossa & DD. communiter in cap. sin, de Vita & honestate clericorum. Neque enim agi pollet super bonis Clericorum patrimonialibus in judicio sieculari, quin eo ipso quoque persona Clerici traheretur ad judicium, & sententiam Judicis Laici tanquam ejus jurisdictioni subjectus pati deberet. Item cum tributa imponantur in lignum & ratione iubjectio- nis, & non nisi subditis ; Clerici autem subditi saecularium non sint , merito c- tiam in quibuscunque suis bonis tributa recusant. Videtur quidem opponi posse, quod tributa aliquando imponantur präcise rebus , etiam ciim persona subdita non est , veiuti dum verbi gratia Bavarus in teritorio Salisbtsfgensi bona immobilia habet, licet ea nunquam incolat. Sed *q. talem respectu bonorum, qua: saltem per procuratorem,administratorem , conductorem &c. in alieno territorio possidet , censeri ibidem subditum, sicut etiam Clericus alienigena dicitur subditus illius Episcopi, in cujus Dioecesi beneficium obtinet, c. cmn nullus, 4. de Temp. ord, in 6. Magistratus autem Laici subditus Clericus esse non potest. Illud tamen non est praetermittendum quod bona Clericorum tantum in consequentiam participent exemptionem Ecclesiarum & Ecclesiasticorum, Sunt vero quaedam privilegia bonis Ecclesiarum principaliter concessa , qua* juxta communem sententiam ad bona privatorum Clericorum pacrimoniasia non extenduntur , ut restitutio in integrum , praescriptio 40. annorum &c. Laym. inTheol.mor. I.4. traft. 9, c.<$, n. 10. Bbb bbb 2 Prae- Lib. III. Tit. XLIX. I 91 * Pmerea qux diximus, de bonis allodia- libus accipienda sunt : nam bomfeuda- fia non transeunt pleno jure ad Clericum, sed Dominus , qui ea concedit , certas sibi conditiones, & jura reservat. Unde etiam Clerici in istis bonis judicium Domini saecularis declinare non possunt, c ap. ex trammiffa. 6. de Foro compet. 2 f Quser. III. An ergo Magistratus saeculares nihil omnino possint exigere ab Ecclesiasticis ,. cum tamen passim videamus contrarium practicari, quod Monasteria, alctque persona;Ecclesiastica; amplissimas exactiones dare teneantur ? ty. Si ex bonis , antequam ad Ecclesias vel personas, Ecclesiasticas pervenirent, certa & deter- minata quadam onera fuerint, pendi solita „ ea ex communi DD, sententia etiam, imposterum ab Ecclesijs aut personis Ecclesiasticis ratione istorum bonorum persolvi debent, quia res transit cum suo o- i?e -e. Notanter autem loquor de certis. U determinatis oneribus jam antea bonis,, antequam ad Ecclesias devenerint certo & stabili modo impositis :• nam, extraordinariae- contributiones prarfertim vero capitationes „ qu« potius personisquam bonis imponuntur, ä saecularibus pro suo arbitrio, & non concurrentibus illis , de quibus inferius in qtuefl.4, dicemus,, circa laesionem immunitatis; Ecclesiastica;, exigi n on poterun t,. q uid q u id n o nn u n qu am in contrarium practicecur,, quampraxim Sacri. Canones reprobant& Pontifices; quot: annis sub anathemue- damnant, Barb, Juris■ Eccli univ. libi n s. in Colle'ä. ad,.c: mit minus. 4. hoc. tit ,». d, cum cc., ibidem,. Volunt quoque nonnulli DD. ut illa- onera, antiqua, sint: imposita, rebus jure. domini j particularis sputa'quia illud bonum prius erat proprium & camerale. Principis) pacto censuali , feudali , vel emphyteutico &c. prout etiam in donatione facta Ecclesia; admittuntur honestae conditiones ,. censuum reservationes & c. c, cum dilefli, 6, X. de Donat, c. pr£- tereh. 2§. de Jure patron. c, verum. 4 . de Condit, appoj, i. secus vero, ajunt, si talia onera proveniunt solum ex vi suprema; jurisdictionis territorialis, sive lege tributaria, tunc enim mutata persona, mutatur etiam conditio rei. Pro qua sententia inter alios citatur Abb,. Confli. 26, vol. i„ Item decisio Rotae apud Barb. jur, Ecclef. univ. lib . 1. c, 39, §. 5. n. S,. Verum quod, attinet ad allegatum Abbatis consilium , prout mihi ad manus est, ibi non loquitur de tributis antiquis; ordinaria lege de-ipsis bonis Principi ter- rte pendi solitis, sed de novo aliquo statuto quorumdam Officialium.terra; S. Ge- miniani, qui statuerunt, ut omnia lota, etiam pia, quibusaliquid titulo lucrativo relinquitur , teneantur partem conferre- ad utilitatem Sacristia; S. Geminiani ; & concludit,,tale statutum non valere, non quidem ( ut circa finem confliij expresse dicit); quod Laici rebus suis aliquod onu-s imponere nequeant ad Ecclesias transiturum,, sed quod hoc statutum fuerit directe etiam de ipsis Ecclesijs & pijs causis; conceptum contra c. Ecclesia. 10. de Con - ftitut, & onera per hoc statutum imposita non sint certa & determinata rebus ab antiquo, inhsrentia., sed effectus talis statuti & oneris tunc primum inciperet,, ubi; rei legata; vel donata; dominium in piam- causam transijt ut tunc teneantur piae- causae, vel earum. Rectores.solvere j, quodl statu-- De Immunitate Ecclesiarum, Coemiterij, &c. 9 3 5 tj«. lilii fw •iiri. 'Mfltu edi. statuendo efficere, utique extra potestatem statuentium Laicdram fuit, Pariter decisio Rota? apud Laro, d.l, n. F. relata non tam de antiquis oneribus rebus, antequam Ecclesiastica? fierent, certo & stabili modo impositis, quam de novis ga- beliis , collectis , & impositionibus loquitur, quibuscum conditionibus Clericis citra incursum poenarum imponi valeant. Alia autem videtur esse ratio de tributis, qua?Principes de omnibusposses- fionibus i’ui tcrritorij jure-quasi gentium pro sua sustentatione & in compensationem curarum & defensionis, ac justitia? administrationis praedijs & bonis fui ter- ritorij ab antiquo- imposuerunt, & exigunt , dummodo ea moderata sint, ab antiquo certa & invariata , & Princeps soleat etiam Ecclesiasticorum bonorum fidelem curam habere, Uxt. not. in c, sri— lutum. 22. causa. 23, q. 8. Unde Abb,- Panorm. in c. non minus. 4. hoc tit. siub,. 16, ad fw. ita scribit Si posses fio seu fundus perveniens ad Ecclesiam habeat certum onus annexum, ad illud tenetur, five habuerit illud onus ex privata dispositione , arg. c,. cnm dilesl..deDonat. A r. quanto, de c ensibus.five ex dispositione publica, puta Trincipis , antequam perveniret ad Ecclesiam. Exemplum in tributo :■ nam quAibet posiessio est ab antiquo onerata onerzfolvendi tributum Imperat ori,ut in l. Imperatores ff. de Pu- fidcanis.l placet C. de SS. EccLc. 1. insin. . de Censibus ; ideo dico, quod Ecclesia tenebitur ad tributum ratione posihsionis sew possesfiomtm quas foftmodum acquisivity quod clare innuit d. c. i.. U ibi plene dixi Fateor, quod Italia, quaesi Princeps Evinctarumnon obligature hodie: ad h&c tributa , ut not, in f.Jsi. de Censib „ Idem dico in alijs oneribus, U qute ratione naturali incumbunt ipsis rebus , ut reficere iter ante domum,l.i. sis de Fia pubi, not. Bartb. in l ad InstruHionem. C. de SS.Eccl, Item in purgatione putei necejsa - rij toti vkinu , in qua efi Ecclesia , ad qmd not. Spec. in tit. de Censib h. nunc dicendum veri, item pone quod vicinia, i^id alia autem onera , que imponuntur rebus fecundum necessitatem accidentem, puto Ecclesiam non teneri, quia non possunt res ad alia onerari, imo ex quo pervenerunt ad Ecclesiam , eximuntur ab cr* mni exaftione. Ha?c Abb. Panorm. Paulus Layman, in Theol. mor. lib. 4. traflr. 9. c. 6. n.4, & 6. videbitur forsan magis supradictam sententiam confirmare sed quia n, 3. inter onera realia etiam pensiones^ tributa numerat, accis.». 4, ^ < 5 . pro sua'sententia allegat Abb. in c. sin, de P'ita V bonefi. cler. n. / 2 .. Glois. ia 1 cap. generaliter, 40. F. collationibus. 16. q. iybiauth.it em nulla, c deEpisic.& Cler. in quibus omnibus locis non excluduntur tributa ordinaria& perpetua antiqua (imo c. Gloss-nominatim ait, tributa ab Ecclesia prsstanda) sed tantum superindicta pro arbitrio Principis vel alterius; Magistratus , & mutabilia , ac qua? potius- personis tanquam subditis intuitu 1 possessionum , ejuam prscise rebus- sine habitudine ad persona? qualitatem imponuntur ; hinc opinor,-ejus dicta etiam in talem sensum accipienda este salvo melius intelligentium judicio, fateor tamen,, etiam priorem sententiam sim nom destitutam esse rationibus^ Qmer.IV- An saltem Ecclesia? & Cie- iy> rici contribuere teneantur , si publica ne- frbb bbb A cessitas,, 934 Lib. III. Tit. XLIX. cessit as, vel militas non tantum statum culi, c, un, de Vasallo milite, qui armi Laicorum , sed etiam Clericorum con- belli depos. 2. Feud. ac pia opeia dican- ■cernit, ut cum terra vel civitas ab hosti- tur esse arma Clericorum c. nonpila z. bus defendenda est, tempore pestis sum- c. reprehensibile. *9, ’&pajsim cama 23, ptus & provisiones faciendae &c. Ad q. 8, in maxima tamen necessitate, &Lai- hanc quaestionem extant decisiones in c, cqnon fufficentibus, etiam ipsos Clericos non miam 4.&LC, adversus7. X. hoc tit. ad vigilias & defensionem civitatis teneri ubi quidem etiam Ecclesiastici adcontri- sutpote per quam defensionem juvantur butionem vocantur juxta naturale illud ipsae Ecclefix , & proteguntur personas principium , qui sentit commodum, miserabiles & innocentes) docet Panor. lentiat & onus, si tamen 4. concurrant, in eod. c. 2. n. 6, & 7. & putat pro sua sen- I. Ut necessitas vel utilitas sit publica, qua; tentia esse text, iing.in c. petitio. 23. X, aeque principaliter ac directe (secus si in- de Homicid. sed Gloss. ihidcm.in v.re- directe ac in quandam consequentiam) mordet, non consentit, statum Ecclesiasticum ac saecularem con- Quasr, VI, An Clerici teneantur ad ve- ^ cernat, II, Ut Laicorum non sufficiant ctigalia &teionia , quas Pontifices peda. facultates. III, Ut talis contributio vel gia, & guidagia appellant Gloss. is c.fu- collecta non imponantur Ecclesiasticis per quibusdam, 26. de V. S.Hac de re ex- authoritate Magistratus saecularis, sed tat quoque decisio in c. quamquam, 4, de Ecclesiastici cum consensu Cleri. Et IV, Censibus in 6. ubi iub censuris prohibetur ut, nisi periculum in mora fuerit, desuper talia a Clericis, qui non causa negotia- Summus Pontifex consulatur, cujus in- tionisres suas transferunt, exigere.Et 110- terest, communibus utilitatibus provide- tat Barb. ibidem in Colleft. n■ 6. cum plure. Vid. Pan. mdd.cc.8c Barbolä in Coi- ribus cc. quod Clericus transferens fru- leU. ibidem. & in c, 2. b.t. 8cjur. Ec- ctussui beneficij ad vendendum non dic/e/. univ. lib. 1. cap. 19, §, p. & Decisio catur negotiari; proprie vero negotiari Rota: ibidem n. 8, inserta, Laym. d,C, 6. dicitur , qui ex instituto more mercato- an. 7. rum emit, ut carius vendat, sicut ex D, Quarr. V, Quomodo accipiendum Thoma.a. 2. q. 77. a. 4. ad 2. notavit sit,quod in c. 2 . 1 ). tit. dicitur,neminem per Layman. in Theol. mor. lib. 3. tratt. 4. Ecclesiae nomen a murorum vigilijs ex- cap. 17. §. 7. n 1. Idem tenet Sylv. V , crisari? Diversa; DD. interpretationes ita Immunitas, unum. 22, ubi etiam notat, conciliari posse videntur, ut in magno pe- quod Clerici non teneantur ad gabellas, riculo ex hostili obsidione imminente qua; a Magistratibus saecularibus ponun- etiam Clerici, vel per sumptus, aut fer- tur super vino, carne, aut alijs victualibus, vos, vel famulos suos vigilias murorum Quarr. V. Utrum consuetudine ali-^ procurare debeant. Imo licet Clericatus cujus Provincis possit tolli hsc immu- officium reddat aliquem inhabilem ad nitas Clericorum , quatenus ä Principi- pugnandum. c. eas iHKlfct. 9.§,/?«. X.deFo- bus siecularibus libere collectari valeant ? to, &C miles Christi desinat esse miles fs- ri, Consuetudinem contra Jus Divinum nihil ' jlliüütä l UCi;> tSUfilll, ■(»!). ite.ib '«Ctc ÜtLStüEl I.ALk ir pfcu Citf*, roiss ivß . ii/re-ij «,(#• .«»!■ ;lik ]C|» i/W> mplu- Bib :on !■ »Cliti ist ant . Y, otit, ■eil», onus- alibus. it at-'J ine? 1, tatst nihil' De Immunitate Ecclesiarum , Coemiterij, &c. $ z s nihil operari posse , adeöque nec contra istam immunitatem, quseper prius dicta Juris Divini est. Barb. d.c.3 testds nonsunt de substantia sed de probatione Sponsalium. •j. De Arrhis vel f cena an Sponsalibus addi pvfflnt. $. Circumstautu indicant , quando cla taciturnitas vd stmptex acceptatio constituat Spott- salta. q. Simplex promisi* ante revocationem sempcr valet. io. Promittens matrimonium amitis Titubahen- 1 TUris consultus in l, nff.de Sponsalibus J definit sponsalia, quod sint; mentio V repromissio futurarum nuptiarum , 2 ideo pro certo tenendum esi, I. Ad sponfidp constituenda necessario requiri mutuum & reciprocum consensum viri & soeminse super suturis nuptijs : nec sufficere , si tantum pars promittat sine repromissioue saltem implicita alterius, nec ex promissione unius alteri qusri obligationem , nisi & ipsa promiserit; quia promittens non censetur se aliter obligare, quam secundum naturam sponsalium, & sub tacita conditione , si etiam altera parspromittat. 5 Potest quidem aliquando fieri promissio ab una parte alteri mere gratuita , & sine conditione repromissionis, ut si dives aliquis fbemina: sibi in gravi morbo fideliter servienti pro remuneratiene promittat matrimonium, cum utique in ipsius sit potestate , vel simpliciter, vel sub conditione se obligare , dummodo constet de hac sua voluntate, &soemina non renuat, sed saltem tacendo acceptet talem promissionem, Interim tamen ista promissio gratuita non habebit vim & effectum Sponsalium; unde sifioeminaexsua parte etiam post acceptatam promissionem nolit contrahere matrimonium,ad id compelli non poterit: quia tantum ha- &i Matrlmönijs» 919 tibus mandatum obligatur , fn minus, non obligatur, II. V erb a : nullam aliam ducam nist te , quid faciant.. 11. Patre/n vest ientem potest compellere lEcclesta. 1 virginem fitfd fromijpone seducens tenetur eam ducere, I4. TSotabilter emiuentiorisstatäs ftflt (secus est , st ve->\ tffscienter} pr mittens potes se redimere pennt arid compensatione. buit virum sibi obligatum, ipsa vero defectu repromissionis obligata non fuit, sicut si donationem aliquam mere gratuitam acceptaiset. item extali promissione nors nascetur impedimentum publicet honestatis , sicut exiponsalibus, quo miniis mortua siemina , cui promissio facta eil, foror ejusa viro promittente in uxorem , velecontramortuo viro, ejus frater ä semina in matrimonium accipipossit. Certum est II. Sponsalia non tantum 4, interpraesentes , sed etiam absentes contrahi poste, scilicet per 1 iteras vel Procuratorem : nam ad sponsalia non requiritur simultanem formalster consensus, sed sufficit, si is, qui prior consensit, in hac sua voluntate perseveret, usque dum etiam altera pars vicissim consentiat (prout id universim in alijs quoque contractibus , ut emptione, locatione &c. procedit; & textus sunt in /, ult. ff. de Contrahenda empt. c , final, de Procur. in 6 . Verum Procurator, qui ad sponsalia vel matrimonium contrahendum , & ille, qui ad alios contractus ineundos destinantur, In tribus notabiliter differunt. I. Ut Procurator ex alijs contractibus dominum obii- ' gare possit, sufficit, f\ generale mandatum habeat, omnia loco domini peragendi, vel Procurator cum libera administratio- ne constitutus sit, l. Procurator fL. V Ccc c c c % feq. ,4» / Lib. IV. Tit. I. seq-jf.'de Procurator. Sed sponsalia vel trahant; nam in praesentia parochi &te- matrimonium Procurator aliter contra- stium etiam extra Ecclesiam & Parocho here non poterit, quam si hoc ei nomina- invito matrimonium contrahi posse, suo tim & in specie demandatum sit. dift.cap. loco dicemus. Interim ad fusuram pro- x itlt. de Procurat, in 6. II. Procurator ad bationem, si forte alterutra pars sponsa- alia negotia constitutus ea per se tractare lia negare vellet , utique consultum erit non tenetur, sed potest alium substituere, vel testes adhibere » vel scripturam desu- non vero procurator ad sponsalia vel ma- per conficere, trimonium contrahendum j cum enim Certum est IV. Ad libertatem matri- y causa matrimonialis maximi sit praejudi- monij retinendam in jure statutum este,, cij, ad hanc tractandum person* indu- ut sponsalibus jwwsl non adjiciatur, adeo- stria electa censetur , & consequenter si- que non valere tale pactum : Si mihi non ne voluntate principalis alteri committi nupseris,in poenam centum florenos dabis, non poterit. Quod tamen etiam ad alia cap , Gemma 29. hoc tit. I. Titia. 134. fis. de negotia valde ardua propter eandem ra- Verborum obligationibus.l.penult in fine. tionem praejudicij extendit Menochius Cod, de Sponsalibus. Sed non minus cer- de Pr£sumptionibus. lib. 2* praesumptione tum est,in contractibus sponsalium arrhas III. Demum in alijs causis, si prin- intervenire posse, scilicet annulum, pecu- cipalismandatum Procuratoris revocet in niam, vel aliquid simile, ita ut si ille, qui ejus absentia, Procurator adhuc valide arrhas dedit,contractum non servet,arrhas procedet, usque dum sibi de ista revoca- amittat 5 sivero alter, qui accepit, resiliat, tione innotescat, Clement. un. deRenun- duplicatas reddere teneatur. /. nrrösi, tiatione l. Si mandem* 16, js. Mandati . d. Lpmult. Cod.dt Sponsalibus. Cum au- At vero Procurator sponsalium vel ma- tem interpaewslwi & arrhas nulla in effectu trimonij etiam in absentia revocari po- videatur esse differentia, nisi quod poena test, ita, ut fi dominus interim poenitear, tantum promittatur» arrhae veib insuper A coram protestetur, se nolle consentire tradantur, ideo in ratione differenti* in- in actum ä Procuratore gerendum, Pro- ter utramque assignanda omnes DD, Ia- turator invalide contrahat, licet hujus borant, & cum Gioss, in diti;c. gemma* revocationis ignarus sit, quod pro majori Sanch, Lib, 1. de Matrim, difip; 3 f. mm . matrimonij libertate ita constitutum est 2. in fine Laym. de Sponsalibus cap. 1* in d.c u timo.de Procurat, in Ö. num, 8, existimant pmer authoritatem 6 Certum est III. Ad sponsalia de futuro legis vix poste aliam convincentem ratio- pr*ter consensum mutuum nullam aliam nem assignari , & ideo respondendum solennitatem requiri, adeoque etiam sine esse ex l. non omnium, 20. ff de Legi- Parocho & testibus inita valere. Imö in bus. quod non omnium , qu£ a majorious sponsalibus Parochus non facile Interesse nostris constituta sunt, ratio reddi posstt* deberet, ne in ipsius praesentia partesnon Verum ut declinemus miserum refugium tantum sponsalia, sed ipsum etiam matri- di&. L non omnium, ego soleo hanc inter- jnonium cum aliorum praejudicio con- pretatipnem adhibere, videlicet, quod aoa f De Sponsalibus non sit in obligatione circa sponsalia inter poenam U arrhas differentia: sicut e- nim arrb£ non perduntur nec duplicatae restituuntur, fi justa causa subsit non servandi contractum, v. g. propter haere- sim , aut fornicationem alterius ex desponsatis d. I. penult. §. his illud. Cod. de Sponsalibus, ita etiam non obligat poena, si ex justa causa a contractu discedatur. Et econtra sicut arrh£ debentur , si violatio pacti stat absque justa causa , ita etiam poena ; quod posterius , quamvis non omnes admittant, putantes nullo casu stipulationem pcence valere, licet ex injusta causa contractus violetur : nihilominus contrarium probabilius defenditur cum ipso Layrn, d. n, 8. quia poenie adjectio tantum prohibita est, ne libertas matrimonij impediatur, at vero si poena tantum habet istum sensum, ut solvi debeat, fi absque justa causa contractus non servetur, nihil continet contra libertatem matrimonij : cum etiam sine poena non liceat recedere a contractu, nisi ex causa rationabili, & a legibus approbata. Porro circa ista, quar hactenus unquam cer- fu praemisimus, aliquot controversiae 'occurrunt, nam Dubitatur i, Cum ad principium hujus/, dictum fit, in sponsalibus non sufficere promissionem unius, sed necessa- nam esse repromissionem alterius saltem implicitam , quonam sit talis implicita repromissio, an scilicet inducatur per solam taciturnitatem ejus, cui promissio facta est, an per expressam verbalem acceptationem , an per manus porrectionem, vel arihulijacceptationem ? ty. I, Cum in dubio potius liberatio , quam obligatio inducenda sit, lArrianus, 47* f, de &C Matrimonijs. ^4r Oblig. U aB, ideo ex sola taciturnitate e- jus, cui facta est promissio, ordinarie non constitui sponsalia , nisi de mente tacentis ex circumrtantijs aliud colligi possit: nam licet (xtRegula 43+juris in 6 , Qui ta - cet, consentire videtur , tamen statim subsequitur altera: Is qui tacet, non utique fatetur , sed nec negare videtur. Quare dicendum est cum communiori Interpretum sententia , quod consensus ex taciturnitate non sit verus & naturalis, sed tantum praesumptus ex circumrtantijs & modo agendi, quas praesumptio inprimis admittit probationem in contrarium, & deinde non habet locum in causis magni momenti , quia tacens videtur quidem consentire in sui favorem ; non vero in- magnum sui praejudicium, praesertim in causis matrimonij, cimi jura non soleant facile libertatem matrimonialem impedire. Hinc responderi potest brevius, quod tacens videatur consentire, in quantum est sibi favorabile , ut scilicet adhuc melius deliberare, & demum vel promittere vel abnegare possit, non vero ut mox se vicissim obligare & repromittere intel- ligatur, Gutrerez de Matrimon, cap . 3* fy, II, Quod de taciturnitate diximus, idem etiam probabiliter extendi posse ad simplicem acceptationem , vel gratiarum actionem,ut scilicet tantum in sui favorem & ad ulteriorem deliberationem censeatur alter acceptasse, vel gratias egisse, eo quod ob favorem libertatis matrimonialis indubio non sit facile obligatio inducenda, ut dictum , & docet Sanch. de Ma- trim. lih. u difp, 3 num, z U /. Interim hic praecipue ad circumstantias attendendum erit; nam si actum suerit de sponsa- Ccc ccc 3 libus W' 94.2 Lib. IV. libus hic Sc nunc contrahendis, v. g. In praesentia amicorum, ncc altera pars petierit ulteriorem dilationem , vel alia verba aut signa dederit , ex quibus intentio non contrahendi sponsalia declarari potuit, tunc etiam sola acceptatio absque expressa repromissione sufficit. Ratio est, quia promissio non potest aliter acceptari, quam quatenus facta est, sed praecise facta est, cum hac intentione hic & nunc contrahendi sponsalia, ergo hoc & non alio modo potuit acceptari, Rosella 8 c Sylvester insuis Summis ♦ Vtrbo Sponsalia, num. u Hi. II. Si tractatus de sponsalibus vel matrimonio praecesserit , & mulier matum porrexerit, annulum vel alia bona acceptant , censebitur e Ise contracta , quia non tantum verbis, sed etiam signis, juxta communem hominum intellectum, consensum aut promissionem importantibus, sponsalia , sicut & alij Contractus celebrari possunt; alias muti similes contractus inire non valerent. Deinde tacens censetur consentire etiam in fui praejudicium & obligationem , quando prseter taciturnitatem alius actus positivus concurrit i ut notat Panormir. in c.chm virum iz.de Regularibus, num. 3. Sedha?c ita,si tractatus de Sponl ibus praecesserit; nam caeteroquin leda manus porrectio, velannuli aut alterius rei donatio non est sufficiens signum» ex qiiosponsiiiia convincantur , quia possint haec & similia merae affectionis causa fieri, Sanch. lib. i.dijput. 22. Dubitatur //. An is , qui promissionem matrimonij alteri fecit, postit hanc promissionem revocare, antequam altera pars acceptet, vel repromittar? ty, cum Tit. I Gutierez difto C. 3.num. 6. omnem promissionem matrimonij regulariter 6 c In dubio ( aliud est, si expresse de promissione mere gratuita constet, de qua superius sub G erto 1, diximus) censeri re- spectivam, atqae habere in se tacitam conditionem , si pars altera statim repremi- serit. Quare si heee repromissio secuta non fuerit , licet sorte simplex acceptatio intervenerit, tunc deficiente conditione cessabit etiam obligatio exparte promittentis , ac consequenter nihil impediet, quö miniis revocari possit; si tamen promittens expresse non revocaverit, censebitur adhuc in sua voluntate & promissione persistere, ar alteri moram deliberandi concedere. Accedit, quod promissio unius partis sit mera pollicitatio (est enim pollicita- - tio solius offerentis promissio) de cujus natura est , ut ante acceptationem partis alterius libere revocari possit, ut toto tit. de Pollicit. traditur. Nec obstat, quodde jure Canonico in e. i.& J. de TaÜis. omne promissum jubeatur impleri, ex quo textu quidam concludunt, pollicitationem de jure Canonico revocari non posse ; non obstat, inquam : quia textus accipiendus est de promissione acceptata, qua: fit pure, non vero de simplici pollicitatione , aut illa promissione , qua: fit sub tacita repromissionis conditione. ‘Dubitatur III. An statim irrevocabi-1» liter obligetur qui v. g. coram amicis vel consanguineis Titia: ipsa absente se resolvit, quod velit cum ea matrimonium inire? fy. Non esse inprimis dubitandum, si . dicti amici vel consanguinei mandatum habue- De Sponsalibus habuerint ä Titia, utsuonomme contraherent sponsalia , promittentem irrevocabiliter obligari: quia nihil interest, an quis cum principali vel ejus procuratore contrahat ; at vero fi consanguinei igno- ranteTitiä ejus nomine contraxerint, puto promissionem non obligare, tanquatn sponsalia vel pactum 'irrevocabile , sed tantum ut pollicitationem absenti factam quae ante principales persona: acceptationem adhuc revocare potest, quia de jure civili certum est, &de canonico non repentur contrarium statutum, quod stipulatio in favorem tertij facta non valeat ; stipulationes enim ad hoc inventa: sunt, ait Imperatori« §. alteri, 19, Iust.de inutil stipulat. üt unusquisque sibi acquirat, quod sua interest. Ulterius etiam illud hic addo, quod, licet promittens mandaverit consanguineis, ut promissionem sua absenti Titi« insinuent, ejüsque consensum desuper requirant, nihilominus antequam Titia repromiserit , promissio ex parte promittentis valide revocetur, quia consanguinei in hoc casu non sunt plus , quam procuratores- ad contrahendum cum Titia destinati, Procuratorem vero in causa matrimonij etiam in absentia revocari posse, jam alibi exc. ultimo, depromat, in 6. notavimus. 11 Dubitatur IV. An sponsalia contracta; intelligantur, si quis per verba negativa ita dixerit 1 nullam aliam ducam nisi tel Affirmat Menoch. de Trgfumption, ltb+ j. pr&sumpt. z. num. 8. cum Abbate & alijs, quali-praedicta verba simpliciter habeant hunc sensum : Te ducam in uxorem r eo quod particula nisi, quando sequitur negationem, importet affirmationem, ut eumjudad dixerunt:. Non habemus Le- 6c Matrimonijs, gern, nisi casarem , sensus erat, Cf far eß noster Rex. Veriim ego in dubio, quando agitur de vaiorcsponsalium (secus, quando agitur de valore matrimonij jam-contracti » pro quo in dubio magis respondendum est? ut evitetur scandalum separationis post diuturnam cohabitationem, c. ultimo * de Sententid & re judicata ) plerumque soleo pro favore libertatis matrimonialis inclinare; tum quod in dubio non sit facile inducenda obligatio , dtä.L. Arriannus- ^7. tum quod matrimonia coacta soleant difficiles exitus habere, c. requifivit. /7, hoc tit. Unde ad nostrum propositum existimo dicta verba & particulam nist in pactis & promissionibus habere sensum conditionatum in hunc modum :fi aliquam dufturusfum , tunc de ducam , ^ non aliam; quemadmodum si dicam: nulli domum vendam nist tibi. Interim nonstatim infertur,quod velim hic &nunc matrimonium contrahere, & promittere, vel domum vendere, cum possim ab omni venditione vel matrimonio abstinere: optimus textus in L. sfteritis 21. §.sted de Actionibus empti, nisi tamen ex adjunctis circumstan- tijsalia posset colligi intentio promittentis, quod revera voluntas ejus fueritsspon- falia contrahere ,cum non intentio verbis» sed verba intentioni accommodari debeant, c. fecundo 41 de Appellat . Covar- mv t de JpCatrimon,p. 2,e. 4.num t 3+ Dubitatur V. An sponsalibus valide 12 contractis, si altera pars nolit contractum servare ,- debeat a judice Eeclesiastico compelli ? Rationem dubitandi facit dict, e, requifivit. >7. b. t ubiPo-ntifex eam,quae, jurata etiam sponsalia contraxit ,& nubere recusavit, monendam potius ait, quiim eogen- Lib. IV, Tit. I. \ 544 cogendam, cum coactiones difficiles /cepe soleant exitus habere, ty. Juri conforme & in praxi ubique receptum elfe, ut pars illa , qu$ absque causa legitima a sponsalibus resilit , per censurasEcclc- siasticas , excommunicationem , aliaque opportuna remedia ad contrahendum matrimonium cogatur , idque probatur excap. ex literis, lo.h.tit. &iexcap.i,de Patiis, alias haud dubie frustra longus & partibus valde dispendiosus processus in judicijs super contractis sponsalibus admitteretur. Textum vero in dii. cap , requifivit. DD. communiter interpretantur, si tanta sit animorum aversio inter ipsos desponsatos , ut j ad ex periculosum matrimonium prudenter timere possit, & pars malit censuras & omnia perferre, quam matrimonium contrahere, tunc enim praestat minus malum violatae promissionis' permittere , ut majus malum coacti matrimonij evitetur. Laytn. de Sponsalibus cap. i. mm. 4. I j Dabit- VI. An is, qui ficto animo fce- minae promisit matrimonium , tantum ut ad peccatum induceret, teneatur eam in uxorem habere , si non ob consensum, saltem ad compensationem fraudis 8c corruptionis ? fy» Si quis sub ficta promissione matrimonij corrupit virginem ex communiori DD. sententia , quam allegat & sequitur Sanch. d. I. difput. iQ. ti. ?. tenebitur eam ducere etiam in conscientia , nec sufficiet illatam injuriam pecunia compensare , nisi foemina ultronee acceptare velit. Haec conclusio probatur textu & ratione. Textu quidem ex cap, k. de Adulten]s O stupro, quod desumptum est exltb. Exod, cap. ti, f. 16. abi hxc verba leguntur; Siquisfeduxe- rit virginem, dormieritquecum ed,dotabit eam A habebit uxorem , Ratione verb probatur, quia justitia commutativanou tantum petit reddi squale , sed ut idem reddatur ex justitia debitum; ut si quis e* quum furatus sit, non sufficit reddere pecuniam , cum aliud pro alio invito creditori reddi non possit. L, a. §. i.jf, de Rebus creditis , sed hic ex justitia tenebatur habere consensum in matrimonium, quando altera pars vicissim vere consensit, & insuper corpus suum tradidit, ergo cum possit restituere adhibendo dictum consensum, tenebitur ad id, & non satisfa* ciet praestando aliud. Porro, quia haec ratio non tantum i» virgine, sed generaliter de quavis femina etiam corrupta probar« videtur, ideo non pauci existimant, idem juris etiam in corrupta procedere, Alij tamen fatis probabiliter ajunt in corrupta sufficere, li injuria illata pecunia arbitrio prudentis viri taxanda compensetur , eo qubd ducere corrumptam, ubi nulla vera promissio praecessit, non sit aequalis compensatio copuls cum illa habitae , sed a- liquid notabiliter excessivum. Nisi tamen esset vidua bonae famae, insamiam- que ex copula contraheret, ob quam a- liud matrimonium facile invenire non posset , tunc ei4§ Lib. IV. in 'juratis sponsalibus procedere , quia juramentum in favorem hominis factum ab homine remitti potest , nec a Deo aliter acceptatur , quam quatenus ab homine, in cujus gratiam factum est, Barbos, inditi, cap. r. num. 6 . Nec obstat cap. ex literis b, iit. quia non loquitur de dijsensumutuo,sed tantum dedis- ienfu unius partis altera parte invita, ac repugnante. Dices: st sponsalia etiam jurata mutuo dissensu libere dissolvi possunt, quare ergo Pontifex indift.c. 2. jubet desponsatos moneri , induci, ut sibi stdem praestitam servent, & tantüm ob metum majoris mali dissolutionem concedit ? Responderi potest cum Innocent. & Panorm. Pontificem hoc statuisse ad tollendum icandalumplebeiorum, qui forte possent existimare per talem recessum ä sponsalibus juramentum violari, & perjurium committi. II. Sponsalia de suturo , etiam quibus copula carnalis accessit, solvuntur per sponsalia de praesenti, sive matrimonium cum alia persona contractum tan- quam per vinculum fortius, & quod rationem Sacramenti habet, c. ficut 22. hoc iit. sicut de jure civili re duobus vendita prassertur is , cui insuper tradira est. I, quoties, ij . Cod. de Rei vindicatione. Interim hoc licite & absque injustitiae peccato fieri non potest, & prior sponsa derelicta sponsum cum alia persona nuptias contrahentem ad interesse & compensationem ob violatam fidem utique conve nire poterit : nam sceminte plerumque difficilius nubant, si jam semel cum alio sponsalia , & ita nimiam familiaritatem habuerint, item si propter aliquod impe- Tit. I. dimentum dirimens irritum esset matrimonium, obligarent adhuc priora sponsalia, quia non praestat impedimentum, quod de jure non sortitur effectum. C.tion prdftat, i2. de 'Regulis juris in 6 , Notan- ter autem dico per sponsalia de praesenti solvi sponsalia de suturo : nam alia sponsalia de suturo stantibus primis non tantum illicita sunt, sed etiam invalida, c. st- cut. 22. ö? ibi Gloßl &DD. h. tit. Quid si contra expressam prohibitio- 4 nem Episcopi vel Ecclesiae matrimonium contractum sit ? an validum erit? Ratio dubitandi desumitur, exc. 2, de sponsa duorum, ubi dicitur, accepisti illam texor em, quam alter fibi desponsavit ; dimitte illam, quia nunquam potest tibifie- ri legitima. Item ex c.penult , eodem tit, ubi Episcopo datur potestas irritandi matrimonium contra interdictum Ecclesia celebratum. Nihilominus indubitate tenendum est, tale quidem matrimonium esse illicitum , sed non invalidum , quia matrimonium subsequens tanquam vinculum indissolubile, & Sacramentum annexum habens Icmper dissolvit priora sponsalia defuturo, ut aperte decisum est inc. 1. & de Matrim. contrait contra interdiü, Eccl Ad text. priores. 1^, Eos loqui de casu, quo prima sponsalia, super quibus lis pendebat, non erant de suturo , sed praesenti, adeoque verum matrimonium : quia sponsalia de praesenti nunquam solvuntur per alia sponsalia e- tiam de praesenti. Aliquando tamen matrimonium pendente lite cum tertia persona contractum nullum redditur, si nimirum a summo Pontifice tale decretum impetratum suerit , quo matrimonium, pendente lite non tantiun prohibeatur, I De Sponsalibus sStflm; sed etiam invalidetur; quia jcrxta superius rtorj^ Summus Pontifex contractum ma- limtitct, trimonialem certis ex causis quandoque uin, t, t |i _ irritare potest. Episcopus autem tale de- tfftotu. cretum dare non potest , nisi haberet ex :piem speciali privilegio vel antiqua consuetu- iit /poj, dine, quia cimi non sit supra jus, non pono,, t a teil abrogare cit, textus juris Canonici, in quibus matrimonium pendente lite cum tertio contractum validum dicitur, ihibit/o- s Sed dubitatur, quid dicendum, si spon- ttmoni. salia prima tantum fuerint simpliciter tritlfo contracta , secunda vero juramento vel JlfjUiH, carnali copula confirmata ? Nihilo- llmib minus priora sponsalia observanda, &se- eunda invalida esse: etenim juramentum tiliff. secundis sponlalibus adjectum fuit dc re ilnfi iniqua, & in prsjudicium tertij, scilicet uü* prioris sponfe , consequenter non obli- Eca gatorium; c. ea t. zi. V c. cfim contines gat . 28. in fine de Jurejurando, cap. mim noneft obligatorum, s S. de Regulis juris ,^l in 6, Similiter nec copula confirmare juii- potest secunda sponsalia : licet enim ante Ti i<, Trident, sponsalia per copulam tranfic- ^iion rint in verum matrimonium, &ficdire- l] 0 d! merint omnia alia sponsalia de futuro c. tum is qui fidem 30. hoc tit. hodie tamen , ,£oi quando matrimonium aliter contrahi non potest, quam coram Parocho & testu. stibus , copula in sponlalibus mere forni- cariacensetur, nec effectum aliquem ju- ris habet. Si tamen posterior sponsa priori, rum sponsalium ignara per copulam de- florata esset, & inde magnum damnum jjjptr. & honoris jacturam pateretur, prior vero j )f; j, leviter tantum luderetur, tunc ex aequi- rcim täte quadam concedendum esset, ut po- jjjnj tiiis cum secunda , quam prima matri,- itut, monium contraheretur, ut non improbi Sc Matrimonijs. 947 habiliter docet Sanch, de Matrim. lib.it dijfi. 49. num. eo quod prior sponsa teneatur modicum damnum sustinere, ad e- vitandum proximi gravissimum. Solvuntur Sponlalia III, si impedimen- L tum aliquod dirimens, v. g.consanguinitas , affinitas vel aliud hujusmodi inter desponsatos detegatur. In modo probandi tale impedimentum notabilis disserentia est inter matrimonium & sponsalia: nam matrimonium de facto contractum non dirimitur, nisi impedimentum plene probetur , & indubio potius pro matrimonio judicatur, cujus separatio plerumque scandalosa est, c. ultimo.de Sententias re judicata. At vero iji sponsalibus de futuro, etiam sola fama, dictum unius testis, vel alia semiplena probatio de impedimento sufficit, ut sponsalia dissolvi possint &debeantur: quia,cum agitur de peccati ac matrimonij nulliter contrahendi periculo, in dubio ex communi omnium DD, pronuntiato & sententia sempen via tutior est eligenda; & potius ab ipso matrimonio contrahendo abstinendum. cap. pr£terea 12. hoc tit. c. super eo, 22, de Teflibus. c.fuper eo. 2, de consanguinitate & affinitate. IV. dubitari non potest, quin per y ingressum in religionem Sponlalia dissolvantur, cum ipsum etiam matrimonium ratum per professionem religiosam dissolvi posse ex toto tit. de Conz>erfione conjugatorum apertum sit. Nec obstat» quod pontifex c. commissum 16. hoc, tit « tutius este dicat, ut is , qui sponsalia contraxit , prius fidem servet, atque matrimonium contrahat, & postea primum ante consummationem Religionem ingrediatur: quia pontifex loquitur de spon- Ddd ddd % salibu» salibus juramento confirmatis, & tutius consulit juramentum implere, non quidem de praxepto, sed de consilio, ad evitandum scandalum plebeiorum, & ob reverentiam juramenti. Barbos, in eod. c. 16. num. 3. Verum- circa hoc punctum aliqua controversa sunt. Dub.l. An sponsalia solvantur per solum ingressum in novitiatum, vel primum per professionem? Hr. Licet vinculum sacra- mentale matrimonij non dissolvatur, nili per actualem professionem Religionis, & conjux in saeculo remanens durante alterius novitiatu aliud matrimonium contrahere non possit, ut mLibello.de Privileg* JMonafi. Privileg, 3 3 *num. s. tradidi. Probabilius tamen est, sponsalia d$ suturo ex parte remanentis in saeculo sta- tim dissolvi, dum alter novitiatum ingreditur, ita ut libere possit aliud matrimonium inire. Ratio est, tum quod Ingrediens monasterium hoc ipso ex sua parte renuntiarit sponsalibus; tum etiam quod altera pars non censeatur ad istum specialem casum se obligasse, ut tanto tempore exspectare, & deinde sponsum , cui potest exprobrari , quod Religiosum habitum exuerit, & toties signa inconstantis dederit, recipere teneatur. Dixi autem, quoad partem remanentem in fieculo solvi sponsalia , id est, ut illa pars ulterius sponsalia observare non teneatur; at vero ex parte ingredientis Monasterium non aliter solvuntur sponsalia , quam secuta professione , quare fi remanens in saeculo ultro expectare & regredientem ex monasterio recipere velit , iste sic deserens Religiösem matrimonium recusare non poterit: quia per suum factum non potuit jus alteri quaesitum auferre , nisi secuta professione. Sylv, verb. Sponsalia, q. 10. casu. 2* Dub* II. An, sicut ingrediendo Re- z ligionem licet sponsalia dissolvere , ita etiam suscipiendo Ordines Clericales? ty. Negative r quia privilegium dissolvendi matrimonium Religioni concessum est, quod professio religiosa magis assimiletur morti naturali, nec extenditur ad ordines Clericales, ut decisum in Extravag.Antiqm.de Voto & voti re - dempt.&L in tit. de Oblig.ad ratiocin. non ordinandis, generaliter prohibetur , ne quis in prsjudicium alterius , cui aliqua obligatione adstrictus, ordinetur. Si verb de facto aliquis post sponsalia sacros Ordines suscepisset, matrimonium amplius contrahere non deberet, nec posset: quia sacri Ordines sunt impedimentum dirimens matrimonij. Interim talis ordinatus , ex aequitatis ratione resarcire deberet damna & expensas sponsa? quas intuitu nuptiarum fecit, eademque expensarum restitutio secundum probabiliorem sententiam etiam ab ingrediente Monasterium fieri debet, arg. I. ß pecuniam, f. js. de Conditi, causa data &c. & ne privilegium ingrediendi Religionem in nimis magnum alterius praejudicium extendatur &c. Dub. III. An non tantum per ipsum actualem ingressum, sed etiam per votum fmplex ingrediendi vel servandi caßita - tem adhuc in foculo emissum dirimantur sponsalia ? De voto ingrediendi Religionem communis est sententia cum Nav. in Manual, confeß'. c, 22, fub.n. 2/. quod solvat sponsalia : cum enim sponsus libere Religionem ingredi possit, consequenter etiam eam poterit vovere, & deinde De Sponsalibus &c Matrimonijs. 5349 a inde vi talis voti ingredi , & sponsalia dissolvere tenebitur. Unam tamen insignem limitationem ponit Nav. de Voto confli. 3. nisi ex tali voto sponsa grave damnum serat , ut quia spe matrirnonij impriegnata esi : tunc enim votum Religionis cum tanto damno alterius non esse gratum Deo, adeoque nec obligatio- rium existimat. De voto simplici castitatis , quamvis dissentiant DD. illa tamen videtur probabilior opinio, per istud votum non disiol- vi sponsalia , cum nec juramentum, nec votum in alterius praejudicium obliget, proinde tale votum eatenus tantum obligabit ipsum voventem , quatenus id ex sua persona implere potest , ut scilicet contracto matrimonio debitum petere non audeat, sed tantum reddere, nisi legitimam dispensationem ab Episcopo impetravit. Nav. ditt, toc. n» 27. Sanch. d. lib. 1 . disp . 46, 9 V. Si sponsalibus certum tempus & terminus contrahendi matrirnonij fu adjectus, eo elapso , n matrimonium contractum non sit,solvuntur sponsalia, c.sicut. zz, h. tit. Quod est verum, & obtinet, fi tempus ad finiendam ipsam obligationem appositum & tanquam conditio adjectum sit; secus vero dicendum, si sponsalia pure contracta , & postea primum de die celebrandarum nuptiarum conventum sit , tunc enim tempus non refertur ad obligationem, sed ad executio- nem , & quamvis elapsum sit , manebit tamen obligatio sponsalium, prout idem accidit in afijs debitis & contractibus, si debitor consueto tempore non solvat« Pa- norm. & DD. rn eod. c.sicut, h. tit. 10 VI, Si sponsus non habita licentia sponse longum iter & diuturnam absentiam faciat , liberum est sponsae ad alias nuptias transire, c. de illis, p. h. t. quantutn autem debeat esse tempus absentite , de jure quidem Canonico nihil expressum habetur, sed de jure Civili talis adhibetur distinctio, ut, si sponsus absit ex causa necessaria , teneatur sponsa semper ipsius reditum expectare; si vero ex causa voluntaria, justa tamen & rationabili, sufficies expectare biennium , si sponsus absens moretur intra eandem Provinciam ; triennium autem, si extra eandem Provinciam. Text. & Gloss, in l . z, Cod, de Spon- fal. Verum licet plerique sentiant hac in parte id, quod in jure Canonico non est decisum, petendum esse a civili, arg.c.i , de Novi operis nunt « illa tamen moderatio adhibenda erit, ut judex Ecclesiasticus non ita praecise adstringatur termino Juris civilis, quin aliquando propter periculum incontinentiae , aut alias justas causas illum terminum abbreviare, & licentiam ad alias nuptias transeundi sponse concedere postit, quia in causis spiritualibus, praesertim ubi de periculo animae agitur , plus tribuendum est judicis Ecclesiastici, quam legis Civi is dispositioni , ut recte etiam observat Laym, de Spons, c.z.n.13 . VII. Si post sponsalia alterutra pars I cum aliqua persona extranea fornicetur, innocens poterit a sponsalibus resilire. Imo etiam sponso propter antecedentem fornicationem & corruptionem sponsae , quam tempore contractorum sponsalium ignorabat, a sponsalibus recedere permittitur , non autem sponse propter antecedentem fornicationem sponsi» ex ea ratione disserentk , quod Ddd ddd z illud P fo Lib. IV. illud dedecus fam* corrupta: non similiter sstimetur in viro fornicationem committente ac in fbemina, c. quemadmodum , & ibiDD, de Jurejurando , VIII. Denique solvi possunt sponsalia etiam jurata propter quamcunque notabilem & gravem mutationem supervenientem , qua cognita sponsalia non suissent contracta, v. g. notabilis deformitas , morbus contagiosus, fama vel bonorum jactura, gravis inimicitia inter consanguineos, qui se fortassis opponunt sponsalibus, vel alia causa de novo superveniat, vel prius ignota detegatur , d. c» quemadmodum. Sed hic duo adnotanda sunt, primo , quod in similibus casibus sponsalia non solvantur ex parte ejus, qui solvendorum sponsalium causa est , led tantum exparte alterius, utpote in cujus favorem introductum est, ne mutatio superveniens sit ipsi nimis onerosa, proinde siv. g. sponsus huic suo favori renuntiare, &non obstante fornicatione, vel da- formitate sponsa» nihilominus velit eam in uxorem habere, non poterit id sponsa recusare. Secundo , si sponsus cognita mutatione sponsam carnaliter cognoverit, cenlebitur tacite suo juri renuntiare & sponsalia ratificasse. 12 Ultimo soltet hic controverti, an ad dissolvenda sponsalia ob causas hactenus recensitas Judicis Ecclesiastici sententia accedere debeat, vel an desponsati pro- Tit. I. pria authoritate a se invicem discedere possint ? fy. Si causa dissolvendi spon- lia sit certa & manifesta tam in Jure, quam in facto, ita ut negari ab altera parte non possit , licere etiam sine judicio Ecclesiastico a sponsalibus recedere , nisi contraria in aliqua Dioecesi consuetudo foret, ut recte docetSanch, de Matrim , lib. i. dijp.69. habent enim sponsalia tacitam conditionem, si notabilis mutatio non intervenerit , ea ergo interveniente eo ipso cessat obligatio sponsalium , & consequenter sicut in alijs contractibus liber recessus conceditur. Si tamen causa dissolvendi sponsalia occulta foret, & sponsalia publice contracta , tunc ad tollendum scandalum hominum judicis au- thoritas requiritur. Ureterum nostra: conclusioni non ob- j ^ stanttext. contrarijex c./. de Divortijs. c. i.causd 3 3 > c. iz.de Desponsatione impuberum ; quia vel loquntur non de sponsalibus, sed de matrimonio , cujus separatio ordinariefcandalosaest, si absque judicio Ecclesia: fiat; vel de tali casu, ubi causa dissolutionis non est certa, & fatis aperte manifesta. Si consuetudo sit in aliquo loco, ut universim a ljionsali- bus sine praescitu Ordinarij recedi non possit, ea exinde rationabilis est, ut appareat, an dissolutis sponsalibus non remaneat impedimentum publicae honestatis , juxta ea, quae inferius §. 6 . dicemus. §. IV. De Errore circa contractum Matrimonij* SUMMARIA. 1 . V.rror alius in Ver/ona , alius in qualitate. 4 . Confinjus vel dissensus habitualis nihil »pe- 3. Erret in qualitate ne» causat impedimentum , ratur , ibidem , quod dolosa perßtaß» nifitn 1, Casibus. non irritet mairimentum , irritet tamen 3. Quando ditatur errer qualitatis redundare in sponsalia t irrerem ftrfint. Mult» De Sponsalibus & Matrimonijs* pp M Utta circa matrimonium contrahendum incidere possunt , qure illud vitiare solent :&Impjedimenta dicuntur,de quibus infra Tit. XVI, singulariter agemus; huc tamen praicipue pertinent ex his tria, Error. , Vis & Metus, & Publica Honestas ; circa Primum sciendum, quod. Error alius est in substantia seu persona, ut si putans se contrahere cum Ber- tha contrahat cum Titia, &c. Alius in qnalitate, v. g. si putans se ducere divitem ducat pauperem. i Porro solus error in Tersona causiit impedimentum dirimens, non item error in qualitate , nisi in tribus casibus nimirum. I. Si qualitas deducatur in conditionem expressam, v, g, duco te si sis dives, &c. conditio enim suspendit consensum , & dum deficit, etiam consensum , & consequenter contractum defi- Z cerefacit. II» Si error qualitatis redundet in errorem persor.x, si videlicet contrahens non tam habuerit respectum ad qualitatem , quam per ipsam qualitatem certam aliquam personam aliam & distinctam ä prassend sibi determinaverit, v. g. si volens contrahere cum primogenita Titi) contrahat cum secundo genita, si nimirum non tam ipsam primo genituram , quam personam primogeniam consideret ; vel si volens contrahere cum filia pulchra Titi), contrahat cum altera filia deformi non habendo respectum ad qualitatem pulchritudinis, quin potius ad ipsam personam , quam pulchritudo ab altera distinguit. | Sed quid si aliquis ita sit diipositus,ut tametsi sciret non esse illam , quam intendit » nihilominus contraheret : vel econtra si sciret non esse divitem vel nobilem nullo modo contraheret , an his casibus valebit, aut dirimetur matrimonium ? fe. Talem dispositionem esse tantum consensum ve! dissensum habitualem , qui nec ad validandum , nec dirimendum matrimonium sufficit,antequam aliquis actualem consensum vel dissensum ponat, v. g. dicendo, aut deljberate cogitando contraho cum ista, quamvis non sit Titia , quam intendo; vel non consentio in istam, nisi sit dives; unde licet sponsus ex falsa jactatione divitiarum sponlie dolose persuasus sit ad contrahendum matrimonium, tamen resilire non poterit, quia illa regula, quod dolus dans causam contractui horne fidei faciat contractum nullum, juxta /. Et eleganter/,f.deDoh. locum quidem habet in alijs contractibus ordinarijs, ubi de rebus nostri Patrimo- nijagitur, ut in emptione, locatione & similibus: non autem in illis contractibus , qui traditione/ai ipjius perficiuntur » ut in professione Religiosa, & matrimonio, arg . c. dudum 40. U c. ex parte , ,4. de Convtrf. Conjug, Guttier. de Matrim ♦ c. Fp.», 6 . Etenim in prioribus contractibus, cimi omnia ex bona fide agi debeant, Juris interpretatione censetur subesle illa tacita conditio: fi ita efi ■> ut dicis Uc. at vero in posterioribus, ciim regressio ex monasterio, sicut & separatio matri- monij sit scandalosa, ideo professio & contractus matrimonij censentur fieri sine omni restrictione voluntatis, aut reser- vatione tacitre conditionis. De Errore Conditionis servilis vide infra Tit. IX. Z-V. t 1 Lib, IV. Tit. I. §• v. De Vi &: Meta* SUMMARIA, x. Differentiis inter vim <$> metum. i, Metus invalidas centralium matrimonialem. 5. §puid dicatur justus metus. Q Uamvis Fis U Metus in proprijs terminis differant , eo quod vis fit corporalis coactio de praesenti alicui illata, metus autem dicatur , mentis trepidatio instantis vel futuri periculi causa , quia tamen utrobique tollitur libertasconfen- tus, ideo, quod in contractibus de vi dicitur , de Metu quoque caeteris paribus sentiendum est , /, ^ Quod metüs causa. Porro ex communi sententia gesta ex metu regulariter ipso jure valent, sed tantum per sententiam judicis rescinduntur; habent enim causam obligationis , scilicet consensum , cum etiam voluntas coacta fit voluntas, l. fi mulier.21. §.penulf. jff, Qtjbti metüs causa. Attamen communis etiam est sententia, hanc Juris subtilitatem non attendi in spiritualibus, in quibus metu gesta ipso jure nulla sunt, praesertim in matrimonio, electionibus & votis , ad quorum substantiam non qualis- cunque voluntas sufficit , sed omnino libera requiritur ; specialiter vero circa matrimonium pulchram rationem assignat Panorm, ia c. cum locum. 14, h. t. tt.7. nimirum, quod metus, pmerquam quod non significet omnino voluntariam conjunctionem Christi cum Ecclesia (quam Sacramentum matrimonij denotat.) adversetur etiam bonis matrimonij, ut bono prolis, cum propter displicentiam coactus non intendat procreationi, & bo- 4. Metus reverentlalis an fit justus, 5, Metus non incuffus ad eliciendam obligationem, ‘vel propria culpa causatus non id justus. tt£ fidei , cum propter invitas nuptias conjuges facile labantur in adulterium. Sed ut metus faciat impedimentum, debet esse justus, Sc ad eliciendam promissionem incussus. Dico I. Metum debere esse jt/ftum, qui j scilicet in virum constantem cadat, c. ad audientiam. 4. De bis , qu£ vi metüs- ve Uc. I. 6 jf, Quod metüs causd, cujus metüs plura paffim in jure enumerantur exempla , ut carceris , servitutis, verberum, mortis, Scc. /. 3, U 4- 1 . qui in carcerem. 22, jf. i, t. Licet autem jura loquantur de metu in virum cadente, nihilominus conditio personarum attendenda erit, ita ut levior metus insemina, quam viro sufficiat, &. ideo ex parte mulieris requiritur metus, qui cadat in constantem mulierem, testePanor, in d. cap. ckvi locum n. 6. & notabilem doctrinam ponit Barb. in colleB.ad c,sacris, f. De bis , qu£vi, &c. vers.pro resolutione, quod ille dicatur justus metus, per quem aliquis eligit minus malum ad vitandum majus, Deinde nomine justi metüs is in- teiligitur, qui contra bonos mores irrogatur, non quem judex pro sua jurisdictione facit l. §. §. i. jf. Quod metüs causa. Unde sine dubio valebit matrimonium, tametsi Judex Ecclesiasticus sponsum per arrestationem , aut Censuras ad contrahendum matrimonium cum sponsa ad spons« instantiam compellat. Celebri« 1 De Sponsalibus Celebris estQusstio, an metus reve- rentialis fit justus metus , an valeat matrimonium , si liberi aut subditi proptcrea contraxerunt, quia ob reverentiam parentum vel dominorum non sunt ausi contradicere ? Quod talis metus justus non sit, videtur evinci posse ex l, ad invidiam. 6, C. De his , que vi metüsve causd, I. fide- iujfor.261. js.de PignorJ.fi Patre 22. f. de Rita nupt. in quibus locis fatis declaratur , quod sola reverentia pro justo metu allegari nequeat, Econtrario «que fortiter pugnat L pen, ffde Furt. & /, t. §.insumma6.ff. Quarum rerum aBtio non datur. Ubi metus Sc nimia reverentia «quiparantur. In hac quaestione omissis aliorum fententijs breviter statuo, quod reverentia superiori debita non indistincte pro justo metu allegari possit , alias nullus foret locus efficaci contractui inter dominum & subditum , vel in pratsen- tia parentum, si prattcnsione reverentia quaelibet cavillatio concederetur , quo sensu accipienda erunt leges primitus allegat«. Sin autem pr«ter reverentiam alia insuper adminicula concurrant , ex quibus colligi possit, aliquem revera fuisse invitum, ut in«qualitas contrahentium, periculos« min« , importun« persuasiones, & ut verbo dicam, si modesta contradictio nihil juvisset, tunc metus reve- rentialis etiam pro justo metu habendus Sc Matrimonijs» rit, Vid. Rota apud Farinae, in decif crint. O tefl, decif. 242. Cöv. de Matrim. p. 2* t, 3. §. 6. n. 4. kachln. 2. Controv. 6, 96* Guttier. c, 44. n.3u Dico II, Metum debere esse ad eliciendam obligationem, seu promissionem incussum ; quare valebit matrimonium, si propter delictum in carcerem conjectus ad favorem judicis äL fui liberationem impetrandam cum ejusdem filia contrahat; vel si puella in periculo latronum vel nau- fragij constituta alicui ad liberandum promittat matrimonium. Arg. I, metum • 9. §. 1. ff. Quod metüs causd. Illud e- tiam matrimonium valere probabile est, quod contractum est *b eo, quem Pater in delicto cum filia deprehendit , eique minitatus est mortem vel accusationem, nisi filiam duxerit : nam metus, in quem quis se propria culpa conjicit, maxime si in compensationem damni illati exigatur matrimonium, sicut in defloratione juxt. cap. i. & 2. de Adult. V stupro . non est satis justus ad matrimonium irritandum. Guttier. de Matrim , c. 76^.49. Prsterea ex nova constitutione Con- cilij Trid .feff.24, de Reform, matrim. c. 6. inter* raptorem Scraptam , quamdiu h«c in potestate raptoris manet, matrimonium consistere non potest , uti dicetur infra in Tit, XVI §, 1. w, 6. §• VI. 1. 1. De Honestate publica«. SUMMARIA. %uid ßt pubüca honestat » ct> quomodo differat ab affinitate. Differentia juri* antiqui & hodierni circa honestatem publicam. Engel In Decret,.L». IV. 3. Hac impedimentum nett manet , stonfalihut mutuo consensu diffilutit. 4, Manet tamen » st jolvantur ex qualibet ali* causa, f. Ex Ece ecc 9f4 Lib. IV. f. E* matrmmit in farina Tri dentini n'i» icnimüo non oritur hoc impedimentum. 6. Quid ß quis cude duabue soreribm fuccejfive contrahat ffonsalia ? P llblica boneftas est aliqua qttafi affinitas , quae per conjunttionem anili moram oritur, tam ex sponsalibus de futuro , quam praesenti. Dimnzvera affinitate , quod haec non tantum : ex animorum conjundiione , sed corporum U copula carnali proveniat. Estque hujus publica honestatissseu quasi affinitatis effectus, ut impedimentum dirimens matrimonij- constituat , ita quidem , ut non tantum stantibus primis sponsalibus, sed etiam illis dissolutis cum prioris sponsi vel sponse consanguineis intra certum gradum constitutis matrimonium nec licite , nec valide c®ntralii possit, c. fi quis uxorem, 14. cum feq. cauf. 27. q, 2, Rem totam aliquot questionibus expediam; X: Quaeritur I. An circa hoc impedimentum sit aliqua disserentia inter jus antiquum & hodiernum? hr.. Olinvde jure Decretalium ex unanimi DD. opinione Hoc impedimentum diremisse matrimonium usque ad quartum gradum mclnfwc , & fuisse natum e-tiam-ex sponsalibus nullis & invalidis, dummodo non suissent nulla ex desectu consensus v. g, si alter ficte tantum vel gravi'metu adactus, vel errando in persona consensisset. quo casu, deficiente consensu deficiebat etiamvera animorum conjunctio in ordine ad matrimonium & consequenter etiam publica: Honestas, quae ex illa conjunctione nascitur ,, alleg.fi. n. 288. Ratio forte haec assignari potest, quod res quaelibet eo modo dissolvatur , quo modo colligata est , l. rill. tam natu~ rate 3f.ff.de Regulis juris. Sed publica honestas nata & colligata est ex mutuo partium consensu , ergo mutuo earum dissensu iterum dissolvi poterit, &c. Quaeritur III. An idem sit, st propter aliam notabilem mutationem supervenientem , v. gr, deformitatem , inopiam, fornicationem solvantur sponsalia ? Sponsalibus hoc modo dissolutis manere publicam honestatem.; nam publica honestas est impedimentum perpetuum , quod etiam durat dissolutis sponsalibus, si illa sponsalia aliquando suerunt valida, sed talia Iponsalia ex supposito fuerunt valida j & tantum expoli facto dIssen lus unius dissoluta ob supervenientem mutationem, ergo &c. Dices, in dissolutione ob fornicationem intervenit dissensus utriusquee nam fornicans frangendo fidem censetur dissentire , & pars altera resiliendo a sponsalibus. Dissensum ex parte fornicantis este tantum praesumptum seu interpretativum; potest e- nim contingere, ut retinuerit assectum erga sponsam lapsus humana fragilitate. Sivero ponantur sponsalia his casibus, in super verb mutuo dissensu dissoluta, idem quod in priori quadi, dicendum erit. Quaeritur IV. An ex matrimonio,quod non est contractum coram parocho proprio, & testibus juxta formam Trid. oriatur publica honestas ? Pro affirmativa facit, quod etiam hodie stante declaratione Pij V. publica honestas oriatur ex matrimonio qualitercumque nullo, dummodo non sit nullitas ex defectu consensus, Nihilominus negativa sententia mihi videtur valde probabilis, quam etiam docet Sanch.sse Matrim. lih. 7. disput. 70, H . 17. eo quod talis contractus ex defectu formae substantialis non habeat formam aut figuram matrimomj, sicuti si propter aliud impedimentum matrimonium nullum esset ; oritur vero publica honestas ex conjunctione animorum non qualicunque , sed illä , quod impedimentum publica' honestatis non operetur retrorsum, ut v ulgo DD.loquuntur,id est, qubd secundis sponsalibus de prassend e- tiam invalidis oriatur quidem impedimentum respectu aliorum consanguineorum , non tamen in praejudicium il- Eee eee * lius -s6 Lib. IV Jius , cum quo prius sponsalia contracta sunt, per texe, expressum in c. unico h. tit. in 6 , Aliud autem dicendum , siquiscum duabus sororibus successive contraheret sponsalia , & secundam etiam carnaliter cognosceret: tunc enim neutram habere pollet; non primam, quia ex copula nata suillet vera affinitas, quae etiam dirimit sponsalia praecedentia, c. ex litteris 8. De eo , qui cognovit. Neque etiam secundam, propter impedimentum publica honestatis ex primis sponsalibus ortum, 7 Quaeritur VI. An & qualiter ex sponsalibus conditionatis oriatur publica honestas ? Vf, Ex sponsalibus sub conditione contractis , v, gr. si mille in dotem dederis » si parentes consenserint, &c. regulariter pendente conditione non oriri publicam honestatem ; proinde, si sponsa ante eventum conditionis moriatur, foror vel alia ex consanguineis licite & valide in uxorem duci poterit, d. c, unico boc tit. in 6 . Imo si quis juxta casum in priori quaestione positum cum duabus sororibus successive contraxerit, cum prima de suturo, & sub conditione , cum altera de praesenti & pure , quamvis hoc licite & sine peccato non fecerit, cum debuisset eventum conditionis expectare, nihilominus hanc secundam retinere tenebitur: quia cum ex primis sponsalibus conditionatis orta non suent publica honestas respectu alterius sororis, ideo sponsalia . Tit. I. de praesenti seu matrimonium cum ea contractum suit validum, & dissolvit priora sponsalia de futuro, c.sicut, 22 .b. tit . Not an ter autem dico : pendente condfc tione non oriri impedimentum publicae honestatis; nam si apposita conditio jam •xtiterit, & v. g. parentes consenserint, mille in dotem numerati suerint, sponsalia erunt purificata, & perinde censebuntur , ac si nullam ab initio habuissent conditionem. Praeterea, si conditio etiam sit praesentis, vel praeteriti temporis, ut: si sis nobilis, si sis artifex,&c, tunc quia talis conditio statim ab initio non suspendit ipsam obligationem , sed jam tunc ve! subest, vel non subest, & ita contracta sponsalia sunt valida vel invalida, ita etiam statim ab initio oritur vel non oritur publica honestas. Unde quamvis fortasse sponsa moriatur » antequam de conditione apposita constet, an sit nobilis » si tamen revera fuerit» ejus foror valide in uxorem duci non poterit, nec attenditur » quod primum ex post facto illa conditio declarata suerit. Quaeritur VII. An oriatur impedi- - mentum publica honertatis , si parentes vel alij nomine liberorum contrahant sponsalia? Hi. Hujus quaestionis decisionem pendere ab ea , an & quando talia sponsalia, quae parentes pro liberis contrahunt» valida sint, vel non ? de qua tit . feq- §. TITU- laUlH Imi .((! rt: rlif* ;Wb K)M »an ijw« Iliam W rjJitci ntvei Xttttt W5 Ju man .Mico sinis; fsnin “tinir ‘hi Vitici •Jiifs tajdi A imS «ei itfti. h comU ublka io am erim, onsj. :W ifc io®. üty tut m m m* h, ion lvii \k M j tu s lo ä* t a* es i- »!» 8« ) »s7 C »B 80s*3ise mm TITULUS II. De Desponsatione Impuberum. s. I. Deitate requisica ad Sponsalia veiMatrimonium. SUMMARIA. I, Alia stet ad centrsthenda ßtonsalia , »litt ad Matrimonium requiritur. ä, &u* ttas requratur ad flronfasta ? j, Pubertas quando incipiat’ (ligent} 4 . Quomodo & quando ff/ensalia impuberum ob- f. Ex stonsaltbus impuberum nascitur impedimentum publica honeftatii. t, Sola taciturnitas lenientium ad pubertatem M- ttstcat torum priora stonfaUa, ] A Liam aetatem in sponsalibus , aliam T* in matrimonio requiri palam est, quia in sponialibns tantum usus rationis, in matrimonio autem habilitas ad generandum consideratur. 1 Licet vero Juris-Consul tus in h 14, jf. de Sponsalibus dicat, in sponsalibus nullam certam aetatem definitam esse, nihilominus hac in parce , sicut universi m in materia matrimoniali standum est juri Canonico j quod tam in masculis, quam fsemininis 7. annos constituit, ut ante hanc 7. annorum aetatem sponsalia valide con- J trahi minime possint J nam ante hoc tempus homines non praesumuntur capaces usus rationis ac discretionis, ut fatis in- telligere possint, quid agatur,e, litteras.4. hoctit. Porro etiam post annum 7. contracta sponsalia non inducunt irrevocabilem obligationem, quando aliquis in im- pubertate contraxit , adveniente deinde pubertate (qu» ia tnakulo ceasetuiypost 7 . Hiß fuerint ante annes discretionis contracta , ubi requiritur novus eonfenfiti, S, Qu* ttas requiratur ad contrahtndum matrimonium f q. Valet matrimonium ex gravi causa ante annet pubertatis dißenfative contrarium. 10. Matrimonium inter impuberes contractum tsn saltat f,altem in Vtm Jpenfaleum i 14. & in faemina post 12, completum retatis annum , l. fin. Cod. Quando Tutores eJJ’e definant J ea irritare poterit. Quod si unus tantum contrahentium sit 4 impubes, alter autem adultus, hic simpliciter & irrevocabiliter obligabitur, impuberi vero, quando ad annos pubertatis pervenerit, liberum erit, sponsaliaratisi- care, vel resolvere, c. de illis. 0. &feqq, «od . ÜU Interim quia talia sponsalia post annum / 7. contracta semel fuerunt valida, quamvis ex postfacto jure sic permittente ab u- “na parte resolvan tur, manebit tamen impedimentum publica: honestatis , ita ut neuter ex ipsis desponsatis cum alterius consanguineis intra primum gradum contrahere valeat, d. c. litteras. 4. eod . tit. Praeterea etiam illud advertendum est, L ad ratisicationem sponsalium in impubertate contractorum non requiri novum aliquem consensum , led solam tacitur- Eee eee z mtaicm, $>s% Lib. IV. nitatem , & quod pubes factus spon- , salibus jam contractis non contradicat , sufficere.; eo usque etiam prior obligatio valet,usque dum per novum dissensum revocetur., ergo fi ad pubertatem perveniens obligationem non revocavit, quando potuit, censebitur tacite id, quod inim- pubertate gestum est, ratum habuisse, •7 Secus autem dicendum , si sponsalia ante annos discretionis contracta sint, tunc enim, quia prior obligatio nulla fuit, debebit per novum consensum verbo vel facto declaratum reiterari, GJoss, & DD, inc. iiteras. 4. hoc tit. g Circa attatcm matrimonio necessariam sciendum est, utroque quidem jure constitutam esse aetatem pubertatis , seil. in niaseulo 14. & in femina 12. completos annos, in princip. Inflit. de tiuptiis. L. 4. f. de Ritu nuptiarum. Illa tamen declaratio de jure Canonico est adhibenda , quod haec aetas non sit ita praecise determinata , quin ante eam aliquando matrimonium contrahi possit, si nimiarum malitia suppleat £tatem > & jam tunc ad generandum aliquis habilis inveniatur. per text. & interpretes in c. puberes 3, de illis. p.&c.ult. boctit. Sed quid si masculus etiam post annum 14. vel fbemina post 12.ad contrahendum inhabilis sit, an matrimonium inter eos contractum valebit? Hr. Affirmative , dummodo spes sita- liquando habilitatem adventuram , quia potentia concumbendi non causit nui litatem matrimonij , nisi perpetua &in- A curabilis fuerit. Quid etiam an (altem ex causa gravi & publica v. g. inter magnos Principes ad conservationem re- gnoxum , vel pacis, matrimonium ante Tit, 1L annos puberbatis contrahi poterit? ty- Ciim determinatio statis ad contrahen* dum matrimonium non sit juris naturalis vel divini, sed positivi humani , nec impotentia concumbendi jure naturali dirimat matrimonium, nisi perpetua, ideo potestS. Pontifex matrim-ouium ante annos pubertatis ex causa aliqua gravi concedere , & desacto concessit in c. 2. tod „ tit. ita tamen , ut saltem Episcopus cau- fe cognitionem & dispensationem inter- ponat. Barb. in eodem, c. 2, n. 3. Demum & illud hic in controversiam vocatur , an indistincte procedat decisio c. unci. H. idem quoque, eodem in 6. quod nimirum matrimonium inter impuberes contractum non valeat quidem ut matrimonium, sed tamen ut sponsalia de futuro juxta regulam: Si astus non valet, ut ago , valeat tamen omni meliori modo, quo valerepotest.-Bf, Pro favore libertatis matrimonialis mihi videri probabilius. S. Pontificem in d. c. unico, loqui prazsumptive , quod scilicet i 11 dubio, quando non constat , an impuberes voluerint sponsalia, vel matrimonium contrahere ob desectum aetatis , potitis censeantur sponsalia contraxisse; at veto, si constaret , quod voluerint ipsum matrimonium contrahere ; tunc, quiaadvalo- rem cujusvis actus requiritur voluntas & potentia, ideo succedit alia regula ex c. cnmsuper 23.de Offic. delegat . quod voluit scilicet matrimonium, non potuit, & quod potuit, scilicet sponsalia, non voluit, sicut id ipsum multi &plures numero(alijs tamen dissentientibus) DD. docent de matrimonio sine Parocho & testibus contracto , ut ne quidem in vim sponsalium valeat , nisi mens contrahentium fuisset, sflp 1 '*NJ ■5*(> siWli ja»! mfu 'h 31) SE sicrept iiiiir #9$, 1 »senil lirares- -Ä ttl) »serant fcftofc. -aris *U(f. ■fi ill 'ii ’i«i •it; ■rii 1 'h rah(n< INA- i,M itirii 1,Ä ico:. Mli IS lli!- D". fi« il im- iem !«- » ftV bist io, vo* .«i- fürt ist, dii Ii» it £’ ito [ii- ia® jit. De Desponsatione Impubenirru 9f9 fuisset, se omni meliori modo obligare, subsecutum non suissent extincta, Bar~ velnisi sponsalia de suturo praecessissent, bos. de Offic. Episc . alleg, jz.num. 143* quae utique per matrimonium invalidum cum pluribus ibidem citatis.. §. II» An Parentes pro Liberis, vel Liberi fine consensu Pareru- tum Sponsalia, veiMatrimonia-contrahere poflim? ; S U M M A R I A» T. V arentes possunt desfiondtrs liberos. U Quando qualiter illa dcstonftio obliget s. Explicatur textus con'rarius. 4. Quis nomino parentum liberorum intelligent J s. Pupillus vel foror tutoris Ctelfir atrio- tradat um expresso consensu ratificaredebet. 6 . RefilvtturHarettcorum contrarium arg. 7 , Anfilij nubentei invuuparentihuo exheredati- \ pojfint. j Erti & iu dubitati juris est', quodpa- reatcs liberos suos despondere, & pro ijs matrimonium vel sponlalia contrahere possintc„ honorantur^ 13,.q, 2 , causa.32.c. i.hoctit . a Ita tamen hcec desponsatio obligabit liberos, si prassen tes fuerint, & non contradixerint, quamvis de cattero- expresse consensum non declaraverint : quod ü minores- septennio vel absentes luerint liberi tempore iilo , quo parentes contraxerunt, eorum liberorum ratihabitio & approbatio accedere debebit, tempore pubertatis adveniente; alias sponsalia nul- laerunt , nec inde publics honestatis-im* pedimentum exsurget ,.c, unico. §. porro, - tod.infi. Imbamplius dico ,-licerpater liberos impuberes etiam post septennium desponderit,-Lj tamen.,, sicut alia sponsalia, quae ante pubertatem contraxissent, adveniente pubertate irritare possent, jux- tadicta in fi.prdxedent. ita etiam ista: quia K. Filius alimentandus , & filia piro statte mastiti dotanda est etiam- invitis parentibus nubentes. 9« Quomodo (fi. quando ßcularet-Principes matri- tnmonijs poenamstatuere possint ?' 10. Parentes liberorum matrimonia fine tauft impedire non poffunt, nec tamen impediente*- excommunicationem incurrunt , 11, Quando parentum difienfitsstlvatfionfiha. absolute verum est, quod matrimonium! sine consensu puberis valide contrahi nequeat, & consensus siliorum a parentibus in contrahendo matrimonio necefla^* rio non dependeat. Nec obstat cap. i. eod, tif. ubi dicitur, 5: quod filius, pro quo nondum adulto pater sponsalia contraxit, ea debeat, si ad perfectam aetatem pervenerit , omnino adimplere,, Nam Hic textus explicari potest de debito honestatis, si scilicet silius nullam rationabilem dissentiendi causam habeat , non autem de debito praecepti , vel necessitatis, Panor. r» eod. c.-t, n. 7. Geterüm parentum vel liberorum no- ^ mine non tantum pater,ssed etiam macer; item non tantum liberi in potestate patria constituti, & legitimi, led etiam, emancipati & naturales intclliguntur quia dispositio juris inter parentes &..libe~- ros-non fecit distinctione, nec fundatur irr potestate patria v sed m ■ affectione paternäi quate quaefane ratio tam in patre, quäm in matre, tam in liberis in potestate quam extra eam constitutis procedit , ut cum communi DD. tradit Gutierez de JfyCdtrim. c. 5. Aliud tamen ex communiori sententia dicendum videtur, si tutor pro pupillo, frater pro sorore prassente & non contradicente sponsalia contrahat : haec enim sponsalia non ex eo solo valebunt, quod pupillus ve! foror non contradixerint: sed insuper requiretur, ut verbo factove, vel prius per mandatu, vel postea per ratifica- tionem consensum suum declararint, quia in re tam gravi non censetur ille, qui tacet, consentire in sui praejudicium, ac detrimentum, & jura id voluerunt specialiter solis parentibus attribuere, ut eorum consensus pro filiorum consensu haberetur, non autem idem statuerunt de alijs consanguineis , ut recte notavit Gloss, in cap. r. de JWatrim. contraS, contra interditt. Ecclef.per text. ibidem. Sanch. lib. 1. de JMatrim. dijput. 27. n. 4. Quare licet forte pupillus aut foror tutore vel fratre promittente revera interne consenserit , antequam tamen hunc consensum suum per signum externum expresserit, non obligabitur. Ratio est , quia promissio non acceptata non obligat, sed talis promissio mere interna acceptari ab altera parte non potuit, ergo &c. Opponunt quidem haeretici sectantes hac in parte Jus Civile»Jure divino & naturali esse praeceptum, honorare Parentes , adeöque ipsis invitis nil facere , praesertim in re ardua & magni alicujus momenti , in qua etiam ipsorum praejudicium versatur ; ut si filius cum dedecore suae familiae matrimonium cum satis sibi impare in nobilitate v. g. vel divitijs contrahat; atqui, inquiunt, statutum jure divino & naturali S, Pontifex & Cone, abrogare, vel immutare non possunt. Sed responderi debet, tantum in genere, jure divino constitutum esse, honorare Parentes, at vero quod in specie matrimonium vel alius actus sine consensu parentum factus valeat, vel non valeat, non haberi ex jure divino, sed ex declaratione vel constitutione Pontificia vel humana. Quod si haeretici suam sententiam ex illo praecepto : Honora patrem U matrem : stabiliri volunt, necessario etiam contra omnes suos DD. haereticos concedere debebunt , in contrahendo matrimonio non tantum patris, sed etiam matris consensum requiri; quia tam pater, quam mater honorari praecipitur , quod tamen juri Civili adversatur, ubi tantum ejus parentis consensus desideratur, in cujus potestate liberi sunt; notum autem est, matres non habere liberos in potestate, foemin£. m. Inftit, de Adoption. Interim tamen si liberi absq; rationabili causa inconsultis, vel invitis parentibus matrimonia contrahant, id licite non faciunt, & plerunaq; etiam mortaliter peccant ac exinde puniri possunt, quamvis matrimonium ita contractu subsistat, & valeat. Sed an propterea liberi a parentibus 7 exheredari possint? controvertitur. Negativa communiter recepta est, quia contrahere nuptias invitis parentibus non recensetur inter causas exheredationis , in Novell.uf, c, 3. aliunde autem communis doctrina est, quod ex aliis causis, quam ibi expressis exheredatio non concedatur; eo quöd in poenalibus & odiosis extensio non facienda, vulgato c. odia. if.de ‘Re- De Defpönsatione Impuberum. gulis juris in < 5 . Harp, ad §. fin. Instit, de Exbered,lib.n. 66. I Porro sicut pater filio fe invito contrahenti nuptias, hereditatem, multo miniis alimenta denegare potest, ita enim filis fine suo consensu nubenti dotem constituere debet, quia dos succedit in locum alimentorum : sub hac tamen moderatione , ut , si filia indigno & vilioris conditionis nupserit , non teneatur pater dotem dare juxta conditionem & statum filiae, sed statum mariti, quia uxor sequitur conditionem mariti , sive deinde maritus fuerit dignior, vel vilior, l. mulieres, p. Cod. de Incolis, adeo- que sufficit eam secundum conditionem mariti alimentare. Videatur Sanch, l. 4. deMatrim.disp.244 } Utrum autem Principes foculares possint poenas statuere liberis sine consensu parentum nubentibus ? in utramque partem rationes asterri possunt. Quidam negativam reputant probabiliorem , eo quod causa; matrimoniales & condere leges circa matrimonia sint de toro Ecclesiastico , & non pertineant ad principes • feculares. Arg. c. tuam. 5. de Ordine co- v gnitionum.c. r. de Sponfal, Altera tamen sententia etiam non est improbabilis, dummodo leges concipiantur de illo casu, quo liberi sine rationabili causa invitis parentibus nubunt : nam quando actus est maius, tunc etiam Principes saeculares poliunt adjuvandi Juris Canonici gratia eundem prohibere, & punire, praesertim si aliquo modoinpne- judicium Reipublicae tendat, sicut hic, ubi ex nuptijs liberorum graves nonnun- quam inimicitia; inter parentes & consanguineos proveniunt. Engel I» De.cis.et. Lib. IV. Econtra sicut liberi non debent invitis ia parentibus sine rationabili causa nuptias contrahere , ita parentes peccant, si absque causa liberorum matrimonia impediant , & multo magis, si eos ad certa matrimonia invito cogant; tum propter scandalum&ma!os exitus, qui ex inviti* nuptijs sequuntur : tum etiam quud liberos privent jute suo, quod habent circa status electionem. An vero paren-tos sine causa legitima impedientes matrimonia liberorum, vel ad matrimonia cogentes incidant in excommunicationem, quam tulitTrid./eJJI^. de Refor.matrm. c.p, contra omnes impedientes libertatem matrimonij, dubitari potest ? verius est 11011 incidere ; quia Cone, tantum loquitur de Dominis & Magistratibus, qui er vi jurisdictionis, quam in foro externo habent, subditos ad matrimonia cogunt, vel ab ijs impediunt, consequenter in materia odiosa & poenali ad alias personas facienda non est extensio, Guttier, Canon. Qu£fiion. L i.eap . 29. Unum adhuc notabile placet hic ad- n scribere, quod, licet dissensus patris non invalider matrimonium jam contractum i si tamen sola sponsalia jam contracta sinr, & inde ex dissensu parentum & consanguineorum sorte propter inaequalitatem contrahentium aut aliam causam magnü scandalum timeatur, vel alius malus exitus, possit Judex Ecclesiasticus tale matrimonium prohibere Sc sponlaiia irritare, cum virtus justitia; non obliget ad actum peccaminosum, ex quo notabiliter laeditur charitas proximi , parentum pietas, & cognatorum amicitia dissolvitur, sicut docet Gutticrcz d. cap. 29. 12, 23. Sanch. lib. 1. de Matr. difp. 14 •». b Fsf fff T 1 TU- m X 9-r x NZ VMM-VWWMUWMWMUMZM TITULUS III. De Clandestina SUMM 1 . Duplex solentibus tnatrimonij. 2 . Quoiuplexsolennitas txtrinseca ! z. P ama Sacerdotis omittentis denuntiationis. 4. S^uibus diebus pojjint fieri denuntiationes ? y. Quando omiltt pojjint ? t. C ause ,, cur omttti pojjint t 7. De benediUiont fecundarum nuptiarum. 5. Poena Sacerdotis benedicentis secundas nuptias. 9, Intrinseca solennitas matrimonij. ito,. Trtdentinum per fblennitatem intrinsecam in- validavit matrimonia clandestina. 11. Resolvitur- hart ticorum argumentum pro matrimonio clandestine. 12. A«" fit proprius Parochtu-contrahentium } 13 . Quis Parochu* vagorum ? E matrimonium esset clandestmum » Cone. Trid. duplicem ei solennita- tem praescribit, unam extrinfecam & accidentalem » alteram intrinsecam & substantialem*, 2 Solennitas extrinsecaePt , ut desponsati ante actualem contractum matrimonij a suo proprio-Parocho tribus festivis diebus in Ecclesia publice denuncienturj ut Parochus mutuo desponsatorum consensu interrogato dicat: Ego vos conjungo in nomine Patris Filij;, & Spiritus Sancti } ut ante face.-dotalem benedictionem in templo suscipiendam conjuges in eadem domo non. cohabitent : haec in- quadi , solennitas extrinseca & accidentalis est, ejusque omissio non irritat matrimonium , omitti tamen sine peccato A poena arbitraria non potest: quia in prae- z cepto est., Imo Parochum omittentem Desponlatione» ARI A. 14. Parochus non ut minister »sed ut testis excedent ajfistii.' I s. An valide ajfiftatalienus Parochus expresssm- pta licentia, vel ratihabitione. 1 6. Parochus non debet facile cudere dicenti, fi habereluenttem. 17. Insignis dijputatio *an Parochus alienus valide adsttterit matrimonio exprtfumpta Icentia , qua revera quidem data estafflenti tamen non innotuit. 1 8. In marimonio quales testes sufficiant , i A, Necessitas vel ignorantia, non. excusat ab observatione forme. % 0 . Per plures conclnfiontt resolvitur questio di matrimonio contraHo in loco, vel ab incilis non nctptt Concihj,. denuntiationes incurrere triennalem suspensionem, tradit Barb. ad Trid * seffl 24, de Reform *. matr. c. i,n. 3.1, pertexe . in C-3,§. Sane,hoc tit. Quod tamen ego non credo » nec textus hoc dicit, sed tantum loquitur de illo casu, ubi parochus patitur, aliquos in consanguinitate vel aliquo alio impedimento existentes . contrahere. Et etiam isto casu non ipse jure suspensum parochum > sed primum per sententiam Judices Ecclesiastici suspendendum esse, non obscure ex eodem texe-colligitur;, aliunde autem nota est regula , quod nulla censura sine textu expresso-ipso jure infligatur, arg, cap. is qui 15. deSentent.excomm.in6, Caterum denuntiationes non ita prae- 4 cise in diebus festis fieri debere videtur , quin etiamalijsdiebus, ubiv*g. propter litanias vel processionem magnus concursus 1 De Clandestina Desponsationes p€y 'cursos est populi., fieri possint, sicut no- dationes ob causam accelerandi matri» cavit Barb, i. Un 23* Si contrahentes monium , vel supicionem rationabilem, suit ex diversis parochiis, tunc in utrius- ne quidam se malitiose opposituri sint» que parochia denunciadones facienda: aut similem aliam considerationem, usus cruntj atque idem, si quidem jam tem- obtinuit, ut juramentum a contrahenti- pore sponsalium sint ejusdem parochis , bus prsstetur» quod in nullius prsjudi- sed ante modicum tempus fuerint diver- cium, Stsineomni impedimento Canosarum: nam etiam tunc in parochia, ubi nico contracturi sint, Solennitas etiam prius vel uhus tantum , vel ambo habita- extrinseca est , ne conjugati ante Sacer- verunt, denuntiandi erunt, quia ibi me- dotalem benedictionem in templo fusci- lior habetur personarum notitia, anali- piendam cohabitent, Tri d.jejs. 24. dt quo impedimento affecta: sint. Reform t matr,c,i . g Aliquando tamen denuntiationes vel Circa secundas nuptias autem adver- 7 prorsus omitti poffunt, vel una tantiim tendumest, quod benedictiones nuptia- pro tribus fieri, vel post contractum ma- les, qu« a Sacerdote post copulationem trimonium differri, si rationabilis causa in Ecclesia Neo - conjugibus impendun- accelerandi matrimonij subsit , & licen- tur, sint omittenda: in secundis nuptijs, tia Ordinarij vel Vicarij accedat. Imo si nisi in primo conjugio neuter benedictio- necessitas valde magna & urgens fuerit, nem accepisiet, c. u & 3. deSecund. säße commodus accelTusad ipsummet Or- ptijs. ut enim major sit reverentia bene- dmariunihaberi nequeat, edam soluspa- dictionum ,nonsolunt ejusdem reibene- rochus eam desponsatis gratiam facere dictiones solennes repeti saepius; quod poterit, ut vel unam tantum, vel post con- DD. edam ad eum casum extendunt, qua tractum matrimonium ante consumma- unus tantum ex conjugibus jam inprio- tionem ( quam interim prohibere poterit ri matrimonio suscepisset benedictio- ac debebit) denuntiationes faciat, nem, puta si viduus ducat virginem : tum i Flures autem lunt causae ordinari« di- quod d. c. z. loquatur sub disjunctione, (pensandi circa denuntiationes, ur: si con- si vir vel mulier ad fecundas nuptias tran- trahentes sint in conditione, fortunis vel sierit; tum quod benedictio non possit state admodum in«quales, unde minus impendi uni parri, quin etiam impenda- honorifici vel non sine irrisione aliorum tur alteri. Consuetudinem tamen loco- denuntiarentur. Item si duo jam diu co- rum in hoc casu observandam monet habitarim, &pro conjugibus habiti sint; Barb. in eod. cap. 3 . ntim. 3 , si tempus quadragesima , vel repentinus Poena Sacerdotis benedicentis fecundas z discellus instet ;& generaliter quoties no- nuptias traditur inc. i.de Secund. mtpt, tabilis utilitas contrahentium speretur, ut ab officio beneficioque suspensus Ro- vel ex denuntiationibus demum aliquod mam mittatur pro absolutione; sed quia notabile incommodum timeatur. Barb. hsepeena videtur nimis austera , ideo im- ubifupr.a tf.92. Illis tamen casibus, qui- primis sentiunt aliqui, quod non incur- - bus remittuntur, vel differuntur denun- ratur ipso jure , sed per sententiam , & F fs sff L quod L§4 Lib« IV. quod missio Romam fit sublata per quan- dam extravagantem Joannis XXII. ut refert Barb. in eod . c. t. n. s. & &. Imo valde probabile est, quod docet Sanch. /,7. ie Matrim, defp.Hj, n, zo. poenam esse arbitrariam , & illud, c. r. intelligi de presbytero benedicente secundas nuptias» qu® prioribus nondum dissolutis temere contractae sunt. 9 Intrinseca & substantialis folennitas est» ut matrimonium non aliter valeat» quam fi contrahatur coram parocho » vel filio de ipsius, aut Ordinari)licentid,. duobus vel tribus testibus . Trid. d, fest', 24. c. 1» 10 Matrimonia quidem clandestina fern- per prohibuit Ecclesia ut apparet ex c, & paßm, cauf. jo. q. s. non tamen in- validavit » usque dum Trid* hanc solen- nitatem pr®scripsit, Est quidem difficilis Kxt. in a. c. 5 . cauf 30. q. s. ubi matrimonium. sine solennitatibus ibidem prae- fcriptis contractum dicitur non efle legitimum & quamvis iste terminus possit explicari de matrimonio non licita, tamen mox in verf, ita- perara- additur t aliter ' veroprafumptaconjugiti:, adulteriapotiiis V fornicationes judicate &c, consequenter etiam invalida » sed civm ex aJijs Canonibus; appareat matrimonium olim solo consensu; contrahi potuisse, existimo» textum in i, c. I. loqui prafumptivi » quod sci!., praesumatur contra matrimonium. clandestinum usque dum verum matrimonium probetur » idque arguunt verba finalia d\ c. t. niß voluntas propriat fufragav.er.it: & vota [accurrerint, legitima.. Hac tamen, folennitas non ad’ stamen* dii sponsalia.defuturo. requiritur,.sedgrat- Tit. III. cise circa ipsiim matrimonium, sponsalia autem de suturo adhuc hodie nullam a- liam solennitatem prster mutuum consensum desponsandorum requirunt. Sed inquiunt haeretici,. Ecclesia non potuit facere ex Sacramento non Sacramentum , sed matrimonium clandestinum ante Conc.Trid. fuit Sacramentum» ergo &c. Hu Ecclesia non potuit facere ex Sa- II cramento non Sacramentum » directe» hoc est mutando vel tollendo materiam & formam determinatam ä Christo, conceditur ; indirecte hoc est mutando, aliquid sub directione & determinatione Ecclesi® relictum, negatur.. Ecce enim Christus Dominus instituit quidem contractum pro materia Sacramenti matri- monij, sed non omnem & quemcunque», sed tantum contractum validum »quis v*- ro dicendus sit contractus validus pro Sacramento matrimonip» ipse Christus Dominus non determinavit i sed sicut alias principes & legislatores sarculares possunt leges contractibus pr®sigere»e6sque certis casibus irritare» ut ex utroque Jure; tam Canonico quam Civili apertum est, ita parimodasummus Pontifex» qui contractum matrimonialem propter annexam rationem Sacramenti suae jurisdictioni reservavit» potuit eidem certas leges statuere, & illis non. observatis irritare» nihil autem propreren mutavit in ratione materi® ,. qu® semper in contractu valida consistit: unde & contractus clandestinus olim fuit materia Sacramenti» no» quatenus clandestinus,. sed quatenus tun« temporis validus , i» simili» sicut qui potest corrumpere species panis & vini» potest indirecte, irritare Sacramentum Eu- charistiar» ;JK 1 u -assi ,:a alit •q*: -Cjpiti 11 fc '9tCl iiu ijm ä«l ml si« parochi; i advi arodii; 38 ,fc aiisii Siomi iltli Ci illo coj: ^lit® sii!« ^'tsdiv • 3 ®ll 1 ]l ,-äf “ites ct-ti »Ii De Clandestina Desponsatione. charistia?, ita etiam Ecclesia' potest indirecte irritare Sacramentum matrimonij> ex justis causis contractum annulfando. il Quoniam vero superius dictum est, intrinsecam & substantialem solenr.itatcm esse ex constitutione Trid. ut matrimonium contrahatur eoram proprio parocho, vel alio de ejus aut Ordinaris (quo nomine prater Episcopum etiam intelli- gitur Capitulum sede vacante, Vicarius- Episcopi generalis, Legatus de Latere in provincia sua Legationis,. Abbas habens proprium territorium. Barbos, ad ditt.c, i.Trident. mm,pg.) licentia , sciendum e(t, proprium parochum esse , in cujus parochia vel ambo contrahentes , vel Linus tantum domicilium habitationis fixit, neque hic verum domicilium requiritur, ut scilicethabitatiosicperpefHilsed quas domicilium sufficit, si nimirum de- Iponsati per majorem anni partem actu in parochia habitarunt, vel animo habitandi advenerunt » licet ibidem- sint non utparochiani, &domum propriam habitantes, sed ut conductores & famuli, vel quovis alio modo. IJ Si omnino vagi fmt contrahentes, qui nullibi constanter habitent, a quovis parocho copulari poterunt- Ordinari} tamen licentia & examen accedere debet, quia tales homines nonnunq,uam plores uxores diversis in locis ducunt, adeoque juramentum etiam ab eis exigendum est, quod nulla impedimento canonica , vel alio matrimonio jam prius, ligati sint,, Trid. f est]' 24, de Matr. c. 7. 14 Praeterea licet Parochus non requiratur tanquam minister Sacramenti , sedi ipsi contrahentes: censeantur sibi mini- State; Sacramentum matrimonij,, ipse vero parochos personam excellentis alicujus testis- exerceat, & proinde etiam invitus, prohibitus vel excommumcatus- valide assistat, etiam extra parochiam suam,ciim sit actus voluntaria: jurisdictionis. l.z.jf. de Offlc. proconst requiritur tamen , ut ita iit prassen s, ut actum, qui agitur, percipere & inteliigere passt. Item ut alius » quam proprius Paro- I £ ehus , valide assistat, proprij parochi licentia accedere debet»& non sufficit ra- tihabitiasequens; qua: enim sunt de forma actus , non poliunt per aequipollcnS- impleri , §. tutor autem, a. Inft . de Autb* tut . Barbos, d, L n, 10S . &feq, Menoch. de Arbita casu 4fj. num „ IL. nisi suerit ratihabitio de pnesenti prassum.pta ex tolerantia parochi scientis & non contradicentis. I. qui patitur. 1 S. f. JHandati. SanchJi#. 3,dist). Zf.n.io. &hlib. 3 ,disp, 36 , Barb l ». nj, Hur- tado de Matrim,difp. f.dificult. Sc alij plerique , ut vix sit reperire dissentientem. Verum quia cardo & fundamentum s ut fatentur cir. DD.) consistit in paritate ducta a privilegio, ideo res ista theories examinata non est tam certa, quin omissa distinctione generaliter in hoc ca- • fu pro valore matrirnonij magna probabilitas adferri possit. . Etenim quod privilegia habeant effe- - ctumatempore, quo data sunt, etiam an- te acceptam notitiam , ab eod, Sanch. d. l.fubnunt. i. allegantur iz, magni nominis Doctores, & praeter rationis & argumenta ibi adducta, etiam non parum ilrinsjt , quod in literis grati* (quibus accendentur Privilegia ) non attendatur tempus pr*sentat£ , sed tempus dat*, ita utstatim tunc, cum data sunt , parti jus quaeratur, sicut cum communi docet Rebus, in praxi benef, in tit.. differenti* Tit. III. inter rescripta grati£ U jufiiti* n. f. cl eam te.de Rescript. cap.fi eo. p. eod, in 6. Accedit , quod in posito casu ferventur finis &verbaConcili) f rident« F inis quidem, quia matrimonium contrahitur publice coram parocho & testibus , & excluditur periculum abnegandi illud : Verba autem, quia data est licentia alieno Sacerdoti; urum vero haec licentia debuerit ipsi prius innotuisse, hoc in Concilio non est expressum, & quamvis DD. id asserant, tamen fundamentum eorum admodum dubium Sc controversum est. Cum igitur de jure veteri ( de quo tale matrimonium indubie valuerat) non censeatur plus correctum, quam expressum, /♦ pr£cipimus, 32. in fin, C, de Apelt, & in dubio potius favendum matrimonio, c, fin. de Sent, U re jud . cujus irritatio est odiosa, & plerumque scanda- losa, ita ut vel ex unius Doctoris Classici singulari opinione sustineri possit« Sanch. lib. 1, disp.18, mm. 7. atque aequitas rigori Juris sit.praeferenda, l.placuit8. Cod . de fudic. plane opinor, probabilem esse hujus matrirnonij valorem. Videamus quid argumentis ä Sanch. d, difp. 36, n. 2. adductis reponi possit. I. i» c. de Concefi'. pr*b. in 6. dicitur , privilegium prodeste ä tempore scientiae, inprimis esse allegationem partis deinde ibi non deciditur, an non aliquando prosit ä tempore , quo datum est, sed alia quaestio movetur, an nimirum, si agatur in privilegio de jure tertii, requiratur , ut privilegium illi tertio innotuerit? & ideo pars dixit, sufficere ,qubd innotuerit privilegiato. II. In beneficio absenti coilato non acquiritur jus ante acceptationem c. fi tibi Ii ijti Mfc ia 11 W. «At ■-ssoJi- iit 4 ilisi. siiia. ! lilii :iiia .ipi; eifn siaifa -iii&i iw fusii] m,D sitipi 'xk .nun v »licem 'Mi ;>ratiis ili 17 litti vinxi nlxati ijjiij •ssiti '•jk fit! >■ De Clandestina. Desponsatione. z> 6y tibi absenti 17. de Prxb. in 6. Consularis dignitas acquiritur literis prastitis, id est, praesentatis, hfin.junft. glojs. C, de Consul, fervo absenti non quaeritur libertas data ante cerciorationem ejus /. qui absenti 38. js. de Acquir, poff', Donatio non confert jus donatorio ante acceptationem. /. 'absenti 10, ss, de Donat .} Le- gitimatio liberorum per rescriptum Principis desiderat eorum ratihabitionem* Auth. quib. mod. naturales . §. illud tamen. coi. 7. ly. ex his omnibus non recte necessario inferri ad privilegia, & multo miniis ad licentiam datam alieno parocho; quia in illis propterea requiritur alterius partis acceptatio, quod trahant fecum aliquam ejus reciprocam obligationem, ita beneficiatus tenetur ad onera be- neficij, & subjectionem Episcopi: Consul ad onera consularia ; servus manumissus ad Jus Patronatus & operas libertorum , Donatarius ad antidota & evitandam ingratitudinem , juxt, l. fitt, £. de Mevoc. don. liberi legitimati ,ad jus Patri® potestatis. In privilegijs autem, praesertim vero dispensationibus gratuitis, vel licentia ad astistendum matrimonio (quam assistentiamparochus alienus per separatus est facere)nulla talis reciproca obligatio est. Caeterum exd. c.si tibi absenti /7. de Prazbendis in 6. non leve argumentum pro contrario desumi potest, hoc ipso, quod ante notitiam quaeratur beneficiato saltem jus ad rem r ita ut Episcopus illud beneficium fine consensu ejus alteri nequeat conferre* Deinde in allegatis locis non deciditur , an secuta ratihabitione non quaeratur beneficiato vel alijsjus irr re ä dieprim® collationis; %utia legatis, qua etiam requirunt acceptationem , & tamen eedunt ä die mortis. Valorem autem matrimonij etiam quandoque posse esse in suspenso dicetur inseritis in tit.V* deConditionib 9 appositis. III, Parochus non potest exercere jurisdictionem , quam ignorat se habere, Hr. cum Parochus in matrimonio potius testis, quam judex aut minister sit, ideo assistentiam matrimonialem non esse proprie exercitium jurisdictionis, alias parochus invitus vel excommunicatus valide non assisteret, quod tamen docet Sanch. Lib, 3 * difp, jp. U eod. lib. 3, dijp. 21. n. 4, & hoc ipsum est in qu®stione, an actus, qui ab alterius licentia dependet, non possit exerceri ex rationabili illius licenti® prassumptione, prssertim quando jam actu data est, licet adhuc incognita. Demum etiam illa opinio Sanch. d. difp. 36.mm. 7. U 8 . quä in casu, quo per nuncium licentia petita est, requirit, ut saltem data licentia ipsi nuncio innotuerit juxta ca , qu®pr®misit Lib. 1. difp, 6 t mm. 20. A difp. 7. n, 3 f, non est extra controversiam , quia multi & graves DD, apud eundem Sanch. eontrasenti- unt. Quibus etiam potest addi Laym* Lib. 1, traft. 4, e. 2s.fubn. 10. ubi docet, expetita & rationabiliter prssum- pta dispensatione (si actu data sit, quamvis necdnmcognita) valide contrahi posse* Nam ex mente omnium DD. concessio quscunquo valet, quando concurrit consensus utriusque , sed quando tinus petit, &alter dat »concurrit consensus dantis & accipientis, sicut in stipulatione per interrogationem unius, & responsionem alterius statim nascitur obligatio 5 , nec requiritur, ut interrogans re» ipoiisiOiiGi» dcwub acceptet. Et in ASz Lib, IV. clm~ J* de Trocurat. procurator constituitur, si unus per literas rogaverit, & rogatus literas fine protestatione retinuerit. 3 8 Testes porro , qui ad contractum ma- trimonij präsentes eile debent, non requiruntur omni exceptione majores; sed ne matrimonia frequenti periculo nuditatis exponantur (sicut testamenta , in quibus tam fcxacti testes desiderantur') quoscunque testes rationis compotes , S C intelligentes rem, de qua agitur, etiam domesticos, infames, fbeminas, consanguineos , &c. sufficere , tradit Barbosa. — d-1. n. i2t. 3A Nulla tamen neceffitas vel ignorantia excusat ab observatione legis , qute formam actui proscribit, quatenus ea forma non servata actus valere possit. Quare licet ante repentinum discessum contracturus Parochum vel testes habere non posset, vel homo rudis invincibiliter ignoraret requiri, nihilominus sine eorum prassentia invalide contraheret. Text. in Trid./, 24. de Reform. matrim . cap. 2. in prine. Sanch.d./ss». 3-difp 17, Postremo breviter inquirendum, quid censendum de matrimonio contracto in loco, ubi Cone. Trid, in puncto reformationis matrimonij receptum non est ? & 30 Dico I. si matrimonium contrahatur ab incolis talis loci , illud haud dubie validum erit secundum antiquos Canones , cx quibus ad substantiam matrimonij solummodo mutuus consensus & absentia impedimenti dirimentis requirebatur , ubi enim lex nova promulgata vel recepta non est, non obligat, c. in istis, z. verf. leges,dist. 4. Navar. in Man, c. 23, n. 4>, Chok. de Jurisdiü, ord, is exempt.p./,q.fo.n. 8. Dico 11. Si quidam ex loco recepti f Tic. III, Concilij excurrat ad locum non recepti Concilij, & ibi contrahat cum incola illius loci, pariter valebit Matrimonium: cum enim contractus matrimonij sit individuus , regulatur secundum locum u- nius cujuslibet ex contrahentibus. Sicut aliunde constat , proprium parochum sponsi esse etiam proprium sponfe, si ex diversis parochijs sint desponsati. Dico III. Si utraque pars emigraverit ad locum non recepti Concilij fme fraude &ex causa transferendixieram vel quoji domicilium aut etiam per modum tranh- tus, valebit matrimonium juxta morem illius loci contractum. Tum quod contractus reguletur secundum leges loci ubi celebratur. I. fi fundus. 6. jfl, de Evift. Gail. lib , 2. ObJ. 123 . tum quod peregrini cx probabiliori non obligentur legibus domesticis. Non obstat, quod Trid. inbabilitaverit personas ad contrahendum sine proscripta solennitate , inhabi- litatlo autem persono comitetur ipsam personam sicut umbra corpus. Nam hoc procedit , quando persona est in individuo per sententiam judicis inhabili- tata , sechs si inhabilitacio sit generalis ex lege, tunc enim habet legis naturam , ut non obliget, ubi non est recepta , arg. c, 2. de Conflit, in 6, Sanch. de Matrim. 1 .3, difp. 18. Pont, de Matrim. 1 .5. c. 9. n. 2, Barb. de Offic. Epifc.p. 2, alleg. 3 n.ipz. & alij ibid. magno numero citati, Dico IV. Si excursus ad locum non recepti concilij siat hac sola intentione contrahendi sine proprio Parocho, ado6- que in fraudem legis dubitant D D. an valeat matrimonium ? Nam transiens ad talem locum & ibidem contrahens fecundum leges illius, videtur uti jure suo, adeöque nemini fraudem aut injuriam facere, De Clandestina Desponsationes $6$ facere, l nullus videtur, ss. ff. de R. 1 , 1 - 3 • Dico V. Hxretici si permixti cum Ca- §. z.f.dehib.hom.exhib. Intentio quo* tholicis , apud quos Concilium rece- que mala , quamvis aliquando actum sia- ptum est , vivant & in minori numero ciat illicitum , non tamen statim invali - sint, tenentur statuto Concilij. arg . I. quod dum, ut si quis Parochum corrumpat, ut major.ty.f. Ad municip. Declaratio Card. se sine denuntiationibus in fraudem prio- apud Cip, Lib. 4. deSponsal. 16. Bossiiw ris sponfe copulet : si filiussamilias aut de Contr.matrim. cap. 1. §.24. n. & §. Clericus bona inter vivos alienent , eo 28. sunt enim hceretici per Baptisinum quod de his testari nequeant, &c. intra januam Ecclesiae recepti , & ejus Nihilominus ä Sac. Cong. Card. deci- subditi effecti, subditus autem quamvis sum & ab Urbano VIII, confirmatum esse, rebellis utique ad leges fui Superioris te- quodmatrimonium ita contractum inva- netur. Inde etiam fit, quodEcdesiama- lidum sit, refert Lugo in Resp, mor. dub. gis haereticos ad fidem compellat, tot. tit. 36. Barb, dePar.c. 21. n. 26. Bossius de X.dcH Demonstratio qualiscunque fimptt habetur pro, nen adjtfia. jellus pra/umitur.. S icut omnes contractus non tantum totolifr, f» & aliqua tantum , quae ad in* pure & absolute , sed etiam condi- tellectum Canonum & praxin maxime tionate iniri possunt, ita quoque sponsalia circa sponsalia conditionata deservire pos- & matrimonium ; quia vero hodiequan- sunt, attingemus, do post Concil. Trid. matrimonium co- Praesuppono, sponsalibus posse aliquid ram parocho & testibus contrahi debet,, adjici, vclut conditionem, vd ut modum, inauditum est, id sub conditione contrahi, vel ut demonfirationem , vel ut causam, ideo praetermittimus plurimas difficulta- quae omnino inter se differunt, tes, quas fuse tractae Sanch» de Matxim, Nat rt conditio est cum aliquid adjicitur s.cfibd ■'apri bitt ipnust : ilaa iin ixit bm 'iqaat ■■N De Conditionibus appositis, &c, 975 tur suspendens contractum , nec partes ante illius eventum obligari volunt, & explicatur per particulam J?, v. g. ducam te, fi mille dederis in dotem. 3 JWodus est adjectio oneris, ad quod post contractum volumus alterum obligare , & ordinarie exprimitur per conjunctionem ut v. g. duco te , ut mecum mercimonia exerceas. Differt a conditione , quod modus non suspendat obligationem principalem, sed habeat suam obligationem propriam , ad quam implendam alter cautionem praestare debet, & si fortastis non praestiterit, non statim propreren irritum est matrimonium»cum principalis obligatio adhuc subsistat, sed per judicem ad implendum modum compelli debet. 4 Si dubitetur , an adjectio sit conditio vel modus , quia contrahentes usi sunt verbis, dubijs , attendendum erit , an non prius voluerint ratam obligationem, uhm illa adjectio expleatur» & erit coh- itio , si vero prius, voluerint ratam obligationem & postea primum alterum, gravatum ad aliquid faciendum , erit modus , sicut docet Bartholus in l, quibus diebus. 40.ff. de Conditionibus N demon - fixationibus . f Demonstratio estquando signisicatur aliqua qualitas in contrahentibus, Lc explicatur per relativum, aut dictionem importantem aliquam qualitatem, v. g. duco te, quT de tali stemmate es, &c,. § Causa demum illa dicitur, qua- denotatur per dictionem Quia', & indicat matrimonium, seu causam contractus, v. g. duco te , quia dives es ; &c. His prae- fupposists. ? Quatritur I, Quid juris, si matris monio conditio vel modus adjiciatur naturaliter vel civiliter mpoffibilis , id est, ut per naturam, vel ( cüm contra bonos mores sit) per leges licite impleri nequeat, ut si coelum tetigeris, si patrem, si inimicum meum occideris, & c. De Jure Civili distinguitur inter contractus & ultimas voluntates, sive testamenta , si de hujusmodi conditionibus agatur. In contractibus conditio impossibilis statim ah initio vitiat contractum, quasi non censeantur habere animum contrahendi , qui conditionem impossibilem adjiciunt, I. non solum . z/. ff. de: Obligationibus fF aftionibus. I, impossibilis. 7. ff. de Verborum obligationibus . Modus autem impossibilis vel contra bonos mores non vitiat contractum, sed vitiatur, & pro non adjecto habetur, v. g» dono tibi equum, ut caelum ascendas, ut haereticus fias, &c. sicut ex- communi docet Medina de Justit . O Juu fom. /„ traft. 2. difp. z8. §>. impoffibilis . Ac vero in testamentis & ultimis voluntatibus conditio & modus impossibilis pro non scriptis habentur , propter singularem favorem ultimarum voluntatum, ut potius sustineantur , quam pereant. §. impoffibilis, io t Institut , de Heredibus instituendis . Circa matrimonia hujus quaestionis de- 8 cisio habetur c. ultimo, b. tit.. ubi distinguitur : an tales conditiones sint: contra substantiam macrimonij, vel an aliunde sint turpes, aut impossibiles ? priori casu dicitur esse nullum matrimonium sub tali conditione contractum , posteriori vero valere- matrimonium & propter ejus, favorem.,. sicut in testamentis , cundi- tioneinhaberi pro non. adjecta. Ad. hoc g> GgggggJ »utenL 974 l-iu* i v. autem ut sciatur, quando conditio sit contra substantiam matrimonij , advertendum est secundum < 31 . in eod, cap. fin, in V. contrasubflant. , tria esse bonacon- j ugij, nimirum bonum fidei , bonumprolis, & bonum Sacramenti, c. omne, io, cauf, 2j.q.2. Si jam conditio uni ex istis advertetur, dicitur contra substantiam matrimonij, Bonoprolu adversatur conditio, si generationem prolis evitaveris, si venena sterilitatis sumpseris, &c. B ono fidei, si te adulteranda dederis pro quaestu. Bono denique Sacramenti, quod matrimonium facit inseparabile, si dicas: contraho tecum, donec aliam inveniam honore & opibus ditiorem, prout ista exempla ponuntur in d, c.fin. eoi. [lo QuaeriturII, An idem dicendum sit, si conditioadjecta adversetur quidem bonis matrimonij, sed sit honesta, v« g. contraho tecum, si mecum in perpetua castitate vivere velis ? Pro affirmativa facit, quod dicta bona matrimonij non sint necessaria in exeeutione, alias sterilitas vel adulterium setnper dissolverent matrimonium, quia deficeret bonum prolis & fidei conjugalis. ItemB. Virgo & D- Josephus videntur non potuisse aliter, quam hoc modo contraxisse, cum jam prius votum castitatis emiserint, & hanc sententiam probabilem dicitSanch. I. j.de Matrim, diß). i o. n. f. Contrarium tamen probabiliorem existimamus cum eodem Sanch, quamvis enim dicta bona matrimonij nonsint necessaria in exeeutione, & matrimonium esse possit sine copula, debent tamen esse in obligatione: & mutua corporum traditio saltem quoad obligationem est de substantia matrimonii , line qua matrimonium perfectum dici non potest : est enim matrimonium viri & mulieris conjunctio , non qualiscunque, sed ordinata ad copulam, alias inter sia- • trem & sororem matrimonium dici deberet, De matrimonio B. Virg. dicen- dum est , non habuisse calem condicionem , sed suisse simpliciter contractum, quamvis neuter ex desponsatis habuerit, intentionem utendi copula: nam obligatio bene potest consistere sine exeeutione, &cum proposito intermittendae exe- cutionis, prassertim quando per DEI revelationem notisicatum est, nunquam ab altera parte exeeutionem petendam, obligationem enim & exeeutionem diversa esse nemo dubitavit, atque in hunc sensum non obscure de matrimonio B, Virginis loquitur August, in C, 3, causi 27 q.2 t Quaeritur III. An & quando matrimo -1 % nium censendum sit contractum adjecta conditione turpi ve! impossibili, si aliquis revera non aliter, quam sub tali conditione se obligare intenderit ? Omnes DD. laborant, quo sensu Pontifex potuerit , vel voluerit conditiones turpes vel impossibiles a matrimonijs rejicere, & matrimonium pro simpliciter contracto habere, cum tamen jure naturae consensus ad matrimonium requiratur & sine consensu matrimonium esse non. possit; non intelligitur amem consentire, qui noluit se obligare nisi sub conditione turpi aut impossibili, juxta text.apertum in l. non solum. 3 ?. f, de Obligationibus , U Aftionibus. Breviter dicendum, S, Pontificem in illo c , final . inducere praesum- ptionem , quod scilicet quilibet praesumatur in contrahendo matrimonio, quoad negotium principale serib agere, De Conditionibus appositis, 6 cc* 97 f & obligationem suam pure facere pro- ponantur exitisse, non sunt hoc respectu pter reverentiam Sacramenti ; conditio- turpes censendae, Qovnx.de Matrim. p* nem autem impossibilem, vel joci causa c. §.2.». z. vel ut modum ( qui per superius dicta, si Quieritur V, An, sicut in matrimonio j f impossibilissit, non obligat) adjicere, & ita etiam in sponsalibus de suturo conditum dubium sit, an faciens conditionem tiones turpes aut impossibiles rejician- impossibilem habuerit seriam intentio- tur , & sponsalia pro absolute contractis nem vel contrahendi matrimonium, vel habeantur. Affirmativa communis est ponendi conditionem , jura in tali dubio aputtSanch, dift. lib. f, dijp.i7. num.2. pro favore matrimonij. prassumunt. eo quod favor matrimonij videatur eti- 13 Quaeritur IV. An haec prxsumptio sit am ad sponsalia extendendus, utpote quae juris & de jure, ita ut nulla probatio in sunt vi ad matrimonium. Negativa ta- contrarium admittatur, ut,qui revera non men, quam tenet Zoesius/?, t. num.f2+ consenserit, nisi sub conditione, nihilo- videtur mihi squa&probabilior ,quiac. minus pro consentientehabendus sit? fin. eod. tit. tantum loquitur de matrimo- t/, Esseprssumptionem juris tantum , nijs, sed ubi agitur de restringenda liber- adeoque cedere veritati & alijs probatio- täte matrimonij & inducenda obligationibus, ac fortioribus praesumptionibus ne, non est facile obligatio extendenda, elidi posse, Unde non rejicietur conditio, Accedit,, quod c. fin. sit correctivum sed potius matrimonium censebitur eise Juris Communis , de quo in. contracti- nullum , si ex varijs qualitatibus & cir- bus conditiones impossibiles non reijci- e-umstantijs, qualitate, affectu & interesse untur, sed vitiant contractum, l.nonso - contralT^ntrum collidi possit , quod vel de Obligation . & aüian.Cor- kleo conditionem impossibilem adjece- rectio autem juris est stricte accipienda, rint, quod nullo modo obligari voluerint, /» pr£cipimus. 32. in fin. Cod. de Jppel, ut si nobilis dicat rusticae , contraho te- Unde ulterius infero T si aliquis dicat r cum , si montem aureum in dotem de- promitto tibi matrimonium, fi mecum » deris; vel revera non aliter , quam expleta concubueris, si me in tali scelere juveris , conditione turpi? ut fi hatreticus dicat talem non obligari, nisi secuto concubitu r Catholica;, contraho tecum, si lutherana vel scelere, fias. Itemsi conditio adjecta non sit sim- Quaeri tür VI, An valeant sponsalia vel Fx pliciterimpossibilis, v„g. si pauperi,, quae matrimonium contractum inter eonsan- credebatur dives, dicatur , contraho te- guineos sub conditone j fi Tapa dijpen - cum, si mille in dotem dederis, non po- faverit; adedque an pendente tali condi- terit^ praesumi conditionem tantum joci tione alterutra pars resilire & cum alio * 4 causä adjectam esse. Praeterea etiam con- contrahere valeat , vel dispensatione oh- ditiones turpes de praeterito, ut si patrem tenta novus consensus requiratur? Neganc occidisti, ex communi sententia non re- non pauci cum Sylv. Verb. Matrim. jiciuntur , cum enim non invitent am- ^,9. conditio enim,quae dependet ex Prin» pUus ad delinquendum j, sed jam lup- cipis voluntate , inquiunt, est impossibilis, quiai quia ordinario jure fieri non potest, per text, in l. continuus. 137. §. cum quis {jgs i, inter stipulantem. 83, §. sacram, f. d, Verb. oblig , Si ergo talis conditio ; st Papa dispensaverit , tanquam impossibilis rejiciatur, utpote dependens ex Principis voluntate , sponsalia vel matrimonium valere noapoterunt, quia absolute consanguinei ad contrahendum inhabiles sunt. Nihilominus dicendum est , non esse conditionem impossibilem, & consequenter valere contractum, dummodo ponatur casus in quo Pontifex solet dispensare , st nimirum consanguinei non sint in gradu valde propinquo, & simul habeant justam causam petendi dispensationem: quod enim frequenter, & quotidie fieri solet, non est impossibile, sed dispensationes inter consanguineos quotidie impetrari solent, ergo, &c. 17 Ad argumentum contrarium ly. conditionem, quae dependet a Principis voluntate reputari impossibilem , quando Princeps id concedere non solet, nisi de extraordinaria sua potestate & rarissimis in casibus &c. Prsterea promittens foe- minae matrimonium sub conditione : st Papa difpensdrit , tenetur insuper hanc dispensationem impetrare, quia, qui obligatur ad principale, obligatur etiam ad accessorium , sine quo principale haberi non potest. Sanch .d,lib. f,n. 12. & 36. 18 Qmeritur VII. Si hodie post Trid. contraheretur matrimonium conditiona- tum, quandonam parochus vel testes intervenire deberent, an tempore contractus, vel postquam conditio extiterit ? Vf. Utroque tempore, etenim si non intevenirent tempore contractus , dicerentur tantum sponsalia de suturos noa matrimonium , quia, ut sepe dictum, ■ nullum hodie post Trid, est matrimonium sine parochi & testium praesentia. Tempore vero existentis conditionis, nisi intervenirent parochus & testes , non possent in foro externo testari, matrimonium vere & substantialiter contractum esse , sed tantum fuisse contractum inchoatum , pendentem, & adhuc solubilem, quod utique intentioni Trid. adversatur, quod ideo parochum & testes re« qui sivit, ut de matrimonio in foro externa ad multa incommoda evitanda testificari valeant. Sufficit autem, ut ipsi contrahentes coram parocho & testibus affirment, conditionem esse impletam , nam hoc ipso satis intelliguntur purificare contractum, licet parochus vel testes per se conditionem impletam non viderint, teste Laym. de Matrim. p. 2. n.24, qui tamen putat sufficere , ut tempore contractus praesentia parochi & testium accedat. Quaeritur VIII. An hodie post Cone, if Trid. si contrahentes post sponsalia con- ditionata utantur copula carnali pendente conditione, censeantur per hoc a conditione recessisse, & sponsalia pure contraxisse ? ty. Licet ante Cone, certum suerit, quod copula accedens sponsalibus tantam vim habuerit, ut non solum conditionem a sponsalibus sustulerit, sed etiam verum consensum de praesenti & matrimonium induxerit, quia praesumptione juris U de jure , contra quam non admittebatur probatio in contrarium, sponsu* non praesumebatur alio , quitm assectu maritali suam sponsam cognovisse, c. is t qui fidem, 30. de Sponfal. c. per tuas. 6i De Conditionibus appositis» $Cc. 977 b.t. Attamen hodie post Concil, Trid, cti, Pro cujus confirmatione forsan non ? quando matrimonium fine Parocho & incongrue dici posset, qubd illa prassum- tellibus non subsistit, certum quidem est, ptio juris de copula conjugali non fuerit quod sola carnalis copula non habeat am- ratio adaequata Canonis tollentis condi-' piius vim efficiendi matrimonium ; an tionem , sed etiam aequitas, ut damnum vero partes praesumantur , saltem ä con- copulae per matrimonium compensetur, ditione apposita recessisse, dubitatur ? id &aliaprassumptio, quod non facile foe» aliqui satis probabiliter affirmant, eb quod mina consensura sit in copulam , nisi sub inhacparteTrid. nil mutaverit, adeoque certa spe matrimonij, quscertitudo fir- sub constitutione Juris veteris reliquerit, matur rejecta conditione. Zypatus ConsultaUCanonAib'4,consuit.i, Queritur IX, An, quod hactenus de xo Negativam docet Sanch. lib. disput. conditionibus dictum est , id etiam pro- 26. sum. 12. Fundamentum est , quod cedat , si demonftratio vel causa turpis , hodie post Trid. cesset ratio legis , qu£ impossibilis aut falsa adjiciatur , v. g, olim prassumebat recessum a conditione contraho tecum , quia sterilis es, quia psr copulam: quia olim ista prsesumptio nobilis es, cum tamen non sit ? iy. De- oriebatur , ne Ecclesia prassumeret deli- monstrationem vel causam per se fum- ctum fornicationis, prassumpsit copulam ptam non quidem suspendere, vel vitiare factam affectu matrimoniali, & consen- matrimonium, sive sit turpis sive contra sum de prassend, quod hodie postTrid. substantiam matrimonij , sive salsa, sed non potest amplius fieri, cüm solus con- potius haberi pro non adjecta, arg. /. /assensus de prassenti non sufficiat ad matri- ja. LZ. jf. de Condition, & demonftrat, monium, ut diximus. Si tamen ex tali quia tamen falsa causa vel demonstratio copula sponsa grave damnum incurrisset, inducit errorem , & error nonnunquam ut quia esset impraegnata, diffamata, & facit deficere consensum , & consequen- inde difficilius nuptura , xquitas suadet, ter matrimonium , ideo hic observanda tale damnum per matrimonium com- erunt , qua: supra Tit. IV, de Error$ pensari , & priorem sententiam ample- dicta sunt, TITULUS VI. Qui Clerici vel Voventes Matrimonium con- __ trahere possunt- ITT, ' De Voto. SUMMARIA, > i. Quid & ejuotuplex fit f'etttm} 3. Votum fimpttx contrado matrimonio impedis *• Tantum votum jolenne irritat matrime- exactttntm debiti . K tum, . < 4. Quid de voto ingrediendi religionem? - Engel Is Decret. Lib. IV. Hhh hhh Con- 3 97 % Lib. IV. Tit. VI C Onstat votum castitatis aliud esse culum transgressionis consulitur hujus- simplex, aliud solenne , nimirum modi voventi, ut ipse vel alius ejus no- quod in Religione ab Ecclesia approbata mine dispensationem petat, quam ob pe- emictitur, vel sacris Ordinibus clericali- riculum incontinentiae & difficultatem kus annexum est. adeundi Pontificem concedere solet E- Porrö tantum votum solenne irritat piscopus , cum ea moderatione, ut iup- jn:.trimonium,non autemvotum^rwp/eee. plicans stante matrimonio jam contra- Vottim quidem simplex impedit matri- cto valeat reddere & exigere debitum monium , & si contrahatur, poenitentia conjugale, dissoluta autem matrimonio Ecclesiastica mulctandi sunt contrahen- per mortem alterius conjugis votum ob- tes, non tamen propter ea annullatur , ut liget, sicut prius, &c. clare decisum est in c,unko.d ! e Foto, in 6 . Verum alia est ratio devotis ingre- Licet autem matrimonium cum voto diendi religionem , suscipiendi ordines fimplici castitatis contractum valeat, vo- clericales, aut vivendi- in ccdibatu , abs- tum tamen non expirat, sed adhuc ®bli- que expresso voto castitatis : cum talibus gatex parte voventis, in quantum ab eo enim votis ,[licet matrimonium absque servari, potest, ut scilicet nunquam exi- peccato mortali & violatione voti con- gat, sed tantum alteri parti exigenti ( cui trahi non possit, contractum tamen vale- votum alterius prtejudicare non potuit) bit, neque hic erit abstinendum a petitio- reddat debitum conjugale.. ne debiti, quia necdum castitas actu preis Attamen propter quotidianum peri- missa est. Sanch, üb. g.diffi. jj. n. g. §. ir. De Ordine. ■-&t £j ;;:0 lilii £01 '’d»i >JW imi M i, no: ;aclu ..f a Juiril ma ■jariuT t.utR larti »tl SUMMARIA, ». Ordines- fhtri dirimunt matrimonium, a. §lut. poena- fint centrahaxtium in ordinibut (atris. g,, Matrimonium non dissolvitur per Jufceptiontm- Qrdirtum ßcut fer ingrtjfum. monasten].. Et-ordinatus efficitur irregularis.. » ■pOrro Clerici in majoribus ordinibus ■* constituti matrimonium contrahere »ullatenus possunt propter votum castitatis r quod' Sacris Ordinibus annexum est, & in quod suscipiendo sacrum ordinem ipso facto consentire censentur , quamvis aiijs verbis non exprimant, c. Mn. de ssioro; iw6\. .Si de facto contrahere prasurojsserint, ad. dimittendas mulieres 4> I» minoribus ordinibus valide contrahitur msr- tnmonium. In. minoribus contrahens est ipso-jure privatus jüts benefictjs, fallit tamenst tantumsfronfis- lia defututo contraxit,. & agendam poenitentiam per sufpensio>- nis & excommunicationis censuram compellendi sunt, (. i. de Cler, conjug. imo fjf dem, un.dt Consimg, & affin, ipso facto excommunicationem incurrunt, fiuntque irregulares, ita ut nec in susceptis ordinibus ministrare, nec ad altiores valeant promoveri: in qua tamen irregularitate posti peractam poenitentiam di- spejisart tu« 153 COD lum t '5»i 'At® ■ 3ilti sacitai 'Sipli 21 ■Vitpt ■'Hur iifcq •n ■liti ! «i t 5S no. otlft. «£• } tfi? Ultra* hum om ob- M>; te i abs- I Till - * ititiu* um* «* ii s»* tarn, 1,1? /«- >ra gu- dv ÄIl Qui Clerici vel Voventes Matrimönium, See. p?p pcsifäre Episcopo concessum est , dummodo cum vidua non contraxerint, c. i, & 2,b. Ut. & c, 4. de cler. conjug, c.fin, de Bigamis non ord. Quid autem Juris, fi postcontractum matrimonium aliquis laicus suscipiat Sacros ordines, anne tali casu dissolvetur matrimonium, sicut superius de ingressu in Religionem dictum ? De hac quaestione est constitutio in Extravag. un. Joan, XXII, de Voto . quod votum solenniza- tumpersusceptiouem sacri Ordinis dirimat quidem matrimonium post contrahendum , non autem matrimonium antea contractum, etiamsi id per carnis copulam consummatum non sit, eo quod necjure divino , nec per sacros Canones reperiatur hoc statutum. Praecipit item S, Pontifex, ut si aliquis defacto post contractum matrimonium ordinatus fuerit, id tamen nec dum consummaverit , per Ordinarium instanter moneatur & inducatur , ut Religionem ingrediatur , quod siforsan renuerit adimplere, ipsum, si taxor ejus institerit, per censuram Ecclesiasticam compellat contractum matrimonium consummare. Caeterum post contractum matrimonium ordinatus efficitur irregulär es,& manet talis etiam soluto matrimonio , si tamen Religionem approbatam ingressus fuerit, & professionem tacitam vel expressam fecerit, poterit cum ipso Episcopus dispensare. d, Extravag un. Sed quare potius sacri Canones statuerunt, ut per ingressum in Religionem dissolveretur matrimonium ratum , quam per susceptionem sacrorum ordinum ? Illam ( prster alias , quse refert gl. ind. Extravag. un.in V. est censendum ) posse congruenti* rationem assignari, quod Ingrediens Religionem censeatuc Ipiritualiter mundo mortuus c. placuit, 8 , ubi gl. in v , mortuus. /7, q, /.& ab omni consortio prioris fponsie in perpetuum separatus: econtra, quia tantum sacros Ordines suscipiens in saeculo remanet, multis occasionibus & tentationibus expositus sit, ad relictam sponsam mutata voluntate 8c reconcepto pristino amore revertendi. Clerici in minoribus ordinibus consti- 4 tuti matrimonium quidem contrahere possunt, sed si contrahant, omnibus be- neficijs Ecclesiasticis privantur: quia simul voluptatibus Lc carnalibus desiderij« ac divinis & Ecclesiasticis obsequijs vacare non valent, ait Pont, in c. 3,de Cler » conjug. & quod haec privatio ipso Jure g inducatur etiam ante sententiam Judicis, nec post contractum matrimonium tutit conscientia clericus contrahens possit amplus percipere fructus fui beneficij innumeris pene authoritatibus probat Barb. in ColWct. ad c. i. de Cler. conjug. n. 2. cui non resistit, quod poena; in conscientia ante sententiam Judicis saltem declaracoriam locum non habeant; nam responderi potest, quod supra dicta privatio non proveniat proprie ex poena , sed magis exincompatibilitale beneficij cum statu matrimoniali, & ita ex interpretati- va renuntiatione ber.eficij ä Clerico per contractum matrimonij facta. Est autem hic notandum, quod de privatione beneficij dicitur , esse intelligendum, si ipsum matrimonium actu contractum sit; si vero sponsalia tantum de futuro Clericus in minoribus contraxit; nec dum suo beneficio renuntiasse censebitur, quia nec dum statum incompatibiiem actu suscepit, Sanck.dtf Matrm.lib.7- dijp. 4.6. n.23, Hhh hhh x TITL?- ) ?go c m TITULU S VII. De Eo, qui duxit in Matrimonium polluit per adulterium. quam SUMMARIA.. 1. Quid nemine irtminis intelligatur l 2. Sol* prem ffio non constitu.it impedimentum. 3. Quando & que, machinatio constituat■ impedimentum, 4. Machinatio debet habuisti ejfeSJum, Occifio tam ‘viri quam stemme caufat impe- dtmenttim, H ic agitur de Impedimento. Criminis , cujus nomine in prüfend ' tantum intelligirur Crimen adulteri) &. Homicidii, I Dicendum ergo , quod solum, adulterium per se quidem non sit impedimentum dirimens matrimonij , si tamen u- nacum adulterio, concurrat matrimonij promissio ,. ubi legitimus mortuus fuerit ; & multo magis,, si de facto per verba, de praesenti matrimonium attentetur, vel machinatio in mortem legitimi conjugis, interveniat ,.statim insurget impedimentum criminis, & nunquam inter cales adulteros matrimonium elfe poterit, c./k- ster. j. c. fignificdfti. 6. c. cnm haberet. %. &passini h,t, quod ad excludendum votum captandae mortis-ita statutum est, ne, si talia matrimonia tolerentur frequenter adulteri in. vitam insontis conjugis insidias struerent*. Nunc autem 2,,. Quaeriter I. An sola promissio, sine a- dulterici' constituat impedimentum, dirimens,, siv. g* uxor promittat alicui matrimonium postquam maritus mortuus, fuerit?. 6 *. Homicidium, sablum non causa matrimonii non caufat impedimentum. 7* Adulterium (st promisso diverso etiam tempore sabla caufat impedimentum , 8. Soluta ignoram complicem est* uxoratum , deceptam promijjionem non contrahit impedimentum, {mentum, Spualts. debeat este promistlo , ut taufet impedi- Hk*. Negative, quamvis enim etiam sola promissio possit inducere votum ca-. ptandae mortis, tamen impedimenta matrimonij , tanquam odiosa , potius re-, stringenda sunt , quam ultra casus in jure, expressos extendenda, & majus est fern-. per periculum si promissio conjungatur adulterio,. quam si sit sola, cum homines libidine excoecati majora facinora temere audere soleant. Pro hac conclusione textus est fatis, clarus in c.ultim. eod. Attamen talis promissio licet non irritet matrimonium ex post facto per novum consensum contractum, ex se tamen non. est obligatoria , neque vim sponsalium habet; quia constante matrimonio de alio pacisci turpe pactum reputatur ,. & aliquam saltem occasionem captandae mortis praebet,, prout in simili de jure civili pactum super viventis hereditate stlenum tnfiijfimi eventus -,. & propterea invalidum dicitur. Lult.C.dePaBis, Queritur 1L An sola Machinatio in mertem conjugis absque adulterio caule Inulliutemmatrimonii i Inter diversas ' DD. ;jtii a sii iimir -s :Sk> a:i M! i tfci p ::n ai 'fflliii ;uan lime (te; ioi ;djii 2tW DÄ T, DÜ ibit, «u |t:t ? >.ir,ti «tris '■itioti «dii ' -''Uti ■dot j: pi« m J"3f De eo, qui duxit in DD. opiniones illa videtur probabilior* qucd machinatio unius ex desponsatis non causet impedimentum , nisi conjuncta fuerit cum adulterio ; secus autem, si uterque consilio , auxilio , consensu aut conspiratione ad mortem conjugis innocentis concurrerit , ita non obscure colligitur ex c, i. de Conversione infidelium. ubi propter hoc solum, quod mulier cum alio viro soluto conspiraverit in mortem sui mariti , dissolvitur inter ipsos conjugium , nulla facta mentione adul- terij, quare reliqui text. qui de sola- machinatione loquuntur , de conjuncto adulterio explicandi sunt, ut ultra casus dare in jure expressos non siat impedimentorum extensio-. Panor. &Barb. in d.c.i. de Convers infide/* 4. Qusritur III. An requiratur, ut machinatio habuerit effectum & conjux occisus sit: ly. Affirmative, quia in materia poenali & odiosa verba stricte &L cum efte- ctu accipienda sunt, deducitur exc, fi quis vivente. f.cauf. 31-.. q. 1. ubi dicitur cum adultera contrahi posse matrimonium , nisi forte vir aut mulier priorem maritum,, qui mortuus fuerat, occidisse notetur, f QujeriturlV, An sit verum , quod impedimentum criminis tantum ex occisione uxoris nascaturecontra cum de casu quo uxor mariti mortem procuratnihil in jure dispositum sit, adeo nec ad eum- Unquam rarius contingentem extendendum juxta l, nam ad ea.f.ff„ de Legibus-. Sicut docent Victor , Ledesma , Henri- quez apud Gutirez-. de Matnm. q.io$. n, io. ty. Nullam inter viri & uxoris occisionem faciendam esse differendam ita Matrimonium, &c. p 8 r aperte convincitur ex c. i. de converf. infid. & in d. c.fi quis vivente, y. cauf. Si q.T, quat capitula de occisione uxoris loquuntur, Quarritur V. An oriatur impedimen» 6- tum, si homicidium cum adulterio quidem concurrat, sed factum sit ex alia causa, quam intentione ineundi matrimonij v. g. ex rixa orta & ob injuriam illatam ? hu Non öriri in tali casu impedimentum probabilius- videtur, quia ratio pro- hibitiva legis non subest in omni homicidio, sed tantum in illo, quod intentione matrimonij committitur , ne scilicet adulteri spe matrimonij illecti frequenter irr vitam innocentis conjugis instdientur, Sanch, lib. 7. difp. iS.n.13. Quaeriter VI. Ad ad constituendum im- 7 pedimentu criminis requiratur,ut simul & semel concurratpromissio & adulterium ? ly. Sufficere , si utrumque sit factum constante matrimonio priori, sive deinde acciderit eodem tempore promissio & adulterium, sive diverso ; ut satis colligitur ex c.ult, b. tit. in illis verbis, C&ternm tolerari non. debet * fi priiis vel postea , cum vixerit uxor ipfius ., illam adulterio polluerit. Quaritur VIL Quid juris, fi saemina 8 soluta peccet cum conjugato , ignorans eum esse conjugatum , ex post facto autem cum jam de hoc est certiorata, promissionem acceptet, vel desacto contrahat matrimonium ? ly, Tali casu valde probabiliter dici posse , nullum sub esse impedimentum :- quia illa copula ex parte faeminae ob ignorantiam status conjugalis in altero-, non fuit formale adulterium, neque etiam adulterorum poenam mceretur, consequenter nec istam , qus a jusi hh hhh 3 re re tantum de adulterio cum promissione matrimonij conjuncto intelligitur, Barb, in c. j, h. tit. n. 2, 9 Quaeritur VI 1 . Qualis debeat esse promissio, quae concurrens cum adulterio constituat impedimentum, an debeat habere connexam repromissionem , vel an iufficiaealterius partis promissio; acceptatio vel taciturnitas; & quid si ficta tantum cum intentione alteram partem ad peccatum inducendi? Hi. I. Requiri promissionem, quae habeat obligationem determinatam ineundi matrimonium cum adultera : adeoque non sufficere , siv, g. adulter dicat : nisi ejsem uxoratus te ducerem , Oc. quia talia verba necdum continent actualem promissionem, sed intentionem tantum & propositum. Item & illa verba probabiliter excusari possunt ab impedimento si adulter dicat: mortua uxore nuttam a- liam ducam nisi te : cum ita promittens non praecise se obliget ad matrimonium,quin possit ab eo abstinere,ut superius ssit. /. de Sponsat. traditum. Non tamen requiritur, ut promissio sit juramento firmata, sicut late probat Sanch. lib. 7, dijp . 79.num.29, contra quosdam contrarium sentientes. h. II. Quamvis sohpromijsio sine re- promiffione alterius partis sufficiat ad constituendum impedimentum, si cum adulterio concurrat, quia Canones solius pro- mijsionis , nullibi autem repromissionis circa hoc impedimentum meminerunt, ne- ccsse tamen est,ut promissio ab altera parte per signum aliquod externum acceptetur, sola autem interna acceptatio vel taciturnitas non sufficit; tum quod Jura non soleant actui mere interno poenam statuere, sicut dicitur, quod cogitationis poenam sin foro externos nemo patiatur c. cogitationis . 14. de ‘Poenitentia, dist. u U t. cogitationis.18. f. de Poenis, tum e- tiam, quod tacens in dubio non censeatur consentire in sui praejudicium : & cum talis acceptatio sit illicita , & delictum non praesumatur,/ merito, fi.js. pro socio, Yt. HI, Etiam factam promissionem sufficere , dummodo altera pars ferio intellexerit, & acceptant, quia tunc periculum captanda: mortis saltem ex parte acceptantis Eque subest, ac in promissione vera. Demum hicadnotari potest, non oriri impedimentum, si promissio adhuc durante priori matrimonio suerit mutuo consensu remissa, & dissoluta : quia tunc perinde est ac si nunquam imposita suisset , &c. Neque etiam ab infidelibus impedimentum istud contrahitur, cum jure tantum Ecclesiastico sit statutum , ideoque matrimonium cum crimine in infidelitate contractum valebit, aut crimen tunc commissum non nocebit post baptismum , quo miniis ciim adultera contrahi possit : nisi una pars tempore commiffi criminis suerit fidelis. Sanch, lib, 7. dijp, 79. n. 42. Utrum autem hoc impedimentum contrahatur etiam ab ignorantibus invincibiliter, colligi poterit ex iis qua: inferius ai Tit. de Consanguinitate & aßnu täte. §,2,n.u . dicentur. TITU m) ps) (m TITULUS VIII. De Conjugio Leprosorum. M Orbus contagiosus feil. lepra, morbus galheus &c, ex magis communi DD. sententia est causa separationis quoad cohabitationem, si judicio Medicorum probabile corporis periculum alteri conjugi immineat: quia naturalis aequitas dictat, ne matrimonij obligatio eo- usque extendatur contra verisimilem intentionem contrahentium. Videtur quidem adversari difficilis text, inc, z, b,tit. ubi Pontis, fi virum, inquit, five uxorem leprosam fieri contigerit , G infirmiss afa- no carnale debitum exigat,generaliprace- pto Apostoli, quod exigitur, e fi solvendum cujus praecepti nulla in boc casu exceptio invenitur. Verum ut interpretatione legum & Canonum sequitas rigori prassera- tnr. I placuit. 8. C, de Judic , potest hic text. intelligi cum Barb An d. c.'*» quando judicio Medicorum non est valde notabile periculum, sicut ordinarie in fcemi- na admittente virum morbosum contingere ajunt: vel de casu, quo morbus ante matrimonium non fuit ignoratus,& proinde eo non obstante conjuges, se ad co- habitationem obligasse censeri possunt : nam leprosis non est interdictum matrimonium contrahere, & licet nemo sit dominus membrorum suorum l. liber homo. i3,ff.ad Leg . AquiL ideoque ad a- ctualem membri amissionem se nequeat obligare, sd periculum tamen corporale se obligare quandoque non est prohibitum, ut in militibus,nautis, ajijsque similibus quotidianum est. TITULUS IX. De Conjugio Servorum. SUMMARIA* ». Servi , qui ditantur. 4 . Serui a» qst qualiter pojpnt Matrimonium 1. Servitus au etiam hodie inter Christiane! It - contrahere, eumhateat, y, Errer m qualitate servili tur magis irritare post ). Hominesprepr;/qui dicantur. sit Matrimonium, qukmtn alta, j CEryorum appellatione in jnre non ve- M ad instar aliarum rerum nostri patri- O niunt famuli nostri temporis, qui no- monij possideri, vendi & alienari possint, bis pro certa mercede vel gratis inservi- &ij olim habebantur, qui in bello capti unt,& vere liberi sunt, sed illi, qui exju- erant r unde & mancipia quasi manu capti regentium, vel civili alienodbminiocon- dicebantur, & qui deinde ex hujusmodi tranaturakm libertatem subiieiuntufv ita captis ancillis nascebantur, licet ex congressui 984 Lib» IV. gressu 'hominis liberi , etenim conditionem sus matris & statum servilem induebant , ut prolixe tradunt Interpretes in ttt, 2 Instit. de Jure Terfonartm. Hodie vero inter Christianos generali consuetudine servitus sublata est: ita ut capti in bello inter Christianos gesto non stant proprie capientium fervi; tum ob dignitatem Christiani nominis & honorem ac memoriam libertatis, qua nos Christus donavit : tum quod bella inter Christianos Principes, adeoque inter cives Romanos gesta potius bella intestina censeri debeant , in quibus capti nec olim fervi efficiebantur. In bello tamen , quod contra tureas & Barbaros geritur, adhuc hodie servituti locus est, ea tamen inter jus antiquum Schodiernum disterentia constituta , quod olim Romani capri ab hostibus etiam apud Romanos pro fervis habiti fuerint, & si testamentum apud hostes fecissent, id nullum & irritum censebatur : hodie vero Christiani habent quidem captos Turcas pro servis, sed non suos Christianos captos a Tureis : quia indignum videtur , Christianum a Christiano censeri servum Turearum & insidelium. 3 Pmerea licet in nostra Germania & a- lijs vicinis locis reperiantur homines, qui proprij sive vulgo Sdbcistnc vocantur, quos aliqui adseripeitios, qui scilicet fundo colendo perpetuo adseripti sunt , vel originarios, qui ex adseriptitijs nati sunt, censent, nihilominus tales homines proprij sicut & adseriptitij & originärst, licet rortasfis primitus ex servis descenderint, hodie tamen vere liberi reputantur, nisi quod majori aliqua obligatione , quam caeteri subditi suis dominis teneantur. Sanch, de Matrim. lib, 7 . dijp, 19. num, Tit. IX. 9, Gail. de Tignorat. Obferv", S, n\ r' Porro leges quidem civiles inter servos 4. non matrimonium , sed contubernium tantum agnoscunt /. 3, C, de Incest, nupt. attamen de Jure Canonico , quod in materia matrimoniali praevalet, verum trimonium inter servos habetur, c.u b,t, ita ut non tantum inter servum & ancillam , vel etiam inter servum & liberam, velecontra, matrimonium contrahi possit , dummodo error conditionis servilis non interveniat, sed scienter libera cum servo, aut ingenuus cum ancilla contrahat. c.ßquis ingenuus. 4. causa. 29. qu una admittitur ad levandum 7. An levans in casu nteosiitatis contrahat «v- baptizandum. gnationem, f. An , si piares levent infautm , omnes contra - x. sater baptizans siltum amitttt jut petendi de. hant cognationem ! bhum. !- Ai contrahendam cognationem ‘requiritur t». Sus baptizandi. fiKQSL IN DfiCR.ET.LlI, IV. Iu !ii Notum 9 8* Lib. IV. Tit. XI. 2 3 '^^Otumest, cogitationem, quaimpe- Ex’quotext. Trid. qui vult admitti u- i-> dimentum dirimens matrimonij num & unam tantum , primitus advcr« constituit, aliam este Jpiritualem , aliam tendumest , non esse permitium, ut duo legalem,zlhm naturalem, de duabus po- viri, vel duae fbeminx concurrant ad le- sterioribus in sequentibus, de prima mo- vandum infantem, sed debere esse homi- db in hoc tit. agemus, nes disparis sexus, ut generatio spiritua- Cognatio fyiritualis oritur ex Sacra- lis imitetur naturalem , & ita i Cardi- mento Baptismi & Confirmationis, atque nal. declaratum refert Sanch, lib. 7 ,difp, hodie non extenditur ultra personas in 77,». 4. Trid./ejET.a^. dt Reform, matrim. cap. u Sed quid , si contra Concil, plures» 4 denuntiatas, ut videlicet patrinus tantum quam duo levaverint, & parochus eos adbaptizatumipsum & baptizatipatrem admiserit, an omnes contrahent cogna- ac matrem j itent baptizans ad baptiza- tionem? Si Trid, in aliquo loco re- tum & baptizati parentes cognationem ceptum non sit , minus dubium est , spiritualem contrahat. Similiter ut cogna- quin standum sit juri antiquo , ex quo tio,quatex Confirmatione oritur, confir- omnes tangentes seu levantes contrahunt mantem & confirmatu, illhisque parentes cognationem , c.ult, eod. tit, in 6. atque ac tenentem seu patrinum non egrediatur, idem puto procedere, etiamsi. Trident. Unde nihil obstat, quin inter baptiza- receptum sit , & parochus per incuriam tum, & filiam vel uxorem baptizantis, neglexerit designationem duorum; quia (supposito, quod is laicus foret ) velpa- Trid. prohibens plurium admissionem trini, & inter baptizantem & levantem seu non irritat factum contra prohibitionem, patrinum, vel inter ipsos patrinos, si vir nisi eo tantum casu, quo deßgnations Si. scemina simul levent, matrimonium plures praeter designatos baptizatum consistere possit fi quamvis olim contra- tetigerint , consequenter etiam hoc casu rium fuerit statutum 'tnc, 3.4.81 ultimo res manet sub dispositione juris antiqui, hoc tit. Zoes. b. tit ♦ a. 7. Sanch. d. I. n. 1/. Re- f Praeterea constituit'Trid . in d. c.2. ut quirkur tamen, ut omnes tangant: sine unus tantum , vel ad summum unus & taSu enim non contrahitur haec cogna- una baptizatum de Baptismo suscipiat, ut tio , licet baptizandus sit adultus , quia parochus antequam ad Baptismum acce- ceremonia sustentationis non est ab Ec- dat, diligenter ab ijs, ad quos spectat, clesia ad sustentandam corporis infirmi- jumirum parentibus sciscitetur, quem vel tatem, sed ad significandam anima im- b,t~ vero dicitur actus legitimus, per quem is, In legibus tamen Civilibus major est & f qui filius non est, in filium assumitur, extensior prohibitio » quam etiam deju- 2 Dividitur in arrogationem & adoptio - re canonico sequimur quia tum ex di?t, nem in specie. Arrogatio dicitur, quando cap. i. tum- ex Rubrica bujus tit, qua: de homo sui juris authoritate principis in fi- Cognatione tegali inscribitur , leges gc- lium assumitur, ac in arrogantis potesta- neraliter in hac materia a SS.Canonibus tem & familiam transi U Adoptio vero in approbantur, sicut & alias , quod deest specie, quando quis in fui patris naturalis juri Canonico, aliquando ex Civili sup- vel avi potestate remanens in filium au- pletur » si utramque eandem materiam thoritate inferioris magistratus assumitur pertractet* c, u de Novi operis nuntia- 5 i,& ibi interpretes Institut Adoptione* tione*. Panorm, ad rubicam bujus tit+ Z Nascitur porro impedimentum diri- num, n 8c communiter alis.. mens legalis cognationis ex communiori Igitur imprimis inter eos, qui per ad- DD. non. ex qualibet adoptionis specie» optionem sibi loco parentum & libero- sed tantum ex arrogatione» tum quia illa rum esse coeperunt, matrimonium etiam conjunctio personarum;quae fubest inar- finita arrogatione contrahi non potest» rogatione, non repetitur in adoptionem velut inter adoptantem & adoptatum,, specie, cum tantiim arrogatus in potesta- ejusqueliberos& descendentes» inter a citem arrogantis ejusque familiam sicut fi- optantem & adoptati uxorem, tanquam lius naturalis transeat: tum quia in arro- inter socerum & nurum », & vice versa,, gatione propter simultaneam cohabita- inter adoptatum & uxorem adoptantis, tionem occasione matrimonij contrahen- tanquam inter novercam & privignum, di magnum suisset incontinentis pericu- /. adoptivus, 14, & /, quin etiam, f f, f*. Ium» nisi leges matrimonium prohibuis- de Ritu-nuptiar. Deinde in linea cella- sent, & ita omnem prstextum suspects cerali sive inter eos» qui fratrum &soro- conversationis sustulissent: aut denique» rum locum obtinent,, eo neque se exten- quia impedimenta extendenda non sunt, dit impedimentum, quousque patria po- ciim impediant libertatem matrimonij, testas , proinde inter adoptatum & fi- va!de favorabilem, & consequenter odio- liam naturalem adoptantis matrimonium sa reputantur. Sancb Jib.f+difp, 63, n,, 1 f. num. 16. Notandum III, Incestum cum consanguinea uxoris etiam post mortem perpetratum puniri poenis supra dictis, ut aperte dicifum est incap , transmisso:. 4, hoc tit. & ibi notam Bonac.& Barb. ac alij Canonistae communiter contra quosdam contrarium sentientes. Not. IV, Cüm hodie juxta Trid .fest, 24. de Refor, matrim. c. 4, non extendatur impedimentum affinitatis ex copula illicita ukrajecundum gradum , ideo, si quis cognovisset consanguineam uxoris ultra secundum gradum , non privaretur jure petendi debitum, etsi cum consanguinea sponsae id fecisset, adhuc cum sponsa matrimo- De eo, qui cognovit consanguineam &c* & 99 1 trimomum contrahere posset beret. Notandum V, Quod copula cum consanguinea uxoris debeat esse completa , & non tantum attentata, vel im de- non teneatur monere incestuosum de obligatione abstinendi ä petitione debiti, fi in bona fide fit , & istam obligationem invincibiliter ignoret, ac simul adsit periculum incontinentiae & transgressio- perfecta. Item cum hac constitutio sit nis, quia alias, qui prius propter bonam poenalis, debet esse copula in ordine ad fidem non peccavit , jam exponeretur hanc pcenam promerendam culpabilis, periculo peccandi. Quod si de facto mo- & formalster incestuosa , adeoque non nitussit incestuosus, vel dese non igno- sufficeret copula metu extorta saltem re- ret, propter setatem tamen vel alia de cau- spectu illius, qui metum passus est, ne- saabstinere non possit,Episcopo dispen- quecopula, quam quis habuit cum ea, fare concessum est, ut ex communi praxi quam consanguineam intra secundum docet Sanch,lib. dijput.mnunuij, gradum esse ignoravit. Notandum est denique , si sponsus fu« j Notandum VI* Quod constitutio hu- sponsa: sororem vel aliam consanguine- jus tituli tanquam poenalis non sit exten- am cognoscat , hoc ipso nascatur impe- denda ad eos , qui peccant cum cogna- dimentumdirimens affinitatis, ita ut cum tis spiritualibus vel legalibus conjugisv. g, sponsa matrimonium absque dilpensa- cumpatrino velpatrina ejusdem: loqui- tiene amplius consistere non possit, danitur enim constitutio de consanguineis u- num tamen sponse ex tali delicto illatum xoris, adeoque naturaliter cognatis, non sponsus resarcire debet , per pecunia- dealijs. riam compensationem , vel certe dispen- J Notandum VIK Quod consessarius sationem impetrare, TITULUS XIV. De Consanguinitate & Affinitate. §. I. De Consanguinitate. SUMMARIA. i. Quid fi't consanguinitas ? l. Propugnatur definitio k D, Thoma data. 6 . Linea quid & qnetuplex. 7. Regula pro Consanguinitate. i. Explicantur »omina Consanguinitatem ex- %. Regula juris Civilu arca Consanguinitatem, prtmenlta, 4. Etiam ex copula illicita nascitur Impedimentum consanguinitati/. j, Explicatur Consanguinitas. 9, In quibus lineis , fis qualiter matrimonium dirimatur. 1 o. Ad quotum gradum extendatur Impedimentum Consanguinitatis C'Onfanguinitas secundum nominis nis unio, & consanguinei, qui ab eodem. ^Ethymologiamdicitur,quasisangui- sanguinet : descendunt. Definit autem con- Lib. IV. Tit. XIV. sangumitatem D, Thom. 5 n. 4, p, dist. 4.0. q. unie, a-1, quöd sit Vinculum perio- narurn ab eodem stipite descendentium, carnali propagatione contractum. Non desunt, quibus displiceat ha.’c desto itio j ajunt enim, exinde sequi, omnes homines este consanguineos, eb quöd o- mnes ab uno stipite scii. Adamo, descendant. Verum Hr. verba D. Th, accipienda este mora! iter, & intelligi de stipite aliquo propinquo, cujus generationis gradus numerari & distinguipossint, cujusque virtus in descendentibus perseverer, Quamvis enim virtus Adami m omnibus descendentibus perseveret secundum similitudinem specificam , scii, humanitatem, non tamen perseverat secundum qualitates certae persona: & familiae proprias, & sic secundum similitudinem individuam , juxta quam avus & parentes assimilant sibi prolem, quae eorum imaginem complexionisque ac morum effigiem refert: nam virtus paterna non secundum totam suam perfectionem diffunditur in filios, sed quo in pl irres generationes descendentes derivatur, eo debilior ac imperfectior redditur, ut tandem cum ipsa etiam ratio consanguinitatis evanescat, quo sensu loquitur Isid. in c. unie, caus, 3 f,q* 4 * Sunt autem consanguinei alij ex persona patris, qui in jure dicuntur & idem nobiscum nomen ac gentilitatis insigne gerunt : alij ex persona matris conjuncti, ^ui speciali nomine cognati nominantur, quamvis generaliter etiam aliquando agnati cognati dicantur, cum cognatio sit genus ad agnationem & co- gnationem in specie. Similiter si duo fratres eundem patrem habuerin t, sed diversas matres , dicuntur fratres consanguinei , si eandem matrem; sed diversos patres, uterini , si ex eodem patre & matre geniti sint germani seu duplicis vinculi nuncupantur, Porro in successionibus hereditarijs praecipue vero feudalibus distinctio fit inter agnatos & cognatos, item inter fratres duplicis vinculi & u- mlatsrales, ut frater germanus succedat fratri defuncto solus exclusis fratribus ab uno tantum parente ipsi conjunctis , & agnati regulariter tantum succedant ia feudis exclusis cognatis, Circa matrimonia tamen nulla talis distinctio adhibetur, sedaeque impedimentum dirimens est inter agnatos, quam cognatos , sorores & fratres tam unilaterales , quam germanos. Praeterea quamvis de jure Civili ne- 4 que cognatio , neque affinitas dicatur oriri, nisi ex justis nupti js, L non facile. 4.$. sciendum. 8, ff, de Gradibus & affin, de jure tamen Canonico tam cognatio quam affinitas etiam ex copula illicita, & fornicaria nasettur, neque illegitime natus ducere potest feminam ab eodem patre vel matre, quamvis ex illegitima nativitate, sibi conjunctam. Ipse quoque textus civilis non de cognatione a natura introducta intelligendus est » ex qua illegitimus revera etiam silius, vel frater aut cognatus est, t. t.jf. & C. de Natur . lib. Sed quod non sit cognatus quoad effectus J. C. qui cognatis adseribuntur, ut circa successionem hereditariam, tutelae admi- nistrationem , nobilitatem familiae &c. Utrum autem in eodem gradu cognatio vel affinitas orta ex copiilaillicitadirimat matrimonium, in quo dirimit orta ex co- f pula matrimoniali, 5 , feq. n. to. dicetur, Distin- De Consanguinitate A Affinitate. 99 ; 335 tjftjauus'' / 7 /ZA 77 / 7 . ;t/ursru? 'rthzirvto 7/p'nmfr. /i/S tmr. Jfmira K yfu/a. ^11 J 7 mi/w Kjffatr. 7£r//r>t Fniffari/mfir- 'etrvmfiv jncr/J-XJtfrwl-Jfs, JZ&r J m ^TTMOrtfa 7 ' 7 /iffjfa 'syxzr V/kv»fcr 's /ua tru/n {Z'^/7/?/7i ^/7S s/mrsyS'. 'rrt? j Distinguitur & explicatur consanguinitas per lineas & gradus. Linea est ordinata collectio personarum ab uno stipite descendentium , diversos continens gra- das. Gradus est distantia personarum, qua cognoscitur, quo intervallo consanguinei srbi invicem conjungantur. Stipes ex quo linea ducitur, &. initium distinguendi gradus desumitur, est illa persona, a qua reliquae, de quarum cognatione quatritur, descendunt, &inquatanquam prima & una radice conveniunt, v. g. st Engel In Decket. Lia. IT. de duorum fratrum fiiijs queratur, eorum stipes est avus, non autem unus ex fratribus, quilibet siquidem genuit suum, non vero alterius fratris filium » ex avo ergo amborum fratrum filij mediate tanquam ex radice descendunt. Rursus linea consanguinitatis est tri- £ plex, scilicet linea Accendentium sive parentum A avorum : linea Descendentium sive liberorum & nepotum, qua: utraque linea etiam reffst dicitur : & demum linea Collateralium , id est, eorum, qui nec K.kk kkk a nobis ' 99 4 LiKIV. * ä nobis geniti sunt, nec nos ab'ipfis , fumus tamen eodem sanguine propagati, ut nostri vel parentum nostrorum fratres & sorores,aut eorum fratrum liberi. Haec Collateralium linea iterum dividitur , quod alia sit aqualis, quando uter- tjue'ex cognatis aequaliter distat a communi stipite, sicut duo fratres vel eorum silij. Alia in£qualis , quando unus ex consanguineis gradu remotior est, ut si me comparem cum silio mei fratris, 7 Aliter autem computantur gradus de jure Civili, aliter de jure Canonico ; de jure Canonico triplex assignatur regula. Prima est in lined resta seu ascendenti- ■um & descendentium tot sunt gradus, quot sunt perfon 3 ' quod tamen ex pratdictis refutari potest, nec huic disputationi parum utili , longius immoror , cum conditio & brevitas vitat humante fine miraculo vix admittat videre descendentes in quinto gradu, &c. De diipenfationeautcm tam super hoc impedimento cognationis , quam alijs, infra Tit,XFl.§. dicetur, ubi etiam, quo jura, divinone , an humano singula impedimenta , & cur aliqui gradus consanguinitatis & affinitatis ultra prohibitionem juris naturalis statuantur. — — i . . 11 „ , §. II. De Affinitate. SUMMARIA. I, Quid sit affinitas <$> quotnodo contrahatur) i. Vir & uxor sunt principium affinitatis , non 9 ero affines. J, Quomodo affinitas habeat gradwl 4. Regula affinttatss traduntur , s. Inter quos contrahatur affinitas ? (,. 'Triplex affinitas de jure antiquo, 7, Copula ptrftäa consiitu't impedimentum affinitatis, Ffinitas est propinquitas personarum ex copula carnali proveniens de se non involvens consanguinitatem, Clarissime hanc definitionem &! nominis ethyniologiam explicat J, C, ia L. non fa - eile 4, /, $.jf. de Gradibus & affin, Affines, inquit sunt viri U uxoris cognati , didi ab eo , quoddu£ cognationes, qu£ di - 8 , Etiam tx copula iUicitanafcitur affinitas. 9, Differentia affinitatu orta topu/a licita xK> illicita , 10, ResiriSio Trid. in itnpedimente affinitatis note extenditur ad consanguinitatem , fr. Impedimentum affinitatis ex copula illicita , t- tiam ab ignorante contrahitur , sicut A tm- ftdimenium criminis probabilius. verfxsunt inter se , per nuptias copulantur , G altera ad alterius fines accedat. Ratio autem fundamentalis hujus propinquitatis est, quod vir di uxor per copulam efficiantur una caro Getz. 2 . i. 24. adeoque sanguis unius dicatur alterius sanguinem tangere , & consanguinei u» niustrahantur ad cognationem alterius, K.kk kkk 2 unie Lib. IV. Tit. XIV. «fide affines , seu quasi confines & propinqui appellantur.. Porro circa hoc affinitatis impedimentum., L Not,. I, Virum & uxorem non esse inter se proprie affines , sed principium affinitatis, & quasi stipitem , ex quo affinitatis gradus numerentur & distinguantur« 3 Not II,. Licet in dicta L. non facile, 24.$. s. dicatur, affinitatem gradus non habere, id:tamen intelligendum esse,quod non habeat gradus sicut consanguinitas» quL fit per diversas generationes 5 sed affinitas etiam ex una copula contrahatur ad omnes consanguineos, alterius partis« De ctetero autem sicut unus, ex consanguineis propinquior est altero,, ita, etiam inter eos rejpectu affinitatis diversos gradus constituere ne cesse est,,& utique magis propinqua affinitate mihi conjungitur foror uxoris meje,,quam illius-sororis filius, aut nepos. Atque hoc. intellectui non tantum cognatis,, sed & affinibus suos gradus esse probatur ex L,Ju~ ris Consultus.. io.jf,jam di 3 o, tit, de Gradibus affin,. 4: Not, III.. Computationem graduum in affinitate desumi ex regulis hoc. tit, §« pr.£ccd, B,7. traditis,nam circa affinitatem una est generalis; regula; quod aliquis eo, gradu (it affinis: alteri conjugi:, quogradm efi alteri consanguineus, v., g. loror uxoris est uxori, in. primo gradus consanguinea „ consequenter St marito in primo, gradu affinis;,, & siede reliquis consanguineis dicendum erit« Pmereasicut ia consanguinitate alij sunt nobis conjum- cti in linea ascendenti.,. alij in d.cscenden- ci.,. alij' in transversa , ita eaedem lineae e- tiam ia affinitate.observantur „ ascenden.-, ttsf unt socer, socrus, vitricus, St noverca: descendentes gener, nurus, privignus, & privigna : transversales sunt, reliqui uxoris vel mariti consanguinei, qui specialia nomina noahabent, sed simpliciter affines nuncupatur« Not, IV, Quamvis omnes consanguinei uxoris sint affines marito „ & econtra, intra, ipsos- tamen consanguineos utrius- que partis non contrahi affinitatem quse causet impedimentum matrimonij« Hinc est * quod fratres ex altera parte poffint ducere duas sorores , pater & filius ex altera parte matrem & filiam, ut clare decisum habetur in Cone« Lateran. & habetur in c. non deliet S, b„ tit,. Sed quid si in secundo genere affinitatis constituti sint, in linea tecta , St se: habeant per modum parentum St liberorum, ,v«g. si, qui&vellet-ducere privignami MI«! ' swsti ,'ittlnii p ssafiai :;änn ifacal feinte ii« ints. finitae i verr iselu sifit £ Liaci:: M :itq® aratu spa »» ;%t. ftnu.j, Dtto, ii tti] aifflj algui - M ■ Än riit. >'3 II ■"tu, -V ' 'Sto: ! fen '-«] De Consanguinitate Sc Affinitate. 99/ ^W(t. re ] novercam suae uxoris defunctae. Ne- gant nonnulli inter tales personas consi- :,k M fere posse matrimonium propter text. in 'S 1 * 1 ?«- L. uxorem , //. f. de ‘Hjtu nuptiarum. Titit« Melius tamen dicitur, quidquid leges civiles vel antiqui Canones circa fecundum «agni- genus affinitatis disposuerint, totum id eoum, per dictum Cone, Lateran. c, non de- Jtriuj. AeL generaliter abrogatum esse, n i, »»«> Quiffl” De Frigidis, & Malesiciaris, 6 cc* 999 Q UamvIs nuptias non concubitus sed quo incipere non posset, sicut nec affini* consensus faciat, ut dicitur L, nu - tas, nec aliud impedimentum matrimo- ptias, 30. ff.de Regulis juris. quia tamen nio ex post facto superveniens idadnulla- consenfus de mutua corporum traditio- re valet, te esse debet, ideo, si haec conditio vel ex Qusritur II. An sterilitas vel sene- j naturali indispositione, aut maleficio sive ctus sit impedimentum dirimens matri- magica incantatione sit impossibilis, con- monium? tractus jure naturte nullus est, &invali- ty. Licet Felinus in cap. cnm fit $, de dus, sicut venditio , quae etiam solo con- Toro competenti n. tf. &Jason Volum, i. sensu contrahitur, nulla censetur, si fiat de confli, nf . num. i. exstiment , non mire, quae tradi nequit aut in commercioho- niis sterilitatem, quam impotentiam diri- minum non est. Circa istud impedimen- mere matrimonium, nec esse vere matri- tum. monium , siv. g. scemina sexagenaria & QusriturI, Quarnam requirantur, ut ad generandam inepta illud contrahat , impotentia dirimat matrimonium? eo quod finis matrimenij, scilicet prolis ty, Tria principaliter requiri, I. Ut sit generatio deficiat , atque hinc factum, impotentia ad copulam persectam, qua quod jure antiquo Civili ex Lege Julia & per se sit apta ad generationem, sicut pro- Papia prohibitum suerit contrahere ma- ptereä Sixtus V, ex motu proprio de Eunui trimonium viris post annum do.farmi- cborummatnmoni]s prohibuit,&invali- nis autem post po, Contraria tamen sen- da declaravit matrimonia ab eunuchis u- tentia totius Ecclesias usu recepta J tum trinque exsectis contrahenda , qui licet quod steriles & senes possint uti naturali possunt uti aliquo congressu, distituuntur copula per accidens tantum inepta ad getarnten vero femine. nerandum ; Imo aliquando contra spem II. Requiritur impotentia perpetua, generant prolem, tum etiam quod ma- quX scilicet nec successu temporis , nec trimonium non tantum propter prolem , modu naturali & licito, nec sine corpo- sed etiam in remedium concupiscentiae rispericulo tolli valeat, text. &DD. inc, permissum sit, esto igitur, propter sterili- fraternitatis.d.b.t. hinc licet contrahen- ratem proles obtineri nequeat, adhuc ta- tes ob Ttatem juvenilem vel infirmitatem men alter finis subsistit, quod sit infirmi- aliquot etiam annis ad consummandum tatis remedium ,&humanitatis solarium matrimonium inhabiles sint, dummodo ut dicitur in cap. nuptiarum. 41. cauf. zj. speretur aliquando cessaturum impedi- qutfst.i. Unde etiam Justinianus Tmp, in mentum,non debeant ab invicem separari, /. sancimus, 27. Cod. de Nuptijs. sustulit III. Requiritur, ut impotentia prat- dictam legem Juliam, & concessit in qua- cesserit matrimonium , & non primum vis aetate matrimonia contrahere , si ta- quamvis deveniat ad eum casum,a incapacem esse matrimonij docent communicer 1,000 ♦ * I • muniter DD. apud Barb. in e, 2. b. tit . nJ, 4 Qusritur III. An valeat matrimonium in periculo mortis contractum cum concubina ad legitimandam prolem prius ex ea susceptam ? Quod proles illegitima per subsequenS matrimonium cum ejus matre contractum legitima efficiatur, certi juris eil ex 1 . nuper u. C. deNaturaL liberis V c, tanta. 6, Quifilij fmr legitimi, ubijhsc quaestio explicatur , hic autem tantum controversia eil, an valeat matrimonium eo tempore contractum, quo u- sus ipsius amplius non speratur. Affirmativa tamen sententia concordiDD. calculo recepta est, teste Barb. in d. cap, tan - ta, num , 8. & Covar. de Matrim. p, 2 . L. 8. §. 2. num. io, partim quia infirmus mortipropinquus non semper habet impotentiam perpetuam , sed temporalem hic & nunc per accidens a morbo causatam ; partim etiam, quia in tali matrimonio bonum prolis saltem eo respectu subesi:, quod proles antea illegitima, & quasi pro non prole habita jamlegitimetur, Sc ■quoad omnes effectus juris vera proles efficiatur ; imo Ecclesia; consuetudinem esse ait Laym, de Matrim, p, 4. cap, 11 . num. 6, quod morituris interdum suadeatur , ut concubinas, quibus diu adhaeserunt , in uxores accipiant; tum ut affectus eorum impudicus saltem ad finem conjugalem commutetur , tum ut proles legitimetur, Sic. f Quaeritur IV. An hermaphroditus valeat contrahere matrimonium P Hc. Esse distinguendum , an alterutro sexu , scilicet foemineo aut virili magis praevaleat, vel an in utroque aequalis sit, quod ex inspectione corporis ä medicis lacienda judicandü erit. Priori casu poterit matrimonium contrahere juxta praevalentem sexum; altero autem casu dabitor ipsi electio juxta quem velit matrimonium inire , debebit tamen coram judice Ecclesiastico prius jurare, qubd tantum e« sexu, quem elegit, uti velit, nec eundem siveinhoc , sive in alio matrimonio mutare , sicut post Syl. Armil. & Summistas communiter in V. Hermaphroditus tradit Sanch. de Matr, lib. /.dijp. 106, Quaeritur V, Qualiter probetur, an impotentia sit perpetua vel temporalis ? Bf, Hicnon attendendum esse; an conjuges ultro confiteantur in judicio, se esse impotentes , eo qubd mutus cohabita- tionis pertssi facile colludere possent, & separationem atque licentiam ad aliud matrimonium transeundi impetrare, sed'incumbere officio judicis Ecclesiastici , ut, si veritas aliunde haberi non poffit , inspectionem corporis fieri jubeat, in viro quidem per medicos , in semina autem per obstetrices , & honestas matronas. Si igitur post inspectionem appareant si* gna impotentis , ea vel sunt manifesta, qus declarant impotentiam perpetuam, vel verfimilia aut dubia ? si manifesta signa sint, flarim separatio conceditur, esset enim contra naturam permittere copulam imperfectam. Si verisimilia sint signa, & conjuges jam cohabitärint per aliquod tempus, quod verisimiliter etiam sit sufficiens ad probandum potentiam vel impotentiam, tunc divortium quidem concedi potest, ita tamen ut prius a con- jugibus juramentum cum septima propinquorum manu vel vicinorum prsste- tur , hoc est, ut prius conjugati jurent, se post omnem operam adhibitam non potuisse consummare matrimonium , Lc simul tfimoai. ® judice ntiinuo Juden »mu», imistai tradit at, an ( Ä afeabitj* sent,5: iiudiM' , sedb- iid i ct, ll, is- , ia riro •im mr.ii. Mor fi« M, f.9; [iitiili- 'irur,e> »e coii fk ut per it* lOTtiam iquidtm isacM' npo- pntllt* jurent) mnott m, & \\d De Frigidis, &c Malesiciatis, &c. iooi fimu! septem ex cognatis (in istorum de- elapsum sit, nec tamen maleficium ces- fectu septem ex vicinis, vel his initanto sarit, imposterumconjuges tanquampernumero etiam deficientibus cluo laltcm petuo impotentes reputari debebunt, fitestes bona: fama: & vitae) jurent se cre- cet etiam ex postfacto maleficium forte dere, quod conjugati verum dicant. Ubi per miraculum autlolutionem ipsius ma- advertendum, quod conjugum juramen- leficij vel per aliud maleficium contrarium tura sit de veritate , testium vero de cre - aut superstitiones tolli possit, quia tamen dulitate, & id ipsum juramentum de cre- miraculum&maleficii solutio non est in dulitate etiam medicis ac fxminis inspi- potestate conjugum , maleficium auteni cientibus imponi solet. Si denique figna alio maleficio vel superstitione tollere a- smt dubia, triennium conceditur conju- pud Christianos illicitum est, ideonihilo- gibus, intra quod matrimonij consumma- minus impotentia perpetua censebitur, tionem tentare possint, eo vero transacto, c. ult. catis. 3l>q. /. ftnihil effecerint, tunc praestito praedicto Qu*ritur VI, Quod st post separatio- 7 juramento ab invicem leparantur, & ma- nem ex causa impotentia: conceffam & trimonium fuisse null um declaratur, atq; forte jam aliud matrimonium contra- ita distinguendo inter signa impotentiae ctum, cesset impotentia, an primum ma- conciliari & explicari poterit c. i. cuna c. trimonium redintegrandum , & secun- Uudabikm . f. b, tit. quae capitula inter dum separandum sit ? se diversa videntur. Si conjuges discor- jy, Si impotentia sublata sit per mira- dent altero affirmante , altero negante, culum vel artem magicam, aut aliam vi- qubd intra triennium persecta copula in- am praeternaturalem , valere primam se- tercesserit , nec ex inspectione oculari parationem, & secundum matrimonium, certum aliquid aut verisimile appareat, quia impotentia ex se vere suit perpetua, potius viro (cum juramento tamen) cre- ut habetur, in d. c. ult. Si vero impoten- dendum esse, quam mulieri dicitur in c. tia cessaverit modo naturali per usum sepe». caus, 33. q, t. U cap. i, b. t. Sed eundi matrimonij, ita ut verilimiiitereti- ista principaliter procedunt, si impoten- am in primo sublata suisset, dummodo tia appareat ex causa naturali , si autem conjuges debitam diligentiam adhibuif- judicetur esse ex maleficio, sive magica sent, invalida censebitur pri-ma separatio incantatione, quamvis signa impotenti« & secundum matrimonium, adeöquepri- iwt manifesta, nonnunquam ultra trien- mumredintegrandum erit, Text. &DD. nium (prius spiritualia media adhibita in c, fraternitatis.6.h.t. non censeantur) arbitrio judicis differri Quceritur VII. An si contrahentes jam t potest separatio , & interim injungitur ante matrimonium sciverint suam impo- Wnjugibus, ut exorcismis, orationibus, tentiam , nihilominus deinde possint sc- toofesfionibus, alijsque pijs operibus stu- parationem petere ? Pro negativa addu- dejnti Domino Deo sublationem male- citur c. ^.eodtm. Ubi juxta summarium impetrare , st autem triennium vel videtur decidi, quöd scienter contrahen- tenipus ä Judice Ecclesiastico praefixum tes cum impotentibus non separentur, Ehgel Iu Dhcrst. Li». IV. Lll 111 f C( f i 002 Lib; IV. Tit. XV. sed ut ibidem ait Pontifex, quas tanquam bent, ne in eodem lecto impotentes cos- itx ores babere nonpojsunt, habeant ut fo- dormiant, rores , proinde tales icienter contrahentes cum impedimento irftpotentiae videntur sibi invicem copulam remisisse, & in affectu non tam ad matrimonium, quam nullitatem matrimonij? Negativa fen> Qusritur VIII, An impotentia , qua: supervenit post matrimonium ratum necdum tamen consummatum , causet perpetuam vitae societatem §L alia obse- tentia passim inter DD. recepta est, pau- quia domestica se obligasse , sicut pu- cis dissientientibusapudSanch,ZiZ>,7. difp* tant Innoc, &Panorm, eodem c. 4, Ve- 1O2, Ratio esse potest, quod matrimoni- riun longe probabilius puto cumHenric. um ab initio recte contractum nondissol- Zoesio eodem tit.n, p, etiam scienter con- vatur, licet ex postfacto aliquod impedi« trahentes cum impotentia posse ex post- mentum incidat, sicut superius quteß. n facto ab invicem separari ; quia certum diximus, sed tale matrimonium suit «U est, tale matrimonium propter impossi- initio recte contractum, cum exsuposito bilitarem mutuat corporum traditionis tunc nullum adfuerit impedimentum , esse invalidum: ergo ex eo desponsati ad ergo &c, Et confirmatur ex c. hi qui, af, perpetuam cohabitationem non tenen- cauf. 32, qu&ß,j* Ubi generaliter deci Sed neque ex contractu societatis tur. tenebuntur ; tum propter incontinenti« periculum ; tum quod societas etiam in perpetuum contracta dissolvi queat, si subnascantur rixae & dissensionis vel alia justa causa suboriatur, L,fi convenerit, 14. f. Pro socio. Porro ad d, c. 4, b. t, ty. Quod impotentes contra suam voluntatem Bi inviti separari non debeant. Attamen etiam hic aliqua limitatio est addenda, quod sci licet ista voluntaria cohabiratio non aliter Quod in dubio, an impotentia pra?cesse- permittenda sit, quam si nullum pericu- rit matrimonium, vel primum postea suium timeatur, ne inter istos cohabitan- pervenerit , prassumendum sit prscessss- tes actus imperfecti & illiciti exercean- se, sicut valde probabiliter docet Panor, tur , ac proprerea ex constitutione Sixti in c, fraternitatis. 6. eod.n,, 6*. V, de Eunuchorum imn«, prohiberi de- C°) TITll- Di iiiff 1 lim 'itfiltt fliWt :dCwl itiiiln a ditur, matrimonium propter supervenientem impotentiam non esse dissolvendum, Textus, si aliqui videantur con- ja.,,- trarij, ut incap.quodpropofuisii. 18. ead. ) qu£fi, 7. &cap. cx litteris, 3, b. t , expli- / candi sunt de impotentia , cujus causa * xam erat ante matrimonrum. Duo tamen r hic adnotanda sunt, I. Quod cum ma- at0 ’ trimonium ratum ex dispensatione papali dissolvi possit, talis impotentia ei superveniens sit justa dispensationis causa* II* '.»Vlll trat vEpi. :xlla SiiklS I ) 100 3 l Mts a* 'tiijfa » ». , l« siva k- ■/?, p , 7.4 rimoni- nditfof- impedi fi (JU ®.Ä»4 -isupoiu im tun ii qKU'' fei äst fepws Äfc timr®', füll» hap. m öuli )m:im utilis' . iw jW «&• "isaS't TITULUS XVI. De Matrimonio contracto contra interdictum Ecclesiae A D interdictum Ecclesia: pertinent dientta, quam dirimentia, de quibus hic pleraque Impedimenta tam impe- dicendum erit. - — - " " De Impedimentis impedientibus matrimonij. SUMMARIA. 1, S>u'td efi> quotus lien sint Impedimenta ? 1 . Impedimenta impedientia enumerantur? j. Quid fit Ecclefii 'vetituml 4, Quid tempus Feriarum i f. Quid Qattchijmus. 6 . Raptus oltns impedimentum impediens , hodie fest Condlium Trid. dirimens. 7. Quatuor casus excipiuntur a poenis raptus. | ryjpltcia sunt impedimenta matri- LS monij, Impedientia scilicet & Or- rimentia. Illa dicuntur , quae quidem ab initio impediunt & prohibent matrimonium contrahi , de facto autem contractum validum relinquunt, & ad summum praeter reatum peccati aliam poenam arbitrio Episcopi taxandam inserunt; iftavero posteriora non tantum ab initio resistunt matrimonio, sed etiam contractum dirimunt, nullum & invalidum reddunt. Porro impedimenta memoris causa sequentibus versiculis comprehanduntur : 2 Ecclefu vetitum » nec non tempus fe- riarum , lAtque catechifmus,sponsalia , jungito votum, Inceflus,raptus, sponsat & mors mulieris. Susceptus propri£sobolis , mors presbyter alis. lAutsi pceniteat folemniter.autmonia- lem. g. §tuid fit susceptus proprie foitlts ? A. §puid morsfite occifio presiytenlj 1 0 . Quidpxnitentiafiltnnis ? 11. Qui sanctimonialem ad matrimonium saltem tentaverint , etiam cum altapersona nunquam contrahere pejsunt. ll. Quanam impedimenta impedientia hedie in usu ßnt l Accipiat , prohibent haec conjugium sociandum. Ad Ecclesue vetitum quamvis haec omnia impedimenta referri possint , quia propter ea ab Ecclesia prohibentur matrimonia , specialiter tamen hic intelli- gitur prohibitio Episcopi, de qua jama- ctum est supra Til. i.§. q. n. 4 . Tempus feriarum elliliud , quosolem- nes nuptis interdicuntur, & licet olim pluribus anni temporibus talis inhibitio suerit, uta diebus Rogationum usque ad octavam Pentecostes, & tribus septimanis ante festum D. Joannis Baptist® cap* nonoportet. iL.Lt passi m cauf. 3 q.qugft. 4, cap. Capellanus 4. de Ferijs. Hodie tamen Trid. fejf. 14, de Reform . matrim. cap. 10. abrogatis alijs ferijs constituit , ut solemnes nuptis prohibeantur tantum a Dominica I. Adventus usque ad Festum Epiphanis , & a die Cinerum indusive L II 111 2 , mque ; 1 ioo4 Lib, IV. usque ad Octavam Pascha?, Praeterea communiter interDD. receptum eil, id- que a S. Congreg. Cardinal, declaratum, quöd in praedictis Ferijs tantum solemnis & externa nuptiarum pompa interdicatur , non autem sponsalia de futuro, imo nec ipsum matrimonium, si ex justa causa differri nequeat & privatum sine publica pompa coram parocho & testibus saltem cum licentia Episcopi celebretur , sicut notavit Zarb. in eod. c. 10. n. 4. S Catechismi nomine intelligitur illa instructio fidei, qua? olim procedere baptismum & ante januam Ecclesiae cum catechumeno seu novite/ baptizando jam a- dulto fieri solebat , juxta c. ante baptismum. p 4. de Consecrat, difl. 4. & quia habeat rationem alicujus paternitatis seu regenerationis spiritualis, ideo si baptizanda suisset fiemina, inter eam & cate- chizantem oriebatur impedimentum impediens, non autem dirimens, cap.l.de Cognatione Jpirituali. in 6. De Sponsalibus, quatenus cum una persona contracta impediant matrimonium eum alia, superius Tit. I. §. 3. n. 3. Similiter deVoto in Tit. FI. & de Incestu Tit. XIII. hujus Libri egimus’. ( Raptus hoc loco dicitur violenta Mulieris abductio; & quamvis olim Raptus suerit tantum impedimentum impediens, <0 calu quo alterius sponsa fuisset abducta. cap. statutum. 34. causd. 17. q. 2. de ca?tero autem non aliter annullarit matrimonium, quam sic Mulier abducta nunquam libere consensisset , hodie tamen Trid fest. 24. de Reform. Matfim. C. 6, edidit constitutionem in ha?c verba: decernit S. Synoduk , inter raptorem, U raptam , qudmdiu ipsa in potestate Rapto- sit. XVI. ris manserit, nullum poste consistere matrimonium. Quod fi rapta a raptore separata »Ai« loco tuto , £5? libero constituta illum in virum habere consenserit, e am raptor in uxorem habeat; Ö? nihilominus raptor ipje, ac omnes iti conjilium , auxilium , V favorem pr£bentes , sint ipso jure excommunicati , ac perpetuo infames , omniumcj ; dignitatum incapaces; &si Clerict suerint, de proprio gradu decidant. Teneatur pr£t er e a raptor mulierem raptam, sive eam uxorem duxerit , sive non duxerit, decenter arbitrio Judicis dotare. Ex hac constitutione apparet, raptum hodie esse impedimentum dirimens , si matrimonium eo tempore contrahatur, quo rapta in potestate raptoris est, etiamsi rapta libere consentiat, ut notat starb. in eod. c. 6. n. 9. & alij communiter. Ibi tamen enumerat starbosa aliquos - casus , qui a nonnullis DD. probabiliter excipiuntur ab hoc impedimento, ut I, si raptus non fuerit factus intentione matri- monij contrahendi , sed libidinis causa, II. si soemina invitis Parentibus ipsa tamen consentiente abducatur. III. si propria sponia rapiatur. IV, si in aliquo casu raro soemina curaret rapi virum , eb quod leges prassertim poenales non extendantur ad casos insolitos. L. nam ai ea. f-st de Legibus. Mors mulieris, sive uxoricidium diam impedimentum causit, ut Maritus occidens sine spe altyius conjugis manere debeat, c. interfeBores. s. causa. 33 * 1 * Susceptus propri£ fobohs tunc inducit 8 impedimentum, si quis extra necestitatera propriü filiu baptizant, aut eum tanquam Patrinus tenuerit: talis enim n@n tantum. De Matrimonio contracto contra interdictu &c. 100 f «onstante matrimonio perdit jus exigendi autem de foro Canonico ; quia Eccle« jMf. debitum conjugale, sed etiam ab alio ma- sia nulli infert poenam sanguinis, vel Wtoi- trimonio contrahendo prohibetur c. de mortis ex quovis scelere , sed tantum eo. s. ubi Gloss. Ö? DD. causd. 30. q. 1. censuras , poenam carceris , aut alias si- failik. * Mors presbyterasis seu occisio presby- miles, nisi quod aliquando ob delicti w//w, teri etiam impedit occidentem, ne matri- gravitatem etiam Clericos prius degra- monium contrahere postit, c. presbyte- datos Judici saeculari tradat, cap, cnm non tui it. rtcm, 2. de Poenisent. ?$Remißon. quod ab homine ♦ 10, de Judiciis, c. novimus+ paes; tamen aliqui tantum obtinere volunt, ubi 27. de Verb. fignificat. kd(. quis in judicio de homicidio convictus, Si quaeras, an omnia praedicta impedi- 11 mulis. & condemnatus fuerit, ut docent Panor, menta etiam hodie in usu sint? ty, Qvam« «nil, & Hostiens eod. c.2. vis consuetudo abrogans legem non pra> nPv 10 Poenitentia folennis dicitur , quae ob sumatur, nisi probetur, nec a consuetu- . crimina graviora injungitur publice per- dine unius vei alterius loci recte ad uni- raptuna agenda, ita ut aliquis certo tempore an- versalem consuetudinem inferatur ; ni- as, ü te Ecclesiam stare, vel domi jejunare, a hilominus DD. qui in diversis orbis par- nViator, gestatione gladij, aut equitatu abstinere tibus de matrimonio scripserunt, com- debeat; qu» poena olim valde frequens muniter attestantur , impedimenta im- titBaL fuit. Intra hoc ergo Poenitentia: tempus pedientia usu hodierno recepta non elfe iter, etiam matrimonium prohibetur, c. de bis. si quatuor excipias, scilicet Ecclefi£ veti - iliixs 'I >r. U c, nlt.causa. 33,q.2. tum , id est interdictum Episcopi, Tem- Är i! Demum etiam illis interdicitur matri- pus feriarum , Sponsalia, & Votum, At- ii!Ii monium cum quavis alia persona, qui Deo que hanc consuetudinem etiam operari, [Mri’ desponsatas JpConiales sibi matrimonio ut in omnibus impedimentis impedienti» jungere pnesumpserunt. c.biergo.13, tibus (excepto Voto, & Sponsalibus, quae ipti* tausd, 17. q.i. Imo de jure Civili tales, jure divino & naturali obligant) dispen- /ip qui vel tantum attentarunt Moniales ma- fare possit Episcopus, tradit Sanchez lib, »a- trimonij jungendi causa, & multo ma- 7. difp.27. ».15. Et Navar. in Manuali , m fcis qui rapuerunt, aut violarun» easdem Confejsar. (quoad jam Nonagenarius fein- capitali supplicio puniuntur. L. ßquis. /. nex dedicavit Gregorio XIII,) c. 22. ». II de Epifeopis-& Clericis. quam legem de F s. testatur , quod nunquam audiverit verbo ad verbum in corpus/urisCan,re- super impedimentis impedientibus (in- araftV tulit Gratianus, c, 6. de Poenitent, dift. 1. tellige exceptis illis quatuor) dispensa- itusot’ qui tamen intelligendus est, quod loqua- tionem impetrari. Bicct turde Jure Civili, & foro sieculari, non >f f ! **"" " 1 ' 1 ---—————— dticrt i §. I I. m De Impedimentis dirimentibus* SUMMARIA. Btuta 1' S&lsiat Imptdimmta dir 'nmnünl 2, inumtranittr, t° tt * , ‘ Lll IU ; Impe- 1 ioo<5 Lib. IV. Tit. XVI. 1 Mpedimenta dirimentia, quae non tan- supra suis locis egimus i nempe de Erro- 1 tum illicitum faciunt matrimonium, re, Fi, &: Publica Honeßate, inTit. I. de sed & invalidum , his vulgatis versiculis Ligamine, in Tit. IV. de Conditione inTit. comprehendutur, V. de Foto c§ Ordine, in Tit. VI. de Cri- 2 tnor,Conditio,Fotum, Cognatio,Cri- mine. inTit. VII. deco^lro-re. & Affl- men , CuMs difparitas, Fis , Ordo , Liga- nitate. in Tit. XI. & tribus sequentibus. men, Honestas, de Impotentia. inTit. praecedenti. Nunc Si fis Affinis,fi forte coire nequibis. restat dicendum De his, excepta Cultris difparitate , jam De Difparitate cultus» SUMMARIA, 1, Ex continua usu 'Ecclesia initum esi matrimonium fi dein cum infideli. 2, Matrimonium Catholici cum htretica tfl illicitum , non tamen invalidum , ct> quidem tn Germani«. J. Vada , ut liberi aliqui in fide htretica educentur, sunt impio. P Roptcr difparitatem cultüs irritum est matrimonium a fideli contractum cum infideli juxta illud Apost. z, ad Co- vinth. 6. f. 14. Kokte jugum ducere cum infidelibus &c, quamvis autem hic textus, sicut &alij, qui exScriptura & jure Canonico allegantur ut c. cave, tf.c.nono- portet, 16. £$ c. ffudrei, 10. causd, z8. qutefi. 1. n®n loquantur in proprijs terminis de irritatione, sed tantum prohibitione matrimonij fidelis cum infideli, tamen quod ex continuo usu Ecclesia: e- tiam irritum habeatur matrimonium fidelis cum infideli contractum , testis est Sanch. cum Soto, Bellarmino & alijs Lib, y.dijp.i.n. 8, citatis. 2 Matrimonium autem Catholici cum haeretica est quidem illicitum, &sine peccato non contrahibile, non tamen est invalidum : inio in Germania ac alijs locis ubi haeretici permixti cum Catholicis vivunt, plane non esse illicitum matrimo- 4 , Contrahentes in infideütate eum impedimento anfint separandi pofi conversionem amborum ? s. An & quando conversus po/fit repellere alterum conjugem non conversum. 6, Quinam intelliganturmmi no infidelium t nium Catholica: persona: cum hseretica tenet Sanch. d, l. 7 ,dijp. pz, mm, 5. A- ror. Instit. moral, lib, 8,cap. ir, q. j-.. quia illa conjugia inter Catholicos Lchaereticos ineuntur instar aliarum contractuum ob communem pacem & tranquillitatem , dummodo Catholica libere permittatur , & absque perversionis periculo infide ; quod periculum, quia ordinaria subest, difficulter excusandi sunt parentes qui aliquando nulla necessitate cogente propter relpectum aliquem mere temporalem v. g. honores, aut divitias liberos suos, cum haereticis conjungunt. Pacta fi vero ut quidam ex liberis naicituris in fide Catholica , quidam in haeretica educentur , prorsus impia & contra jus divinum pugnantia merito asserit Sanch. d, l, Nav. Confli 1, de Confiit. n. 63, „ Quod fi duo infideles inter se contra- 4 xerint matrimonium, id jure naturali validum erit, &propterea, si ambo ad fidem conver- 1 De Matrimonio contracto contra interdict. &c« 1007 convertantur , ab invicem separari nec possunt nec debent, tametsi forte cum aliquo impedimento dirimenti jure tantum humano Pontificio introducto v. g. in 2. & consanguinitatis gradu lineae collateralis contraxerint, quia eo tempore, quo contraxerunt, non ligabantur JurePontisi- cio, utpote, qui per baptismum nunquam in Ecclesiam ingressi«, ejusq; subditi effecti sunt: post conversionem autem talia impedimenta censentur primum supervenire matrimonio & ideo illud non dirimunt, sicut si inter Catholicos post contractum matrimonium aliqua affinitas ex parte uxoris induceretur , ut quia ipsius foror a marito cognita elfe t. e. gaudemus. S. de Divort, Si vero aliquis in infidelitate plures u- xores habuerit, primam,cum qua contraxit, retinere debebit, quia cum illa sola verum suit matrimonium , non obstante, quod fortassis eam ante conversionem repudiaverit, cum talis repudiatio,quantum ad dissolutionem vinculi matrimonialis non valuerit. diA. cap. gaudemus verf. quiavero. Dico autem: si ambo converrantur : nam fi unus cantum conversus fuerit, nondum erit Sacramentum, quia matrimonium in utroque conjuge est u- num numero Sacramentum, sicut est tinum numero matrimonium, ergo si in u- nonon est Sacramentum, nec erit inaltero, Sanch, de Matnm. lib , 2, difp. §, Matrimonium infidelium , quamvis consummatum, potest dissolvi, ex speciali privilegio Christi in fidei favorem dato, &per Apostolum Paulum promulgato, si alter conjux ad fidem convertatur , alter autem ia infidelitate pertinax nolit eoha- bitare, vel saltem non sine contumelia vel blasphemia Creatoris, & quin alterum ad peccatum pertrahat, ita enim inquit A- post. 1. ad Cor. 7. f. 1 f.quod fiinfidelis discedit, disce dat: non enim servituti fub- jeftus est frater aut foror hujusmodi ; & idipsum confirmatum est in cap. quanto, 7, de Divort, Interim non ipso facto dissolvetur matrimonium, quando infidelis dclaravic, se nolle cohabitare , sed tunc primum, ubi fidelis ad alias nuptias transierit ; quare si ante contractas nuptias infidelis poenitentia ductus etiam convertatur, ä fideli prius converso ad conjugium recipi debet, d, cap. gaudemus ♦«?, in fine de Divortijs. Si infidelis nolit quidem converti, velit tamen converso pacifice cohabitare , is a converso admittendus est. Cdteris autem, inquit Apostolus öl. l.dico ego, non Dominus , fi quis frater babet uxorum infidelem h&c consentit habitare cum tUo, non dimittat illam. Sed quia per ha?c verba insinuare videtur Apostolus, non esse praeceptum Christi, ut fidelis cohabitet infideli, ideo non pauci sunt,qui putent,Apostolum ibidem tantum confilium tradidisse , & absolute loquendo matrimonium dissolvi posse,si alter conjux nolit converti, licet velit pacifice cohabitare; Imo etiam ipsam cohabitationem tantum in primitiva Ecclesia, ubi indies multi convertebantur ad fidem, propter spem conversionis permissam suille, docent; hodie vero , ubi refrigescente charitace magis periculum perversionis est, dictam cohabitationem non amplius admitti. Quo faciunt text. inc. 10. cauf.2g.q. 1. Verum , cum utraque sententia multis DD» auctoritatibus A rationibus stabilia- Lib. IV. Tit. XVI. Joos atur apud Sanch. de MaUtim. lib. 7, disp, 74. n. 7. Ego puto in hae controversia plurimum esse tribuendum arbitrio Episcopi , ita ut, si ex cohabitatione fidelis cum infideli speretur conversio infidelis, Episcopus admittens cohabitationem sequatur priorem sententiam, posteriorem autem tunc si ex dicta cohabitatione ( ut communiter inter Judatos propter pertinaciam eorum & inconstantiam in fide accidere solet) rationabiliter timeatur, fore periculum perversionis, t Quse autem hactenus , de infidelibus diximus , intelligenda sunt de ijs , qui nunquam baptismum susceperunt , na« vero de Apostatis, qui per baptismum in Ecclesiam ingressi , ejusque subditi effecti , postea vero ad Infidelitatem defecerunt : horum enim matrimonia cum semel fuerint Sacramentum, & Baptismus imprimat characterem in anima, qui per abnegationem fidei deleri non potest, ideo lunt & manent semper quoad vinculum indilsolubilia. Dico quoad vinculum: nam quoad cohabitationem, tan- quam propter adulterium spirituale dissolvi poste , inferius in Tit* XIX . 1. dicetur. §. III. De Dispensatione super impedimentis. SUMMARIA. j, Quid abrogat it , irritatio , declaratio, & di- Jpensattol 2. "Earum differenti*, 3 . Qualiter (fi qualia impedimenta tolli peffint} 4. Shf* impedimenta non admittant dispensationem, & ibi quid dt casu Etdsurttano ! Ad quotum gradum teusanguinitai dirimat matrimonium ? (. Ad quotum affinitas ? 7 , Cur jus positivum ad flaret gradus traft - I pRamotandum est , obligationem le- X gis alicujus cessare vel per irritationem vel per abrogationem , vel declarationem , vel dispensationem, qua» omnia inter se differunt. Nam irritari dicitur lex, cujus obligatio statim ab initio non admittitur, v.g. si princeps nolit confirmare statuta civium. Abrogare legem, est cassare postquam semel obligavit. Declarare est interpretari legem ex mente legislatoris de tali casu non loqui, aut in eo aliquam vim obligandi habere. Dispen- dimenlum consanguinitatis & affinitati* extenderit! g. Decem causa , propter quas dispensatio concidetur, 9« Quando dispensatio valeat impetrata per allegationem solfit at u aut suppreffiontm ve- ritattt, ( tot it, 10, Exempla allegata safitatit cd- [appresse vtri- 1 1 . Quit freier S, Pontificem super rmpedsmeatu diffeufare pejjfii } satio est relaxatio legis, ob justam causam in particulari aliquo casu. Unde differt Dispensatio primo ab ab- % rogatione legis, quod abrogatio tollat totam obligationem legis in omnibus casibus, in quibus prius valebat, dispensatio autem tantum in particulari casu, & circa particulares personas. Item differt ä de- claratione , quod declaratio supponat legem nunquam in casu obligasse, dispensatio vero supponat obligationem, & tamen ob justam causam hic & amc relaxer. De Matrimonio contracto contra interdict. Lee. ioop Qusritur ergo I. An omnia impedi- spenfet in Lege Dei, qui adiri non potest, menta matrimonij possint tolli sive dein- Contraria tamen sententia verior videtur de per abrogationem sive per dispensatio- & conformior usui Ecclesue, quae ba «steuern? Ad hanc quaestionem praesciendum nus in nullo tali casu dispensavit. Nec est, quadam impedimenta esse a jure natu- valet adducta paritas: quia Pontifex taa- ra&divino statuta, alia vero jure huma- quam homo non potuit omnes casus no & Pontificio. In impedimentis jure praevidere, qui subinde indigeant dis.'n- humano introductis nemo dubitat dari satione , quod de DEO, qui perfectissi- posse dispensitionem aut abrogationem : me omnia cognoscit , convenienter di- quia is , qui habet potestatem condendi ci non potest , sicut notavit Barb. furis legem, habet utique etiam potestatem Ecclef. univerf, lib. i, cap.2. n. 120. li- abrogandi, & contrarium ponendi, cum cet utilitas alicujus Regni procurari pos- lex totam suam auctoritatem ab ipso ha- set per dispensationem v. g. inter fratrem beat. Nec tamen propterea recte infer- & sororem , attamen indecentia natura- tur, quod lex abrogata suerit irrationabi- lis in tali casu, & periculum, neoccasio- liter a Pontificibus lata, nam Hi. Non se- ne talis dispensationis inter fratres & fo- qui, hoc est rationabile , ergo contrari- rores frequens peccatum admitteretur, um est irrationabile : quia propter ratio- praeponderat utilitati etiam alicujus renem circumstantiarum , loci & tempo- gni, quod Deus, si velit & videat luas Ieris, item propter imbecillitatem nostri ges accurate custodiri, bene potest aliter, intellectus, qui non potestfemper genui- quam per tale Icandalofum matrimonium nam veritatem prospicere, datur medi- conservare i ex qua ratione scandali cum um inter rationabile & irrationabile, sci- pluribus alijs citatis id etiam tenet San- licet magis rationabile. Optimus text. in chc z.d.l num.iO. quamvis de caetero puti. alma mater, 24, de Sentent. excom in tet summo Pontifici non esse femper de- 6, ubi Pontifex inquit: Alma mater Ec~ negandam potestatem dispensandi in jure clefia multa rationabiliter ordinat , qu£ Divino, si modo detur causa , quaevin- tamen rationabiliiis reformat. In impe- cat turpitudinem actus praecepto divino dimentis jure naturali & divino introdu- contrarij. clis non desunt, qui doceant, posse sum- Quaeritur II. Quaenam sint impedi- mum Pontificem ex urgentissima aliqua menta jure naturali aut Divino introdu- causä, Sede plenitudine suae potestatis di- cta , qua abrogationem aut diipenlatio- spenlare, quos refert Sanch. Lib. 8.diff. nem non admittant? 6 ,n.8. quorum ratio ducitur a paritate, ty. Quamvis multa sint impedimenta di- nimiriim quod, sicut recta Ecclesiae gu- rimentia Matrimonij, interim tamen ali- bernatio exigit, ut Episcopus aliquando qua tantum jure naturali aut divino, caete- in lege Pontificis ob necessitatem & dis- ra jure humano dirimunt Matrimonium, iicultatem adeundi Pontificem dispensirc I, Igitur,»«re naturali dirimitur Ma- polfit , ita etiam exigat eadem Ecclesiae trimonium, si desit consensus, prout fit, gubernatio , ut Pontifex quandoque di si error in persona interveniat, aut con- Enqel In Decret. Lib. IV. Mmm mmm ditio IOIO ditio apposita deficiat, si violentia metus gravis ad extorquendum coniensum adhibeatur, siraiio naturalis deficiat, ut in amentibus. II* Si quis jam alio Matrimonio ligatus sit, de fide Christiana credimus , non posse contrahi Matrimonium ci-m alia. Refertur quidem Erdfurti extare tale monumentum , ubi alicui binx uxores simul concessae fuerunt, cum priorem , quam amissam credebat , contra spem reciperet, & secundam superinductam ob assectionem nollet dimittere. Verum si retentio secundae non fuit de facto attentata, sed a Papa , ut dicitur, concessa, explicanda haec res erit Juxt. c. 4, de Frig.& malef. ut secunda non potuerit retineri per modum, uxoris , fedfororis. III. Si nimis propinqua sit sanguinis conjunctio &c. Quaeritur III, Usque ad quotum gradum consanguinitas jure naturali vel divino faciat irritum Matrimonium ? ty. Inter ascendentes & descendentes, item inter collaterales primi gradus scilicet fratrem & sororem jure naturce prohiberi Matrimonium excepto calu necessitatis, quo genus humanum aliter conservari non posset , sicut factum est in exordio mundi , & post diluvium. De extero extra istum casum necessitatis omnes gentes liberaliter educata? a tali conjugio tan- quam inhonesto vel turpi abhorrent, est- que inter tales personas naturalis pudor ac reverentia, quam tolleret conjugium. In secundo vero gradu linere transverse , quamvis indecens sit matrimonium contrahere , non tamen tale Matrimonium est irritum jure natura: , ita enim Abraham duxit Saram Filiam Fratris fui te fie August, in eap, queritur f 22, cauf. 0 22. q. 2, Et Nachor duxitMclcham pariter fui fratris filiam Genes, tu v. 29. Unde ia i eap. Gaudemus. J 8, dt Divortijs. con- 'Incedit Pontifex, ut pagani, qui in secundo vel tertio-gradu contraxerunt Matrimo- ;. Cil nia, si ad fidem convertantur, possint in talibus Matrimonijspersistere, quia tem- ^ poreMatrimonij contracti non erant 1 i- ^ gati Ecclesiasticis statutis ; quasi diceret ' * Pontifex, Matrimonium in secundo gra- du consanguinitatis contractum non tam 1 ^ jure natura?, quam Ecclesiastica constitu- ^ ■ tione irritum censeri. IteminTrid. Sejfl 24. de Reform, matrim, cap, p. dicitur, m !l || fecundo gradu cum magnis principibus, l ' & ex publica causa dispensari posse. Ne* obeli, quod in veteri testamento Levit « T ^ Ig. Matrimonium etiam in secundo gra- * lKBI du vel uti cum sorore Patris suerit probi- bitum : nam illae leges non erant omnes morales, sed quaedam judiciales aut cere- moniales specialiter pro Judaeis traditx, ‘“"i 1 qux per adventum Christi expirarunt, c, ® 11 unico. de Purific, pofi partum , prout io a j." Trid SeJs.24.deS aeram, matrim. can.3* f® anathema dicitur, qui negat Ecclesiam io quibusdam gradibus prohibitis inLevitU co dispensare posse. :1 |‘' cu Quaeritur IV. An etiam in affinitate + !! ‘ ,s ' quaedam sit juris naturalis vel divini pro- ™ hibitio; Satis conveniunt DD. quod ia j “ 0 l.nea affinitatis transversa sive collater*- li nullus gradus ne quidem primus sit ju- - 1 *® renaturaliadeö prohibitus, ut eo jureir- ritum faciat Matrimonium; ita enim Ja- cob Patriarcha duxit Liam , & postea so- ftt rorem ejus Rachae'Iem Genes. 29, Imo Deuter, 2j. universim prxeeptum fuit % Ifraelitis, ut, si fratrum unus sine liberis 3 *r decederet , alter uxorem ejus acciperet» te * J. ^! '*>s. De Matrimonio contracto contrainterdict, &c* ion G licet interim jure gentium & naturali in- culum non tantum inter consanguineos decens esse videatur, sine gravi causa cum constet, sed per viam Matrimonij etiam affinibus intra primum gradum contra- ad alios homines protendatur, & ita conitere propter reverentiam, quam aliquis foederatio ac societas inter homines tanto debet fratri, cum quo uxor ejus una caro meliits conservetur, reputatur, juxta illud Levit, 18 . Turpitu- Cur autem Ecclesia prohibitio pra- dinem uxoris fratris tui non revelabis , cise quarto gradu concludatur, & non sit auia turpitudo fratris tui est . amplior vel restrictior, dicendum est, id Verum quid dicendum sit in linea re- propterea factum, quod usque ad illum cta affinitatis de Matrimonio inter no- gradum plerumque inter homines duret vercam & privignum , socerum & nu- consanguinitatis amicitia , ulterius aurum, &c, diversa sunt DD. opiniones, tem deficiente jam sanguinis virtute ra- Multi negant, multi affirmant, sicut tra- ro alter alterum speciali amore tanquam inSmchJib.^.diJp. 06.SlLaym.de Ma- consanguineum vel affinem prosequa- tlWtp, 4.c, 6. n, f. In praxi certum est, tur. Ecclesiam non solere inter eos dispensa- Quaritur VI. Quanam sint causa, re. Si autem casus contingeret, ut aliqui ex quibus concedi soleat dispensatio in ad fidem converterentur, qui priüs in in- gradibus a jure positivo prohibitis? De- fidelitate in linea recta affinitatis contra- cem tales causas refert Barb. ad Trid. fejf. xissent , pacarem summum Pontificem 2 complexus est Sanch. de Matrim. toto lib . 8 . praesertim, difput . n. & seqq. Cujus sententia? licet non sint infallibiles, nisi quatenus textu expresso nituntur, potest tamen vir prudens ex ejusdem rationibus & authontatibus » quas allegat, suum judicium formare. Ut autem ex innume- io> ris tantum aliqua magis quotidiana referamus. I, Non erit valida dispensatio, si una tantum caula in rescripto allegata sit, & ea falsa suerit, quia licet Pontifex possit fine causa dilpensare, id tamen in dubio non prassumitur facere, nisi ex causa expressa. II. Si non exprimatur , quod copula intervenerit scienter cum consanguinea , maxime spe dispeniationis impetrandae. III. Si impedimentum exprimatur sub dubio , quod erat certum, v,g. si dicat, se dubitare, an votum castitatis emiserit, & tantum ad conscientiae tranquillitatem petere dispensationem» ;3lf W •srfflt rjiilKI Mk! ffliitu ,, tein 1 tnsitin ihm Eitool 10:;,; iiiGt imi : secuad it,tSC sit® Mij '®lk -ici' sriii« uanor W! quta toii 1 De Matrimonio contracto contra interdicta &c. 1015 quia qui dispensat in impedimento dubio, non statim dispensat in impedimento certo , vel saltem non eodem modo: nam dubium votum castitatis per dispensationem tollitur absolute, certum autem regulariter tantum ad unum Matrimonium, quo finito rursus obligat» IV. Si impedimentum affinitatis ponatur pro consanguinitate, vel econtra : dispensatio enim est stricta; interpretationis, & non extenditur ultra expressa. V» Si quis di- «at, se in gradu remotiori v. g. in quarto, cum sit in tertio: Aliud autem est, st quis, ciim sit in quarto, dicatfe in tertio; quia tunc Pontifex dispensando in tertio censetur etiam dispensasse in quarto. De eo olim inter DD. fuit magna controversia, an in linea collaterali inrequali sit necesse non tantum gradum remotiorem, sed etiam proximum exprimere, v. dicendo » quod una persona fit stipiti m secundo, altera in tertio, conjuncta, eo quod major videatur conjunctio, si alteruter] ex consanguineis ita propinque ad stipitem accedat. Sed Pius Quintus Anno i s 66 . in motu proprio, qui incipit •' Sanftijjimus, decidit, valere dispensationem absque dicta expressione gradus pro- quinquioris > 'ita tamen ut ex post facto litera: declaratoris desuper impetrentur, in quibus Pontifex declaret, priorem di.- speniationem valere, eas autem declara- torias tantum ad tollendum scandalum requisitas non desiderari, si nullum ex tali dispensatione scandalum oriretur ; ut quia res ad forum externum delata non «st,& homines ignorant, an supplicantes omnia expresserint, docetSanch. d, l t iiß. 24 » num. 31. 1 Quaeritur demum » an praeter Pontificem in impedimentis nemo dispensare possit? ty, Cüm inferior in lege superioris nihil immutare possit. Clement . Ne 'Romani. 2. in principio de EleBione. ideo regulariter & in ordine ad Matrimonium contrahendum nec Episcopus, nec etiam Legatus quivis Sedis Apostolica* in impedimentis dirimentibus Matrimonij dispensare potest, nisi speciale privilegium a summo Pontifice habeat. Dico autem, regulariter U in ordine ad Matrimonium contrahendum : nam communis & notabilis est exceptio , quod Episcopus dispensare valeat istis concurrentibus. T. Quod Matrimonium jam publice & praemissis denuntiationibus contractum sit. II. Quod sit contractum bona fide , id est , absque scientia impedimenti juxta Trid. fejf. 24. Cslp. /. sufficit'tamen , si unus ex conjugibus in bona fide fuerit. III, Quod propter paupertatem & distantiam loci & incontinentis periculum difficilis ad summum Pontificem vel a- lium ex privilegio jus dispensandi habentem accessus detur» IV, Quod impedimentum sit tale, in quo soleat concedi dispensatio , adebque non in primo aut secundo gradu consanguinitatis. In affinitate autem ex copula illicita ( puta si quis duxerit eam , cum cujus sorore vel consanguinea prius peccavit) ipse scio in primo & secundo gradu contracto jam Matrimonio dispensationem ab Episcopo datam esse. V. Denique, quod impedimentum fit occultum; dicitur autem occultum, etsi unus vel alter sciat» non tamen in loco divulgatum sit. Videatur Sanch, lib. 2. difp , 40, Hoc insuper adno- tari potest, quod, si dubitetur, an sit impe- M mm' nmm r dimen- JO i4 Lib. IV. Tit. XVir. dimentum Inter contrahentes - possit fare, sicut docet Garzlas de Senefici]sp,g^ Episcopus declarare , nullum esse impe- cap, 2.-7. 10. &L aym, in Tbeol, Moral, dimentum, aut etiam ad cautelam difpen- de Legibus, c 22, n, 4. TITULUS XVII. Qui Filii sint legitimi. SUMMARIA. i. Illegitimi tn multis deterioris conditionis,quam legitimi, Z, Natus constante Matrimonio prasttmitur legi. timus , licet uxor adulterium fecerit, t. Matri affertnti Viltum legitimum , an fit fides habenda t 4. Natus ex Matrimoni» putativo quando cense • atur tegitimsts ? 5. Conceptus ante Matrimonium , natus in ei est legitime natus, 6 . Natus ante Mensem nonum quando habeatur, pro legitimo ? 7. §}uid fi post nonum Mensem ? 8- De legitimatione persubsequent Matrimonium, Ostquam hactenus visum eil quaenam solennitates, & impedimenta, observari debeant, ut Matrimonium recte contractum dicatur, nunc in hoc Titulo, de Matrimonij effectu agitur , qualiter nimirum Liberi per Matrimonium legi- timi sint,aut fiant. ' I Notandum itaque L Plurimum Interesse , an quis pro legitime vel illegitime nato habeatur: nam illegitime natis cum adhaereat semper macula paterni peccati, eonimque genitura a LL. reprobata fit, ideo in multis deterioris sunt conditionis, quämlegtime nati; ita etiam ad Ordines Ecclesiasticos promoveri non possunt roso tit, deFilijsPresb. non ordinand, nec ad beneficia curata , vel Pradaturas, 9« Sufficit Matrimonium' ratum , non tamen putativum, 10, Circa legitimationem per subfequens Matrimonium differentia inter Jus Can, Civile, 11. F ilii adulterini & incestuofi non legitiman- tur. I*. Natut ex incestu Materiali, ignorata scilicet consanguinitate, an legit i met ur ? ij* F siti Cenet in minoribus constituti an legest- mentur per subsequens Mairtmcnium ? 14, De legitimatione per rescriptum Principis, vel Indultum Comitis Palatini, (ff ejus tjfeßu, c. ctm in cun&is, 7. c, innotuit. 20, de E- leB. tametsi per dispensationem aut ingressum in Monasterium ad Ordines habilitati fuissent , nisi Pontifex specialiter etiam quoad dignitates dispensasset. c, t.ubi Pan« & DD, d. t. de Tilijs Presb, Item nec Patri nec Fratribus aut alijs Consanguineis linere paternae legitime natis succedunt, qua de re videantur, qua: in Lib. 111 . inTit.de Successione ab intest u- to. dicta sunt; & licet matri succedant ia allodialibus,& nonnunquam Patri in duabus uncijs, ut- ibidem traditum, in bonis tamen feudalibus generaliter excluduntur. in cap. naturales, in Titulo. Si de Teudo defundi contentio fit. Notandum II. Quod natus constante Matri- Qui Filij nnr legitimi. roi f Matrimonio adeo habeatur pro legitimo , ut tametsiprobaripossit uxorem sae- pius adulterium commisi de , nihilominus favore prolis potius ex marito, quam adultero concepisse praesumatur. L. miles defunäo.S.jf. ad L.Jul. de Adult. Interim haec praesumptio , licet ordinarias probationes vel alias praesumptiones in contrarium non admittat, cedit tamen rei evidentiae & veritati, si v. g. eo tempore, quo mulier concepit, & alio insuper longiore maritus absens , vel ob infirmitatem , aut aliam causam ad generandum patenter inhabilis fuerit. I. filium. 6,f. de bis qui fui, vel alieni juris. Sed quid, fi uxor ipsamet fateatur partum adulterinum esse? Communis est sententia, filium , pro quo stat juris praesumptio, non teneri fidem habere huic maternae consessioni, nisi eyidentiores probationes concurrant. Text, cum Nota Got- tofr. in L. Imperatores. 29. z. mulier, f. de Probat. Panorm, in c. per tuas 10. de Probat, num. 4, Andr. Gail, Praft. obf lib. j. obf. 97. ». 8. Layman. in Tbeol. mored. lib . 3, Traft. 3. p. 3. c. 14. n. apud quem ibidem plura de obligatione ex adulterio videri poterunt, quxad lib. V, ad Tit. de adulterijs O ßupro remittimus. Notandum III, Non tantum natos ex Matrimonio valido esse legitimos , sed etiam illos, qui nati sunt ex Matrimonio putativo , quod revera quidem propter impedimentum aliquod occultum consanguinitatis , aut simile fuit invalidum, publice tamen credebatur validum : dummodo duo concurrant: nimirum primo, quod saltem unus ex conjugibus putativis (tempore contractus) fuerit in bona fide & ignarus impedimenti. Secundo , ut Matrimonium fuerit contractum publice in facie Ecclesia , & pramissis denuntiationibus, c. ult, §, fi quis, de Cland , defponf. V c. pen. boc tit. Hic aurem breviter circa utramq; conditionem subnotandum I, quod in dubio & pro favore prolis prsfumatur potius ignorantia, uam scientia impedimenti » teste Cov. e Matrim. p. I. c. 8. §. /. «» s. facit regula. 47. juris in 6. ubi dicitur, pr£fumi ignorantiam , nisi probetur scientia. II, Omissionem denuntiationis impedire legitimitatem prolis , quamvis uterque conjux fuerunt in bona fide , si culpabiliter, seu dolose facta fuerit » non autem si justa de causa & ex authoritate Episcopi, quia d, c, ult. de Cland. despon. partim est latum in poenam clandestine contrahentium» partim vero fundatur in praesumptione, quodij, qui denuntiationes ad revelandum impedimentum institutas omiserunt > scientiam aut saltem affectatam tantum ignorantiam impedimenti habuerint ; ergo si in omissione denuntiationum nihil peccatum sit , cessabit etiam poena & praesumptio, Notand. IV, Natos constante Matrimonio haberi in jure pro legitimis , licet ante Matrimonium per copulam fornicariam concepti fuissent , sicut aperte decidit Justin Imperat, in l. nuper 11J verf.& multo magis , C, de Naturalibus, lib. ubi etiam generaliter pronuntiat , quod in quaestionibus statum liberorum concernentibus , pro favore eorundem non conceptionis , sed Nativitatis tempus inspiciendum sit. Sed dices: quomodo Imperator potest illos dicere legitime natos filios, qui re Lib. IV. Tit. XVII. vera non ex copula matrimoniali, sed fornicaria nati sunt ? Respondetur, ut aliquis legitime,natus dicatur, non esse effectum juris naturalis, secundiimquod jus omnes aequaliter nascimur ex viro & ex foemina, sed esse potius effectum legis ( unde & legitimi dicuntur) & juris positivi, quod alicujus nativitatem approbat, eique jura legitime natorum attribuit , ergo cum Imperator tam in hoc casu natos constante Matrimonio , quamvis antea conceptos, & in priori casu Pontifex natos ex Matrimonio putativo bona side contracto voluerit legitime natos, ideo etiam a nobis tales dici, & haberi debebunt. Nec obstat quod constitutio d. I. nuper, non habeatur expresse in Jure Can. vel constitutio d.c.ult.de Clandefi. deffi. injure Civ. quia jus Canonicum & Civile sibi mutuum subsidium praestant, ut, quod in uno decisum n- n est, ex altero suppleatur, jux.c.t. de Nov.op.nunc. 6 Sed quid si mulier pariat quidem in Matrimonio, sed tam mature , ut maritus qui ante Matrimonium negotium cum ea non habuit, dubitare possit, an partus suus vel alienus sic ? Resp. quamvis ordinarium tempus pariendi novem mensum aestimetur, si tamen mulier peperit septimo mense, partus legitimus reputa bitur , quia intra hoc tempus naturalem partum edi posse , ex sententia Medicorum receptum esse tradit. J. C.in l,septimo mense, n. f. de Statu hominum. Id- que non tantum de completo mense septimo accipiendum est, sed& ad initium septimi mensis legitimum partum nasci, fatis aperte probatur ex L. j. §.ult.ff. de fuis& legit, bitred. ubi dicitur, quod ex lententia Hypocratis ab Imperatore Pio approbata i§2i die natus legitimo tem- - pore natus habeatur : jam si more Crocorum jo. dies pro mense computentur, ut notat Gottofr, ad eundem §,ult. erunt fex menses A duo dies. Notandum V. Non ita praecise tempus nativitatis inspici circa iegitimitatsm liberorum , quin aliquando potius tempus conceptionis consideretur , si hoc sit eis favorabilius. Unde qui in Matrimonio conceptus,& mortuo patre natus est,haud dubie legitimus posthumus dicetur. Quid autem si mulier post mortem mi- 7 riti non pariat intra 9. Menses, sed multo post , v. g, in Mense decimo aut undecimo- Respondetur sicut ob diversas naturae qualitates mulier aliquando citius , ita etiam aliquando ferius parere potest, ita quidem, ut omnes facile consentiant , partum in mense decimo editum caeceris paribus, si nimirum mortuus ante mortem suisset dispositus ad generandum , legitimum censendum esse. De mense il. difficultas esse videtur propter Novellam. 39, c. z. ubi imperator partum 11. mense perfecto editum vocat im* pium, & ait impossibile > ut conceptio ex marito defuncto in tantum tempus extendatur. Sed quia Imperator de partu mense undecimo perfecto & circa terminum anni edito loquitur , ideo concedendum quidem est , talem partum praesumptione juris haberi pro illegitimo, si tamen ad initium vel etiam medium undecimi mensis peperisset, & de caetero bonae famae & vits aestimata suisset , & maritus quoque ante mortem nullo generandi impedimento labora/Iet, pro favore prolis respondentium putarem, quia in dubio non praesumiturdelictum l. me- Qui Filij si rito', p.fs, pro socio , imo ipsam Novellai prssumptionem circa partum post men- iem undecimum natum per judicium Medicorum ( quibus non dubito juramentum deferendum esse , quod ita, sicut dicunt & non aliter in conscientia ientiant) elidi posse, si attestentur juxta dispositionem naturae mulieris , partum sine suspicione tamdiu retentum este» Lc concurrat bona mulieris apud vicinos existimatio , quibusdam exemplis probat Gottofred. in not. ad d. c. z. Nov. 39. l 2. $ NotandumVl. Quod tanta sit vis ma- uitnonij , ut non solum illi , qui in eo concepti » aut nati sunt, sed etiam qui antea sunt geniti, post illud contractum legitimi habeantur, cap. tanta. 6. hoc rr/. ubi prolixe Barbosa in Colleft.Doftorum. Neque refert, an immediate , vel post intervallum longioris temporis aut aliarum nuptiarum illa foemina in uxorem ducatur, ex qua prius liberi per fornicarium congressum suscepti sunt. E, gr. nihil obstabit legitimacioni , si primo postquam filium ex concubina genuit, relicta concubina aliam in uxorem accipiat , & hac mortua tunc primum concubinam ducat. Panorm. in eodem cap, 6,n,3, &DD. communiter. j Notandum VII. Ad legitimationem liberorum lolum Matrimonium ratum sufficere , nec requiri ejusdem consummationem : quia in diB . cap, tanta, dicitur , filios post contractum Matrimonium esse legitimos, & nulla ibi fit mentio consummationis. Unde si contingeret Patrem ante consummationem mori , vel ipsum Matrimonium in periculo mortis contrahi ; nihilominus silius Engel In DeCret. Lib. IV. nt legitimi. 1017 legitimus haberi deberet. Barb. in eoL c. 6. n. 8. Per Matrimonium autem putativum non legitimantur ; quia quod est de jure nullum , nullum producit effectum; quare autem magis natus in Matrimonio putativo legitimus censeatur, est, quia non est. natus ex delicto , sed in forma Matrimonij supposita bona side ; ille vero ex delicto , ergo debet aliquid accedere legitimum , quod illud delictum cum effectu purget. Notandum VIII. Quamvis de Jure Ci- i vili ad legitimationem liberorum duo videantur requiri. I. Ut dotalia instrumenta una cum nuptijs consecta sint* Novell. 8g, c. 8, II, Ut concubina, ex qua illegitimus susceptus est, suerit domi loco uxoris detenta , adeoque sine suspicione , quod ex alio fortassis conceperit» /, nuper, in pr , C. de Natur, lib. De Jure tamen Can. neutrum requiritur : quia text. in d. c. tanta • generaliter loquitur, ergo pro favore legitimationis etiam generaliter est accipiendus. Barb. d. I .». U 5. Atque hac in parte Jus Canonicum etiam in terris Imperij receptum est. Et merito quidem : tum quod effectus legitimationis dependeat ex Matrimonio, quod ad fui substantiam non requirit dotalia instrumenta , solo mutuo consensu cum praesentia Parochi & testium sufficienti, c. is, qui fidem 30. de Spon. Trid. Sejs, 14. de Reform . Matrim. c,u & aliks in dubijs a Matrimonio dependentibus iemper magis Jus Can. quam Civile sequi debeamus, c. tuam. 3, dt Ord, cog, c.lator, s. hoc tit. tum etiam quod hodie amplius non toleretur con» cubinatus , ideoque rarus vel nullus esi- N n n n n n set Lib. IV. Tit. XVII. ioi a set hodie tam favorabilis Matrimonij effectus, 21 Notandum IX. Ad Jegitimationem liberorum per subsequens Matrimonium requiri, ut saltem uno ex tribus temporibus inter parentes potuerit Matrimonium consistere » videlicet, vel tempore tonctptionis , vel medio , vel tempore partitsj quia liberi mere adulterini in- cestuosi , aut alias damnati in jure per subsequens Matrimonium non legitimantu . Unde si v, g. aliquis ex adulterio co. ceptus & vivente legitimo marito natus sit, non fiet legitimus, quamvis marito mortuo mater ejus ab adultero in uxorem ducatur; similiter nec. Jura legitimorum consequitur, qui ex incestu eum consanguinea genitus est, licet post ejus nativitatem mater per dilpensatio- nem in uxorem ducatur, nisi ante nativitatem in utroque casu impedimentum ( in priori per mortem mariti , in altero per dispensationem ) fuisset lublatum : tunc enim saltem tempore medio aut partus potuisset inter parentes Matrimonium consistere. Text, & DD, in cap. tanta b. t. Sed hic quaeritur, an ignorantia impedimenti patrocinetur Filio ? an , qui v, g.natus quidem ex consanguinea, parentibus tamen consanguinitatem ignorantibus 1 , legitimus censeatur, si postea per ttispenfaticmem Matrimonium contrahatur ? Negative respondet Barb» in d. tap tanta, n. 42. partim ex generalltate textus ind. c. tanta, qui non distinguit , an parentes habuerint impedimenti ignorantiam, sedsolum considerat, an inter eos tempore conceptionis vel nativitatis potuerit consistere Matrimonium; partim etiam quod parentes peccantes non potuerint habere excusationem ignorantia, quia dederunt operam rei illicitae , danti autem operam rei illicita, imputantur etiam, qua pr at er ipsius, r»- tentionem sequuntur c. tui. /9, de Homicidio. ($c. ult. eod. in 6 . Contrariam tamen sententiam ali- 1% quando iu [Rota Romana prarvalui/le ex Caffiodoro refert Barb. d, Un. 4?, eaque etiam apud nos in praxi recepta est. Ratio mihi videtur esse valde efficax, quod talis Filius non sit natus ex formali incestu , nec parentes in tali casu tanquam incestuosi propter ignorantiam impedimenti poena incestus ordinaria punirentur, ergo in materia favorabili non venit nomine incestuosi. Unde d, c. tanta » h.t. explicandum est de illis, qui ex formali adulterio vel incestu sunt geniti. Item illa regula, quod danti operam rei illicita imputentur , qua sequuntur, plerumque tantum circa homicidium ini ordine ad irregularitatem incurrendam ( quae etiam ex culpa levissima contrahitur ) locum habet, Quariiur pmerca, utrum Filius a 13 Clerico in minoribus Ordinibus constituto genitus legi timetur , si postea Clericus deposito'Clericatu matrem in uxorem ducat ? Affirmativa communis & vera est ; quia inter talem Clericum Sc fceminam etiam tempore conceptionis potuit consistere Matrimonium ; cum minores Ordines non constituant impedimentum dirimens. Cov. d. c. 8 . §. 2* num s. Notandum X. Licet illegitime nati 14 etiam per rescriptum Principis , vel indultum Comitis Palatini legitimari possint, majores tamen effectus est legitima- tip per Matrimonium ; nam .legitimati per /itfeip «jjilll tfc> ;:0O 1$ „®iii!i storiis ;fti i alus in 1 iCanoi stfec it/Jfc ora .au -.iitfili .'.A Ad ia 1 ifdä :fi stiiii uti i .M «n < «S > q«! I Qui Filij mit legitimi. ioip ■pes rescriptum Principis non succedunt lio per rescriptum Principis focularis vel Patri, si alij Filij ex justis nuptijs procrea- Comitis Palatini non habeat effectum in ti adsint , nisi pater ipse supplicaverit toro Ecclesiastico, v.g.ut talislegitima- Principi,& legitimationi inserta sit clau- tus possit Ordines suscipere. Panorm. in sola: non obstante , quod adfint Filij le- c.per venerabilem. 13, h. t. ». 26. inu* gitirnii&c. Imo in bonis feudalibus, si- non pauci DD. sentiunt teste Fach. üb- deicommissis familiarum , & majorati- z. Controv. c, 28. quöd legitimatio al» bus prorsus excluduntur ; at vero legi- uno Principe facta non habeat effectum rimati per Matrimonium legitime natis in territorio alterius Principis , adeo ut in omnibus & per omnia cequiparantur: v.g, legitimatus ab Imperatore non luc- inducitur enim legitimatio ab ipsa lege cedat in Papali territorio sitis. Item ad tam Canonica, quam Civili, adeoque o- Jegitimationem per rescriptum Principis mnes effectus legis ipsi tribuuntur, nam requiritur, ut tam Pater quam Filij legi- rete est legitimus, quem lex pro tali ha- rimandi, & secundum quorundam opi- bet i cum aliquem legitimum esse non nionem etiam alij Filij legitimi, si extent, proveniat ä natura, secundum quam o- consentiant. IVov. Lp. c. p. U '"erum mnes aequaliter nascimur, sedä lege ejus in his omnibus aliter se res habet, si le- nativitatem sive ab initio, sive ex post gitimatio per Matrimonium contingat; facto approbante, sicut hac de re dictum talis enim Filius, cum ipso Jure legitimus est inlib.lll. in Tit.de Succeßone ab in- effectus sit, tam in foro Ecclesiastico quo- testato,. Et videri poterunt , qus tradit ad Ordines, Beneficia, & dignitates, quam Harprechtus ad Principium Inflit* de in Civili quoad hasreditates, statum fa- Succejs. ab intestato , n, 2/1. &seq. Porro milfie, Jura retractus, &c. atque ubique dum diximus , legitimationem per sub- terrarum pro legitimo habendus erit, sequens Matrimonium ipso Jure induci, neque Eiterest , an Pater vel alij Filij in ulterius quaedam consequuntur , de Matrimonio nati consentiant , aut dis- quibus sentiant, VideBarb. in scepe d. c. tanta. ls Notandum est ultimo, quedlegitima- hoc.tit . Qui Matrimonium accusare poliunt, velcon- tra illud testificari. SUMMARIA. I, Omnes c stuft Matrimoniales coram solo Judice Ecclefiastico traStari debent. *• Causa Matrimoniales de jure tantum ad Epi- scopos , eorumqtte 'ficariospertinent. 3. Conjunx propria authoritate comparum di- mittent Unetur iterum recipere nett eisten* te quocunque impedimento^ • An post receptionem , non obstante impedimento , licitus fit conjugij usus > Non tentum conjuges , sed qutcunque nothiam Nnn nnn 2 impf - 1020 Lib. IV. Tit. XVIII. impedimenti habentes Matrimonium accusare possunt, 6 . Conjugibus impedimentum ultri confitentibus, non fiatim credi debet, 7. Ad Matrimonium centralium dissolvendum requiruntur plens, probationes. 8. Consanguinei circa impedimentum consanguinitatis pro testibus accipiendi sunt. 9. In dubio pro favore Matrimonii judicari debent. C Ontingit non raro , ut desponsatis vel conjugatis aliquod impedimentum Canonicum objiciatur , atque contra eos ad impediendum Matrimonium contrahendum , vel contractum divolvendum agatur. Ideo hoc loco trademus, quid judicibus xn tali processu observandum sit. Igitur sciendum I, Omnes causas Matrimoniales pertinere ad judicium Ecde- siasiicum ; quam propositionem si quis contumaciter negaverit, anathemate damnatur a Concilio Tridentino Sejf. 24, de Sacramento Matrimonij, can. 12, Unde judices seculares se immiscere non possunt, quia cum Matrimonium sit Sacramentum , causa illius censetur esse spiritualis, quam non convenit a saecularibus Judicibus tractari, c. decernimus. 2. de Judiciis. Imo tametsi causa Principalis sit saecularis, & quaestio tantum incidat de valoreMatrimonij (e.g. si agatur de hereditate, & filius, qui hereditatem praetendit, negetur esse legitimus & natus ex valido Matrimonio) adhuc judices saeculares in causa principali supersedere, & illam questionem de valore Matrimonij ad Judicium Ecclesiasticum decidendam remittere debent, licet alias causa connexa dividenda non sit. /. nulli i@, Cod, de Judiciis ♦ Excipiturtamen, si sit spiritualis , ! m,s(i i Via* ■ Arti/* oMi* |J!( 101 1 4 tot in i|i M* pto it;»* nffif io«f liatfr Ili e» iiuttji- nislA tofi i® ito Qui Matrimonium accusare possunt Zcc. sint, etiam cie causis Matrimonialibus cognoscere possunt: nam ad decisionem istarum causarum non requiritur ordo Episcopalis, sed jurisdictio, ; Sciendum est III, Neminem posse propria authoritate conjugem ob quodcunque impedimentum sine scntentiaju- dicis dimittere , licet fortassis notoria consanguinitas inter ipsos conjugatos post contractum Matrimonium appareret. Imo si de facto e, g* maritus dimi- siiset uxorem , ad recipiendam eam, & cogendus & insuper poena arbitraria mul- ctandus esset, r, 3. de Divortiis , 4 Utrum autem post talem receptionem licitus sit usus Matrimonij superius ad Tit, IV, de Sponsa duorum num, 6. dictum est, s Sciendum I V. Quod non tantum ipsi conjuges, vel illi, quoruminterest, possint Matrimonium accusare , & impedimentum Judici notificare , sed si fama spargatur , quosdam conjugatos aliquo impedimento Canonico laborare , Judex de veritate ex officio inquirere debeat: imo quilibet de populo, cui impedimentum notum est, id judici proponere, & Matrimonium accusare permittatur , ne aliqui sub specie conjugij impune adulteria vel incestus committant, dummodo non sit praesumptio , quod ex odio aut malitia, vel ad extorquendam pecuniam accusator alienum Matrimonium turbare velit, c. f.b. t. Oritur autem praesumptio contra accusatorem , si eo tempore, quo denuntiationes ante Matrimonium in Ecclesia facts sunt , ipse in loco praesens suerit, »ec contradixerit, Sc primum post Matrimonium contractum accusationem instituat. Quare non erit facile audiendus, nisi juramentum praestiterit, quod primum ex post facto in veram notitiam impedimenti devenerit, & nulla malitia ad accusandum moveatur, c, ult. ubi Pa- norrn,». 9, X, h. tit. £S?C, Sciendum V. Quamvis alias propria 6 confessio dicatur optima probatio; si tamen conjugati ultro faterentur impedimentum, e. gr. consanguinitatis, impotentiae , criminis , non propterea Matrimonium statim separandum foret, nisi ex alijs conjecturis de veritate appareret , ne conjuges cohabitationis pertassi colludere & impedimentum fingere possim, c.super eo. p. De eo, qui cognovit. Si vero conjuges non petant separationem, sed tantum dispensationem, & ulterius cohabitare velint, creditur simplici eorum assertioni : quia hic nulla causa est, cur de salsitate suspecti sint , nam confessio non est in eorum favorem, sed potius gravamen impetrandae dispensationis. Sciendum VI, Causam Matrimonia- 7 lern reputari in jure causam arduam U magni prtcjudicij , adeoque in ea non sufficere qualescunque probationes , sed requiri plenas & integras. Verum hoc intelligendum est, si de Matrimonio jam contratto distblvendo agatur. Sin autem agatur de impediendo Matrimonio , quod necdum contractum est, tunc etiam semiplenas probationes admittuntur, ut dictum unius testis, fama communis, vel alia indicia & conjecturae, c, 2. de con- sanguinitate G affinitate. Ratio est, quia ex tali imperfecta probatione res sit saltem dubia & periculosa, in dubio autem & periculo .tutior via est tenenda, Nnn nnu 3 &ex- 20 2 2 Lib. IV. Tit. XVIII. & expedit ab initio impedire Matrimonium , quam cum periculo peccati admittere , ut fortassis ex postfacto cum scandalo dissolvi debeat* 8 Sciendum VII, Licet regulariter consanguineus pro consanguineo non sit testis idoneus, si tamen agatur circa Matrimonium de impedimento consanguinitatis , potius consanguinei quam extranei pro testibus admittendi sunt , eo quod censeantur , optimam habere sute genealogis notitiam, & non facile incestas nuptias in sua familia toleraturi sint. C'3.b, tit. c.super zz.de Testibus. p Sciendum VIII. Si aliqui testes aliquid contra Matrimonium deponant, vel res ipsa in puncto juris controversa sit , tunc potius pro Matrimonio , quam contra pronuntiandum esse, arg. c. finalis , de Sententia U re judicata. 10 Sciendum IX. Causas Matrimoniales tractandas esse summariter , & quantum sieripotest, brevissime, ut longiores dilationes & frustratoris exceptiones ex officio Judicis amputentur, ne litigantes ob longiorem moram periculo incontinentis exponantur. Clem. z. de Judi- cijs U Clem . si&pe. z. de Verborum signis. 11 Sciendum X. Quod sententia lata in causa Matrimoniali non transeat in rem judicatam , etiamsi ab ea appellatum non suerit » propterea si quando- cunque novx probationes impedimenti emerserint, nova accusatio institui poterit , vel contra , si Matrimonium ex falsis probationibus separatum fuerit, & ex postfacto de veritate constet , rursus redintegrari debebit, c, lator, j. & ibi Qlojfads Sententia U re judicata * Sciendum XI. Quamvis alis actiones ts regulariter extinguantur lapsu 30* vel 40. annorum L sicut. 3. & l. omnes 4* C,^ de Proscriptione. 30, annorum. Accusationem tamen Matrimonij post lapsum tanti temporis institui posse: neque enim Matrimonium ab initio invalidum tractu temporis convalescit , aut impedimentum tollitur. Hoc tamen concedendum videtur , quod post mortem conjugum 30. vel etiam 20. annis elapsis non possit disputari de valore Matrimonii prs- teriti , e. gr. ut filius vel nepos a successione hsreditariä excludatur ; quia ciim tali casu jam cessarit peccatum conjugum, non apparet ratio', aut dispositio Juris Civilis , qus post tantum tempus omnem actionem tollit, locum non habeat. Facit enim textus in l. querela. 12, «JtBartholus & DD. C, Ad legem Corneliam de falsis. Sciendum ultimo in alijs quidem cau- 1 y sisdubijs consulendum esse partibus, ut transactione vel amicabili compositione liti finem imponant. At vero in Matrimonio, quando agitur super impedimento Canonico non esse permissam transactionem , neque juramentum voluntarium, vel compromissum, aut alia similia, qus speciem transactionis continent, c, ult, de Transaftionibus. Quia super illis tantum admittitur transactio , qus sunt in potestate partium litigantium : non est autem in earum potestate cum impedimento Canonico in Matrimonio permanere, vel sine impedimento a Matrimonio discedere, ergo. Super expensis autem in lite factis, item si contra filium agatur , de valore Matrimonij parentum jam defunctorum in ordine ad fuccef- ( Qui Matrimonium accusare possunt &c. -OLZ successionem haereditariam , transactio- Matrimonij pertinentia ex Lib * II. De - nem procedere , nemo facile dubitärit. cretal, desumenda sunt. Alia ad processum judicialem in cauia SOHKSOGHHSK.HHOKD OKGkKOGOO m u ^ u 8 xix. De Divortizs. 8VMMAP.IA. k. Matrimonium aliud proprie tale, aliud improprie feu attentatum, j. Magis interdum cong'uum eß , impedimentum quovis modo tollere , quam conjuges invitos ab indicem separart, j, Qualiter Matrimonium nullum ex defectu consensus in alterutrorcconvalidari pqjstt 1 | 4, Qualiter Matrimonium tejsante impedimento dirimente occulto reconvalidart debeat ? 5. An ad, reconhalidationem Matrimonij debeant etiam repeti joUmnitates ? 4 , An Parochus vel Constsjariui teneatur mane- i re habentes impedimentum,fi id ignorent l 7. Matrimonium dupliciter dtffolvi potest , hei quoad vinculum, vel quoad thorum, J. Matrimonium ratum duobus tantum casibus: Con/ummadum vero nunquam , excepta ■ - morte, quoad vinculum dtffolvi potest. j). Occurritur ob J* litent hareticorum contendentium saltem ob adulterium Matrimonium consummatum etiam quoad vinculum fi- lubile esse, i 10. Matrimonium consummatum 6 , de caufit , quoad thorum dissolvi potest. 11, Ex (olo adulterio Matrimonium consummatum quoad thorum in perpetuum dffolvttur. 12. An (1 ut maritut uxorem, ita uxor maritum M Atrimonium aliquando dissolvi-, tur , quia invalide contractum cum impedimento dirimente, quod quidem non est proprie Matrimonium , sed propter adulterium dimittere possit ? 13, An etiam oscula , hei amplexus uxoris aut sufficio tantum tedultenj dihortium causare poffinti 14, Quales probationes requirantur , ut judex divertis sententiam ex causa adulteri} proferre valeat ? 15, Ob paritatem delicti denegatur divortium, etiamfi pars innocens prtmum post latam sententiam adulterium committat, 1 6, Maritum uxori etiam indirecte tantum dans causam adulterij,divortium petere non potest. 17, Bona fides, uti (fi hiolenta oppreffto vel etiam metus cadens tn constantem mulierem exeti- fat Adihortio. iS, 'Tollitur divortium ex condonatione injuria, (fi quando huc condonatio fieri postit ? 19, Si conjux innocens nocenti injuriam condonet, tenetur nocens acceptare, (fi ad coha- bitationem redire. SO. Curharefisfit causa dbvortij t 21. An conjunx Catholicus teneatur recipere htre- ticum post latam sententiam revertentem ? 22. Mento eteam ob periculum peccati dihortium ßeri debet , »3, Demum ex Jtvitta conjugis recte dissolutio Matrimonij petitur. Matrimonium attentatum: aliquando vero valide ab inito contractum ex causa supervenientes §. I. De separatione Matrimonij ob nullitatem. Atrimonium null i ter contractum Matrimonium improprie seu desactoat- ■ proprie quidem & de jure Matri- tentatum. Porro Matrimonium taleat- monium dici non potest > dicitur tamen tentatum ob quodcunque impedimentum , 1024 Lib. IV. Tit. XIX. tum non aliter separandum est , quam accedente authoritate Judicis Ecclesiastici. Est autem hic advertendum , quod non scmper invitis conjugibus Matrimonium separandum sit, dummodo impedimentum vel causa nuditatis per difpensatio- nem aut alium modum tolli possit. Imo si vir tantum suerit in mala side, & fce- minam ignaram impedimenti deceperit, videtur plane-ex naturali aequitate ad tollendum impedimentum & dispensatio* nem impetrandam cogi posse. Qu&ritur autem I. An si nuditatis caula sit occulta, & uni cantum parti cognita , aliquando convalidari possit Matrimonium absque eo , ut alteri parti i- gnoranti id significetur, posset enim non- nunquam ex notificacione impedimenti oriri dissensio, perplexitas, infamia,aut aliud scandalum. Responsio affirmativ a communiter est recepta. Quoad modum autem conva- lidandi distinguendum est, an Matrimonium sic nullum ex defectu consensus in alterutro , vel an ob aliud impedimentum dirimens occultum. Priori casu convalescit Matrimonium , si ille , qui ficte tantum consensit , ex post vere consentiat ; neque enim ad Matrimonium necessarius est consensus viri &fosminte formalster simultaneus, sed sufficic, quod is, qui priori tempori consensit, in suave luntate perduret, usque dum etiam pars altera consentiat; alias Matrimonium per procuratorem contrahi non posset, cum principalis, qui procuratorem mittit, longo tempore prius consentiat, quam altera persona , ad quam procurator mittitur. Volunt tameu Doctores , ut iste novus consenlus non sit mere internus, sed per signum aliquod externum, vel uti per verba , qua: conjugalem effectum Indicent, aut per copulam exprimatur, quia ad essentiam Sacramenti requiritur signum visibile, Licet verö in tali casu jam prius adfuerit signum » scilicet contractus extrinsecus Matrimonij, & tantum defuerit consensus; reputatur tamen hoc signum insufficiens: quia tunc temporis, quando positum erat, fuit solummodo putativum & falsum. Altero casu, si occultum impedimen- 4 tum cessarit , v. g. in affinitate occulta dispensatio clam obtenta sit: uxor legitima, de quänihii sciebatur, mortuasic&c» requiritur quidem novus utriusque consensus : quia prior propter tale impedimentum erat invalidus : interim tamen non estneccsse, ut uxor v. g. ignara nuditatis prius de ea certioretur, Lc ita novus ipsius consensus petatur, sed satis erit, si diffimulat-’, nuditate interrogationi de praesenti factae consentiat, ut si maritus dicat: (inoneß'esmeauxor, velles fieri ? & defaftovis eßemeauxor Öfc.qua derevideatur Sanch. de Matrimonio, l.a.d. 36. Qu&ritur\\* Anadreconvalidationem f Matrimonij debeant reiterari solemnita- tes Cone, Trid. ut scilicet denub interveniat Parochus, cum testibus? r!. Esse distinguendum, an impedimentum ita occultum sit, ut probari nequeat ? vel utrum juridice saltem per duos testes probari possit ? Priori casu sufficiet, quod solemnitates ab initio adhibita sint : quia earum effectus etiam imposterum censetur durare hoc iplo quod Matrimonium tali casu negari facile non possit, cum constet de contractu publico , & non constet de impedimento. At in posteriori casu propterea solennitatis reiteranda: sunt : quia sine his subesset periculum, ( De Divortijs. riculum , ne quandoque matrimonium tur, ne ex admonirione timeantur dissen- negarctur, si null itas in primo contractu siones , infamiae, periculum incontinen- propter impedimentum probari posset, & tiae, & alia scandala vel gravia incommo- consensus novus ex defectu solemnita- da. Ratio autem, cur istis concurrenti- tum esset omninno occultus, Ve tum ne bus recte omittatur admonitio , ista est, passim divulgetur, quod duo conjugati quia nemo obligatur ad actum inutilem impedimento Canonico laborent, nota- & proximo nocivum; esset vero talis ad- bilis est cautela, ut Parochus vel confessa monitio inutilis & nociva : tum propter rius petens licentiam a Parocho in prassen- incommoda fubfequentia : tum quod tia duorum testium, qui possunt esse de conjuges prius in bona fide existentes, consanguineis autalijs bonis amicis, par- per usum matrimonij putativi non pectes coram fe privatim conjungat. cärint , jam autem post indicationem im- < Quaeritur III. An, st Confessarius vel pedimenti periculo peccandi exponantur, alius quiscunque ex privata scientia adver- ergo &c, Idque confirmatur ex c, quia, vertat, conjugatos habere ignoratiam im- circa.6,de Consanguinitate A ajfinit »@ c. pedimenti, teneatur eis impedimentum & fi quis autem, i. de Pcenit, dift t 7. Non ob- aullitatem matrimonij indicare? stat difficilis textus in e. X. de Regulis ty* Non teneri > imo plerumque non Juris, ubi dicitur : quod utilius fcanda- esse consultum admonere conjuges in bo- lum nasci permittatur, quam veritas relin- na fide existentes : si tamen ista concur- quatur. Nam explicari potest de tali veri- rant. I. Ut impedimentum fit occultum, täte, quae sine peccato taceri non potest, & non sit scandalum apud alios homines. & ad quam manifestandam aliquis tene- II. Ut ignorantia non fu mortaliter cui- tur; ut fi partes sint in mala fide, vel du- pabilis, sicut ordinarie ignorantia juris bio aut culpabili ignorantia, ItemCon- excufithominesplebeios, sieminas ,mili- cionator aut Professor publicus tenetur tes&czlioiümiksl. cum de indebito. 2$,§. veritatem dicere , licet fructus alicujus t.ff, deTrobationibus. & ignorantia facti privati non speretur , sed potius fcanda- excufat omnes, III. Ut poenitens nui- lum, quia talis doctrina ordinatur ad bolum omnino dubium habeat de valore numpublicum, ideo ob privatum alicu- matrimonij : quia confessarius vel alius jus malum non est intermittenda. Pluri- vir doctus interrogatus de valore matri- bus examinat hanc quaestionem Sanch, monij tenetur veritatem dicere, ne causam d. I, dijp , 3 L. erroris praebeat. IV. Ut prudenter timea- §. II. De Separatione Matrimonij valide contracti. XilAtrimonium valide contractum a- monium : vel tantum quoad tborum U ■IV-l liquando separatur vel quoad vin- mutuam cobabitationem , manente viandam , ita ut prorsus cesset esse matri- cu o conjugij. Enqejl In Decket. Lib. IV. O o o o 0 o 8, Quo IsrL Lib. IV. Tit. XIX. Quoad vinculum matrimonium ratum duobus casibus dissolvitur, scilicet per ingressum in Religionem, & dispen- iationem S. Pontificis ; quia matrimonium ratum , cum tantum significet conjunctionem Christi cum anima fideli (qure & magis intendi , & per peccatum tolli potest) non est indissolubile. At vero matrimonium consummatum , cum significet indissolubilem conjunctionem Christi cum unica sponsa Ecclesia nullo casu, excepta morte naturali, quoal vinculum dissolvi potest : ita enim illam legem Hebnsorum Deut. 24 1. c. ex qua licebat dare libellum repudij uxoribus, aperte & iterato sustulit Christus Mattb. c, s. U c. his verbis: Moyses ad duritiem cordis vestri (intellige, ex dispensatione DEI) permisit vobis dimittere uxores 7 refitras, ab initio autem non fuit fic. Dico autem vobis quia, quiawqu: dimiserit uxorem suam , nifi ob fornicationem & aliam duxerit, moechatur. Sed Hatretici luo more semper proni ad carnis libertatem (quam prohibet A- postolus ad Galat. 6. adRom. 8.6. ) & Evangelij jugum excudendum, ergo, inquiunt, filtern ob fornicationem uxoris solvitur matrimonium consummatum., ea que dimissa licebit aliam ducere. Hunc eorrem , quem plerique haeretici nostri temporis amplectuntur , anathemate damnavit Concilium Tridentinum fejs. 24. de Sacramenta Matrimonij Canon, 7. & pluribus demonstrat Bellarm. lib. i. de Matrim. cap. /5. &seqq. etenim textus allegatus in hunc modum interpretandus est, ut illa exceptio de for- sucatione uxoris referatur tantwa adver- bapr£cedentia, ut scilicet non liceat dimittere uxorem exceptd caufd fornicationis: non zutem ad verba fubfequentia , quasi insuper ob causam fornicationis a- liam ducere liceat, sicut cum S. Thoma in4-p. difi. 3}.qu£st, unie, communiter Seholastici explicant. Doctrinam autem hareticorum ineptam esse. I. Probatur ex interprete Christi Paulo Apostolo, qui i .ad Corinth. 7. inquit : ijs autem , qui matrimonio junBi sunt, praei- pio non ego, sed Dominus , uxorem avire non discedere, quod fi difcefferit , manere innuptam , aut viro suo reconciliari. ubi in prioribus verbis pnecipia, k vira nondiscedere, loquitur Apostolus de discessu injusto,in posterioribus autem de discessu injusto , scilicet ob causam fornicationis, quem discessum Christus dicto loco permisit, alias si etiam in posterioribus loeu tus fuisset Apostolus de discessu injusto, non potuisset dare optionem u- xori,an vellet innupta manere, autviro- reconciliari, sed simpliciter debuisset jubere, ut ad virum reverteretur: Deinde probatur ratione r quia si propter adulterium dissolveretur conjugium, aperiretur janua infinitis repudijs, & conjunx volens esse liber tantum adulterium committeret , & ita ex suo delicto commodum , reportaret, atque ad alias nuptias pro libitu transire valerer. Verum matrimonium consummatum 1 licet quead vinculum dissolvi nequeat, quoad thorum tamen & mutuam coha- bitationem < 5 ,de causis dissolvitur, I. Propter adulterium. IT. Propter hsresin. III. Propter incitationem ad peccatum. IV. Propter fovitiem V. Propter ingressum iu Religionem mutuo consensu factum. De Divortiis. 1027 Aum. Et VI. Propter morbum contagiosum. Instant autem hoc loco iterum htere- tici dicentes , ii juxta nostram explicationem is suit sensus Christi, ut non liceat dimittere uxorem , excepta causa fornicationis, quomodo ergo hic ultra fornicationem piures separationis causae no- ceduntur ? Hr. Nostram explicationem ul« teriiis declarandam este in hunc modum, ut ex solo adulterio liceat dimittere rixarem in perpetuum, & etiam nolentem ac invitam: alia: vero ca uste hic enumerata: ex sua natura non sint perpetua:, vel certe non sint contra voluntatem alterius partis, sicut ingressus in Religionem mutuo consensu factus. Unde cessante hteresl, periculo peccati, sevitia-, & morbo contagioso cohabitatio separata rursus restaurari debebit , non autem cessante adulterio, quia fides conjugalis semel violata sempermanet violata; & sane, st A- postolus ad Corintb , 7. potuit concedere temporalem separationem conjugum ex consensu causa orationis ; potuerunt utique etiam Pontifices exalijs justis causis , scilicet propter periculum corporis vel animae talem separationem induigere: etenim Pontifices tanquam Christi in terris Vicarij' Apostolicä authoritate perfru- untur, ijsquenon miniis quam Apostolis jus divinum interpretari ac declarare convenit. §. III. De Separatione Propter Adulterium. Q Uaeritur I. Utrum non tantiim maritus uxorem , sed etiam vice versa uxor maritum propter adulterium dimittere possit? Affirmativa sententia communis & vera est. Ratio enim hujus di- vortij consistit in violatione fidei conjugalis, quae haud dubie non tantum per adulterium uxoris sed etiam mariti contingit , cum conjuges non debeant ad imparia judicari, c.gaudemus, 8 ,b. tit.cap, ult. causa. q. 5. c,placuit s. eadem cm - sä.q. 7, Non obstat qubd Christus Dominus Matth , f. V ip. tantum de dimissione u- xoris meminerit, quia inteliigitur locutus suisse de eo quod frequentius accidit, prout etiam in d, c, ult, ait Innocentius, quod viri frequentius soleant mulieres de adulterio accusare, quam econtra mulieres viros suos. Item dici potest, quod ibi Christus tantiim de dimissione uxoris k Judoeis interrogatus fuerit, & ideo juxta interrogata responderit. Quaeritur II, An etiam propter oscula, vel amplexus uxoris , aut suspicionem tantum adulterij postit cohabitatio disol- vi. Pro Affirmativa facere videtur/, con- sensu. 8,§. 3, Cod. de Repudiis» ubi justa divortij causa elfe dicitur, si mulier invito marito aliena convivia appetit, aut extra domum pernoctet. Item textus in lib. r, soldorumtit. f. ubi statuitur, quod va- sallus feudurn perdere debeat, non tantum , si cum uxore Domini adulterium commiserit, sed etiam , st committere attentaverit,vel cum eä turpiter luserit, Negativa tamen sententia verior est, quidquid enim leges civiles statuerint & per- O o o 000 z miserint. .Mg " Lib. IV. Tit. XIX. miserint, ut ex alijs etiam pluribus causis, c, literis , 12 . Pr^sumpt. & multis ex- quam ex solo adulterio matrimonium plicat. Farinae, in Praxi criminalit de quoad ipsum vinculum misso libello re- deltäis carnis , &Sanch, d, lib . 10. diß>„ pudij dillolvi posset, prout constat ex to- 12. Desumuntur vero ex circumstantia to tit, jf. & Cod. de Divortiis & de Re- loci, temporis, & personarum , velu- puiiis. Ista: tamen leges invalida: repu- ti si uxor alias male diffamata aut solpe- tantur : quia causa matrimonij secun- cta, sola cum solo, tempore Stloco ad dhm Canones & Euangelium tractanda peccandum apto deprendatur. Oscula est , ubi matrimonium consummatum etiam & tactus , quamvis ex se non quoad vinculum nunquam; quoad coha- constituant causam divortij , ut dictum, bitationem solum propter adulterium in concurrentibus tamen alijs circumstan- perpetuum separari conceditur, ut supe- tijs valde aggravant praesumptionem rius diximus. Deinde si ab adulterio ad adulterij, oscula &c. argumentari vellemus, esset Eli vero advertendum, quod tales con- argumentum ä majori ad minus , quod jecturre , ex quibus peccatum prassumi- utique in poenalibus & odiosis extra casus tur , plene probanda: sint per testes aut in jure expressos locum non habet, cum consessionem propriam uxoris : proin in poenalibus ex recepta doctrina ne qui- non sufficiet, si v. g. solus maritus dicat, dem ä simili argumentum procedat. Un- se actus suspectos uxoris vidisse : quia in de etiam allegata constitutio feudalis ad casu proprio nemo testis idoneus reputa- causam matsimonialem tanquam multo tur, ex qua nimirum aliquod comme- graviorem & majoris prtejudicij trahenda dum sperat, sicut hic, ubi propter adul- non est. Hoc tamen recte admittitur, terium uxoris maritus non tantum a ju- quod nomine adulterij veniant etiam re- go matrimonij liberatur, sed insuper liqui concubitus contra naturam, secun- uxoris dotem lucratur, diim ea , qua: prolixe tradit Sanchcz de Qusr, IV. An sint aliqui casus , in if Matrim. lib. 10. dijp, 4. quibus propter adulterium non concedi- 14 Qua?r. III. Qualiter constare debeant tur divortium? de adulterio , & quales probationes re- ty. Varios ca/us enumerari, qui sacf- quirantur, ut Judex divortij sententiam Jioris memoria? causa ad tria capita redu- proserre valeat? ci possunt. Primum est paritas vel cau- jy. Cum dehcta carnis sint difficilis pro. Ia delicti in altero conjuge. Secundum bationis, non requiri tcstesdevi.'u ipsius excusatio delicti a culpa. Tertium con- peccati deponentes, sod sufficere conjectu- cibatio seu condonatio injuri«, ras & prxsumptiones violentas, ex quibus Ex primo capite denegatur divortium si nonpby fica jzhem moralis certitudo in- I. si uterq*ue conjunx commiserit adul- ducatur, ut scilicet quilibet prudenter ere- terium, quia paria delicta mutua com- dere possit, adulterium commissum esse : pensatione tolluntur , c. ult. de Adult ♦ quales autem sint tales prassumptiones U c, f. h. tit . idque probabilius exten- violenta:, traditur per textum &.DD. i* dunt DD. ut si e. g. maritus etiam post latam .1110 sllitu itotu Rund (.W losDo ,£i alo im (JJOlt ‘-arioor I De Divortiis* ,029 latam divorti j sententiam adulterium commiserit, adhuc ad recipiendam uxorem dimissam cogi possit: sicut enim u- xor ex primo adulterio amisit jus quaesitum per contractum matrimonij, ita & multo magis maritus per subsequens adulterium amittet jus quaesitum per sententiam est enim jus ex matrimonio quaesitum multo fortius, quam quaesitum ex sententia Judicis , & cohabitatio matrimonialis favorabilior quam separatio, Nav. b.t. confil. i. IL 11 . Maritus divortium petere non potest > si uxori causam adulterij dederit, ipsam prostituendo , vel non prohibendo, cum potuisset, aut denegando debitum conjugale, c. fi tu abstines. 24. cau- sä. 27, q. 2. Sed quid si uxor ob nimiam mariti fevitiam fugerit ex domo, & extra eam adulterium commiserit ? Non excusati uxorem ä divortio, docet Sanch, d. 1 ,10. dijp. f. n. io. contra quosdam alios gravissimos Doctores, eo quod talis saevitia non sit directa adulterij causa. Argum,c . fignificasti. 4. hoc tit, Nihilominus si mulier necessitate compulsa fugerit ad talem locum , ubi suit periculo incontinentiae exposita, non video , quomodo tale adulterium marito imputari non possit, qui inhumaniter tractando conjugem, ei in effectu cohabita- tioncm denegavit, & a loco periculoso revocare debuisset, Ad d. c. significasti responderi potest , quod ibi mulier sine necessitate fuerit in loco periculoso : vel quod intelligatur, quando vir non tenebatur reddere debitum propter adulterium praecedens, sicut ex calu illius capituli intelligitur, Interim licet hoc casu denegetur divortium, alia tamen poena adulterium uxoris recte punietur, Ex fecundo Capite cessat divortium I. I/ Si conjunx probabiliter credens , alterum conjugem decessisse , vel matrimonium ex falsis probationibus consanguinitatis vel alterius impedimenti separatum sit, alteri nubat, nisi tamen jamcer- tiorata #le vita prioris conjugis, autvalo- re prioris matrimonij perstiterit in secundo coniugio debitum reddens ac petens: tunc enim jam vere rea adulterij censetur, ut recte docet Hostiensis in Summa hoc tit. num, 8. II, Si uxor per violentiam oppressa sit, cui resistere non potuit; imo non improbabiliter tenet Sylv, V. Adulterium, n. 10. quod non tantum violenta oppressio , sed etiam alius justus metus cadens ifi constantem mulierem excuset a divortio : licet enim metus non soleat in foro interno excusare a transgressione legis divinas praeceptiva?, & ita ä peccato, excusat tamen quoad poenas legales , & ab injuria marito illata, arg. I. vim pojfa. n. 39. & l.si uxor. 1 3 ,§.si quis 7. f t Ad legem Juliam. de Adulteriis. III. Si quis uxorem accesserit, simulans se esse maritum, cui uxor bona fide nihil mali cogitans credidit, c. in lettum ö.causä.34,q.2. nam sicut hoc casu bona fides tollit culpam adulterij, ita etiam poenam divortij ; ad probandam autem hanc conjugis bonam fidem sufficere ejus juramentum, habito respectu ad ejus honestatem & alias probabiles conjecturas, tradit Hostiensis d. num. 8. casu 3. Ex tertio Capite tollitur divortium ig I. Si conjunx innocens expressis verbis injuriam & adulterium alteri condona- Ooo 000 } versi, 10 3 o Lib. IV. Tit. XIX. vetit cum quilibet possit juri suo renuntiare./. penult. Cod. de Patiis. II. Censetur tacita condonatio , si innocens conscius adultcrij cum altera parte nocente iponte matrimonio usus iit, petendo aut reddendo debitum. No- tanter autem dico, debere id factumfuis- se scienter & sponte : unde ex sola adulteri) suspicione sine apertis indicijs per trium matrimoni) sibi non praejudicat innocens. Item si lite pendente super adulterio judex jubeat uxorem reddere debitum marito accusato , ne pendente lite commodo possessionis privetu r, juxta c. 2 . Ut lite pendente nil innovetur, vel si maritusgravi metu uxorem ad usum ma- trimonij cogat, nullum inde exurget divortio praejudicium. III, Censetur facta reconciliatio & condonatio injuriae, si innocens scienter & sponte nulla necessitate etiam honestatis compulsus, familiarem se exhibeat conjugi adulteranti cum eo ludendo, ridendo, comedendo, & multo magis amplexus & oscula dando: nam per tales a- ctus aboleri injuriam, docent Glossa & Doctores communiter in $■ finali Instit. de Injuriis, Videtur Sanch. ditf. lib, io. dijfi, 14. Quseritur V. An, si conjunx innocens velit ultro reconciliari nocenti, teneatur nocens acceptare & ad cohabitationem redire? Ratio dubitandi est, quod innocens dimittendo adulterum dimiieritjus suum, quod in ipsum habuit: remittentibus autem jura sua non sit dandus regressus. L, quxritur, 14 . fi venditor ff, de JEdilitio editio. Affirmativa tamen sententia verior est: quia divortium ex causa adulteri) solum in gratiam innocentis concessum est; ergo non debet in ejus o- dium & incommodum retorqueri, cap, quod ob gratiam. 61. de ‘Regulis juris in 6. & sententia non debet prodesse reo» contra quem lata est. L, evidenter, 16, jf. de Exceptione rei judicat&, Ad rationem dubitandi Hc, quod per actionem & sententiam divoritij innocens non remittat suum jus , sed potius adulter jure suo, quod priüs in innocentem ex matrimonio habuit, volente con- juge innocente privetur. Unde ultetius infertur, quod adulter non possit ad religionem transire invito conjuge innocente , nisi is monitus adulterum resipiscentem & pcenitentem nolit recipere. Per textum & Interpretes in c, gaudemus, /9. de Conversione conjugatorum. §• iv. De Separatione Matrimonii propter hserefin, periculum peccati, sa; vitiemLc morbum, H &resm esse causam divortij , inter q. 1. Alii existimant, hatresin esse con- omnes convenit, in ratione autem tra bonum prolis , eo quod proles in vero assignanda discrepant. Quidem putant, Dei cultu non educetur. Alij obpericu- hoc propterea, quod h$reiis sit spiritua- lum anima: id factum asserunt, ne hsreti- le adulterium : In qua sententia videtur cus Catholicum prevertat. Alij demum sitisse Aug, in c. idololatria, f, cauf. zS. in pamam htcresis ab Ecclesia statutum sentiunt; De Divortiis. 1031 sentiunt; qus omnes rationes fatis’con- grue & probabiliter assignari poliunt, tatiorm Qeteriim hanc separationem propter odiiiao. hxresm, si fiat ante Judicis sententiam , ifcjci conjugem haereticum declaret, non nitteat;. Elfe perpetuam, sed eb usque durare , do- regrti- rcc haereticus ad fidem revertatur, omnes r ff> & etiam facile admittunt juxta cap. 6, h, t. ensej. jiVeriim non levis est controversia , an fi acati* ' Creticus post sententiam latam rever- occntis tatur, recipiendus sit ab altera parte ca- o- tholica ? Negativam probabiliorem cre- ditSanch. lib. lO.disp. if.n.ip. propter textum in d. c, 6 , hoc t. qui fatis aperte pro elfe i», , hac sententia loquitur, & confirmatur ea? (.ult. de H conjunx donatarius praemortuus & donans superstes fuerit , vel si alio modo divortium intervenerit, aut Ppp ppp coipi' constante etiam matrimonio placuerit rem donatam revocare tacite vel expresse : concedetur revocatio e.fin. X. b. f,& ibi Gl. Pan. & DD, communiter. Quamvis enim alias nemo contra factum proprium venire permittatur. I. cum * matre. 14. Cod. de 7 (et vindtc. id tamen non procedit » st factum proprium ipso jure nullum sit, sicut in simili de revocatione rei Ecclesiastice male alienata tradunt DD. ad c. ß quis 6 ♦ de Rebus Ecclef von alienandis, quod autem donatio inter conjuges ipso jure nulla sit, pater ex 1.3. i. fcicndumff.b. tit. ibi: ipso jure, qu£ inter virum U uxorem donationis causa geruntur . nullius momenti sunt . Licet vero ex parte donantis nullam obligationem nec naturalem nec Civilem ob Juris resistentiam inducat, ex parte tamen donatarij nulla iniquitas committitur, si rem donatam tantisper ex voluntate domini retineat, usquedum per eum aut revocetur , aut morte confirmetur, inde- que habebitur pro bonae fidei possessore & effectus donationis quoad lucrum fructuum trahetur retto ad tempus factae traditionis. I . donationes , quas parentes» Cod. b. t. Illud quoque advertendum*, st donatio fuerit ultra 500. solidos, ea debebit, vel apud acta suisse insinuata, vej expresse in ultima voluntate confirmata» & tunc ista confirmatio, quoad excessum non retrotrahetur. Text, in diffa l, donationes ♦ Porro quod de conjugibus hactenus dictum est, non eodem modo procedit inter sponsos de futuro, inter quos donatio non est prohibita, habet tamen tacitam conditionem, si matrimonium sequatur , nisi pactum de non revocando obstet, vel culpa donantis matrimonium secutum non fuerit, vel copula pSst sponsalia intervenerit, qua de revideatur iterum prolixe Sanch. de Matrimonio, d. I. 6 . dijp. 18. & sequent, Sciendum II. Bona uxoris dividi in tres classes, ut alia fundotalia, a Iiapa- rapbernalia , & alia receptitia. Dotis nomine intelligitur pecunia aut res, quaecunque mobilis ve! immobilis causa nuptiarum viro data ad sublevanda onera matrimonij, ut scilicet ex ejus fructibus facilius uxorem & familiam alere possit. l.pro oneribus,20. Cod. de Jureldotium . &in nostra vernacula dicitur, dtls Hky- rach-Gut. Parapherna sive bona parapbernalia vulgo das zugebrachte Gm/ illa dicuntur,quse uxor marito ultradotem attulit ; dependet enim ex conventione, & pactis conjugum, quantum uxor in dotem dare, vel maritas accipere velit. l,fi ego §. 3,ff. dejure dotium, quid autem inter ista bona dotalia & paraphernalia in effectu intersit, paulo post dicemus. Receptitia demum illa sunt, quas mulier sibi & fu* dispositioni reservavit. Sciendum III. Maritum accepta doto vicissim uxori promittere aut obligare certa bona aut pecunias quantitatem, quas donatio propter nuptias germanke dik Widerlag / vocatur 7 eäque cüm de Jure communi proportionata doti esse de- beat juxta Novel. 97, inde fit, ut si mulier plura bona habeat quam maritus, tunc tantum aliqua in dotem & reliqua pro paraphernis acceptari soleant. Imo in quibusdam locis hanc aequalitatem inter dotem & donationempropter nuptias consuetudo sustulit. Seien- De Donationibus inter virum & uxorem, &cc* iojf 6 Sciendum IV. Paternum esse officium, * utdotemvd donationem propter nuptias suis liberis constituat, /. ult, Cod. de Dotis promißone. Ubi etiam decidit Imperator, quod pater dotans filiam, vel pro filio faciens donationem propter nuptias de propriis , non de liberorum bonis id facere debeat, nisi nimia inopia oppressus sit. Non tamen tenetur pater dotare filiali haereticam. Novel , itf.cap, Z.§. 14.. Nec turpiter viventem./, 19, Cod, de Inoff, tefi. V d. Novel. §. u, Nec eam. quae se inscio ante annum r/. aetatis nupsit indigno, d. §. n, v. fi vero. Indignum autem maritum intelligere oportet eum, qui turpitudine vitae & infamia aliqua laborat, non qui inferioris sit conditionis, per ea, quae fuse tradit. Gail- Lib, 2, prail. Observat. 0 bf. 9 f. j Sciendum V. qubd maritus in re dotali Civile dominum habere censeatur , naturali tantum, eoque sopito penes uxore remanente , sicut explicant Interpretes ad prine. Institut , Quibus alienare licet. Unde pro re dotali maritus contra quemcunque possessionem rei vindicationem suo nomine instituere poterit, fructus quoque ex eadem rc dotali propter onera matrimonij pleno jure lucratur, adeo ut soluto matrimonio dos quidem ad uxorem revertatur, non tamen fructus, licet extantes sint, dummodo non excedant ratum temporis, quo matrimonium duraverit, ut si maritus post primum quadrantem anni mortuus fuerit, non totius anni fructus, sed quarta tantum pars heredibus ejus debebitur, /, dotis fruSus, 7'f-de Jure ditium. At vero bonorum paraphernalium maritus nulla ratione dominus est , nec pro iis suo,seu uxorio nomine & tanquam procurator (sine mandato tamen) agere potest. Neque ex his bonis fructus pleno jure lucratur , sed tantum potestatem habet,eos expendendi incommunes usus suos & uxoris. Luit. C. Paff. conventis tam super dote. {^c.Quare si soluto matrimonio fructus paraphernalium extent, vel maritus inde locupletior factus sit, vel invita uxori aliorsum, quäm in communes usus expenderit, de Jure Civili, (nisi consuetudo alicujus loci sit in contrarium,)uxori restituendi sunt,juxta doctrinam Menochi de Pr£fumpt. lib, j. prxsumpt. 9. Sciendum VT. Quod, licet maritus sub- tiii Juris ratione dominus sit rerum do* talium, eas tamen, si servando servari possint, ne quidem consentiente muliere alienare valeat, /. unie. §. ckm lex Julia if. c. de %eiuxor, ail, & tot. tit.Js. & C.de Fundo dotali.princ.Instit.&ibi laceHarp* & DD, Quibus alienare licet . Fallit tamen I. si dos sestimata tradita sit: quia htecaestimatio inducit venditionem, & efficit maritum verum dominum ita ut soluto matrimonio non rem ipsam, sed pretium ejus restituere teneatur, (.plerumque. 10. f, de Jure dotium . Tl.Si mulier post biennium lapsum a tempore primi consensus iterum consenserit ; quia lapsus tanti temporis, & repetitus consensus excludit praesumptionem, quod a marito salsis persuasionibus inducta sit, Novel. 6 i.cap. 1. §.t. III, Si mulier absque dolo aut metu juraverit,se non velle revocare rem dotalem alienatam, c. ckm contingat. 28. de sturejurand. V c. 2, eod. tit-in 6 , IV. bona paraphernalia etiam rixor alienare non prohibetur vel maritus Pppppp* \con- Lib. IV. Tit. XX. I j©3* consentiente uxore. I, S. & l. ult, C, de Taft. conventis, - Sciendum VIII. Quamvis pro conservatione dotis nec fidejussores, nec aliae satisdationes regulariter intervenire debeant , ne conjuges se invicem perfidia: arguant , & si mulier suam personam non veretur credere marito , tantö minus in credenda dote difficilis esse debet. /. i« 2. C. Nefidejuff, dot. dentur . aliquando tamen etiam cautio pro dote conservanda exigi, vel ipsa dos etiam constante matrimonio omnino repeti potest, si nimiru maritus bona dissipando ad inopiam vergat. Atque haec dos sic repetita non penes uxorem remanere , sed apud sequestrum deponi vel alicui mercatori pro honesto lucro eredi debet, ut ex ejus fructibus maritus onera matrimonij supportare va- , leat, & ita sola proprietas salvetur, c. fer vestras, 7. b. tit . £9 Barb. in Celleft. n. t, Aliae etiam causae repetendae dotis constante matrimonio enumerantur in l, mu* tus. 73, §. 1. f. de Jure dotium. I. quam - vis. 20.js. Soluto matrimonio, Novel. 22. C . 39. Veluti pro liberis prioris matrimonij r item parentibus , fratribus aut sororibus egenis alendis , vel» si captivi fint» redimendis, 1© Sciendum VIII. Quod soluto matrimonio per mortem, aut ingressum in Religionem , vel propter impedimentum dirimens detectum dos uxori vel haeredibus ejus, & similiter donatio propter nuptias viro, ejiisque heredibus restituenda fit, f. un. C. de Rei uxor. aft. & hult, C, Soluto matrim . Verum huic Juris constitutioni derogatur, si inter conjuges pacta conjugalia confecta sint, ut altero praemortuo ad superstitem dos vel donatio propter nuptis'j as, aut alia etiam bona pleno jure pertineant : talia enim pacta valere constat ex tot. tit.ff. dePaft, dotal. i-fi convenit, < 5 . C. de Patiis conventis. Ht siquidem dt particularibus rebus ut de domo vel praedio dotali lucrandis agatur , omnes tale pactum libenter admittunt: at vero si a- gatur de universali & mutua successione conjugii in omnibusbonis, de puncto Juris magna est controversia, quia pactis hereditas dari non potest propter periculum captanda* mortis ejus, cujus hereditas pro- milla est l. licet 19. C. de Pallis. U l, here~ ditas. 5. C. de Paftis conventis. Nihilominus consuetudine Germaniae receptum est, ut pacta mutua&reciproca de futura successione inter conjuges tolerentur teste Andrea Gast, Lib. 2, observat , 126. n. 3. & Mynsing. Centur. 2. &bfervar. 33. f proinde allegatae leges explicari possunt, ut non loquantur de pacto conjugtim, coque mutuoreciproco, cum inter conjuges mutuus amor & vicissitudo pacti excludat mortis captandae periculum & suspicionem. Sciendum IX. in restitutione dotis ve-1* niri quidquid maritus dolo , lata vel levi culpa in re dotali deliquerit, /, in rebus* jy.ff. de Jure dotium. Si vero res dotalis sine tali culpa mariti interierit aut deteri- orata sit nil maritus ob eam causa praestabit : nisi res fungibiles & servando non servabiles, ut pecuniam, vinum, frumentum, &c. acceperit r tunc.enim, quia no» rei in specie acceptae, sed debitor generis est (quod perire non potest) nec eandem pecuniam, vel idem vinum reddere tenetur, sed aliud ejusdem generis & bonitatis »omne periculum ad ipsum perti- tinet. ■«ii .jiiffl rjtcll' erit s tacta an lu sre/j «n ««t feti«! adi; Effis fir, Ut iisraj «Jinis J tripo Illljs; -M;ni 'Dpi 'lata Aci -«ii siilt De Donationibus in ter virum 8c uxorem, &c. icjj net, l. res in dotem, 42.ff. de Jure dotium. Idem est, fi v,g. praedium dotale sstima- tum traditum /it, hsc namque affiimatio eperatur venditionem, & transfert omne dominium &perkulu in maritum, Si tamen additu sit, ut vel rem vel pretium soluto matrimonio restituere maritus possit, tunc ejus tanqua debitoris erit electio, utrum restituere velit, re tamen non exta« te , aestimationem omnino praestabit; fi extiterit res, etiam deteriorem sive sua culpa factam reddere poterit j quia tale pacium sub alternatione conceptum , ut vel res vel pretium restituatur arguit, non absolutam venditionem suisse, sed in cum tantdm eventum, si maritus rem restituere non vellet, l. plerumque. 10, in prine. A h.ult. cum-l.feq.ff'. de Jure dotium. H Sciendum X. Quod in repetenda dote uxor habeat privilegiatam hypothecam in omnibus bonis mariti & ante omnes a- lios creditores solutionem dotis accipere debeat./, afflduis.iz. Coä. Quipot. in pipor. Utrum autem praeferatur creditoribus expressam hypothecam anteriorem habentibus ? valde controversum est inter Juris Civ, Interpretes, & pro negativa videri poterit Andr. Gail,PP, 00 . lib.2. wf. zf, n. io, Barth. in d. I. affidurs, n, 6. cum alijs apud Gail, cc. Pro affirmativa vero Mynsing, Cent, 4. obf. 13. Fachin. lib.io.controv.e. 3f. Propter bona autem paraphernalia habet quidem uxor e- tiam tacitam hypothecam in bonis mariti , ea tamen non est privilegiata»ut anterioribus creditoribuspraeseraturssed computatura die illationis, quo illa bona ad maritum pervenerunt, l. ult, C.de Taii. convent. Unde ob privilegia dotis consultius esset uxori, omnia bona marito in do- ttui tradere, Sciendum XI, Quod si uxor, vel here- * J des ejus a marito vel heredibus, (dummodo isti heredes sint liberi & non extranei) soluto matrimonio dotem repetant, maritus & liberi habeant beneficium competentia:, ut non teneantur in plus, quam reservata congrua sua sustentatione solvere possunt. Id que tametsi tempore contracti matrimonij pactum contrarium appositum suisset, nam tale pactum contra bonos mores & invalidum reputatur, eiim humanitatis ratio non patiatur , ut inter conjunctas personas tam severa exactio instituatur, & alter per alterum ad paupertatem redigatur. L maritum. i2. V /. alia causa, if.ff. Soluto matrimonio. Sciendum XII. non levem esse contro-14, verstarb , an uxor soluto matrimonio non tantum dotem repetere, sed etiam ex a- lijs bonis constante matrimonio per maritum acquisitis medietatem exigere valeat? Affirmant nonnulli propter cext, in c. 2. b. tit. ubi bona constante matrimonio acquisita inter conjuges dividi jubentur, & volunt ipso jure inter conjuges omnium bonorum societatem contrahi, ut a»- qualis sit divisio lucri & damni. Verum communior est sententia teste Barb, in Colieit. ad d , c. 2 „ b. tit. n. f. cum cc. i- bidem. Hanc generalem societatem bonorum nullo Jure probari, & proinde text, in d. c. 2. intelligendum esse, si vel expresse de societate conventum sit , vel constante matrimonio res aliqua utrique con- jugi donata aut legata suerit, vel st conjuges paribus expensis, & communi nomine rem emant , aut denique pari labore (ut aliquando inter opifices & mercatores consuetum) acquisiverint. Non etiam ©bstat c. eum societas 27. causd 27* q+2* Ppp ppp } ioj g Lib« IV. ubi inter conjuges societas dicitur : quia intelligitur de societate vita*, non de societate bonorum , arg, L i. f, de Ritu mpt. ( ijj Sciendum XIII. quod ob adulterium ' * uxoris maritus lucretur dotem, & vicis- sim uxor propter adulterium mariti donationem propter nuptias c, plerumque 4 ♦ b. 1 . 1 . consensu, 8, §. s. C, deRepud, A r ov. 117,c, 8, & 9, ita tamen, ut haec pcena non extendatur ad bona paraphernalia u- xoris: cüm id in jure expressum non sit» & odia extendi non debeant, sicut recte docet Sanchez de Matr, lib. 10. dijp, 8. 71, 10. quidquid aliqui in contrarium sentiant ex eo , quod in d, c. plerumque h, t. dicatur mulierem, & dotem & dotaliti- um perdere. Etenim nomine dotalitii , nonparapherna, sed donatio propter nuptias ibidem intelligitur, eo scilicet casu, quo ex pacto marito praemortuo ad uxorem pertinuisset. Sciendum XJV, quod haec poena per sententiam judicis infligatur, & judex Ecclesiasticus , qui elf competens circa divortium , propter connexitatem cauße censeatur etiam competens circa dotem vel donationem propter nuptias, c. 3. & ibi DD.b.t. Quare ulterius notandum, quöd ante sententiam non sit obligatio in conscientia tradendi dotem marito innocenti , ex recepta doctrina, quod leges poenales ante sententiam judicis non soleant in conscientia obligare. Item quod interveniente reconciliatione tacita vel expressa , aut compensatione propter mutuum adulterium, cesset haec poena hoc ipso , quod cesset divortium & sententia judicis, Heredibus quoque aut contra here- \ Tit. XX. des ante sententiam (id est, si per motten» unius conjugis matrimonium ante sententiam solutum sit) non dari hanc actionem , tradit Sanch, d . /, n, 13, & Zoes. boc tit. Sed quid, si post sententiam latam conjuges iterum ad cohabicationem reconcilientur, anne dos semel amissa restituenda erit ? Respondetur, nihil quidem obstare, quin reconciliationi possit addi pactum,ut fiat salvo jure ex adulterio quaesito, interim si nihil exprimatur, censebitur matrimonium etiam quoad dotem redintegratum , sicut & colligitur ex d. c, plerumque, & notat Barb. n. 12, U 14. Sanch. d. L 10, diß>. 8, n, 21. Idem dicendum puto , si post sententiam latam pars, quae fuit prius innocens, adulterium commiserit: quia tunc ob paritatem delicti jus ex sententia quaesitum amittit, & noviter adulterantem ad cohabitationem cogi posse in tit.de Divortiis diximus, & docet Barb. ini, viro , 40. f. Soluto matrimonio.n. 3. Videatur tarnen pro contraria Sanch. d. lib, 10, diß>. 9. n, z/. Sciendum XV. quod si extent ex eodem vel alio matrimonio liberi legitimi , tunc commisso adulterio per parentes eis servanda sit dos & donatiopropter nuptias quoad proprietatem, ita ut in extraneum alienari non possit, & conjunx innocens non plus , quam usumsructum lucretur, per text. in d-Nov. ri/. c. 8, ex quaNovel. interpretationem recipit d.C, plerumque, quod generaliter de amissione dotis loquitur : sunt enim jura juribus concordanda , ut evitetur jurium correctio , c. cum expediat, 29, deEleft, in 6. Sanchez d. lib. 10. diß>, 8,n. TITU- jjta /.rntsi D!« ;':ä( ::!R< 'Sit: ilifij •Ü I a® iisih tiBtäti wpn tr ditii % ; 3fDSa 'itiui tl<|M Bftias W. risi) w it&Zoc, iHfflCOS- n recon« tstituej- lem ob- iddi pj. «ÄBM Mffittilffli n* U 1.n(j?| I. llflE' ■atrata , adultciL: mimi!- mimtti ubitJiioM teuiiS, Säum- fllJMiM- m IKllS ® -1 rjltpißi l ttattstii i/iupti- amat- ME UlW»' l7.C. i.° [CCipiti" ItJllillit** ii sl/ «to &&*■ liti ii ^ ITU- ZOZ ) C ND TITULUS XX. De Secundis Nuptiis. L icet fecund£, imo & tertU & ulteriores nuptis Christianis permissx sint, sicut contra quosdam antiquos haereticos relatos a D, August, lib. deHgre- fibus cap, dare probatur ex Apostolo Paulo ad Romanos. 7. £j> ** ad Cor. 7, ibi : ß dormierit vir ejus, liberata est, tui m!t, nubat, tantiim in Domino , beatior autem erit, fi fic permanserit Ac. A idem Apostolus i .ad Tim.f.vers. 14 , consu- lit, ut juniores vidtt£ nubant. Legibus tamen civilibus exosae sunt, & varijs poenis affectae fuerunt. Sunt vero istae poenae legales in duplici differentia, aliae sunt principaliter in o- dium secundarum nuptiarum, vel accelerati tansitüs, aliae principaliter in favorem liberorum prioris matrimonij statutae. Primi generis poenae sunt, quod mulier intra annum luctus nubens fiat infamis, nec fecundo marito possit ultra tertium bonorum partem relinquere, nec ipsa sit capax hecreditatis ex testamento, vel ab intestato nec legati aut fideicommissi, l.i,C,b.tir. Et hx poenae de Jure Canonico correctae sunt in c. pen. G ult. eod. eo quod videatur injustum per LL. civiles auferri potestatem quandocunque libuerit ad secundas nuptias transeundi,quam Apostolus d. I, absolute concessit. Secundi generis poenae du te sunt principaliores. I. Quod conjunx transiens ad secundas nuptias amittat proprietatem omnium bonorum, quae a defuncto con- juge consecutus est, earoque transferat ad liberos prioris matrimonii, neque alienare possit. l.foemina. 3.C. h. t. II, Non potest in dotem dare vel alio titulo secundo conjugi plus relinquere , quam dederit uni ex filiis prioris matrimonii, cui minus reliquit./, hac editiali . 6. C.eod - tit. Ife porro duce poenae quamvis juxta communiorem sententiam tam in marito quam uxore ad secundas nuptias transeunte, locum habeant, per text, ind t l. 6, &l. generaliter p .Coi, eod.Nov. 22.C. 23. & quidam procedere velint, tametsi liberi secundis nuptiis consenserint, qua de re videantur Sarmientus,.ye/eff. interp . lib.n c. 4, StFachin, Lib , 3>Controv.c. 6 p . cessubant tamen, si liberi prioris matrimonii vel nulli extern ,vel ante parentem binubum praemoriantur, d. t. fcemin£ §. Ex quo ipso fatis apparet , has poenas non in odium fecundi matrimonii introductas , neque proprie loquendo poenas esse, aut delictum supponere J alias enim non minus defunctis, quam viventibusliberis Infligendae. III. Mater transiens ad secundas nuptias amittit filiorum tutelam , l,ult.&auth.Saeramentum, c odQuando mulier tutel£ officio £S>c. IV. Mater binu- ba amittit jus educandi liberos prioris matrimonii, ita ut potius apud Consanguineos educari debeant. Li.C. ubipupilli educari debeant . Plura de his & alijs secundarum nuptiarum poenis ( quod mater binuba perdat tutelam, item educationem liberorum, saltem si proprerer circa educationem suspecta sit ,) longio re« ro 4 o Lib. IV. Tit. XXI. res commentarios scripserunt Jur. Civ* Reipublica: interest ex" nuptijs homines Interp. ad tit.de Secundis nuptiis ». Qua: multiplicari. I, quoties,22.I, cnm tale,72, pleraq; etiam videri poterunt apud Sanch. Mdvic. & l. Titia fi non nupserit, too. de Matrimonio, lib, 7. difp, 88. G seqq, f, de Condit. & demonfi. Imo de Jure Nobis sufficiat seire, quod istae poena in antiquo etiam conditio obstans fecundis favorem liberorum introducta Jure Ca- nuptijs fuerat rejecta 1,2. C.de Indiilavi- nonico correctae non sint : correctio e- duitate. Hodie tamen de Jure novo con- nim Juris est stricta: interpretationis, nec stituit Justinianus Imperator, Novel, 22, ad alios casus trahenda. l.pricipimus. 32, c. 43. feqq. valere hanc conditionem, tn fine. C . de Appell, neque suhlet ratio, qua maritus cum certo aliquo legato uxo- ut Pontifex abrogaret illas leges , qua: ri, vel uxor marito viduitatem indicit: non tam odium fecundarum nuptiarum & si legatarius velit habere legatum, dc- refpiciunt , quam liberis prioris matri- bet prtestare cautionem, quod id iterum monij prospiciunt, quos parentes binubi una cum fructibus restituere velit, si ad plerumquenegligere solent, omnemque secundas nuptias transiverit. Sunt enim suum amorem & substantiam secundis iecunda: nuptise propter honorem & a- conjugibus addicere, morem conservandum prioris conjugii Istud adhuc quaeri pollet, an legato, & liberorum minus favorabiles, & ideo quod maritus relinquit uxori, poffitad- facilius eorum impedimentum concedi- jici talis conditio, ut id uxor vel petere tur. Neque hoc de Jure Canonico cor- «on poffit, vel obtentum etiam amittat» si rectum est, quia Canones tantum corri- ad secundas nuptias transierit? ty. Quam- gunt leges, quae absolute omnibus mu- vis conditio, quaeprimas hominis nuptias lieribus intra annum luctus nuptias pro« impedit, v. g. si puellce aliquid legetur in hibent, testator autem non absolute pro- testamento fi non nupserit &c. sit de jure habet nuptias, sed tantum sub conditio- reprobata, & quasi de jure impossibilis, in ne, si conjunx luperstes lucro gaudere testamento , habeatur pro non apposita, velit. Sanch. /.7. d, pt. lib.i. difp, 34 * & nihilominus legatum peti possit, quia num. 30, Casus matrimonialis perplexus U difficilis » T^Um haec in Lib.V. Deretalium scribo , pro- ^ ponitur mihi casus admodum rarus & intricatus , qui quidem longis ab hinc annis, nimirum circa tempus Concilij Constantiensis&BasiUca- Jis contigit, potest tamen ejus decisio etiam nostris temporibus inservire, & cum prae c arteris involvat illam prasticam quaestionem, an tjuali, ter ufm matrimonii invalidi contra ffi fit licitut, quando imfudimentum «/?plani occultum , & uni um farti cognitum , nolui omittere , quin coronidis seco hie »dstruerem. Rem gestam oculatus & in fafto proprio testis omni exceptione major delcribit Joaiutes Nyder Ord. Praed. Theologus Sc Professor suo tempore praestantiffimus in Fornicaiorio }, Uh. c. }. placuit ejus verba formalia ponere, quia in plerisque verbis & circumstantijs vis aliqua Sc .consideratio est. Sequuntur verba formalia; - Jfcse pnedicante , inquit, in Dioecefi B&- fdeenfi consilii gratia ad me venit fcemina De secundis Nuptiis. 104t ifonfo secundum fecu 'tim non infimi fiatüs. Cum- Et quodcunque juberem , videlicet mavult ,/i, que fletu tanto inundaret, ut JWagdale- nere cum tertio , vel redire ad fecun- ftrin nam alteram creduiiffes, nisi quod ad pe- dum, aut ab utroque se secernere, inso- 10 ilcjiiij despectatoris non procidit, O e^c- quid ribus femper aderat ex una parte aut ve - secusÄ haberet tristitis ab ea qusrerem, tandem risimile homicidium , aut fcemins adul- diihii- fubjmxit. Täter ! ego Peccatrix parata terium , aut alterius mortalis criminis pe- rnuoa. poenitere omnibus modis mibi possibilibus, riculum. Kam fi jub er evolui re ditum ad mi iu A satisfacere , quatuor viros habui, secundam , sequebantur bsc incanvenien- ioacni, &quemnunchabeo,non efimeus,cumbis tiaverisimiliter, videlicet, primo, quod toura. omnibus per verba de pr&fenti contraxi, zelotypiamotus tertius secundum viasa- ndicit: & ex bis viventes tres hodie supersunt, fti invaderet, & occideret, Secundo, m,de- Quibus auditis fatis obstupui,sciens quod qubdfoeminn cum secundo manere nequi- tea talibus perplexitatibus summam oportet ret, quia divortii celebratio obftitit fasta eli:, U dare operam , si enodare quis quempiam in judicio Ecclefis, quam ob rem omni jutum- velit. Unde investigata dvigenter cau- re humano eam tertius a secundo obtinere rem&i-K fa, quam prius nesciveram, didici quod poterat, imb excommunicare. Tertibvi- conjuji de omnibus viventibus difficultas aderat, tafoemins fic fuisset in periculo utrinque, nam de mortuo fi quod fuit ligamentum, dum ille tanquam perjuram, vel ille ve - n«® illud cum vitx termino solutum erat. Pri- lut adulteram trucidare valeret. Sileo ;oji;o ci' mum enim virum ex viventibus percepi de nota infami £ super jaSo juramento, niLuro antea cum quadam contraxisse, licet clan- quod perjurium este nemo nisi ipsa, & for - inite® destine, U ita in foro conscientis ab eo- tassis secundus sciebat, quod propter con- 'fitp-p dem liberam este. Cum fecundo dande- tr astum clandestinum probare contra eum mWp : ftine etiam contraxerat , U consumma- non potuit, nec scemins crederetur ver- ictei® tum suit JMatrimonium carnali opere, bis ji se/e in hoc infamaret. Si denique .ogste sed ipsa hoc perjurio negante coram judi■ ex adverso feminam finebammanere cum ; ce Ecclesiastico divortiata est ab ipso vi- tertio , sequebantur mala anims in ipsa ro secundo. Cum tertio veropoftmodum deteriora , quia quoties d viro tertio —- contraxit in facie Ecclefis, cum quo jam cognoscebatur , toties adulterium com- domicilium habuit & natos quosdam. Et mißt , non suo marito in hoc obediendo, . . quid inter hos duos consulerem, ut ani- quamquam ipseJjoc exigere postet, quem fejL/ nia adultera salva fieret, anxius valde perjurium putati uxoris latebat, non rofettcri « 1 fd- Erant enim ambo viri animosi ad autem ipsa vice reciproca, qus impedir twii> ama nutriti, rebus ditati, amicis val- mentum non ignorabat. Et si suadere vo- onere,f lati, ad incontinentiam proni, & juxta lebam, ut cum tertio velut foror ejus ca- irt“ communem existimationem in conscientiis sta maneret, hoc quidem ipja paratiffimo valdelati. Unde vidi, quod, quamvis Jubiistet animo, sed ipse velut incontinens jure forisosmina uxor estet tertii,nauta- jure exigendi debitum nullatenus care» fitpst m cn jure poli, sed tantum fecundi, a quo re voluistet, prout ex multis conjefturit itjijwte perjurio mediante ipsa divortiata extitit videre poteram. Torrb si mediam viam [0f Engel In Decret« Lis. IV. Qjq q q q q fn,v\n£ .o 4 2 Lib. IV. Tit. XXI. fcemince consulere volui > videlicet , re- tejfiim ab utroque , tam habitatione, quam thoro, pericula multa intuebar obviare , quia fi posita ejset in Monasterio, tunc nulf£ prudentes eam ad profeßonem recipere debebant viro vivente invito, nec ipfapericulo fraudulentiae fe exponere debuit. Si vero extra monasterium latentium ei consulere volui , quod plus mihi placere coepit , ut animam saltem salvare nosjet, terrebat me quod pulchra facie, & sexu fragilis vix tuta castitate maneret , vel quod tertius zelotypiamotus fugientem lethaliter invaderet. Nescit enim iste f&mineus fexusfug.t se, sicut mafcu- tinus, celare, vel tueris Quid igitur as- sertive consulerem ad pr£sens non habui, nisi qubdpoenitenti restondi eam consolando, ut Deum fine intermissione pro sua liberatione invocaret , eleemosynas pauperibus (quia lucrosa valde fuit ) pro se O pro tertio viro erogaret, bZ quid sibi consulerem deliberatior fastus, V similiter a- lij pudentes vin, parato animo omnino susciperet. Ad qu£ verba consolata aliquantisper abscessit. Interea libros consului, quibus me juvare nonpotui. Redii ad feminam , & ultimum modum fug£ suprafatum ipsi suasi. Ad quem cum se pr£pararet , de quo tamen mihipericulum non modicum corporis,sibi majus, & forte altis imminere poterat, afuit divina gratia, qu£ qu£stioni difficillima solutionem dedit facillimam. Sibi enim incidit, ut quotiescunque vir tertius debitum exigeret , ipsa se per hujusmodi obedientiam t ethalem infirmatem contrahere fingeret, &neid mendacium ejj'et,adamm£ infirmitate hoc mente tenus apud se retorqueret „ex qiiainfirmitate anima scilicet per mortale crimen, certam est secundum nostram fidem quemque necdum anim£ ,sed etiam corporis perpetuam mortem subire, Ita fecit ut cogitavit, divina anidend te gratia, vir prius incontinens foemine compati coepit, quam in aliis veracem s£- pe esse didicerat , usque modo jam annis plurimis eam tantummodo ut sororem habet intastam, nec de adulterio vi-j ri quicquam aliunde male audivi. Ane hanc casum maximis difficultatibus intricatum esse nemo non videt, A ffimilemqut jugi loris ,tjust Gordius olim Nexuit, atque jo’his Phrygii fustendtt *d arm. Ut autem doctrina aliqua Canonica exind« capiatur, resolvam breviter in aliquot quaestiunculas. I. Quo Jure polygamia prohibita, & an ali» quo modo possit licere ? II. Matrimonium clandestinum quando fue-i rit validum, $t quando, ac quare invalidstem ? III. An post Concilium Trid. ex Matrimonio clandestino nascatur naturalis & conscientiae obligatio ? IV. Utriim sententia Judicis in causa. Matrimoniali traffseat in in rem judicatam ? V. Si quis probare nequeat, aut manifestare fine gravi damno vel periculo rmliitateni Matri» monij non audeat, si tamen certus , an liceat exigere vel reddere debitum conjugale saltem ad vitandum damnum vitae, vel famae (quse vitae comparatur arg, 1. justa fs. de Manum, vtnd.j vel aliud scandalum aut periculum ? VI. Quae sit cautela an evitandum usuna Matrimonij cognito impedimento, VII. An medium , quod ista faemina apprehendit , fuerit justum & licitum ? VIII. An liberi ex uitimoMatrimonio invalido nati fuerint legitimi ? Ad I. Quaeft. Quo jure polygamiaprohibita , O 6» aliquo modo postit lieere ? CUme responsionem ex hoc Lib, IV. ut. IU. An veri Deus possit dispensare, ut una uxor pluribus viris Matrimonio jungatur ? negat Bellam» W» c, II. Asserit Sanch, dt ~ ' Matrim* I De secundis Nuptiis* Uatrim. hb, 7. dist. So. n, is. Si prope Sacrilegium est , summi Principis potestatem in dubium vocare, L. ?.C .de Crim. sterti. quomodo prassumat scintilla infirmissimi intellectüs humani abyssum aeternas Sapientia: intra certos limites coarctare i quia fronte dicat creatura Om- nipotentissimo Creatori, figmentum fictori virtutis & potestatis infinitae, non fota amplius ? Ad II. QuselK Matrimonium Clandeliinum quando & quare initalidatum ? I) Efpondetur , ante Concilium Trid, Seston« 14. quae fuit habita sub Pio IV. Pontii, die XI. Novemb. Anno M. D. LXIil. ad substantiam Matrimonij solum consensum mutuum de praesenti absque alia solennitate fusse- cisse,utexc .isqui fidem. jo.rfe Sponsa/,c. I. & 2. de C Und, deß), Sz pluribus aliis locis suis apparet. Sed quia experientia docuit, ut expraesen- ti casu abunde patet > plurimas polygamias suisse commissas & Matrimonia clandestina contra Jus fasque abnegata , ideo per Concilium Trid, d. Sejj. 24. de Reform. Matr. c, r. optime constitutum est , ut nullum valeret Matrimonium , cui proptiue Parochia & 2. vel t,, testes non interestenr. Dices: quomodo Matrimonia clandestina ante Concilium Trident, valida fuisse pronunciantur , cum tamen repugnat expressus text. in c. 1. 30, q, 5. ubi pridem Evaristus Papa statuisse legitur in haec verba : Aliter legitimum r.on fit conjugium, nifi ab his, qui super feminam dominationem habere videntur, (fi>d quibus ut ß oditur, uter petatur , & ii parentibus & propinquioribus fionfetar , q, suo tempore fiteer- dotahur benedicatur , (fic. Aliter vero prafitm - }t» non conjugia , sed adulteria, vel contubernia, vel supra, aut fornicationes ejfe non dubitate, nili voluntas propria suffragaverit, (s vota succurrerint legitima. Fateor : difficilis textus est, nec bene subsistere videtur communis interpretatio, quöd non legitimum , idem sit quod tUtcitum, proinde Matrimonium clandestinum ex hoc textu sit quidem illicitum , sed non invalidum , id. 4 lle colligatur ex verbis finalibus, mfivoluntat propna suffragaverit, Qr>c. quomodo enim validum Matrimonium est potius adulterium, for. nuntio, fpc. quam ligitimum conjugium f Dein- per ipsa verba finalia non parum intricatur «Ktus, nam vel adest consensus mutuus, vel non } rv4) fi adest, tunc etiam sine enumeratis sblennitatr» bus Matrimonium erit legitimum : si abest, erit nullum , non ex defectu fo'ennttatum , sed consensus, gj.posse sustineri communem interpretationem declarando textui» in hunc senium , ut illa verba : Aliter vero prejumpta non conjugia , sed adulteria vel contubernia, & c. effe non dubitate , non tam contineant decisionem invalidita. tis Matrimoii, quam vehementem prtsumptio- nem jurit contra talia Matrimonia. Haec tamen pr «sumptio non est jurit (fi de jure, sed jurit tana tum , ckm admittat probationem in contrarium r. i, ($» 2. de C land, dejs, & licet Pontifex dicat : non dubitate, attamen ista verba recte etiam de gravi pr «sumptione jurit , non est dubitandum, usque dum contrarium probetur, velu- ti non dubitatur , decimas ad Parochum specta, re, dicecesanum esse de jurisdictione Ordinarij. quamdiu contrarium non ostenditur. Praeterea cum Pontifex d. I. Matrimonia clandestina etiam contubernia vocet, fojrsan poterit adjungi alia explicatio desumpta ex c, it qui 4. &c ¥ Christ sano, d, 3 4. ubi Christiano loco uxoris concubina permittitur, ad quem rextumibidem subnotatur, ‘quod concubina etiam olim dicebatur uxor ducta quidem valide, led iUiiite clandefttn ?. In eas» igitur nostro , qui contigit circa Annum Domini 1430. ideöque longe ante Concil. Trid. indubitate tenendum est . Matrimonium clandestinum , quod mulier cum illo viro, a quo ob perjurium suum libera pronuntiata est, contraxit, tunc temporis valuisse, & fuisse verum Matrimonium. Ad III. Quae stv An poli Trid . ex Matrimonio clande flino saltem in censcientia nascatur obligatio ? y. cum Concilium Trid. contrahentes line Parocho 5 c testibus ad sic contrahendum omnino inhabiles reddat, & hujusmodi centra - Bus irritos & nullos effe decernat , per hanc in- habilitationem & irritationem censetur ita efficaciter resistere contradfui, utomnem ejus&ri- vtkmefir naturalem obligationem tollat per ca, qua: superius hac eademp. y. c. t. pag. 254. dicta sunt , minime etiam fuisset obtentus fir.is Concilii , nimirum evitatio periculorum ex Matrimoniis clandestinis oriundorum, UM ojpligatio, vel valor talium Matrimoniorum in conscientias foro relictas fuisset. Q-q q q q q » REfp Utri» io44 Lib, V. Tit. XXL Utrüm autem Matrimonium clandestinum hodie saltem valeat in vim sponsalium de futuro > ut contrahens ab initio clandestine , postea publicassolennitates adhibere teneatur i Vide» antur plurimi DD. in utramque partem relati i Barb, in colleß, add. c. i, Trid. Se]], 24.». 190* & diximus aliquid inpag. », e. p.§.2.».io, si sarmina , quas alias juris ignorantia facilius excusatur. L. cum indebito ff, de Probat, per contractum clandestinum decepta & deflorata vel a- lias jam prope extra spem alterius corvjugij ob clandestinum hoc Matrimonium & cohabita- tionem posita fuilfet » affirmativa sententia magis aequitati consentanea foret, arg, c. 1. deAdult. ej. flup.Se. per ea quae dicta sunt d. e. y. §, i. feß.i.n, 1?. Ad IV* Quxft, •-An sententia in causa Matrimoniali tranjeat in rem judicatam ?- On transire , etiam in hoc Lib. IV, tit. XVIII. n. ii, dictum est, ciim enim transitus sententiae in r,em judicatam fundetur potissimum in, tacito consensu , & approbatione ejus, qui contra sententiam potuisset appellare, & non appellavit, ided proprie tantum obtinet, quando agitur circa res patritnonij nostri, quas pto nostro arbitrio possumus alienare, aut vindicare, actionem pro ijs competentem remittere ,&c, non vero in alijs rebus, qua: in nostra dispositione non sunt, ut Matrimonium, ob impedimentum dirimens invalidum , reddere validum , aut vice versa Matrimonium rescindere. Licet ergo secundus maritus in proposito casu, i quo mulier mediante perjurio divortiata est, minime appellaris, non tamen exinde mulier liberationem consecuta est. Ad V. QyiaesL •Mn cognita nullitate Matrimonii non manfefiabtli licitum fit exigere W reddere debitum i Q Uoad petitionem seu exactionem debiti , difficultas non est,. utique enim ex Matrimonio nullo nullum jus petendi est, & active accedere ad personam , quae conjunx non est, haud dubie doutra sextum Decalogipratceptum e.st , abusque leges divinas , quae- omnem im- *** • -/»st» i & carnalem commixtionem prae- ' trimonialem damnant, i t ad Cor,. 6 , ad Ardua autem quaestio est, an saltem ad vitan- tanda magna damna & pericula liceat reddere debitum ! Pro negativa est textus valde clarus in c.litera*. v}.de Refi.ß/oliat. & in c, inquisitioni. 44. de Sent. excom, ubi 8. Pontifex rescribit, qnstd mulier conscia nullitatis & impedimenti Matrimonij ne quidem ad praeceptum judicis, sub censuris emanatum postit absque peccato mortali reddere debitum. Tales enim censurae non stringunt animam 5c conscientiam femina: , qiiia sunt latae ex falsa praesumptiones quae locum non habet in conscientia , juxta dicta su. perit,sp. q.c. 1, », z.) ciim Judex fori externi* qui de occultis non judicat , praffiumlerit feminam frivole allegare impedimentum , cujus nullam probationem adferre potest- Patio autem principalis est , quöd concessa iu similibus circamstantijs debiti redditione , sequeretur, sornicationsm , aut adulterium, quae sunt intrinsece mala , ad vitandum vitae aut famae periculum licere > cum tamen propter nullum metum liceat peccatqm mortale admittere, c. sacra. De his qua tiimetüsve ,.Qpc. Et hanc sententiam cum Sanch. lib. 2. dt M atnm. dijj>, j9, n. f. Guttier. de Matum, c. 49. n. i. starb. ind- c, inquisitioni, n. 3, Gobar. tn Alphab. M atr., p, 2, n, 637. docent plerique Theologiae & Canonum Interpretes , esto quaevis scandala &: damna ex denegatione debiti sequantur, ut dicit starb, d.n.%. Versim teste Gobar, d. I. multi' graves, viri olim pronuntiarunt ä culpa immunem , qui reddit debitum ob metum merta , alü ,fi ob mandatum Mngtß ratus Ecclefiaflici ignorantis , illud impedimentum , tunc enim judicem Ecdtfiasticum difien s are ex commijja ßbi pote flate * fi fit jutis TLcclefiaftici , in specie autem pro hac sententia affirmativa citatur Sanch. d. I. ». 2. Magister 4. -/»38- tK fi r,e - Hugo de S, Victore de Sacram. p. 11. c. 6 . & alii. Rationes quoq; stint. L Qiihd juste potest alter petere , hoc possum imö aliquando teneor reddere,. ( licet justitia petitioni* sit tantum putativa ex errore & perluasione hominum causata, ut in exemplis feqq.) sed con- jux alter in bona side existens juste potest petere , ut omnes fatentur ,ergi>&:c. II. Ex multornm sententia judex potest occidere reum & ipse pati mortem, qui publice habetur pro nocente, licet Judex privatim sciat ejus innocentiam. Cov. W, reL lib. 1. c. i. ». 4, cum tamen, occidere imas- De Secundis Nuptiis. »245 innocentem intrinsece malum sit. III, Similiter quamvis dar eSS. Eucharistiam indigno sacrilegium iit, potest tamen Parochus ,ii privatim solum sciat indignum; unded fortiori, sed Parochus habet jus danti 88. Eucharistiam inique petenti ad conservandam famam ejus, cur non etiam mulier ad conservandam vitam Sc famam propriam potest dare debitum marito non inique petenti ? IV. Ratio-priorissententiX videtur niti falso supposito, qu6d redditio debili , quae fit in figura Matiimonij publica opinione validi ac ei, qui juste petit , fit formale adulterium , fornicatio, aut peccatum , tunc enim dici non potest , mulierem reddendo cooparari peccato , quando petendo peccatum non committitur. V. Confelsarius qui novit aliquos habere impedimentum dirimens , quod ipsi invincibiliter ignorant, non tanlürn non tenetur eos impedimenti admonere, fi exinde sequeretur scandalum vel perplexitas, sed insuper si alteruter ex putativis conjugibus ex aliacau’a renuat reddere debitum , potest & debet positive imperare , ut debitum reddatur „ sicut docet Sancb. d. I, r. d-A. 38,», 8. si ergo licet in uno casu scienter permittere, imo& imperare copulam inter non legitimos conjuges , quare non inaltero. Potest enim etiam Conjunx conscia «militatis Matrimonij in bona fide elfe in ordine ad reddendum debitum, credens ex rationibus ex autboritatibus hactenus adductis id sibi licere, praesertim concurrentibus gravissmispe- riculis, ni id fiat. VI. In lententia contraria sequuntur gravia pericula & damna corporis & infamiae, perplexitates, desperationes, incontinentiae ( supponuntur enim tales circumstantiae concurrere) in ista autem nihil ; Sc quamvis omnia illa essent parvipendenda , si offensa DEI esset manifesta, aliud tamen videtur , st fit dubia & incerta. Etsi ex duobus malis minus eligi potest , cur non prx malo certo malum incertum ? VII. Contra textus allegatos opponi potest alius in c. paftoralii. §. quia vero,, de Offic, ielegt Ubi Ordinarius jubetur sententiam delegati Papalisexecutioni mandare, licet sciat esse injustam. Deinde textus cc, loquuntur de illo caiu , quando» impedimentum» fuit deductum» adjudicem fori externi , & mulier non timuit propalare,habultqucnon tantiim scientiam im- f timenti » scd. cttant conscientiam dcaon reddendo debito : neque prxter excommunicationem alteriur magni damni ibidem mentio fit. Nos vero supponimus, mulierem sine gravi periculo (ut in casu enarrato) impedimentum dicere, vel debitum negare non posse. Decisio autem S. Pontis, in uno casu tollit quidem in eo omnem probabilitatem contrarij, sed non in diverso. Quid igitur dicendum ? Sane nisi tam gravi censurS hanc posteriorem sententiam perstringeret Sancb. d, dift. ZA. », 5. ut asserat esse sal- ßfftmam, & in fide perieulojam ) quod an verum sit, aliorum judicio relinquo) vix non eam saltem probabilem adstruerem. Verum ne traducat, velle patrocinari sententiae, quae quo periculosa in fide a quibusdam habetur, nolo pro hic Si nunc a. priori discedere. Responsiones- ad argumenta posterioris lententia; ad 3. priora videantur apud Sauch. d.dtft, 39. n, 12. Ad reliqua responderi potest, sufficere, quöd habeatur decisio S. Pontificis in c. hieltet, (ft c. inquisitioni , reddere debitum cum scientia impedimenti esse peccatum mortale , quale peccatum ob nullum metum committere permittitur, d.c, [acris,'De his qua vi,&c. contra quam decisionem argumentari non licet, e. tn tjlts, dift. 4. c, ego folio dift , 6 . Ad c. paftoralii. f quia vera* de Offic. dehg. quidquid alij exinde probare velint, tam in criminalibus quam civilibus caulis licere Judici condemnare reum contra propriam suam scientiam, ego tamen potius ijs accedo, qui existimant, id praesertim irr causis criminalibus minime licere, icd referendam este causam ad (upe- riorem , coram quo Judex testimonium suae scientiae deponat, arg. c, dtleclo de Teftibus, sive deine superior credat, sive non , judex inferior erit excusatus: qubd si esset praesentis instituti possem pluribus rationibus propugnare, idebque puto textum in d. §.1* iim i» e? Mci,b: elk Av «piritia iesbct;. i i fmthi . »,«t ,0 luisiti to,(}loJ . rM i» | j fci »vites i®««- .. etiam Judex Ecclesiasticus, in quantum fieri potest , fori interni considerationem habere debet. Dices: quomodo potuisset mulier probare impedimentum ligaminis , cum ipsi tanquam perjurae, & propriam turpitudinem alleganti non fuisset habenda fides, Arg. c. stetit nobis. 9. X. de Ttstibw ? & in Ordine ad separationem Matrimonij jam contradi plena probatio requiratur ? ip. Mihi videri, sufficientem esse potuisse probationem ex his concurrentibus. LExde- - politione veri mariti, jam priits habita. II. Ex depositione Confessarii cum licentia revelandi sigilli sibi a poenitente facta. IV. Ex circumstantiis & dispositione faeminae, lacrymantis, poenitentis , fitgam periculosam meditantis, A conjugii usu cum maximo incommodo abstinentis, &c. Quod autem ex vehementibus praesumptionibus (praesortim in causis non capitalibus & ubi non agitur de ablatione vitae aut membri) fumi possit plena probatio, & exemplo Salomonis 3. R eg. e. 3. aliquando definitiva sententia ferri, notatur communiter per text. & DD. in c, adferte. de Vrtfumpt. Circa text. quidem in d. e. ficut nobis, insignis est disputatio , cui depositioni credendum sit, si testis juratus postea dicat, se perjurium commisis se? Probabilius est, judicem id ex circumstan« tiis & praesumtionibus concurrentibus arbitrari debere. Fachin. lib. ?. controv.e. 74. Rota apud Farin, in dtcf irim. & testium, dttif. n 9, 16 3. *47 Obtenta hac divortii sententia fuisset jam disponendus verus maritus , ( cui jam antea erat cognitum mulieris delictum ) ut simulato quasi noxio affectu & dissimulato priori clandestino contractu eam publice in suam uxorem reciperet, quod si noluisset, mulier debuisset i* Monasterio » vel alio loco sibi non periculoso degere. An autem mulier adultera ante latam divortii sententiam invito marito possit ad professionem recipi? videantur Sanch. deMmrim^ lib, 10. difp. 10. num. 7. quod communiter apud eum negatur, quia innocens non tenetur invitus dimittere nocentem, & si semel dimiserit, potest denub recipere. Si casus de praesenti foret,& circumstpntiaa loci, temporis > & personarum cognitae, forsan melius consilium incideret, interim hoc difeur- ssis gratia libuit inserere. Ad VIII, & ult. Quaesi. An separato Matrimonio putativo Tilii inde nati ßnt legitimi 1 Cx supposita narratione , quöd Matrimonium publice in facie Ecclesiae praemissis denuntiationibus > & fine contradictione contractum, & unus saltem ex conjugibus in bona fide fuerit, proles legitimi nata censebitur text. plane ad propositum, tnc, ex tenere pen. Arn filii ßnt legitimi, c. i. eod. iit, e. 3. §. ß quis vero, die Clandestin. defponf, HSstr. Zoes, ad diä, tit. gut filiifint legitimi. ßinis JF. Libri* 1 Eciik irfer tii:«* tirttj 1 * .3) filirii is «i“- 1 * ,i ulterio 1 i»S> 01 i.mirt'!' ..H«. Stil» y Yx m ) -°48 c DZ i LIBER V. DECRETALIUM TITULUS I. De Accusationibus, Inquisitionibus, 8c De- nuntiariombus. SUMMARIA. I ( Quid sit Accusati », A Inquisitio ? 2. Poena talionis hodie mutata est ia arbit ratium. I . Accusatio instituitur ad vindiftam publicam, etiam in deUcik privatis. 4. Dij ferentia inter aäionem civilem , Ö* accu- jationtm quoad libellum. $. Caicus non posest accusare Clericum nisi in criminibus exceptis , & abi suam stmumvt tnjuriam prosequitur, f, Nec Clerici vel Religiosi Laicos , maximi in causa sanguinis. 7, Magistratus in genere moneri possunt a Parochis vel Contionatoribus de administranda in malefactores Justitia. 8, Pro Compensatione damni fibi illati agere possunt Clerici, et fi deinde mors rei sequatur , 3. Inimici ab accusando repedantur , fi fit gra- suos Patronos, aut alimentatoret. I4. Pupilli 1 & mente capti accusare nequeunt ; sed bene minores : quibus tamen sonnun - quam poena mitigatur. l s. Semel absolutus de eodem delillo reaccusari non potest, 16. Lapsu tempori« 20. annorum aboletur accusationis facultas, 17 . Mag'ßratus temperatis durante officio accusari non potest : nisi de crimine notorii W c.rca officium commisse. 18. Contra abstnnmprttertimcontumacem quomodo procedatur in Accusatione. Iß. Reus contumax post annum habetur pro confesso convicio : potest tamen purgare delictum ex post facio. 10. Tam Accusator , qudtn P.eus dari possunt in custod am. 27, Quando & quomodo in judicio criminali procedi possit ad eapturam ? 22, Incarctrattt de Jure Canonico & consuetudine etiam est poena. I N hoc Libro V. Decretalium tractatur titur, quod triplici via crimen ad judi- de varijs delictis, eorsimque poenis, & cium deteratur, scilicet per accusationem, punitione. Unde in hoc tit. I. prsemit- inquisitionem , & denuntiationem ._ §.,h. » De Acculationibus. CpAtfj« est criminis alicujus horni- scriptione interveniente legitima facta 'nifapud judicem competentem in- delatio ad vindictam publicam. Dico De Accusationibus, Sc Inquisitionibus &c* 1049 Dico I. accusationem esse delationem mariam sisco inserendam §, in summa* 1$ criminis apud judicem competentem : & ibi.DD.Infiit.de Injuriis. Et hscactio cizm in criminalibus alia sit jurisdictio, criminalis proprie accusatio est. Ea quo- 4 quam in civilibus, ideo quinam judices, que disterentia inter actionem civilem ex & quando de crimine recte cognoscant, delicto & accusationem notanda est, videri poterit superius in Tit . de Officio quod libellus in actione civili post sactö Judicis, & Tit.de Foro competenti. narrationem , & causam applicatam de- Dico II. inscriptione interveniente: est beat habere conclusionem, ut sciatur,' autem inscriptio nihil aliud, quam obii- quod & quantum actor petat : cüm in. gatio scripta", qua accusator le obligat ipsius sit arbitrio , vel totum , vel par- ad crimen objectum probandum , vel si tem petere ; in accusatione autem suffi- in probatione defecerit , ad poenam ta- ciat sola facti narratio , & obligatio adf lionis , id est , ad eam poenam subeun- probandam sine conclusione ad poenam * dam , quam reus pati debuisset, si cri- quia quando constat de delicto , tunc men probatum suisset. /. 3. js.de Accusat, lex ipsa facit conclusionem ad poenam , U /. ult. Cod. eodem tit. Haec tamen poe- quam remittere, vel moderari non est ia na talionis hodie mutata est in arbitra- Accusatoris potestate, riam & extraordinariam , quia per eam Accusare possuntregulariter omnes quT f multi ab accusando deterriti suerunt, & non prohibentur. Sunt autem plures, qui ita delicta impunita manserunt, ut in Tit. ab accusando prohibeantur. Ut I. Laicus. feq. dicemus. non admittitur ad accusandum Clericum«’ Dico III- accusationem institui ad vin- propter reverentiam Clericis debitam , c» didam publicam. Licet enim delicta a- i.V seqq. causa. 2. q.y. & quod prassu-. lia sint publica , quL statum Reipublica: matur esse infestus Clerico , sicut dicit perturbant & offendunt, & quorum ac- Pontifex in c. de Immunitate Ecclesu cufatio cuivis de populo datur , ut cri- in 6. Nisi tamen Laicus injuriam sibi men ladte majestatis, homicidij, adulte- suis ä Clerico illatam persequatur, c. da rij , violentiae publica;, & reliqua, quae extero. 14. de Testibus. Item in-crimina- enumerantur in Lib, 4. Instit.de Publicis libus excestms, & atrocibus ; ut limonia, deiidis : alia vero sint delicta privata, hteresi, sacrilegio, & similibus Laici bonas: qux magis privati alicujus nominis, famae ad acculandum admittuntur , imo, quam Reipublicje interesse concernunt, etiam aliquandoLaici malaefams, &per- ut furtum, rapina, damnum injuria da- forne viles, si Clericus talium personarum, tum, injuria &c. nihilominus ex quoli- familiaritate prius usus , aut de crimine, bet delicto etiam privato agi potest non infamatus suerit, c, nulli. ^. h, t. Parochi*- tantum civiliter ad compensationem da- ni quoque & Patronus Ecclesia.’ de crimi- mni ex delicto illati, vel ad poenam a- ne civiliter agere possunt contra Recto- ctori applicandam , sed etiam criminali- rem Parochis ; velbeneficij, aut amovea- ter ad poenam publicam judicis authori- tur a beneficio : quia ipsornm interest täte corpori imponendam , vel ad pecu- habere bonum Parochum Engel In Decket, Lib. V. Rrr rrr > SI. Clc* Lib. IV. Tit. I. jofO II. Clerici aut Monachi non possunt accusare Laicos , quia non debent se immiscere tacularibus negotijs toto tit. ne Clerici vel Monachi £5c,idquevel maxime, si delictum mereatur mortem , vel membri mutilacionem : sierint enim accusatores illata tali poena irregulares, tan- quam cooperantes ad mortem , vel mu- tilitationem alterius, sicut infra in tit. de Homicidio dicemus. Interim nihil obstat , quin Parochus vel Concionator absque speciali designatione hominis vel poena: in genere monere possit Magistratus, ut pro securitate publica, & ad scandalum evitandum justitiam administrent, & in malefacto res inquirant. Item si Clericus non vindictam publicam , sed compensationem damni ex furto vel alio delicto sibi illati persequatur , poterit etiam suum malefactorem ad judicium saeculare deferre cum protestatione , quod non faciat ad poenam sanguinis , sed ad Interesse suum consequendum. Neque ipsi imputabitur ad irregularitatem, si deinde judex ex officio malefactorem merita poena etiam mortis afficiat : si enim Clericis omne jus agendi contra malefactores adimeretur , ipsorum vita & bona libere aliorum prxdae exposita forent, Text. notabilis in c. 2. de Homicid, in 6, III. Inimicus Accusati , & qui inimico cohabiat ab accusatione repellitur, c. repellantur. 7. U c. meminimus: 13. i . tit . dummodo non sit levis inimicitia, sed capitalis , cujus aestimatio , quamvis regulariter arbitrio judicis relinquatur, communicer tamen ea censetur , fi quis alterius vitfe, vel majori parti bonorum insidiatu^Arftem si eundem jam alia vice de gravi crimine per calumniam accusavit. c. 10. h. t , IV. Accusator repellitur per reaccu-t* sationem Accusati, & dummodo reae« cuset de maiori crimine , si autem Accusatus reacculare vellet de crimine pari aut minori, non audiretur, antequam accusationis judicium esset finitum : praesumeretur enim ex inimicitia , & ad eludendam accusationem facere: neque enim relatione criminum, sed innocentia, reus purgandus est. l.fi quis reus ♦ s. jf. de Pub licis judiciis. Excipitur tamen si Accusatus velit reconvenire Accusatore civiliter ad interesse, vel persequi suam, aut suorum injuriam, L t. & l neganda. 19. C od. de his qui accusare non pojs, V. Frater fratrem vel sororem accusa- l j re non potest, ita quidem , ut accusanti exilij poena statuatur : nimis enim inhumanum videtur, ut frater fratris publicam damnationem desideret. /. fi ma- gnum. 13. Cod . de his, qui accusare non pojs, nisi accusatio fieret de crimine levi, vel ad propriam vitam conservandam » ut quia frater fratri insidias vitae parat. i, propter insidias. 14. Cod, jam h, tit, VI. Accusare prohibentur enumerati n iniqui accusare, 8. cum II , seqq.ss.de Accus. ut Pupillus , Mulier , Magistratus, Miles, ( ne ille ab officio, hic ä militia avocetur) Suspectus de calumnia, qui falsum testimonium subornatus dixit, Pauper, qui minus quam jo. aureos in patrimonio habet: praesumitur enim vel corruptus pecunia, vel ad extorquendam pecuniam accusare: hi tamen omnes, si suam vel suorum injuriam persequantur, ab accusatione non repelluntut. I. Hi tamen u. f, eodem tit* VII. IID« ii,ii t' «w m, &l, EÜE! ■.unii •;xl! : ; il L, 'M «(juiö ::ksk 2 !Ä ■qida »jti ih s,s< fiila Ai!!: i mia 'Hjii 'U uitt, at« De Accusationibus 8c (nqnisitionibus&c* iof x j, VI!. Denique Liberi, Liberti, & a tenera scate Alimentati, ne quidem suam 1 '«a injuriam persequentes Parentes , Patro- nos, aut Aiimentatores criminaliter ac- cusare possunt , sed tantum civiliter con- CfWt; venire , si forte rerum suarum jacturam m ^ ab ijs sunt passi E, g. si pater filium a • pA possessione expulerit, non de vi aut ra- pi na ,cxlfi quis f.ff, ad L. Jul, De vi privata , sed interdictorecuperands posta® . sessionis contra patrem aget. i. I, hi ta- Uii meri iu /. iniquum, i /, Cod. Qui accu- kufe far e non poffi, xbii Sicut autem quidam ab accusatione a- at» stiva, ita alij ab accusatione passiva ex- cipiuntur. Uti,Pupilli, Furiosi &men- , te capti, utpote quibus ob defectum ra- fflaca>|j ; r tionis delicta non imputantur. L iinfans. tKtusr. a \ l. Corn, de Sicariis, l, divus, iiijia. 14 jf de Officio Prgfidis. Minorennes insp vero qui excesserunt 14. statis annum , /. f n vel etiam Pupilli proximi pubertati & do- 'iktn Ii capaces accusari quidem possunt, sed iiiele«!! poena eisdem interdum habita statis ,'itita;, & imprudentis consideratione pro di- scretione judicis mitigatur. I. auxilium. Si f j7.ff, de Mimribus, I. fere in omnibus , mia% ij;o8 . jf. de R. /« II. semel accusatus, fyfjp & per judicem absolutus iterum accusari . non potest de eodem crimine , quia de r delicto unius hominis Ispiiis qusri non u» potest, l,fi cui 7, §. 1. jf. b, t, l, licet. 6. litiisit; §. ult. ff.Nautx , caupones &c. quia ta- aU!W i: mentes inter alios acta alijs praejudicare irisi®; 1 non debet, ideo, si (ecundus accusator rqutrtf suam injuriam persequatur, & doceat offlas primam accusationem se ignorasse , vel «p® certe primum accusatorem prsvarica- tum esse , audiri debebit. /. ß quis u. *^ Coi, eo d, III- Issonpossunt accusari, imo nec ex officio puniri, qui ante plures annos delictum commiserunt: ita enim o- mnia delicta carnis regulariter abolentur lapsu quinquennij/. mariti 29. §,fex mensium s. V §. quinquennium 6.f. ad L, Jul, de Adult . excepto crimine raptus , item adulterij cum incestu vel violenta oppressione conjuncti, qus de jure communi, scilicet ut cstera crimina , qus delicta carnis non sunt, ad sui ablotionem 20, annorum lapsum requirunt, l. vim passam. 39. tz. pr£fcriptione. s. f. ad L. Jul.de Adult. Arnold Rath in traft, de ufucap.c. 4. affert. 21.& affert, 30, IV. Magistratus temporalis durante *7 officio accusari non potest, nisi circa officium delinquat, vel crimen notorium sit; in reliquis autem differtur accusationis exeeutio usque ad depositionem offi- cijdata interim cautione de judicio , l.fi adulterium. 3$. §, ult, f, ad L. Juliam, de adult, V. Denique absens a loco judicij ac- 18 culari non potest, c. s. causa, 2.q. 8. U I. absentem, 6. Cod. dt Accusat. Sed hoc intelligendumest; quod contra absentem deduci & finiri non possit accusatio, proponi autem potest , ut accusatus citetur i Judice ad comparendum. Quod si legitime citatus non comparuerit, nec realiter citari, seu corporaliter apprehendi posstC quia fortassis profugis, aut Judex, sub cuius districtu latet, non prsbet alteri Judici auxiliares manus) annotantur ejus bona , id est , ä judice obsignantur , sive arrestantur; ut si inter annum redierit, & se purgaverit, integram rem suam recipiat , intra qu^m annum Judex res tempore perituris ijg. frumen- tum, vinum &c vendere, o^pKuium a- Rrr rrr 2 pud «v s 2 os2 Lib. V. Tit. I. pud se deponere debet. Sin autem an- Minsing, C ent, 2. Obferv. "]S. bona ver» J(l ’ jiuiTi per contumaciam elabi palsus sit, semel sileo ob contumaciam acquisita, e- ^ bona ejus omnia annotata in fiscum dese- tiam demonstrata innocentis, non resti- runtur./. mandatis, f. ss. de Requirendis tuuntur, quia haeepeena contumacis est; v, Vai £ /infont- 2 nn f tiisirntr-i-mminnU- mtn -ictiAMii! tinn . ,«m \ y-i-in-i I«» (» ' t" f 0l fieisvelabsent. dam, nisiintraannum de- nisi accusatus non tantum % crimine se ( cesserit: quo casu exspirabit criminis cau- purgaverit, sed etiam ä contumacia oil en- ^ ,1C ia & bona successoribus restituentur, /, t. dendo legitimum comparendi impedi- s® 0 ult.js.incit.tit . In Clericis autem ac- mentum. 1.2. Cod t de Requirendis reis, culatis & contumacibus poena relinquitur Csterum si & Accusator & Accusa- 2 © ; , arbitrio Judicis ecclesiastici ? utpropterea tus in judi-cio compareat, uterque de ju- etiam contra Clericos per annotationem, re in carcerem, seu custodiam recipi, & bonorum, vel si bena patrimonialia non. ibi usque ad decisionem cause manere babeant , per privationem beneficiorum debet: quia non tantum Accusarus, sed aut censuras procedi possit. Id tamen mo- etiam Accusator propter poenam calu- ; netConcil.Trid, feff. 2f,deRefor. c t ut mnis si in probatione defecerit, de fuga Judices ecclesiastici sive contra laicos sive suspectus est I. ult. Cod. de Accusat . I, 2. JmJi contra Clericos non prius censuris, prae- Cod t de Exhibendis reis. sertim vero excommunicatione utantur, Verum hic quaeritur, an judex m cri-Zi |lto '' quam si apprehensioni personae, vel bono- minalibus indistincte possit incipere a ca- rura locus esse non possit: ne, si facile & ex ptura, & reum accusatum omnium pri- f* qualibet causa infligantur censurae, con- mo in carcerem mittere ? Hanc quTitio- «*1 temnantur potius, quam observentur. nem tractat Minsing.Cewf, f .obferv. 69. Sed quid si Reus etiam post annum in ubi magis receptam esse sententiam ait: $ contumacia perstiterit» & fortassis nulla quod incarceratie & captura , non nisi vel pauca bona habeat, quae curet? prsemifsa causae cognitione, & saltem a- jl£. Resp. Talem Reum propter cön tu- liquali instructione ac probatione delicti ■line: m aciam haberi pro confesso , & convi- praecedente, non vero ad primam statirti itrtf cto criminis , cujus insimulatur, ita ut delationem sive accusationem concedenda ait poena relegationis, infamis, vel excom- sit, per text. notabilem in L t. js. de Cu- jnunteattonis etiam absens mulctari pof- ßodia reorum. Quod si criminis poena Q- fit. L absentem. /. ff, d: Tcenis. Quia non sit corporalis , sed tantum pecunia- ira tamen contumacia cantum fictam seu ria, vel alias levis, vel suspicionem fugae ti« praesumptam probationem inducit, sen- non inducat , vel reus sufficientia bona t«; tentia autem ex prtefiimpuonibus lata, habeat, in quae possit fieri exeeutio, tunc >< ( ( praesertim in criminalibus, non transit in sola cautio per fidejussores aut pignora, rem judicatam? ciim esset praesumptio, vel aliquando per juramentum de judicio ijj quando de veritate constat, arg. l.fi qui ßßi, & judicatum solvendo sine incarce- ' ^ ^ ' ratione sufficiet : imo Magistratum in- % ideo 11 acJ Liiai us ex poltiacto luam in- »ocentidnfdocere velit, audiendus erit. debite incarcerantem posse de injuria co- \ »ocentidHfdocere velit, audiendus erit, ram suo superiore per incarceratumcon- veniri, i De Accusationibus, & Inquisitionibus &c* io f? •b,ita veniri, docet ibidem Minfing. in fine & tuitur. Si« vero incarceratio fiat no« probatur ex l, nec Magistratibus, 32. ff. pro pcena , sed pendente accusatione pro ,dohi 4 ’ de Injuriis, custodia non debebit tunc reus nimis du- Ü113CBE-;': n Quia tamen hodie de jure Canonico ro aut retrico carcere constringi : est e- crio®; in c, 3, de Tanis in 6. & passim de con- nim iniquum , utpriüs affligatur rcus,& ucaoiitj suetudine fiecularium etiam judiciorum exeeutio in ipsum ffiat, quam delictum Ii nupti aliquando carcer non tantum pro cusio- probatum sit. i, r. Cod. de Custodia reo- diutii, dia, sed etiam pro poena assignatur, ideo rum , nisi hoc nonnunquam fiat post se- in levioribus quoque dei istis , fi tamen miplenam delisti probationem ad con- istpife probata sint, incarceratio frequenter sta- sessionem rei extorquendam. m a*. i, dek§ lex in perea» mmp nqtiate (Jjiftsf,; muh' , m d limi* Htislltli ante 1 wfsl« «spffw. pia- : 1 atii Is itka» ratum r jtuuS' 01 De Inquisitionibus ÖC Denuntiationibus. SUMMARIA. zz. Quid ßt Inquino t estque aha generalis, ah» stecialis. S 4 . Inquisitionem specialem dei et pracedere infamia vel indicia sufficienti«. »f. PttnHa Inquißtionis , item dtUaifj nomina te- st tum reo pro fiti defensione stectfici Junt communicanda. »6. Non servato debito ordine > ß reus ultro con- sessus fuerit, non poterit processum poste» impugnare. ij. In inquißtiont contra regulares non publicantur nomin» testium. ig, Quid ßt Denuntiatio, (ffi quare introdudia, 23 , Denuntiatio ah» Evangelit», aliaCanonic» ali» civilis , & quid jit Evangeliea ’ 30. Quid fit Canonica denuntiatio , & quomodo detur etiam »d proprium intereße consequendum ? JX. Quid fit tivilit denuntiatio, ffi quatenus in ed credatur ministris pub icis. 3 } TNquisitio est investigatio criminis ä ju- -* dice ex officio facta .- cum enim non facile repectantur , qui velint se pro accusatoribus gerere, onus probandi delictum in se suscipere, & nisi probarim se ipsos ad poenam obligare , ideo, ne delicta maneant impunita , judicis officio incumbet, etiam sine accusatore in malefactores inquirere, sicut in l. congruit . isff.de OfficioTrdfidis jubetur, ut Praeses Provinciae malos homines conquirat, & in Novell. 128. c. 21, mandat imperator, ut Magistratus per se requirant malefactores. Non obstat vulgaris regula, quod sine accusatore nemo damnandus sit /, rescripto. 6. §,si quis. 2. ff. de Muneribus £s> bo noribus . quia intelligitur, nisi fama aut indicia sint loco accusatoris, ut mox dicemus , aut reipublica? intersit, aliquod delictum praecavere, aut extinguere. Est autem Inquifitio alia generalis, alia specialis. Generalis inquisitio est , qua: de nulla certa persona instituitur, sed generaliter de toto aliquo loco vel districtu, ut si Episcopus visitet Dioecesin, vel in civitate, aut Provincia dicantur grassari latrones , & ideo Praeses milites emittat. Specialis autem inquisitio est, qua? fit de certa aliqua persona suspecta de crimine. Ad hanc inquisitionem duo principa- 24 liter requiruntur. 1. UP-jra^edat dif- P-rr xix 3 fama- »°f+ Lib. V. Tit. k. famatio non tantum a malevolis & paucis, sed k pluribus & gravibus etiam viris, qui eundem de crimine suspectum habeant , aut alia probabilia indicia contra i- psum militent; & ideö in judio inquisitionis accusatoris Joco censentur, reoque excipiente, quod diffamatus non fit»prius desuper cognosci debet; nam judex inquirendo de certa persona sine praecedenti infamia & sufficientibus indicijs peccat graviter, cum diminuat ejus honorem & existimationem , nisi, ut praemissum , reipublicae intersit aliquod per- r; niciofum delictum praecavere, II. Capitula & puncta inquisitionis sunt reo communicanda, contra quae potest excipere , de non facta legitima specificatione loci, temporis, aliatum ve circumstantiarum, quia habita tali specificatione reus potest facilius demonstrare suam innocentiam, quod fortassis in tali loco & tempore absens fuerit. Item etiam dicta & nomina testium sunt inquisito publicanda, ut, quid, & a quo sit dictum, appa- reac , ejusque exceptiones defensionales tam contra dicta, quam personas testium admittendae, ne per suppressionem nominum testium, & defensionis exclusionem infamandi, aut falsum deponendi audacia praebeatur, c, cum oporteat, ip.c. inquisitionis. 21. c, qualiter & quando. 24. b. t. 2.6 Est tamen notabile , quod si hic ordo observatus non suerit, & judex non praecedente infamia , vel non traditis capitulis ad inquisitionem processerit, reus autem non contra exceperit, vel protestatus suerit, sed forsan simpliciter crimen confessius sit, .non possit ex postfacto propter ordinem J udic iarium non servatum con- fessioiymreYocare , vel processum impugnare. c. ad petitionem 22. X. b.t. tzS c.u eodem in 6, In Ecclesijs & Monasterijs Regulari- um, si inquisitio fiat contra Abbatem aut religiosum, dicta quidem testium si illi regulares sint, esse inquisito communicanda existimo,non autem nomina aut personas , ne exinde discordis & inimicitia o- riantur, ac pax religionis turbetur. Qus etiam causa est, cur in electione Abbatis vota & nomina eligentium non publicentur, ut in Lib. I. in Tit. de EleBione traditur, ac in d. c, qualiter A quando, expresse habetur , quod contra regulares proscriptus inquisitionis ordo non sit necessario observandus. Denuntiatio est criminis alicujusapud j| judicem sine inscriptione delatio. Differt ab accusatione quod, licet denuntians teneatur facere aliquam probationem criminis, non tamen puniatur, si in probatione defecerit, dummodo appareat cum bono zelo ,& non calumniandi animo ad denuntiationem processisse : recipitur e- nim denuntiatio ad eum potissimum si» • nem, & etiam nostris temporibus usitata est, ac loco accusationis introducta, ut dein judex ex officio inquirat, c.ult.h, t. Dividitur Denuntiatio, quod alia sit£- vangelica , alia Canonica, Stalin Civilis. Evangelica dicitur,quae intenditur ad spiritualem emendationem alterius, eamque debet praecedere una aut altera monitio, sicut traditur in Evangelio Matth. 18 , f. 1 f. his verbis, ß peccaverit in te frater tuus (quo nomine omnis Christianus intelligitur) corrige ipsum inter te& t- pfum solum: fi te audierit, lucratus esfra- trem tuum ; fi autem te non audierit , adhibe tecum adhuc unum vel duos , ut in ore duorum 0 ß . ijbpfiv .■jiifloi Ü8W' iCmonib «inuder g volunt . aliud ^ ::Eosts k iifc« vJm. •.apii: ■iteus rairni: :.ab «At, ( 'iitfit .sibus ■icet t( «litt De Accusationibus, &. Inquisitionibus &c* 1057 iuornmßet omne verbum: quod fi non audierit eos, dic Ecclesia Si tamen mo- nitio ista privata nihil efficeret, posset steri »titii; denuntiatio apud judicem ecclesiasticum, liillitt. etiam ea non pramiifsä , frustra enim ali- iMin. quis obligaretur ad actum inutilem, Nav. tpcrfc Consilio 4. h. t. citii 030 Canonica denuntiatio dicitur, qus ex i> Qui SS, Canonibus conceditur, ut si impedi- tfifc mentum denuntietur inter duas perfbnas ffe qua» volunt matrimonium contrahere , vel aliud ^crimen contra Canones vel a W personis ecclesiasticis commissum. Non «ja requirit monitionem praeviam,neque tan- iliutti tüm ad emendationem spiritualem sed e- tiam ad poenam Canonicam instituitur jjiisij::. .. vel acceptature, qua propter 4f.causd 2, D/fe q. 7. Idem ad hanc Canonicam denuntia- :m;i‘ rionem etiam referri potest illa denuntia- meri. ' tio, quae fit ad proprium interesse conse- pkt' qüendum. Quamvis enim siepius de ju- utcBn te civili non detur actio, ut propter laesio- limoij nem ex contractu, quae non est ultra dimidium justi pretij. /. 2, c od.de Rescinde»- da vendit, nec contra heredem defuncti ex delicto a defuncto ommisso, l, unicd Cod. ex deliciis defunftor. In foro tamen ecclesiastico quoties adversarius obligatur in conscientia, potest denuntiari, LL ad satisfactionem compelli, cum Ecclesia judicet de quovis peccato mortali. c, novit, 13- de Judiciis* Videantur quae dixi fup. de Foro compet. Civilis demum denuntiatio est, quam faciunt ministri publici ad hoc a judice deputati, ut crimina in republicavel civitate commissa scrutentur, & ad judicium reserant. Non creditur ipsis simpliciter, sed concurrentibus indicijs movent judicem ad inquisitionem instituendam. /. ea quidem 7. U l.singuli. 14, Cod. de Accusat. Puniuntur, si per calumniam detulerint, Sin autem aliquali saltem probabilitate lunt ducti, excusantur propter necessitatem officij, 1 . 6,ff. de Cufiodia reorum. dm it, bklf Civik TITULUS II. De Calumniatoribus. SUMMARIA. Illisi' J. Quid si/ Calumniari , que calumniantis }&■ n * ■ IOBKi *' ^ f° rt Canenict ex consuetudine fere omnes j ,j sane, hodie arbitrarie. 1 TRadunt in hoc Titulo Interpretes, Ijjlyii quibus modis delinquant accusatori, «s scilicet calumniando, pr£varicando , Kni» iü ^r£iverJando. 'fi,i f c ™mniari est falsa crimina intentare , liim “ u innocentem per malitiam in judici- 3. Trefumptio calumnia in accusatore vel denuntiatione tollitur presumptionibus contrariis, 4. Quidsitpre*bericaril Ef quepecm istita t 5. Quis dicatur Tergiversator & qualiter puniatur. um deferre. Poena calumniae est, ut calumniator ultra condemnationem in expensas factas ab accusato , notetur infamia, & puniatur talione, id est, tali supplicio , quali crimine probato, assectus fuisset reus, l. 7. U ult. Cod. de Calumnia- ‘ toribus. 3* loj'tf Lib. V. Tit, II. toribus , Dejurc Canonico in cap. r, boc tit . circa Clericos calumniantes statuitur poena depositionis & exiiij. De consuetudine in locum talionis succedit poena extraordinaria pro arbitrio Judicis, & hodie de Jure Canonico ex generali consuetudine omnes fere poenas factas elfe arbitrarias testatur Val. boc Lib. V. 4. ad tit. de Poenis , §. in fine. Porro licet Gloss, in cap. 2. hoc tit. in verbo calumniandi , generaliter doceat, hoc ipso praesumi calumniam , si accusator vel denuntiator non probat delictum advertendum tamen est, hanc praefbm- ptionem admittere probationem in contrarium, & concurrentibus alijs praesumptionibus & circumstant,Js ac juramento accedente po/fe penitus tolli & purgari, veluti si accusatus prius delicto apud viros etiam graves infamatus fuerit, si accusator delictum saltem semiplene probaverit, si testes durante judicio ante examen mortui sint: praesertim si necessitas officij, vel justus dolor ad accusandum moveat, ut in personis publicis vel tutoribus circa res pupillares contingit, L. 2. Cod. De bis qui qui accusare non pojfi Item in accusante marito uxorem de adulterio. L, 6, Cod, Ad L, Jul, de Adult. prout recte, ad cit; Glojf, notavit Parior, in c. 2. h, t, n. Praevaricari dicitur ille, qui, cum ac- cusässet vel denuntiasset aliquem de crimine publici judicij, postea corruptus dissimulavit veras probationes & adduxit inefficaces, vel quoquo modo adjuvit reum, ut absolveretur» Poena injungitur praevaricatoribus extraordinaria sive arbitraria, /. u ES 2.ff, de Praevaricatoribus. Tergiversari (quali per modum fugientis tergum vertere') dicitur, qui post licem contestatam ab accu satione publici criminis prorsus desistit. Tergiversationis poena ex Senatusconsulto Turpilliano statuitur quinque librarum auri, vel alia extraordinaria, L. }.infin.js, de Praevaricatoribus. sed ex l, 1. Cod. ut intra cer- tum tempus criminal. qu£stio terminetur quarta omnium bonorum parte cum infamia tergiversator punitur. De Jure Canonico nulla certa poena praestituta est, ideo dici potest, juxta superius dicta, esse arbitrariam. Mfi 4 *li)ut fimi i'iilligii a SS. 0 attat, p :j,i »jtll asinotb' (Ikitiiiti iimn Mf, udi .isnraob Wpi! . :rte, b iobtii TITULUS a De Simonia, & ne aliquid pro Spiritualibus exigatur vel promittatur. summaria. Imae »iiis ob t ismeria Licti vt tmkiK, tolepret mk 'nslp, LÄN c ' 5ilWr ®Kdpi' I. Simonia *omm trahit h Simone Mago, est que species facr tegii. a. s Simonia etfi d SS. Canonibus dicatur h arefis, tameu potest efife fine ve--abar.fi. 3. Ponitur dt> explicatur definitio Simonia. S imonia delictum est , quod a Simone MagC- nomen & originem traxit , is Est alia mentalis , alia conventionalis , ali* realis. Emptio (fi. venditio circa Simoniam late accipi, tur pro quovis contractu t em-orali. . Spirituali annexum ;. modis accipitur. enim, ut in AB. Apoflolor. L. c, legitur, cum vidisset, quöd per manus impolitio- tJiircvt 6 . 'Jij acer 1 ude I) stmel alliti sistro boti De Simonia, See* ,0 s 7 ■ttstlh UCn Stic;:;, U;, lijtiiiii;:. ade:. Taptuiw Ämi» jMrtil, Pi® lirari;, s, A- W' f ' E , jiiis: !fpÄ . ;rßtm iano ^ :1 aliatis Pot%‘‘ .utra roji tecii.«” [iti.fÄ W»'“ nJi, ftff' i<> 1,'ti nem daretur Spiritus S. obtulit Apostolis pecuniam dicens: date & mihi hancpote- ßatem > ut, cuicunque imposuero manus, accipiat Spiritum S. cui respondit Petrus: pecunia tua tecumsit in perditionem, quoniam donum DEI existimastipecunid pof sideri, Est igitur Simonia species facrilegij, quam SS. Canones varijs nominibus detestantur , prout iu c, reperiuntur. 7. cauf, i,q,i. apellatur exeerabile flagitium, & in c. 6,h,t, dicitur pestis fui magnitudine alios morbos vincens. Ejus malitia con- . sistit in irreligiosa, & indigna tractatione rei sacra* vel spiritualis, dum ita vilis putatur, ut in commutationem rerum temporalium venire possit, vel quod dona spiritualia existimentur esse in potestate & commercio hominum, & non potius a solius DEI gratia & gratuita voluntate dependere. Item hoc delictum valde perniciosum est Ecclesia?, si nimirum Praelaturae Ecclesiastica?, Ordines, beneficia & similia potius ob turpe lucrum, quam personarum merita & virtutes distribuantur. Licet vero error Simonis Magi suerit hxreticus, dum putavit donum spirituale poste pretio comparari, & ideo etiam Simonia ha?resis vocetur jin c, s. h. t. V c. Presbyter, 3. causa, t, q. t. nihilominus sciendum est, Simoniam commicti posse sine isto errore, & ab eo, qui pro spiritualibus accipit temporalia, quamvis non credat spiritualia vendi posse; quia etiam hoc casu irreverentia spiritualium & indigna tractatio, ac violatio Evangelici pra?cepti: gratis accepistis,gratis date, &c. concurrit, unde nomen hseresis in cit, c, intelli- Hendum est , quod simonia orgine sua luerit haeresis, & etiam hodie esse possit, si ille error interveniat. Engel In Decket. Lib. V. Definitur^iiHOffwaGl.communiterre- ceptai» prine, causa n verboQuidam,qabd sit studiosa voluntas emendi vel vendendi aliquid spirituale, vel spirituali annexum» Dicitur J. studiosa voluntas ; id est, deliberata cum advertentia mali; nam voluntas & propositum distinguunt maleficia. Dividitur autem Simonia in Mentalem, qua? sola voluntate eommitticifr, nec in actum prodit exteriorem ; Conventionalem, quae in pactum deducta est; dcHealem, ubi ultra pactum etiam traditio rei spiritualis accessit, de qua divisione plura dicemus, quando interius de panis Simonu agemus. Dicetur II, emendi aut vendendi, qu* verba late accipienda sunt, ut includant omnem contractum , in quo res temporalis pro spirituali datur, qualis est permutatio, vel alius contractus innominatus^, do, ut facias , facio , ut facias , &c. Dicitur III. aliquid spirituale : id est quodvis fupernaturale donum ad animae lalutem directe institutum , vel spirituali annexum , quod annexum potest esse tribus modis ; vel anteccdenter, ut Jus Patronatus ad beneficium, vasa sacra ad sacrificium, &c, vel concomitanter, ut labor corporis in spirituali officio; vel consequenter ut, reditus beneficiorum ; qui dantur propter spirituale officium. Sed ba?comnia, quia involvunt plures difficiles quaestiones , in particulari magis feqq, §§. examinabimus. Colliges autem in primis ex data definitione & ejus explicatione ad constituendam Simoniam tria debere concur- scilicet paftum, pretium temporale, rere, r aut U mercem , sive rem spiritualem sprituali annexam, Sss sss ‘ Z. I. io fS Lib. V. Iit. III. §. l. 7 Dc Pacto Simoniaco. SUMMARIA. 7» Sine patio *tn esi Simonia formalis t§ quii »it muneribus dat ie ante collationem beneficii ad eblsgandum ex gratitudin* fellatorem, Omine pacti Simoniaci , ut jam praemisimus, venit omnis contractus reciprocus , seu utrinque obligatorius , quo alter ad rem spiritualem tradendam obligatur. Adeo vero pactum praecedens est necessarium» ut sine eo non repu- tetunSfiwowfij,quamvis res temporalis pro ipirituali detur. Unde qui libere & sponte aliquid donet ei , a quo rem aut benefi- ctum spirituale accepit » non propterea Sxrnomam committit: quia res spiritualis non est deducta in commercium & obligationem pro re temporali tanquam «jus pretio, sed munus datum est ostendendi animi grati causa , sicut videmus tales donationes solere siere Episcopis qui consecrant Ecclesias, vel altaria, dummodo eas tanquam ex justitia debitas non exigant, c. etsi qudstiones , ig.b.t. Si tamen in collationibus beneficiorum Ecclesiasticorum fiant antecedenter ab eo , qui supplicat pro beneficio » licet fortassis possint excusari a formali Simo- nia , quia non dantur tanquam pretium benefici}, sed ut collator ex gratitudine antidotali obligetur ad beneficium con- ferendum: nihilominus, cumsaltem habeant speciem Simomx & movere possint animum collatoris ut indigno potius , t. No» est Simoni* , fi res temporalis detur Untier» Mt incitamentum ad »seu bonum, Simoni* est , etfipaäum cedat in favorm W- tii r mm dantis . quam digno conserat beneficium ; ideo propter scandalum , malam consequentiam , & affectionem Simoniacam in foro externo poenam merentur, in interno au- tam peccatum inducunt, arg, text. in diS. cap. /«?, verf. quod autem, nam munera excascant sapienttes » & Apostolus vult non abstinere nos tantum a malo, sedpro- pter scandalum etiam a jpecie mali. Prseterea ex veriori sententia non est Simonia > si aliquid temporale detur non ut pretium, sed ut incitamentum ad opus bonum, veluti fi parentes donent liberis ut Ecclesias frequentent; fi haeretico promittantur nuptis , vel malefico infideli a Principe condonetur supplicium , ut fidem Catholicam suscipiat, sicut docet Laym. inTbeolag. morali de Simonia §.z, num. ii. Ceterum autem quamvis pactum non cedat in favorem dantis, sed alicujus ter- tij, dicetur tamen Simonia commissa , si res spiritualis in obligationem deducta, prout in c, nolis fuit zj, h, t. deciditur, cassandam esse electionem ejus, cujus a- mici etiam ipso ignorante pecuniam electoribus promiserunt , nisi in fraudem electi vel eo contra protestante pecunias promisse suissent. /ii; itum fi iInimi ■, ‘ itaris citati,S i.r.g.bos amitio, fl.cpiat x smptit »irco sitito cti; ustempo ppttsp Heim fulaiifti avitio,ik liiliim, i GloiI.it Jtftmtt 1 •m,MV teneficiun :js M, ■Mre, i aqtait initio; ■anus. «allici alti c. -snon ■iSijeti Anii De Simonia, See, A 4 rn ■V B; W #ijB. tafta «Md %kii mune« Ius vui; sedpio- i. non esi; itUIJ« ad opi« i literis ico pro- iifdtli iM ink ’ Wf.lt a non $ isra- llfck . itiA tdd®i Kp MÜ- (liudffl fi ro 59 §. II. De Pretio Simoniaco. SUMMARIA* n. Tritium ß> moniacum «ft omnis res temporalst tum datur pre re spirituali.] II, D icitur etiam munus : efiquc triplex , * lon Uamvis em P t I° nc & venditione pretiam consistere debeat in pecunia numerata, & si alia res detur, quam pecu. nia,v.g, bos pro equo non fit emptio sed permutatio, L, r, §. /. jf. de Contrahenda empt . quia tamen in materia Simoni« nomine emptionis & venditionis intelligi- tur omnis contractus utrinque obligatorius , ideo etiam nominepretii venit omnis res temporalis «stimabilis vel utilis, quas pro re spirituali datur* Dico autem rem temporalem elfe pretium Simoni«: nam unam rem spiritualem dare pro alia re spirituali caret Simonis vitio,sicut notant DD. communiter in c.ftatuimus. i, V c.super eo. 7, de Tranf- a§. Gloff, in cap, ad questiones, tf. de Rerum permutat. Unde non erit prohibitum , Reliquias sacras cum alijs Reliquijs, beneficium cum beneficio, decimas u- nius Ecclesia? cum decimis alterius permutare , dummodo observentur solenni- tates, qu« in permutatione beneficiorum, & alienatione rerum Ecclesiasticarum requiruntur: de quibus in Lib. lll.tit.13 . diximus. II Porro pretium simoniacum scriptores Ecclesiastici solent etiam munus appellare, ut in c. Salvator. 8. causa i.q.3. eo sensu , non ut significet donum gratuitum (ex quo non constitui Simoniam paulo superius traditum est ) sed debitum ex obligatione , queraadnaovum etiam manu , it lingua, ab obsequio. ia. Propter paffum implicitum committitur ttiant suo modo Simonie peccatum, de Jure Civili./*, de Muneribus & honoribus. munus accipitur pro onere» servitio , aut tributo. Dividunt DD. pretium simoniacum ia munus amanu , munus d lingua, & munus ab obsequio, eaq; divisio patenter traditur in d. c. Salvator, circa med. verf* ideo qui easdem. & darius in c sunt nonnulli. 114. causa 1. q. 1. Munus a manu dicitur res quslibet temporalis xsti- mabilis & utilis. Item etiam debiti vel obligationis remissio, utsiEpiscopus suo creditori conferat beneficium , ut is vi- cissim remittat debitum , ad quod Episcopus tenetur. Per manus a lingua in- telliguntur laudes, preces, vel commendationes , v, g. apud Principem vel populum in alia causa pro eo interponendae qui beneficium , aut rem spiritualem contulit. Denique per munus ab obsequio intelliguntur quxlibet servitia vel obsequia alicui prxstanda sub obligatione beneficij conferendi. Verum hic iterum advertendum est, quod ista munera tunc quidem constituant formalem Simoniam , fi in pactum vel obligationem utrinque deducta sint, non si an altera parte libere & sponte exhibita. Interim si Episcopus patiatur v, g, j aliquem famulum gratis vel pro modico pretio inservire sub spe recompensandi per collationem beneficij Ecclesiastici, plerumque pr«sumi implicitum pactum Sss sss Z simo- lod» Lib, V. Tit. Iis. fimoniacuni, & saltem committi pecca- vatam distribuantur, docet Suarc7. To. ?, tum propter scandalum & speciem Simo- de Religione, traft. 3. lib. 4,cap. 36,mm, niae, & quod inde beneficia non juxta f.^Less. de Justitia & Jure lib. g,(ttp, qualitates personat, sed obligationem pri- 2 i,dub* rO. — > - nL ' ' ' De Re spirituali sive materia & merce Simonix. SUMMARIA. 1 J. Quomodo proSacramentorum »dmintstratknt pißt exigi liciti aliquid temporale ? I4. Ei on licet Parochis ob denegatam pecuniam consuetam denegare Sacramenta. 1$. Pro Mißt & precibus quomodo pecunia pes. fit accipi l U, Ei quibus causis consuetudo accipiendi aliquid pro sepulturis & Sacramentorum ad- miniflratione poßt admitti ! conciliantur textus in c, ciitn Ecciesi*. & c. ad Aposlo- licam h, t. 17. An & quomodo res consecrata vendipostint 1 i z. llltcitum est. rei consecrata usum locare pre pretio. I-, Omne» aflue jurisdiflionu stnritualU regulariter ponit materiam Simoni*. 20. Quid sentiendum de stylo Curia Remane , quo pro dijpensationibus exigitur pecunia l 31. Simonie cum est pro ingreßt in Religionem hei susceptione in Canonicum aliquid ex pacto petere : quod tamen declaratur. 22» "Decime pcffunt in centralium temporalem deduci , quoad fruflus & jus utile » non direflum, Q Uamam dicatur res ipiritualis , & spirituali annexa praemisi in tertio membro definitionis, sed in specie, j Quaeritur I. Si Sacramenta proprie sint spiritualia, ad salutem animae directe instituta, quomodo ergo Parochi pro Baptismo , Confessionibus , ministratione Eucharistae &c. pecuniam a populo exigunt ? ty. Quod talis pecunia non exigatur tanquam pretium Sacramenti» quod est kuestimabilis valoris , sed tanquam sti- 3 j. Jus decimandi in uno loco potest commutari eum jure decimandi in alio loco, S4. jus Patronatus direfle in contraflum temporalem deduci non potest , sed cum untvtrfi- tatt bonorum vel re , tut adhtret , potest transferri. af. Quid fi in eontrafluJpecmlis mentio juris patronatusfiat ? 2 6. Circa beneficia Ecclesiastica , contraflus onerosifiunt St morti aci. 37. Annate, tamen, vel primi fruflus de consuetudine eti*m ab Episcopio peti postum. 2?. Resignatu beneficii est Stmeniaca , (i paflum temporale etiam tirca expensas interveniat.' 29. Tenfie tamen resignanti potest constitui, 30, Beneficia tnaqualtum redituum, fi permutentur , excessui pretio compensari non potest : sed penfto potest constitui. i 1 . Quid in hae parte Jpeuale circa Monasteria bal hentta parochias incorporatas ? 32. Tranjaeho supeir lite bcneficiali fieri non potest 1 dato temporah: ad redimendam tamen vexam aliquid dart potest , cum di- fitvfttone. pendium necessarium pro sustentatione Ministrorum Ecclesis, nam juxta testimonium Christi Mattb. io.verf.to. dignus eß operarius mere ede fud , & Apostolus/. adeorinth. 9. ait, neminem luis stipendijs militare, & Dominum ordinasse, ut, qui Evangelium annuntiant, deE- vangelio vivant, & qui altari deserviunt, de altari vivant. Hic tamen advertendum est non licere 14 parochis ob denegatam pecuniam denegare sacramenta, sed adhibere aliam viam, aut H«iw stousad iXSIliili t Eiia «apte ditnull '.'tiuitn < M, M\ jodtlit qitiosec iri seni faMialt fi. pdf it opii Rfiltif 11 »ffottai: fcjdi Ktis fervi fflk piptopt mtift ■'■rodus jJuJmi silanis. ■ sdniin ■itonim •'iWifi 1.% 'itx; ■i*Dnsw ; Vitt 4iim fJilliSS De limonia, &c. iotfi «it apud Episcopum jus suum prosequi: alias enim non leve foret scandalum, species Simoni« & grave parochianis alijs detrimentum , si ob modicam pecuniam salutaribus medijs frustrarentur, c. audivimus. 41. V c.in tantum. 3 6. b. t. Quaeritur II, Quo jure pro Mistis vel precibus ad aliorum intentionem faciendis pecunia accipiatur ? IJ ty. Etiam hic pecuniam non dari ut pretium pro Mista vel precibus, cum utique sit nulla proportio inter medium v. g. florenum & sanctissimum Mist« Sacrificium , sed pro mercede operis, & servitij» ad quod alicui gratis praestandum non est obligatio fecundum allegatam Christi & Apostoli sententiam ac decretum Conci- lijAgathensis,relatum in c, ult. causa.u 2. quod etiam de spiritualibus dignus sit operarius & Minister Ecclesiasticus mercede sua. Porro hsc ratio etiam in eo procedit, qui alias sufficientes reditus habet; cum non propterdheneatur mihi gratis servire, nisi illi reditus in hunc finem sint ei deputati , sicut in Parocho, qui propterea percipit decimas, ut Sacramenta Parochianis administret. Unde si Parochus ex decimis vel alijs proventibus habeat abundanter reditus pro se & Capellanissuis, volunt pleriqueDD. eum pro administratione singulorum Sacramentorum nihil exigere posse, per text. in c, cum in Ecclefite. 9. V in c.suam . 29, b.t, Alij tamen ex diuturna consuetudine tales exactiones excusant, de hac autem consuetudine. Quaeritur III. Quomodo inter se concilianda sint, dictum c. 9. & c. ad ±Apo- fiolicam. 42. b. t. Ubi in priori omnis consuetudo exigendi aliquid pro sepulturis , & Sacramentorum administratione damnatur: in posteriori autem pontifex praecipit in similibus pias consuetudines observari, Jji. c. 8. & 9. b. t. explicandum esse de tali consuetudine, qua; non suit legitimi & absque peccato introducta , aut praescripta , ut, quia Clerici alias sufficientia beneficia habentes, nihilominus pro administratione Sacramentorum pecuniam exegerunt, & denegantibus pecuniam negarunt Sacramenta»vel sepulturam &c. aperte enim ibidem Pontifex loquitur de similibus actibus peccaminosis , ex quibus ait, non induci consuetudinem, cum diuturnitas temporis peccatum non minuat, sed augmentet, £«? tanto fint graviora crimina , quo diutius animam tenuerunt obligatam. Verum alterum cap. ai Apoftol. h.t, accipiendum est de tali consuetudine , qu« sine peccato, & ex rationabili causa est obtenta: plures autem causie enumerari poliunt, ex quibus talis consuetudo sit rationabilis & legitima. Primo si parochus nonhabeatsufficientes reditus pro se, & Capellanis luis; neq; ista sufficientia ita stricte de quotidiano tantum victu inteliigenda est, quin etiam futurarum necessitatum aliqua ratio , sine avaritia tamen, habeatur. Secundo si consuetudo sit immemorialis, & non conster, quo initio coeperit, videtur tuto observari posse; quia consuetudo im-memorialis habet vim legis & privilegij, atque possessio tanti temporis, quod hominum memoriam excedat, omnem prasumptio- nem mali excludit cap. super quibusdam. 26. & ibi Gloss. U DO, «ie Ferb.ßgnifi- cat. /. j. §, duäus aqu£. 4. ff. de Aqua quotidiana U &ftiva. dummodo a violen- Sss sss 3 * tis lotf 2 Lib. V. tis extorsisnibus abstineatur, & in quantitate praesertim respectu pauperum excessus non fiat. Unde solent Episcopi tales exactiones ( quas vulgo de fiolav o- cant) taxare & moderari, Circa sepulturas tertio specialiter potest aliquid peti pro conservatione ca:miterij, vel loci specialis sepulturae, aut sustentatione cantorum, vel propter specialem laborem, ad quem is, qui parochus non est , non tenetur, ut fi in alia Ecclesia, quamParo- chiali electa sit sepulcura: item quod honor & praeeminentia specialis sepultura:, ut quia est in loco sublimiori &conspica- ciori (adeöque respectus temporalis) vel obligatio Ecclesiae, quod nullum alium velit recipere ad particularem sepulturae locum , quam certam familiam, sit pretio aestimabilis , cum pluribus cit. docet Barbos, de Offic . Paroch , pars. c. 26. Quarto ciim in plerisque parochijs decimae personales de lucro & negotiatione hominum solvi solitae, & in pluribus e- tiam decimae minutae v.g. de ovis, lacte, pomis,lino,lana & similibus in desuetudinem abierunt, credibile est, quod fortassis ex antiquis pactis inter Parochos & Parochianos in locum decimarum istarum aliae particulares exactiones successerint. 7 Quaeritur IV. An res consecratae vel benedicta:, ut Galices, Paramenta, Mis- saiia , Cruces Hispanica:, aliaque similia vendi possint saltem ratione materiae, quam continent, quia sorte ex auro, vel argento sunt ? Canonista: veteres plerique in ea fuerunt sententia, tales res consecratas , quamdiu consecrationem retinent , vendi non pesse , sed si quae sint, quae confractae aut scissae amittere possunt consecrationem, ut calices argentei, ve- Tit. III. stes sericae &c. prius tales res frangendas aut scindendas esse , ut deinde tanquam profanatorum materia vendi possinh Fundamentum est c. fi quis objecerit 7* catisd 1. q. ubi regula traditur, ut quando duo sunt necessario sibi connexa , tinum sine altero vendi non possit; & ponitur exemplum de Ecclesia consecrata, quod non possit vendi ratione materiae sive aedificij. Item in c. abolendd. 13. de Sepulturis . prohibet Pontifex, ne pro sepultura in caemiterio ratione terra: effossse aliquid exigatur, similiter, c, ditium . lOs. causd 7. q, 1, U c. non fatis , 8 . h, t, interdicitur , ne pro oleo, chrismate, aut balsamo, ex quo chrisma conficitur, aliquid petatur. Verum Recentiores, prx- scrtim vero Theologi, communius docent , ex sua natura non esse Simoniam, vendere praecise materiam rei consecratae , quanti valeret, si consecrata non esset, eo quod materiam secundum se spectata nihil speciale^t, & vendens pro ea prius pecunias exposuerit. Item in apportandis Crucibus Hispanicis, vel sacris reliquiis sumptus itineris 6c molestia aestimetur. Circa textus contrarios ajunt observandum esse; aliqua esse prohibita, quia Si- moniaca , alia Simoniaca, quia prohibita quidem hoc est , numerari inter Simoniaca, non quod proprie talia sint , sed quod aliquam simonia: speciem habeant; & ideo a Jure Eccclesiastico prohibeantur. Unde eosdem textus interpretantur procedere illis casibus , quando exinde esset scandalum fidelium , vel si cum rebus consecratis institueretur quaedam mercatura & negotiatio , vel si materia carius aestimaretur, quia consecrata. H‘ S ve- De Simonia, &c. i o e z %nlj »i»clfcumstjntijs sepositis, non impro- babiliter putant excusari polse consue- fofc Einern , in qua talis materiae venditio prasst' Aicatur. Prolixe hanc quaestionem exa- Bt 9 a ' minat Suar, de Simon. c. 14, n. 4. 0 seqq. «3,1. jgubi n> monuit , illicitum esse , rem ; apo- consecratam, v. g. calicem aut param en- wri ta mjssalia locare pro pretio , censeretur M H- enim venditus usus rei, qui est spiritualis & sacer , nisi fortassis pecunia peteretur prose- pro reparatione rei deterioratae. ttt Quaeritur V. An pro dispensationibus ‘«V in impedimentis Matrimonij, Voti& si- milibus accipere pecuniam sit simonia- utCj act cum ? iriM' IA ut. Omnem actum jurisdictionis Ipi- res>F' ritualis regulariter ponere materiam si- moniae, praesertim vero si talis actus cir- imofliic, ea forum internum , & relaxationem toib vinculi conscientiae versetur* Unde eti- iiiotdsi, am in Cone. Trid. Seff, 21. de \eform. c. sfjbii j. Sej]'. 24. de Reform, c. 6. Seff. 24. de tfaioi Reform, matrim. c. f. dilpensationes, p» collationes ordinum, & concessionesdi- missorialium ac beneficiorum jubentur ttuili gratis fieri. In c. ad aures 24. h. t, prohibetur pecunia accipi pro absolutione ab bibit" excommunicatione. Etgeneraliter inc, laSi- tmn ab omni. 10. de Vita&honeflat,Cie- tii!J ricor,c.& statutum, u, §. insuper de Re- in 6, statuitur, ut administratio ju- niti* gratis fiat, quod Judices Ecclelia- stici proptereä sua beneficia habere cen- ifetttW' feantur. ntti* io Sed obijei solet stylus Curiae Romanae (gietK & Legatorum Pontificiorum, ex quo sty- 0 '~ L ' lo dispensationes sine pecunia non con- mir.0' ceduntur, ty. Causas hujus exactionis »iitfäi esse varias , & non solvi pecuniam taa- ffi«- quam pretium dispensationis,sed vel infuit stentationem officialium, vel etiam ipsius summi Pontificis aut Legatorum eo modo , quo Parochis ob suam sustentationem admittitur exigere pecunias ab ijs, quibus Sacramenta administrant* Item Judex delegatus Ecclesiasticus , quamvis justitiam gratis debeat administrare, st tamen indigeat assessore, pro eo a partibus litigantibus salarium petere potest. d.c.ßatutum,^, affeffor em autem, de Rescriptis, in 6. Deinde pecunia pro dispensatione exacto aliquando imponitur a Pontifice in poenam delicti praecedentis, sicut in irregularitatibus ex homicidio, vel alio delicto provenientibus,aut in affinitate ex copula illicita contracta. Quaeritur VI. An pro ingressu in Religionem vel susceptione in Canonicum possit pecunia peti? ty. Regulariter esse Simoniacum ali-2^ quid ex pacto petere pro ingressu in Religionem, vel lusceptionein Canonicum; est enim utique admissio inReligionem vel Canonica tum aliquid spirituale, c. nonfatis , g. c. neniens, tp. V c. quoniam, 40, h, t. Dico autera, si ex pacto aliquid petatur : nam liberalis oblatio suorum bonorum Religioni vel Ecclesiae cuilibet ~ permissa est. I, 1. V uuth, ingreß Cod. de S S. E cclefiis. Praeterea communis est Doctorum limitatio, quam etiam consuetudo approbat, quöd in Monasteriis non sufficienter fundatis ; sicut multa sunt Monasteria Monialium, possit fieri certa compositio pecuniaria pro alimentis , &sustentationeingredientis, Suarez d.l.c.j. tkfeqq. Quaeritur VII. An decimas liceat in rr contractum pro re temporali deducere absque vitio simoniae? H. v»- Lib. V. Tit. IIL 1064 iy. Decimas posse tripliciter considerari* Trimo ut sunt ipsi fructus, qui ex alieno agro colliguntur, ut frumentum, vinum &c. & hoc sensu utique hos fructus vendere , vel commoditatem perci- J iiendi alteri pro annua pensione elocare i arocho permissum est : quia fructus agrorum nihil spirituale sunt* Secando accipiuntur decimae pro ipso jure directo decimandi, quod est spirituale , vel spirituali annexum , quia competit propter spirituale officium Ministrorum Eccle- sis, & primitus a Deo introductum est, ut homines solverent decimas intuitu Dei Ministris ejus in recognitionem universalis dominij. Propterea hoc jus directum decimandi in contractum venditionis, permutationis, aut transactionis pro re temporali deduci non potest, At- «5 tamen jus decimandi competens in uno > loco recte potest mutari pro jure decimandi , competente in alio loco, ob maiorem fortassis commoditatem , vel etiam pro alia re, aut officio spirituali, ut si Monasterium se obliget ad faciendas conciones in aliqua Parochia, viciffim vero cum authoritate Episcopi Monasterio assignetur jus decimandi in certo loco illius Parochiae , res enim spiritualis non est pretium constituens Simoniam, ut superius dictum est. Terti o decimae accipiuntur pro jure utili decimandi , prout olim ante Concilium Lateranense frequenter suerunt datae decimae Laicis ab Ecclesia in feudum vel emphyteusin , & translatum fuit in ipsos jus utile decimandi, directo penes Ecclesiam remanente, eo ipso enim quod jus decimandi directum spirituale sit, ejus incapaces de jure Laici censentur , ni speciali privilegio Pontificio ad id habilitentur* c t quamvis, is.deDe- cimis . Istud igitur jus utile decimandi, cum spirituale non sit, sed temporalis titulus de novo per contractum feudalem vel emphyteuticum creatus, ideo ex sua natura non est materia simoniaca, & consuetudine in multis locis receptum est, ut Laici decimas suas rursus alijs vendant, quae omnia magis declarari possunt ex ijs, qu* suprä in Lib. III. in Tit, de Decimis diximus, Quaer, VIII. An Jus patronatus sit materia simoniae? iy, Jus patronatus numerari inter jura spiritualia, aut spiritualibus annexa: est enim jus patronatus jus praesentandi Clericum ad beneficium vacans , ut Lib. III* in Tit. de fure patronatüs pluribus explicavi: unde per se vendi aut pro temporalibus commutari non potest, c, de jure. 16. de Jure patronas. Quod si de facto Jus patronatus vendere aut alio contractu improbato in alium transferre quis praesumat, praeter excommunicationem a Judice Ecclesiastico infligendam, ipso facto Jus patronatus amittet juxta Tridentin, jejs. is. de %eformat. cap.g. Atque pretium ipsi Ecclesiae per talem contractum injuria assectae applicandum esse, docet Panorm. in eod.c,i6.n.3. Neque Jus patronatus ideo minus spirituale est, quod frequenter etiam Laicis competat ; nam dicendum , Laicos ex speciali juris & Pontificis induito ad hoc Jus spirituale habilitatos, & hoc respectu secundum quid Clericis aequiparatos esse. Verum haec ita se habent, si Jus patronatus per se & principaliter vendatur, at verosijus patronatus sit reale, annexum certis castris , prsdijs aut hereditati,, De Simonia, &c. f '/.illi, tunc venditis istis bonis etiam per confc- icimaadi, quentiam in emptorum transferetur Jus soralisj, patronatus , dummodo specialis testima- feudiltr tio Juris patronatus non fiat,Text.&DD, lonfit rv c- e*literis»/* c, cum suculum, /z. , &coj. de Jure patronatüs . tum tl, if Sed quid fi v. g. venditor dicat, se ca- -endaat, strum cum Jure patronatus annexo vende- : exiji, re, nunquid & ipsum tunc Jus patronatus )icm specialiter venditum censebitur? Resp. id colligendum esse ex toto pacto venditio- akma-ii nis,an scilicet pretium intuitu Juris patronatus auctum sit, quo casuvalebit quidem iiuttijj. venditio Castri, sednon Juris patronatus j s anm;. imo tam Jus patronatus , quam pretium ei rase» correspondens amittetur juxta dicta. In ea«, [ dubio autem praesumitur Juris patronatus MjjJj js|,. mentio, non causa venditionis, sed decla- dijutfJ rationis tantum facta esse , ut nimirum emptor sciat jura bonis annexa. Earb. in Qac: d.c.iö.dejurepatron.n. 3. :rtiKJJ Quaeritur IX, An pro collatione be- neficij Ecclesiastici permissum sit absque fimonia accipere pecuniam ? Resp. in be- neficijs Ecclesiasticis regulariter omnes contractus onerosos , in quibus pro be- reficio aliquid temporale recipitur, esse ,.(■ alui prohibitos , per textus apertos in c. ult. adm de Tattis. c. super eo. 7. de Transattion. j,Ne* c. querelam i f. c. tua nos. 34. h. t. A c. ptalt un. Ut Ecclefiafiica beneficia fine dimi- nu t‘ confer, quamvis enim reditus, qui K [p ex beneficio spirituali percipiuntur, tem- „cjiisfp porales sint ; titulus tamen beneficij, (flui':® ieu illud jus, ex quo percipiuntur redistis«, tus , ciim detur propter spirituale offi- jjuspiW cium, res spiritualis, aut spirituali an- tnjprfi nexa reputatur. jutus 27 Interim potest summus Pontifex pro Initii' plenissima sua in omnibus beneficijs polt« Engel In Decret, Lib. V. testate de fructibus beneficiorum tempore collationis sibi aliquam partem ( quam vulgo annatas , sive primos fructus vocant) reservare, vel eo nomine aliquid a benesiciato peteret Episcopis vero quamvis hoc de jure communi prohibitum sit in d, c, un, ut Ecclesiastica beneficia &c, & inConc.Trid, fest'. 24.de Refor. c. 14. de consuetudine tamen in multis Dioecesibus practicatur, ut beneficiacus loco primorum fructum certam taxatu persolvere teneatur , quse taxa datur non tanquam pretium beneficij, sed pro sustentatione Episcopi, & officialium ejus, vel alijs necessitatibus , pro quibus posset Episcopus fructus beneficiorum vacantium applicare. Qusr. X, An inpermutatione vel resi- 2$ -gnatione beneficiorum possit committiSi- monia? Suppositis ijs,quarin LibAAn Tit. deRenuntiat.&w LAU. in Tit. deRerum permut. tradita sunt,dico breviter,omnem permutationem aut resignationem beneficiorum censeri simoniam, in qua privato partium pacto pecuniavel aliud temporale intervenit. c.fiuperhoc. y ,de Renuntiat, adeo ut etiam istud pactum reprobetur, ex quo aliquis vult resignare suum beneficium in favorem alterius, sivicissrmab eo recipiat expensas in obtinendo illo beneficio factas -c. ckm pridem 4, & ibi DD, de Paftis Suarez , de Simonia. c. 5. n. 24, Potest tamen Episcopus & multo magis 29 summus Pontifex Clerico propter wgri- tudineni aut aliam inhabilitatem resignaturo beneficium , vel in lite beneficiaii ob bonum pacis cessuro pro sustentatione ejus aliquam pensionem de proventibus beneficij resignati constituere, c, nifii ej fient 2i,dePr£bendis. . Ttt ttc ” Quxr. io66 Lib. V. Tit. III. 30 Quzr. XI. An si beneficia permutanda sint squalium redituum, liceat pacisci, ut ei , qui minus beneficium accipit, pecuniaria compensatio fiat ? Id non poste fieri ex pacto partium, quia pecunia intelligeretur dari pro illo titulo seu jure spirituali ampliores reditus percipiendi; posset tamen emptor causa sustentationis , fi minus beneficium ad eam sufficiensnon sit, aliam pensionem a pinguiori beneficio separare, secundum ea , qua» mox praemisimus. Non obstat difficilis textus in c, ad quecßienes, 6. de Rerum permut . ubi Pontifex admittit talem compensationem pecuniariam: quia communior est interpretatio , quod hic textus procedat tantum in casu, de quo loquitur : si videlicet duo Monasteria inter fe permutent possessiones Parochiarum sibi incorporatarum, qua possessiones reputamur inter alia temporalia Monasteriorum bona. Secus autem est, si duo Clerici permutent beneficia , quae permutatio aliter fieri non potest, quam 3 * quoad titulum beneficij, cum possessiones & praedia beneficij non sint in dominio temporali Clerici. Quaer, Ultimo An in Iitebenefieiali 3 l possit fieri tansactio sinesimonia, utv. g. adversarius accepta pecunia alite desistat? Hr. Negative per textus apertos in c. constitutm. 4 U c,super eo 7. de 7 rans - aB. Sed quid si aliquis dicat se osserre pecuniam adversario non pro beneficio litigioso , sed ne vexetur in judicio, sive ut vulgo loquuntur DD. ad vexam litis redimendam, ty, Esse distinguendum , an offerens pecuniam habeat jus in re, & beneficium de facto obtentum & possessum, vel tantum habeat jus ad rem, sicut pratsentatus ante institutionem vel electus ante confirmationem. Priori casu admittitur tale pactum, dummodo non constet petionem adversarij esse manifeste injustam. Altero autem casu reprobatur, quia per pecuniam sterneretur via ad beneficium pacifice acquirendum , arg. c, Matthäus 23. hoc. tit. iflifor f;jO »®J §. V. De Poenis Simonis 35 ' 3 ,0'BiOl ■as«« fesiiiJ ;;|jb ::3 M .SB.sufl ai lad •ionises JjWfflT. Unq juiSiiia 5t fusor ijoiiti i ;iia Cano s, sol i ■alor xas tribue eaßbus, in ingressu religionis , SS. Ordinibus, & beneficiis 'Ecdtsiasttcis. Pient singulares fimonie confidentialu. In eentraßte ßmoniato pretium a Judice ’S.cclefiaßho applicari debet Ecclcfit » vd fit causa. Äst, istum p. Mia coi aawpj iinale, lis, haec autem committitur ab illis, qui beneficium Ecclesiasticum simplex aut curatum, regulare aut saeculare alicui procurant eligendo , praesentando , instituendo, confirmando, vel resignando cum certa confidentia, id est, expresso velta- ’ •in i® ktM&iti »j UtV, J defilh:; 'tosiut, ’s», "errep ficto Ii. io, fe •am litis ?4 Ißillt.St rem,. jijtsf irem dii ir feritra limflUD) jfaA a, k -lij-.il ;6 apta «-l jlimipw j, inlliin - landot® B De Simonia, &c* io5r cito pacto, ut is, cui procuratur, elapso aliquo tempore ipsimet cedenti, procuranti: vel conserenti, aut alteri certae persona: &c. (v.gr. collatoris cognato, qui propter aetatem beneficij tunc temporis incapaxest )resignet, vel pensionem aut fructus ex ea praestet. Porro simonia mentalis in foro externo nullam poenam habet, sed cum peccatum internum sit, in solo animo consistens , sufficit per poenitentiam fori interni illud expiare, cap. ult , b, tit, cogitationis enim poenam inforo externo nemo patitur .c.cogUationis.if, dePcenitetia difi. i. neque Ecclesia judicat de internis quoad poenas inferendas, nisi in aliquem actum externum prodierint. De simonia conventionali etiam fatis conveniunt DD. quod non habeat poenam, quae ipso jure inferatur, possit tamen a Judice Ecclesiastico arbitrarie puniri, quia Canones dictantes poenas simonia- cis, non de sola conventione, sed actuali datione & acceptatione, aliäve reali exactione loquuntur. Imo non paucorum est sententia, ad incurrendas poenas juris non sufficere, si contractus simoniacus ab una tantum parte completus sit (excepta limonia confidentiaii) sed requiri, ut utrin- que una pars dederit temporale, & altera spirituale. Cov. in releä. reguls pecca- tum.p,2.§-8, n. 7 .&Less.c.uc annullatä tali simoniaca collatione & reservato illo beneficio sedi Apostolics , E- piscopi & superiores committentes hanc simoniam , interdictum ingressus in Ecclesiam , inferiores autem excommunicationem reservatam incurrant, & pnetereä ille, qui beneficium simoniace accepit, non tantum inhabilis fiat ad idem beneficium postea obtinendum, sed etiam omnibus beneficijs prius obtentis privetur , quod tamen DD. non de privatione ipso jure sed per sententiam judicis intelligunt Ttt ttt x * cum Lib. V. Tit. III. & IV. cum Less. d, c. z f, dubio z6,. Istud quoque de jure civili in contractu rurpi, st kam adnotandum est , quod ad incurrendas, dans quam accipiens turpiter seu contra •pccnas Simonis conßdentiälis non requi- bonos, mores egerit, melior dicetur con- ratur* ut contractus ex utraque parte sit. ditio possidentis, 2., Cod. deCotidiftio- impletus; quia refertur ad diversa tempo- ne ob turpem causam, tamen in contra- ra , unde sufficiet, si Episcopus hoc. pacto, ctu simoniaco recte: per sententiam judi- bencficium contulerit, & alter acceptant,, cis imperari posse ,. ut. pretium Ecclesiae ut v. g_ poli quinquennium resignetur injuriatae vel pauperibus , aut alijs pijs. consanguineo Episcopi, quamvis illa re- causis-restituatur, c..audivimus. b,.t, qua signatio necdum intervenerit, de re videri poterit. Cov, crt. loCQi §. a, 38 Sciendum postremo , quamvis alias- tit, 4,. TIT UL U S IV. Ne Praelati vices suas vel Ecclesias sub annuo, censa concedant* SUMM ». frchibitionis. hujut Tit,. X hoc titulo confirmatur ,. quod in superiori tradidimus-,, videlicet jurisdictionem Ecclesiasticam esse materiam, Simonis,undehic prohibentur Episcopi,, aliique Pradati , ne vices suas, id est, suam jurisdictionem ,, vel etiam, quodcunque aliud Ecclesiasticum officium,ut Vicaria tum, , Archipresbyteratum,.. Decana»- tum,.&c, alijjs vendant pro temporali pretio, vel concedant sub> tali onere, ut ipsis- annua pensio solvatur. Rationem, etiam, convenienti» addit starb, in c. z.b. t, a, 2». «e illi, qui sua officia pecunia, acquisive- runt , gravent, homines poenis &'exactio- stibus pecuniarijs, aut alijs modis potius A R I A. 3, P xn* contr*vinitntibus flat ut*. lucro proprio quam spirituali fideliuißi commodo intendant, Quare magis congruit; ut Episcopus det suo Vicario & Officialibus sufficiens beneficium, vel stipendium prodabore, quem habentin admini- stratione officij, ut ita gratis & sine querela, justitiam subditis exhibeant, Poena hujus prohibitionis statuitur ut officialis redimens officium pecunia privetur illo, & »Prastata potestas conferendi tale officium auferatur;; quam tamen poenam no» ipso jure, sed per sententiam judicis infii- gi,latius colligitur, ex c. i, 2. b. t. ubi textus non dicit, privatus sit, sed privetur,, scistte t per Ju dicem superior em*. TITU- 10 Del ^«»1 Mi m,i w iij&iTl blast ItpUi Veriti itvlk Hll titl biffitrii Saai Wi; t AJti liijlljpi) -.Ihoios ■mifik Wefa i ihm tiif/flst L. iiitiuiitii itälsi doc ttnda,s( 'aatioaj stabeat ifit, Di Enisus Mlp 'Ulcn m x *><* x m TITULUS V. De Magistris ,, & ne aliquid exigatur pro licentia docendi«. SUMMARIA. Quid nemine Magistri hic mteRigatwT dent frtsBibus Itntstcierum.. a, Quales Magistri in Ecclesiis cathedralibus de p, Parochis (fi Curatis post Cone. Trtd, non Conce- jure, maxime Tridemini deheant constitui ? ditur ampliks talis liantia. j.. Magistri Thcolcgu etiam absentes gaudent frw- {j- Prohibitio , ne quid accipiatur pro dicenti* do- chbur fisorum beneficiorum* tendi r est tantum juris Ettlefiastici : nifi H, Et quid de altarum Vacuitatum Magistris T hac licentia at Prelattr ecclefiafitco' ex offi- Magistri Theologia , fi tn sua Ecclesia doceant,, cro detur _ habentur etiam proprasetetibusinChoro.. 9. Professores possunt exigere stipendia pro deSrina: t* Clerici studentes cum licentia Episcopi Theolo- 10, Quando pro Gradibus- Academicis aliquid li- git vel juri Canonico etiam: in absentia gau- ceat exigere ?. H Unc titulum Compilator annexit; larium sacrae Scripturae Lectio habeatur, \ materiae de. Simonia propter pro- Magistrorum docentium Theologiam hibitionem exigendi, aliquid pro licentia’ etiam extra suas Ecclesias & beneficia * docendi :• quia tamen generaliter etiam privilegium* est,, quod noivminus,quam tractat de Magifiris , de his quaedam, sci- st in ijs. residerent , fructus beneficio- tu digna praemittemus, rurru suorum integre percipere possint, I A/slgrjirfnominehicintelliguntur tam 1 non tantum per quinquennium- , sed SS, Theologiae,,& SS„ Canonum , quarro quamdiu irr docendo persistunt, c, quia aliarum facultatum aut artium liberalium nonnullis* 4 ., U jKtDD. Rebussus 1 ProfessoresLectores vel Doctores. De in Praxi beneficior*tit^T>iJpenfatio , dt his statuitur inprimis in c. 1 , 4 . N ult.. non residendo n, 2 /*, b. f..ut in singulisEcdesijs Cathedralibus. Nec refert r quöd tn cit. c. in sn*v idea- «onstituantur Magistri ,qui saltem Gram* tut id restringi ad quinquennium : nam maticam doceant,, assignata ei congrua quinquennium, illud refertur ad. studentes prxbenda, seu proventibus-pro-salario & &dilcentes, non autem ad docentes,, ut liistenratione :: in Metropolitana verö Ec* notatBarb. ind*c,fin* n. f. Quod de 4 clesia: habeatur etiam Magister SS. Theo- Magistris Theologiae dictum est „ etiam logis, cui fimilitereCapitulo providen- de Professoribus SS.. Canonum procede- dum fit, Deinde a Conc..Trident./e01 f, re tradunt DD.cum Panorm. in c. licet., de Reform*c. /, constitutum est , ut etiam de Pr&bencL- De aliarum Facul- in omnibus Ecelesijs- Cathedralibusubi taturn Professoribus* secus de Ture com- Civitaa est populosa & reditus sufficiunt, mani videtur r fderrrtamen etiam istis, st Magister Theologi*-instituatur. Insu- in publica Universitate doceant yconcedi- |et in-Monasteriis & Conventibus R.egu~ tur per Bullam Eugenij IV. quam ad om~ « Ttt Ut t »emi » 1070 nem Universitatem extendi, docet idem Barb. in Consuit. Canon. I 3. resol. 88. dub. 1. Videatur etiam Gare. de Benfic. p,3- c.2. ». s 6 . Specialiter autem circa Theologis Professores a Gregorio XIII. concessum fuisse refertur in Declarat . Card. ad d. c. r. Concil. Trident. n, 12. ut si in Ecclesia sua doceant, non tantum fructibus benesicij, sed etiam, quotidianis distributionibus, ac si in Choro deservirent, gaudere possint, non tantum preijs horis quibus docent, sed toto die. Ut vero Clerici etiam in doctrina & studijs .proficiant , simili modo ijsdem conceditur in d. cap . fin. ut absentes ex licentia fui Praelati in studio Theologico (idem esse de studio Canonico tradunt DD.) gaudere nihilominus fructibus suorum beneficiorum possint, sed per quinquennium, quo studium praedictum ab- solui facile potest. Etsi autem Curatis & Parochis quoque in C. cum eX eo. 34, de Eleft.in 6. licentia similis ad studendum concedatur usque ad septennium, tamen post Constitutionem Concilij Trid, Sesti 22.de Reform . c. /, illam licentiam non posse amplius concedi, determinatum fuisse a S. Congregatione Cardinal, refert Barb. in c. relatum, 4. de C ter, non refid, n cum pluribus citatis. In altera hujus rubr. parte subjungitur prohibitio, ne pro licentia docendi, sive pro obtinenda professura aliquid temporale exigat ijs, ad quem talem licentiam vel profesturam concedere pertinet. Quia tamen professura liberalium artium ex se non est aliquid spirituale, imo nec ipsius Theologia?, quatenus discursus scholasticus est, qui, ut in schola proponitur, non ordinatur principaliter ad salutem anima?, sed ad instructionem potius & eruditionem discipulorum, & ita actus naturalis est, licet,ex consequenti illa doctrina a discipulo accepta ad salutem anima? accommodari possit, ideopierisqueplacet, hanc exactionem pro licentia docendi esse tantum Jure Ecclesiastico tanquam inconvenientem prohibitam , non autem proprie 5 imoniacam , nisi eo casu»quo Prastatus Ecclesiasticus , cui ex officio competit professuram aliquam una cum beneficio conferre , pro licentia docendi a beneficiato aliquid specialiter exigat. Non autem prohibetur in b. t. quin professores possint exigere congruam mercedem & stipendium pro sua doctrina, cum id possent, tametsi doctrina inter spiritualia reputaretur, sicut in tit. de Si - monia de Clericis diximus, qui pro lectione Missarum, vel alijs servitijs spiritualibus honestum stipendium habere possunt. Nemo enim teste Apostolo 1. ad Corintb. Q.fuis stipendiis militat, qui feminat spiritualia,meter e potest temporalia : peccabunt tamen professores artium contra justitiam commutativam, si habentes sufficiens stipendium insuper aliquid a discipulis exigant, nisi liberalster offeratur , vel extraordinarium laborem aut instructionem,ad quam ex pacto stipendiali non tenentur, eis impenderint, sicut tradit Pa- norm .in c .quia nonnulli.hoc tit.n. 3 . sed Inquies : si pro licentia docendi non licet exigere pecuniam , quomodo ergo pro gradu Magisterii IkDoftoratds ab U- niversitatibus exigitur, cum tamen in tali gradu principale sit docendi, & interpretandi licentia. ly. In gradu Magister!) vel Doctra- lus plura posse considerari, quae sunt pret- MIM x> jeplia, :endi tt: uara in. i äutcr. Dc Magistris , Sc nealiquid exigarur, See, 1071 tio aestimabilia: ut primb , labor & in- ctrinae. Tertio honor temporalis per gra- commoditas examinantium , approban- dum collatus. Quarto communicatio thun, & assistentis Universitatis in tali privilegiorum gradui annexorum. Ex his gradu. Secundo Gradus ipse quatenus ergo titulis merito aliquid pro Gradibus publicum testimonium scientiae & do- accademicis exigi & accipi potest. TITULUS VI. officia ni cum dradi' RJjl, Ufii COlipilE ua« hiniic titi» iproJeCt» De Judaeis, Saracenis, & eorum servis. SUMMARIA. I. fifuifint (stunde dicantur Saraceni} licita effiepojfit t i. Licitum est tolerare Judtos , Q. mugii tolerentur, 8» Prohibitum est , Judti: tribuere officium vtl jit- qukm Her et ici! risdtftto nem inter Christianos. z. Non permittitur tamen Judaie nova« synagogas 9. An liceat Infidelibus propter infidelitatem, (stc* edi fi care, aut veteret ampliare. bellum inferre t 4. Conversatio cum Judtis &■ infidelibus juate- 10, Judas (fi> Infideles ad fidem direfle cogi non ntu fit prohibita ? pojfunt : indireSe tamen bene fi resistant E- s, Judii & Saraceni k Chrifiianit distinäo habitu vangeltt pr« dicationi. uti debent. II, Invitis parentibus eorum filii non sunt bapti * (. Pein* totum tam Canonica ,qustm Civiles, qui zandi } exceptis certis casibus qui tnumt- tllicitum commercium cum infidelibus ex- rantur n. 11. ercint. 1 3, Servi (st filii familias exjudtie velgentilibus J. Qualis concursatio eum Judtis & infidelibus eonverfi liberantur apotefiate eorum. 1 ih: ?«■ ct contra m 1 : kiliu- •JI0' jffiinrf interf SDoto, Q U;nam sint Judaei scilicet adhuc _ cultores veteris Testamenti, negantes Christum fuisse DEUM, & Redemptorem nostrum, fatis omnibus notum est. De Saracenis dubitatur quidem , unde proprie nomen & orginem acceperint, ac qualis sit eorum religio, traduntque communiter antiquiffimi scriptores apud Cov, Fariar. Refol, lib. 4, c. 9. quod ab Agar uxore & ancilla Abra- hac&Ilmaele filio ejus descendant ( unde &Ismaelitae aliquando vocantur ) ut vero servilis orginis maculam declinarent, appellarunt se Limrce-ror, quasi a Sara altera uxore Abrahae libera stirpem ducerent; Judaeorum quoq; ritus imitati sunt. Interim in praesenti Tit, comprehendi omnes Mahometica: sectae adjunctos, sive sint Turcae, sive Persae, Tartari, iEgy- tij, aut similes, scribit Barb. in c. 6, b. t. etiam alios Paganos, seu quoscunque Infideles intelligi, vult Zocs, eod. tit , n, 3. Porro in materia hujus tit. Quaeritur I, An licitum fit Christianis Principibus, ut in suis terris tolerent Judaeos? Affirmative, quia ritus Judaici E- vangelicam veritatem adumbrant , & gens Judaica , quae ita constanter suam progeniem , & traditiones suas a Moyse & Patriarchis derivat, testimonium assiduum praebet sacrae Scripturae, ne ab A- theis hominibus tanquam figmentum novit« excogitatum explodatur, eaque de V so;» Lib. V. Tit. VL ■de causa plane credibile est , quod Deus gentem Judaicam non penitus deleri , sed toro orbe dispergi voluerit, Pulchre D. August. contraFaußumc . rz. inquit: quid est aliud bodie gens ißa nisi qusdam scri- ttiaria bajulans legem & Pros betas ai testimonium assertionis Ecclefi£, ut nos honoremus per Sacramentum , quod illa nuntiat per Uteram. Cur autem minus tolerentur Haeretici, imo in c. excommunicamus. 13. §. moneantur, de Haereticis. omnes Principes fieculares jubeantur expellere ex finibus suis haereticos ; Ratio est , quia majus perverstonis periculum inducunt haeretici, quam Judaei, cum vix auditum fit, aliquem ex Christianis ad Judsos transire. Dein Ecclesia potest in poenam haeresis haereticos possessionibus suis tanquam rebelles subditos privare: quia semel per baptismum intra fidelium Christianorum Ecclesiam recepti, & consequenter Romano Pontifici, utpote e- jusdem Capiti, subjecti sunt -} Judaei vero & coeteri Infideles nunquam per baptismum intra Ecclesiam recepti, proprie ejus subditi non sunt, dicente Apostolo i ad Corintb . 5. f. 12. Quid mihi efi de illis , qui foris sunt (hoc est extra Ecclesiam)/»dicare ? & praeterea etiam ob solam infidelitatem nisi aliae culpae accedant , suis bonis spoliari non poliunt, ut mox dicemus, Interim tamen quia nimia Judaeorum in locis Christianis abundantia non caret periculo apud rudem plebem , nec convenit, ut in tanto vigore permittantur ritus Judaici cum frequenti blasphe- mia Christiani nominis: ideo statuit summus Pontifex in c, consuluit, 7. b. tit . ut Judaeis quidem permitti possit veteres Synagogas ab antiquis temporibus oW tentas restaurare , non autem novas aedificare , vel altiores, ampliores, aut pretiosiores reddere. Quaeritur II. An & quatenus Christianis prohibita sit conversatio cum Judaeis & Infidelibus? ty. Tum ad charitatem Christianae Religionis conservandam, tum ad cavendum perversionis periculum prohibitum este Christianis , ne assidua familiaritate cum infidelibus, praesertim vero cum Judaeis utantur, (icut in specie interdicitur, ne aliquis Christianus in eadem domo cum Judaeo habitet , ne Judaeo Medico utatur , Judaeorum azyma comedat, in eodem cumijs convivio vel balneo versetur : ne qulsquam Christianorum Judaeo conditio serviat, nisi locando operas ad modicum tempus : ne nutrices Christianae nutriant Judaeorum infantes intra i- psorum domum: ne Christiani & Judaei, vel alij infideles conjugia inter se ineant, prout haec omnia habentur per plura cc* in causa . 2t.q. ?. Praeterea ut inter Christianos & Judaeos sit distinctio, & Christiani sciant Judaeorum evitare consortium, mandat Pontifex in c. in nonnullis . 1 f. b. t. ut Judaei & Saraceni utriusque sexus in terris Christianorum debeant uti habitu, per quem a Christisnisdiscernan- tur, & illis diebus, quibus 'singulariter celebratur memoria Dominicae Passionis, non debeant in publicum prodire. Specialiter vero prohibitum est Christianis, ne tempore belli inter infideles & Christianos, quarumcunque rerum cum infidelibus commercium habeant , sub poena excommunicationis lats sententiae, c. quod olim. 2. b, tit. Estque haec ex- jMO gliris t,im -it, v illdjtlVlf „rtiliiti idos k' riimnatc and era oemi aor, iliji ttdtsttsps «wlx f ‘''flltl tidtliW ilia flau asm 4 Mra/cn ■«tai asucii 00 ‘«tclio: -tii com ittiido Contra com- *$8CCl De Judaeis, Saracenis, &: eorum Servis. 1075 communicatio reservata summo Pontifici circa eos , qui vel tempore belli vel extra bellum cum Christianis equos, arma , ferrum , naves, vel ligna navium vendunt» vel quoquo modo infidelium bella adjuvant auxilio vel consilio, & insuper talia facientes rerum suarum dominio privantur , fiuntque capientium fervi, infames, intestabiles & inhabiles ad omnes actus legitimos, nec absolvuntur ab excommunicatione , nisi totum , quod ex damnato commercio perceperint , & tantundem in subsidium terrae sanctae de suo transmiserint. Quod si solvendo non suerint, alijsgravibus poenis ad terrorem aliorum subjici debent, c, itaquorundam* 6 . c. significavit, it, & c, ad liberandum. 17. h,t. BullaCoen x.cafu.?* De Jure civili merces prohibitas, qua: deservire poliunt ad bellum , Barbaris vendentes puniuntur poena capitali & confiscatione bonorum , /, z , Cod, Qua res exportari debeant* 7 Quaeritur HI. Utrum sint aliqua: causa: , quae conversationem cum Judaeis & infidelibus a culpa excusent ? qi. Principaliter tantum illam conversationem prohibitam esse cum infidelibus , qua: fit per modum societatis & familiaritatis , vel aliunde assidua & diuturna est. Quare qui casu cum Judaeo in eodem convivio vel balneo convenit, non tenetur ab eodem declinare. Item in illis locis , ubi Judaeis conceditur mercaturam exercere, consuetudo declarat, licitum esse cum ipsis contractus emptionis , permutationis , aut similes celebrare. Denique sicut in omni lege aut transgressione excusat magna necessitas corporalis aut spiritualis, ita etiam hic non est culpandus, qui ex Engel Im Decret. Lib. V. necessitate famis cum Judaeis manducat, qui Judso medico utitur, si alius curando morbo idoneus haberi nequeat , qut sperans conversionem infidelis, cum eo familiarius & frequentius conversatur. Quaeritur IV. An Judaeis vel infidelibus possit a Principe concedi officium, vel jurisdictio aliqua in Christianos, qr. Id utroque Jure esse prohibitum , quia sub tali praetextu Infideles Christianis plurimum sunt infesti, c, ckmfit 16. h. t. & L ult* Coi* dejudais* Unde si Princeps velit aliquos reditus suae Provinciae vendere Judaeis , debet pro collectione istorum redituum praeficere Christianum» cap.penult.b, t. Quaeritur V. An liceat Infideles bello expugnare propter infidelitatem , idololatriam , aut alia eorum peccata contra jus divinum ? Communior sententia id negat cum Mol. de Just, O Jure* traft* z, dijp, 107* quod deficiat jurisdictio , sine qua non datur criminis punitio, nisi aliunde tales infideles subditi suerint Magistratui Christiano, vel injuriam intulerint Christianis , aut alijs innocentibus, verbi gratia eos occidendo , immolando &c. juxta illud Proverb. z$, u. Erue eos, qui ducuntur ad mortem &c. Verum affirmativa sententia videtur admodum probabilis, quam nonnulli docent apud Molin. d. loc. num. i. maxime si consensus Pontificis accedat, cujus est defendere Divinum Jus, eique ratione peccati jurisdictio competit in omnes , ii enim licet vindicare injuriam homini illatam , quare non etiam Deo illatam per idololatriam ? sicut ea de causa olim Judaeis permissum fuit; multas gentes delere, ut in 88. litetis habetur, Qu«- Vvv vvv Lib. V. Tit. VI. -->74 10 Queritur VT. An Judaei & Infideles eogi possint ad fidem Catholicam , aut liberi eorum invitis parentibus baptizari ? He. I. Quamvis infideles, qui per baptismum nunquam de jurisdictione Ecclesiae facti sunt ( secus de haereticis,ut Tit. proximo dicemus) ad fidem cogi directe nequeant. c, sicut juddti 9. b.T. nisi aliquando indirecte, negando illis habitationem in terris Christianorum ; priusquam se converterint : si tamen, praedicatoribus Evangelij. restiterint, aut licentiam praedicandi denegarint ; plerique fatentur, licere tunc infideles etiam bello cogere & expugnare propter injuriam , quam inferunt Evangelio, dum ejus praedicationem, qute ex mandato. Christi toti mundo debet innotescere , impediunt. 11 Hr. IT. filij Judteorum & infidelium invitis parentibus ordinarie baptizandi non sunt : quia^nec sine injuria parentum ab ipsis abstrahi,, nec sine periculo perversionis & injuria baptismi ipsis relinqui „ vel restitui possunt. Ita communiter cum 5 . Thoma. 2, 2. q. /0, a, u, tradunt DD. Excipiuntur tamen aliqui casus , ut I. si infans in articulo mortisadeoque extra periculum perversionis constitutus sit,. II. si semel ä. parentibus filius abstractus ijs amplius restitui non, possit, ut quia mortui sunt, &C.IIL si unus ex parentibus consentiat, altero dissentiente ^consentientis voluntas tanquam j.ustior in sauerem. prolis praeferenda est, IV,si prolem ad usum rationis pervenifie lästern e* quibusdam indicijs probabiliter colligi possit, quia in illis, quae ad salutem ani- m«pertinent homo ä parentibus non, dependet. V, denique, si liberi infidelium perpetuo amentes sint, etiam invitis parentibus Cutpote ä quibus propter amentiam perverti nequeunt) in fide Ecclesia: baptizari possunt, ne omni remedio animae destituantur. Quaeritur VII, Q uid juris , si servuli aut filiussamilias alicujus Judaei vel Infidelis ultro & sua sponte fidem Catholicam suscipiat? Tales servos hoc ipso libertos fieri, nemini enim Judaeorum licet Christianum servum possidere, c. /. 2. h. t. & toto tit. Cei, Ne christumum mancipium Hsretvcui vel JutUus , velPaganuih abeat. Circa filiossamiliasinfidelium adfi- dem conversos refert Joan. Honor, h. t, n. 24. statuisse Paulum III. ut hoc ipso liberati a patria potestate legitima A alia omnia bona,sibi competentia , & prius a. parte possessa, etiam invitis parentibus» tenere & possidere valeant , ita ut nihilominus jura sui tatis, cognationis & successionis retineant, Item si quse ä parentibus ex usuris aut quomodoiibet male qutesita sint ,& nesciantur veri domini quibusearestitui debent,-idem Pontifex- Paulus III. concessit, ut apud filios ass fidem conversos remaneant, cüm alias pijs causis applicanda foreat,- TUTI '®r colligi ? “s notuit, jnfidcliu inciti» p, >te ama. £ fcciesu icdio ani. > fi servus;. »uelM.' Wää. Ihm liet Cliril» $dt,$ i mmu igwtt klium Ä rionor, t utks ifimWii ia^jm iptratilis» iu BttfiiO- mi käs lipOB' Wffl/s doilinir Wlf«! 8 ®) -° 7 S c m KAKNKAAEkTG'OKSKKAGGWNÄOGGSD T I TULUS VII. De Haereticis. SUMM t> Quid (it h at esis, (fi, quod in ea requiratur pertinacia* 4. Dubitans in fide, an fitbtreticus ? j. Excusatur ab htrest formali (fi> poenis hart- ticorum. tfondum baptizari non fient proprie hsretitk ■j. Perna prima htreticorum excommunicatet reservata & qua ad eam , incurrendam requirantur. H. Quinam harttici dicantur materiales tan - tuml 7, Fallis quomodo manifestari postit harefis t 8 . Excommunicationis poena extenditur in hsereti- corum fautores (fio defensores. ^ Advertenda mea indicem librorum prohibitorum. 10. Libri htreticorum de religione non tr altante t in Germania non habentur pro prohibitis, jErefis inquit s. Hieronymus in c, Hdrefis- 27. causa, 2.4, q .Grsece abrleUionedicitur, quod scilicet eam sibi unusquisque eligat disciplinam, quam putat esse meliorem. Caiterum secundum rei substantiam & convenienter huic titulo Hdrefis describitur, quod sit error contra aliquam fidei Catholicae veritatem, cum pertinacia junctus in eo, qui fidem suscepit. Dico I .hisrefin esse eorretn contra fidem Catholicam, idest, contra id, quod Pontifex, qua Pontifex , & ex Cathedra loquens, vel Concilium authoritate Pontificis legitime congregatum tanquam veritatem Catholicam definivit , & ejus contrarium ut haereticum damnavit. Quare antequam controversia aliqua Theologica ab Ecclesia definiatur, in u- ARIA. ii. Episcopis ab htrefi occulta concedit*» absolvendi facultas d Concil. Trid. qua per Bullam Ctem non videtur sublata, It. Ex induitis particularibus Episcopis (fi. Regularibus quibusdam concessa est potestas ab harefi absolvendi. Ij, Alia pcen* htreticorum , ut Irregularität cum infamia , inteftabilitat, bonorum confifca- tfotfic. 14. Irregularitas , maxime quatenus in liberos extenditur , usu Germania non ita strtäi servatur. tf, Htretici incerrigibilet traduntur Curia secubari (fi- ultimosupplicio afficiuntur. l(. In Germania htreticorum pleraque poena vix niß circa ktrefi arebas rufios locum habent , tramque partem sine nota hteresis defendi potest, Quaenam vero sint singulae propositiones ab Ecclesia damnatae, ad institutum Theologicum pertinet examinare. Pleraque videre poterunt in Cone. Trid. ubi in singulis Sejfionibus certi Canones propositionum damnatarum praesertim circa materiam Sacramentorum adjuncti sunt. Dico II. ad hterefm pertinere pertinaciam, hoc est: quod aliquis sciens suam sententiam esse contra Ecclesiae definitionem & authoritatem , nihilominus eam defendat, & sequatur; unde qui ex ignorantia licet crassa & culpabili aliquid contra Ecclesiam credit, peccat quidem, quod non laboret tam crassam ignorantiam deponere , non tam?n proprie & simpliciter.haereticus censetur, nec hae- Vvv vvv 2 ' retico- it 7 s Lib. V. Tit. VII. X 3 retkorumpoenis punitur, dummodo paratus fit in fide melius instrui, c. dixit A- yostolus. 29, & c. qui in Ecclesia, zu tausA . 24 . q, z. Excipiunt tamen aliqui, nisi ideo quis fidei veritatem inquirere praetermittat» quod authoritatem Ecclesiae & summi Pontificis parum curet, talem enim haereticis annumerant« De eo, qui in aliquo fidei articulo dubitat, non levis est difficultas, an pro haeretico habendus sit ? Nam affirmativam sententiam plurimi DD. sustinent» & pro ea valde urget c. n h. t. ubi aperte dicitur, quod dubius in fide infidelis sit. Et confirmatur ratione, quod negare fidei articulum este certum, utiquesithaereticum , sed dubitans vel explicite vel implicite negat articulum fidei esse certum, alias non dubitaret, ergo Ac. Verum quamvis ex unanimi DD, lententia fatis certum sit, eum peccare, qui deliberate dubitat de articulo fidei (nisi post advertendam excutiat dubium, & captivet intellectum in obsequium fidei paratus doceri-, seque Ecclesia? aurhorstati submittere, quo casu actum fidei meritorium facit) non desunt tamen, qui talem dubitantem a formali harrest, & haereticorum poenis probabiliter excusant , quos allegat Barb. in dt c.i. n+2. U z, Ratio est, quia haeresis, est actualis electio erroris contra fidem, dubitans autem nondum aliquid: eligit , cum nec. assensum , nec dissensum habeat« Unde ad Argumentum iit contrarium responderi potest quod dubitatio non, importet formalster explicitam vel implicitam negationem positivam , sed sit potius ahquod medium affirmationis & negationis, suspensivum, textus, vero»in c« i. h, tit, commodam Interpretationem recipit, quöd in foro externo quoad inquisitionem instituendam haereticus praesumatur , qui palam suam dubitationem jactat & pertinaciter in ea persistit, non autem quöd hoc ipso statim de hseresi convictus sit. Dico I 1 L btresin committi ab eo, qui fidem suscepit » hoc est , qui semel per Baptismum intra Ecclesiam receptus est, quare infideles nunquam baptizati, vel etiam catechumeni sive credentes nondum baptizati , si aliquem articulum contra Ecclesiam teneant , haeretici proprie non sunt» nec haereticorum poenis subjacent. Porro inter haereticorum poenas prima est excommunicatio ipso jure illata, & ex Bulla Ccenae Domini summo Pontifici reservata;, ad hanc tamen excommunicationem tres potissimum conditiones requiruntur; I. ut aliquis sit formalis haereticus, non materialis , qui solum ex ignorantia non autem ex pertinacia haereticam- propositionem credit, II. Requiritur , ut haeresis non tantüm in animo consistat , sed extrinsecus significetur, quia Ecclesia in judicio, fori externi non judicat de internis, nec punit solas cogitationes c. cogitationis, 14. de Pcenit.difl. 1, Unde talis haereticus pure mentalis i quolibet Consessario absolvi poterit, III. ut actio externa , qua verbo & opere se aliquis haereticum declarat, fit mortaliter mala, Asiatanimo profitendi vel defendendi haere sin , proinde qui causa quaerendae instructionis alteriluamhaeresin in animo conceptam detegit , non propte- rea excommunicationem incurrit. Sed quid si aliquis ab, audstione Missae vel rfö» 1$ fjzfiJSt immiti Ji afflvfl jiflosdn jii velor 4 (.uketi somit» MKOfl/i i'iektr ( i;:me k sAtl lildfK 1 .VUJ 1 ; 2 Effit» ii, Ktt * trar, futura iwiuiki «fanat 'Cretico ■ifeison '*CKiC 0 atm q M, ttslttli iWtt ’fis (|{ ? ketk *iiUm m, 14 Rt siliUUj, De Haereticis* 1077 vel Confessione abstinear, aut in diebus abstinentia carnes comedat, ex intrinseco motivo haeretico, qui tamen hoc moti- vum per verba non exprimit ? Si consideratis circumstantijs loci , temporis, & persona: homines moraliter talem a- ctum» ve! omissionem actus pro signo a- liquo haeretico accipiant, non evitabitur excommunicatio, quia nihil interest, verbis an factis haeresis demonstretur. Sin autem consideratis circumstantijs morali hominum judicio nulla sit suspicio de hseresi; quia v.g.creduntur carnes edi ex oblivione vel causa morbi, aut Missa o- mitti ex negligentia &c. non incurretur excommunicatio » licet interim haeretica intentio lateat, quia actus externus moraliter & quoad judicium hominum hic A nunc non existimatur malus, solus autem internus affectus non punitur juxta dicta. Idem dicendum puto, si quis dicat, se nen credere aliquem articulum fidei, sed id ab alijs joci causa dictem accipiatur. Praeterea in eadem Bulla & in c. excommunicamus, 13* /. credentes. hoc tit. eadem excommunicatio reservata lata est m haereticorum receptatores , fautores, & defensores : quat tamen verba ita accipienda sunt, ut illi solum intelligantur, qui hierecico favorem & auxilium praestant, non quatenus in alijs negotijscum hs tractat , sed quatenus haereticus est» M bsrresin suam facilius docere & defendere, aut manus Judicis effugere possit, quamvis de cstero ipsi receptatores fidem haereticam non habeant, sed ex cau- forsan amicitiae eumrecipiant, argum. £ e. ff, de Recep tatoribus. Duae tamen li- Buuuones. adduntur k DD. primo: nisi persona recepta sit valde conjuncta , ut Patris aut filij, iterum argum. d.Lz- Secundo ut tanc foliim procedat excommunicatio, si ex receptione, vel favore malus effectus secutus sit , & haeresis proprere» magis diffusa, vel haereticus judicium effugerit. Ulterius ex dicta Bulla Ccenar excommunicatione reservata damnantur » qui haeretici librum haeresin continentem, vel de religione tractantem sine Apostoltcae Sedis licentia scienter legunt , retinent, imprimunt , vel quomodolibet defendunt. Ut autem sciant Catholici»quos libros evitare debeant, de mandato summorum Pontificum certus index librorum prohibitorum editus est. Circa tamen Indicem advertere opor- 9 tet,duas effe classes librorum prohibitorum, in prima classe ponuntur omnes libri haeretici, &de Religione ex instituto tractantes, quamvis fortassisnullummanifestum errorem contineant : sufficit e- nim» quod ab haereticis conscripti, ideo periculosi sint atque hujus primae claffis libri omnes sub excommunicatione reservata prohibentur. In altera vero classe ponuntur illi libri a quibuscunque conscripti, qui licet haeresin non contineant* aliunde tamen scandalosam doctrinam* aut bonis moribus repugnantem tradunt: & isti si in indicem librorum prohibitorum nominarim relati sint excommunicationem quidem annexam habent non tamen reservatam ; imo in Germania indicem quoad secundam classam non este receptum , ait Paulus Layman. in Theol * morat* lib . 2. traft. r. cap* ?j. sub num* F. quod fortassis verum elt circa poen;.na excommunicationis , non autem utique Vvv vvv j ' ratione y 1078 Lib. V. Tit. VII. ratione peccati, quod plerumque ob periculum perversionis aut malae delectationis ex lectione talium librorum committitur« 10 Illud vero communius notant Docto- res, quod libri ab haereticis conscripti ex usu praesertim Germaniae tunc solum prohibiti sint, si ex instituto de Religione tractant, non autem st de materia indifferenti v. g. de Jure, Medicina , Philosophia aut alijs , licet quandoque obiter aliqua haeretica inserant. Item quod pravitas maceriae (quam potiores ad lectionem unius paginae in libro haeretico constringunt ) a censura excuset, jj Porro absolutio ab ista excommunicatione propter haeresin lata principaliter quidem ad summum Pontificem spectat: si tamen haere sis externo opere aut verbo expressa fuerit occulta, sive a paucis cognita (quod aliqui ad decem personas restringunt) penes quos non sit probabile divulgationis periculum , etiam Episcopo absolutio conceditur , in Cone. Tri- dent. Seff-24,de Reform, c.6. Licet vero multi doceant omnem facultatem in Concil. Trid, datam Episcopis absolvendi ab haeresi sublatam esse per Bullam Coe- nx, qua: indistincte istam absolutionem Pontifici reservat: nihilominus cum Bulla Coenae generaliter loquatur de haeresi, Concilium autem specialiter de haeresi, & alijs delictis occultis in communi, in omni autem jure generi per speciem derogetur, & leges generales cedant specialibus ; ideo probabilius credo per Bullam Coenae Jus Episcoporum ademptum non esse cum iliis, quos allegat Barb. in Col- left. ad d, c, 6. Trid.subnum, 52. vers, contra- ,Quod sihaeresis pure mentalis & interna suerit, nullo'externo verbo aut opere demonstrata : vel si ex ignorantia solum haereticum aliquid creditum sit, jam superius diximus , nullam inde ex communiori sententia incurri excommunicationem, &propterea ejus absolutionem cuicunquc Confessario competere, Denique ex privifegijs & induitis U particularibus plerique Episcopi , item nonnulli Religiosorum Ordines jus habent ab hsresi, & alijs casibus reservatis absolvendi, quae tamen licenda non solet dari perpetuo sed ad certos annos : quibus elapsis ejus renovatio ä Sede Apo- stolica petenda est. Praeter excommunicationem aliae in- r j super poenae in haereticos statutae sunt, ut I. irregularitas cum infamia, ex qua haeretici eorumq; liberi usque ad fecundam generationem ex linea paterna, & usque ad primam indusiveexJineawiaWHct, inhabiles sunt ad SS.Ordines, &.beneficia Ecclesiastica , etsi de facto ante haeresi» beneficia obtinuerint , illis ob crimen haeresis ipso jure privati sunt , & poenä depositionis ä. SS, Ordinibus puniuntur. c. 2.§. hxretici autem , c, ut. commiß. u, c.statutum 1 f, b. t. in 6, In Germania 14 tamen hsc irregularitas post conversionem haeretici non ita stricte observatur praesertim circa liberos , dummodo ipsi boni Catholici sint, II. Hxtcdci eorüm- que fautores, si per annum in excommunicatione persistant, fiunt intestabiles a« ctive & passive, ita ut nec ipsi heredes instituere , nec heredes institui possint, c. excommunicamus. 13.% credentes, hoc t. III. Bona haereticorum de jure confiscantur ; siquidem Laici suerint , a saeculari Judice ( postquam scilicet Ecclesiasticus De Hasretids. 10 vertor; ignttiti reditum i:, Im init e M {j(oj ejus abi.;, io conr. & indui: ■opi, itai nes jus b is resera monso« »*■. si Sede Ap ion ali*: malunt,; i, et quiit sdsecundc U.Kinfi «HM , & betet» acie Wii ! oboiitei isjuin« lesen»/- ffilltlio- obleni® «tdeo® itiKto®® inteftabio 1, ■, .llipcfll' /• rfiSllfiW; i («oli» c ct ielia!i |S Judst tojp Judex aliquem hier etienm declaravit, quia cognitio de haeresi fori Ecclesiastici est;) si vero Clerici, a Judice Ecclesiastico, & applicantur bona Ecclesiae, quibus inservierunt. c. vergentis, io. &d. c. excommunicamus, §. damnati, cit. tit, X, & cap. ern fecundum ip. eod. tit, in 6. IV. Fi- lijfamilas liberantur ex patris haeretici potestate, & vasalli ac subditi deobli- ganturä juramento fidelitatis , si eorum dominus in haerefinv labatur, c, ult. hoct. V c. 2 . §. ult, eadem in 6. Imo si domini temporales terras suas purgare haeresi neglexerint, postquam fuerint requisiti ab Episcopis , per Metropolitanum & Comprovinciales Episcopos excommunicantur, & nisi satisfecerint , intra annum signifratur summo Pontifici , ut «uncipse tales dominos honore & dignitate privatos , eorumque subditos a fidelitate absolutos denuntiet , ac terras eorum exponat Catholicis occupandas d, c. excommunicamus. §. moneantur, & e, ad abolendam, p. §. statuimus ♦ h. t . autb, si vero. Cod. de H&veticis, V, Demum haeretici» qui parati non sunt suum errorem corrigere & maxime* qui postquam semel haeresin ex mandato Judicis Ecclesiastici solennster abjurarunt» denubineam relapsi sunt, traduntur judicio sacculari, ibidemque morte afficiuntur, & juxta consuetudinem igne concremantur , sicut tradit Julius Clarus Lib. f ,sentent.§,h£refis t n. 7 ,. In Germania pleraeque haereticorum *6 pcenae fortassis tantum locum habent cir- cahaeresiarchas , qui nova dogmata , velut novas haereses inveniunt, non autem circa Lutheranos &CaIvinistas, qui ex va~ rijs pactis &concordijs, si non consentiente , seltem dissimulante Pontifice ( ut- pote quibus ob potentiam resistere cum effectu non potest) hactenus inter Catholicos tolerantur. TITULUS VIIL De Schismaticis & Ordinatis ab eis* SUMMARIA. I, Quid fit schisma quomodo differat ai hart fi? J. Schfinavix unquam daturfine hartfi. Z> PccnaSchifrnatuorum est excommunicatio. 4- CUricifiktfmatiti nen sunt irregulares, nifi in schismate celebraverint, j. Gesta a Schismaticis etrea res Ecclesiasticae Chifma graecum vocabulum est ,, & idem quod scissura significat: committitur enim schismatis peccatum, cum aliquis se segregat ab Ecclesiae universalis «nitate , prout ea est corpus mysticum Junt irrita ipse sure: excipitur collatio Ordinum , qua fervatis substantialibus valet >- licet ordinatus fiat irregularu. L. Etiam alea Sacramenta ab eis cellota valent J excepta poenitentia- 7. Inobedtens S. Pontifici vel Episcopo quando non- fit schismaticus i ex diversorum statuum fidelibus ranquam' membris inter se, & sub uno capite Christo , ejusque in terris Vicario annexis. Dividitur schisma h puram & conjunctum cum btcrtsi, Schisina autem purum * nosu logo Lib. V. Tit. VIII, non opponitur fidei, sed charitati & paci , quando scilicet aliqui ex sola malitia voluntatis nolunt summo Pontifici qua tali obedire , vel reliquis Ecclesia: membris uniti esse: v.g. si certum aliquod regnum constituit sibi Episcopum, vel Patriarcham , cui in spiritualibus obediat, aut alios speciales religionis cultus adhibeat & non obtemperet mandatis summi Pontificis, quamvis de cartero non neget Pontificatum Romanum vel alios fidei articulos. Schisma conjunctum cum hsresi est, quod praeter separationem ab Ecclesia insuper in fide dissentit, ut quia negat Romanum Pontificem esse Christi Vicarium, & Ecclesise caput, vel Eucharistiam legitime sub una tantum specie distribui &c. Verum quamvis haec distinctio speculative tantum procedat, practice tamen vix unquam dari purum scnisma, testis est E). Hieronymus in c. inter h»h ■•«t, 5) M, M :jcA kDc 2 3 Fi 'inisset 'Mi ■ipo! wpra; *8,1 Sacra- De Schismaticis & Ordinatis ab eis. M,k» fquutus: 0S]TOM< 'i coito ji 7 i cum j® smaabim ./J.Uji ■.rahatuti llic M «tam ia- t»utkbri’ 1081 Sacramento pcenitentise, quod extra articulum mortis ä schismatico valide non confertur, quia requirit jurisdictionem, a qua schismaticus propter excommunica» donem suspensus est. Demum adnota- ri potest , non esse schismaticum proprie, nec poenis schismaticorum subjacere, qui resistit Pontifici, non quatenus Pontifici, sed quatenus privato , particularem aliquam inimicitiam contra ipsum aut ejus familiam gerens , vel circa unum particulare tantum mandatum propter ejus «i, te , plenimp !icii» i i smfc nat, ticiiciiaco/ iruitj iliw m> vdilit' xtit, fo uti. f* ■und 1 ' 1 ' texeeuao* iWi [iiruM* ■ dicit ff* A D-» ,Ettb i difficultatem Pontifici non obedit in cae- teris paratus obedire , quod ex data superius definitione schismatis fatis colligi potest. Item neque is inter schismaticos numerandus est , qui tantum se segregat ab Ecclesia particulari, v. g. obedientia certi alicujus Episcopi , paratus summo Pontifici obtemperare, quia schisma est separatio ab universali Ecclesia, sicut docet Laym, in Theolog» morali lib, 2 . traft. 3 . c,n,sub n. 4 .^ 6 . TITULUS IX. De Apostatis, 8c Reiterantibus Baptisma. SUMMARIA, I,’ Afostafit. triplex genus, ä fide , ab obedientia, a religione i ejcmn g nadln. serrBii':, m ■ibeatui, Muiltc «'•iflU. 1K,®> digio» aus mki> xnomfe' bligato». conii® nnfcmta Jiuro, ubi OCOiitilfr I darf ,B MIC'' ran Certa- ! >1,1^ ■ it&Jffiffli' h jltutiMi «OÖ» Cicöi® igti,w uftro&i- IS De Apostatis & Reiterantibus Baptisma* jogj rici dimittentes habitum 8t tonsuram enter rebaptizans St rebaptizatus ulti- hoc ipso perdant privilegia Clericalia, di- mo supplicio puniuntur, /. ^ 2 . C. cemus inferius in Tit. de Sentent. excom- NefanEum baptisma reiteretur. De jure manicat, Canonico baptizans St baptizatus esi ir- Altera pars rubricae hujus tit.est deReu regularis, St Clericus deponitur, Laicus ttrantibus baptisma: sunt enim certi h^- vero excommunicatur, c, z.h.t, Quando retici Anabaptistat dicti , qui hominem autem is,de cujus baptismo dubitatur,pos- semel in infantia baptizatur» in adustiori sit iterum baptizarisub conditione, si non state, ubi ipse profiteri fidem potest, est baptizatus, Stc. dixi supra in Lib. III, denuo rebaptizant, quod grave sacrilegi- ai Tit. de Baptismo, um censetur , St ideo de jure civili sci- TITULUS X. De His, qui filios occiderunt. SUMMARIA, l, Quid st Parricidium: & quando ab copa- j. Pocnaftminarum partum necantium. rentesoccidtntes Itberot absolvantur, velecon- 4. P oena parentum , qui infantet in leite oppri- tra excusentur} munt inter dormiendum : qui tamen non - j. Voena Parricidii de Jure Civili & Canonice, nunquam d culpa excusantur. I N hoc & aliquot sequent. Titulis agit tndos venerit , quemfi filius patrem , aut Compilator de homicidio , St ejus spe- pater filium occidisset ,sine scelere , etiam ciebus. Propter gravitatem delicti prae- praemio afficiendum omnes conßituerunt, mittitistum, in quo de Parricidio tracta- Caeterumolim de Jure Civili, si quis 3 tur, patrem aut matrem, avum vel aviam, aut Parricidium enim quasi parenticidi- liberos occidisset,inclusus culleo (sive lacum proprie committitur, si vel parentes co ex corio confecto , ut putat Gotto- liberos, vel liberi parentes occidant. Im- fredus) cum cane St gallo gallinaceo,vi- proprie autem etiam parricidium dicitur pera St simia, proijciebaturinmarevela- inter collaterales St affines, puta fratres, fiam aquam; si autem alios consanguine- ioroies, patrueles, consobrinos, uxorem, os,vel affines occidisset, poena capitali la- virum, nurum, generum,vitricum Stpri- trocinij afficiebatur. I. poena, y.jf. Ad l. vignum. Limitatur autem, parricidium Pomp, de Parricidiis.&l,un.Cod, De his, non committi etiam in parentes St libe- quiparentes vel liberos occiderunt. De]xx- ros,siinpatriam perduelles suerint : Mi- re Canonico occidens filium in monaste- nime enim ait notabiliter J. C. in I. mini- rium detrudebatur ad agendam perpetu- ni$,ff.deRelig,&sumpt.fun, Majores am poenitentiam, c. /. b, t. Hodie autem lugendum putarunt eum , qui ad patriam de Jure Civili poenam projectionis in a- fakndam& parentes A liberos interfici - quam non esse in usu, refert Joan, Calvin. Xxx xxx L - in • > «84 Lib. V. Tit. XI. in suo Lexica Juris in verbo parricidium* prehendendo mulierem prägnantem cau- sed aliam pro qualitate circumstantiarum» sam dederit abortui, efficitur irregularis, ut gladium, vel rotam» cui interdum ad- c* sicut* zo* de Homicidio. dantur forcipes candentes. De Jure Ca- Praeterea etiam istud non raro accidit» nonico similiter poena est arbitraria pro. ut matres parvules infantes fecum in le- excessu augenda vel minuenda» ctis suis ponant & inter dormiendum op- 5 Frequenter committunt parricidium primant. Quare ob frequentiam hujus fcemina? ex delicto prägnantes , quae ad peccati in quibusdam Dioecesibus oppres- occultandum peccatum,, aut per medici- sto infantium est casus reservatus Episco- nas abortum procurant » aut partum in po. Ejuspcenaderigorejurisestpoe- utcro, vel clam editum comprimunt» suf- nitentia trium annorum : quorum pri- focant, aut in aquas projiciunt» quarum mus, debet agi in pane & aqua» c. »st» «tiam poena capitalis est, si vel partus vi- h. t* sed de consuetudine poena arbitra- vus occisus, ve! abortus eo tempore fuerit ria & levior infligi solet pro qualitate procuratus, quo foetus in utero existens, culpa?. Imo aliquando talem oppressio- jam animatus erat, ut in Constitutionibus nem prorsus carere culpa refert Barb. in pcenal, Caros V. a. 131* habetur, & in l, fi eod, c* ult* n* t* Nar* in Alan* if* n. quis 38. §> de Poenis, DeJureCa- si scilicet, lectus sit fatis amplus » & in- nonico poena iterum est arbitraria, & si sans implacabilis , vel quia ä frigore de- Clericus etiam levi culpa , v» g. joco ap- fendi non. poffit» TITULUS XI. De Infantibus. 8c Languidis expositis. SUMMARIA» Homicidis annumerantur exponentes infames,, fete consanguineis defertis * relicta-defit- <}f> i]u& eorum cena T runtur ad hojfitah, vel eos qui eorum cu- 1 , Expositu fervas vel fitiut- liberatur d poteßa~ ram gefferunt >. non ad ßfeum vel consana, te. exponentis in odiosis, guineos. 3. A quibo« prafluridebean'expositis alimenta}' f. Quomodo deminue famulo agro tanti teneatur 4 . Bona ab- expositis vel languidi«, d parentibus• ad alimenta, curam & salarium.} C Um nihil, intersit * an occidat quis» derelinquunt,. necare enim videtur , ait vel causam mortis praebeat, teste J., textus in /. 4, ff. de Agnoscendis liberis,, C in hf.ff. Ad LCorneUeSicar, ideo, non tantum is, quipartum prdfocat sed G Homicidis non immerito comiumeran- st, qui abjhitM quialimenta denegat, & tux ilH,qui eas personas, quibus^aUmenta,, is,, qui publicis locis misericordia causd. Sc curam in languoribus seu- infirmitati- exponit, quam.ipfe non habet. Poena hujus; bus suis praestare deberent, ut parentes li- delicti praescribitur in Conflit, peena. Ca » beris» vel liberi parentibus, exponunt» rol, V , c, 132, quod mulier abjiciens, vel. - expo- De Infantibus & Languidis expositis. iog niioiti: fetiali. tffiittJlC!;. i iiOfpi rat’Ifito. jBflifd' niu'f, riBatb. i» if.ii.ij, > &it- f * M, Ä- umm*- i*i«»« »> iniit ®* 4 iteukj» ef exponens infantem poena extraordinaria bantur, docet Stephan.Gratian.D/ysepssss. juxta consilium prudentum affici debear, forens. c. 26^. ». 41. liquidem infans adhuc superstes sit j fi ve- Quaeri hoc loco opportune potest : an röpropterea mortuus, juxtacircumstan- & quatenus famulo tegrotanti teneatur tiam periculose expositionis, in corpore dominus de necessaria cura providere? aut vita puniri, Vf. communiter DD, sentire cum Bart, De Jure Canonico poena est arbitraria, in l.fi cum dotem. 22. §. sui autem. 8. ff. & prstera statuitur in c. un. h, t. quod Soluto matrim. & Sylvest, in verbo sami- filiusfamilias a patre expositus liberetur lian.4-, non teneri dominum ex lege ju- ex patria potestate (in quantum scilicet stiti« ad magnas expensas in Medicos pro est filio onerosa, non autem in quantum famulo faciendas, sed tantum ad tenues est favorabilis , scilicet quoad successio- & alimenta quotidiana, ita tamen, ut si nem »alimenta, dotem, &c.) libertus vel de facto dominus dives pro famulo ma- fervus a Patrono vel Domino expositus jores expensas fecerit, neque contrarium in ingenuitatem&iibertatem eripiatur, protestatus sit, censeatur intuitu pietatis Porro insentibus expositis » quorum fecisse, nec repetere possit, arg,/. /.££) L parentes ignorantur, prsstantur alimen- Alimenta. u.Cod. de Negot.geflis, Lita ab Ecclesia, si habet sufficientes reditus trüm amem eo tempore, quo famulus f.aurum./0. causa.t2 . q.2, vel in hujus «grotat , debeatur ipsi merces > tradidi desectu ä populo & communitate; nisi in lib.III.intit.de locato,q. f. ubiaffir- cüm specialia loca & hospitalia pro tali- mative respondi per l.qui operas. 38, jf. bus infantibus constituta sint, locati . sed ne ista obligatio in immensum Quad si expositi vel languidi a paren- & plures annos excrescat, puto eatenus tibus, & consanguineis deserti, post mor- limitandam, ut procedat quoad illum an« temsuamaliquabona reliquerint, in illis num tantummodo, quem famulus fervi- holpiiale, vel alius, qui eorum curam gesi re saltem inceperit, arg. L. post duos.if. sit, exclusa fisco & consanguineis tan- §. t. C. De Advocatis diversor, judicior, quam indignis succedit. Nov, ii s, e. j» Deinde dominus » qui fecit majores ex- Surdus dt Alimentis tit. 6. q. 18. n. 19. pensas in lamulum aegrotum, poterit eas &quod nutritor aiicujus expositi expert- deducere juxta dicta» fe ab illis repetere possit, qui nutriretene- TITULUS XIL De Homicidio voluntaria vel casualL SUMMARIA» Homicidium aliud voluntarium „ aliud ca- larium aliud dirtßi’ , aliud indit e fi e' suala y aliud nceejjanum ■. & volun- talt. Xxx xxx % • Bomi~ •> k r2z6 Lib» V. H Omicidiam esse hominis occisio- nem, vulgo notum est, Ejus species Compilator in hac rubr, duas tantum posuit, scii, quod aliud sit homicidium voluntarium , aliud casuale : sed interpretes communiter tertiam speciem addunt nimirum homicidium necessarium , quod vel ex causa justitiae, vel defensionis committitur. Sed & ista species non incongrue ad homicidium voluntarium referri potest, si homicidium distinguamus in licitum & illicitum. Caeterüm homicidium voluntarium aliud est directe & plene voluntarium , quod ex proposito & intentione, opere, consilio vel auxilio committitur. Aliud indirekte voluntarium, seu ut DD. loqu- Tit. XII. untur, volitum in causa, quando quis agit talem actum , ex quo facile praevidere po- resthomicidiumsecuturum, quamvis directe homicidium non intendat, ut si sie- minam prägnantem percutiat, quae deinde sietus animati abortum facit; si explodat sclopetum in loco, ubi frequenter homines transeunt, &c. Homicidium casuale cd, quod n ecdi- reüene c indirekte est volitum; sive quod nec dolo, nec culpa commissum est, sed mero casu accidit. Quando autem 8tqualiter puniatur homicidium indirecte voluntarium , vel si culpa casum praecesserit, dicemus inferius , ubi de poenis homi- cidij. §. I. In quibus casibus licitum sit homicidium» IndireBa sui occifio vel occisionis permisso li- 2. Vl ale fiett re ße puro Divino & humano mort infertur servato tamen Jurie ordine. j . Jus vite, (fi necit uee Dominis in servos hodie ampliits permissum. 4, An bannitum liceat cecidere ? j. Conditiones certe, requiruntur, ut hoe liceat. 6 . Licentia occidendi proscriptum raro & non ni- ß tx gravi causa d Magißratu concedenda nec sn conscientia sententia affirmativa facile estpratlicabilu. 7. Vermisste Juris Cdvilis de oecißone ftu in adulterio deprehense ,» vel adulteri non procedit dei ure Canonico , nec in conscientia. Quomodo excusentur ab injustitia Leges Civiles profate ? Occidens se ipsum graviter peccat, & etiam in so'0 oternemerito punitur. Mutilatio membri proprii Ucita est ad conservationem vito : non autem castitatis. Bonum est corpus castigare & affligere moderate sed fine notabili vite periculo. Exstectali Dei inffireJione aliquando suiipfi ut occisio permissa . 8 . io, 11 H, cita esse potest. 14. Occifio alterius ad dtfenfiencm sua vita est licita cum moderamine tamen inculpata tutela. ls, Mthtes , Nobiles (st honeßt persona non tenentur sugere fi invadantur : & quid de Clericis ! 16. Invasus non tonetur expc flare primum ictum aggressoris, ut fi legitime defendat. 17. Quaiis paritas armorum inter invasorem (fi invasum requiratur ? Ig. Non tantum licet sed etiam obligatio charita- tis(fi aliquando iustitia e fi proximum ab interitu liberare , ip. Pilit ex naturali pietate tenentur subvenire parentibus :■& quid de servis ? ao. §Juid interfit an quis ad defendendum proximum ex Justitia , an thatst ute teneatur ? ai, Pre dtfenfiose mixta rerum ffp persona licet occidere aggressorem. 2 5. Propter defensionem solarum rerum seu fortunarum, an occidere liceat l •< lotjuiä!^ Wlltpi. uamvi. d'.. t, utlifä. 'itjsiti. ^oenttt I neci', ne quod uit, sed ÄPr- jMäw. pttctiStti:, ccms ha i/mijii t | [u « ii ! xtitiit» H»«W JttlHIl- I uijm 'J mit te* ( ■IBI«»* i i i njitowf ■ni»*’ wM 0, De Homicidio voluntario vel casuali. i o g 7 Q Uatritur I. an & quatenus authori- tate publica Magistratus, superio- ritatis, vel dominij llicitum fit subditos aut servos occidere. Licitum est ex causa legibus com- robata & authoritate publica maleficis, ominibus , prius legitime convictis, mortem inferre, ita enim non tantum ex profanis, sed etiam SS. Legibus & litteris probatur , ut Exodi 21, zz. praesertim ibi vers. 18, maleficos non patieris vivere. Ubi etiam plura supplicia pro varijs maleficis enumerantur , & ad Rom. i}, v. 4. ibi: judex non sine caufagladium portat. Dei enim minister est , vindex in iram ei , qui malum agit , Nam cum hominum societas corpus quoddam sit, plane, sicut in humano corpore necessarium est, putrida membra rescindere, ne reliqua inficiantur. At vero si non servato juris ordine Domini tyrannidem in subditos exerceant, sine dubio graviter peccant , & propterca jurisdictionibus luis per superiorem privandi sunt , sicut tradit Minsing. Cent, /. obferv. 8. ; Licet etiam olim domini habuerint jus vitae & necis in servos, postea tamen id eis amplius concessum non est , juxta /. i. §. u f. de bis , qui fui vel alieni juris sunt. & hodie illa antiqua servitus inter Christianos in desuetudinem abijt : unde hodie dominis in subditos non dominium proprie dictum , seu ut ita loquar , patrimoniale , sed jurisdictio tan- tüm competit. 4 Quaeritur II, An bannitum, cujus occidendi potestas cuilibet a Magistratu publice concessa est , etiam in conscientia occidere liceat. ^ Affirmativam sententiam esse vagste communem , cum enim Magistratus habeat potestatem occidendi malefactorem, eandem alijs recte demandare potest, quando propter fugam rei per ordinarios Ministros exequendi occasio non est, lex autem superioris & mandatum justum in foro externo , etiam in foro interno justum censetur , dummodo adsint sequentes conditiones. Trimo ut talis occisio fiat ex zelo justi- y tias ,non ex privata vindicta. Secundo ne fiat pendente appellatione, id est eo tempore, quo reus appellationem ä tali lenientia banni, seu proscriptionis interpositam coram superiore prosequitur. Tertio, ne extra territorium proscribentis, arg. /. ult . f. de Jurisdift, omni judic . &c. 2 . de Consiitut, in 6 . Quarto , ut proscriptus non sit parens, filius, frater, vel conjunx, cui jure debentur alimenta, quem consequenter occidere natura abhorret, naturalia autem jura per civilia immutari non possunt. §.fed naturalia, ir. Infiit , de Jure natur.gent. & civ. Verum ut sententia hasc communis 6 sit nihilominus Mol. de fust.& jur.traB. 3, dijp , /. bene monet, quod raro & non nisi ob gravem causam liceat Magistratui dare publicam potestatem cuilibet occidendi reum ; tum ob alia incommoda ; tum quod tales rei sacramentis destituti, in corpore &anima pereant, utique Christianas pietati repugnat. Ita ex eadem ratione dicta sententia affirmativa videtur mihi rarö in conscientia practicabilis, excepto eo casti, quo ex vita malefactoris proscripti quotidianum periculum Rei- - publicae immineret; tunc enim publica reipublicae salus ab occisione talis hominis , sicut cujuscunque hostis excusaret. Quae- »ogg Lib. V. Tit. XII. Quaeritur lis. an sicut Jure civili pa- sibi reservasse juxta illud Sap. 16. f. 13. tri permittitur adulterum, vel filiam in Tu es Domine , qui vit' qmrt it 1 ordi- ncontta tiam in. ifiirpans tjtsMa. wttian iWtos Mt M' It l litati tlemmfa W it II; to tii; ni® » üftfli&i» | illi «i adunip limh' marntct, ijqdffito- jtOljKSltll 0(®*® 1 U.a* • »»«* 'rio,? 1 ctal n« !,seijl»n procu rarc > Mptto- tat# rationes, Jejunia, aliaque pia opera con- servari possit, c. 4, & s.Wi/h yy. neque ‘ ille textus Evangelij Mattb, 19. f. 12. sunt Eunuchi , qui seipsos castraverunt proper regnum coelorum , «st intelligen- dus literaliter de castratione corporis, sed spiritual iter de voluntaria abstinentia corii poris, III. Excipitur, si «x speciali jussu, vel instinctu Dei causam suae mortis aliquis praebeat, qua ratione SS, Patres excusant quasdam sacras virgines, qua: timore violandae Castitatis in persecutionibus se in flumen praecipitarunt. Item Samsonem , qui Judic. 16. concussis columnis domus se una cum Philistaeis op- . pressit cap.fi non licet* 9. causa, 23. q. y. Jj IV. Excipiuntur, qui non directe ex proposito malae voluntatis in suam mortem cooperantur, sed montem ab aliis sibi injuste allatam permittunt, se non defendendo : prout SS. Martyres, item qui e- vitandialicujus magni damni causa se in periculum mortis conjiciunt , veluti fi effugiendo incendium aliquis ex alto desiliat &c. de quibus plura videri poterunt apudLess.de Just.&Jure lib, 2. c, 9, 14 Quaeritur V. an & qualiter ob defensionem proprij corporis liceat alterum occidere ? Cum defensio fui jure divino, naturali , & humano permissa sit, atque vira vi repellere omnia Jura, omnesque leges permittant , cap. 3. de Sent. excommunicat, ideo quod quisque ob tutelam fui corporis fecerit , alterum vulnerando , vel occidendo ; tametsi in alterius damnum fecerit , jure fecisse censetur, s. Z.Fi de Just, V jure, ita tamen, si, ut solemus loqui, moderamen inculpate tuteU non excesserit, Engel Is Decket. Lib. V. Consistit vero hoc moderamen in eo, quod invasus arbitrio boni viri, consideratis loci, temporis, personarum circum- stantijs , invasori modo faciliori parcere sion potuisset. Unde ulterius NotandumI, Quöd homo nobilis, ly' miles, aut alius etiam honestioris conditionis non teneatur fugere, si ab alio invadatur : quiaboc ei ignominiosum reputatur, &cumalter non habeat jus eum de via depellendi , recte in ea persistere potest, & vim vi repellere, quL est communis sententia DD. cum Panorm. in cap. 3 9, Si ultimo supplicio reus afficiatur » an nihilo* j, b 6 minus fieri debeat satisfacito 1 fi 40- An pro* vulneribus: vel cicatrice debeat fieri ' « satisfacio fr n. +i„ 41 * In foro poenitentiah homicida reBe impenun - tur pia- opera pro anima- defunBL 41- Occidens• non servato moderamine tutela qua* -Kii tenus teneatur adfitltsfailionem, ifi quid de: dueliante. provocate.. Volunt tamen DD. communiter apud ‘ip' Jul* Clarum §. homicidium, n. 21. Cleri- f“ 5 cum homicidum esse quidem inhabilem ad beneficia postea obtinenda , non veto *' ipso jure privatum benefieijs priüs ob- ® n ® tentis: , sed privandum per sententiam* ’ i: W Qualiter autem- universim tam Laici, 31 'i 5 quam Clerici ex homicidio,, vel mutila- ^ tione contrahant irregularitatem , sive inhabilitatem. ad ordines & beneficia in 3 ®^ $.feq. dicemus.. Ä De jure- civili' voluntarium homicidt- J 4 - um , siquidem ex ira & vindicta commis- »y sum sit,, capitis amputatione punitur , si, verö per insidias aut latrocinium-, rota & d®i crurifragium, adhibetur.. L 3 . §. senuit, ff* -Moi: Ad l. Cornei, deflcar.jmda Constitutio- "-«lui ne poenali Caroli V, a. 35* Licet vero, in Jan d. §.penult..zb hac poena- excipiantur no- Aiet; biles^&altiorisconditionis homines, ijs- tttfc que poena deportationis & publicationis iitoni bonorum statuatur r testatur tamen Mol* "ttiaii 2r. 3, dist, 21 *multarum regionum usu- 'iproj & Nobiles ob homicidium voluntarium’ aris 3 pro- qualitate facti capite puniri* tM Quaeritur II* Qualiter puniatur ho- ■’.t.idqi micidium- indirecte voluntarium , sive -tatttr culpa tantum commissum ?. v* g. si quis HkM lapidem in plateam, dejiciat , nec procla- Jtti^ maverit, vel Bombardam in loco insoli- a, K to- exploserit,& ita aliquem ex transeun- tibus occiderit* stji-J »t* In- i «Ä Mi&jWk ^mxin a)spH' im,ro«& tofilttio* itwm,k fi» EO’ VWtS>ip bhtims lilBhVlol, miim usu ■ Mi«' i sitiit ■ lll . C (Cf Iffill’ Joco lHoii’ feli- De Homicidio voluntario vel casuali* xoqz 2f K, In similibus casibus , poenam utroque Jure esse extraordinamm&pro qualitate culpar,. ac juxta consuetudinem loci pro arbitrio j udicis infligi, ita utaliquan- do relegatio» aliquando poena pecuniaria- 1 6 aut carectis imponatur* Estque hk advertendum quod», licet in contractibus hta culpa dolo «quiparetur. I. quod Ner'- va. j>2- js. Depositi, non tamen in delictis» in quibus ad poenam- ordinariam infligendam non sufficit lata culpa; sed propositum » & directa voluntas occidendi requiritur J ut habetur m t. 7. js. A&L. C ornet.de ficaradde Constitutionem Cato- hnm a. 1 j 0, Undealteriüs non dolo, sed J7culpa, (Stabsque animo occidendi homicidium praesumitur (nisi aliunde de animo occidendi apparear) si quis armis ad occidendum ordinarie non usitatis in altero mortemcausarit» veluti si alter alterum' pugno , lapide» baculo » cantharo» v-lceo sive pede in rixa percusserit » ac exinde mors secuta sit, prout pluribus de- clarat Farinae. Oper.cnminal. par, f, Ho - mc.concl.126. n, 12 7, & feqq* Quaeritur IIL Quid dicendum de eo, qut in ebrietate aliquem occidit 2 lg tf:. Et dico L si ebrietas sit tanta , ut omni usu rationis privet, non imputabitur homicidium ebrio, quia deliberationem & propositum habere- non potuit» ftd magis amenti 8t furioso simrlis. est» quorum delicta non puniuntur* Clement, un. b, t* idque probabiliter etiam- ad eum casum extenditur» si aliquis voluntarie» ftd sine intentione homicidij- se inebrias«- ftt, deliquisset enim tunc se inebrianda quidem, non autem occidendo, arg. c* inebriaverunt, 6 Lib. V* Tit. XIL Z9 nmn sentiant. Deinde plurimorum Io- obliget, docet Laym; in Thol. moral.de eorum est consuetudo, quod, si homici- Injußa Usione corporis, c. 6. sub. n. e. ' da fuerit affectus ultimo supplicio, nihil VI. Etiam tunc cicatricis aut defor- ampliüs ab ejus heredibus petatur, quasi m itatis compensatio facienda est, si con- damnum -vitae poena talionis fatis com- tingat in foemina, quse proptereä dissiri- pensatum censeatur. Ubi tamen nulla iius nubat, nisi dote aucta , talis enim esset talis consuetudo, de puncto Juris foemina vere damnum patitur pretio ssti- ex communiori lententia id non obtine- tnabile. ret, juxta dicta. VII. Etiam ille ad restitutionem ha- 40 IV. Licet de jure non sit aliqua resti- ctenus recensito modo tenetur , qui in- tutio facienda per modum pretij pro ipsa vasorem occidit, vel mutilavit non servita perdita, vel membro amisso, vel ci- vato moderamine inculpatx tutela: , cui catrice manente , cum corpus liberi ho- scilicet sine occisione vel mutiiatione par- minis nullam recipiat aestimationem , ut cere potuisset citra fui periculum , ut expresse habetur in d. t. ult.ff. De his, qui procedenti §. diximus, quem tamen ali- efuderint vel dejecerint. V in l. s.ff. Si qui valde probabiliter non in totum da- quadrupes pauperiem &c. nihilominus mnum , sed juxta proportionem injusti ob injuriam illatam & dolorem perpes- excessus condemnant 5 si vero occisor sum poterit judex reum in aliquamquan- non fuerit insperato invasus, sed expresse titatem pecuniae condemnare , eamque ad fatale duellum provocatus ab occiso, Ijeso applicare. ^ eum communiter DD. ä restitutione ex- Similiter V. Quamvis communiter cusant, quamvis duellando & occiden- sentiant DD.quod non teneatur occisor do peccaverit: quia occisus per provoca- pro animadefuncti ex justitia preces, vel tionem intelligitur ipsi dedisse potesta- alia pia opera offerre ; tum quod res di- tem inferendi damnum , quatenus po- versi ordinis & generis non veniant in tucrit. Laym. & Less cit, locis & pluri- commutationem , adeöque nec res spiri- bus ibidem allegatis. tualis pro amifla re temporali Sc vita; Oarcerum si homicidium non sit dolo, tum quod incertum sit, anoccisus in ta- sed culpa commissum, qualis tunc culpa ad li statu decesserit, ntpijs operibusviven- restitutionem sufficiat, & si occisor fuc- tium egeat, vel juvari possit: recte tamen rit mortuus, antequam in judicium voca- facturum Confessarium si in foro pceni- tus, an tunc heres ejus ad compensatio- tentiali homicidam pro majori satisfactio- nem damni teneatur, inferius in Tit. 36, ne ad talia opera pia pro anima defuncti de Injuriis & damno dato dicemus. §. IU. De Irregularitate, quae contrahitur ex homicidio, vel mutiiatione, .44. ßt irre^uUritat, 4f. Quart « homicidio oriatur irregularitas* \ 46 . SI / De Homicidio voluntario, vel casuali. 1097 , iDtdifc. Mit* r« dii. taliiOl Ktioul' iiontmtu; 'ittcjiir- bM iilttJp'.- m, iil mali- tam diri injuffi 3 -octisot ■ iapidi: i ijroFW' sspfltab- ItffllS p M Alet- insiti 0 ;j|0) AB 46, & $ originem habent ex Jure divine Vet. Te- ' ßamenü . tamen in novo est tantum Jurie Ecclesiastici. - 4j, Nunquam incurritur Irregularität , nisi ubi in jure expressum est. 48. Dant operam ni licita probabiliter non incurrit irregularitatem , nisi ex culpa lata. 49, Reprobatur quorundam scrupulus circa periculum irregularitatis in levandis agris, yo. Quando illicita r*i operam danti ad Irregularität emitnputetur homicidium prater intentionem fieutum ? fl. Muttiatto tn materia irregularitatis debtt stricte accipi pro amputatione membri. jj, Sjuid nomine membri hic significetur ? jj, Mutilansseipfuen etiam in mtnima farte irregularis sit. |4, An vulnerans incurrat irregularitatem , fi vulneratus ex alio accidenti fit mortuus ? j... Qui occidit ad defensionem necessariam sita vel alterius 'sita non fit irregularis, ys, Quid dicendum , si ad defensionem bonorum otcideriti ^TRregu/slritaf hoc loco nihil aliud est, A quam inhabilitas, sive impedimentum ad Ordines Ecclesiasticos suscipiendos, vel susceptos exequendoS, Dicta est irregularitas, quasi exceptiv a regula : cum enim omnes regulariter SS, Ordines suscipere possint, ideo qui specialiter excipiuntur & prohibentur, irregulares nominantur, 4s Causa hujus irregularitatis , quae oritur ex homicidio, vel mutilatione, non est , tantum poena delicti , sed defeftus mansuetudinis U lenitatis : indecens e- nim videtur, ur, qui alienum sanguinem fuderint , Christi mitissimi proprium sanguinem pro nobis effundentis personam in .Altari repraesentent, hostiam immaculatam & incruentam Deo Patri offerentes. Unde fit, quod haec irregula- tas non tantum ex homicidio dolo vel latä culpa , sed levi , imo nonnunquam Engel ka Decket. Lib. V, S 7 > Pugnantet in bello injusto fiunt irregulares, etsi neminem occiderint, In bello juste tantum ii , qui propria manu occiderint vel mutilaverint. f 9. Qui centra invasores Reipubl, necessitate coacti pugnantirregulares non fiunt. 60. Clerici adhonantes ad pugnandum in btSo justo irregulares nen fiunt. € l. Judices (fi atij tooperantts ad jtedhittm sanguinis fiunt irregulares : non autem nudi spectantes. fit. Clerici fine metu irregularitatis civiliter agere possunt contra suos malefactotet : cum protestatione tamen. 6], Clerici qui habent Jurisdictionem criminalem per alios fine irregularitate exercere possunt r V> per se etiam majorem poenam in minorem commutare, •$4, Episcopi dispensiere 'non possunt m irregularitate ex homicidio 'voluntario , etiam occulto, proveniente , aut alias ad judicium jam deducte. Bene 'in mutilatione & homicidia tantum culpabis, licite commisso contrahatur, ut mox.declarabimus, Porrci haec irregularitas originem qui- 46 dem habet ex Jure Divino Vet. Testamenti , ubi DEUS noluit acceptare aedificationem templi, & Sacrificationem a Rege Davide, eo quod multum sanguinent effudisset, & plurima bella beliasset, sed k filio ejus Salomone quietissimo , sicut üb* z, Paralip . c. 22. dicitur. Verum quia illae leges caeremoniales Veteris Testamenti tauquam umbra & prmfiguratio Novi Testamenti per adventum Christi expirarunt, cap. uru ubi DD. de Purific . post Partum* ideo ista irregularitas , & si quae alia ex caeremonijs veteris Legis non per Christum ipsum, sed per Pontifices in Ecclesia receptae sint, non amplius’lege Divina sed Ecclesiastica tan- tsim & humana obligare censentur. Ex quo ulterius sequitur, quod sicut in alijs Zzz zzz ^ legibus \ iop3 Lib. V. Tit. XII. legibus Ecclesiasticis Pontifex potest declarare , dispensare, vel relaxare, ita etiam 47 in hac lege irregularitatis. Istud quoque advertendum est , in nullo casu incurri irregularitatem, nec per extensionem , ■aut interpretationem inducendam este, misi quatenus in Canonibus expressum habetur. Ctisquu 18 . deSent. excommunicat . in 6, His igitur fundamentis prae- .missis circa speciales casus Quarritur I. An ex omni prorsus homicidio vel mutilatione quomodocun- •que contingente inducatur irregularitas? Non esse dubium, quin ex occisione •directe voluntaria & dolo commissa irregularitas sequatur. At vero si absque,dolo «x facto alicujus praeter intentionem e- veniathomicidium velmutilatio, distingui solet, an occidens, vel mutilans de,de- 4 lS rit operam rei licitae, an vero illici tat? Si licitae rei operam dederit, valde probabilis sententia videtur, quam tradit Paulus Laym, loco supra cit. c. /©. n. 4. cum aliis ibid. quod secutum homicidium , vel mutilatio non aliter imputetur ad irregularitatem ,quam si occidens, vel mutilans culpam latam commiserit, id est,inprae- cavendo aliqua periculo eam diligentiam adhibere neglexerit, quam communiter •■omnes boni homines adhibere solent, etsi aiijputent, etiam culpa levi in tali casu contrahi irregularitatem. Ratio vero assignari potest, quod , cum hoc casu circa culpam ad irregularitatem requisitam a- liquidin specie in jure expressum non habeatur, ideo irregularitas tanquam aliquid odiosum & poenale, ac impedimentum a SS. Ordinibus, potius restringenda ,quam interpretatione extendenda sit. vulg. c, 0- dia /j\ de R. J, in 6, Exempla pro ista 'itJ parte habentur in c, dileBus , i/. cum tri - Jj* bus.feqq , b. t. quae ibi videri poterunt. , ' 2[[ - Praesertim autem reprobandus est quo-** rundam scrupulus, qui vulnerato vel segro subvenire recusant levando, ne, si fortassis ^ inter eorum manus expiret, ipsi acceleras- , se mortem, & propterea irregulares cen seantur: si enim irregularitas oritur ex M \ lenitatis defectu, sane ex ejus contrario, scilicet ipsa lenitate actus misericordia? & i.y Charitatis Christianae oriri non potest, V ( Nec est verisimile »quod Pontifices vo- j luerint per introductam irregularitatem ^ ‘ tollere Charitatem. Si rei illicitae opera data sit, hoc est, fa- cg ctum, ex quo mors alicujus praeter inten- ' tionem secuta est, ex se suerit illicitum, & prohibitum agenti, commune habetur dictum »quod aanti operam rei illicit £ im- * putentur, quae sequuntur, licet diligenti- ^ am habuerit in praecavendo damno, sicut notatur in summario super s. continebas tur. 8. c. suscepimus, io, & c. tua nos. 19. “T' 1 b.t. Verum etiam istud dictum explicat ^ Cov.ja ReleB, dement, fifuriofus. parte 2. §, 4,n. 10 . ut homicidium casuale dan- 11 m ti operam rei illicitae tunc ad irregulari- ^ tem imputandum sit, quando actus ille illicitus ex sua natura est ordinatus vel ^ 1 periculosus ad laesionem alterius »atqueex e» si nonsemper, saltem frequenter sole- ;(Ii¥C!lt at homicidium , vel mutilatio consequi t :i h veluti si quis jaculetur,aut dejiciat gravia -Wtt! pondera in locum, per quempassim ho- »Rei mines transire solent , si imperitus chirur- ‘liiijii giam, vel medicinam exerceat spe lucri, rfigi & per modum professionis ordinariae Jsspj (secus putarem, si quis in casu necessitati» ; J(orj extremae & in desectu peritiorum ex mi- sericordia medicamentum, quod putavit expe» t ^ De Homicidio voluntario vel casuali. ,-99 'l. »u iii; i potam JS tj (ji»,- itowijp iambi htes m. oritur« oDtrario, Mi!« & »jotc/f, Äy expedire, adhibuerit) imperitia enim cul- ps annumeratur in his, qui artem aliqua profitentur, §. 7. G ibi DD. Inftit.del . jiqttiU Econtra si actus ex alio fine fuerit illicitus, non inducetur irregularitas, si per accidens & casualiter contingat homicidium (nisi alio modo agens in culpa saltem levi fuerit,) Unde non erit irregularis,qui gladium furto ablatum alteri bono animo donat, sidonatarius ex post facto illo gladio aliquem occidat, vel si Cleri- cus, de quo exemplum ponitur i« r. di- leftus. 13, h. C domi suae arrestatus contra praeceptum judicis foras equitaret, &e- ejuus effrenis factus aliquem obviantem occideret. fi Quaeritur II. Quid veniat nomine mutilationis ? Ciim in ordine ad irregularitatem paffim in Jure homicidio annumeretur mutilatio,ut in c. 1, de Clericis pugnantib . c. ult. h . t. in 6 , A Clemens, un. eod. tit, Ideo sciendum est, ex communi DD, interpretatione hunc terminum mutilare in materia poenali esse proprie & stricte accipiendum, ut significet totalem membri amputationem , sicut colligitur ex c. Clericis, s. Ne Clerici vel Mwachi Oc. c. in Archi-Epifcopatu, 4. de Raptor, & propterea non sufficiat ad irregularitatem, si quis tantum alterum vulneraverit, aut membrum inutile reddiderit. Praeterea plures docent cumSyl- vest. in verbo Homicidium. §. /0, n. 4, & Cov. in Releä. Clement.fi furiosus, h. t, fi par, 3. in prine .». 8. Quod nomine membri intelligi debeat totum organum, sive corporis pars aliqua principalis peculiarem in corpore functionem obtinens, ut manus, pes, oculus &c. & proinde excusare posse ab irregularitate, qui alteri tantum unum digitum, & ita tantum partem membri , vel auriculae cartilaginem absciderit. Addit tamen Sylvester d. loc. aliquam exceptionem, quod scilicet per vulnerationem, debilitationem, aut digiti abscissionem, tunc quasi jure rationis aliquis fiat irregularis, si alter propterea inhabilis adOrdines redditus sit, ut quia no - tabiliter deformatus est, vel pollicem aut indicem amisit : sed non exponit hujus exceptionis speciale & expressum Juris fundamentum. Illud certius est , quod f j mutilans seipfum ex iracundia vel impatientia irregularis fiat, in quacunque parte corporis seipfum mutilaverit, ut ex claris Juris textibus diximus in Lib. I . in Tit. de Corpore vitiatis ordinandis, vel non: quia major est deformitas & magis infamis a- ctio in vulneratione fui, quam alterius. Quaeritur III. Quid fi vulneratus fuerit f 4. mortuus, non quidem immediate ex vulnere, sed vel ex imperitia medicorum vel morbo, aut alio casu superveniente, anne tunc saltem vulnerans censeatur irregularis ? tzk. Si mors secuta sit occasione vulneris , quamvis non immediate ex vulnere , ut quia febris, aut inflammatio supervenit, quam imperiti Medici curare non potuerint, vulnerans erit irregularis: danti enim operam rei illicitae imputantur, qua sequuntur, c. dec£tero,n. c. ad audientiam. 12. b. t. Si vero mors contigerit prorsus a causa extrinseca »veluti si etiam lethaliter vulneratum alius omnino occiderit, vel si vulnus suit leviffimum, & nullo modo periculosum ; Medicus vero vel ipse aeger nocivum medicamentum adhibuerit, his & similibus casibus vulnerans nullam contrahet irregularitatem, di c. ad audientiam, in fine , Zzz zzz 2 Qux- V 1JO© Lib, V. Tit. XII. Queritur IV, An homicidium ob de- seniionem corporis , vel rerum, suarum commissum inducat irregularitatem ? ry. Certum esse » quod: invasus, ab altero * cui imminet vit* periculum. „ si invasorem mutilet,, vel occidat,, non fiat aliter irregularis, quam si moderamen inculpata tufels excesserit, id est» severius cum adversario egerit * quam ad defensionem, necessarium fuerit* Clement. un+b. f* i- demque dicendum cumCov. inReleftio- ne ejusdem Clementi parte 3* §. m. n. s* & Barb. de Officio Episcopi allegat . fi. h* r o. de illo , qui ob defensionem sui proximi ejus aggressorem servato moderamine occiderit , cum ad talem defensionem quandoque ex Charitate, quandoque ex justitia obligetur juxta superius dicta* §. u q. d* jf S, Verum non arque expeditum est , an irregularitatem incurrat,, qui ad defensionem bonorum raptorem occidit ? Etenim de jure antiquo affirmativa fatis certa fuit propter textum in c,suscepimus. 10. in c.fignificäfii. r§. k§ e. petitio * 24*h.t* & cum in d. Clement * tantum ille excipiatur qui mortem aliter vitare non valens suum occidit aut mutilat Adversarium, ideo videtur habere locum hic vulgatum axioma ,, quod exceptio: firmet regulam in casibus, non exceptis , & consequenter esse irregularem „quicunquc vel rehnquendo. res suas potuisset mortem e- vitare, ut no tat Glossa ibidem , U in allegatis capitulis,. Nec obstat „ quod homicidium sine culpa commissum excuset ab irregularitate, tale autem homicidium ob defensio* nem rerum quandoque sit licitum, adeo- Hue sine culpä per ea» qus diximus in §* \ r, q, 7* quia responderi potest tantum homicidium casuale, quod est sine culpa, & praeter intentionem excusare ab irregularitate ,. non autem homicidium, etsi licitum, ex intentione commissum, sicut in Judice ferente sententiam sanguinis paulo post dicemus* Quare ipse puto * eandem sententiam affirmativam esse, hodie etiam tutiorem cum ijs, quos allegat, & sequitur Paulus- Laym .ir. Theolog, Morali, de injusta U- fione corporis * c. 9. num.3, ubi ex Nav* refert, ita de stylo Curias Romanae servari* Videri tamen poterunt pro contraria sententia Covar* d. §* un. num, < 5 . & Castro- de l. poenali, lib. 2. cap. 14. quorum sententia non destituitur omni probabilitate: eo saltem casu,.quo defensio fuit mixta rei & persona:, & agebatur de magna quantitate bonorum ad sustentationem sui & suorum necessaria : cum enim bona secundus sanguis & vita hominis dicantur per Gloss. in l. advocatos, 2. Codi de advocatis diversorum judiciorum. ideo sicut in conservatione vitaeita etiam honorum, videtur i. Clement, utpote in re favorabili, interpretationem recipere posse* Quaeritur V. An & quando Milites; censeantur irregulares ? Hr. Quamvis in cap. 1. 2, & 4. difl. f i. generaliter Milites a 88* Ordinibus prohibeantur , nihilominus sequens interpretatio, recepta est* Et: Dicendum I, Milites pugnantes in bei- 57 loinjusto, ex quo caedes factae sunt, fieri irregulares,, licet ipsi propria manu neminem occiderint,. idemque est, quoties etiam extra bellum plures concurrunt consilio, vel auxilio ad unius hominis occisionem , qui omnes irregulares, fiunt „ quam» De Homicidio voluntario vel casuali* xroi j Alq • >!> ia, iiim.ci Mguiais ‘entiaiB tiorem Paulus. itraiiib &Ca:b irumsn. aabilh mixta rei itiquat- tm tai & bona se- da« tome tim‘ £ Mk mia rMili- i, i* ■itttja tsiSll. Biti- »st- juoties ' :urrunt fiitt, (jlllB* quamvis unus tantum occiderit, c. ficut dignum. 6, §. ult, h. t. c. quod in dubiis, f, de Poenis. jg Dicendum II. Qui in bello justo pugnarunt libere & sponte , gratis vel pro stipendio,, tunc demum irregulares fieri,, fi aliquem propria, manu occiderint, vel mutilarint (vulneratio autem non. sufficit juxta dicta superius y q.z.y licet fortassis ex post facto in periculo vitat constituti id fecerint; quia Clement* un. h. t * tantum illos excipit, qui mortem evitare non valentes occidunt; tales autem potuissent evitare non dando nomen militis : unde libere censentur se periculo homicidij; exposuisse, atque, ideo perfecta lenitate carere. Quod si dubitent , an in tumultu bellice aliquem occiderint,. & pro parte affirmativa sint verisimiles conjecturae * in tali dubiotutior via tenenda est, & ab Ordinibus usque ad dispensationem abstinendum. cap. petitio* 24* h. t. Si vero leve tantum sit dubium , videtur melior esse conditio possidentis jus accipiendi Ordines. s- Dicendum ITI. QuT contra invasores reipublicae vel civitatis necessitate coacti pugnant, cum sint in periculo vitas , irregulares non fiunt, quamvis occidant, arg* ' fepe de Clement. un. h. t* Non obstat d. c .. petitio, h* t* quia explicari potest deCle- ricissineneceffitatepugnantibus, quando potuisset locus defendi per Laicos. (0 Dicendum IV. Clericos non fieri irregulares, qui in bello justo-hortantur, & invitant milites ad fortiter pugnandum, quamvis multae- caedes fiant, teste Barb. in d. c. petitio, n. 2. arg. cap. igitur. 7. c* mni timore, p-, & c. hortatu, io, causa , y.q.s, Quaeritur VI. An etiam ob homicidium publica authoritate factum contrahatur irregularitas ? Resp. ex communi & recepta DD. sententia irregularesfieri Judices , Assessores, Accusatores, tabelliones, dictantes, publicantes sententiam , aut litteras exeeutionem homicidij „ vel muti- htionis continentes , & generaliter a- lios ad exeeutionem hujusmodi juvantes ( non vero spectantes, qui ad mortem alterius nec directe nec indirecte cooperantur.) Textus & DD. c. Clericis. /. & c, sententiam* 9 °. Ne Clerici vel Monachi * & c. Nav. in Manuali, c. 27. n. 212. Notabile tamen, est, quod etiam Clerici S'L sine metu irregularitatis possint agere civiliter contra suos malefactores ad compensationem damni, vel restitutionem rei ablata?cum protestatione, quod hoc non faciant ad poenam seu vindictam, quamvis- deinde Judex ex officio poenam sanguinis irroget, ne detur malis hominibus occasio res Clericorum libere depraedandi,fi scirent se ab ijsdem propter metum irregularitatis accusari non posse , sicut expresse habetur, in c. z. h.t, in 6 . Item 6 z Clerici, qui simul sunt Domini,& Principes temporales, non possunt quidem ipsi personaliter dignoscere & judicare in causa sanguinis , possunt tamen easdem causas alijs suis officialibus delegare, & in genere jubere, ut fiat justitia. c*^.Ne Clerici vel Monachi in 6. poenas quoque asuis Judicibus statutas moderari possunt, & v. g. rotam promerito poenam giadij dictare r quia haec non est condemnatio ad mortem (quarjam antea a judicibus fecularibus supponitur facta) sed remissio & actus misericordis; Quaeritur ultimo, quis possit in hac irregularitate dispensare ? Resjssi Ordinarie Zzzzzz 3 , dispen- iio2 Lib. V. Tit. XIII. dispensationem in Jure competere sum- exhomicidio culpabili , non tamen vomo Pontifici, qui solus est super Jus, Cie- lumario , vel si modus in defensione ex* ment. ne Romani, i, in prine,de Ele&io- cessus sit , dispensare poterit Episcopus, 64115. Interim hodie in Concil. Trid, S’ejjl dummodo factum non sit deductum ad i^.,de Reform, c. d.datarn esse potestatem forum contentiosum , & occultum sit. Episcopis dispensandi in omnibus irre- Potest autem dici occultum , quod non est gularitatibüs ex delicto occulto proveni- propalatum, nec est ejus propalandi peri- entibus , excepto homicidio voluntario culum , quamvis unus vel alter sciat, vel occulto, & alsis deductis ad forum con- quamvis aliquando deductum sit ad fo- tentiosum, id est, de quibus in judicio liti- rum contentiosum , si ex post facto reus gare coeptum est. Unde, si irregularitas accusatus ob defectum probationum tan- proveniat non ex homicidio, sed ex mu- quam innocens absolutus sit. Videatur tilatione tantum, quamvis voluntaria, vel Barb. in CoUeQaneis ad di&, c. 6 . Trid. TITULUS XIII. De Torneamentis. SUMMARIA. I. Tornettmtnt a ejutdßnt & une!e dia* ? a, Prohibitio & poena eorundem , xh> horum re- 'lK>e#»flinextrav, un, h. t. joann.XXII. T Orneamcntum teste Sylvestro in verbo , Torneamentum , fecundum vulgare Italicum dictum est a circuitu A regressione pugilum , unde torneamentum appellat Pontifex in c. i. b, t ♦ nundinas vel ferias, in quibus milites ex condicto convenire solent & ad ostentationem virium suarum temere congredi. Porro quia ex istis torneamentis mortes hominum & animarum pericula sepe provenire solent , ideo non immerito prohibentur tam de Jure Civili in l. un. C • de Gladiator, quam de Jure Canonico in d. c. j. b. t. sub poena privationis Ecclesiastica* sepuitur« , si quis expugnantibus in tali torneamento decesserit, Imo Clemens V. in quadam sua Constitutione z, Prohibentur etiam agitationes bestiarum pr*. pter ‘bitet, periculum. (infames. 4. §»< pro mtrce.de tum bestiis dimicant , sunt contra torneamenta instituentes, & eis favorem »auxilium, aut consensum prostantes , sententiam excommunicationis reservatae & interdicti in loca , ubi exerceri permittuntur, pronunciat. Quas tamen poenas Joannes XVII. in extra - vag.un . b. t , revocavit, ex ea causa, ut plures possent fieri exercitati milites pro subsidio terrae sanctae contra Barbaros mittendi, sed haec revocatio utique accipienda est de tali armorum exercitio, in quo , quantum fieri potest , praecavetur corporis & animae periculum. Eadem ratione, qua torneamenta , & j ob causam periculi animae-& corporis, prohibentur etiam agitationes taurorum & ferarum bestiarum, ne homines cum ijs / De Torneamcntis. risz ijspcriculose in pugnam descendant, ad- diturque pcena excommunicationis contra Dominos permittentes tales agitationes , & ibidem decedentes Ecclesiastica sepultura privantur, sicut ex Bulla Pij V. refert Quartana in Summa Bullar, verbo Jörne amentum. De Jure Civili, qui pro mercedecum £ bestijs in arena dimicant, vel aliquod pratmium pugna in arena cum bestijs act* accipiunt , infames afficientur.’ L. u §. G qui operas, f. de Postit- lanio. T I TULUS IV. De Clericis pugnantibus in duello. SUMMARIA. I, Quid ßt duellum (fi tx quibus caufis soleat committit ( ducUante:, i. Sevsra constitutio Concil. Tridentm. contra z, Referuntur alia constitutiones summorum Pont, qui poenas duelli aggravarunt. 4. Clerici hodie tensuras (st inhabilitatem ad btntficia propter duellum ipso faBo incurrunt , d quibus filus summus Pont, potest absolvere, f. Excommunicatio contra dueUantes lata tx Bulla Clemens. VlU, est reservata (fi an hac reservatio in Germania recepta T 6 , Excommunicate quinam bodiesint vitandis 7. Ve quibus duellis (st quomodo eirca ea locum habeant peent duellantium t 8. Qui fieBantes duella poenas incurrant ? 9, Sepultura Ecdeftastica non {privantur duel - lanies nist in duello decedant. I o, D«« casus, ex quibus duellum reddatur illicitum, j 1 Quomodo provocatus aliis mediis » qudm duello honorem tueri postit ? D U ellum dictdm est quasi duorum malum & peccatum est: nam priori mo- bellum, est enim duellum singularis do est species purgationis vulgaris , per pugna ä duobus utrinqj sponte suscepta, quam tentatur Deus, ideoque prohibita , unde & monomaebia appellatur in c. mo- sicut inferius de Turgatione vulgari di- nmachiam 22. causa, a. q. 4, id est, singu- cemus, Alteromodo utique malum est; laris, sive unius pugna a grteco monos , ex odio vindictae aut gloriae cupiditate vi- quod est unum & machia pugna. Com- tae periculum subire , vel alterum intermittitur, autem duellum aliquando ad rei imere* dubiae probationem , ut scilicet vincens Quare severam constitutionem edidit probasse credatur, & victus in probatio- contra duella Concilium Trid. Sejs, ts, ne defecisse , qui modus apud antiquos deRefor.c. 79. ibidemque statuit, ut Im-< usitatus erat, si aliae probationes in aliqua peraror, aliique Principes & domini tem- tausa controversa haberi non poterant, c. porales , qui locum ad Monomachiam 1 . U 2. de Purgatione vulgari ♦ Aliquan- in terris suis concesserint, eo ipso sint ex- de committitur duellum ob alias causas, communicati, ac privati dominio civita- utexodio& gloriae cupiditate, sed quo- tis, castri, aut loci, in quo, vel apud quem «onque modo fiat, regulariter duellum duellum fieri permiserint, si illum locum ab in>4 Lib. V. Tit. XIV. ab Ecclesia obtineant: qui vero pugnam commiserint, & eorum patrini excommunicationis , bonorum suorum proscriptionis , ac perpetua infamia poenam incurrant , & ut homicida juxta SS. Canones puniri debeant, & si in ipso conflictu decesserint, perpetuo careant Ecclesiastica sepulturii, Iiii etiam qui consilium in causa duelli tam in jure , quam in sact® dederint, aut alia quacunque ratione ad id cuiquam suaserint, nec non spectatores, excommunicationis , ac perpetuas maledictionis vinculo teneantur. Eandem Concilij constitutionem sequentes Pontifices per suas Bullas non solum approbarunt, sed etiam ampliarunt. Ita enim Pius V. in Bulla , quae incipit > Ea qu£ a Prddeceßbribus Ac. plures alias poenas addit , ut poenas criminis lassae Majestatis, arceris , inhabllitatis ad testamentum faciendum & similes , eas- demque extendit ad eos, qui chartas provocatorias subscribunt, affigunt, vel publicant, cum privatione beneficiorum & habilitate ad ea, si Ecclesiastici tale quid commiserint. GregoriusXIlI. in sua Bulla, quas incipit: Ad tollendum Ac. extendit decertumTrid. ad omnes illos, qui ex condicto, statuto tempore, & in loco • convento duellum commiserint, etiamsi nulli patrini, aut socij ad id vocati fuerint, nec loci securitas habita , nec provocatoris liter« prascesserint. Similiter Clemens VIII. in sua Bulla ; quas incipit: Illius vices Ac. confirmat, declarat, & extendit supradictas constitutiones Apo- siolicas, ut locum habeant ubique terrarum , etiam circa milites ex privata ini- micita inter se duellantes, eorumque Duces taba dqella permittentes. Circa has Pontificias constitutiones NotandumI. Quod, licetolimCleri- 4 cus offerens alicui duellum, vel oblatum suscipiens , nullam propterea censuram, vel beneficiorum privationem ipso facto incurrerit , sed tantum per sententiam fuisset deponendus, nisi cum ipso Episcopus dispensässet , c. /, b, f, hodie tamen tam excommunicationem, quam privationem beneficiorum & inhabditationem ad ea imposterum obtinenda una cum infamia ipso facto incurrat: a quibus poenis non amplius Episcopus (nisi casus esset occultus juxta Trid. Seß‘,24. deRefor.c. < 5 .) sed tantum summus Pontifex absolvere potest. Barb. in eod . c, /. in 6, 8c Joan. Honor, ad hunc tit , n. z. Notandum II. Excommunicationem, y quas in Concil. Trid. propter duella infligitur, non este quidem in ipso Concilio Pontifici reservatam , proinde stando soli Concilio posse a quocunque Sacerdote absolvi : cum enim Conditor Canonis absolutionem a censura sibi specialiter non retinuit , eo ipso concessisse videtur facultatem alijs relaxandi, ut dicitur' in c. nuper. 29. f. in fecundo. deSentent . excommunicat . Attamen Clementem VIIL pcenas duellantium, earumque absolutiones Sedi Apostolic« reservasse, notat Barb. d. loco , putat tamen Paulus Laym, in TheoU mor, lib, 3. tradi .). c.j. sub n. 4. apud Germanos , aliosquc Septentrionales hanc reservationem receptam non este. Notandum III. Quamvis olim quilibet 6 excommunicatus suerit ab alijs evitandus in colloquio, oratione, aliisque con- mercijs , & conversationibus , adeo ut communicantes cum excommunicato inciderint saltem m minorem excom- muni- fliiGti, .‘lolia* cetfca, ipioli twentiii 'o Episco. Ve tam nprrn- atiora Ctifll in- sqomis takelt ItfejtU, itiftnl'. r. in( t i duella ii' so Conct litWi [ue Sace:* ditor Ct ! ili/fecit' | teilen - 1 .viidtur- ItSitW. "lepS : UsSkti' ■t!tA' i finita ;que So n reto quilibet 1 ; cvitan* que ccc- , ate nifflicatt a excoc- U#' De Clericis pugnantibus in duellas Has jminicationera. c.-excamwunrcatas. 17.. commimicarionem, quicaso tran/Iret so* cum /e Lj q.. causa.. 11-q. 3. hodievero per cum duelli,. & obiter aspiceret, nonfi- quandamExtravag, Martini V. quae in- gendo ibi pedem, vel q ui ita latenter afpi- cipit: Ad evtutncU scandala GTc. tan- ceret, ut prorius aduellantibus. non ad- tiim in duobus eafibas excommunica- verteretur, tum vitandum esse, nimirum prtma ,. st Motandum VL Poenam privationis 9 faerit notorius Clerici percussor , & fi- Ecclesiasticae sepulturae risis tantum infu- (mdh, stob aliam causam ( v. g.Jin prae- gi, qui in ipso conflictu decedunt, ut versend ob duellum) contraxerit ex coni- baTrid, d. Stff.x f. c. 19. sonant,ZL smu- rnunicacionem, & simul fuerit publice lis textus habetur, inc. \,deTorneament m per Episcopum tan quam excommunica- ubi dum sepultura Ecclesiastica propter tus denuntiatus,. St proclamatus r sicut torneamenta denegaturadduntur hac hac de re inferius,*» fit.de Sentent» ex- verba, fi quis ibi mortuus fuerit &c- (mmmicttt,. dicemus. Unde cum in poenalibus termini sint stti- 7 Notandum IV» Co»fi*tutioxes supra- cte accipiendi , nimis videtur durum, dictas procedere solum de duellis excon- «quod quidam docent apud Barb,«uir LibJlL Tit. XV* II0$ poenitentiae signis decedentibus sepultura non negetur. 10 Notandum ultimo, duos tantum casus principaliores a DD. inferri , ex quibus liceat duellum. Primus est, si ex causa publica s.ilicet ad reipuhlicas bonum, belli exitum, & securitatem ab hostibus obtinendam magis expedire Ducibus videatur, ut totum bellum in duellum re- iolvatur, quale fuit inter David & Goliath. i. Regnum ij. aliter casus est, si quis causa defendendi vitam,honorem, vel bona sua cum aggressore congrediatur. Attamen ex hac causa solummodo ex parte provocati, non autem provocantis, redditur duellum licitum, & acceptare, verbera vel vulnera immine-n ai.t. Ntm ii intervallum concedatur, atque ad certum diem & locum provocatio fiat, ordinarie aliis mediis honor, vel f una cmlc' vari possunt, vel adeundo ordinarium Judicem, vel dicendo ad provocantem, se non recusare pugnam , sed duellum tauquam illicitum,& provocantem experturum , quocum negotia habeat,ii palam & non proditorie aggressus suerit. Accedit, quod tantum apud vulgares & plebeios homines honor recusantis duellum periclitetur, non vero apud bonos & prudentes Christianos. Et deinde quod valde dubium sic, an ad defendendum honorem liceat vitam tan« tunc demum, si ptovecatus aliud medi- quam majus bonum periculo exponere, um fe defendendi non habet, v.gr. fi in Videatur Less de yttß. & Jxre.lib. z. e. concinenti duellum osseratur , nolenti n. 85. Caym. loco < it. r. 3. XV. De Sagittariis. Summaria. i. Prohibitio Sagittariorum etiam ad alia tela extenditur. '2> Procedit in bello injusto, iS mitlto magis , fi in 1 M N hoc Tit. sub pcena anathematis, seu A excommunicationis prohibet Pontifex,ne illi, qui in ejaculandis sive mittendis sagittis periti sunt, hanc artem contra Christianos exerceant; qu* constitutio est antiquitus lata , ubi frequens usus sagittarum fuit: quare hodie idem dicendum erit de illis, qui tormenta,' & alias machinas bellicas contra Christianos in- 2 struunt. Advertit tamen Joan. Honor, ad hunc tit . quod haec constitutiointelligen- da sit, si bellum ex parte illorum, quibus tales Sagittarii vel jaculatores serviunt, bello inter inßdeles & Ckrifiianos f delet infidelibus de/erbiant , iniquum sit. item Gioss. & Barb. in c. Kn, h.t. excommunicationem hic statutam non este satae, sed ferendae sententiae:quod forsan procedit, si bellum inter Christianos geratur, si autem bellum sit inter infideles & Christianos, tunc Christiani, qui infidelibus deserviunt, excommunicationem reservatam, aliasque poenas incurrunt, de quibus indp. 6. & cap. qaod olim. 12. deludetis. & in extravag. utr, jfoanniszz. & I. inter communes eed. tit. dejud&isi TITU. Meda*, Ml ficti, Ilis fio» «udo ii pugnam, fyrovo, negotii nggreP im apud w«. iftilMS, El| anadi; j VÜia I®, : eiffonai e.W,:,;, T)"°7(AW .De Adulteriis & Stupro Summalia. r. fytchs luxaris illic it s enumerantur, i, Quid fit adulterium ? quomodo in boc differat Jus Canonicum ä Jure Cfiili ? j Etiam in foro conscientis gratius efl adulterium cum conjurata, quam soluta q Quomodo a ruatur civiliter ex adulterioqu.t jit obligatio reflitutionis. j Quibus caftbus ab obligatione reflitutionis adulter excufitur ? S icut in Deeaiogo post homicidium prohibetur Moechia , ita etiam postquam Compilator egit de homicidia , in hoc tit. ad delicta carnis progreditur. Cum autem unus solus concubitus sit licitus, scilicet matrimonialis; creteri vero omnes Jure Divino & Canomco prohibiti, & injure sint pluresluxuriae species, d - Poena adulterii capitalis de Jure Cftili in feminis mitigata : & quid de consuetudine ? 7. Foljgamia graiiits puniri debet ; (J quando cum effectu censeatur contracta ? S . Jtj s poena adulterii de Jure Canonico ? 9 Adulterium puniri debet, etfl uterque conjugam deliquerit , ideo Farinae, id Traft. oper. criminal. de DeltEfis c rr.is. 7.137 .n.j. eas species ad sequentia capita reducit, scilicet ad fornicationem , co>.cul)in : .tum,Jinp> um, adulterium, sodomiam, inceflum, sacrilegium & raptum, quam divisionem nos quoque imitaturi, convenienter rubricas hujus tit. praemittemus. limi siti« ikh Miqiod GÄ- limst Mimi, oninuti- 'Cfnisin* * mtjM uihlii' § l De Adulterio. Ä Dulterium quasi transitus ad alterius tho: um dicitur secundumHo- ftiensem i« Summa h. i. §. qui.i ßt adulte- rittm, n. 1. Et quamvis deJureCiviii adulterium tantum in nupta committatur. /. 6.^.1. & l.fiuprum. 34.Cr.jfI Aid l.sful. dt adulteriis. & non dicatur proprie a- dukerium, si committatur cum solura, quiajas Civile adulterium pociffimiim considerat ex confusione feminis , & in- tertitudine prolis,cum ex parte fceminx adulter* nesciatur, adultermane sit proles,an propria marit, r de Jure vero Canonico, & quantum ad forum conscienti* adulterium committitur, etiamsi conjugatus cum soluta peccet; quia hoc jure Iselio juilitise & fidei conjugalis attenditur, & ne conjuges ad imparia judicentur , eiim similem sibi invicem debeant continentiam, c. nemo, causa j2.q. 4. & c.ult.ead. rausae}. 6- Inter.m tamen in hoc jure etiam, & circa forum confcien- tas.semper gravius peccat conjugatus, qui cum conjugata, quam qui cum soluta congreditur : quia illo casu non tantum lasdst fidem propria; uxori debitam* sed etiam jus alterius mariti, & frequenter librorum ejus, li ex tah adulterio filius nascatur , quem deinde veri liberi Unquam putativum, fratrem pto co- A a a a aaa 2 here- 1 lös Lib.V. Tit. XVI herede habere, Sf pater alimentare debet. ^ Ex adulterio agitur ve! civiliter vel cri- mindliter•. Civiliter agitmaritus contra uxorem adulteram , vel vice versa uxor contra maritum ad divortium -perpetuum , & amissionem dotis » vel donationis propter nuptias» sicut in Ltb, tV, Tit, de Divertiis explicavimus. Item civilis obligatio etiam in coialcientiae foro incumbit adultero, si ex assertione adulterae , a- liisquesussirientibus argumentis sibiper- suadeat,vel persuadere debeat , prolem «x se gentiam esse,ut restitutionem faciat iftarito,qui,cumsepatrem credidit, prolem adulterinam alimentavit,vel dotavit: & deinde etiam compensare debet damnum reliquis liberis legitimis, qui propter successionem spurii laesi sunt; quia adulrer vera causa hujus laesionis est, &C consequenter sicut quilibet alius, qui alterum contra justitiam laesit in bonis, ad restitutionem merito tenetur. Sed & ipsa stiater ädukera tanquam simultan ea causa dictae laesionis obligatur , ut vel prolem adulteram manifestetmarito, aut aliis liberis , vel aliam cpmpensarionem de propriis bonis iisdem faciat, f Excusat tamen ab hac obligatione & restitutione I. inopia adulteri vel adulterae, & defectus medii ad compensandum. I. nam is nullam. 6. ff.de Dolo malo. II. Si sciat adulter malum ab adultera compensatum, vel certe compensandum. III. Si crimen sit occultum , & compensatio tacita vel expressa, vel manifestatio adulterii fieri non possit fine magno pe- riculovitaevclsams. Text. &DD. inc. effeti, p. de Pcenitent. & remiffionibus. IV. Si adultera revelando nihil proficeret, utpote fidem non habitura omni probatione destituta , cum filius non teneatur credere, nec Jura praesumant, esse adulterinum’, quamvis mater adulterium commiserit , nisi alia apertiora indicia concurrant. e.per tuas. lo. deProbat.lfilium.fi. ff. De 1 his qui funtjui -vel alieni juris.i. miles, i Y.^.xo. ff.adL.yttl.de Adulteriis. V,. Si adulter vel adulteravere dubitent, a« partus ex adulterio, an vero ex marito conceptussit, valde probäbilecst tale dubium a restitutione excusare, quia in dubio debemus esse proniores ad absolvendum , quam condemnandum & obligandum. /. Arianus.^jff.deOblig.^Laüion. & quia ipsi adulteri hactenus suerunt liberi & Obligatione, & sic in possessioue libertatis, indubio melior censeatur conditio possidentis. I. in pari. 12 1. ff.de R.y. Videatur dehacrestirutionis obligatione Less. Lib, x. c, 1 0. dub. ‘J.Q.ov. inRe- lett, e. peccatum deR. in 6. parte l.«.g. Criminaliter agitur ex adulterio ad M» Ctfi.’’ 1 : kdW i&t etiKktm jcscitirj. .ixtiroti, , Ä1- IttlSilt. amomis ditati- icii hi, .Mi- fflHlp tittiji ; faßt * c 4 jü’.U | Öp uiftf-S' («1W' > ' £ #V l ' {«i De Adulterio, & Stupro. nes aliquando per contrarias elidi, &di- cultum est, &scemina alias nuptias, vel spoiinonem sirpe dicti r.i. non habere de facto contraxit , vd ur.poiteruin locum, si foemina, cum qua quis pecca- aeque facile ac prius contrahere potest, vit, fuerit vilis, vel minus honest* vi- Lest. Ltb.z.c. lo.dub. z. tx, pastim vagans non servato verecundiae In Clerico poenam stupri arbitrariam,' pudore, vel aliis modis fbhta affectare scilicet suspensionis, carceris, degrada- impudicos amores, dummodo vilitas tionis, vd depositionis pro qualitate per- pcrlon* non desumatur ex paupertate vel son* & circumstantiarum concludit Fa- conditioncejus , sed ex vita & moribus; tinae, c/r./oro». Zj. Acrius tamen sem-16 nam & pauperi deceptae compensandum per punitur stuprum violentum , cujus est damnum per matrimonium vd do- pcenam circa Laicos capitalem constituit tem , si propreres diffamata difficilius Carolus V. in Confiitut, fsoenul. a. 1x5, nubat. non tantum fi in virginem, sed etiam si Is Annotari etiam potest, quod comniu- in quamcunque fceminam honestam manicer tradunt DD. defloratorem probahi- ritatam, vel viduam talis violentia com- liter ad nullam restitutionem saltem ante mista (it. His vero duobus vitiis juxta judicis sententiam in conscientia teneri. rubricam de adulteriis & stupro expediit deflorata nullum aliud inde damnum iis breviter ad alia carnis delicta traniea- perpesta est, ut quia delictum prorsus oc- mus. §. III- De Fornicatione & Concubinatu. Summ tf. Quomodo fornicatio Usserat a fiupro% t %, fornicationem efiepeccaminofam tf illicitas» ofiend. tur exSS Lrt. t? An q-i.e poena fit fornicationis ? so. fornicator tenetur alereprokm, non dotare , id ducere uxorem : (J quomodo probari pofiit , efie patrem prolis. 3 t< Concubinatus quidfit dc Jure ciiili cs Canonice ? P\f\ Uemadmodum stuprum, ita & fir- \£ »icti io talem latam §L strictam significationem habet. Lato modo pro omni illicito concubitu sumitur; creditur enim derivata h*c vox ä fornicibus,id est locis occultis, in quibus olim seorta habitare & talia delicta patrare consueverunt. Stricte vero & proprie significat concubitum personae io!ut* cum soluta jam deflorata, & ad distinctionem alio« A R I A, 12. Etsi de Jure Civili nullam pcenam haberet i hodie tarnen in utroque foro punitur i J. Poena comubinariis q concubinisd Trident , fiat-uta 24, Exponitur textus in c. 4. 8r / d’st. ; 4 . ubi concubina permittuntur. jj. Speciales poena Trident. contra Clericos cott- cubinarios . rum delictorum solet fornicatio simplex dici, c . 2.§. cum ergo, causa } 6 .q. !. Licet autem fornicatio apudquosdamiS, homines adeö invaluerit, ut in profundum walorum descendentes contemnant, insuper affirmare audentes, non este peccatum.- nihilominus pro indubitato tenendum, & apud omnes Ecclesia: DD. receptum est, non tantum jure humano Canonico, sed etiam Divino fornicatio - nem, 1112 Lib. V. Tit XVI. «em, & quamcunque aliaml uxurianu yratter concubitum matrimonialem dam- nari,, & sub peccato mortali prohiberi.. Ita.enim Apostolus adGal. p.f. 19. inquit: manifesta autem sunt Optra carnis - qua sunt fornicatio, immunditia ,. trnpu- dicitia,luxuria T (stc.lk moxiubdit: quoniam qui talia agunt , Regnum DEI non tonfequentur^ Item 1 . ad Corinth. c. 6. v. Is. nescitis quoniam corpora vestramem- ira sunt Christi ? tollens ergo membra Christi faciam membra merttriüs lab fis ,, fugite fornicationem , &c,. &Lad Ephef. e. s. verf f. hoc enimscitote , quod omnis fornicator , aut immundus non habet he~ rtditatemin Regno Christi & DE!.. Sunt quidem, nonnulla loca: * inquibus. fornicatio impune graslatur,, non. tamen: propterea fornicatio peccatum» non. est „ aut tanq,uam licita approbatur ,, sed tantum dissimulatur poena „ne calidiores illte nationes in. graviora deliclascilicet adulteria , vel peccata contrai naturam; proruant : aliquando- entminter duo mala, quorum utrumque evitari nequit,id quod minus est,, etiam a probis; viris, dissimulanter tolerari * docemur exemplis propositis inscriptura.. Genefis,. 15).. SCjfudi- cum. 19, textus notabilis, in c^x. ubi late Barbi &/« c.'i. ver fest tamen, dist^j y-c.. offerebat. I z.causd. 3 L. q. 7.. 22 Poena-simplicis fornicationis,,quamvis, de jure Civili nulla constituta sit, ut ap- pareteX L. fi uxor. 13. §..z..ff.AdL.yul.. de Adult. & L. un..Cod„de Concubinis, Hbdietamen tam circa Laicos quam Cle:- jricos apud omnes bonos prafertim Germaniae Magistratus simplex fornicatio>ar- fcitrarie juxta locis consuetudinem puni- *ur, Menoch. de Arbitrariis casu 288. 9*1 z. Julius-Qar us.l-iw iis!« Ad dotationem vero vel matrimonium jq, ob fornicationem simplicem line qualitate stupri commissam fornicator non tenetur, debet tamen alere prolem , quam foemina ex eo concepit, c. f. Scibi DD„ De eo qutduxit, &c. nec audiri, solet,, tametsineget, fe essie patrem r nam si coa- fessius vel con victus fuerit de: copula, hoc ipsoprsfumeturpater ,. nifuhummon- 31 lirare possit- Quod li plurescum eadem muliere commercium habuerint,. recur» ritur adcircum standas, cui nimirum, vel tempus, par tus, vel physiognomi a prolis magis correlpondeat, imo aliquando fa- vore prolis,, ne ob sectum aiimento- rum intereat,juramento mulieris creditur Qua de re videri, poterit Berlichius Gm- clns~ 3 8' 4 X ..&.leqq- His de fornica- Dais tione praemissis nunc de concubinatu; di- iskffl camus- foitiK Concubinatus de JureCivili „ & inor-ifer.'.! di ne ad. legitimationem liberorum per -'jtjjem subfcquenSi matrimonium tunc proprie jt 'm/iii dicebatur,., si quis sceminam solutam do- -.nana mi. loco, uxoris detinuisset. L. nuper „ jr. Rejici; Cod.de Naturalibjiberis & per ea, quae j ^ diximus in Lib..sT'. in tin Quifiltt fintlt - ctoto git imi. Inordineveroad' poenam prome- ren diam. Concubinatus; recte dici potest,, ,55, Q si quis cum certa aliqua foemina feu solu- ta„ si ve. maritata,, sive intra,, sive extra domum assiduam libidinem exerceat- y Licet veto, de Jure Civili non fueritja -,^ concubinatui proprie tali ( nisi simul, ha- ■— buitadjunctam qualitatem stupri,, vel adulterii ); poena statuta,ut colligit ur ex toto He tit.jff.&cCod..deConcubinis~ hodie tamen non tantum in foro Ecclesiastico, sed etiam Civili concubinatus acrius, quam jt u simplex fornicatio punitur, & merito: . ciim utiquepersever entia in crimine sii ^ arcum- De Adulterio, & Stupro, 1113 ™0,(SC; aliK^ 'itonaji 'salilli; s«fcfe Warnte SÄ« cllillS&fJ de toniia- ibinamdi. «•! »fit ic proprii (wur. ttmm HapotA , jilsu loJu» satat. cifcifmstantta aggravans > & tanto Ii ut graviora crimina, quanto diutius durant» iicut dicitur in c. ut <. de Consuetudine, ac diuturnitas temporis peccaturo non minuat ,sed augmentet»juxta c.ciim habe' ut. s. Deeoy qui duxit.&c. SpecialiterConc.Trid./fj^ 24. deResor. Matrim. c.g.ad extirpandum concubina- ttiscrimcn,statuit conc »binarios tam solutos, quam uxoratos cujuscunque statfis, dignitatis & conditionis existant, fipost- quam ab Episcopo, seu Ordinario etiam exofficio ter moniti ea de re fuerint, & concubinas non ejecerint, leque ab earum consuetudine non sejunxerint» excommunicandos este» nec absolvendos, donec reipsa admonitioni facis paruerint. Circa ipsas quoque concubinas & muleres fi.ve conjugat* , live solutae sint, constituit Concil, d. I. ut ab Ordinariis focorum ex officio graviter pro modo culps puniantur & extra oppidum vel dioecesim, si id iisdem Ordinariis videbi- turrin vocato etiam,st opus fuerst,brachio saeculari, ejiciantur, & huic constitutioni Concilii & prohibitioni concubinatus etiam in foro saeculari parendum est: quia kges civiles in materia peccati correctionem a SS. Canonibus accipiunt» arg- c. * It . ubi DD. de Prafcript. 14 Neque scandalizari afiqufs debet ex textu Concil. Toletani & B. Isidori» qui refertur in cap. 4. & 34. ubi dicitur : OnißUnis ant uxorem, aut pr» ttxore concubinam habere liceret nam in hoc textu nomine concubinae nonintelli- gitur scortum ( nam hujus usum, utpote jure Divino prohibitum, sicut mox ante de fornicatione diximus, non potuissent SS. Patres permississe) sed uxor per verba quidem de praesenti desponsata, sine tamen dotalibus instrumentis vel aliis so- lennitatibus, quae olim saltem ad honestatem matrimonii requirebantur, juxta c.aliter i.causd^c.q. f.qualis uxor pro- ptexeaob defectum illarumfolemnitatutn non uxor, ( quamvis revera uxor esset & matrimonium ejus validum)fed concubina, praesertim in foro externo & deju- re Civili dicebatur. Specialius vero circa 2 s Clericos & Ministros Ecclesi* laboravit Concil. Trid. sejf. 2 f- de Re for. c. 14. Ut» qui se Divino cultui addixerint, ab impudicitiae sordibus, imtnundoque concubinatu revocentur, hinc eos magis discat revereri, quo illos vita: honestioris cognoverit. Statuit proinde , ut Episcopus contra eosdem Clericos concubinarics, quisuspectas mulieres intra vel extra domum detinent, per privationem fructuum , suspensionem, privationem beneficiorum , & denique excummunicatio- nemprocedat juxta modum praescriptum in d.c. 14. Qua de re etiam dixi in Lib. Ili. Tu. 2. de Cehabit. Cler. & Adul. tjptdai; yitots ■ (suitor; löäif* ijjjill''* toK §. IV. Ds8sctoml«, iKceKll^LccteliKisconcra narrrram. )(• §uidfit crimen Sodomia ? 2y. Quidfit incefins an cumaffimhus txcoa- V). Poena'ejus: de Jure Canonico , prafertim in puU illicita committatur t EccUftafiicos id committentesfi at ut a- 30. Rtfinclo per Concil. Trid. impedimento mit- sj. Pana Juris Cii ilis contra Sodomitas, trimonii ad fecundum gradum, etiam inct- (Jc. fiuscejnfctur refiriQus. EsuejlIh Decket Lib,V. Bbbb- bbb ji-Pec- 1114 Lib. V. Tit. XVI. jt. Peccant mtm consanguinea sponsa nondum ■ .cognita non proprie committit inufium. item fipeccat cum conjuncta tantum cognatione spirituali Sei legali. i^T—Urpiflimum, infame, ac'homine in- Jl genuo, praeferam Christiano, maxime iudignum vitium, a Sodoma Civitate nomen traxit, quae proptera una cum tota ilia regione igne caelitus delapibcor.- -crementaeit, ut Gen. ip. e. legitur, & in genere significat omnem libidinem contra naturam: id est, quae aliter peragitur,quam rectus naturae ordo ad procr a- tionem liberorum instituit, sive deinde id fiat cum bestiis sive cum masculis aucfce- xninis. Dividitur in Sodomiam proprie - dictam,bestialitatem, & mollitiem, quotam nefandorum criminum longiorem descriptionem apud Germanos, minus iis deditos, ob ingentem turpitudinem & infamiam libenter omitto & remitto ad f a- rinac. Traft, de Deltblis carnis, tit. 16. tf. 148. Julium Clarum tu Pratlica criminali. h. Sodomia. & Alyof Riccium in Praxi fori Ecclefiafitci parte 3 . resolut. ' S ' Wijiiliij • mü ‘tix sim it tu Trilm- aptoripi«; iiiliumvd | ffitffiOIJ'' MS, OBI' i: ftlicit. kkik, !««*,&• r, Wt jtllilM aw null ! inidt nlpoi auian «• ;us intras* De Adulterio & Stupro; Religisnem, contra voluntatem suam cta sit: ut propterea haec circumstantia rapiatur, nonvere si libere in fui abdu- votitanquam mutans speciem necessario ctionem consentiat: quia poinasinterpre- in conrestione exprimenda sit, in foro ta- tatione molliendas este, docet J. C. ini, men externo praeter poenas Ecclesiasticas ftmtt.f. de Poenis, Plura dehoc crimi- peccatum carnis committentifrusinflictas, ne videri poterunt apud Farinae, c. L & non sunt aliae determinatae pro qualibet tlmibidemaäegatou ubi etiam k violatione voti, sed arbitriojudicis im« notantes advertit, textum in d.L.un.un- ponendae, excepta illa , quae infligitur tum loqui de raptu foeminarurti honesta- ob violatam monialem, sive foeminam tum, ac proinde non puniri poena ordina- DEO consecratam, riäraptiis, sed mitiori, qui inhonestam Ulterius rapiens, vel violans moma-4-t seu meretricem rapuit. lern, si laicus sit, de Jure Canonicoex- o Consuetudo quoque locorum in hoc communicatur, fi autem.Clericus fuerit, &aliis vitiis puniendis attendenda erit, deponitur, & in Monasterium detrudi- & Imperator Leo in fuaconfi, j f. voluit tur. Similiter & ipsa momali« in carce- tantiim raptum armis patratummorte, rem , vel arctius in monasterio ad agensi,>e armis autem, mutilatione maniis pu- dampoenitentiam includitur, t. impudi - niri. Si autem raptus sit conjunctus cum eas, 11. c.fiqua Monachat nm.zB, 8ic,ß stupro violenta oppressione locum ha- quis rapuerit, 30. causa. zi, q. i. De Jubebit Conß. Cera!, a, 119. quam de stupro ce vero Civilirapiens, vel violaiisMonia* etiam superius allegavimus. lem capite punitur, ejusque bona Mona- 59 Denique ut etiam de^erise^ta aliquid sterio applicantur. L.un.Cod. de Raptu addamus, Sacrilegium in genere dicitur Virgin, juncta Nev. 12}. eap, 4}. & d, omnis rei sacra violatio, seu indigna eap. ß quis rapuerit, tractatio: in praesenti autem nomine Sa- His Sacrilegis & violatoribus Monia- trikgii intelligimus illam speciem luxu- lium annumerat Farinae, q. 14s. «. qz. ris, qua violatur corpus personie DEO etiam illos, qui delictum carnis in Eccle- consecrataeper votum concinentiae perpe- sia patrant, saltem si exinde ipsa Ecclesia tuae. poiluatur, & reconc.liatione indigeat. 40 Quamvis autem Sacrilegium com- Qualiter autem generaliter puniantur mittatur, non tantum si persona violata» ii, qui Ecclesias violant, iisque injurias sed etiam si violans voto castitatis adstri- inferunt Ttt.fiq. dicemus. T i T V LVS XVII. De Raptoribus, Incendiariis & Violatori- bus Ecclesiarum. Summaria. f. htpterts quinam dicantur ? ab altero extorquent, de Jure perdunt Jut demi? «< ex confidentia Juris/ui Violenter aliquid nii 9el crediti ■ (S quid de consuetudine ? Bibi bbb f f-Rofi, SII Lib. V. Tit. XVII. j. Rapina quomodo differat d furto ? •b Quomodo civiliter agatur pro rapina ? j. Pana criminalis rapina qu.e ßt ? i. Pirata incidunt in excummunicationem Sulla Carna Damini. Poena incendi uriorum eß ignis de Jure Cii Hi: quomodo hocprocedat ? J, Si non dolo , ftd negligentid alicu-jus ortum ftincendium, datur aä'io Cis ilis ad compensationem damni. p, Pana incendiarii de Jure Canonico. Et quod fatisfatlio etiam ejus harcdibus intumbat. io. Qui dicuntur Halat ores Eccleßarum ? ii. Furtum,fu rapina reisacra, e loco sacro L«. crilegittm tft. 12. Pana rapina felfurtisacrilegi pro qualitati delilli iaria. jj. Pana de Jure Canonico Eccleßarum res M jura invadentibus fiatuta. Injuria SS. Sacramento Euch ar iß i a illata gras fimum Sacrilegium, (fi fand ignis expiandum eß, Hdreticus tali casu, eifithareßn abjurare felit, tamen ultimo Jupplicio asciendus eß. Etiam in olant es Crucifixum (fi sacras imagines petud mortis afficiuntur. cum allegatione juris sui, priusquam restitutionem ex integro fecerit, juxta ea, MCw rjS,f J0S nv £1(001 ß l S (jstto DälitiÄ vKtjsmnn i£s R Aptores dicuntur, qqi rem ab altero possessam per violentiam invadunt, & auferuntjhaec autem violentia aliquan- qua longius tradidimus Lib. II.. Tit. dt do fit lucri causa a sceleratis hominibus, ‘seft i tui. [polia*. aliquando ex considentia juris fui» quan- Quod attinet ais alteram rapina fjpedo quis ret», in qua credit (ibi aliquod jus eiem, qua; sit lucri causa, illa quidem, competere, sine judicis authoritate ab-ab distert a furto proprie dicto, qucdfurutm tero privata violentia tollit. Hujus polte* ex sua natura Ö2 intentione furantis clam xioris violentias poena de Jure Civili con- fiat , Li.ff.de funis. Rapina autem aper- stitutaest, ut invasor rem ablatam ante te & per vim domino illatam interim e« omnia restituer-e, & insuper aestimatio- tiam rapina species/«rt/ est, & raptor ner» rei persolvere teneatur, siquidem sur improbior dicitur in L itemfiiq.§ jiariam ■itewr«' 331 CX ß» fiohtbi pimfo ■tm, n .:qaiks< kiisttn ■äsM . J’jlhbi] Ktiltil 12 .ff. Qtiodmottts causa. Ex hac porro ^ Sl rapina agitur vei civiliter vel triminali- ter. Civiliter petitur rei ablatae restitutio una cum refusione lucri ceffantis & dam~ »i emergentis,, & insoper triplum panae ipsi actori applicandi?, id elt tantum pecunia , quanti valet res ablata triplo siti- «jus rei dominus noa fuerit; sin autem dominus, etiam dominium amittere de- iieat. L, ftqttis in tantam. 7.. Cod. Unde v .. Item qui debitum a debitore violen- ter ime Judice extorserit, jus crediti amittat, & actione criminaliter intentata tertia parte bonorum puniatur cum infamia. JL., exeat-. ii-ff. Quod metmcaasd, &/. mata, prout haede re prolixe agunt Inter' *lt, js.adL.jFnlbitne.de vi privat a.h\ mul- pretes .in. Tit./»/Iit. dt Vibmernm rapte - tistamen locis praesertim hx poena’ amis- mm. fionis dominii & crediti non videntur Criminaliter agitur contra raptores ad usu receptae, sed aliae pecuniariae, sicut in pcenas fisco Inserendas, vel (quodfre- Austria vim armatam puuiri ico. impe- quentiiis est, cum raptores ob inopiam nalibus, & non armatam / o..refert Sut- raro possint pecuniam pntstare) ad poe- tinger .in Procefftt-superioris jittstria ob- nam corpori infligendam , ita qui cum Jer..ii^. Restituere, vero rem ablatam armis & tumultu aliena invaserit,&de~ etiam de hodierno stylo judiciorum an- pnrdatus fuerit, capite puniri jubetur in »e. omnia tenetur ijjpliatox, n clauditur k 11. ff.afidL.JttLdfst publica. Ater Ce»' m «MS ’iu»A Ä0j»il]j iklpi aovtidepo f tCrnlus' pCED atttHU 1 . -arho ■Üitöcil ■■''■.irini De Raptoribus, Incendiariis, &c.' »/«»i ttfitki- (mi i[ü ’jmrtf (. i hiß. mm- \ qiffltl- , ]6«W, dLTiii lia f-ifaf* dft'iis istis diti utra aper* UlMN* hafte fjli S' k»!!0; z,W> „ftsti iislito 1 'jlldJ/f- i qut ffi ® jM" flf Cenßitat. CaroVi V. 4.126. grassatorcs & prxdones, quamvis latrocinium seu homicidium non commiserint , similiter morte afficiuntur. De Jure Canonico raptores excommunicantur ab Episcopo illius Joci, ubi rapinam fecerint, quamvis ipse aliena Dicecesis sint, nec absolvuntur, d-.necsatisfaciant competenter, ea- demque excommunicatio proprio eorum Episcopo significanda dl, ne eos recipiat inte plenariam satisfactionem, c. l.b. t. specialiter vero excommunicationem reservatam ex Bulla Cmna Domini caf. 4. & f. ipso facto incurrunt piratae & omne* illi, qui navigantes in mari Christianos depretiantur, vel naufragorum bona capiunt , de quibus etiam agit Nav. in Manuali c. 27 . nttm. f 9. 1 Quod ad incendiarios spectat, quam grave & calamitosum sit per incendia hominibus nocere, quotidiana docet experientia.' unde merito contra incendiarios jurapcenasexasperarunt, proutinprimis de Jure Civili, qui ob inimicitias, vel rapinam alienas $des incenderint, vivi exuri, vel bestiis objici jubentur, ita tamen ut dignitas persons vel parvitas damni ex incendio secuti, prsesertim si extra civi* tatem,aut oppidum in vilia vel casa incendium facium sit poenam minuant, &de- capitatio vel deportatio infligatur, /. capitalium. 28. ^.oncendiarii 1 2 .ff. de Poenis Luit, js.de incendio, &c. De Jure quoque Imperii Carolus V. in fuu Cmfhturivni- fos.pos*«L a. i2f, generaliter contra incendiarios poenam ignis determinavit. Ob quam textus generalicatem quibusdam videtur hodierno fure non eile di- llinctionem faciendam , cujus conditio- ms sint incendiarii, vel quale damnum dederint, sed indifferenter cremandos esse. Verum cum inter Christiane« raro soleat ad combustionem hominis viri propter desperationis periculum deveniri, nisi ob atrocissima dei icta alias no* sit facile priorum Jurium abrogatio prx- sumenda, e.cv.m expediat. 29. de ElcB, ir.&, ideo humanius est hanc Carolin, constitutionem juxta priores leges civile« interpretari , & poenam pro incendi® aliquando ignisf, aiiquando mitiorem , considerata qualitate persofiae, damni & loci imponere, prout fatis ex aliis fere omnibus constitutionibusCarol. apparet, quod Imperat, in statuendis poenis Jus commune sequi voluerit. Et hate quidem ita se habent, si, ut di- 1 ctum est, dolo& malitia incendium causatum fuerit, si autem ex culpa & negli- gentia alicujus ortum fu incendium, tunc contra eum civilis tantum actio ad compensationem datur, & interdum etiam pro qualitate culpar poena extraordinaria non capitalis infligitur, d.l. capitalium.$. incendiarii, verj . nam fortuita, jf, de Panis, Quanta autem debeat esse culpa, ut aliquis ex ea ad integrum damnum resarciendum teneatur, dicemus inferius i« Tit. de Injuriis & damno dato. Cujus sit damnum, an locatoris vel conductoris, si domus conducta incendio flagraverit, dictum estin Lib. IV. Tit. de Locaro & condalio. 151.5. DeJureCanon. incendiarii j excommunicandi lunt, & privandi fepuf- turi Ecclesiastici, nisi ante mortem poe- nituerint, & absoluti fuerint, qvL absolutio eis dari non debet, antequam per se vel per heredes suos stesis competenter satisfecerint c. peßmam. $2. causa ZJ. ej. ?. Notanter dico, vel per heredes,tam licet de fure Civ, heres ex delicto defuncti II 'io Lib. V. cti conveniri nequeat, nisi ex tali delicto factus sit locupletior , vel lis cum defuncto contestata fuerit. L C. ExdtUSiir defuntlorum in quantum haredes&c. De Jure tamen Canon, ad exornandam conscientiam defuncti, qui jure naturali tene- fcatur laesis damnum eompenlare, etiam heres pro viribus, hereditariis iisdem la- tisfacere tenetur c. in litteris.f.k.t. & cumhrec materia tangat conscientiam & favorem animae » in ea Jus Civile a Jure tanonico correctionem accipit. IO Tertiaparshujusrubricasest tantum excommunicatur, led imuper ahlolunonem a summo Pontifice- ' Engu. in D& F. e piß. 1. Imo non tantum sacram Eucharisti-16 am, -sed etiam Crucifixum , vel sacras imagines irreverenter & eontumelidse tractantes poena mortis afficiendos, docet Menoch. de jiihmarirt casu z.z.n.q. per text. tn l.sicpttis in hoegenut. 1 o. Cedi' de Eptfeo*. & der ubi generaliter pro injuria Ecclesiis illata capitalis poena statuitur. : ' Ccc 0 ccc TlTU- HZ (im) Ztz 4 - TITVLVS. XVill. De Furtis. /MM 0 HM 1 SyM MARIA, ( 'tfurtum, fS quomodo d rapina $ alirs manifefo in duplum, inlafionibus differat / Non tantum ipfusrei , sed etiam usits , aut -■ vtulierra jasn noit pof tjfonis furtum datur, furtum alias illicitum , licitum redditur ob causam e vtremee neceßitatis. /in, qui in extrema ncceßitate furtum fecit, posea cum potuerit, restituere teneatur f probabilius a firmatur, . fro furto olim dabatur tantum allio Citi ilis ; pro manifesto in quadruplum ; pro non (>• Sed ex Confit ut lenibus Caret, ftiatn pena criminalis (f mortis infertur, /• tcena mortis hodie pro furto confit ut a es, ob frequentiam delicii g* Qua poena furti de Jure Canonico ? f. Clericus pro furto deponitur $ realiter, noto realiter , nifift ineorrigibilis. /«. Clericus ob furtum ‘berbalittr depostus, po - : tefl ab Episcopo refitui , gf ad ordines ha- bilitari, jÖst rapinas, sacrilegia & graviores concedit, fi deinde eandem rem ante prae, rei aliena: invasiones ad furta simpli- finitum tempus clam ab eodem auferat, cia in b.tit. descendit Compilator. non dicuur quidem furtum res (utppte Describitur autem/«»-/*» ini, i,§. j. qua: prius ad ipsum pertinebat) sed ustis ff.de Furtis.qubA Iit contrcüatio rei fretu - commisisse, Item si tertius rem eommp- duloft lucri faciendigratia,vel ipfius rei , datam auferat, in respectu commodantis vel et tam usus ejus » aut pojfefftonis, furtum rei ; respectu veri) commodatatii Dicitur I. contreäatio fraudulosa \ ut furtum usus commisit, fiat-distinctio a rapina & alia violenta Porro furtum Jute Div. Stnaturs illi» publica invasione: furtum enim a furvo citum este tum ex praeceptis Decalogi i seu nigro dictum est, quod clam & in ob- tum ex c.l, i. §, 9. docemur. Unusta- securo siat, vel ä fraude, ut inquit J. C. in men casus exceptus est , in quo rem alteri d. I. 1 . tn principio. subtrahere non est prohibitum, videl. ca- Dicitur II. lucrifaciendi causa : nam sus extremae necessitatis , si forte fame qui rem alterius etiam fraudulenter & vel alio incommodo pereundum esset, malitiose destruit, non proprii lucri cau- Ratio est, quod in tali necessitate redeatur sä, sed in alterius odium , non erit fur ad primam naturam, Ares stant com- cenfendus, nec infamis, vel aliis poenis munes: nam ab initio omnes res terrenae furti puniendus, sed actione ex L. aiqui- inssustentationem hominis communiter lia ad compensationem damni convenic- & indivium pro omnibus creata: lunt.Li» tur, ut dicetur inferius in Tit. de Inju- cet veto ex postfacto divisio rerum inter , riis& damno dato\-x. Dicitur III. vel homines intervenerit, haec tamen divi- ipfius rei , vel usus aut possessionis ; ete- sio non derogat rationi naturali, quae di- nim qui alteri rei suae usum per contra- ctat ex rebus temporalibus fubvenien- ctum commodati»vel locati, vel similem dum este hominum necessitati extremae. u jir, & bo’ ssccnftiti ob m jtjffl jtai »»wP fyM Wl wiura jMcittb ad JSsidttSyli to, qusd. ns, &a 'Ji «diai ■WltJtl Aor^i 'fmii smimini «mode wft, c ■Nnni btei 'isilim *tiSioiK ! »Ito,«* i. ’ Jtpiftoifi i sitim It i 'Jttcpfj, I Jlfa, l (wpd )feW MMy innoda natt ani, Dttilcjiij J FÄÖ fe/irn m ik i utta fast »■ JtStOK« M»'S ixkdi' IttK® if* 0 t0 i De Fanis. „r, jdqaoratfl usum ordi'nät* sunt. Unde Caterüm pro furto simplici' smear- $ S, Ambros. relatus in c.fi.m ij. 8. difi t mis, violentia , vel sacrilegio patrato o- tft, esurientium panis tfl , inquit, ejttem lim plerumque Civilis taurum actio dabaris dcf/ac/, nuder um tndu mentum est t tur , scilicet contra furem manifestum (jutdtu recludis &c t (id est, deprehensum vel inclamatum, Quare ulterius consequitur talem ac- antequam rem ad tutum locum deporta- feptionem non cenlefi domino injurio- tc.tyitUjuadrupl.Hm /contra furem autem sam, eo quod is jure natur* consentire non manifestum in duplum. §. 3. & f. ln- teBeatur, & non postit rationabiliter esse sttt. de Obligat, qua ex delicto, prohibuit invitus , quin per res luas in extrema ne- enim Imperator Justinianus in nev. 134. cestltate constituto subveniacur, c. I;. ne pro furto aliquis mortem vel Nec obstate# st quit propter necestita - mutilauonem membri sustinere debeat, ftiw.} .b. t. ubi dicitur, furantertl in ne* Vertun Carolus Imperat, quamvis eri- 6 Cessitate jejunare vel restituere debere: am hanc poenam Civilem permiserit in «am communiter accipitur de surante in furtis minoribus infra /. florenos (quo necessitate quidem, se non excrema, ubi nomine Doctores florenos aureos sive so- alia media se alimentandi superlunt, le- Iidos& ducator Ungarieo» inteiiigi vocandum Covar. inKdect.;.peccatum. 4. lunt cum Berlichio p.4. concluf 43. n, d. 2* §. I. ». z. vel certe, li 29. «0» manifesti r 7 &in'manifesti /circa quis nimis magnam quantitatem , plus personas honestioris conditionis, cum quam opus habuisset, subtraxisset, juxta quibus spes aliqua emendationis esse po- Ctnstttut. Ciroh Ka. 1 66. teil, sicut*. u 7. habetur j in aliis tamen 4 Utrum autem ad restitutionem tenea- furtis, praesertim circa personas viliores tar, qui in extrema necessitate furtum fe- capitale supplicium constituit, ita qui- cit, si ad pinguiorem fortunam deveniat, dem, ut, si furtum fuerit periculosum, seu non immerito dubitatur. Negative enim milequalificatum, &fur armis se accin- refpondet Sylvester in verbo furtum.q.j. xerit, alias ades conscenderit, velaflre- « eo , quöd res in necessitate stant com« gerit, vel certe furtum in notabili quanti- itiones, & consequenter propri* occu- täte tertio iteratum sit,viri laqueo sulpen- pjntis, reffi autem jure acquisitam nemo dantur, foemin* vero juxta loci cuj usque teihtuere tenetur. Assirmasiva tamen ve- consuetudinem alio mortis genere assi* riorvidetur, quam tenet G>var, dicto lo- ciantur, habita tamen consideratione *- ton. 4. nam innecessitaöÄq.U'dcm omnia tatis & imprudenti* delinquentis, sunt communia, -sed tantum juxta rect* Si Vero furtumprorfus simplex sine artat ionis moderamen, qu* recta ratio in mis vel essractionc, aut aseensione exti- ro consistit, ut alteriusnecessitassubicvc* terit , & prima tantum vel altera ad sum- tur, & domino, si iieri potest nullum mum vice iteratum 'mitior quämmor- iamnum inseratur: q tod eveniet, si res tispoena, IciHcetfuiligationis vel reiegjr- aliena non simpliciter unquam propria, tionis infligitur : si tamen primum eriam sed sub ratione motui accipiatur, &suo furtum contigerit circa valde magnam Umpuie habitis iacuitatibus restituatur, quantitatem cum magno alterius damno, Ccc c ccc a tunc tl 24 ob. v. Tit. xvra. 8 tqnc peenacxasperari, & juxta arbitrium derndc pqenasui tt notabilis aut iterati 'm judicis, ad prudentum virorum etiam Clerico est depositio, c. Pnsbyer. \t„ nonounquam ac poenam mortis procedi dtji. 81. c.,cum non as- homine, j o. de Jh- poterit, prout hatc omnia deducliüs tra- du.«/. Barb. deOffitio Episcopi. 3. deduntur iu ipso textu Conflitttuonis Caroli- gat. 110. nam. 10. ni. d.a. 11-7. &seqq. Videri etiam po- Est tamen hjec deposito verbalis, tan- 3 terit Ber/ichius Matthaeus Ste- tiim , quando scilicet Clerico executio phani, qui iaConftttuttamsCarolinasfpe- suorum ordinum ,& promotio ad ulterio- cialts annotationes conscripsit. res ad perpetuum interdicitur, (alvis in- Sed dices: quo jure Corolus V. poe- terim adhuc privilegiis Clericalibus j non nam mortis pro surto coirstituit', cum ta- vero rcalis degradatio, quaesit per detra- men nec in Veteri Testamento Exod.2%. ctionc habitus Clericalis,.& traditionem neque JureJustinianeo hoc delidhunmor- Curiae saecularis; propter furtum enim te dignum judicatum fuerit ? J*!. pro fue- utcunque male qualificatum Clericus to hodierno Jure constitutam este poenam nunquam solet tradi Curia: saeculari, cum mortis, non tam ob gravitatem delicti, id in jure Canonico exprestiim non habe- quam ob ejus frequentiam i sienimdeli- tur, nisi Clericus contemptis omnibus ctura aliquod nimis frequens in Repub- cenibrisEcclefialticisprorfus incorrigihi- caesle incipiat, tunc ob bonum femmu- lis remaneat. d,t. cum non ab homine,. ne & tranquillitatem publicam confer- Ricet yerb leges Carolinaefine distinctio- vandam . ac ad terrorem aliis faciendum ne personarum pro furtis tertio iteratis, poenas exasperandas este, tum ipsa ratio vel male qualisicatispcenam,montis statu- 1 'uadet tum etiam/ätis constat ex L- i.ff. trint i notum tamen est, quod leges Ci» , de Abigeis, ubi dicis J. C, abigeos, qui viles & Imperatoriae prsfertim veropce- oves ex pascuis abigunt, & furantur, gla- nales non obligent Clericos, c. Eccleßn. dio puniri non ubique, (ed ubifrequenti- 10. & ibi Dotter es. de.Conflit. Illud 10 usjest id genus maleficii, alioquin in opus etiam adnotari potest, quod Episcopus temporarium damnaruNec obstant [eges Clericum ob furta depositum iterum rc- Veccris Testamenti: quia illa: judiciales stituere, & ad ordinem habilitarc postit pro Judaeis specialiter.lata: sunt, nec adeo pertextum me. at ft.Clerici,^, deadul- ligant in Novo Testamento, quia propter teriis. de judiciis. Barbos, d. loc, ». JX. novas causas abrogari vel imutari postint. eam aliis ibi allegatis. Sicut non ita pri* De Jure Canonico non habetur pro dem in hac Djjecesi practicatum est, sub furto circa Laicos specialis poena consti- (sta tamen moderatione , ut depositus tuta, erit proinde arbitraria. Clerici ve- prius, quibus per furtum damnum intuto propter furtumin notabili quantitate Jit, satisfacere, & deinde ad evitandum & maxime («pius iteratum,vel male qua- scandalum ( quia post restitutionem sal- lificatum in primis fiunt irregulares, ut tem aliqualxls «stimationis nota rema- ad ordines promoveri non postint pro- net) alibi quäm in loco delicti admisti pter infamiam, quam ex tali delicto con- ordinesl'uicipere,& in susceptis ministra- trahunt. S/r. de Censur. h bitf. c. IO, #.$. IC jussu? fuerit. . - TITII- (OIKI! laii&l at, exea lapit :M ftfii (nixis hfiat äBiwia tifilJaJi ikt E X Mjr»3 twemente imtur m statpp, '«iWffl fylitt Sifidef Ditol, t, TITULUS XIX. De Usuris. M Ultorum ingenia., plurium vero conscientias torquet haec materia de Uliiris; & si olla alia, certe haec difficilis & practica est, dumpaslim homines diversas negotiationes cum pecunia instituunt, ex eäque lucrum quaerunt, cum tamen frequenter talia kuera illicita-Lc u» suraria reputentur, ac non tantum in for® interno peccaminosa, sed etiam in externo variis poenis digna censeantur, ut proinde operae pretium sic rem totam ex fundamentis intelligere. Sit igitur §. 1 . Quid sit Usura, §c quo Jufe prohibita? SUMMARIA. Usura quid? g. Qua ratione DEUS concesserit Judaisfanat i. Usura proprii tantum in mutuo committitur, cum gentibus exercere ? fi pro eo aliquid temporale pretio aßimabi- j. Explicantur alii textus Scriptura. ,le exigatur. g. Cur Usura etiam Jure naturali prohibita ? f. Usura quidem requiritpaUumstdidaliquan- p. Sub nominemusuipoteft aliquando latere olido eft implicitum, us contraßus licitus, q Usura quadam licitaseu compensatoria lucri io. Usura no* possunt aliqud lege permitti. cessantis, aut damni emergentis. u. Peccant graviter C0KtraJufiitiam,quiJudait f, Usura Jure Diiino,naturali, iibumanopro- id aliis exercitiumufurarium concedunt. Jbibita • tz. An peccet debitorsaliendo usuras i U Surus apud Latinos ufum,vc\ potius & magis accomode ad sensum hujus loci fruäum &. utilitatem ex usu rei provenientem significat, velutiCicero/* serrent : cur pjratit ait , lucii usuram dt- distit i & idem de StneBuut «fWinquit nunquam fine usura reddit,queod accepit. Verum ad praesentem materiam varias «- sura descriptiones & definitiones adfe- runtlnterpp. ex quibus omnibus sequente colligo & definio ,usuram esse, quid quid tx mutuo temporale & pretio astimabile per paBum lucri causa forti seu debito principali accedit. Consideremus singulas hujus desinitionis particulas, 1 Dico I. tx mutuo: nam ulura proprii tantum in contractu mutui committitur, per tex.8c DD. communiter in e. i. causa. 14 - q. j. sicuti & sententia Christi paulo post citanda de solo mutuo loquitur. Est enim mutuum ex sua natura contractus gratuitus, ubiregulariter sufficit, pecuniam mutuo acceptam sine alio additamento mutuanti reddere.In aliis ver® contractibus, ut in emptione, venditione, permutatione, locatione & similibus, potest quidem committi dolus vel iniquitas habens annexam obligationem resti* turionis, ut si res carius justo pretio, aut vitiesa vendatur &c. sed non usura proprie dicta, adeöquenecibi poenae specialiter contra usurarios latae locum habent, nisi quatenus aliquandopaiiatum mutuum continet , prout ista omnia in hoc Cccc ccc z & H26 Lib. V. Tit. XIX. & etiam sequenti §. magis declarabimus, Dido II. Temporale: n enim paciscaris commutuatario, ut pmer restitutionem pecuniae mutuata: teneatur tibi conterre beneficium Eccldiasticum vel dare rem diam spiritualem aut sacram, potius/»- monta quam »sura commissa dicetur. Dico III. Pretto tßimabile : unde quamvis de Jure Civ. usura proprie in pecunia numerata consistere vidatur. /. eos 26. §. l.&paJftm.C.h.t. Panor. ad rub. hujus tit.». 4. de jure tamenCan. ( quod circa usuras tanquam in materia peccati & conscienti« praevalet Juri Civili) usura censetur , licet res ali« quam pecunia ultra sortem a mutuatario exigantur, ut v. g. certam quantitatem frumenti solvat» & certas operas prapstet, ut actionem , quam contra mutuantem habet, remittat, &c.c. z.Sc i.c^usa 14.. 5, Notanter autem loquor, si talia ultra capitale mutuatum exigantur: nam si, quod aliquando fieri solet, operario vel opifici volenti ä te mutuare pecuniam, eandem tribuas cum pacto, ut is nullam quidem pecuniam restituat, fedproea.» operas praestet, vel opus aliquod conficiat ,, non erit usura, sed contractus licitus, atque idem, ac si operario, mercedem anticipato dedisses, dummodo operse non pluris «{timentur,quam pecunia numerata. Dico IV .perpatiunt : id est, utmu- tuatarius ex obligatione contracta teneatur aliquid ultra fortem principalem mutuanti solvere. Quareiecus est, si rau- tuatarius propria sponte ex mera liberali- täte vel gratitudine mutuanti aliquid tribuat, prout in sim ili de Si monia dicitur : »on esse Simoniam, st pro re fpiti uali absque praecedenti pacto aliquid liberali- ter oblatum accipiatur r si enim mutuata- rius posset cuique alteri res suas donare, cum quilibet rei suae moderator fit & arbiter. t. sn rt mandata, ti.C. Mandati. sane mutuans, qui ei mutuando beneficium pr*stat,non debet esse deteriori? conditionis, ut munus pro beneficio libere oblatum accipere nequeat, cum naturalis ratio hominibus obligationem antido- ralcm , fea reciproca gratitudinis erga benetactores imponat. Interim tamen , quia antidoralrs obligatio o, dinarie tantum moralem honestarem, non Jurisvinculum* aut actionem vel exactionem inducit, nequeobligat ad certum & determinatum gratitudinis a> ctum inlpecie,fedad aliquam gratitudi- nem m genere, ideo non auderem a peccato ulür«, saltem mentalis exculare il- 15 , qui liberalitatem &gratitudinem nort tam exspectat, quam torquet, & indigentibus hominibus non aliter mutuat pecunias , quam sub fpepromissionis* & etiam exactione largx remuneratioms» Id quod fatis probat text. in c. consuluit. 10. h,t. ubr Pontifex usurarium judicat illum, ^«» (utimurverbis ejusdem cap. J non alias muttio traditurus » eo propoßtt mutuam pecuniam Credit , mtlieef omni conventione cessante plus tamen forte recipiat. Sunt tamen nonnulli, qui cuavLess. dejffißhia & jure 1 .2,c. 20. W.34.& f 6 . hunc textum exponunt de eo casu , quandonon sub ratione gratitudinis, sed sub ratione justitt« &C obligationis civilis aliquid ultra sortem exigitur. H«c tamen interpretatio non videtur textui generaliter & sine tali distinctione loquen- ti fati convenire: nam obligatio' civilis & justiti«, cum-ex ipso contractu mutui, utpote gratuiti» esse nequeat, necessario «doim, »litta riorif®. cio ie N»,M fi ttmits. inis ergi nliuicli, jmiiudi- ^ enup [culareil' > liras® :e, &»* MMIil- aiter IClDOBlii Uf/fj» , 'Hmmi ftriini r 1 'i' 10 (l61! {siis ^ , A»' : 0 >F cdo^ucs- tio civilis ^ccki° a De Usuris, Uls «x conventione & pacto accedente esse deberet, Pontstex autem lupponitomnem conventionem, quae obligationem civilem inducat, abess«, &in eo magis se tundat , quod mutuans non velit aliter mutuare, quam ut alfcsjuid ultra mutuatam pecuniam quocunqb^ 5 einde titulo yel colore live justitiae, sive gratitudinis, a mutuatario recipiat, Idque confirmatur ex •■ap. %. vers. alii. SCc.i.vers fi quii tensa 14. 4. Z, uhi SS. PP. donativa & murtus ula (inteliige, non libera sponte oblata sedexacta) a debitoribusrecipientes usurarios reputant ; munuscuiaautcm & donat tv-t utique rationem j ustitiae non habent, sed re munerationis. statio autem fundamentalis mihi videtur, quod usiira principaliter prohibita fit, ob gravamen indigentium,qui spe recipiendae pecuniae cum suo detrimento quaelibet pacta etiam facile ineunt. Est vero etiam gravamen indigentium, si sciant, se pecunias aliter ob tinere non posse, uam si Uberahter donent mutuanti non ae damno suarum facultatum, talespro- inde donationes in essectu parum differunt a pactis proprie usurariis, quia utrin- que lucrum ex mutuo est, non voluntate libera Jatum, sed necessitate recipiendae pecuniae extortum. Quare cum dici mus usuram tantum ex patio esse, ita explicari debet, ut sit ex patio vel etiam ex tali atiu, qui pacto saltem tacito äquivalent. atque hanc nostram sententiam docet Syl. Ferbo Usura. §. 1. *, l. & 2..C0V. ForiarumResol. l.i.c. ult. n. 4. &Navar. in Commentario de Usuris notabili, 10. Dicodenique lucri causa t & quidem hoc lucrum debet esse ex mutuo tanquam fructus pecuniae mutuatae, nonverbex alia causa prorsus a mutuo separata. Ideo non erit usurarius censendus Dominus vel Parochus, qui colono, vel parochi ano mutuo dat frumentum pro femine , aut pecuniasproemendis rebus ad culturam agrinecesläriis, eä conditione, ut tanto diligentius & sine diminutionc pensionem annuam pro locato praedio rustico, aut decimas persolvat; quia istae pensiones & decimae debentur ex alia causa, quam ex mutuo, scilicet ex contractu locationis & jure parochiali. Item neque ille lucrum capit, sed fu- um consequitur, adebque & ab usura immunis est , qui debitort novum mutuum praestatex pacto, ut id una cum vetere debito tanto ciriusfibirestituatur. Hcnr. ■Canis, de Ujuris. cap. 1 .». 6. arg. c.i.n. fine h. t. Praeterea aliquando a mutuatario ali- 4 quid exigi potest ultra sortem per modum interesse & compensationi] , quando scilicet sua intereft, pecuniam noiv diri mutuo. Unde DD. communiter ,& recte usuras dividunt, quod aliae styt meis lucrat oria i & propterea illicitae , aliae vero compeosatoria , & licitae. Atque hoc interesse credi toris, ob quod iit compensatio, rursus duplex constituunt: unum,quod voamintereffe Uteri cejsan. tiiy & alterum, interesse damni emergentis. Interesse lucri ctjsantis dicitur, quando creditor ex pecunia potuisset alibi honestum lucrum sperare, ut si eandem mercatura:, emendis praediis, aut reditibus annuis applkasset&c.&nihilominus neglecto illo lucro in gratiamj amici mutuam dederit, quo casu non inique aliquid ultra sortem petit creditor, ne officium suum & beneficium alteri praestitum sibi damnosum sit. L.sed fi quit 7. f. Tcfiam. quemadmodum aper. Quam- irr? Liber V. Tit. XIX. Quamvis autem And.Gail.Ltf. z.observ. restat,ut videamus,quo in jure usurae pro* 6. w.a. ex pr axi Camerat Imperialis non fiibitat sint.. Et inprimis contra Carol. yideatur admittere Interesse lucri cessan- Molinaeum i» Traßatu de Commerciis n. tis , nisi in mercatore solito negotiari: *7.& 11. pro certo tenendum est, usu- comunis tamen opinio est incontrarium , ras etiam juxta moderationem Juris Civi- teste Canisio dicto cap. 1. r. 8. Navar. in Iis exercere v esse peccatum,ita ut, qui con- Man. Confcfst. c. iS. n. 2 11. nam eadem trariu pertinaciter affirmare ausus fuerit, aequitatis ratio, quae facit, ut mercator in eum, tanquam haereticum, aniinad- aelhmare possit carentiam lucri, etiaitn in verti debeat juxta constkutionem Conci- aiis hominibus militat, dummodo quan- LiVienen. tn Clement.unst^.sane b. t. titas mtere/se hujus arbitrio boni viri aestr- Etenim ex comuni DD. sententia usu- metur, & consideretur, lucrum speratum rae non tantum Jure humano Ecclesiasti- potuiise variis ex causis & accidentibus co, sed etiam Divino & naturali prohi- incertum suille. bitae sunt: prout id expresse affirmatPon- Intereise damni emergentis appellatur,, tifex /» c. 4. b. t. ubi dicit: quod usuras quando creditor propterea aliquid exigit sariusq^ r. est amet i pagina de testet ur,(stc, a debitore, quöd ob mutuatam pecuni- Quod igitur attinet ad Testamentum am ipse non tantum lucro caruerit^ sed vetus,habetur Dtuteronom. zi-ver(. insuper damnu aliquod in rebus suis pal- non fanerabtris fratri tuo ( id est, qui siis sit; ut quia ob desectum pecuniae do- ejusdem fidei est, sicut Apostoli omnes mus non restaurata corruit; vel quia mu Christianos appellarunt fratres. Aci. 1. & tuavk frumentum, & cütn id suo tem- 6.e.&fa?piusalibi j adu furam pteuniam, pore non redderetur , credror interea nec fruges , nee quamlibet aliam rem. coactus fuit alibi cariori pretio frumen- Item £z,echtelis c. 18. ver/.S. dicitur: tumemere, &c. Ubi sane debitor gra- qui ad usuram non commodaverit, (st am- vari non debet, ut creditorem indemnem pltus non acceperit ; hic justus (st, & vir A fervet, ne alteri per alterum iniqua condi- vivet. Denique/* /*/#//*». 14. legitur tio inseratur, l.non debet.fq.fs. de RJ.Sn tam habitatur um in tabernaculo Demi • beneficium creditoris sibi ipsi damnofom ni, qui ingreditur fine matula, operatur fit- De utroquehocinteresle/vmsf^j*. justittam, loquitur veritatem,(st pcccuni’ tts (st damni emergentis textus est expres- am suam non dedit ad usuram . In noro fus. in /.3. §.u'ttwo.js. De eo. quod certo Testamento Lue. 6.cap.vers. 3 f.aitChii- loc.l.un, C. de Sententiis, qua pro eo , stus; benefacite , (st mutuum Aale nihil quod inter est, &e. Urrum autem inter- rade fvtrar.tts, hoc est, nihil ultra, quam esse lucri ctjsantis, & damni emergentis dedistis, lucri causa reeip entes, in pactum deduci possit, aut peri, etiamsi Verum contra istos Scriptura? textos debitor in mora non fuek, & nunquam aliqua argumenta opponuntur, qua? bre- pro solutione Interpellatus, /V. §. sequenti viter re eremus&resolvemus. I. In illo dicemus, ubi siepiusde hac materia men- loco Deuter, r 3. dictum est, «0» faner a. tio incidet, btrisfrmrituo ,jtdait(nc. ergo videtur Post applicatam usurae desinitioncau coii* ■ '1 . , iftW“ jjiDew »jicw titilli j; t- i 1 Jm(0l : sifng« f .sn, ne tc : jisidfai s[ Canis inquit, «qffiiiii "trasut! ■judsis iffoliu tellibus fcfcirt 1 kicutt Ukifiit faim 6tt in äm eil *do h 1 tu Caci W»«n tiu furisGt- k, Pl!» Bssenit animi’ n Conti «i,t. atdausu. hÄSj. ripnfc faA •lUufm ij l«lt, f oli onits i,4?,ri iim/ii, Im m , fei: n\& >p ■ifltfin 'itliDit jpJKIWt* l, ltMtl «(Kltlü 1 » ■ «btt Llnifc itfew govidt® «i De Üfurts* • 1125» e- quolibet usu vel lucro } non in specie mino DEO veflro , ubi prius verbum quatenus est pactum illicitum & malum ■vovete , non est praecepti, sed posterius intrinsece,' nam tuncpeccatum est, reddite , juxta iWuADeuter. 25.11. 22. Si quando ex sola causa mutui aliquid ul- nolueris polliceri, absque peccate eris j quod tra fortem accipitur } secus veto , si ex autem semel egressum esi de labiis iuk \ Lngeji Im Dkjut. Lis. V. Dddd ddei ebser* rrzo Lib. V. Tic. XIX. 8 observaUs , & facies ficut promififii Domina DEO tuo, &c. Quod autem Jure Naturae, sive naturali ratione usura illicita fit, probat Cov. Far. Resolut, lib. j» c. i, &cum eo communiter DD. hoc argumento; vel enim creditor capit lucrum ex mutuo pro ipstt forte, vel pro usu ejus ? sed neutro modo citra iniquitatem potest lucrum capere» Non enim pro ipia ferte quia justitia commutativa, quae in contractjbusobsei- vatur, desiderat aequalitatem,& non permittit, ut pars contrahens plus reddere teneatur, quam accepit. Ita in permutatione vel emptione pro equo valente in summo pretio centum florenos, non potest accipi alius equus, vel quantitas pecuniaria centum imperialium; similiter ergo & in mutuo pro centum florenis mutuo datis non licet accipere plus, quam centum florenos» Sed neque pro usu fortis lucrum peti potest; quia ulus vel utilitas cujuslibet rei pertinet ad dominum, nummarius nutem efficitur dominus rei mutuat* ( mutuum enim inde nomen accipit, quod ex meo tuum fiat. l.%. §- 2- Jf. de Rebus creditis.') ergo ad mutuatarium & non ad mutuantem usus pertinet. Et cum mutuum tanttim in pecunia, vino, frumento & similibus rebus usu consumptibilibusconsistat, usus ejus ä dominio separari non potest. L.swc Senatusconsultum, s .in fine.jf.de UfufruBu earum rerum,qua usu consum. Hinc est, quod in contractu locationis, ii v, g. alteri per annum locem ades meas, vel agrum meum, magis quäm in mutuo aliquid peti possit ultra restitutionem domus vel agri; quia in hoc contractu locator manet Dominus, & consequenter utilitas ex re sua ä conductore percepta ad ipsum respicere debet, PriStirca locatio est rerum talium, quae permanentes usum & utilitatem adferunt, pecunia autem ex sua natura sterilis est,ejusque ustis in exponendo seu abusu consistit. Quod& Aristoteles Divina lege destitutus solo lumine naturae agnovit, dum i.pclit.cap.J, ait: maxime frater naturam esse hunc acquirendi modum, ut in fcenor e numus numum par riat. Si vero alicui istae rationes nimis subtiles videantur, is apprehendat aliam , quam tradit Corasius Lib. }. Mistel, cap. 21 . nvm.y, quod uftirae ideo naturali «- quitate inspecta illicit* sint, cum absorbeant egentium fortuna«, dum hi in necessitate constituti pecuniis a feneratoribus sub quacunque lege acceptis tandem ad summam inopiam redigantur, nova semper debita contrahentes. Item, quod iniquum sit, actum eharitatis & societatis human», qui in mutui datione consistit, ad proprium lucrum & alterius damnum convertere. Unde si quis objecerit contra priores rationes, creditorem saltem aliqua ratione comparari posse dominium retinenti; sicut qui aBionem ad rem repetendam habet , rem in suis bonis habere videtttr. L. qui aBionem. i f.ff. de R.jf. L. id apud st. 14;./. de FIS. L. rem in bonis, fz.ff. de Jcquir. rer.dom, Item quod contractus ex conventione partium etiam contra vel praeter ordinariam suam naturam legem accipiant. e. contra- Bus. 8 f- de R. sf. in 6 . L centraBus. 29. ff. essd. tit. Sane difficilis erit responsio , nisi juxta hanc posteriorem rationem dicamus, allegatas Juris regulas non procedereJ » si exinde proximus contra aequitatem & Christianam chari- tatem damnificetur, it» enim leges ex bona Siifai i® fit is niiM) n ijUÜlßtil iim,nili rittst®. JItWlD ■stiliiiW ll iisn M,»I tsse cüülr dittial .ita,: Ratite -Mi Ikc! «mi tci «'itestittis «ij,con suille 3st, j, ia mi ;; «hiix Saiii De Usuris. irjr l’fttc® feono &aequö interpretarioporret, Utsint tradentur iuf,.seq. «a. cum contrario« “»H conformes illi generali juris prarcepto runa eadem sit ratio, sob nomine mutuis a«si»8 alterum non Udere. §. ^Infiit, de &£, praesertim i plebeis, & Jurium ignaris H poKis {.placuit. 8- C. desudic. prolato, ubi proximi potius augmentum Non relevat creditorem, si dicat, se quam damnum quaeritur, potest fu belle debere interim carere pecunia cum peri- implicitus alius contractu» societatis, em- culo, ne fortassis debitor plane depaupe- ptionis, census &c. ut inferius ad finem retur, & nunquam restituat, atque ideo Tit. dicemus. folMtl 7.31!!* wmp m sub. L i® I MijuL»! JMiEfiiti (IBlft nii in»i AM«! tistinfa' Kffl, 11 * 1 » ienon inique aliquiduitra fortem petere. Nam cum sit in arbitrio creditoris , an velit mutuare, nec ne, sola carentia pecunia», quae ex ipsius voluntate processit, aoneft justus titulus ad aliquid amplius exigendum, nisi sit conjuncta cum Interesse lucri cejfantis r vel damni emergentis. Periculum v ero amittenda: sortis aliquando quidem facit jus, ut recte aliquid praeter lortem petatur ; sicut in H. sequenti dicemus; sed id tunc demum : ii per w\,f.k ' r ü,m indito ratpiw uriffliia t,0t i fflTÄ alis® !i- .uW ites« Caeteriim ciim usura Jure divino & na- j torali prohibita sit, non potest ullo modo fieri licita, nec dispensatione Pontißcis , qui non dispensat contra Jus Divinum & naturale, c. super eo, 4. hoc. tit. Nec consuetudine; quia Jus Divinum & naturale sunt immutabilia. §-ßd naturalia, i 1, Infi.de^f.NG.&C, & diuturnitas temporis peccatum non minuit, sod aug- mentat: ac multitudo peccantium non parit peccato patrocinium, cap. ult. de pignora aut fidejussores no» possit cre- Consuetudine : Nec favore piarum cau- " ’ larum, videlicet ob-utilitatem Ecclestar, pauperum vel redemptionem captivo extra, omne intentus rum. diBo cap. 4. hoc, tit. c, 1. N' seqq. causa, 14. f. f. immolantis enim ex iniquo oblatio ift maculata , £r dona iniquorum non probat Altijjimus Ecclts ; f. v. 1 r. Nec denique ex legibus &. statutis Prin- cipum ac Dominorum fecubrium : quia re, praedia emere, & lucrum ac fructu» nec ipsi in materia peccati aliquid contra «hac pecuniaquaerere ,poteris cum eo Jus Divinum statuere poliunt. Cltm. un, ! tale pactum facere, ut isprxter pecuni- h. t. I »m acceptam teneatur tibi aliquam par- Unde quamvis leges civiles permise- ' lem lucri restituere & communicare; ta» rint usuras personis illustribus, & nego- tis namque contractus in effectu est spe- datoribus eum quadam moderatione, ut wsfaietdtis, contractus de jure gentium scilicet maximae usurae essent duodecim liciti, in qua alter pecuniam, alter ope- pro centum-, id^ue sosom in f cenor e nau~ L ~ J - v— t f C(y ^ obi periculum erat mutuantis r communes vero ulürae oB0 , fex , vel etiam qua tuor pro centum r sicut ex L eos, 26 ,C. h. t‘ interpretatur Lest. lib,2.c,20, n. has tamen leges no» excusares! Ddddddd 2 f«c- ditoti fatis cautum esse : debet quoque rogitare, etiam retentam domi pecuniam no« fuisse periculum. Deinde etiam hic obiter notari potest, Ii quis a te roget mutuum non causa necessitatis sua», sed utilitatis quaerendae , volens honestam.negotiationem institue- Jam confert, f. 2. Infiit. de Societate, Inio stcut in multis contractibus mutui nomen non habentibus, cum gravamine Urnen proximi initis , potest latere implicitum mutuumSe usura, per ea, qjuas 11Z2^ Lib.V, TiuXlX peccato (uisi quatenus Interesse lucri ces- Christiani, praesertim Ecclesiastici, !» ptntit vel damni emergentis, aut justa ra- suis terris alienigenas exercentes usuras ^j* 1 tio peric/dt concurrit ) contra Carolum habitare permittant; & mortaliter adver- Molinxum loco supra citaro communi, sus Justitis legem peccare Magistratus, i*® 1 ter sentiunt Catholici Doctores.. ait Paul, Laym.i» Iheol, moral lib.^.tratl, tf ßC01 Sed i idem DD. concedunt, ad vit-n- 4. c. 6 , sub. »,4. qui Judaeis, aut aliis, u- «f^ a dum majus malum valere legem , quae surarum licentiam dant cum obligatione nf®* certum modum usuris statuat, non quod seu pacto magni tributi solvendi 5 ex hoc sattiimi exindeuluradicitae reddantur,ied ne usu- enim cooperantur peccata usurarum, & rarij cum alio praetextu lucri ce fontis, da* inde sit, ut ad solvendum istud tribu- -—>" mni emergentis, aut periculi nimium a tum Judaei vel alij usufarij usuras augere debitoribus extorqueant; prout hodie & pauperes magis opprimere cogan. J), in Imperio passim usitatum est, ut 5. pr9 tur, loo- exigantur. Quare qui secundum Demum pro coronide hujus §, etiam talem moderationem usuras exegerit in inquirendum est,' an non tantum credi- 1 * ^ foro externo,quantum ad poena» non cen- dor peccet exigendo usuras, sed etiam de- sebitur usurarius, eo quiid praesumatur, bitor eas promittendo? Negativa fatis e- itofi has usuras non esse mere lucratorias , sed vincitur?# e, debitores. < 5 . X, de furejur, compensatorias lucri cessantis vel damni Ubi dicitur, quod debitor, qui sub jura- emergentis, cum quilibet ex 100. facile mento promisit solvere usuras, teneatur 1 £ aunuatim possit p. lucrari, si pecuniam c» hoc juramentum servare , quamvis po- mendis praediis aut alteri honesto nego- stea authoritate Magistratus creditor ![n tio applicet. compelli debeat,ut usuras restituat. Un- J ^ Interim tamen, si pecunia revera apud de sijbsumitur: obligatio, cui accedens *. r! , mutuantem fuisset otiosa, & nihil sua in - juramentum validum est, & servandum, " a * tersit, eam mutuo dari, volunt plerique, non est peccaminosa, quia juramentum ta^em tn foro interno, se« conscientia cum peccato & contra bonos mores non (ubi non ex praesumptione, sed ex veri- est obligatorium juxta regulam juris täte proceditur) haud esse immunem ab in 6 . sed huic obligationi, qua debitor 0c ® { usura, praesertim si debitor necestitatis promittit solvere usuras, potest accedere I®® causa, non lucri & utilitatis, sicut paulb juramentum validum & servandum, ergo .^ tor! superius diximus, pecuniam mutuatam &c. Et quidem quod debitor non pec« acceperit. Videatur Henric. Canis, de cet peccato usura:, res per se clara est; ne« !t (^ Usuris, c, r.». 5. ubi ex verbis Recessus que enim ipse lucrum ex mutuo quaerit Deputatorum Imperij Spirae celebrati cum alterius gravamine,sed ipsemet gra- '" 0 «o Anno j£oo. & a Rudolpho I I. confir- vatur, & alteri in re sua lucrum conce* mati demonstrat , Jure Imperij p. pro dit. Tota verb difficultas est, an non pec- ®nti tco. tantum ex prassumptione lucricef- cet debitor tanquam complex & con- fontis, vel damni emergentis permitti. sentiens peccato creditoris? nam si debi- sseuii 11 Praeterea itte. I. h.t. in 6 . graviter tor usuras non promitteret, creditor exi- fclol &. lisse culum prohibet Pontifex , ne gere non posset j Apostolus vero ad Rem. Dc Usuris. NZZ i. eap. in fine consentientes peccato L- vet creditorem ad usuras exercendas,cum quiparat peccatum facientibus. Nihilo- ille alias ita constitutus supponatur,ut fine minus dici potest , illum consensum este usiiris credere pecuniam nolit, sed necet peccatum , qui non tam ex necessitate, sitate magis accipiendae pecuniae consen« quam ex complacentia peccati procedit, tit, veluti si latroni exigenti pecunias pro- vel qui est causa peccati in altero. At de- mittat, ut ique per hoc non dicetur peccabitur promittens usuras nec habet com- minose in peccatum latrocinij consen- placentiam in peccato «lurarum , vellet tire. enim mutuum gratis accipere; nec motz. II. De specialibus quibusdam Pactis,an sint usuraria? 10. Venditer ob dilatam solutionem an posltprtr tium augere ? 11. Sitae licitum emere chirographa debitorum pro minore pecunia / 12. Examinatur prolixi contractus censualis. lj In specie de censu personali & qualiter differat d mutuo ? if, Di Cambio, ejus lucra « ij. An oporteat intcrejfe inpallum deducere f 14 Propter periculum aliquando foteß aliquid exigi ultra fortem, if. Explicatur c. naviganti, de Ufutis. i<. Montes pietatis an ufurarijl I/ Dijputatio de paSa antiebryfeos. ig Palhm ie retroiendendo an licitum, f Otta fortuna excusatur ab usura . tj ab inio quit at e, non tamen expedit Reipub. , j /"AUsentur I. au intereste lucri cessan- lapso illo tempore, si debitor non solves ly tis, vel damni emergentis possit a rit.hoc ipso & sine alia interpellatione creditore starim tempore dati mutui in constituitur in mora. Nam dies intcrpel- pactumdeduciJ Respondeo affirmative: lat pro homine. Laym . diUo loco n. io. nam quod juste postum exigere, possum Navar. in Manuali.cap. lj.sub «. 211. etiam in pactum & obligationem expres- Quxritur II. an & quando ratione pe- 14 sam deducere. Imo si creditor ab initio riculi amittenda sortit, seu summae capi- hoc interestein pactum non deduxerit,ex talis mutuata: possit aliquid exigi ? Pluri- postsacto non poterit id aliter ab invito mi Doctores tam recentiores, quam ve- oebitore petere, quam si debitor in mora teres sentiunt, res suas exponere pericul* fuerit, hoc est, si interpellatus a credito- ob gratiam alterius esse pretio astima- re ( qui voluit alibi honestum lucrum bile, cum nemo teneatur gratis pro al- quaerere, vel damnum emergens praeca- tero curas lulcipere, &res suas jactare; vere ) non solverit: alias enim debitor re- proinde creditorem citrainiquitatem pos» , cte excipiet, si scivisset, tanti creditoris ob fe aliquid pro hoc periculo exigere, fi mutuatam pecuniam interesse, se vel pe- illud subeat mutuando debitori, & debi- cuniam ab ipso no* suisse mutuam ac- tor vel non velit, vel non possit darepigno- cepturum, vel certe interpellatum fuisse ra , aut fidei jussores in securitatem Jn* illico soluturum. Si tamen mutuum ad biti. Lest. 1 . 2 . c. 20. dubio, i $. Cov. Ar- ccitum tenapas contractam sit, mn« e rog. Major. & alij apud Salas 7 rrfff. it Dddddddi UUur ,* 1134 Lib.V. Tit.XIX. Ufitr . c. xi. n. j 3. ejusdemque sententiae enim posuisset particulam aliquam adver- dicitur esse D. Thom. Opufi. de Ufur. c. sativam, v.g. ille vero., aut ille econtra-Dz » IO. Qua ratione etiam sustineri pulset ta- inde in posteriori casu propter periculum lis contractus, si quis alicui det centum minuendi valoris earum rerum , quas flor-enos eo pacto, ut fi Sacerdos factus mutuator loco pecunia: stipulatus est sibi fuerit, & beneficium obtinuerit,restituat dari, excusatur ab usura, ergo etiam & centum & decem florenos, sin minus,ni- multo magis periculum amittendi totius hil teneatur restituere. Item si quis mer- capitalis ab usora excusabit: ubi enim ea- catori trans mare eunti mutuet centum dem est ratio, eadem est juris diipositio. cä lege, ut si salvus redierit» reddat I2O- Si vero alicui magis placeat servare si verö navis perierit, ipse vel ejus here- verba, prout vulgariter in corpore juris des nihil reddere obligati sint: dummo- ponuntur, is dicere potest^c»«/», tex- do his & similibus casibus verum & pro- tum in diblo c. naviganti, accipiendum esse habile periculum sit amittendae Ibrtis mu- de eo, qui» ut polsit aliquid ultra sortem tuatae, quodque periculum judicio pru- lucrari, non vult aliter mutuare, quäm sub dentum virorum tanti valeat, quanti id ae- tali pacto recepti in ie periculi i hic pro- stimat mutuator, & pro eo ultra sortem pterea usurariussaliem mentalis est,quod petit- cogat mutuatarium pecuniae indigam tale Mf Verum contra hanc doctrinam pugnat pactum fecum inire, qui fortassis mallet expressus textus in c. naviganti. 19 .h. tit. ipse periculum ( quod sperat non adeo- ubi dicit Pontifex: Naviganti , vel eunti magnum futurum) subire, ne teneatur ad. nundinas certam mutuans pecunia aliquid ultra sortem solvere. Ita hanc in-' quantitatem, pro eo , quod suscipit in se. terpretacionem ex Syl-Medina & aliis» periculum, recepturus aliquid ultrafor- adfertLess. dtclo.c.io^n.ii 5 - tem, usurarius esi censendus. Diversi di- Quaeritur 111 . Quid sint montes pieta- vcrCis excogitarunt hujus- cap. inrerpre- */>,& qua ratione ab usura defendantur F tationes, ex quibus dus mihi videntur ty. Montes piet at is,In Italia & aliis etiam praeferendae- Prima est, quod in hoc locis esse usitatos »& dici aeraria publice textu omissa sit particula, »0», St iegen- constituta » ut ad ea indigentes quasi ad' dum: usurarius non efi censendus .. quod montem refugium habeant, ne magis ab valde arguunt verba sequentia » dum ibi- aliis usurariis opprimantur. Nam ex his dem statim subjungitur: iUe quoque , qui aerariis sive Montibus datur mutuum in* dat 10. solidos, ut alio tempore totidemsi. digentibus es lege, ut pro mutuo pignus btgrani, vini, vel olei mensura reddan- relinquere cogantur,& intra certum tein- tur; qua licet tunc plus valeant , utrum pus recepto pignore pecuniam mutuatam plus velminussolutionis tempore sint va- restituere, ac insuper exiguum aliquid ad- litura, verisimiliter dubitatur , non debet ijcere : sin autem intra tempus prafini- ex hoc usurarius reputari. Ecce hic in- tum debitum solutum non fit , pignus primis Pontifex per illam particulam coi- vendi possit, ut detracta soue, exigueque kctivam ille quoque, videtur inrer hunc illo adjecto residuum de aestimaiioiie pißt priorem casum paritatem facere, alias guoris debitori restituatur. Porrb De Usuris, i r?5 Porro quia, utdictum, debitor ex his Montibus accipiens mutuum tenetur prarter sortem etiam aliquid saltem modicum adiicere,olim valde dubitabatur, an hoc institutum Montium non esset u- surarium cenlendum ? sed Leo in Concilio Lateran :y^io.unacum ipso Conci- liohos Mentes tanquam pium institutum approbavit, concedens Indulgentias adjuvantibus & erigentibus, prout 'mJem, Condi habetur. Item Concilium Trid. fif. 22 . de Reformatione, e. 8 - £• & 11 . inter pia loca etiam Montes pietatis numerat. Ratio vero, quod isti montes u- surarij non sint, ea redditur, quod in ijs nitra sorrem aliquid detur non tanquam lucrum ex mutuo, sed pro sumptibus ne- ceslariis ad Montis conftrvationcm pro stipendio ministrorum, qui mentem ad- I ministrant, & semper parati esse debent ad mutuandum, ad pignora recipienda, i custodienda, pro libris rationum OLts- j-risque necessariis. Quaeritur IV, quid sit pactum anti- chrjseos , & an citra usuramsieri possit ? tf. Antichrysim este pactum inter credi- I torem & debitorem, ut creditor tamdiu j pignore uti, & fructus ejus lucrari possit, usque dum sibi pecunia mutuo data a de- bitore restituatur ? amkhryfis enim graece significat contrarium, sive mutuum usum rei scilicet in pignus concessae pro usu pe- «uniae mutuo datae. Textus & DD. in l. fi pecuniam. 33.js.de P ignorat itia abi. & i fi is, qui. 11. §. I. js.de Pignoribus. De hoc igitur pacto magna est controversia, an sit usurarium censendum? Enim vero pr« negativa ( quam sostinet AlciatusLik 2 .difp.un. c. 3. & alij apüd Mynsinge- rum Cent. 6. obfcrv. 71. & And. Gail. Hk'3,.9bßrv. z. ) militant aliquot argumenta. 7 . quod pactum ant khryfies diserte approbetur inditi a. l.si.pecuniam. 3 3 . & l.si is, qui. item inl.fi ea 17. C. b. t. II. inc. 1. i? de Fessdis dicitur dominium lucrari fructus ex refeudali sibi ä vasall» oppignorata.III. /# c.salubriter16. h. t. decidit Pontifex, quod maritus pro dote uxoris sibi debita accipiens a socero pignus lucretur fructus hujus pignoris, & non teneatur ob fructus interim ex pignore perceptos minorem dotem acceptare. IV. nihil videtur continere iniquitatis, si creditor ex fructibus pignoris lucrum siiciat propter culturam & curam, quam in illis ferendis & colligendis ira- p endit arg. f}. fi quis d non domino* 3 f Jnfi. de Rerum divisione, ubi-dicitur, bona:fidei possessorem ex re aliena lucrari fructus saltem consumptos propter culturam & curam, quam rei alienae adhibuir» V. denique si creditor emeret pignus pro ea summa, quam mutuare vult, cum pacto, ut pro eodem pretio liceret debitori, quandocunque placuerit redimere, validum este pactum , & creditor haberet rem, ex eaque fructus perciperet, usque dum sibi a debitore pretium redderetur, i. 2. C .de Patiis. Inter empt. Cr vendit. ergo si hoc licet creditori per pactum emptionis, licebit etiam per pactum anti- chryfios. vel enim utrumque est justum, vel neutrum, ciim utriusque idem sit effectus , neque unä via debeat permitti, quod alia prohibetur juxta regulam 84. furis, in 6. Verum contraria sententia,& quod pactum antiebryfios regulariter usurarium reputetur, apud Theol. cum D.Thom. Cajet. Soto, & aliis, ac Juris Canonici interpretes hactenus praevaluit teste Hen. Canis, de Usuris, c. f. ». if. Paulo Lay. diti. uze Lib. V. Tit. XIX. c. 1 6. n. 17.quibus adstipulatur Pan. inc. I. ».l. h.t. St Cov. Far. Resolut. I. }. «.Fundamentum est in e. i. & 2. h.t. ubi aperte deciditur, fructus pignoris fine ulura non cedere lucro creditoris, sed imputandos esse in exonerationem sortis, quatenus deinde minor fors , seu minus capitale restituatur, quo plures fructus ex pignore percepti sunt. Etenim urprarcedenti J.dictum, usura est, quidquid ex mutuo pretio aestimabile per pactum creditor lucratur , sed hic per pa- ctum antkhryseot mutuo accedens lucratur stuctus pignoris, ergo &c. Huc etiam facit lex i. 2 .& )- C. de Pignorathia a- 8 tone. ubi dare constituunt Imperatores, - ut fruBus piguerit insertem imputentur , Ita tamen haec lententia declaranda est, ut fructus non possint cedere mero lucro creditoris: secus autem st quosdam fructus velit retinere jure compensationis, scilicet ratione lucri cessantis , damni emergentis r suscepti periculi , vel expensarum in custodiendum pignus, vel colligendos fruBusfa- Itarum: non enim dicuntur fructus nist deductis expensis, /. fruBus. 7 .fs. Solutos matrimonio , Ad argumenta superius in contrarium allata responderi potest, & quidem ad primum, l. fi pecuniam, cum aliis citatis,nihil relevare, eo quod leges Civilespermit- rentesusuras, ac usurarios contractus abrogentur per SS.Cmonzs.Clem.unka.h.t. Ad fecundum dicitur, speciale esse in fetido, ut dominus ex eo sibi a vasa lio op- pignoraro fructus lucretur, per d. c. 1. Si de Budis, & c. conquestus. 8. h. t. quod & idem de emphyteusi asserunt DD. dummodo interea vafaflo servitia, si quae ex te udo prsstaredebeat, & emphyteutae caneo remittatur. Rationem vero specialitatis assignat Hostiensis & Panorm. ht d.c.i, qubd nate sit natura feudi, & emphyteusis, quam habet ex prima fui institutione, conventione, vel consuetudine: cum enim in feudo & emphyteusi dire- Bum dominium maneatpenesdominuffl, & tantum utile transeat in vasallom, & emphyteutam, per oppignorationem vero res tota revertatur ad dominum, videtur convenientius, urcapotiiisipsi domino, quam alteri fructificet. Tertium similiter singulare est» quod maritus ex re pro dote uxoris oppignerata fructus lucretur, idq’ue ob compensationem lucri cessantis, nam si dotem i- psam haberet, ex ea fructus omnes lucraretur propter oneramatrimonij, qute sub- ire debet. L dotis fruBum. 7. ff. de fi ure dotium, ergo cum istud justum lucium fructuum dotalium ©b dotem non solutam marito absit, merito compensationem facit ex fructibus rei pro dote debita oppignoratas, prout idem facere posset creditor quilibet in pignore,si siiäintcr- esset ratione lucri cessantis, vel damni e- mergentis, ut dictum. Ad quartum respondet Henr. Canis de Usuris, c. f ,n. 2f. qubd sibi imputare debeat creditor , qui culturam & curans ex contractu illicito in rem alienam impendit, ut proprere» idem creditor non bona st dei, sed mala fidet possessori sit potius comparandus^ui ob culturam & curam nullos prorsus fructus lucratur, sed universos restituere tenetur, l.eertum.7 2. C. de Rei venditatione. St licet torte creditor fuerit in errore Juris purans fructus pignoris posse ex pacto luo lucro acquiri, nihilomisiis sciendum esseno e Juris non prodesse acquirere, & lucrari volentibus h juris. "J. fi.de fiuris sstfaüi ignorantia . Ad Of?» fliiii». . ;,dcJK)2H jÜB/ttei 3;:!liun dcbrifi rkus pigl .jmpiti mlpiji iiMii «JlIRJ *^1 yraiti «fall dei suam aer m« wind', 1 icueritv ^«»fracb : *ßit : 4nmt dita, ‘ijW, Dc nfurts. l'Z7 /d quintum diceridirffl eff, inter em- sin passe referci ad aliquem contractum jptionvrn pignoris cum pacto redimendi, innominatum,do ut det,facie utfactas &c. &,uter parium mtkhrejeds magnam este coredo tibi usum mei pr*dn,ut mihi con- differentiam. Nam si creditos pigrius t- cedas usum tuse pecunia: &c, id fortassis, mei it, deponitur qualitas creditoris imi- transiret, si nihil in fraudem usurarum t- t*i & pigmns, & emptor efficitur Demi- tentas etur,& contractus inneminatus.qui uns, & fructus i jcratur ycmdominij exte certam legem non habet, sed totus ex sua. Et deinde re eirpü talu fortuito v.g. ixsnventrone & pr&fcriptis partium ver- iateadio r cteunte non potest ampfrus re. bis dependet & regulatur. /. ^ fiqq.js. petere pretium, qua res perit suo domi- de Praß. verb. ita dausuletur, ut neutri #o. toto t.st de Periculo & commodo rei parti gravis sit, & notabiliter, praesertim venitu, quaromn a (e aliter habent in pa« ratione periculi interitus a mutuo dissecto antichreseos , ubi esc ditor non efficitur rat : possunt enim contractus innominati dominus pignoris, & consequenter fru* naturam nominatorum assumere /. p. fs, ctus percipit ex re aliena, atque pignore de Praß. verb. sine iua culpa pereunte nihilominus pecu- Qu teritur V. Utrum olla fortuna pat- niam mutuatam repetere potest. Inte» sim in Germania usitata contineat usuram rim licet emptio cum pacto redimendi or- vel iniquitatem, si E. g. aliquis pro fex dinario Jure permissa sit. d.l.t. C. de crucigeris extrahat schedam signatam,& , PaB. inter empt. & venditor. & etiam an- is, qui prseest olis, debeat ipsi dare rem tichrejis hoc pacto» sicut 8i aliis titulis, valentem centum stören, econtra , si alius ex quibus juste aliquid ultra sortem exi- imponat. ;o. stor. & .pro illis meras sche- gitur, cohonestari possit, teste Laym. in da* vacuas recipiat ? llTheot. mor. lib. Z. tr. 4. e. 1 6. n. 17. id ta- Relpondeo , ollam fortunae fatis prome» procedit, si omnia bona fide agan- habiliter ab usura, & iniquitate defendi 1 ^ tur, si nimirum reS justo pretio vendatur: posse , ab usura quidem, quia non inter- & creditor non sit solitus usuras exercete venit contractus mutui, in quo solo pro- cogens debitorem pecuniae indigum ad priecommitti usiiram iuperiits in ^.r.di- talem contractum, alias non mutuaturus: ximus: etenim haec olla fortuna non im- *am «x modicitate pr -ti j, consuetudine merito ad contractum emptionis & ven- fcenerandi, & si rem intra certos annos ditionis revocari potest , in quo pecunia non licuerit venditori'redimere, aliquan- pro pretio, & spes rei accipiendae pro do emptionem cum pacte red imendicen- merce sit,prout in l nec. emptio g. ali- ieri contractum usurarium & praeliimi quando fs. de Contrahenda emptione , ali- tantüm fictam emptionem, in effectu au- quando, inquit re emptio intelligi- temesse motuum cum luero ex pignore, tur, vehtti cum qua/talea ( id est casos-, textus sunt in c. adneßram. f. de Empt. fortuna, vel eventus dubius } emitur, cum r & vendit, c. 4. de Pignoribus. C.Plus captus piscium avium Vel ßmil'tum emitur, valere quod agitur &c. & videri poterit etenim emptio contrahitur , ttfi nihil imi - Fach. L.'i. Controv, e. I 2. der it, quia spei emptio est, & hinc qui v.g. Limiliter.fi quis contenderet, antichre- a piscatore vel aucupe pro imperiali eme* ix Dititsr.L«.V. Eeee eee »it Tij« Lib.V.TitXlX. rit, quod mediS di« «apttiruY'jSjst, tenetuF Mst «onstariM persolvi, Et praterea fit solvere pretium, etsi nihil captum sit, dubium sit, an res vendita tempore soso. :S f ,c f‘ £ converso piscator & auceps tenetur cra- tionis sit plus vel minus valitura, & ven- dere, quod cepit, etsi longe ^lurisaesiime- ditor non' fuisset eatn paus venditurus %; inl1 tur. Ab iniquitate quoque des ndi potest nisi iti singularem gratiam emptoris, pro. otia fertunty dummodo de tactero frau- pter istud dubium edam venditor ab usu- des in signatione, impositione velextra- xa ejtcufaturin dicto c.6. & c.ultimo.versi F 1 “® ctione schedarum non cofructantur: quia ille quoque h. t, «i vt j s in ea pretium non metimur lecundüm Quatrisor yil-An usurarius, vel illici-u 2 ^* 1 valorem rei extractas, sed juxta' spem & tus sit confractus, si quis alienum desii- incertitudinem lucri vel damni. Verum tum,nomen, seu Chyrographum emat,. ®i 0 ^ licet olla fortuna m se & caeteris paribus aut sibi cedi faciat pro minore quantitate, nec usuraria, nec iniqua sit, quia tamen quam in fe contineat, v. g. si pro debito non longe abest a lusu alearum, qui pro- I£) 0 O. flor- numeret 600? ajriito hibetur in toto tit, jf. de AUatoribns , & ty. Imprimis fatis tum jure, tum usu if-stw multas circa eam fraudes committi pof receptum esse, credita, seu ( ut Jurisperiti ffllmc sunt, atque curiosi pecunas profligunt, appellant ) Nomina Si Chyrograpjha tan- 'iiJcafct illi vero, qui erigunt ollam, pecunias ex- quam mercem idoneam posse in contra-. aMffl tra civicatem& provinciam avehunt,ideo ctura emptionis deduci etiam invito de- skftcmi a prudentibus Magistratibus non semper bitore, l. »minis, j. <7. de H&reditate vel rales <»//<* tolerantur. aBione vendita. L. 1, C. de Novat, dum- toifett o Quaritur VI. Utrum usuram commit- modo sint debita %*/<£<.• nam alienas Ij* jwlitrifioj tat, qui rem carius vendit propterea, tes & debita illiquida seu controversailpA quod pretium non statim numeretur, sed litigiosa emere severe injure prohibitum ejus solutio in aliud longius tempusdiffe- est.Tex,& Interpp.»» /. fer diversas. Xl, iibitam ratur ? ty. cum Pan. & aliis in c. in civita- & l. ab Anafiasio, 25. C. Mandati. 1.1. C f te. 6. h. t. talem contractum in foro qui- de Litigwsis.Pan.4dc.fi». % de Alien.jud, ■J.lil.jj dem externo rarius censeri nomine usu- mut. cauf.fatta. Wessenb. ad tit. jf. de Hc* t^tinm rarum , ciim non sit formale mutuum, in red. vel aft.vend. Et quidem si in ej usmo- rmiijci quo solo proprie usura comittitur in foro di debitis ambigua (de facto,non de Jure) cSaJ/asn tamen interno (arpius esse usuram , eo aut difficilis sit exeeutio solutionis, ita ut 4^ quod hsec venditio saltem in effectu & pecunia sine molestiis, vel sumptibus a implicite contineat in se mutuum St ven- debitore acquiri non postit, vel si in fa- ditor censeatur brevi manu pretium em- vorem venditoris expositum pretium po- ptori usque in tempus solutioni destina- tuisset emptor aliorsom cum majori lucro y 0Jt jj tum sob usuris credidisse & mutuäffe : si- applicare, & sic lucrum cejsans, vel dam- ^ cut tamen aliis in mutuo propter lucrum num emergens cum tali emptione concur- ^ cejfans,ve.\ damnum emergens potest ali- rat, omnes consentitnt, quod debitum y quid ultra sortem accipi, ita etiam in hoc arbitrio boni viri consideratis omnibus ^ venditionis contractu poterit venditor circumstantiis postit etiam longe minoris ^ , rem pluris sestimare, si sua intersit preti- ecni, quäm in se contineat. J .. 1 Veriitn T s ! JDetlfuriSg , i m Veniffi si debitum' facile- Obtineri pos- fif* nec propter pretium aliquid intersit emptoris * non est una omnium sententia* jn tale debitum minoris emere liceat? H.ede distinguendum* an facilitas iblu- tionis proveniat ex qualitate ipsius debi- ti*ut quia debitor iemper paratüs est illud solvere,' vel an tantuttt ex qualitate emptoris, ut quia is ex speciali Princip is gratia, vel alio singulari medio solutionem Obtinere potest * qua alias agre obtinetur. Primum cäsurfi mägis speculativum * quam practieum censet Card. Lugo di si. re* sive is princeps sit, sive alus: minori pretio emi ? Si debitor ipse sit causa difficilis solutionis, utique sine iniquitate & onere restitutionis emere minoris non poterit > secus vero si propter inopiam aut alium casum totum solvere nequeat: tunc enim non apparet, cur debeat esse deteriorisconditionis,quam qni- Iibet alius extraneus, Nay. d-l. Lest. 4 -It m. 7 '- Advertendum tamen, si in praemissis casibus,& juxta dicta aliquid conti a Cha- ritatem vel justitiam peccetur,hoc peccatum non statim esse reducendum ad usuras, & usurarum poenas: quia in emptione, & non in mutuo committitur, per tradita superius h. 1. num.%, nisi in fraudem usurarum mutuum tali aliquo contractu pallietur. 22 Quaeritur VIII. quid sit centraBus etnsuulis , an & quando usurarius judicandus ? Census veteri Jure Romano a censendo, seu aestimando dicebatur aestimatio patrimonij 1’ubditorum, unde tributum Caesari vel Magistratui solvere tenebantur, / forma 4, ff. de Censibus . I. 2. C fl-C.eodem sed & ipsum quoq; tributum census vocabatur juxta illud Matth. -r. Ucetne censum dare Cestri grc. De jure ▼ero Canonico & ad propositum census , vel contraBus censualis est jus per e nationem aut similem contractum acquisitum reditus annuos ex re, vel industria aliena provenientes percipiendi. Dico, ex re, vel induftria ; nam census dividitur in realem & personalem . Realis census est, qui fundatur super certa re una vel pluribus, e.g. si ä Tertio emam jus percipiendi illos reditus» quo« ipseannuz- Tit. XIX. tim ex domo vel praediis suis percipit. Quare hic census, ciim realis sic &. rei in haerens, comitatur rem, ad quem cunque possessorem deveniat > sicut servitus vel aliud onus reale. Personalis censm est, qui fundatur super certa persona,quae se obligat ad annuam pensionem, non tam respectu cert« rei, quam potius respectu lucri acquisiti ex propria industria, puta, si illa persona exerceat negotiationem, opificium aut artificium} nisi quod subinde ad debiti securitatem certus fundus hypothecae subiiciatur, non tamen cum jure ex illo fundo fructus percipiendi. Uterque census tam realis quam personalis plerumque solet habere pactum redimendi, ut scilicet ille, qui censum ex re vel industria sua vendidit, possit hunc eensum rursus redimere, si emptori pretium pro venditione census acceptum dentio restituar. Imo frequenter census ex fttraque parte redimibilis constituitur, ita ut npn tantum venditor possit restituto pretio censum redimere, & se vel res suas ab hoc onere liberare, sed etiam ipse emptor possit venditorirursus jus suum cede- re, ab eöque pretium pro censibus datum repetere. Verum quia talis contractus censualis prima fronte nihil videtur differre a mutuo sub usuris contracto, quia & in mutuo debitor mutuum receptum prp libitu restituere, & creditor illud repetere potest , interim usurae annuae & pensiones ex mutuo praestandae sunt, ideo inspiciendum est, utrum tales contractus censuale« sene peccato usurae sustineri valeant? nt. Itaque I. Censum realem ex parte solius venditoris redimibilem esse contractum licitum & non usurarium, per ex- ; #Es!« * Sinte .Mi»' iris usu «pilil !j «M atcnffi ii* Iit i»Ett Ä i| WMI ,(aijKoa m&i "on etiam tiätfflc HÜtconti faitiii ipttuma 'jwndas iSj! **: um De Usuris? ?!4» isptrt' r ;. Witcsui sdatijiji Uliiw cTocenj acguifia i it fopSÜBJ juuil jiam», l fiSas A« Mkw ttipf ;tpmi udua hSka ntaS» Dimitto tiukn rtptttnp liat! [ftCOI# liF*!’ preslam decIarationemPontisieiam inEx- travag. l. & 2- de Entpt. & vtnd. inter etm, dummodo ccusus eo pretio ematur, quod consuetudo loci , vel Magistratus justum decrevit, prout consuetudine Germani« receptum, ut f.floreni annui reditus emantur pro tentum florenis. Est etiam inter hunc centralium csn- pialcm & inter mutuum notabilis differentia, quae ex communi DD.lententia a- perte colligitur in citatis Extravagantt- hns : nam in mutuo bonis & facultatibus debitoris casu aliquo pereuntibus nihilominus pecunia mutuata cum usuris repetitur J at vero in contractu censuali seu emptione census realis, fi res, ex qua reditus annuus sive census emptus est, intereat, census quoque & facultas repetendi pretium interit. Similiter si propter sterilitatem aut a liam causam res censualis non tantos fructus proserat, ut integrae pensioni sufficiant, non tenetur debitor seu venditor census totum censum solvere, nisi antecedentium autsobsequentium annorum fertilitas talem sterilitatem compenset. Cujus ratio est, quod hic contractus emptionis sit, emptione autem perfecta periculum in re empta contingens ad emptorem pertineat, teto t. jf. de Pericula & commoda ni vendito. Non etiam obstat, quod contra hunc contractum censualem obiici solet, nimirum este contra natura pecuniae & emptionis, pecunia ut una pecunia alia ematur: ciim pecunia sit tantum pretiü ad alias res comparandas; item emptionem este tantum de re praesenti, in contractu aute censuali hic & nunc nulla res praesens sit,quae ematur: nam dicendum est, in contractu censuali aoa emi pecuniam tanquam mercem, sed jus percipiendf peeunianv prout etiam alia jura incorporali a recte e- muntur, & venduntur. Unde qui^ istud jus futuris temporibus percipiendi pecuniam statim tempore emptionis ä venditore census conceditur emptori, ideo hoS respectu satis res empta praesens dici potest; veluti & fructus in agris, partus eS animalibus in suturum nas. ituros jure vendi probatur ex l. nec emptio. 8. jf de Contrahenda emptione. Quod si census realis non tantum ex parte venditoris, sed etiam emptoris, & sic utrinque redimihilis constituatur, adhuc tamen non improbabiliter ab usura defendi potest. Contractus enim ex conventione legem accipiunt, t. contraUut- 8s- de R.I. ind. Ä illae differentiae inter mutuum & talem contractum paulo antfc enumerata: adhuc permanent. Verum quidem est, quod ex constitutione Caroli V. in Comitiis Augustanis facta sub titulo ,Usurariis contraUibuc ad censum licitum requiratur, ut ejus redemptio non sit in arbitrio emptoris,sed solum venditoris: nihilominus id intelli- gi potest, quöd in foro externo nonnun- quam ex tali pacto usura,& palliatum mictuum praesumatur, quae praesumptio no* habet locum in foro interno, si omnia bona side agantur,& periculum intereuntis rei censualis penes emptorem maneat. Praeterea similes conditiones quatenus ea prohibent, quae Juri naturali non adversantur, non ubique este recdptas asserit Paulus Lay. tn Theol. moral. I. ;. traEl. 4. c. 12 ,sub.n. 6 . Attamen in loco ubi no* esset consoetudo censum utrinque redi, mibilem constituere, tutius foret i tali contractu abstinere propter illam fori externi praesumptionem, & scaudaiun» Lee e e ce z aiie. 1142 Lib.V. Tit. XIX. Ium aliorum, ac periculum usuraria intentionis. 2) V' II.Censum quoque perfinalem t prar- Iertim ä solo venditore redimibtlem{pro- babiliter etiam utrinque redimibilem per ea, quat mox de censu reali diximus) ab usura plurimi DD. defendunt: ii enim alis prsstariones liiper sola persona industria constitui possunt, prout fit in tributo Magistratui solvendo , in decimis personalibus, in contractu societatis &c. non apparet ratio, cor idem in cenft per- nonali fieri nequeat, cum de »quivalenti- bus idem sit judicium. L-ult.f. Mandats Differt autem hic contractus ä mutuo, i. Quod constitui non postit, nisi cum tali persona, quae ex sua- industria lucrum facit. 2. Si ex causa persona censualis lucrum facere amplius non valear, pensiones quoque annuae amplios non solvantur. i- Si census ex parte solius vendito- jris redimibilis sit, iterum differt a mutuo, qnia mutuum non tantum debitor sponte solvere, sed etiam creditor ab invsto debitore petere potest. Imo non desunt magni nominis DD. qui censum personalem & realem constitui posse affirmant cum paüe affecnraiio - nis , ut nimirum venditor suscipiat in se periculum interitus,&re censuali pereun- te, vel lucro ex industria personae sine culpa ejus cessante, venditor non quidem annuos census persolvere,sed tamen capitale, seu pretium census restituere teneatur, dummodo haec obligatio venditoris ipsi alio modo compensetur scii, pretium census augendo,vel quod in effectu idem est, minorem censum exigendo. Ita namque in aliis contractibus aperto Jure concessum est ut contra naturam contractus periculum ex speciali pacto ad alterum iw ; j Will taid jifilifia jiki») {jtriamit „antis jfidtiuo It&lM iSiterajK mpseuni bukt» jwisolw «ifWlp< SflKI! pertinere postit, puta iit commodato ad commodatariuni, in deposito ad depositarium,«:. unico, de Commodato. I. i. §. 6. jf. Depositi. Verüm contra hunc censum ptrsonalem 7 & pactum asfecutatioras adducitur BullaPij V, quas incipit; Curtio - nm Apostolka servitutis, ceu tamen similis relponsio aptari potest, quE superius circa constitutionem Carolinam data est. Prolixius hanc materiam de Censibus- tractat Laym .d. I. c. 18- StCov, Fariar. Resolut. L j.c. 7. Hem. Canis, de Usut. c. 11. Lestius desf. lib.i.c.zi. aliique' apud eos citati. QuaeriturIX. & ultimo, quid sit caf r® creditori concessisset. Exempla desomi i&ifili possunt ex §. r. versicule. Lice quarte & ..scft, ni ex §. 2. q. 2. & secunda interpretatione lira p C c.naviganti. & ex eodem §. 2. q. 4. in re - Ach v spenso ad quintum argumentum. atterit. Verum hic non ievis est difficultas quare in fimenia mtntaii mffkiat lolä pee- nitentia & dolore erga Deum illud pecca- tum expiare sine restitutionis obligatio- ne, ut communiter tradunt interpretes 1» vatiis De Usuris* 114 ? t»t, ultimo, de Simötiia. & hon similiter quibus defuinctas datfinum' intulitlices in usura mentali ? Inter varias explicati- exilio damnohsreditasaucta non /it, c. dnes, quas adscruntDD. illa videturca- ult. de Sepulturis, e. in literis, s. de Ra^ ptu facilior, quam resertBarb. /» difio c. ptorihus. Et ciim harcreS salutem animse tsnfuluit.num. 4.quod in usura mentali concernat, & naturalis ratio suadeat, Ut injuria fiat debitori, qui invitus & neces- contra justitiam lariis damnum ex borris fitate coactus solvit, infimam a vzxbme- 4 - ipsius laedentis compensetur , ideo hanc' tali , quae sine exprdso pacto fit, plerum- constitutionem Juris Ponfificij etiam ia que ille,qui profpiritualibus aliquid tem- terris Imperii Observandam esse non at- porale offert, non Iit neccsstare constri- tenta lege civili, recte docet Henric. Castus. Ime si ponatur casus,ut v. g. Cie- nif.de Üsuris.c. 7. sukn,^.. ricus in necessitate constitutus non possit Ab hac tamen restitutione excusat no-18 tfitCr impetrare'betuficium ad fui luileh- tforia' paupertas usurarii V vel heredum lationem, quam *si liberalem obligatione ejus, usque dum ad pinguiorem fortunam faciat Episcopo , vel patrono alias sibi deveniant, /. nem tsnuilam. 6.f. de Delo. hon cOllaturo, tunc «que restitutionem & d,c.f. h.t. stem si debitor ipsemetso- saciendam esse infmonia hac mentali, litus sit usuras exercere, non audietur con- quam in usura mentali non improbabi- tra suum creditorem restitutionem usura- I liter docet £)ontinicus Söius desfufiitia ruht petens, nisi & ipse prius aliis, cum t Jurehb.^.cj.l. articuli), i.Neque eti- quibus usuras exercuit restitutionem, f e- am ex textu d. e. ult. de Simcnia.qaiob- cefit,tiam frustra legis auxilium invoCac, scurior est , & diversas interpretationes qui in legem peccavit. 4. idmittit » contrarium evincitur. boc.tit. i/ Caiterum restitutio usurarum ve! dein- Sed quid, si creditor ex pecunia usu-29 föribüs per Usuras lassis , vel heredibus raria domos vel praedia emerit, dnne hrec «OrUmaut in istorum omnium dpfectu tanquam fu a debitor vel haeres ejus petere pauperibus facienda t{\,d.c.cumfu .. Demümhocloco notandum est, quod horstines rudes & indocti, qui ex sua pecunia lucrum, & pensiones annuas accipiunt juxta eum modum, quo alii viri honesti, & probi facere consueverunt, non sint facili de ulura condemnandi, quamvis ipsi non intelligant,quo jure vel titulo tale lucrum sibi habere liceat: cum enim lucrum ex pecunia variis ex causis cohonestari valeat , ut propter lucrum ceslans, damnum emergens, implicitum pactum societatis, emptionem census, &c. fatis censeri possunt in bona fide, qui proborum virorum imitantes exemplum sibi proponunt , non aliter quam justo, quo fieri potest, titulo lucrum ex pecunia' quaerere. Imo licet indocti contrahendo utantur verbo mutui, velgermanice slustdfyen/ »ihilofftinusciim non intentio verbis, sed verba intentioni deservire debeant,'f. se- tunde rtcfHtris. 4 .r. de Apellatiombus. Ideo ex mente istorum, qui omni meliori modo, quode jure fieri potest,contrahere intendunt, similes contractus in esscctu non tam motuum , quam societas implicita cum pactoassecurationis (quod fieri potest, si pro tali penculoasseeurationis socio relinquatur majus lucrum , cum contractus ex conventione legem accipiant) vel emptio census realis aut personalis judicari debent, praesertim quia »pud Germanos ille terminus valde generalis est, & omnium ferme concessionem significat', ita docet Laym.sik trafta- y.ig'.w.i r.& n-cum Less.Valent, k Majore ibidem citatis. Alias enim innumeri condemnandi forent , non tan- tumLaicijfed & Ecclesiastici, qui sub nomine & titulo ausleihen ultra sortem sctr Capitale annuatim s. vel 6 . pro ioo.exr- gunt, nec lucrum cessans nec damnum e* mergens,nec morale periculum interituri capitalis propter assecurationem pignoris & fidejussorum habent, & solum lucrum quaerunt, ne petunia otiosa fit. Et sane fi iniquitatem non ä verbis,sed ab effectu metimur, haud esse rationabile , indoctum , qui sub nomine mutmi, vel leihen accipit f.pro 100. usorarium as. serere , & doctum,qui sub nomine census idem facit, absolvere. Meminisse tamen oportet,quodsemper hactenus monui,multos contractus excusari posse, in quibus aliquid ultra sortem accipitur, si fiant eum eo, qui ex mea pecunia negotiatur » & honestum lucrum quaerit, ut mihi hujuslucripartem tribuat, velutii« conttactu societatis expresso vel implicito , in quo alter pecuniam, alter industriam confert, contingit ; aut si vere reditus annuos ex re vel industria habeat,quos sine damno soo vendere possit, sectis autem , si contrahatur cum debitore indigente, qui tantum ad sublevandas necessitates iiaas mutuam pecuniam accipit,& si reditus ex rebus vel laboribus suis provenientes vendere debeat, defectu neces» sarite sustentationis pati,&paulatim prorsos ad inopiam delabi cogatur: cum tali enim non est materia, vel merces, scilicet lucrum aut reditus , super quibus possit fundari emptio , casos , vel societas Quod ii abinitio contractus habuerit ex re vel industria reditus , & hi sine culpa soa defecerint, hic defectus vel interitus ad emptorem census spectat, ut is censuro'exigere non possit i .sicut etiam iti. f fsf fff a perii» tt 4 * Lib. III, Tit, XX. periits dictum, Caveant igitur divites , ne pro transitorio & pierumque ingrati? heredibus relinquendoJucro animae de- triracntum patiantur, thesaurizenr.sibi potius thesauros in coelo, faciant Christianae Charitatis erga indigentes officium , & adimplere studeant illam Chnstj sententiam J-uc. 6. benefacite , mutuum date , nthtl inde sperantes.'. 'j,ii : Jiilll -flllW ISil ■H*-. T I T V L V S XX. De Crimine falsi. ■jCiltlf uIH tl Timonei Iocm Summ r Quii fit (fi qttonodo committatur crimen ' faifi ? *< Qua pocnd afficiantur fälst tefies ? j. Falsum teficm Judex punire pote fi , etfi alias nen fit de eius jurisdillione. 4. Falficrimen suo modo committit ,quipro testi- tnonio dicendo pecuniam accipit, sed non punitur pxnfi salsi ordinaria, f, Ab hac panaquoque excusatur, quit ant äm in accidentalibus falsum dixit i. An teftis qui aliud extra, aliud in judicio dixit, ut falsarius puniri poffit ‘l 7, Quomodo scripto salsum committatur: (fi qua huius pccna ? n. $. p. Falsatores Ut erarum Apostoficarssm incurrunt excommunicat iontmßuüa Capta- I Uxta ordinem Decalogi , quo post furta & alias iniquas rei alienae usurpationes prohibetur, ne quis adversus proximum salsum testimonium loquatur, tractat compilator in b, t. de iis, qui per salsitatem & dolum quoquo modo aliis nocere intendunt. Falsum enim & crimen falsi ad propositum describit Sylvester in verbo Falsarius, n. i.quod sit immutatis veritatis cum dolo & jactura nam qui sine dolo per errorem falsum loquendo aut scribendo cornittit, vel qui sine alterius laesione mentitur, poena hujus criminis non teneiur./. quid st. 2 ^.ff, Ad /. Cornel.de falsis, St l. nec exemplum. ac. C. tod.tit. A. R I A . 10. Qua notanda in Bullis Pontificiis, ex quibus earum falfitas argui poßit. st. Aper i e fis literas alterius an falsum committat ? 12. Quando Utera aliena fine injuria aperiri pofiint? ij. Mutatione nominis committitur etiam falsum l 4 Quibus modis faäo committatur fiaijuml ts. Vari,i modifalsandi monetam’, (fi qua horum falsariorum poena. 16. Pcena Alchimist arum de Jure Canonico, tf. Usu quomodo falsum committatur : (fi quomodo tale puniatur ? 1$. Monitum de usu (fi cxptnfoncsalsxMoncta, 5,aiqua •sputu ■©conii fafisitJ Commetitur salium quatuor modis , scilicet di Ei e, scripto,facio,& usu. DiElo committunt falsum, & illud qyitlem gravissimum testes, qui in judicio fal/hm re- stimofliumdiciiflt. Hujus delicti poena de Jure Cananico circa Ecclesiasticos est depositio, &in Monasterium, vel carcerem ad agendem poenitentiam detrusio. c.si Episcopus. 7. dist. yo. De Jure Civili poena ordinaria falsi est deportatio , & omnium bonorum publicatio./. 1 ,§.ult. sf. Ad l.Cornel.de falsis qu* poenaexafpc- ratur, & ultimum supplicium statuitur, st quis contra accusatum de crimine capi- tali falsum testimonium dixerit, /. 1. §. prsetrea.js.aidLCoruet.deSicttr.Gcntta- . litet 'JWBI kamt K\'iM ilKiiiii Üäiifl Kjliini »tam Utk Cii km odo. rolteu fi ßiant, qui ■Ütfoi tocria birsdki 1:lw nn HJ.w.i uijfetuj Efflisti 1 MU i *«ii, »Mnifik 'fam w iftii \uhm mki, ttif» ttlmti, sttiliii ibp ilrnit’ HipoeM fati . nietnisaf Jinc&ii' iratius 1 iitupi' 1,1 i-S ',Gsn trJ * jw De Crimine Falsi. 1!4I liter .constituit Car-olus V. in Conflit ut» 86. causa, i j. q. 3. c. non fanhlf- enati fa>ul. 170. ut in quacunque causa eri- 14. q. 5. & toto tit. ext. de Jest ibus co . - minaii salsum contra alterum jurans ea gend. nisi in compensationem laborum, dem poena afficiatur, qua crimine proba- expensarum , vel lucri domi neglecti, (i to afficiendus suisset accusatus. Consue- testis procul ad judicium vocetur, & ibi tudines etiam particulares .circa punitio- moram facere debeat, c. statutum. II. j. nemfalsorum testium maxime artenden- proferendo.^. de Rescriptis.in 6. Nihilo- das elfe monet, variisque poenas prodi- minus virum talem ä poena Ordinaria versitate locorum recenset Menoch. de falsi excusat, & potius arbitrarie punien- jirbitrar.jud. cent .4. casu. jcO. & cum dum censet Menoch.rtf, CV«r. f. caste» 3 I o. testes, antequam deponant, juramentum eo quod in proprietate verboru vix pos- de veritate dicenda praestare debeant, i- sit dici salsum committere, cum verita- deo juxtaconsuetudinem imperji,quam tem non immutet , si, qued liippom- ,Carolus V.citjoc. confirmavit,aliquando mus, de extero verum testimonium dt- testibus perjuris,praesertim si in re magni xerit ; Me accipiendo pecuniam jura- momenti pejeraverint,duo priores digiti, mento,vel judici, aut parti adversat jnju- quosin proestatione juramenti erexerunt, riam infert. per carnificem amputantur. ,Sed & ille communiter a poena ordi- H 3 Pmereä notabile est , quod de Jure paria fälst eximitur, qui in judicio fal- Civili Judici testem coram se falsum de- sum dixit non circa substantialia causae , ponentem, punire liceat, quamvis ille te- sed in quibusdam circumstantiis acciden* stisnon lit de ipsius Judicis jurisdictione, tibus vel extra capitula & articulos, su- sed aliunde evocatus. L nullum. 14. Cod. per quibus fuit interrogatus,quamvis hu- de Testibus. I. penult. Cod. de Prob at. Az- jus'testimonium etiam cir ca iubstantialia lictum enim tribuit jurisdictionem in de- vehementer reddatur suspectum, ut ite— linquentem l. 1. cum auth. qua in Pro- rum probat Menoch. d. I. casu. 307.Sc yincia, Cod. Ubi de Crimin. agi oport. Julius Clarus. §. Falsum. ». 9. dummodo-testis saliarius nonsitClericus, Quod si testis unum dixerit extra ju- 6 studiosus, aut miles : isti enim specialia didum , fc ejus contrarium in judi- privilegia Juris habent , ; ut alibi delin- cio , magis credetur id, quod in judi- quentes ad proprios suos Judices remitti cio dixit, propter religionem juramen- debeant, qua 4 « re dictum est prolixius in ti, & au thoritatem judicij : sed an prosit. de Foro competenti Lib. II. §.4.& s. pterea t anquam falsarius puniendus sit, 4 Porro crimeH fälst no tantum ille com- dubitatur. Affirmat Barth. »* /. eos.27.ff. mittere dicitur, quisalsü testimonio pr«. h.t.n.%. Negat vero Clarus d.§. Falsam bet, sed etiam qui pecuniaaccipitad testi- sub», f. Puto ad conciliationem non im- monifi dicendum,vel non dicendum l. 1. probabiliter distinguiposse,an testis extra §- 2. f. h.t. neque enim pro testimonio di- judicium ä litigante interrogatus falsum cendo pecuniam ex pacto accipere licet, dixerit, exquo litigans deceptus actio- cum quilibet sit obligatus ad testimoni- nem instituerit, transactionem recusa- «m veritati perhibendum c.nolite timere, verit, expensas judiciales fecerit» vel an Fi'sitis 2 tau- iixa Lib. V. Tit. XX. tantum in communi conversatione nihil cogitans de alicujus int treffe ‘falsum dixerit? Priori jcasu videtur procedere opi. nio Barth.eö quod tunc intervenerit immutatio veritatis cum dolo & jactura; posteriori vero caso opinio JulijClari locum habet: quia (falsum non committitur line intentione nocendi, & tanquam solum mendacem » non falsarium leviter puniendum censet Menoch. casu. 312. Hodie tamen raro poena deportationis & publicationis bonorum infligitur , praesertim in delictis extra judicium commis- sis, quae potius damnum privati alicujus hominis,quam authoritatem Magistratus vel rempublicam concernunt : ideo in his potius poena arbitraria , vel actio de dolo , vel i* sablum ad intercise corde» quendum competet. Scriptt falsum committit Notarius , 7 qui aut totum instrumentum falsum in gratiam alicujus scribit, vel notabilem a- fiquam salsitatem dolose admiscet; item quicunque alius, qui aliena instrumenta in parte aliqua substantiali & considerabi- Jiradit, immutat,lacerat, vel supprimit, aut si alienum chyrographum, manum » vel sigillum imitatur,& debitum,vd quid simile in fui favorem , & alterius detrimentum scribit. L I.& paffim.ff. h. t. Pcenahujus salsitatis ordinarie de Jure ® Civili deportatio , & omnium bonorum publicatio cum infamia: de consuetudine vero teste Claro & Menoch. ei/. Uc. est arbitraria pro qualitate personarum & quantitate damni dati.Specialiter 9 vero excommunicationem reservatam incurrunt non tantum illi, qui Bullas live literas & rescripta Pontificia falsificant, sed etiam qui tales fallas literas penes se habentes eas intra rv. dies , ä quo falsi». tem cognoverint, non destruxerint, aut resignaverint, c. 4. koe tit. f Quot modis autem (comitti possit sal* 10 sitas circa .Bullas Pontificias , diserte recenset Pontifex in c. s. eod. ut. & in c. quam gravi . 6. subjungit , stylum esse Romana: Ecclesia:, quod Pontifex soleat Patriarchas , Archiepifcopos & Episcopos in suis literis Fratres appellare , cs- teros vero Ecclesiasticos & Laicos cujus* cunque dignitatis Filios : item eiim uni tantum persona: scribit, nunquam loquatur in plurali, Fis aut Ftßer ;ideb si Utera: Pontificia: proferantur, in quibush*c observata non fuerint, ilis tanquam falsie existimari & reijci debeant. Huc etiam quidam referunt illos, quin privatas alicujus literas desigillant, & a- periunt. Verum licet hoe fine peccate- & injuria eorum , ad quos liter* pertinent, regulariter fieri nequeat, plerumque tamen DD. censent non esse poenam 1 ordinariam falsi , sed aliam mitiorem & arbitrariam infligendam: nisi aperiens literas apertas ostenderit adversario,vel testamentum clausum,aut alias literas publicas ligillopublico Magistratus muni-, tas aperuerit,ciim enim crimen falsi inter delicta publica numeretur,ejus poena ordinaria rarius locum habet, si potius alicui privato, quam publicat authoritati» & paci reipublies injuria inferatur, c.cum elim. 1 5. ubi Innoc, & Panor. de Officio f »ditis delegati. I. qui ttßamentum . z.ff. hos tit. Aliquando etiam privat* alterius litc-iz tst sine injuria aperiuntur, puta si id fiat jure belli , aut justa: defensionis causä contra inimicum insidias molientem , vel ad impediendum peccatum alterius , m li Pr*latus,parens, paterfawilias, praecepto» De Crimine Falsi. If £t «eptor &simfles suorum Religiosorum, qui ex privilegio,aut consuetudine legi- um , subditorum literas aperiant, tima acquisiverunt. Textus & DD. in rationabiliter metuentes ,ue quid mali in tit.FtMAor.Qu a smt reguli *, &/»/. j, ijs contineatur. Cod. de Falsu moneta. IJ Prxterei inter falsarios hoc loco nu- Secundo, Si quis moneta publicaautho- meratur. qui nomen aut cognomen, ge- ritate cusa justump ondus abradat, l.cjui- nus vel parentes libi mutaverit. I. fälst cunque, g. f. b. t. Tertio* si qm S jnone- Ij. StibiGochofred.^ h. t. led hoc , si tam cudat, aut fingat ex falsa materia, e< cum damno aliorum fecerit, alias si do- stanno, cupro, aut simili,&c. Primi* Jus& jactura proximi absit, mutatio no- duobus casibus poena arbitraria pro qua. minis prsiertim «x causa rationabili pro- litate & frequentia delicti in corpore ane hibita non est/. un. Cod. de Mutatione bonis infligenda. In tertio vero poena nmintfj ignis constituta est in Conflit mt. Car ohn . 14 P-Eo committunt falsum j L vendi- a. ur. De Jure Canonico & circa Ec- teres, qui falsis ponderibus, vel mensuris clesiasticos non habetur in corpore juri» utuntur, aut salias merces dii trahunt. His specialis poena in singulis istis casibus de Jure Civili communi poena dupli & constituta: erit proinde arbrtraria,qux ». relegationis constituta est in /. pe nuit. §. liquando ad poenam depositionis extend? tit, Cardus V. in Co-nfl. poenal. poterit, arg.c. a,d audient i am. f.h.r. Ha- a. i i 3. tales pro gravitate & frequentia betur quidem in extravag, un. Joannit. delicti relegari, virgis caedi, aut aliquan- 2 2. t», t . poena excommunicationis refer- do etiam morte puniri voluit.II. qui ali. vata lata in illos , qui monetam Regis cui falsum partum supposuerit,ita tamen Francix falsificant, sed videtur quasi spe- ut de hoc crimine non quilibet de popu- dale aliquod privilegium Regis Franc x, Jo,sed tantum parentes, vel alii, quorum & ideo probabiliter non est numerand* ratione hereditatis, aut alimentorum in- inter generales poenas falsariorum , sicut terest, agere permittantur. c. 4 o. 6. i.js. colligitur ex Barb. »•> (oUettan.adtit.ex - todem. lis. Qui terminos & limites a- travag.Sciutraft.de Officit Episcopt aU grorum dolose mutant, quorum poena est legat, so. suh »um. 18 g, arbitraria, pro qualitate delicti&perso- Deinde in extravag.un.eoi. tit.inter\(a «x in corpore velpccunia inferenda. r*r« < qux incipit t Spondent ,quat tit. js. de Termino moto. & Constitutione non exittben',dtvittas pauoeret Akktmi - Caroltnaja. 114. 1 V. Qui proposita e- sta. ) specialiter statuitur , ut per alchi- iicta Magistratus dolo malo corrumpunt, miam falsum aurum vel argentum confi- iA.ptnult.ff.hit. cientes, aut monetam inde cudentes, vel ' V. Qui monetam falsificant , quod expendentestantundem de < vero&bono potest fieri tribus potissimum modis :pri auro pauperibus erogare, vel si ipsi, ut w», si quis cudat monetam , qui cudendi ordinarie contingit, pauperes sint, poe. potestatem non habet : est enim jus cu- nam aliam in corpore arbitrio Judicis un^ dendi monetam unum ex regalibus, quod cum infamia subire tenlontur, & siCle- Untum summo Principi competit, & iis rici fuerint» beneficii» obtentis priven- »»52 Lib. V. Tit. XXI. tur, & ad alia obtinenda inhabiles red- falsae etiam ilfnd hic adnöfari potest, quod' daßtur,, tametsi quis eX errore & deceptusjsalfam r _ VJst demum falsam committunt, qui monetam acceperit, eadem tamen alios 1 'salsitas ab aliis conficta utuntur, ut qui decipere non potest, sed regressuni suum testimonium , auf instrumentum , vel tantum contra cos , a quibus accepit, scripturam falsam in judicio scienter pto- quaerere debet : novum enim peccatum ferunt, qni salsam monetam dosose coi- contraheret alios innocentes decipiendo,' JigüntV & expendunt, &c. Ethi quoque quodutique non licet. Imo licet bor.ä inprimis ad restitutionem damni dati te- fide falsam monetam in alios expenderit,* nentur, & deinde pro gravitate & quali- ad restitutionem ten.bitur eX justitia täte delicti vel poena ordinaria falsi Vel ar- comminativa , ex qua Omne damnum bitraria puniuntur , l. Cornei,a 9. tz . 2. compensandum est , sicuti cum comunt &/. ult.ff.sfd t.Cef- docet Sylvester verbd. Falsarius. *. F.-, titl. de falsis Cmfiitut.CaroLd. Idc. Mol, de Jusi. & Jure traf}. 2. tom 3, Circa’ usum & expensionem Moneta dist. 170. infine . TIT V LVS XXL De Sortilegiis» SUMMARIA,- /. S&Jfit Sortilegiumproprii V ri'e Urnen non sunt usurpande. » Sortes alt adi$,sortx 3 alia eonfiiltori^alia di- j. J» t ausis benesieialibus 15 ehütiis speeiaUttr tinatoria. (lictsx, reprobantur, Q quare? 3 . Sert es diUforix intra (J extra judicium sunt 6. tn litebenesicialiadmitti aliquando possunt- 4 Consuit orta fortes- etsi aliquando licirx ordina - f DiUnatorix sortes Junt omnino iüicitd, Q Uamvis Sortilegium proprie signifi- sub nomine Sorrilegii & rubrica huius cet observationem fortuiti alicöiüs Titoli quscunque Dmrtationes/trpersti- casds juxta cujus eventum aliqua actio tiones,& magiae inteJligumi>r,ideo quän^ Instituitur, vel occultum cognoscitur,aut do & qualiter in singulis istis peccetur futurum pra edicitur, generali us tamen breviter discutiemus. * * De Sortibus. S Ortet communiter dividuntur a DD. relicta sit, & illi inter sc in eligendo 6 i- in tres species,quod alia sini divisori lmtcn k/Vi '"M» De Sortilegus» iis* immn» trafen i accepit, ptcatoc /pieii it bt' enderit; jefiitk iimtium MM wuij !* /piw »li jtf* ilhi«, iritikji! «fytrfir '(/tiijiaiv, p®i' ficosi" ys/ortecl>' f fili 1 sdte» J 0^ /, ult. Ipsas quoque judiciales controversi* quandoque sorte dirimi possunt, si u- terque litigans in sortitionem consentiat^ est enim tunc species quaedam compositionis, vel transactionis, sicut Preverb. l8. f< 18. legitur ; contradiBioncs comprimit fors inter potentes quoqi dijudi- c<»f.Sic etiam usus praesertim bellicus obtinuit, ut plures rei mortis inter selortem mittere permittantur,quis solus ex omnibus supplicium ferre debeat, prout nota- vitL zfc.deyust.& jure.hb. 2 . e. 4 ). ».f 8 . & Divus August, scripsit quibusdam cum civitas esset obsessa, & dubitaretur, quinam de Clero deberent exire, A quinam remanere,sorte rem decidendam esse, reite Gloss. in causa.26. q- 2 . in principio. Consultor ia sortes sunt, in quibus occultae veritatis manifestatio, aut consilii alicuius directio a Deo imploratur: itae- nim peccatum Achor, qui de Anathema- tefurtim surripuit, propter quod populus Israeliticus in bello caesus fuit, forte deprehensum zi\.fjfofue, y. ita Samuel in e- iectione Saulis misit fortes in universas tribus Israel, i. Rtg. io. ita omissis aliis exemplis,qua: reseruntur a Gratianor«#- ri.2 6. ^.2. Mathias a Divo Petro per sortem inApostolatum assumptus est. Altor. I.hinc etiam dictum illud Proverb.. Salomonii. c. i6.f. »It. Sortes mittuntur i» sinunty sed d Domino temperantur. Vernhsc exempla non sunt de facili & Sne necessitate & reverentia, & fusis prius ad Deum precibus imitanda, qui» censentur facta ex speciali instinctuSpiritüs.S. & si passim temere fiant,per ea Deus ten- tari videtur. NonMathia exemplo,mcpfii Venerab.Eeda relatus in c. 4, do causa lh.qutst» 2. indifferenter fortibus eri- itndnm estycitnt fi* aularum privilegia le- ükgejl In Decket. Leb. V. gern communem facere non pnffint. Si qui tamen nectjsttate aliqua compttlfi Deum putant exemplo Apostolorum fort ibus consulendum,videant hoc ipsos Apostolos non ni fi colleßo fratrum catu& precibus ad D EU JM ftifis egffe. Quare etiam hodie de Jure Canonico in c. uls. h. t. electiones Praelatorum, quae sortibus fiunt, improbantur, edsque ipso jure nullas esse tanquam non observata forma cap. quia propter. 42. de Ehct.celebratas,recte docet Zoesius h. t. n. f. Quamvis porro in aliis profanis causis lis per fortem aliquamio sopiri possit, in causis tamen beneficialibus & electivis fortes intervenire non debent: fieret enim tunc electio ve! provisio persortes, & daretur vitiosus ingressus ad beneficium,cum regulariter aliter,quam per institutionem Canonicam beneficium Ecclesiasticum obtineri nequeat, juxta “Reg. 1. ff. in 6. Attamen si consensus ordinarii collatoris & rationabilis causa accedat, a- liquando etiam litem beneficialem posse per sortes ( sicut per aliam transactionem & compositionem arg. c. nisi. 21 .de Prehendis.") dirimi,non improbabiliter existimat Suarez de Relig. tom. 1 . traB. de Superstitionibus, c. 12.». 12. Divinatori/t sortes dicuntur,quibus Ia-7 tentis veritatis manifestatio , vel consilii directio non a DEO , consequenter expresse vel implicite a daemone petitur; i- deb superstitiofe & peccaminosae sunt. Imo tamerfi ad ult fortilegtütsaa i riptu- ra,vel alii sacri libri adhibeantur,« si v.g. ex recitatione quorundam versiculorum S.Scriptuae una cum aliis signis adjunctis inquiratur de furto,vel alio delicto homi- nis&c. nihilominus illicitum,&. sub poena inserenda: excommunicationis dara- Gggggg§ aaum e »'54 Lib. V. Tit. XXI. natum estmr. 6^. 7. 5 c 5). causa, 26. 7,5. pietate decipit , &ad hanc receptionem & c. I- extra h. t. talis enim scriptu- non curat etiam lacraScriptura uti:sicut rarum applicatio ä. SS.Patrib 9 vana&te- exemplum habetur in Evangelio Mattb, jneraria reputatur, proinde Deus per eam 4. ubi daemon tentando Christum in ere- non facit revelationem vel miraculum , mo, allegavit illum versiculum Psalm, £ed potius diabolus,qui gaudet tali pecca- 30. quiarlngelis [uismandavtt de te&c, to hominum in contemptum SS. Litera- Sunt autem praeter fortilegia divinato- ium,& transfumans fe in Angelum lucis ria plures alise luperstitiones. & divina- »este Apostolo 2. ad Corinth. 11. sub ficta tiones, de quibus adhuc alia dicenda. §. IL De Superstitione & Divinatione- g, Superstitioquid ft,‘J quomodo -committatur / f>. G) tid fit dibinatio ? to. tit dupliciter, pallo expresso, bei implicito cum dxmont. II, Quinam Mathematicorum nomine damnentur in jure Cibili ? St Qualis pradiäio ex aßris admittipojjit ? ij Dibinationes illicite damnantur specialiter per motum proprium §ixti¥,\ ijf. Datur quadam chirornantia, seu phyfiogm- mia naturalis non prohibita, qua tamen fs ipsa e/i sallibilis, rj. Quanam objeriatianei somniorum ßnt licita i tS. Tana Juris dibinatorihus irrogata non extenduntur ad banos obserbatoressomniorum t/c,sine patio damoniaco. »tffc > lilini 1 ttisr -ilviaiii Mia! 2 .Mk ■j Akt 'st paclt :per expi I ilifj 11 ijUlxfol linen v" Üä», C laiDttV' Q Uamvisin largiori& genericasigni- ficatione omnis divinatio, vana observatio, ac etiam magica superstitio appellari soleat, proprie tame loquendo Su- perst tio est vitium oppositum religioni, & significat cultum Dei.salsum, quae salsitas duobus modis contingit, vel ex parte objecti,adorando falsum Deum, ve l creaturam pro Deo, quod est peccatum gravissimum idololatria; vel ex parte modi, si quidem verusDeus colatur,sed alio modo, quam ab Ecclesia approbato,aut tali, qui ad ejus honorem vel spiritus devotionem non faciat, sed potius inanis & va- nusfit,ut si quis ritibus & caeremoniis Judaicis Deum colat: nam tunc significatio cultus discordat are: signisicatateratenim ceremoniae veteris testamenti praefiguratio Christi adventuri, quo adveniente ex- pirabant, nisi quod aliquae ex certa ÖC rationabili causa etia in novo testamento S summis Pontificibus receptae sint. c. ttn. Aia de Purificatione pofi partum. Item si quis in Oratione autMissa certum numerum, iiiiiistd colorem, aut situm candelarum procer- to aliquo effectu obtinendo adhibeat. sj*. Quod etiam insinuatur & reprobatur in iwpd Trid. jeff. 22. in decreto de objervavdii «Ul! I in Mtjfa, vel si quis velit dici Missam ä \mk Sacerdote, qui vocatur Joannes ,ut inquit Mwpjt Nav. in Manuatu , 11. ». 24.velsi,quod itlegaa alicubi in pagis apud rudem plebem usi- tatum est, ut sanctam Crucifixi,vel aliam ultimi imaginem certis diebus butyro delini- /.tutorii ant, quae omnia & his similiaa Parochis //iiutici & Ordinariis locorum tanquam l upersti- : Mu, tiosa prohibenda esse, jubet Concilium t!aedpii Trid. d. loco. i trriles Divinatio hoc loco dicitur significa- Jt!j ei j| tio occultorum ex pacto cum daemone; q; , dicta enim est divinatio quasi divinitatis aemulatio,Sc divini appellabantur, qui di- vinitate De Sortilegus, "55 «ft« [J um/|4 'litttfo. M taii MW/fc» I tUh msum linu» s&\m- o Ä mk lijii» vtlf^d {\ibtn® i|KV !0 JijjflWÜi DOlif^” (tfc* 1 äilBOl!' imi* vinitate fe pleno» simulabant» & astuta quodam fraudulentia hominibus sutura conjectabant , ait Divus August. *» c.l. tttusk. z 6 .tj- z. ubi etiam varia divinationum & divinatorum genera , ut incantatores,ariolos, arufpices,augures, &c. commemorat & describit, & de hisest textus Sacras Scripturae Levit ici. iA. f. ji, non declinetis ad magos y nec akaria- lisaltquid sciscitemini. j 0 Porro pactum divinationis cum daemone aliquando est expressum »quando homo per expressam seu explicatam voluntatem aliquid a daemone scire desiderat; aliquando est implicitum» quando pro cognitione rerum occultarum signum aliquod vanum adhibetur, vel inspicitur. Quale signum »cum ex se non habeat potestatem ä Deo vel natura id,quod desideratur,signisicandipieque boni Angeli aliquid hominibus revelent absque Dei voluntate & jussu, sequitur , quöd ab alta substantia intelligente, videlicet a daemone talis significatio implicite»sive ipsoo- pere petatur. Qualiter vero dsmones, quamvis per lapsum perdiderint gratiam, retinuerint tamen virtutem sibi concreatam, mira in bis naturali bus, in quantum Deus non prohibet» operandi & cognoscendi, eleganter & prolixe declarat D. Aug. in d. q. q. c. 2. & inc. nec mirum. I4. ead.ckusd. r6. q. f. jl Divinatoribus quoque annumerantur Mathematici inforo tit. Cod.de MAefias & Mathematicis. Verum hoc nomen nonest accipiendum de illis , qui honestas & utilesMathefeos disciplinas docent, sed de illis,qui Astrologiam judiciariam sive divinatoriam exercent,qui scilicet ex astrorum inspectione augurantur, & particulares fortuitos eventus,vel 5 libero arbitrio pendentes predicunf, vel praeteritos, aut praesentes occultos effectus denuntiant,v.g. Titium esse vel luturum homicidam aut furem , matrimonium contracturum &c. Notanter autem dicitur, ß talia pradieant,qua e form tuito eventu , vel libero homtnis arbitrio dependent : quiasi haec omnia tribuerentur astris,tolleretur libertas arbitrii,quod haereticum foret affirmare. Caeterum ve-1 at ro fi ex astrorum inspectione praedicantur ea»quae magis tanquam effectus naturales ab influxu siderum dependent » ut anni fertilitas, tempestates, morbi, morborum curationes,& hissimifia, non erit divinatio illicita censenda, sicut hac de re extar MotusproprtstsShtiV.quera re- . fertQiuaranta iu Summa RulUr.verb.A-x ^ ftrologia judiciaria, ubi etiam in specie damnantur facientes judicia & nativitates hominum , qui olim genethliaci» vel horoscopici dicebantur,teste August.cir. lot. quibus de futuris contingentibus, fortuitisque casibus,aut actionibus ex humana voluntate pendentibus aliquid e. venturum affirmare audent, etiamsi pro- testentur,id st non certo affirmare. Inter alias quoque divinationum species in eodem motu proprio reprobatur. Chirc - mantia , per quam ex inspectione manuum fortuiti & liberi eventus pradicun- tur. Est tamen etiam ChiromantiaRa Phy-x^ ßopnomi* naturalis non prohibita, per quam ex inspectione membrorum & lineamentis corporum conjectura aliqua fieri potest de hominis complexione, ingenio , propensione quoad morbos & mores, quamvis circa mores talis conjectura sit admodum sallibiiis, ciim educatio hominis , societas, regimen vita & Gg&g g&S r latid- itfff Lib. V. Tic. XXL rationis mulca contra naturalem inclinationem mutare soleant: sub homine enim estappetit/tseiui, & ipse dominabitur il- lim<.Geneßs 4.8t quod fitbinde dispositio unius membri malum indicat, perdispe- sitionem alterius membri in eodem corpore corrigitur, Propterea qui Physit- gnomiie majorem, quam par eil:, fidem adbibent , frequenter peccatum temerarii Judicii incurrunt. Aliud genas divinationis est, quod fit fine pacto daemoniaco, & dicitur vana observatio, cum ex aliquo casuali eventu v. g. ex offensione pedis, sternutatione, conjecturande futuro contingenti sumitur. jty Quo etiam referri potest observatio fomniornm , licet enim aliquando Deus viris Sanctis, vel etiam aliis ad finem aliquem specialem per somnium aliquid revelet , sicut exempla habentur de Jofepho Genes. 40. & de Sancto Jofepho & Magis ytdatth. r.& 2.de quo non potest dari certa regula , sed ex materia somni, & ad quem finem tendat, aequalitatibus somniantis, aliisque circumstantiis interpretatio est facienda a viris probis & in hoc genere somniorum per specialem Del gratiam exercitatis. Ordinarie tamen ex ipsis SS. Literis somniorum observatio prohibita effiam Levit ici. 19. v. 26. Deu. teronttm. 18. ty*io.& Eecles.f 4.nisi quod aliquando in ordine ad colligendam dispositionem corporis somnia praesertim ä Medicis observari possint, quia juxta abundantiam humoris cholerici, phlegmatici , melancholici, aut sanguinei diversa somnia in homine causantur. Etsi vero pcena Juris contra divinato- res & magos constitutae ( de quibus paulo post dicemus) non videantur inflige» da? observantibus vanitates sine pacto daemoniaco , interim istae observationes ex genere suo sunt peccatum mortale; juxta illüd P saltui. v. 7. Odisti ob fer. vantes vanitates supervactt'e,S£ tunc praesertim etiam in foro externo saltem arbitrarie puniri possunt , si cum scandalo a- Iiorum propalentur & doceantur. Excusat tamen aliquando ä mortali, ignorantia vel simplicitas, item quod aliquis non certam fidem , sed formidinem tantum exinde concipiat. -addi ■jurati iKtrtkf .gfl ^ aiimp: "„!,ch :;c!ifiuni jiriieri n 17 ..«pili« Nliiik lÄ’J i&ß :siMt §. Ü1. De Magia. SUMMARIA. /7, Qmmodo differat Magia a Divinatio- r$ Poena Magia fj magorum/ am de Jure Canent ? nico } quam Ciiili, J*£Icut per divinationem petitur ädae- modari pofiunt, ita ut illa quoque sisspe- Omone rei occultae cognitio,ita per/w» cta & tanquam superstitiosa ac magica giant alicujus operis effectio. Quare censeri debeant, qua: speciem pietatis ha- utrumque peccatum eandem ferme ma- bent, si aliqua admisceantur vana & mulinam 8L deformitatem habet, scilicet Io- tdiaad cultum Dei non pertinentia, v. g. cietatem expressam vel tacitam cum dae- quod sacra verba debeant dici ad aures ju- mone, & quae de divinatione eiusque pa- menti aegri, quod signum Crucis debeat cto dicta sunt, etiam ad magiam accom- formari cum characteribus ignotis, alli- . i S«* u jlimviV iiaiui pinsuri '«tpoffi ftnimd Jiu, [ ■SMW» Ätiil %,■ Kill«!!. 1 Oifcf, Jendjat pk - je Eich. ignmn* ffitaa IfJiriC» oqueM^ iiciwa jitasAi. jstV.J iiuröjB* didebat OtiSi^ P De Sortilegiis. HfT gari tribus funiculis &c, quidquid enim res edunt, vel legunt, de Jure Canonico praeter Ecclesiae consuetudinem adhibe- sunt censuras Ecclesiastica: , item incar- tur ad operationem aliquam secuturam, cerationes, aliteque similes arbitrio Epi- quod naturalem vim non habet talem o- scopi pro qualitate delicti infligendae, perationem efficiendi , ad magiam su- prout habetur in citato AfotuproprseSixtt perstitiosam pertinet, sicut post D. Tho- V. juncto c.ß^uis Episcopus, f.cumieqq. mam.2.r.§.8f>6. 2. & 4. pro regula tra- causa 26. | Tiiiii, jfe WLW Ecdtliiia irfflm/a tifAtCtt Sffiltffil iiufii* liAiiffl 4 Bif-l JffiBKti! «»Sii täti5?ö BjÄf M fi (»i*0 «?s? T1TVLVS XXVIII. De Clerico non ordinato ministrante. SUMMARIA. ,Ac» ordirtatm ministrans quando stat irre- j P et est as Ordinis an suppleatur ob commUDftB £ filaris? cnciwisj' ! 2 Hndie traditur Curiapeculari puniendus. S I Ol^uis Clericus officium superioris bus per salsitatem pums panis cum vino JjOrdinis, quem nondum accepit, exe- (qui per non Sacerdotem consecrari haud | trcuerit, v.g. Subdiaconus uti Diaconus, potuit) pro Corpore & Sanguine Chri- vel uti Presbyter divina Ministeria & Sa- sti adorandus proponitur: idem dum fi. crificia peregerit, efficitur irregulär s, deles tali homini peccata sua periculose quoad susceptat autem arbitrio Episcopi aperiunt, noc ab ipso ob desectum cla- suspenditur& punitur, c.r. h. t. Quod si vium & jurisdictionis valent absolutio- Laicusse fingens Clericum id fecerit, non nem obtinere. Quid autem circa dese- tanturo quoad illuni Ordinem,in quo mi- ctum potestatis inadministradone Sacra- nillraverit,£ed probabilius quoad omnes mentorum communis error supplere pof- ornnino irregularis censeri debet,per tex- sit, videatur late disputans Sanch.erV Ma- tam generalem ind.c. i. ibi: ab Ecclest» trimlib. 5. dtfp. 22.ubi ». 27*docet, Ii abjiciatur , & nunquam ordinetur , sicut conditio, potestas vel jurisdictio ex jure ex Suar, docet Zoes. p. Divino aut naturali requiratur, nonsup- , Hodie ex constitutione Clem. VIII. pleri ob communem errorem 5 quia au- qux incipit: Et ft. & refertur ä Quar. in thoritas Ecclesiastica, & generaliter hu- hum. Bull. V. Ordo in fine. & a starb. 1» mana tantum supplet defectus requisito- t.l.h. t. «.7. & tap. 2. ».2. qui Missam rum ex jure humano dependentium, celebrare, aut Confessiones audire non- qualia requisita statuere aut tollere in dum ordinatus Presbyter ausus suerit, ju- ipsius est potestate.arg.text./»/. Barba - betur per inquisitores, vel locorum Ör- rius.^.f.de Oßcioprat. ibi l verum pu- dinarios tanquam Ecclesiae misericordis to nihil eorum reprobari, cum populne indignus e foro Ecclesiastico abjici, &ab Romanus etiam fervo potuisset decernere Ordinibus Ecclesiasticis st quos habet, hamdotefiattmsttzivi ergo,ubi nanpotmf- rite degradari, ac a Judicibus feculari- fet decernere , ut circa defectum juris na- bus pro merito puniri: estenim hoepee- ruralis autdivini.Vid.etiam dicta superius catum & sacrilegium gravissimum, dum de Presbjt.no» baptiz,,». 4. divinis Sacramentis illuditur,. & fideli- En(5ei, in Decket. Lib. V* Hhh hhh. k TTTU. (nfco «sgg. TITVLVS XXIX. De Clerico per saltum promoto. P Er saltum promotus dicitur , qui o- misso Ordine medio ad superiorem ascendit, v.g. qui omisso Diaconatu ordinatus est Presbyter. Quamvis autem aliqui existiment, taliter promotu messe absolute irregularem, magis tamen interDD.convenit,esse tantum ipso jure suspensum, & quidem solummodo quoad illum Ordinem per saltum susceptum, & irregularem tunc primum, si in hoc Ordine suscepto, vel in illo,quem suscipere omisit, ministraverit, sicut tradit Barbosa#'# Collctt, DD. ad C. unie , I hoc tit. Praetereahodie ex Concilio Trid. sefs. 2 de Reform . r.iq. in fine, concessum est Episcopis, ut cum promotis per saltum dispensare possint,nisi, ut praemissum, ministraverint, adeoque insuper irregulär es facti sii« , quo casu Episcopi non aliter dispensare poterunt, quam si delictum susceptae per saltum Ordinationis occultum suerit, juxta Trident. fts. 24 .de "Refor, c. 6. TITVLVS XXX. De Eo, qui Ordinem furtive suscepit. O Rdines furtive suscipere dicitur, qui absque consensu Episcopi in numerum ordinandorum se ingerit, ve luti si subterfugerit examen, & nihilominus in ordinatione comparuerit, vel eadem die praeter minores Ordines etiam Sub- ■ diaconatum,vel duos sacros Ordines acceperit. Poena hujus delicti est, quod taliter ordinatus non habeat exeeutionem Ordi- nis furtive suscepti, & insuper inhabilis reddatur ad superiores Ordines suscipiendos. Competit tamenEpiscopo dispensatio in duobus casibus. 1. Si furtiva Ordinum susceptio non prius fuerit ab ordi- f.». 2 -cc. nante sub excommunicatione prohibita. 2. Si ordinatus Monasterium ingrediatur, & ibi aliquamdiu laudabiliter vivat, quo posteriori casu non tantum Episcopo , sed etiam Abbati dispensare conceditur. Text. & DD.communiter 1# c. /. Z.& h. t. Admittitur, quoque ine.z.h.t. consuetudo, siqua sit, ut eadem die minores Ordines cum Subdiaconatu suscipiantur, idque per Concilium 'Vnd.fejf. 2Z» deRef. c.ii. annale interstitium requirens non suisse correctum, sive talicon- suedutine derogatum, docent multi graves DD. cum Batb. inCoileQ.ad d. caM. iE» mUl ilis rcswfr 1 'tftnMi ws< w %cxc /hti ni am:, t js ifiiitii i/jkf iiupra «.fi :Mtfl W ab t Ulli. ?:rjre i, '->! nec ii antnimii slijatc. i unire, TJTU. I ■ Usi :oacÄ .spersi': vte^str. 1 iatfüfl ut, (peil lüfte t » ia'afö tfttw® rnxslfi' flRli « 1 (l » tsnieaß a®# jjsfllK« «09. i,M MLS C>i«0 •SJSSfc TITULUS XXXI. De Exceilibus Praelatorum & Subditorum. Summaria. iPralatk prohibentor exactiones i ni aus. 4 Primate pntsitpertoris Utentia nem possunt etC i Episcopus non potest eximere Ecclesias infe- gere collegia. naribus Pr alatis subjectas , nec decidere E- s Poena negantis Jus superioris contra situm ju- piscopatum id unire : bene tamen Ecclesias ramentum est depositio, inferiores § Prohibentur Episcopis gravamina Religiose- jInferiores Episcopo non pe sunt cognoscere de rutn. causa ■matrimoniali (S stmilibus. C Um excessus dicantur, quoties Prae- scopalem jurisdictionem habentem cap. lati vel subditi aliquid contra leges ßcut.%.h.t. V.cognofcere de causa matri- 5 committunt, & qui omnes excessus enar- moniali, item poenitentias publicas» vel rare vellet, pameomnes materiaspraece- indulgentias concedere pertinet tantum detitiu & subsequendum titulorum asser- ad Episcopum, non ad inferiorem, nili re deberet,ideo ad evitandam hanc super ex jure speciali, v. g. privilegii vel praefluam prolixitatem quaedam tantiim.quae scriptionis id sibi competere, probare in h. t. notabiliora ponuntur, referemus: possit. c.accedentibm.\ 2 .h.t. V/.priva-4 reliqua vero in aliis titulis legi poterunt, ti homines non possunt erigere Colle- L Igitur prohibetur, in c. 1. b.t.nt gium» nec sibi constituere sigillum, alia- Praelaci gravent subditos iniquis exactio- que jura Collegiorum attribuere sine li- nibus, qua de re dictum est, infJbJIs centia superioris. c.dileBa.i^.ht. VII. f , htit.de (cnßbia. II. Non potest Epileo- qui contra juramentum seu homagium pus Ecclesias inferioribus Praelatis sub- Praelato praestitum negat ipsum domi- ditas ab eorum jurisdictione eripere.c. numluutn, vel de ipso conqueritur co- 2. r. III. Superior non debet aliquid ram Judice saeculari, deponi debet c.qr*- imperare inferiori contra privilegium, mm.xf.h.t. VIII. denique prohibetur 6 ejus, nec inferior tenetur parere, nec Episcopis, aliisquc ne Monasteriis aut excommunicatio contra privilegium Ia- personis religiosis gravamina inserant, ta obligat, c.p. er hoc ttt. IV. Episco- eorum jura,8c redditus diminuendo, cer- patus unire, vel dividere nemo potest tum numerum Religiosorum, Sacerda- praeter summum Pontificem, & inferio- tum,&Laicorumibidem taxando, c. ig» tes Ecclesias gratter Episcopum &Epi- m Hhh hhh E 2 nm WsA (u*4S WöV. zSIMMZ« MKM MKN MHM M MMWM nötfffl ß 1 ß$i stjifi tui, sic d »o T1TVLVS XXXil. De novi Operis Nuntiatione. Summaria. tEcdesta non debet inprajudicium alterius Ec- q. .Edistcanti quale remedium detur contra nun - clesta adificari,nist ex justa causa. dantem? 2Noti operis nunciatio datur contra adifican- f JEdificii inhibitio potest aliquando relaxari jjjtioni tem Ecclefiam in prjejudicium ; (fi qualiter fiat? tnlpi tti juti ( Mdificare licet culibet in fundo pro libitu. Fallit in j. casibus. 3 Noti operis nuntiati quisfitejfeBudi 1 Jjj Nter alia requisita Ecclesiae aedifican- ptum,qubdjus Canonicum & Civile fi- Mdae numeratur,nein prxjudiciumalte- bi invicem iuccurant, & quseinunode- .(.stf * 1 rius Ecclesiae aedificetur, cui nimirum siderantur, ex altero suppleri possint, ac {Um nocere possit, vel ob aedificii cohceren- debeant. ' j*r quam ut metant, ait JC. aemulationem facere» fi ipsi aedificanti inl,funde.$8.ff-deRcivhtd.Me noch. (\\svfii privata leges r est enim privilegium Jus»vel indultum singulare ia certae persona aut cau/ae gratiam a superiore constitutum. Licet veto privilegium in se spectatum distinguatur a lege communi» quod haec communiter pro omnibus lata fit», privilegium vero certarum tantum personarum favorem refpiciat » nihil tamen impedit, quin lege communi privilegium contineatur , quatenus tale privilegium ab omnibus aliis sciatur, & personis privi- legiatis fervetur,. Unde dividitur I. Privi! egi um,qu6d a- liud sit clausum in corpore juris, aliud datum per fpeeiale rescriptum Principis. Clausum in Corpore juris est, quod inter 3Üas leges Corpori juris insertum est, prout sunt privilepia Ecclesiarum & Ecclesiasticorum, qua:habenturpaffim tum inJureCanonicojtum etiam Civil.', in tit. Cod.de SS.Eccl.dr C.de Ep.& liier. Privilegium studiosorum, ne coram a- Eo judice, quam Magistratu Academico corporale, aliud communiter personale-• 4 Slfid fi dttlitetur de qualitate friVilegii? j PriVilegium aliud contra, aliud ultra Jus- conveniantur, auth habita. Cod.Ne filim pro patre. A plura alis, ut privilegia pupillorum» minorennium» militum, fiici, creditorum & similia. Econtra pri vilegium datum perdet. ale rescriptum Principis dicitur illud quod extraCorpus juris certae alicui personae, communitati, vel loco per speciales Literas, vel diploma Bullam vel indultum eoncdlum est* Inter utrutnqueprivilegium quoad effectum hoc intereft , quod privilegium clausum in Corpore juris non debeat Judex ignorare & propreres fi contra tale privilegiumprivilegiato comparitionem in Judicio, vel quid aliud injungat» non teneatur privilegiatus obtemperare, f. 5. & 7, de Exctßibui Prolatorum, si verb Judex mandet, vel aliquem citet contra privilegium specialiter extra Corpusjuris; impetratum; quod cum sit facti, ignorari potest , privilegiatus tenetur iaitem pro reverentia Judicis compatere. & privilegium suum exhibere. c. tum pe’ioxt.p* h. r. in 6. &l.Jtquu ex aliena, p. ff.de jFudieits. Deinde Mss jjjiit It -»-jietis .siliiia it jjejttiH jidlfJ M, » st liiMmt •Mm: ! Ditst BilSftW Pedo 1 sii&cra a cras aetiiiii .3 fio MU! ''iitjllcl »fidi Meui.1, wp.lii .4 'Nit ttößig ilejiapi. OBi, §i iper jtii iimriü aliritp ffffflH* jlllVIltjlSä debrj> »riu/f riciffli IcStjWl mit M' *.fiw j' r TVllf Bsrf De Privilegiis 6c Excessibus Privi!egiatomm,' li$f Deinde privilegia extra Corpus furis plerumque lunt temporalia & strictae in» « precationis, nec extenduntur ultra personas, quibus concessa lunt: privilegia vero clausa in Corpore Juris ordinarie sunt perpetua, & recipiunt interpretationem, ac aliquandoex paritate rationis extensionem , sicutipste legescommunes, prout a privilegio uni causae piae vel favorabili concelso recte posse deduci argumentum ad aliam similem causam ex communiDD.fententiatraditi, de Privi - tegiis Monasteriorum privilegio ; 6. si.au- ret.de Franch. de Controv. Regulär, p. a. y.j 6 . & ibi Pasqual.r« addit. II, Dividitur privilegium quod aliud fcrcale ,aliud personale.l. privilegia, i $ 6 . f. de R. A Reale dicitur, quod directe & principaliter conceditur respectu rei,loci, muneris,vel dignitatis, in consequentiam aute personis,quae talem locum , rem Vel officium habent: cujusmodi lunt privilegia imunitatua solvendis decimis vel tributis, alisecpprxrogativae & jura specialia certis praediis aut officiis concessa; A quia talia privilegia cohaerent rei, transeunt ad quoscunque Succesiores & Possesibres. Personale est, quod principaliter personae sine contemplatione rei concessum est, & propterca etiam personam sequitur, 8c cum perlbna extinguitur, d. l.pri’ vilegia-,& c.privilegtum. 7. de R 1 . in 6. Sed hoc, si privilegium sit mere personale uni certa singulari personae concessum; sunt enim quaedä privilegia quasi mixta , quE scilicet certo corpori aut collegio personarum conceduntur, & ideo a quibusdam privilegia corporaria nuncupantur,atque haec non tantum penes eos manent,qui defacto in tali corpore vel collegio vivunt, sed etiam ad successores eorum transmittuntur, Aliam etiam privi» leg iorum personalium speciem constituunt cum Sylvestio Vi privilegium, q. 2. quae vocant comuniter personalia,qamdo nec uni singulari personae nec certo corpori, sed certo generi personarum", uti minorennibus, militibus, & faeminis, privilegium concessum est, quae aliquando etiam ad heredem eatenustranseunt, ut illis heres saltem ex persona defuncti, & circa cisus.qui jam tunc in vita ejus eve - nerunt, uti possit. Ita si minor ex contractu laesus & intra tempus restitutionis tnortuus sit, beneficium restitutionis in integrum etiam heredi ejus indulgetur l. non solum. 6 .ff. Deinintegrumrestitut. Sed quid sidubietur , an personale vel reale fit privilegium ? fy. Ante omnia formam verborum bene attendendam es- se.anprincipaliter in rem, vel conditionem, vel potius in personam dirigantur» Ita fi privilegium detur alicui Praelato sub nomine dignitatis v.g. Tibi Episcope Salisburgenfis: non exposito vel saltem postposito nomine proprio , censebitur reale & dignitati concessum arg, e. quoniam 14. deOsfcio Delegati , Panorm. in t.maudtta, 6 .dePrasumpt. n,2. Item e- tiarn natura privilegii consideranda erit, an sit tale, quod ordinarie etiam successoribus concedi soleat, vel non» Quod si neque ex his satis appareat, communiter distinguitur,an privilegium fit odiosum , ut quia contra jus commune, vel in alterius praejudicium, velansit favorabile continens meram gratiam citra alterius prae judicium? Priori casu censebitur personale t juxta regulam, quod odia restringenda sint, & quae a jure exorbitant, non debeant trahi in consequentiam, e. odia . if. c.qua ajure.i%.deR.i> in 6. Posterio* rfve- II6S Lib. V. Tit. XXXIII. I i ii vero redse,&habebit locum,quod diei- tur iitc.l6.desfi, stn 6 . decet concejsum it principe beneficium e fise mansurum,Si. in l. y.ff. de Conftjtut. Principium, bene- ficiumprincipis quam plenissime interpretari debere. Hinc colligitur tertia divisio, quod a- liud privilegium sit contra jus, & consequenter strictae interpretationis,ut exemptio äsolvendis decimis, a jurisdictione Ordinarii &c.aliut sit ultra }m,Sz interpretationis largioris, veluti potestas absolvendi a reservatis, dispensandi &c. quando scilicet ipse actus sive materia privilegii, non estquidem inse jure prohibita, ied tamen non nisi certis personis «oncessa. \ IV.Dividitur, quod aliud sit datum ai preces sive liippsicationero privilegiati.a- liud motu proprio > quod posterius tunc tale censetur, si haec ipse clausula (mpt u proprio') literis privilegii inserta sit, etiamsi forte privilegiatus per se vel per aliu pro eo supplicaverit. Textus & Glosi, in e. fi motu. 2 l.de Prubendü in 6. Est autem interutrumque notabilis differentia quod privilegium motu proprio concessum nea tantiim fit altero favorabilius & pknlssi- m* interpretationis, c. quamvis. 4 , cum ibi notatis perGlofif.in Verbo plenijfimede- Prabendis.in 6. sed etiam non postit sub: vel obreptionis argui d.c.fi motu Econ- tra vero, quod sine dicta clausula simpliciter ad preces conceditur, corruit propter falsa narrata, vel tacitam veritatem, quaj de jure aut stylo curi* exprimi debuisset : subintelligitur enim semper illa tacita conditio: fipreies veritate nitantur.c.z. &paßim.4e Rescriptis. Quinta demum divisio est, quod quaedam privilegia ünt mere gratiosa, qu*- dam vero remmeratoria , vel siib reciproca privilegiati obligatione ad aliquid dandum vel faciendum concessa, adeöque conventionalia . Priora habent tacitam conditionem, ut durent, quamdiuPrinci- pivelSuccessoribus placuerit: posteriora vero,maxime conventionalia ad instar a- liorum contractuum sunt perpetua > & non nisi ex urgent.ssima cause ad bonuna publicum pertinente revocantur. I II. Qualiter actfjuiranturPrivilegia? dtti ■hi M sk iiiii® atiiffl' Mt i* 'num d(4 '&,& mal ÄM! iiitttti rjtip sfiid tptGti stiti» misi'® tiofatt,! titiet ( ss.lu Utili -Ultio S UMMA R IA. t-jid privilegii /umtefiionem an requiratur Seri- p,Dt communicatione PriVilegiorum. ftura? ibi dc Reg CoKCeU.2j..(tp pg. quid. io PtiVilegium an profit d tempore data, Vei in utreque foro operentur? nctitiat 7 Häi S P c ß lt privilegia concideret ri PriVilegium acquiritur consuetudine prt- $ Privilegia non subditis conctfid nequeunt re- scriptione. Vocari. MiaSummariapofl §. III. P Rimus acquirendi modus est ipse a- iemmdS >bi Gioss. in vir Ito. deSepnltu - ctualis-concessio superioris, ad quam rts,Exttav.-ct jiDominia J.de Parii.& ex communi DD. lententia non requiri- rennß.'I.dii.bj.ntim.i. tur scriptura , sed etiam oretenus facta De siiio tamen Curi* Roman* & ex &bsistit,Text, inClem>2-.dHdnm§»KQj e- Regulis Cancellati*Apcst. Grati*ante expe- atesij •ilml ■ Ii ,: W, j '®i&{ %tti spotell «nuo iftisv äiprot AU De Privilegiis & Exceflibus PriVilegiatoraiTr. 116 $ rft ai. mfdtlt conai:;?' niitir, "if® iKK.y mm ! ;{M^. itsti « »recifrc 1 - Pijw . aik« a ti;ia idfc poJiOiifl iiiiiib jkb,& ;4Mta E. ■i ki )-■ hw*: 'iß' a«8 a J. iiiii» 3 * 1 $ os expeditionem literarum dicuatür i^/ir- mesy & nulli suffragantur dispensationes" in judicio vel extra, ahtequäm super ijsli-; ter* Apostoli ca: sint confecta:: quiaquod S.Pontifex in signatura ad libellum supplicantis simpliciter per verbum J&if'concedit, id deniqüe primum in literis Apo- ftolicis cum certis clausulis extenditur, vel limitatur. Vid. Reg. Can$ L f- t)enon' judicando juxta formam supplicationis , ftd literarum expeditarum, CrReg. s Ut nullisuffragetur dispensatio, nist Uteris mfeffis& utroque Joann. ä Chokier' f» Comment in Reg . Cane. Utrum autem ialtem in forocotiscien-- tis uti liceat dispensatione'vel gratia ante literarum expeditionem dubitatur ? Ne-- gativa videtur verior Joanni a Chokier ad d. Reg.fi- n. 11. eü quod a tempore Pij V. in lia regula addita sint verba, in judicio vel extracuiquam suffragetur &c. allegat Gare. de Benef p. 4. c. 1. #; 1 }. Et hate sententia eutioreiL Alcera‘tamen-as sirmativa' non est improbabilis-, quam docet Abbas, Rebus. Guttierez & alij apud Chokier d. l.sub. n. 10. & citati apud Zaef. k t. ».4. quibusaddePaulumLaym. mTheol. mor.Mb.-i. traft', 4. C-XJ-sud- «. ro. Ratio adjungi potest, quod gratia quoad suam' substantiam (licet non quoad omnes qualitates- ) dicatur perfecta per solam signaturam. Batb.sfur. Eccles rniiv. lib. q. r. 1$., n. 199. & quamvis Pontifices novissime addant in regula,, in judicio velexrra’, tamen istud verbum extra, potest habere alium sensum, quam ut forum conscientiae relpiciat : ne v.g. Episcopus vel Parochus possit extta judi. cialiter procedere secundiim gratiam ex sola signatura. Nomine autem superioris ,qui privi— LNG£t In Decket, Lus.V. legia concfcdere valeat , praeter summum Principem veniunt" etiam inferiores Domini, saltem circa tales materias, de qtli- büs ipsi legem vel statuta concedere pos- snnt. Neque refert, an privilegiatus sic subditus privilegiantis,- dummodo mate- riaprivilegij sit sub cius jurisdictione : ita potest Princeps alicui extraneo concedere privilegium^ ut in suo territorio sit liber a solvendis vectigalibus, ita Imperatores multa*privilegia parrim in jure communi,-partim per Ipeciaiia- diplomata Ecclesiis- & Ecclesiasticis concesserunt , quamvis non' sint sub jurisdictione saecularium Principum. c. quanquam. 4. det O Censibus i» 6 .- Imo volunt DD.- privilegium con cestum nort fubdito, & in specie scelestis habere naturam pacti, consequenter revocari non poste. Glossi in c . 1 6. de R.sf. in' 6 \ verf. ex hac regula. Innocent. &Panorm. & Felin. in t.novit. t$jde$*dääs.- Zoes,- k t. n. ZL.- Is. Acquiritur privilegium per ttm- j j mundationem, quando iuperiotprivilegium , quod uni simpliciter concessit, etiam ad alterum extendit; ira privilegia uniusDniversitatis, Vel Religionis solent communicari' alteri Universitati vel Religioni, prout in lib. Ii. in la. 2. de foro competenti dixi, huic nostrae Universitati in diplomate Pontificio & Gasareo communicata este omnia & singula privilegia aliarum Uhiversitatum Italiae, Galli* & Germania' non filum ad earum instar , fidparisorrniter-, &s,que principaliter &c. Aiia quoque- exempla- communicationis privilegiorum sunt in c. 2‘. h. t. in 6 . i. omniai Zs. Ctd. de Episcopis & Clericis ,, in l penult. God. de Advocatis dkterfi* rum judiciorum'. & speciakm- tracta- liii ii» r»rN 1 170 Ub.V. Tit. XXXIlf. tum de Privitegüs adinfiar. id est, com- ali cujus tertij,sine mandato tamen privi. municatis scripsit Horatius Mandosius. legiati contulerir privilegium,vel an pri- Est autem notandum, quod regulari- vilegiatusipsc vel per epistolam vel Pro. ter hsc communicatio privilegiorum curatorem pro eo supplicaverit ? Primo tantum intclligatur de praesentibus rem- casu non habebit effectum privilegium i«M"? pore communicationis, & non compre- ante acceptionem, sicut quaelibet alia do- hendat nova privilegia, qua» priori pri- natio, vel benefici) collatio , l. absenti. viiegiatopost communicationem accesse- iq. f. de Donat. I. quiabsenti. ;8. f. de sunt : nisi amplitudo verborum commu- Acquirenda f tffeßione. c.fi tibi absenti.i-p, fanis meationis sit talis, ut inde possit colligi de Probans. nisi superior velit privilegio 4'-«8 mentem privilegiantis fuisse etiam circa um statim effectum suum habere, quod futura. Econtra si privilegio adinßdr, ab ejus voluntate dependet. Altero au- sive communicationi addantur nova tem casu statim ä die collationis incipit Mtow quxdam privilegia, non proptereagau- effectus: quia tunc quando privilegia. Fs m ’ debit ijsdem prior privilegiatus , cujus tus supplicat, & superior concedit, jam privilegia communicata sunt: quia dan- adest mutuus consensus, & consequenter tur secundo privilegiato sine respectu ad persecta donatio, sicut notat Silvester V. primum, & alias privilegia ultra perso- Privileg, n. 1 6 . Sanch. do Matrim. I. $, nas, vel res expressas ordinarie extendes- disp. }6. Vid.tamen, qui dixi in Lib. IK da non sunt, tit. ;.». 17. ubi argumenta pro & con- Ä®' Quod si Privilegium alteri communi- tra latius expendi, in .ordine ad illam fl®! 3 ® catum penes primum prmlegiatujn pror- quaestionem, an licentia a proprio Paro- rckmi, sus abrogetur, vel restringatur, non noce- cho data alieno Sacerdoti ad assistendum cebit secundo privilegiato per communi- Matrimonio debeat jaecessario jpriiis huic Kwtfw cationem: quia hujus privilegium depen- innotuisse? «nM* det quidem a priori in productione, sed III. Acquiritur privilegium consue- non in conservatione, sicut recte docet tudine vel praescriptione, praesertim illa, i wer Suar, de Legibus, c. I f. cujus initium hominum memoriam ex. fama 1 Qua»ritur hoc loco, an privilegium cedit, quae communiter ipsi privilegio itosipA statim effectum suum habeat i tempore aequiparatur. Text.& DD, in c. novit. 1utiattgn collationis, vel podiis tunc primum, deffndic.& in c. super quibusdam.i6.de iiiopi quando devenerit in privilegiati nociti- Verbtr.ßgnificat. Sed & minori tempore arteeptu. am, ab coque acceptatum fuerit? v.g. videl. contra privatos 30. contra Ecde- »»« an privilegiatus super decimis & tributis siam 40. annorum spatio privilegium vel w,c,j!j non solvendis possit cessare in solutione exemptio aliqua praescribi potest, cap. de ivik^ decimarum vel tributorum ä die dati, vel quarta 4. c. citm olim. 18. de Prafiript. anitprj potius accepti priviiegij ? Communior dummodo illae conditiones adsint, qua:« ^oabfel sententia distinguit, a« superior per se. tit de Consuetudine , & dePrefcript, tra- ikicertis & motu proprio, vel etiam ad instantiam duntur, Z. 11L De Privilegiis & Excessibus Privilegiatorum. 117I ‘»«ii priwltjj ibailii; i 1 dljir. tf* ■ fall «t [,: fi mfyf a/quei»i iilvcsteri^ ijUua Ari;, Wsifflfi pityio MHMj* W.« uni Ili sttiff' j&Pf §. $ Ü M M H friiiltglum Amittitur per interritum per* sona, eeqt reipriVilegiata. tf. Gratii non expirant morte tonet dent is (fi ibi de induito cenfertndi beneficia referiat*. t (, Priiilcgium amdtitur per abusum, 0" f imi • piat ese nocitum, ij Privilegium amittitur per renuntiationem ex* pressam, ni fi concernat publicumsatorem. tjj, Exempti an (fi quando sua exemptioni renuet - ciare possint, (fi quanta prascriptio currat centra emptionem i H A Mittitur privilegium l.yet interitum persona, aut rei privilegiata ; Perso- «r quidem, si privilegium personate, rei vero, si reale sit. Verun tamen non indistincte per interitum rei interit etiam privilegium reale, sed tunc demum, si vel authoritate superioris , vel aliunde sine spe resectionis res pri vilegiata destruatur. Sivero per ruinam, bellum, aliiunve casum domus v.g. privilegia ta corruat, conservantur ejus privilegia, & reviviscunt, fi denuoreficiatur. /. adesacra. 73. fis. de Contrahenda emptione. Gioss. in c. 7. in K privikginm personale, de R.sf. in 6 . I j E converso per mortem superioris privilegium concedentis regulariter non a- aiittitur ipsum privilegium, etiamsi superior re integra , id est, antequam privilegia tus iuo privilegio utatur, decesserit, juxta receptum juris axioma, quodjr«- tie etiam re integra morte concedentis non txpirent. c.fifttper J.de Officio deleg.in 6.c. ficui nulla. 3 6, de Trahendis in 6 , ita si quis obtinuerit privilegium ä Pontifice vel E- piscopo absolvendi a reservatis, dispensandi in certis casibus,poterit uti suo privilegio etiam post mortem Pontisicis, vel Episcopi concedentis. III. A R I A. tf Late examinatur difficilis quafiio , e/uando per renuntiationem tacitam, non usum, aut usum contrgrium amittantur pr ii i legi a (fi ris interpretatio c. side utra 6» n.t • ■ > . jo. VriViltgium efitmdo cesset cessante causa fi* nali. it, ReVocat iene quando (fi qualiter amittantur priVilegia . Alia Summaria pofi S, 4 . Exceptionem tamen addit Pontifex*» d.c ß cuinttlla.infinexita gratia,quae datur per via comissionis sive delegationis, quae non tendat in ipsius Commissarij.sed alterius tertij faVorem v. g. ut alicui personae certae causa cognita de beneficio provideat , dispensationem concedat, qualis gratia facienda dicitur, & expi- rat morte concedentis re integra, antequam delegatus commissionem suam exeeutioni mandaverit; sicut idem etiam accidit in rescriptis justitia, per qua? causa aliqua judicialis ad commissionem Papae spectans inferiori «omittitur, & delegatur , ejus delegati officium expirat morte delegantis re integra, c. relatum. J9. ■& c. gratum. 20 • de Officio delegati, Distinguitur autem ynr.\a. facienda »gratia satia de qua*« e- ß super. 9. deOffic. deleg. in 6 . quod per illam tam provisio vel dispensatio &e. quam exccutio demandetur, in hac autem gratiam iplam perficiat Pontifex, & tantum alteri eju» exeeutionem committat , quae proinde gratia, ciim jam in vita S.Pontificts fuerit perfecta, debet etiam post mortem ejus exeeutioni mandari. Censetur praeterii aliquando gratia pet liii ii» 3. vian» I t\7% jLib. V. Tit. XXXIII. lyara commissionis data esse in favorem publicum^ yelferti OrdiDis^Autcommu- apfius commssarij vel delegati, si. uniyer jnitatis, vel .si .alterius, quam .solius privi, falis commissio ad pistes causas facta sit, legiati interesse in tali privilegio versetur, v. g. ut semper authoricate Papae talis de quemadmodum Clericiprivilegio/cn'& beneficiis reservatis aliis providere, vel in Cenonis in honorem totius Ordinis Cie- certis casibus dispensare posset, quae mor- ricalis concesso renuntiare nullatenus poste caucedenris,non expirat. d. ,cap, ficui fmtyC.fi diligenti. 12. de Foro competenti, nulla. & ä’.Bsrb.inColleft.DD.num. I. & c. contingit.] 6 . de Sentent. excom .Item Late Sanch, de Matrimo», lib. 8> difp. og. etia exempti sua exemptioni in prajudi- Quid autem circa indultum conterendi pium sufhi.Pqntificis,cujus jurisdictioni- beneficia reservata speciale ex Reg, ip. immediate subsunt, renuntiare non va- Cancell. videatur inferius, n. z\, lent, Panorm. in c. . cum tempore, f. de Arm Praeterea etiam videtur addi poiTe illa buris. Hinc «iam est, qubd contra talem limitatio circa privilegium motu proprio exemptionem non nisi centenaria prae- concessum, quod per superius dicta ad scriptio, qua; sola cqntraRqmanamEc- affectum producendum juxta commu- defiam currsi , admittatur. Arnold, nem requirat utriusque consensum , & Rath. Professor quondam meus colendis pri vilegiati notitiam & acceptationem, ii in Trott, de Ufitcap, affert. 5#. Fach. lib. ergo mors concedentis proveniat accep- j . confiliorum, ctnstlio. f 6. per textum, in rationem, interrumpit voluntatem ejus,& consequenter deficit utriusque consensus, arg. I. absentiAO.jf. de *Do nationibus. jftH - tta.l. 4. f. Dotati fium jicDDJ itj&E jfjs Joris »erili t mm» «flWf» Ertaim « lnlwl» r.ffscript. itpvikp tauponirl c. 4. de Confirmatio», utili, & in c. ad audientiam. 19. dePrafcript. Uf lifiMu Interim , quia pri vilegium non debet i g Etl j jg II. Amittitur privilegium per abufuip effepnetofumprivilegiate, nequoA,ob privilegiati.si occasione privi legi j delin- gratiam alicujus conceditur, in ejus di quat,veluti Ii quis spe immunitatis inEc- fpendium retorqueatur, contra reg. fiu clesia crimen committat, c- ult. de Immu- fisuris in 6. ideo graves DD. sustinent, nitate Ecclef c. ubi. 7. difi. 74. quöd exempti cum suorum Pradatorum III. Si Privilegium cedere incipiat in consensu ( vel etiam sine h«c, si a Prsla- grave aliorum vel communitatis detri- tis irrationabiliter negetur) subiiepre se mentum, saltem per sententiam revocari possint Episcopo, ut ab «0 absolvantur 1 potest, c. fuggefium. 9 de Decimis . & c, peccatis ac censuris, vel dispensetur cum penult.de Clericis non refidentibus. eis in voto, juramento, irregularitate,casu IV. Per renuntiationem exprejfam, quo Episcopus, non autem Praelatus Or- ‘ quae fit per pactum, aut verbis expressis dinis talem facultatem haberet. Henriq. etiam amittitur privilegium; quia qui- lib. , ].c.J.f.n.2.&lib.l^.£.silt.i»sinMo- libet potest favori pro le introducto re- lina traBA.dijp. gi.Laym. inTheol.mor . nuntiare. /. penult. Cod. de PaSHs. Sed lib. l.traSl-4. c. 2). fub.,n. 7. Jifflltffi,' josktti faipfitS, q«* i Mftrß fct, V. AmittiturPrivilegium per renunt/a-i)^ hoc, si privilegium praecise favorem particularis personae respiciat, sicus vero si tiomm tacitam , qux juris interpretatione principaliter conccffuna sit in favorem censetur sicri per neu usum frivilegtj, aut L ■^1 sit De Privilegiis & Excdfibus Privilegiatoruxn, 11Jf jf aut stsftm contrarium. Et in hoc quidem tempore vobis detrahere volttifiis cum omnes DD. facile consent iunt. liberum fit unicuiquesuo turi renuntiare t Sed difficillima & propter diversos u- esae .modo nou potestis vos ia hac parte triusque juris textus plurimum intricata tueri. In hoc igitur cap. in trigintaanno- controversia est, quanto tempori« spatio, rum decursa tacita privilegij renuntiati« & quot actibus iste non usus privilegi j, vel censetur. At »suscontrarius debeat fuissecontinuatus, In c.accedentihus. I p.eod.tit. Innoc.III. ut dici possit privilegium ob tacitam re- de quadraginta annis responsum dedit : nuntiationem amissum ? Mandamus inquit, quatenus fi Abbas & Etenim ini. fi.de Nundinis. aitj.C. Monachi sufficienter ostenderint, quod h nundinis impetratis a Principe,non utendo Tempiariis decimas de lerris pradiBis per qui meruit, decenij tempore usum amittit, quadraginta annos.continsteperceperintJinS In Lvoluntaria. 1 2. C. de Excusat, tu- lite, vos ad prastationem ipsarum Templa- tor. resiript. Imper. voluntaria tutela mu- rm compellatis ; cum enim tanto tempore ner a privilegiis nihil derogant. Cujus sen- contra privilegia decimas solverint, eis re• sum exponit Salicet.& DD. communiter, nuntiafie tacite prafiumuntur. Quod fi quod habens privilegium, ne teneatur tu- probatione defecerint ,, ab ipfirum impeti - telas pupillorum suscipere nou praejudi- tione Templarios absolvatis. cet suo privilegio, si unam voluntarie su- Circa istorum textuum diversitatem scipiat. varij varias excogitar.untconciliationes 3C In c. tum accessi fient.%. de Constit. Ec- resolutiones, uti videre est apud Glossi clesiae cujusdam Canonici habuerunt sta- Panorm. & ,Barbos. ,cc. tutum i Sede Apost. confirmatum, ne pri- Prima conciliatio est Summarij ind e . miceriatus.in eorum Ecclesia amplius di accedentibus, if. n. 4. quod quidquid stt gnitas esset, sed fructus & proventus e- de jure Canonico privilegia Ecclesiarum jus inter Canonicos distribuerentur , re- .olim quidem terppore Alex. III. fuerint scripsit S. Pontifex hoc statutum debere extincta lapsu triginta apponam, cum 8c in suo robore permanere, nifipostea diBi aliae praescriptiones rerum Ecclesiastica- Canonicicentravenerint , aliqupmin primi- rum plipi nonnunquam Jp. annis .suerint terisqp fügende. ' admissae, c. SanBorum. 3. de Prascript. id In c.stde terra.6. h.tit. Alex. 111 . Ab- tamen postea per Innocent. III. in diB. c. bati & Monachis S. Andreae Cisterc.Ord. accedentibus, ad 40. annos fuerit exten« decisionem dedit in haec verba: Si de ter- sum. Verum haec sententia aliis non !m- ra quam habetis in Parochia Canonico - merito displicet , eo quod longe ante rum de Plautio , per triginta annos eis de- tempora Alex. & Innoc. III. ab Anteces- cimas persolvistis, eas sibi de utero integre foribus Pontificibus & Justiniano Imper, persolvatis, hielt enim privilegiorum praescriptio quadragenaria suerit intrq* Remana Ecclesia beneficio Fratribus Ci- ducta, c. 2. l6. i-.^«^ lib.x.cent , 1. cafi 8 J.». 6. non esse jure definitumtempus ad introducendam consuetudinem contra legem, & ideo judicis arbitrio relinquendum, qui juxta levitatem vel gravitatem materiae, super quA consuetudo introducta praetenditur,etiam contra Ecclesias aliquando decem , aliquando quadraginta, & aliquando im- mcmoriale tempus determinare debeat. Idem pene docet Vallensis, tit. Decretal. de Consuetudine. §.2. » 2- Alij verö distingunt, an lex ab initio nunquam fuerit in usum deducta; vel an fuerit aliquando deducta, sed postea contrario usu intermissa ? Priori casu censent spatium decemij etiam contra legem Ecclesiasticam sufficere , posteriori autem contra legem Civilem decennium contra Ecclesiasticam 40. annos requiri Gare, de Benefic. p. 7. c. 1. n. 137. Navar. in Man. confejf. cap. 23- ». 40. 41. & €z. Erasinus a Chokier, de ffiurisd. Ordin. itd exeiapt. ii 7* Lib,V. Tit.XXXIIL rxempt. p. T. f. f O. ». L§. ZoeC W *»/-, re,. Mc nöHVifrsari in casu medio, ubi prl . Decretal. de Confiteeud. »um. 24. Laym. vilegiuift Ordini concessum partim rece- inlheol. Moral. lib. i.traB.4* c .}.. »..4. ptum esspartirn non receptum quoad spe- tabi plures allegat. cifica loc3,,ideoque S. Pontificem, c. Et ista opinio videtur optimi ad no- fide terra, plusquäm 10. & minus,quam strutn propositum accomodari, atque per 40.. annos kilicetrq o. statuille, putarem «am plures textus &DD. inter se conci- non omni probabilitate destitui.- Licet liari posse, ut scii, illi, qui amissioni pri- autem obiici possetidem consequenter vilegiorum ex non ulu quadraginta annos deberedici de a!iis legibus, quae in aliqui- praslcribunt, intelligantur de privilegiis bus locis receptae, & in aliis receptae non semel receptis & uutatis; qui vero mi- sunt; assignabilis tamen foret disparitas, »ori tempore v. g. 10- annorum contenti quod inter locum & locum minor fucon- sunt/mtelliguntur vel de jute Civili,'vel nexioquam inter Monasteria ejusdem etiam de Jure Canon, in privilegiis, qure Ordinis, ut nihil dicamus,, quod ipsum »unquam in usum devenerunt. per aliam legem vel Canonem ( abstra- Specialis quidem adhuc siiperest ratio hendo a prtesenti) decisum non sit,quanto dubitandi circa d. c.fideterra6. k. t. ubi tempore lex pratsertinr Canonica alicubi privilegium.immunitatis advivendis de- recepta in particulari loco aboleatur.. cimis quidem fuit. Ordini Gist. concese sum,, & utique etiam saltem in aliis locis Cur autem Ecclesia minori tempore in ufum deductum, & tamen minoritem- amittere debeatprivilegium nunquam ab pote,, quam 40. annis ammissum. Sed initio in usum deductum, quam dedu- sciendum est;, quod privilegium Cisterci- ctum & postea insermissum ’rario non in- cnsium,.& aliorum monachorum’, ne te- congrue assignari potest, quod jus privi- »eantur die laboribus suis dare decimas, legij semel in usem deductum quoad prosit clausum in corpore Juris, e. decimas.^j. prietatem & possessionem vere incorpo- mtusk. l6.q.t. c. exparte* 10. cumseqq. ratum sit Ecclesiae, ideoque sicut alia jura Ü de Decimis, ideoque comparetur legi: incorporalia Ectlesiar sine debitis IbJen- communi,- juxta dictas superius sub. ». 2. nitaribus r aut legitima praescriptione alte- sicur ergo lex potuit in uno locofuisse, & nari nequeat, at vero privilegium, cujus non in altero, ita quoque tale privilegium,, uliis & possessio nunquam caepta est, visi ab erectione Mbnasterij: ejus usus per detur comparari posse rei nunquam rra- longum tempus-fuerit non tantum inter- dirae, seu Ecclesiae bonis incorporatae, missus,sedinlupercontraprivilegium ne- prout in servitutibus aliisque juribus in- mine cogente actum, forsan autem non- corporalibus usus sciente & patiente ad- nunquam talibus novis religiosis ex justa versario traditionis loco habetur, i. 3. fi causa per restitutionem in integrum fuc- de LlsufruBu. l.fi». s. de Servitutibus L. curreretur. Arg. h. un. C. Si adversus u- ?.§.2 .js. de Servit, rufi.pr&d. quales res fiteap, jiunfl.c. l. de I» integr.reft.-Quod ex communi DD. lentent a etiam sine fi quis in favorem Religionis interpreta- folennitaterenunciaripossunt, cum potionem singularem tenure vellet, Öidice- tius censeantur pleno jure non acquiri, quam De Privilegiis & Excessibus Pri vilegtorn m, 1177 quaiH alienari, argj. 6. ff. Qua in fraud. (redit, UCin Tit. de Reb.Ecclef.no» alien. diximus vid. Sylv. v. alienatio.». 14. Riccius infraxi aurea, p. & proinde haec ipiä renunciatio per non usum longi temporis vel usum contrarium in privilegiis juxta naturam ipiorum facta censebitur^ Ilia quoque non est contemnenda interpretatio Barbosae in d. c. fi de terra, h. t. n.f .circa diversitatem textuum ineed. c ßde terra & in c..accedentibui.h.t.c\abd- in {..accedentibm t ideo 40- anni fuerint expressi,quia ibi agebatur de vera proscriptione Monachorum contra Templarios, CUM de jure communi decima» ad Monachos non pertinebant: at vero inc. fi de terra, non fuerit opus prslcriptione ex parte Canonicorum , utpote ad quos i» illo casu jure Parochia! i spectabant decimae, sed tantum renuneiatione & amissione privilegii ex parte Cisterciensium, (quae ex non usu, vei pqtiüs uliv contrario longo tempore continuato praesumitur ) eaque tacta ipso jure decimae ad Canonicos redibant*. Textum porro in e. eilm accejsjsent. de Conflit ut. ubi unico actu videtur re- nunciari pesse privilegio, explicat Barb. ibidj n. §. quodistud-privilegium nonh,av buerit tractum l'uccessivum,ied unico cs- iechi constiterit, & ideq per unicum a« ctum contravenrionis tolli potuerit, sicut enim extinctio dignitatis- ( dequa in illo «P. ) unico actuperfkiebatur, ltacontra- ventio unico actu tacit,ut ea de novo ere. cta Se prvilegium revocatum censeatur.. Quodii vero privilegiu haber extraüum successivum & esseBum reiterabilem,v g. non solvendi decimas , vectigalia &c, censet cum Suar, ad LL. Ub. 8 .c. . Epjgel m Deflet. Lie. V. num. 12. SEftqq, per unutfl actum contravenrionis non amitti privilegium, dari tamen exinde adversario quasi possessionem in ordine ad pratlcribendum contra privilegium* VI. Perditurprivilegium/i cessat sa finalis, ob quam datum est, fecundum regulam f quod cessante causa te sse teste- ctus fC.cum ce flante. 60.de Appellat. Interim cüm ordinarie (nisi aliter constet de mense concedentis ) dependeat quidem privilegium a causa finali in produci, non vero in conservari,ideo habebit locum a- lia regula 7 ;.yuris in 6 quod factum legitime retractari- non debeat, licet castis postea eveniat, d quo non potuit inchoa, rk v. g. si. monasterio ob ejus temporis inopiam cöneessum sit privilegium decimandi in aliena Parochia,, vel exemptio S decimis in propriis-agris . nonexpirabit hoc privilegium, licet Monasterium postea- facultatibus augeatur. Zoesi h.t. n. 2t. Quare hic quintus modus amittendi privilegium tunc priecipue procedit,si sinis non tantum cesset negative, sed contrarie, sisciiicet uliis- privilegii ratione mutata:materi*,, vel circumstantiarum fiat illicitus Si injustus vel si-in ipsiusmet privilegiati .detrimentum cedat : veluti Clericus minorennis in causis beneficia« libus agere potest in judicio fi em majo- tennisiult.de Judiciis in 6 . non tamen« propter hoc privilegium tanquam ma- jorennisa beneficio restitutionis in integrum excludetur, quod enim oh gratiam', aiicujus est introductum ,non debet in e- jus odium retorqueri, c. quod ob gratiam 6>i.de R, l. in6. VII. demum amittitur privilegium* rif-ii vocatione concedentis,vel ejus heredum; est enim hsecordinaria naturaprivilegio- Kkkk kkk rum «7? Lib. V. Tit. XXXIII. rum,ut siib tacita revocationis conditione dari loleant, prout cumGlost. communiter sentiunt interpretes ad-c. novit. I deyudicits,&ad Reg. :(,.jarisin6. Sunt autem hic aliqua breviter notanda. Si superior privilegio addiderit clausulam. ad beneplacitum meum , quamdiu voluero &c. expirabit privilegium sine a- lia revocatione sola morte concedentis, quia per mortem interrumpitur fejus voluntas, & beneplacitum, c. figratiose. 5. de Rescriptis in 6. juxta L. 4. fi Locati. secus est, siv, g. dixerit: ad beneplacitum sedis Apoftoltca^velEpiscopalis: quia ipsa sides non moritur, d. e. ß gratiose. Item si dicitur: donec revocavere t^c.nihi! im- irnmutatur morte concedentis: quia ex vi & genuino sensu talium verborum requiritur positiva & actualis revoeatio. Cov. Variarum Resolut, lib. 9. f. l f. Illud quoque speciale est reg. Cancell.9, & if. quod indultum (eu privilegium conferendi benedei* reservata per creationem novi Pontificis revocetur, & consequenter ejus renovatio denuö petenda sit. Interim nihil videtur obstare quin sede Papali vacante exerceri postit,praesertim si beneficia sint cantum ex regulis Cancellari* reservata,ut in mensibus Papalibus, regulat enim Cancellaris morte S. Pontificis ex* pirant,&Sede vacante non obligant, ut i» lib. l/J, 1» tit. de Prabend. dictumjubi de regulis Cancellaris & concordatis Germanis actum est: hinc aon inconvenienter circa indultum conferendi beneficia reservuta pronuntiari potest, quod vivat mortuo etiam summe Pontifice f ut superius». 16. traditum) & mortuis regulis Cance&aria ( qus Sede vacante non ligant) Pontifice autem & regulis revivi- scenttbusmoriaturjjs rtfufeitatiene indigeat. InterReguJam autem p. & ipshoc interest,quod in illa sit quidem amplior derogatio & revocatio cum multis efficacibus clausulis, sed ratione reservationis mensium tantum; in Reg. autem I j. sit quidem generalis revocatio indultorum circa beneficia reservata , sed loquatur tantum de induitis ad vitam alicujus, vel aliud certum tempus concessis, neque habeat valde amplas claululas, vid.Chokier in Reg.Cancell. ad Reg. %.Cancell. &Reg . 14.ubi/'« Rcg.%. GloiT. 14.«.4.etiam illud notabile ponit, quod indulta& privilegia per has regulas revocata sede Papali vacante mortuis regulis reviviscant, us- quedum denuo creato novo Pontifice revocentur, vel ab eodem approbentur. II. Privilegia data non subditis aut causa remunerationis, vel per viam conven- tionis non revocari, nisi ex causa publica, supra in §■ 1. diximus, & docet Bald. i* L. ult.fi. de Senatoribus. III. Per legem generalem non derogatur particularibus privilegiis, nisi eoru mentio siit, vel addatur clausula: «0« obstantibus quibuscunque privilegiis sub quacunque forma concessis: quia lex generalis tollit aliam generalem prius latam sibi contrariam , sed non particularem legem, statutum, vel conluetudinem. c. I. de Confiitut. in 6. IV. Lex generalis sine expressa 8c speciali mentione non tollit privilegia clausa in Corpore juris, & prius per legem generalem certis personis data. Imo etsi lex posterior habeat clausulam: non obstantibus privilegiis , (fic. volunt tamen DD. hane clausulam ( nisi aliter constet de mente legislatoris ) non intelligi de privilegiis clausis in Corpore juris,utpote quae NON sint simpliciter privilegia, sed etiam (jtjjiffl jkdei« 3, perii flpcbeniui nilum rjEOD tei : licete aexenij ■it. V, Si coi i cmt atdrelci aspririltj rjt&iob Ä,ti w ■1 impii i btmjtit ' hievn hsfth 'fyjtifui l’tixt ■ |t tti EtijjWi i'iiiiiii ijiitti «ere De Privilegiis & Excessibus Privilegiatorum. 11 *79 «tisjli, «iltiitäa, ttm ij,5 cu/us,?d jquehi' ■Choti« M ii ifedtPifl.; Am,', . »Am 1 JHltUf, j tifM ncom [illicii :«Sili ii notleiD" i,Atwä teges communes Barb.^d principium htt- justit.nnm. 8. v. g. fi Pontifex mandat?, fructus clericorum obaeratorum de suis beneficiis sequestrari per Episcopum ad solvenda debita non obstantibus privilegiis , per hanc legem nem censeretur comprehensum privilegium c. Odoardus %.de Solutionibus .ex quo Clericus obaeratus non tenetur in solidum, sed quantum facere potest deducta congrua sustentatione, ledfortassis tantum privilegium exemptionis ä JurisdictioneEpifco- pi&c. V. Si contra privilegium prius concessum concedatur alteri novum privilegium vel relcriptum, censebitur hoc posterius privilegium per rescriptum tacita veritate & subreptitie obtentum,adeoque invalidum, nisi de priori fecerit mentio nem. c. i. & c.cum ordinem. 6 .ubi Gsefl. & Panor, de Rescriptis.c.ex parte ij. de Officio delegati, vel nisi prius privilegium fuerit generale , posterius vero speciale generi enirrt per speciem derogatur. e. generi. 34. deR./.i» 6 . & exemplum videri potest in e. dudum . 14- §• nos igitur. & c.quamvis tibi. ^.dePrtt- benats. in 6 . Sed & hoc ipium non procederet, si per speciale privilegium alteri in jure quaesito grave praejudicium oriretur teste Pan. r» d. c . 1 .de Rescriptis. St textus est in c. ex tua. 9. de filiis Presky .- ttrorum. Pofiremo privilegii revocatio, ut effectum habeat,debet privilegiato insinuari .1 superiore, ne alias plura inccmoda sequantur, si privilegiatusex ignorantia revocationis uteretur luo privilegio, ex parte vero adversa postea talis usus vel a- ctus inde secutus impugnaretur; si tamen revocatio fieret per lege generalem cum dia clausula;«0* obstantibus ejuibuscun^ privilegiis, sufficeret generalis promulgatio , qu« alias in promulgatione legum servari seiet. Sanch.de Matrimomo. üb. ).difp. 50. §.VI. In specie de Privilegio Exemptionis a Jurisdictione Episcopi vel Ordinarii. S ÜMMARIA. iilimnlt- cBfsDR (onte . u 6. {puniat. 33 Regularem- exemptum delinquentem quis 34 . 'Ab Episcope pro cedente contra exemptos qualiter appelletur ; intellectum Jurium & Authorum de hoc jure sequentium necessaria expona m. Sciendum igitur 1 . Exemptionem este privilcgiutrvquo persona aut locus ä ju- K kkk kk k. 2. risdict,. 1 i So Life. V. Tit. XXXIIL «sdictioncEpiscopi vel Ordinarii sobtra- cesanam fomparere , ejusque mandat* hicur, & summo Pontifici immediate super fijis membris suscipere tftr*eamr, subjicitur. "ita tamen, ut in Synodo diceceiana prae- ! ^ S Dico : persona aut /««/; est enim exem- rogativam, & primum post Episcopum ptioalia personalis, qus certs personae, locum obtineat d. c, exort, sa®, 1 alia localis, quae certae Ecclesiae, Mönalle- Sciendum IV, exemptionem praefer, t s®* 10 rio, vei etiam territorio conceditur, Pos- tim in capite Lc membris regula, ster tan-^' fumus addere exemptionem mixtam , tum a summo Pontifice concedi, qui* iaaifli« quae scilicet loco & persona adhaeret, pro- ipie solus potest juri Episcoporum dero, ut diversi Religiosorum ordines non tan- gare ; aliquando tamen ex justa caula, & ®i *“*P ( tum quoad sua Monasteria, sed etiam ad accedente Capituli consensu polse etiam ^ onttn personas suas, ubicunque existant, exem- Episcopum aliquam Ecclesiam lus dioe- pti sunt. c. cum capella, i $, hoc tit. cesis ä sua jurisdictione eximere , & loco Z) Sciendum II. exemptos alios dici nui- exempto unire, adeo quidem , ut talem »seisi/ liut Dtoecesis , alios i» Dicecefiquidem Jed exemptionem amplius revocare non va» wM non de Dixceft.Nullius Dioegcfis sunt, qui leat, docet starb, de Officio Episcopi, parte :pAl habent speciale territorium,ac populum ^.allegat. 8p. qwisli exemptum, ubi jurisdictionem quali Epi- Sciendum V, exemptionem non tan-26 scopalem exercent, ac Ordinarii nomine tsim acqijiri privilegio,sed etiam prxscti- ^mh veniunt, quamvis ipsi Episcopi non sint, prioys 40. annorum maxime quoad N»tf' sed tantum Praelati, vel Prspositiaut si- membra non exempta, si caput exem- M*'i miles. Indieeceßffied nonde dtocccß dicun- ptumsit. cumperfone.y.h. t. in 6. An autem pen* dente 1 N»i>j Ktos«, ctiatj | j '«prsfc, * l kt% icauia^ «ft etiam Hi inula! Mumm; 'jtifipa ÜMtvj siptfscti- Hi (jlffli ipuit» iwif.s, ptimtPt lltllHIH pJtm «ii* wfa i kiM titxitu iMlid- itaiffl lOTSMV' notem i® 1 ,. liipejwi iijelxLt dsi De Privilegiis Sc Excessibus PrivilegiatorumJ 118 t dente lite super exemptione, Ordinarius liberam .jurisTd. Petri, ad sedem Apo- poflit utilua jurisdictione, distinguitur t» fiolicam nullo «e»pertinere,ve! fi quos- itdetn i. ~',anis, qui ie dicit exemptum, dam i» speciales subditos recipiat. Non alleget privilegium vaiidum,vel prsescri- vero probatur exemptio, si quosdam re- ptionem una cum privilegio, quod licet cipiat in speciales filios ; neque etiam fi in se miniis forsan subsiliat, praestat ta- priora verba ponantur in literis, quae no» jnen titulum praescribendi ; vel denique sunt conceptas principaliter super ex eum in se tundet in sola praescriptione alicui- ptione,sed super alia causa e nam tunc ta« jus privilegii. Primis duobus casibus de- lia verba, per quae aliqua Ecclesia -dicitur siditur, suspendendam eslc Episcopi Ju- exempta , tantum narrative & potissi- risdictionem. & alterum relinquendum mum ex suggestione partium, non «irin possessione exemptionis. In tertio au- spofitive, & in ordine ad probandam extern casu etiam pendente lite Episcopum emptionem censentur inserta« d. cap.fi titi posse sua jurisdictione. Verum liujus Papa, tertii casus decisio ita declaranda est, ut Sciendum VIL locum exemptum, non procedat,si quis suerit in possessione locum extra dioecesin judicandum esse a exemptionis longiori tempore &.consi- pari, proinde sicut Episcopus, vel quivis derabiii, sicut ex decisione Rotae Roma- alius judex contentiosam jurisdictionem fig probat lisrb.d.p.i. allegat* t2j,n.4i* extra suum territoria exercere &ibider* & tradit Oliv. Beltram, in adii:,adGreg, pro tribunali sedere non potest (nisi sue» XPl dedftrota, }12. Riccius in Praxi rit a propria dioecesi violenter expulsus) aurea tomo. 4. resolut. 30?.*« fine. Est e- ita neque in loco exempto, c. citm Epium regula communis juris, quod pen- scopus. 7, de Officio Otamarii inG.Clem. dente lite non debeat aliquis privari com- unica , de Foro competenti, modo sua po/seffionis fecundum Rubrica Celebraretamcndivina, vel coram & text, c. 1. & 2. Ut lite pendente nihil facere celebrari etiam in Pontificalibus innovetur , in dubio autem non censetur in loco exempto , est specialiter conces. derogatum juri communi, quod multis sum Archiepiseopo & Episcopo in Gern, vigiliis fuit promulgatum juxta textum s/rchieptfiopo 2. h.t. dummodo sub prae- in L. fi quando, j s« in prine. Cod. de /nos - textu hujus concessionis non usurpet ju- ficioso tastamento. Quod si per Episco- risdictionemin exemptos aut molestiam» pum vel Deputatos ab eo contra exem- vel gravamen illis inferat. Text. Barb.ßc ptionem pronuntiatum fuerit, dabitur DD. in d . Gern, ac locus exemptus sit i«, appellatio ad sedem Apostolicam , per Provincia,vel Dioecesi propria, adeöque quam appellationem denuo jurisdictio secus, si nullius, vel alterius dioecesis fue» Ordinarii suspenditur. rit. Alios quoque actus Ordinis Episco- ;8 Quibus autem verbis in literis Aposto- palis, ut consecrationes vel ordinatio- licis probetur vel concedatur exemptio, nes facere in locis exemptis sine licentia traditur inc. per exemptionem. 9. & c. fi superioris illius loci ac etiam Ordinarii, Papa. 10. h. t, in 6 . videlicet,si Papa di- in cujus dioecesi locus exempus situs est , cat, aliquam Ecclesiam esse exemptam non videtur concessum Episcopis arg. Kkkk kkk z Cnu n8i Ob. V. Tit. XXXIII. Concitii Trid. feffi. 6. de Refor.c. f. & notae Quaranta in Summa Bullari. verb. Archiepiscopi authoritas,sub n. - 2 . H , Sciendum VIII. Episcopum habere certis casibus in exemptos jurisdictionem aliquando delegatam , aliquando ordinariam : delegatam tunc censetur habere , quando in Canone sive jure dicitur, ut contra exemptos autboritate stpvfioLica vel tanquam Sedis Apoßolica delegatus procedat, sicut diximus superius in Lib. JU. i» Tit. Ne Sede vacante. & in Tit. de Officio aelegati , & exempla passim occulunt inTrid. quae aliis locis juxta luas materias posuimus.Ord/»sz) m EM-WWMWMWHOWMMMMMz MW TITVLVS XXXIV.LXXXV. DePurgatione Canonica & Vulgari* SUMM I, Purgatio qttidfit ? rfiqtu duplex Canonica (fi Vulgaris . i. Purgatio Canonica indicitur infamato de crimine, quod tamen non eß notorium nec sufficienter probari pote fi. g. Qua folemnitate fiat purgatio Canonica* q. De Jure Cis ili , (fi etiam de JureCanonico in Urgatio est modus a Jure inventus, quo suspectus & infamatus de crimine, qui per sufficientes probationes de eo convinci non potest, cogitur ostendere suam innocentiam. Et haec purgatio alia est Canonica seu a SS. Canonibus statuta & approbata,alia vulgaris, nullo scilicet legitimo modo introducta , sed vulgi u- surpatione ac superstitione recepta. J Indicitur ergo Purgatio Canonica a Judice competente non cuilibet leviter suspecto, sed illi, contra quem fama publica apud majorem partem populi, & viros quoque honestos ex probabilibus rationibus & indiciis (juxta ea, quae Lib. II. de Probat. §. de fama, diximus ) invaluit , ut tollatur scandalum populi & infamato per purgationem legitimam honor restituatur, e. citra in juventute. 12. &c. cum dilcftis. i s. in fine h. t. c. inquisitionis. 21. $. quafivistt.&c. qualiter (ß quando. 24 ,.de Accusat. Neque debet purgatio injungi, si crimen notorium fu, vel aliis legitimistestibus probari valeat ( tunc enim ordinarium judicium formandum, & condemnationis sententia ferenda est) sed tantum in subsidium A R I A. perfanUfilibui aut infamibus purgatio - ni ordinarie locus non efl. /. Antiquus purgationis Canonica modus per leti tonem Mijfa, felfumpttonemSS, Eu - ehartftia. i. P urgatio fulgaris e fi reprobata, p, Tortura quomodo differat d purgatione fulgori deficientibus plenis probationibus d. c, cum dilectis . Solennitas ordinaria sive forma hujus purgationis est, ut infamatus de crimine prasstet juramentum tactis Evangeliis , quod crimen non commiserit, & insuper alios honestos fui ordinis & conditionis ( v.g.Praelatus,PrasIatos > Cleric 9 Clericos) si haberi possint,vel ipsorum defectu e. tiam alios juxta numerum arbitrio Judicis taxandum adhibeat, qui simul juramentum de credulitate deponant, quod cum habeant notitiam infamati, credant eum innocentem, & vere ju-are, cap. f. & 7. h. t. Quamvis autem isti compurgatotes non debeant ad mitti, si constet, cos minus honestos esse, aut verisimiliter amore erga infamatum aut pecunii corruptos, favore tamen rei, & ut Judex pronior sit ad absolvendum, quam condemnandum, non oportet nimis scrupulosam facere circa purgatores inquisitionem. c. constitutus. Q‘k . t. Quod si reus in purgatione defecerit, id est, juramentum praestare non potuerit,aut compurgat ores , qui ejus notitiam habent, jurare noluerint, censebitur de crimine convictus, & poenas 1 1$4 Lth V. Tit. XXXIV. & XXXV. poenas Ecclesiasticas promeritus. d. e. 7. h. t. & cap»de hoc r r .de Stmo'-ia. Dico,poena/ Ecclefaftiiai: nam de Jure Civili haec purgatio-incqgnita videtur, nisi fortassis quoad: personas illustres, vel alias quae a tortura immunes suntprout Reginam Sophiam de adulterio accusatam,suo & leptem honestarum ac nobilium fceminarum juramento se purgasse , ait Barb. tn c. %.h. r.«. 2- De Jure igiturCivili & in gravibus delictis,ubi de poena vinx aut membrorum agitur, reus convinci debet per plenissimas probationes. /. fin.Cod»de Probat. vel ex propria consessione Iponte aut in tormentis facta , per ea quae scripsimus H. Ltb. tit.de Confessu. Imo etiam Jure Canonico personis vilibus, & alias infamibus , qui ad juramentum ob perjurii periculum admittendi non sunt,torturam saltem leviorem sine damno victe aut membrorum,aliquando propter enormitatem criminis inferri posse, textus est cumGloss. in c. 1. de Depofito,&L ita quidam apud Panorm. intelligunt textum in cap. uh. t.&C plenius tradit idem Fanor- in r- cum in contemplatione - C. extra do R.?. Erat olim aliusquoque modus purgationis Canonic* , utSacerdos infamatus Missam legendo» & non Sacerdos sive Laicus Eucharistiam sumendo in hate verba ‘. Corpn/ Domini fit mihi in probationem hodie innocentiam ostenderent c. fitpe. xi- &c. fin. cauja.z.cf ./;:Qualiter e- tiam ipsi summi Pontifices apud Imperatores olim de criminibus accusati, licet a nemine judicari possent, nec Imperatoris jurisdictionem agnoscerent, ad tollendum tamen scandaium & demonstran- dam innocentiam se purgarunt. Barb. in d.c-i.n,!.. Purgatio vulgari/ diversis modis olim 6 fiebat, ut nimirum suspectus de crimine debuerit ferrum candens,carbones ardentes aut aquam fervente tangere,duellum eum accusatore inire ,& si ex his illassus evasisset, proinnocente habebatur; secus pro convicto- Hanc vero purgationem Ganones damnarunt, &prohibu erunt, eo quod per eam Deus tentetur ad faciendum miraculum , vel saepius certe auxilium daemonis pro avertenda laesione invocetur.. c- Mennam. 7- causa, x. s- & toto tit. dePurgationevulgari. Hinc e- tiam usum quoriiiidam judicum, qui mulieres de magia liiipectas in flumen proficiunt, & meilas pro innocentibus,supernatantes autem pro nocentibus habenti cum Martino Delrio in difjuifit. mag» lib- 4-c. 4. q- f. improbat Zoef. h. t.n. 2, Quamvis autem aliquibus etiam i«r. *] tura videatur species purgationis vulga- m, apparet tamen differentia fatis manifolia in duobus, I- quod torturapol- litlhsserri naturaliter sine miraculo , aliter quam purgatio vulgaris , quaev. g. fit per tactum ignis&c- II. quod tortura adhibeatur non ad probationem-» criminis, sed ad eliciendam confessionem urgente dolore. Quare tametsi tortus tx tortura hesiis fuerit, vel dixerit, se torturam sustinere non posse,non tamen pro convicto habebitur , nisi insuper consessionem criminis non tantum in tortura fecerit, sed etiam extra torturam & conspectum tormentorum politus in eadem confessione perseverari!. TITII. c "§5) T1TVLVS XXXVI. De Injuriis & Damno dato Summaria. i, Quidfit iniuria ! (J quod non fiat fine animo iniuriandi. t. In dubio animus iniuriandi prafumitur : (S quomodo animum iniuriandi desuifft probetur. Etiam ex tirtuali propofito iniuriandi nafii- tur iniuria. 4. Iniuria alia ierbalis alia rcalis. (. Quid sint famoji libelli: (5 torum poena, (. Quomodo committatur rtalis iniuria, J. Iniuriam quis non tantum in femetipso , sed etiam in personis fibi /uijetlis pati potefi, Quando pro iniuria fkbdito iilata superiori aclie competat. p t dn notii io iniuriato a Sio competat Pr alato tel Monasterio : tt, Attio iniuria quomodo ciiiliter, ant criminaliter proponatur. //., Pe attione recantator id seu ad palinodiam, consuetudine introduttd. li. Attio iniuriarttrn toKiiur lapsu temporis dijimulatione. *■}. Subjettus potestati alterius Mito/uperiort it* jttriam remittere non potefi bene tarnt» superior etiam inVitosubdito injuriato, tj. Morte injuriantis (j injuriati moritur atti» isiuriarum : exeepta satisfattione pro injuria reati. lj. Modus tollendi iniuriam Verbalem ufitatm tfi retorfio, lS. In conscientia et fi quit teneatur deponere «- dium (j eupiditatem Vinditta contra injuriantem, tamen non tenetur remitter* attionem iniuria? um 7 /. Crudelis est, qui famam neglegit, tg . Iniuria letis (fi non scandalosd reßius negli- gitur , quam Vindicatur, tp. Iniuriam tenetur ad reconciliationem (j reparationem iniuria. io. EignorationeS) qua Repreffalia dicuntur, u- troque Jure reprobantur. fi. Nec consuetudine inter priiatos introduci possunt. 12 , Jure belli licita sunt pofftfft repreffalia. D E materia huius tit. pluribus aiunt digna sunt , aut conscientiam tangunt e- JurisCivilis Interpretes tnlth.^.in. tiam in Jure Canonico notitia habeatur, ßitut. ad tit. des. Aquil. (fi tit, de h- yiotiora breviter referemus. juriis.ut tamen eorum,qux magis notatu — - De Injuriis. Q Uamvis omne, quod wo» j«rf,sive teri in corpore, aut bonis sine consume« contra juiticiä & aequitatem agitur, lia c* culpa aliqua nocuerit, ad tit. de L. injurii a dici postit, hoc tamen loco injuri- Aquil. & de damno dato pertinet, neC am incelligimus, qua contumeliose seu damnificans iniuriarum actione vel poe- per contemptum ( contumelia enim ä nis tenetur i similiter si quis in colloquio contemnendo dicta est, prim ip, Instit. verbum aliquod ad alterius iniuriam perit, r.) alterius corpus, honor,aut fama lae- tinens joco, vel inconsiderate protulerit ditur.l'orrö iniuria quidem sine animo in- sine intentione alteri nocendijaut si furio- jnriandt non committitur, fest si quis al- sus, amens, vel infans doli incapax, tale Enqei»in Dfc£t£T.L». V. Llll 111 quid iiTS Lib.V. Tit.. XXXVI. 2 r 4 quid fecerit, cessabit injuriarum actio, quia iniuria dolum requirit, §. i u infitt. h. t.l .5. $. I. & z. /. eed. Interim ist dubio animus i ni uri and i ex ipso facto praesumitur,adeo, ut neganti sibi suille animum iniuriandi incumbat probatio, l.ß non convitij. f.('.de irtiuriis. ubi tamen non requiruntur valde exactae probationes, sed etiam conjecturae cx cit- cumstantiis concurrentibus desumpta sufficiunt.vel juramentum, per quod probantur ea, quae iu animo mere consistunt teste Harpr. adprinc.. Infitt. h. t. ». 10. & seqq. Praeterea iniuria uascitur non tantum ex directo iniuriandi proposito,sed etiam ex virt-uali,quae intentio operis vocari solet, quando quis scienter tale actum agit, ex quosoa natura alterius fama laeditur, prout in l. 9. H. ult. I. item apud 1 p.§, fi quü 1 5. cum seqq, jf. h. t, inluriarum a- ctio conceditur adversos eum, qui personam honestam ad impudicitiam allicere niritur. Quamvis enim id non iniuriae. led libidinis causa fiat, nihüorafiiüs per talem pudicitiae attentationem sive appellationem, ut vocat Juriscons. citatis locis ipso opere iniuria infertur personae honestae attentatae, eiusque honor'& existimatio minuitur. Est autem iniuria duplex verbalis ., & realis. Pcrbalis fit per verba contumeliosa alterius honorem laedentia: imo etiam aliquando per objectionem ejus, quod a parte rei verum est,iniuria committi potest, quando id propalari vel scire non filterest rei publicae,aut ipsius ebjicientis,ut ii alicui objiciatur, crimen revera comissimi, quod jam praescriptione temporis, sententia judicis, aut condonatione Principis abolitum est, si legitimatus vocetur 'Spurius &c. Dico tamen , riß ipfius ebiu cientis tnterfit hac dicere , v. g. si contra condemnatum & punitum de criminej publico excipiat de infamia , quominus possit testem agere in judicio,vel si legitimam lecum petenti hereditatem opponat detectum natalium , .& quod legitimati non succedant. Intui it verbali etiam annumeratur , qute scriptosit, Si in jure famosus libelim dicitur.: quae iniuria, cum in plurium notitiam deveniat,authore incognito,& homines etiam in dignitate constitutos magis , quam aliae: simplices verbales diffament,severius injure castigatur,ita ut non tantum, qui compoiuit, vel edidit,verum etiam,qui ab alio ccmpositum evulgavit, vel inventum non corrupit talem famosum libellum, capitali poma plecti jubeatur i» L u». C.dc yamofis libellis. Imo non filterest, an verum.crimen,quod etiam expediat reipublicae scire , vel salsum in libello famoso objectum fit juxta Cenfiitu- tionem posnaiem Caroli V. a. 110. idque singulariter tn odium & extirpationem famosorum libellorum , quamvis in simplicibus injuriis non/criptis circa veritatem objectam aliter se res habeat,ut mox praemissum, per /. eum qui nocentem. 18. ff. h. r, Prolixius hanc materiam de famosis libellis tractat. Harp. ad §. -1.rfH.149. h. t. ubi ».2.ic.ex diversis textibusilece/- fmtm Imperii probat.poenam famosorum libellorum hodie plerumq; este arbitrariam,ita tamen ut maxime ob frequentiam huius delicti in aliquo loco arg. I. l.ff.de abigeis., vel qualitatem injuriae, (si crimen capitale objectum fit d.Confiitutione Carolina ) vel injuriantis & praesertim injuriati poena merito exasperetur. Idem Harp. ad §. insumma h. 14 .b.t. s De Injuriis & Damno dato* ll$7 % Joppot, qjitimj i «tat«:,' ■iiidti', iumoo. fa 'EM. E ',«M lligati, 3 fkc- iijuilM- .moaoa MUH" a hü- «fiiu i idque M® ara* i mS m- »taf 'I :k» dlfh '?>! ifi« i« 1 fflifli* ü U ( Realis iniuria esi,quaefactoaliquoirro- risdictionefAbbatiS'per ca , quae tradit gatur, ut si quisaiterum pulset, verberet, Tambur, de jure ^bbat.eom.z. difp&.q. domum vel habitationem eius vi intro- r8- id que apertius confirmatur ex eo» eat-, aut quid aliud acfillusionem & con- quod injuria realis, v. g. percussio facta temptü alterius agat l.lex. Cornelia, f. & Novitio reputetur cedere in Monasterii, /. item apud. generaliter.zy.fi. k.t, & Religionis contemptum» &propterea Patitur autem quisiniuriam non tan- percutiens Novitium excommunicatio- ? tum directe in semetiplo , sed etiam per Consequentiam in personis- sute potestati subjectis-», prout iniuria liberorum ad pa- ( trem, uxoris ad maritum,-Clerici vel religiosi ad Praelatum pertinet. patitur.%. SiibiDD. injlit.h. t.l. i.§, 10. ff. eodem, facit etiam c,, cum confideres. 1 f. tnfin. junCl d GloJf.de Sentent. ex 8 tem,- 'Ut tamen pro iniuria subdito vel Religioso illataDomino vel Praelato actio competat, debet illa iniuria subdito suifle vel Religioio immediate illata , aliquo modo iit contemptum Religionis, vel potestatisdominicxredundare ; unde (i • V. g. iniuria ad Religiosum tantum indirecte pertineat, vciutsiparentes eius, aut liberi in sarculo relicti offendantur , ex communiori sententia non videtur jus a- gendi competere Monasterio, sicut tradit Lauretus de Franebis Controversiis inter Epi(cop. & regulär, p. z. var. cjtatfi. 5 f $6. De Novitio Religionis elt controversia,utrum iniuria ei illata,&jus jgendL componendi, vel transigendi desuper ad Monasterium vel Abbatem pertineat? In qua controversia negativam teoet idem dc Franchiseb. loc.cj. pz. quiaMonaste- rium nondum habet jus in Novitium, Affirmativam tamen censeo probabilio- va au reuituiiunein re» aui«u«c rem, quam fequiturPasqualigus m addit. §. ttlt. Instit. de partis. adLauret.de Franh. cit.o.^z. Licete- Cessat autem iniuriarum actio \.lapfui 2 nitn Monasterium non habeat jus irrevo- temporis : nam pro iniuria verbali actio cabile in novitium, quamdiu tamen in tanrüm praetoria annalis, pro iniuria au- Novitiatu elt, censetur subditus & de ju- tem reali ( saltem in illis tribus casibus, LUI IU a sipul- nennneurrat c. religioso, zi.de Sentent. cxosmdn 6. si ergo iniuria Novicii respicit Religionem ÖL Monasterium, merito Praelato Religionis pro ea actio conceditur- Actio quse pro iniuria datur,dupliciterio intentari potest, civiliter vel criminaliter : civiliter ut iniuriatus aestimet injuriam pro ccru quantitate pecunia:, Scillam aest mationem ( quam tamen ne in immensum fiat , considerata personae & iniuria’ qualitate discretio judicis taxabit) petat sibi applicari : Criminaliter vero , ut pecuniariatEstimatiosileo applicetur, vel alia poena pro arbitrio judicis iniuri- anti inferatur ? §./8 summa, io. Inflit.h.t. Alia quoque actio,moribus tamen po- x i tiüs & consuetudine, quam Jure scripto» pro iniuria verbali, eäque falsa inventa esi, & actio ad palinodiam,sive recanta- toria dicitur, per quam petitur, ut iniu- rians iniuriam verbalem falsam publice in indicio revocet, & recantet; quae actio recantatoria, cum sit mera condictio, seu repetitio honoris ablati, ideö per eam non excludituraiia actio & poena iniuriarum , sicut in simili pro furto actio furti ad poenam quadrupli, & condictio furtiva ad restitutionem rei ablatae competit, ii$8 Lib. V. Tit. XXXVI. si pulsatus, verberatus, vel domus alicu- jüs vi introita sit ) civilis perpetua , id est 50. annorum conceditur , secundiim comunem interpretum sententiam, in §. sed lex Cornelia. §. infiittft.hoc tit. II, Cessare facit actionem injuriarum remis- Jio i »juri a non tantum expressa, sed etiam tacita, quat fit per dissimulationem, st nimirum injuriatus vel ab initio statim injuriam ad animum non revocaverit,vel postea cum adversario sine necessitate loquatur, comedat, aliaque signa familiaritatis eidem exhibeat. §. ult. Jnfltt. h, 1. 1 . soliim. n.$. I .js.eodent. Ubi tamen advertendum est,quod illi, qui inalien* sunt potestate, ut filii, Religiosi &c, injuriam sibi illatam fn vitis illis, in quorum siint potestate, & quibus actio injuriarum concessa est,remittere non valeant,' «contra vero Pater vel Praelatus injuriam filio vel Religioso illatam etiam eo reclamante condonare non prohibeatur, /, Jed fi unius. 17. §. plane. 12 ,js,b,t. 14 m. Etiam expirat injuriarum actio morte injuriantis vel injuriati ante litem contestatam : cum enim actio ex delitto & poenalis sit, regulariter nec haeredi nec contra haeredes datur.Textus & DD,t» /, injuriarum, I. un. Cod. Ex de . littis defnnttoruns, &c. Sed hoc, si injuriatus contra haeredes injuriantis poenam prosequi vellet : si vero per realem injuriam in corpore vel bonis damnum accepit» recte eo nomine civiliter ad compensationem damni haerede pro viribus lis- reditatis convenire poterit, e.ult.de Sepulturis. &c. in literis, f. de Raptoribus. If IV. Demum tollitur injuria retor- stone , quando injuria verbalis honoris tuendi causä per modum defensionis nasalis & moderaminis inculpatae tutela: ',-ri«n If» ipsum injuriantem in concinenti retorquetur , vel is ab.injuriato mendacii arguitur. Lui non obstat, quod defensionis jus tanriim detur adversus futuram vel praesentem injuriata,non autem adversus praeteritam,quae apud judicem non priva- ,s!ll j |jnl1 tum judicanda est : sicut non licet post moram longiorem repercutere eum, qui tc * prius percussit &c. Nam responderi po» ' test , h®c quidem ordinarie ita se habere in injuria reali, injuriam verbalem autS semel prolatam,licet quoad sonum verbo- rum & in sensu physico jam evolarit & praeterierit, in sensu tamen morali, & Erpira«! quoad apprehensionem hominum, & sii- «Mp® spicionem ortam contra injuriatum dura- ni®!® 1 re, & semper präsentem censeri, donec -JiaMtiii perretorsionem vel judicium acceptum wimW depellatur. Dequaretorsione multado- cte congessit Harp. in §. hac attie. 12. 4 . aMffln n. 9. injlit, h. t , Ad forum conscientia: quod attinet, i»lL.Mle,ii:o primis ex parte injuriati sciendum est, uindeinju:« quod is quidem teneatur deponere odiu, itriaituli & vindictae cupiditatem illicitam contra lusda injuriantem, secundum Christi praece- ptum Maith. f. non tamen teneatur re- famlit, mittere actionem injuriarum vel alia me- tm, i£ dia justa ad recuperandum vel tuendum pm/mJi honorem concessa r nam ex laesa bona sa— ma ahcujus non solum ipsi infamato mul- t».^ ta damna imminent, sed etiam aliisho- nliisc,(tnn minibus contemnendi, scandali, & ma- M lam ( quam de aliquo suspicantur) vitam xmmitandi occasio datur. Unde Aug. j^smlicutiii in c, nolo. to. causa. 12, q, I. Dua res sunt , inquit conscientia & fama; consci - tudonaiit, entia necessaria est ttoi,fama proximo tuo; qui confidens conscientia (tte negligit fa- tnamfuam , crudolis est,&c.Uidem habet inc. non sunt audiendi, fb.eausa. 1 1.7.;. ^ ' Intc- De Injuriis A Damno dato. 11& Mliiltltj i noapth 0 /iCflj* ileJiabai »niMb ®*vtr(ifr iumki Uti, io i! i accepta emo(u 4 ißitiU hltk'iiy mt mmii nilis» leitn it' ilotifW jniliisl»' Utiittat nkakk‘ wiii'# IU!' , z Interim si injuria levi* sit & talis,quam ex notoria probitate injuriati homines verisimiliter non sunt credituri, vel cujus iuipicio per probam vitam facile impo- sterüm aboleri possit, non tantum sanctius facit injuriatus, si exemplo Christi pa- tientertoleret , & dicat cum Aug. in eas, senti. f i.decaufa, 1 1, q. 3. Senti de Au- gnßtno, qttid libet,sala me conscientia in tculisDei non accuset; sed etiam plerumque prudentius juxta illud Taciti: convi- tia contempta exolescunt, ß irascaris agnita videntur, 19 Ex parte injuriantis in foro confeien- tiaeohligatio nascitur, ut se cum iniuriato omni meliori modo reconciliet, secundum sententiam Christi Matth, f. Si frater tuus habet aliquid adversum te, vade reconciliare fratri r«o;eidem honorem ablatum restituat, injuriam revocet, apud alios iterum, quantum potest,commendet , ac compenset damnum, si quod exinde injuriatu? perpessus est. Imo si e- Jia crimen alterius verum sit» quod tamen erat occultum, nec id scire interfuerit assorum , vel reipu, bliese , per injuriam proditum sit, & exinde alterius fama diminuta, adhuc tenebitur injurians conceptam apud homines criminis opinionem, quantum sine mendacio potest, abolere, v. g. dicendo se male dixisse, injuriam intulisse, C nam qui crimen occultum etiam «ycrum injuste prodidit, male dixit & Injuriam intulit) simulque in aliis, quantum licuerit,, commendando. Cessat vero haec obligatio, si injuriatus injuriam condonärit, si ipse quoque prius injuriantem alia injuria affecerit, Sc famam restituere nolit, si injuria apud homines non reprehensa, vel oblivione tradita,aut saltu aliis modis recuperata sit, ut infamati purgatione, vitae probitate, prudentum viroru testimonio&c.qua de re videri poterit Paulus Laym. in Theol. moral. Ub, ?, traft. ;.p.2.c. 7.6t alii apud eumcitt.j^ Injuriis in c.i.h. tjn 6 . & in Nov.fz. e. I. anumerantur illae pignerationes, quibus una persona, vel rea ejus pro delicto* aut dehito alterius capitur, quae vulgariter Reprtsalia (quasi rei reprehensiowes) vel graece antrlepßa , id est pignorationes hominum vocantur. Etenim cum naturali atquitati contrarium sit, ut alter alterius odio praegravetur, e, non debet.22.de R.l.in L. alius sit debitor,& alius non obligatus,pro eo debito exigatur jajius deliquerit & alias capiatuncum tamen poenae tantum authoresfcelerü tenere debeant/. fancimuj.22. C. dePcenü.ldsb Imperator in d, Novet, ferio mandavit judicibus tales pignerationes punire, & ut in civi!» causa faciens pignerationem reddat quadruplum , & insuper causam amrttat. In d. autem c, h. t.in 6 . specialiter circa per- sonasEcclesiast. constituitPontifex.ut, quj .illis Repreffalias inferre praefumpser i n t nisi eadem intra mensem relaxarim, sententiam excommunicationis incurrant, vel si civitas aut Universitas id fecerit, Ecclesiastico subjaceat interdicto. Verum cum adhuc hodie in diversis locis frequens sit «pressalium usus , & si v.g. quidam Salisburgensis alibi debitum contraxerit, just deliquerit, nec in eo loco amplius compareat, ut alii conterv ranci vel concives Salisburgenses ibidem reperti, ipsi, vel res eorum arrestentur, donec principalis debitor, vel ejus nomine arrestati satisfaciant : ideocontrover- tuntDD. anfasse consuetudine tales Rc- preffalta npprobatae censeantur Ut Re-Zl prejptlia privatis hominibus indifferenter Llli 111 i per- 1190 Lib. V. Tit. XXXVI. permittantur , cousuetudine introduc* preffalia recte fiunt,si scilicet superior,qui non posse.' nam tumRcpreffaluinä.c.)U- jusbellandrhabet,eas concedat,& subsit ri naturali contraria; declarentur,consue- justa causa, Julia autemcausa asseritur per tudine,quar contra jus naturale nihil ope- Aug.ine.zjastsJi.tj. q. 2. si gens vel ci. ratur ilicitae efficinonpossunt„§./fd»dr»- vitas, qua: bello petenda est,vindicarene- raliM.11.Mbi DD. hftit.de Jure natu , glexerit.quoda'luis improbe factum est j gen. &civ. unde etiam talis consuetudo vel reddere,quod periniurias ablatum est. ind. t. i b.t. i» 6 * non consuetudo, sed Ita ex dictis yerSyWett.in verbo, Repres abusus nominatur, /irlr'«,etiam colligit& conduditCov, inc. 2X Caeterum vero jure belli quandoqueXr- peccatutn.de R.I. in 6. p,2.§. 9.». 4. §- Ii. De Damno data Summaria. 24 *7 Damnum hic accipitur,quod aHiont 1 Aquili reparatur'. Differentia inter ailionem de damno lucroso furti esc Ö damni dati txL. Aquilia, jf. Allio legis Aquilia regulariter efi in simplum, (fi quanti inter e fi damnificantis. 2 S. Excipiuntur atborcs futtim casa , eb quas datur allio in duplum. Si damnum hi datum fit, cihilis allio in qua. druplum, (fi praterea criminalis ad poenam publicam datur. Tempore incendii, ruina, naufragii damnum dolo datum in quadruplum aHio- nem habet. Contra didentes hei effundentes in plateam publicam datur etiam allio de damno in duplum jc, AH io legis Aquil, quomodo peenalis fit. js, Ex eo quod peenalis fit, non datur contra heredes defunäi Jure Cihili ; secus de Jure Canonico. jj. AH io legis Aquil, datur etiam ex cttlpa tehif fima:sed fine culpa non datur. jj, Demoliri hidni ades incensis f arcendi incendii causJsedes necessaria defenfionis efi. Quid remedii alicui competat /fi alterius a- nimal ei damnum dederit• Dominus tradendo animaldomcfiicutn noci- hum liberatur i secus fi animal ferum natur J sita fit Ero dejcHo hei effuso ex domo ipse principalis habitator iUiut domiis tenetur,ctfiipft nibilfecerit. 34 3f 3 * . Item exercitor nah is ,■caupona?stdbulitenetur de damno dsuis dato. Is, qui damnum ab alio datum ratum habuit , non propterea tenetur {fi quare 1 } . Regula luris de ratihabitione an procedat in delitlis. Ex confilio regulariter nemo tenetur. Quibus cafibus confilium dans teneatur de damno secuto. De damno tenetur , qui non impedii it, fi eZ juflitia tenebatur impedire . Si plures ad damnum concurrerint, quomo- do ab iis refiitutio fit facienda > Eos, qui solhtndonon sunt, inopia inierim excusat. Ubi nuda efi propria culpa hei contra3us,ntn efi obligatio in conscientia ad re fi i tuendum damuum ante sententiam judicis. , Si culpa etiam lehijjtma interhenerit,probabilius efi, damnificantem teneri etiam in conscientia. Hon omnis aHlorfuatanquam peenalis contra heredes non tranfit, dici petefi mere peenalis. LexAquilia , qua peenalis, per fe non obligat in conflentia-. Quidfi culpa fit omnino hix afiimabilis: aut Culpa tantum Juridica In jo. Uhi centralius, interhenit, etiam fine culpa Theologica oritur obligatio reftituendi. Si contraHu interheniente damnum datum, non aliter exculpaquis tenetur,quam fe- %undmn naturam contra Hüt. No- sC De Iniuriis A *3 \7 Omine damni hoc loco non intelli- Ü.T gimusillud, quod lucri causa alteri infertur,de quo tit. de Furtis,de Raptoribus, & de Usuris agitur: sed illud, ex quo damnificatus in corpore aut rebus suis detrimentum patitur sine commodo, vel lucro damnificantis, ut si quisalt-erius .aedes incendat, animalia occidat, vestes laceret Ac. hoc posterius damnum in jure Civili actione legis jfrquiha recuperamus, Ptoptetea huc pertinent ea, quae tum per ipsas leges, tum per illarum interpretes longius eraduntur tn Lib.^.Infl'itut. itetn hff. & Cod. is L, slquil. 2 , Sunt porro inter actionem, qua persequimur damnum lucrosam v. g. furtum autrapinam, & actionem legis Aquiliae pro damno non lucroso quoad effectum notabiles differentiae. Jnprimis enim condemnatus desucto, rapina vel usuris perdit honorem., & efficitur infamis ., nec potest esse testis in testamento vel judicio, nec advocatus, nec aliquam dignitatem, ve! ordinem ecclesiasticum assequi, ut a- libi propriis locis dictum ; at vero de damno non lucroso condemnatus honorem retinet, quia hic abest illa facti turpitudo, qua ex aliena jactura mediis illicitis proprium augmentum quaeritur. Deinde conventus de furto aut rapina tenetur pro diversitate casus, an fur occultus vel manifestus suerit, in duplu, vel quadruplum secundum ea, quae traduntur in §.f. /«. / lit.de Obligat, qua ex de litto, & prine ip. iflußit. deVi bonor. rapt.led in actione le- fls Aquilia regulariter tantum simplex astimatio damni, & quanti interest damnificantis, damnum datum non fuijfe , restituitur. princip. Inßit. & §. lo.h. t. de L.Aquil . iff Excipiuntur tamen tres casus, qui gra- Damno data ifjft viori poena coercentur : ut 7 - si quis alterius arberes clam exciderit, in duplum eius, quanti arbor virens prudentum hominum judicio valuit, condemnatur., de- ductä tamen ligni apud dominum manentis aestimatione. Cum enim arbores tardius succrescant, & praesertim frugiferae multis usibus deserviant, earum destructio gravius punienda legibus visit fuic./..surtim. J.§. ult. cum l.feej. jf. Arborum furtim cajarum. Dicitur aute/«r- timtßdere, -qui clam caedit, etsi non faciat (furticausa. Quod si furti causa fecerit, .etiam actione & poena/am' tenebitur, d. I. 7. §. 1. & /. 8 . §. I. & 2. eodemtit. II. augetur poena actione modi, quo' 2 ? damnum datum est : nam qui per vim,& coactis hominibus, dolo sive ex proposito damnum aliquod intulerit, civiliter con- v.enitur.in quadruplum,i. 2. A ibi Gotho- fred. in.F, judicium, ff. deH bonor, rapt, criminaliter vero aliquando publicatione bonorum & deportatione, banno,vel relegatione punitur,sicut non tantum habetur injf, & Cod. a4d L.Jul, de vi publica, & de vi privata, sed etiam in Conflit ut io- ntbus Imperii, quas refert,& speciali tractatu illustrat Andreas Gaillius de Pace publica. III, Etiam aliquando ratione 28 temporis pcena exasperatur , ita si quis tempore calamitoso , videlicet incendii, tumultus,ruinae,aut,naufragii dolo malo, sive ex proposito damnum aliis dederit, in quadruplum intra annum condemnatur. /. 1 .in prine. & I. 3. §. «0» solum. jf. de Incendio, ruina &c. Potest etiam quarta exceptio addi cir-2Z ca ejicientes, vel effundentes in plateam publicam, qui ob damnum inde secutum in duplum conveniuntur , ut dicemus mox inferius. Interim licet regulariter yt 1,-r Lib. V Tit. XXXVI. ut dictum, actio legis Aquilia tantum in a©simplum detur, habet tamen aliqualem nihilominus saltem poenam adjectam, quöd aestimatio damni non fiat praecise secundum id tempus, quo datum est, sed quanti plurimi res deperdita valuit retro intra annum,vel 3 o. dies proximos; intra annum quidem, si ex primo caput lega uiqutlta agatur, nimirum pro occisione servi, aut animalis , pecudum gregatim pasci solitarum nomine contenti » intra 30. dies vero , si agarur ex tertio capite pro vulneratione fervi, vel occisione animalis pecudum numero non contenti, vel pro combustione , corruptione, aut fractione rei inanimacte. §. his autem. 9. & §. j 3. & i 4. Insit. de L. tAquil. Quia igitur hoc respectu actio legis A- 3 l quilta poenalis est , peream heres damnificantis Jure Cviii conveniri non patest : hoc enim Jure actiones pcenales in heredes non transeunt, nisi Iis cum defuncto fuerit contestata, aut heres ex damno per defunctum dato locupletior effectus sit. de §. his autem, junfta l. un Co i. ex delt- His defunBorunt. Verum ut jam saepius in praecedentibus monui, hac in parte potius aequitati naturali, & Juri Canonico insistendum est, quod in «/,. -se Septsl- i» c.literis. tfup/or.constituic, ut ad exonerandam conscientiam defuncti heredes ejus compelli debeant, ut pro viribushatreditatis solvant damna, quae defunctus in vita sii» aliis intulit. Praeterquam enim, quod non dimittatur peccatum , nisi restituatur ablatum, c. peccat Ur4f.de R.I. in (J.faneiniquu est, ut heres omnia defuncti bona possideat, & «Jsmnisicatus, cui defunctus jure naturae ad compensationem damni illati tenebatur 1 nuisom inde debitam satisfact.o» nem sperare peffk Porro adrestitutionem damni ex legest jßlif Aquilia non tantum is tenetur, qui do- Io malo damnum dedit, sed etiam qui eat Ü0 ^ culpa levi vel levissima 3 v. g. qui per in- id* 11 ' curiam neglexit candelam extinguere, Le «xesiu® domum incendit , qui inconsiderate in M K plateam dejiciendo transeunti nocuit öfc. iplfc t.in lege 44.ff. Ad. leg. Aquil. non autem x-M tenetur ille, qui quidem damnum intulit, > aquitai sed vel in nulla culpa fuit, vel prius om- »ptui nem diligentiam in praecavendo damno ,fit adhibuit, ut si ex arbore vel tecto ligna j: ' £[a iu!i dejiciens proclamaverit, & transeuntes monuerit, si in loco, ubi aliis consuetura est jaculorum & sdopetorum exercitium, eo loco incaute ambulantem, quem non praevidit, vulneravit. § 4. 3 ' s. i,fin. de J Lege Aquil. cap. ult. h. t. llliquoquea j restitutione damni dati immunes sunt, in ' quos culpa ©b defectum rationis cadere ' ”, non potest, ut sunt furiosi , & infantes. 1. sed etfi f. §, 2.ss, s 3 d leg. Aqutl. 'Item ,3t \ j 1 quou in bello justo vel necessarite defen- m, ®‘ sionis causa adversario damnum infertur, Äil , 101 compensandum est, dummodo termini “H®“ justae defensionis & moderaminis «'»c«/- patet tutela non excedantur : quia tale damnum nontnjaaa, sed jure datum est, ^ tJrae cum ttim vi repe Sere omnia sfura per- mittant , inquit Juriscons. in l.scientiam. 4J-. §. qui cum aliter, ff. jam ae tit. ign Ad hanc necessariam defensionem re-3 ZEV fertur, si quis incendii arcendi causa, ne Wqa ad fe ignis perveniat,vicini aedes incensas wpoffei demoliatur 3 t destruat/.// quis.49$. Ad i ity . Uf. Aquil. Volunt tamen aliqui cum tatm Barth. in L l.ff. ad leg. Rhod. dejaftu. si ÄVU incendio aliquorum aedes diruantur , ne «sinoi ignis latius evagari possit,hoc casu aequis- ssliksl simum esse,ut tota vicinitas, quae per de- utuckk structionem talium aedium ab incendio v,;i g pt#- Wi lifJtllMj. 1 iguüt,i ide/jl:« Htlitjft, 'nsuieu nuculis, 'iilSOIB. i danina Mgnj tJBffiBT, , . 4. I»fi*> ut. in tit. de Obligat, que ex qua fi de litto, A tit. ff. Nutete cautiones, stabularii (stc. Quod fi quis mandaverit alteri damnum dari,nulla dubitatiö est. quin mandans teneatur: quod enim quis per aliufacir, perinde est, • ac si ipse izS'AXttc.qut factt.~ z deRJ.in 6. Mrcm nimm m Quid 1194 Lib. V. Tit. XXXVI. jJfcU» :»C 0 ioc J si«, Ml fWisiiiinf üdiquilibei iiWiint« iipanuris ;;itores,qu jfjliorei alente s, a< 3 ®, iijlfJ oiKjJi ei AM« MIR ?8 Quid ver 6 dicendum de eo , qui non malitiosum, & detur alias non facturo.v. mandavit, sed damnum ab alio in sui gra- g.si suadeam injuriato, ut se vindicet, & tiam datum ex post facio ratum habuit, injuriantem vulneretdi alicui suadeam,ut ly.lllum solum teneri, qui dedit, non qui mutuet debitori, quem scio non elfe i do- ratum , & complacentiam ejus habuit: neum ad solvendum, eo fine, ut hanc pe- quia ratihabitiosubsequens non est causa cuniam mutuatam ego acquiram,quia il- delicti,quod supponimus, jam prius per- le debitor jam priüs ex aliä causä tantun- fectum eise, ut rectedocet Mol. de yttst. dem mihi debet, «i. junfta 1 .& y»re traft.7,dtfp. 729. num.^. Nec Glos, cjuod fi cumscircs.%. ff.de Dolo. obstat illa juris regula , ratihabitio II. si pernitiosum consilium detis, qui petrotrahatur, & mandato aequiparetur. attenta personae aut muneris qualitate pe- c. ratihabitionem.io. de R.y.in6. nam ritiam,artem, vel scientiam profitetur in intelligitur tantum in contractibus,& ali- re,circa quam dat consilium: ut si Consi- is causis nondum perfectis, & quae ad fui liariusPrincipis in damnum aliorum con- perfedlionem, alicujus consiensum, & sulat,siMedicus male curet, velAdvoca- ratihabitionem desiderant. Item non ob- tus male patrocinetur &c. Quo casu non stat, c.cumcjkü.z $. de Sent. excom.in tantiira obligatio est ex dolo consulentis, d. ubi percussionem Clerici suo nomine sed etiam ex culpa & imperitia: quia im» factam ex post facto ratum habens, incur- peritia culpae annumeratur in his, qui artit excommunicationem : ratihabitio e» tem aliquam profitentur. /. qua aftione. nim percussionis Clerico illatae, cum sit 7 . §. ult. euml.jeej, ff. sld leg. Aejuil. peccatum tendens in contemptum ordi- Excusari tamen poliunt, si vere probabili nisClericalis, recte quidem puniri potest sententia aliorum DD. ducti consilium per censuram excommunicationis, non dederint, ex quo peminosus estectus contamen statimsequitur, quod ratihabens tra intentionem secutus est. damnum ab alio datum etiam adrestitu- Illi quoque inter obligatos ad restituti. tionem teneatur : quia ad obligationem onem numerantur, qui damnurri datum, ira j 0M , restitutionis non sufficit, quod aliquis cum poruisient,non impediverunt: quod quocunque modo peccarit, & puniri pos- tamen DD. intelligunt, si quis ex justitia sit:led quod causa damni dati extiterit. scilicet ratione pacti vel officii aut Magi- 40 De consulente etiam est quaestio, an stratus obligatus fuerit ad damnum alte- ad restitutionem teneatur, si cxsuocon- rius impediendum; si vero ex charitate filio,hortatu Stpersuasione alius damnum tantum, sieut quilibet Christianus debet passus sit, vel fecerit? b*. Regulariter qui- alterum juvare, dum potest, juxta illud dem ex consilio neminem obligari, cum Christi: quod vultis, ut faciant vobis ho- alteri liberum sit consilio uti, vel non c. minet,hoc faciatis ipßs &c. tenebatur im- kuIIus. 62. de R.y. in€.%. tuatantum. pedire, & emiserit, non tenebitur ad re- 6.fnflit. de Mandato. Mol. de traft. 2 . sticutionem: peccabit tamen & aliquan- dlfp.6$i-n.S. do etiam puniri potent,praesertim si alia 4 1 Excipiuntur tamen ab hac regula duo indicia occultae societatis & conspiratio- casus, si consilium sit fraudulentum sive nis cum damnificante concurrant, ut in ‘P .««IM raraiosi tit fetioris s sjini 'militis iah ‘Mifjiffsti ii a «iu ».Kqostt, 'donisstipf "!> saltem «tojiiiep '"at etiam 'K deducti "M Mir De Injuriis & Damno dato, (,ßcMt dignum.6. §. illi etUm,dt Momi- tidioMoLd-traft.i. disp.’j^f. nnm.%. Est porro hoc loconotandum, siplures simul & semel circa idem damnum con- '4Jcurrerint, tunc ii omnes fuerint teque principales in inferendo damno , singuli teneantur in iolidum, solutione tamen u- »ius reliqui liberentur, l.fiplures 17 . ff. de Dole ,Si inter illos plures aliqui fuerint causte primaria: damni, utexecutores& mandatores,qui ipsis adhuc executoribus principaliores sunt: alii secundariae ut consulentes, non obstantes, receptantes & similes: illi primo loco ad restitutionem obligantur; isti vero in subsidium & defectum, si priores solvendo non sint. Quod si unus ex plaribus insolidum & pise aliis conveniatur solus, ac solvat, regressum contra reliquos pro rata habebit inforo interno, & etiam externo, si ante solutionem fecerit sibi a damnificato actiones contra alios cedi, ne in pari causa i- pfe sit deterioris conditionis, quam alii, quibus neque vel magis damnum impü- tandum fuit. 44 Quod si denique omnes damnificantes solvendo non sint (sicut plerumque inter milites in bello injusto contingit} inopia tantisper,usque dum media solvendi adsint,excusat. /. nam. if. nulla.6. f. de Doto. Neque tenetur aliquis ex caufi» restitutionis fe ipsum neceflariis alimentis privare, saltem in foro conscientia?, cum ordinato jure primum spectetur proprii individui conservatio,& in necessitate famis liceat etiam aliena subtrahere. Longius haec deducuntur apud Mol. tit. tec. dtsp.72<).& aliquotfiqq. item apudPaul. Lay.inT&e ol.mor. Lq. traü .1. c.f.& 6 . 4; Demum non est omittenda vulgaris quaestio, an sicut in Juue civili damnum »99 datu ex quasi delicto, vel quacunq; culpa etiam levissima resarciri debeat,ita etiam in judicio animae & conscientiae, yr. et Dico 1 . si leges civiles jubeant damnum restitui fine vera & propria culpa, sicut tenetur habitator loco dejicientis vel effundentis; nauta, caupo vel stabularius pro delicto famuli, dominus pro damno animalis; tales leges ex generali doctrina non obligant in conscientia ante sententiam judicis: quia cum non fundentur in contractu vel delicto proprio, censentur quasi pcenales ad eum finem latas, ut homines in domibus suis tanto accuratiores ad damna aliorum impedienda reddantur : quin etiam inde arguitur, quod istae actiones ad instar aliarum poenalium contra haeredem non dentur. L.fi vero, f.^.bac atri em aüio. js. De hü qui de\tc.veleffuderint, l.ß plurimum, f. $.1.in fine. ff.de Nexat, attiontb. si tamen nauta, caupo vel stabularius pacto promisisset, fe omne damnum quovis modo viatoris rebus inferendum compensaturum, tunc ex pacto etiam in conicientia obligatio nasceretur. Dico II. si damnum culpa propria^ etiam levissima datum sit, probabilius in conicientia ad restitutionem tenebitur damnificans ex illo generali principio, quod lex justa & obligans in foro externo,si mere poenalis, aut in falsa praesumptione non sit fundata, etiam in foro inter justa & obligans censeatur. Quod autem lex civilis concedens actionem cx culpa levissima justa sit in foro externo, inde apparet, quod cum alteruter debeat damnum pati,vel dampisieans vel damni- ficatus, utique justius sit, ut damnum fe« rat damnificans, qui in culpa filit, quam damni ficatus,qui sine culpa. Mmrn mmm m 2 Idaue ri9§ Lib. V. Tit. XXXVL 47 Idque confirmatur, quod eredem Le- gesCiviles etiam Jure Canonico approbentur in c. ttlt. h. t. Canones autem non tantum forum externum, sed etiam animarum periculum considerant, e. z. de Co»stitut.tn 6 . Nec Verum est, quod quidam contendunt ,Legem Aquiliam quoad prasstationem culpas levissimas mere poenalem este, consequenter in conscientia nonobligare,eö quüd contra heredes a- ctioea ex competens non detur. L. inde /Aeratius. 23. §. hanc atlionem, ff. Ad le%. Aquil Etenim quamvis hoc argumento Lex judicetur poenalis & ex delicto; non tamen statim inferri potest, este mere poenalem Et st omnis actio a conscientiae foro excluditur, quae contra haeredes non transit , nimis probatur etiam contra ipsos adversarios, quod nimirum damnum dolo datum vel ex lata culpa in conscientia non obliget: quia Jure Civili nulla talis actio,quas ex delicto competit, contra heredem transit, nisi in de locupletior factus,aut lis cum defuncto contestata fuerit. L.un. Cod.ex JeliElu defunlto- 4$rum. Igitur alio modo distinguendum est,quod scilicet Lex Aquilia tantum pro parte sit poenalis , in quantum excedit sestimaeionem simpli,&datur retro, quanti plurimi ut superius circa initium hujus §.dictum & hoc respectu nulla est ante Judicis sententiam in conscientia obligatio illum excessum restituendi. At vero in quantum Lex Aquilia jubet simplicem asstimationem damni praestari poenalis non est,sed aequitatinaturali conformis, .& saltem Jure Canonico inspecto contra haeredes damnificantis competit, saepe cit. c. ult.de Sepulturu.CT c. in hte- rü.f. de "Raptoribus. 43 Interim si culpa adeo levissima & exigua foret, ut in morali arstimatione ho- ^ minum damnum inde secutum majori ^ ex parte casui quam culpae adseriberetur, ^ ^ valde videtur probabile , damnificanti ''^f 1 non esse integram damni restitutionem injungendam , sed paitis tantum juxta I® 1 *® 1 proportionem culpa' & prudentis viri ar- ' bitrium,atqueet;ain in foro externo sal- ' J f inuI temdeaqussate tali casu transactionem 3|ltKl1 inter partes a Judice procurandam esse, per ea, qua tradit Laym. I. z. trad. z. f. * ^ i.c.S.n.^. JitollL S Quidautem, si absque peccatomorta- w Ji vel veniali,adeoque line culpa Theolo- ’.K),'’elk' gica,sed ex culpa Juridice tantum asti- mata,si ve facto iiio lcienter, bona tamen «si« fide,aut line delibwatione vel provisione "'tlclii' mali patrati,quis alteri damnum dederit, vijaditDi v.g.rem alterius,quam existimavit suam mm destruendo,vel corrumpendo, ex incau- to& indeliberato impetu aliquid per se- itiitau nestras ejiciendo &c. Non oriri tali casu obligationem restituendi in conscientia ante sententiam Judicis existimant multi gravesDD.relatiaPaulo Laym. ctt. cap.b.num. 2. Qua; sententia saltem ob authoritatem DD. gb extrinleco proba- ^ ^ bilis elhab intrinseco Vutem videtur pa- ti difficultatem non modicam : quia Lex Civilis his casibus concedens actionem centra damnificantem in factum, quo al- !*«&/*• teri saltem materialiter injuste dariim m intulit, vix esi credibile , quod mere pce- ^ (4f ‘ nalis vel in fidsa praesumptione fundata lui. sit, quin potius cenleri debeat justa & a> qua cum factum cuique suum non alteri <•'«« nocere debeat & altet i per alterum ini- Jf*’« qua conditio inferenda non sic s. non de- " bet."i^.cttw fimihbus.jf.dt R.J. Addunt ff tamen plessque ex cit.DD. illam sumsen- tendas limitationem, ut si v. g. ex cr m- «wn tnoda. De Injuris & Damno dato. ti's>f nodato, locato, vel alio contractu, vel pacto teneatur mihi aliquis ad confer va- tionein rerum mearum, & damnum ac- eidatculpä juridice tantum aestimata, qu® ex natura illius contractus praestanda esi, licet non concurrat peccaum seu culpa Theologica, nihilominus ob promistio- nem implicitam , quae fit ex natura contractus , teneatur mihi etiam in conscientia ante lentendam Judicis illBd damnum relarcire. Itaque fi Dico III. Si natura alicujus contractus fit, ut in eo tantum lata culpa, ut inde posito, vel levis tantum, ut in locato praestetur, & in re occasione contra6lus, vel usus inde concefii (aliud fi extra contractum vel usum inde concessum) levissima culpa damnum contingat, non teneri damnificantem ad hujus damni restitutionem, ut si quis rem apud se depositam terta de causa ad alium locum domus sus caute quidem , sed non cautissimi portarit , ideoque fregerit culpa sua levissima, &c. Quando enim vi contractus licite attingitur vel tractatur res aliena, nimis durum foret, aliquem ad majorem diligentiam obligare, quam ipsa natura contractus exigit. Unde quod in /. Lib. V. Tit. XXXVII, III. Verberatio, seu modica castigatio corporalis, quae non transeat in pce« »am sanguinis, d. c. 2. &c. 1. dt Calum- tttater, c. ittarcbiepiscopatu. 4. dt Rapta- ribta. A IV. Privatio beneficiorum, quae pce* na, sicut & subtractio fructuum benefi- cialiura aliquando ipso jure infertur , aliquando per sententiam judicis inferri mandatur: quo posteriori casu ad instar aliarum poenarum non obligat in conscientia , ut delinquens ultro beneficio cedere, aut fructus benesiciales Episcopo, vel piis causis consignare teneatur, ■ antequam sententia in judicio contra i- psum lata sit. Sed & priori casu obligatio in conscientia non potius nascitur, quam si sententia declaratoria sequatur, qua ju dex pronuntiet & declaret, quod delinquens poenasfurisincurrerit, ut communiter tradunt interpretes', per c. ciemse- eundum.2i.de Htreticujn& Nisi Canon ob certa aliqua delicta vel causas in specie expresserit, quod aliquis iplo jure •sit privatus beneficiis vel fruct.bus etiam •alia declaratione non secuta, ut io extra. vag.aMbitios*. de Rtbus Ecdefoa nen fi.&seqq. dUift.fO.- Public* poenitentia »s« folemnis est, Knn nnn n x Mse- fio4 Lib. v. Tiü xxxvm. quae ex publica quidem confessione, seu publkodcticto , sed absque caeremoniis Ecclesiae indicitur; ursi alicui publice jejunium vel perigriaatio imponitur, de quibus poenitentiis videri poterunt Canones pcenitcntiales, quilbient imprimi polt Decretum Gratiani. Z Ista: porro publicae & lolemnes poenitentiae , licet hodie paruminulu sint, mandat tamen Concilium Trid. Sejs. z. V. Tit. XXXVIII. unde v erb nota est regula , quod sn poenalibus fern per mitior interpretatio adhibenda sit, nec poenas ultra casiis expressos facile extendendas./.;e»*/r. ß. de Poenis , e.odia. if. de K. tn 6 » JO Medicis etiam speciale praeceptum datur in c.cuminfirmitas. I hj. S(. in Bul- laPiiVV quae incipit: Super gregem Dominicum, &c. ut ad aegrotos vocati non tantum nihil suadeant, quod peccami- »osumest, sed aegrotos ante omnia admoneant, & inducant, ut conlessionem praemittant ' r cum infirmitas torpor «lis,. inquit Pontifex in d.c. t $.nonnunquam ex peccato proveniat,dicenteDomtno Ungui dorfuemfauavttfoan s. vade & noli amplius pcccarejie dsteriusaliquid tibi contingat. quod tamen quidam cum Nav, in Manuali censeffariorum r. zf • *f. 6i. intclligunt, si morbus periculosus sit, & ita etiam consuetudo videtur declararet quamvis- magis optandum Lr venti & verbis Canonisconformius ess«, etiam in aliis morbis gravioribus per expiario- nem peccatorum Deum sibi prius conciliare,tum quöd dilatio poenitentiae praesertim aegris periculosa sit;, tum quod ratio Canonisetiam in aliis, quam lethali- bus morbis locum habeat r tum denique quod'per doteres & molestias morbi aeger multum promereri, & pro peccatis anteactis satisfacere valeat, si in statu gratiae per poenitentiam constitutus sit, «r ‘Rtmiflio est condonatio satisfactionis,, sive temporalis poena: DEO pro peccatis debitae, quae remissio alio nomine indulgentia nominatur, c.quoi autem. 4. h, t. juncto c..indulgenti*..eodem in 6. E- nim vero quod Ecclesia ex potestate clavium sibi a Christo, Matt.\6. traditarum folmit fern emittit i» terris,sol ut um etiam estincoeth. Hanc porro remissionem fa-jj cit Ecclesia- per singularem applicatio- nem meritorum Christi & Sanctorum e- V jus; nam licet Christus infiniti DeoPatri ^ E luo latis fecerit pro peccatis omnibus,ta- tnen haec satisfactio non prodest ad re- Ufa 11 * missionem peccatorum, nisi quatenus a- >K? frW licui applicatur vel immediate per ipsum Christum, vel perceptionem Saeramen- torum, vel per Vicarium Christi Roma- > num Pont ficem: alias enim,si Christus ;| P B:ßl S per solam liram satisfactionem voluisset aDD- que omnibus irdistiucte omnia 1 peccata re- diuitMj mittere,& securam salutem conferre, frua :as subiai stra instituissetSacrarrenta, frustra pecca- 'Atkti rores non agentes fructus dignos peeni- tfiMp tenti« ä Regno coelorum in multis Evan- gelii locis exclusisset, frustra Pastori Ec- iftiitttf etesiae claves ad ligandum & solvendum a^a,l concessisset. Neque propterea per satisfa- . wp, i ctionem nostram aliquid derogatur me- iiqedjii ritis Christi,, ut cavillantur haeretici, qui arris, qu licentia & libertate peccandi seducti hor- 'xitkm i renf poenitentiam,& satisfactionem: qui» alitat tt haec ipsa satisfactio non aliter vim & esse- it,atpot?£ ctu habet, quam ex satisfactione Christi» fei&pi a quo offerrurPatri, & per quam accepta- ur&impet tur äPatre, sicut declaravit Trid. Sejs. 14, nsoa it j, de Sacramento r Patnirentia^c.S, Httktt ) Dividuntur indulgentia, quod alite sint j j, totalis sive plenaria, ali« partiales r per illas remittitur tota poenitentia & satisfactio, sive in hoc, sive in altero saeculo sustinenda; perhas autem tantum pars aliqua poenitentiae, ut si indulgentia unius anni, septennii, 40. dierum concedatur,, sensus est, remitti poenitentiam, qua? alias fecundum rigorem Ecclesiae tot annis vel 40. diebus (quae poenitentia 40. dierum in Canonibus cartna dicitur e. S. d. «dc- cufat .) peragenda fuisset. Sed p >° cosctll Ücntiis "gtmlis nj Qm inter ■foiiEccli •ji&grjv 'JBjuatut, ^idau, stilem 1 'Ut,* Dc Poenitentiis & Remissionibus. 120 ? 14 Sed hic movetur non inutilis quxstio, an, cum Iiterse indulgentiarum ordinarie secundum stylum Curiae Romanae soleant habere adjunctam clausulam; de poenitentiis tnjunüis i &c. tales indulgentia «tiamsint intelligead« de iliis peeniten tiis,qux pexConsrisarium quidem injunctae non suerunt, fuissent tam .n secundum gravitatem peccatorum, & de rigore Canonum poenitentialium injungenda? Benigniorem este interpretationem DD. quod hxc clausula non sit restrictiva indulgentiarum, led ampliativa habens fubintellectam particulam etiam, ut fit sensus: etistm de injunüit pcemtex- tiis t 0-c. nam prxterquS qubd indulgentiae sint gratiat& favorabiles animae, ideö- que latius interpretandae, juxta vulgatas juris regulas, Ecclesia quando id, quod est majus , & difficilius concedar« solet,intelIigitur etiam in eodem genere concessisse, quod est minus, c, ex parte. iy.de Decimis , led plus est,& difficilius conceditur remissio poenitentiae injunctae,utpote Divino & humano praecepto debitae,& per quam remissionem turbaturis impeditur inferioris judicis poenitentiam injungentis jurisdictio, quam Concedatur remissio poenitentiae injungendae , quas incerta & indeterminata cft, ergo concessa remissio super injunctis poenitentiis non immerito etiam de injungendis explicanda erit. Quae interpretatio praesertim hodierno statu Ecclesiae, ubi non amplius tam longae & graves pcenitentix, sicut oiim injunguntur, adhiberi debet, cum alias nunquam vel rarissime indulgentiae cum praedicta clausula, de injnnüts pernitent i- Iju.utilitatcm adferrent.Panor.»» extern ex «. 14- h.t.n. 6 . Suartz. /s.z. disp.^Q. feft. 9. Unde ulterius notandum est, valde utile esse pcenitentibus,wt studeant indulgentias ab Ecclesia ccfncessas lucrari, & divinx Justitiae potius ( per indulgentiam & remissionemEcclesix, quam permodicas poenitentias a Confessariis injungi solitas satisfacere. Indulgentiarum concessio primb principaliter ad summum Pontificem spectat, cujus est dispensare thesaurum Ecclesix ex meritisChristi & Sanctorum collectum extravag. i. h. r. inter Comm. Deinde vero per speciale privilegium e- tiam a summo Pontifice inferioribus Prx- Jatis concedi potest jus dandi indulgentias, sicut coneessiim est Episcopis in dedicatione Ecclesix, unius anni, cte in anni- versarioejusdemdedicatioais 40. dierum indulgentiam dare,& non amplius; sive ab uno sive a pluribus Episcopis Ecclesia consecretur. c.tiimexeo 14.6.?. Est autem remijjio actus jurisdiSlionis _ „ ficur ligatio, cum contrariorum eadem * ratio censeatur, ideöque non potest, nisi subditis, remissio concedentis, alienis vero tunc soliim,si a propriis suis Ordinariis habuerint licentiam alixnx furit dictioni & remissioni se subjiciendi: nam prorogatio jurisdictionis in spiritualibus fieri non potest absque proprii Judicis, & Pastoris conicnfu.c.qubd autem h.t. Exempti tamen etiam lucrari possunt indulgentias Episcopales, nam 111 his favorabilibus, sicut in commutatione St dispensatione votoium, &c. probabiliü« etiam sine speciali licentia summi Pontificis,cui immediate subsunt, possunt se subjicere jurisdictioni Episcopi, ne alias propter exemptionem ex gratia sibi concessam sint deterioris conditionis» quam alii non exempti contra regulam , qubd id 120 $ Lib. V. Tit. XXXIX. id, quod ob gratiam alicujus est introductum , non debet in ejus odium retorque * - *.ri .c.cjuod ob gratiam 6i.dt7^J.in6.1?lS- tereä hic actus Jurisdictionis non habet necessariam connexionem cum Ordine Epiicopali, quia est condonatio poenae extra Sacramentum & extra forum internum Pcenitentiale, ideoque Episcopus tantum confirmatus, quamvis aon consecratus, indulgentias recte concedit, cum per solam confirmationem tanquam Pastor accipiat claves Ecclesiae, quarum au- thoritate aliquem extraSacramentumsolvere , vel ligare potest, ut in tit. iubie- quenti dicetur. Panor. inc. accedentibus I j_.de Ex ejfibas P>^aterum. O Demum remissio amplissima cQjubi- 2 leum : sicut enim in lege Veteri quinqua gesimus annus Jubilans & remijjionis dicebatur > quo Judaei debita & hypothecas aiiasque possessiones prioribus dominis remittebant, servos libertate donabant, Levit, rx. quae remijsio praefiguratio erat remijfienis peccatorum adventu Christi facienda»: ita Ecclesia in Lege nova pro solatio fidelium introduxit annum Jubilat, in quo pratter plenam remissionem peccatorum, alias insuper gratias addere solet, ut liberam electionem Confessarit cujuscunque, absolutionem ä reservatis quibuslibet, commutationem votorum &c. Licet vero de Jure hic annus Jubilaei (qui olim primum ioo. deinde y o. anno concessus suirhodie 2f. quovis concedatur illis tantum qui urbem Romanam & Basilicas ApostolorumPetri & Pauli visitaverint , Juspensis interim omnibus aliis indulgentiis plenariis per orbem,ut fideles tanto diligentius Romam veniant ad lucrandum Jubilaeum, ut in txtravag. 1.2. & 4. inter Comtum, h^t. habetur: solent tamen Pontifices siepius pro suo arbitrio ex cauda aliqua urgente scilicet ad conciliandum Deum & avertendum periculum imminentis mali frequentius per totum orbem Jubilaeum sive plenissimas indulgentias cum privilegiis jubilaei non quidem per intrgrnm annum, sed aliquot hebdomades in quovis loco indulgere. Prae caeteris videri poterit Georgius Go- bat insuo tractatu de duplici Jubilao, in quo pro Confessai iis multas utiles & pra- cticas quaestiones tempore Jubilaei occurrentes resolvit. TiTVLVS XXXIX. De Sententia Excommunicationis. Q Uamvis rubrica hujus tit.tantum de censuris Ecclesiasticis, quarum hactenus Sententia excommunicationis in in diversis materiis frequens mentio in- seribatur tractatur tamen hic non tantum cidit. Sic proinde de excommunicatione , sed universim de s $£id dicatur &fit cinsitrai §. I. De Censura in genere. Summ arta. i Ctnfitra efi ffiritualis & mcditivaliswfor- -i Itf* ftdcitXl 'jrimpok i« twtw im (»/«'« jwd» uns» lütmnitii vsiitatitl/ r tmntno itifrMii tjutatifii iKfürii ,a;afe1 kifwi k ÄiiMint immil •rodopi d decreto Hracer culumr«! titionem. stnsmi ■ris, pe ^sntiac Nite '«ireccd, ®.det {{hi Dc Sententia Excommunicationis.' J20p tur inperpetuum, excepta suspensione. 14. Pr alatis confirmatis etsi non Consecrat iscon- j. Censura non potefl ferri nisi in Christianos ia- gruit patefias censurasfrendi. ptisatos, (si Viatores. //. Abbat istis iüa potestas proprie competit, fuomodo defunäi excommunicari Vel ab ex- i(. CensurapriVant bonis spiritualibus Ecclesia communicatione absolVipossint? publicis, nonpriVatis. f, Animabusinpurgatorio conceduntur dSPon- 17, Si censura affeRusfi emendat, ccnsuratolli- tisice Indulgentia tantum per modum suf tur, sed non sine absolutione, fagii, l$- Censura alia e fi Juris, alia hominis; ff qua t. Censura non potesi ferri nisi pro delibto exter- esi Juris,älialata, alia ferenda sententia* no, (si mortali. Qua Verba in jure importent censuram lata h Qualis contumacia (si monitio ad infiren- Vel ferenda sententia. dam censuram requiratur. 20. Censura ab homine potesi frri Vel generaliter^ f, Quando censura ipso Jure infertur, rntlla Vel in specie in certas personas, alia monitio necejfaria esi. 21. Censura extra si at ut um ordinarium pro fit- f , Prosententia tamen declaratoria ferenda pra- turis culpissunt de Jure prohibita, requiritur citatio idius , quipro excommu- 22 . Censura gener ales ad sinem revelationis cum nicato V.g. est declarandus. quibus conditionibus fieri debeant . It, Ignorantia uon tantum salii ,Jed etiam Ju~ 2J. Vicarius in arduis non Venit nomine Epifio- ris(si probabilius ipsius censura ab ejus in- pi , saltem fi injure particula reftriäiVa cursione excusat . apponatur ll-Qua sit differentia in effeSu inter aliasp«nas, 24. Monitoria generalia quomodo ad reVelandum fu irregularitatem, (si inter tensuras ? Vel denuntiandum obligent. /2, EcclesiasticisP'ralatis eompetit potestas fertn- 2p, RtVclationes inde secuta non faciunt fidem ad di censuras-, nonLaicis,ntcdeJurc infe- inquisitionem criminalem : (si de clauful/t rioribus Judicibus Ecdesiast icis, ut An hi- monitoris apponi solita, diaconis, Archipresbyteris(sic. 26, Censura tres fient species, Excommunicatio > ;j. Abbates habent potestatem pradiäam, Suspensio (si interdiäum, C Ensura apud Romanos officium & Dico I. censuram Ecclesiasticam este a dignitasCenibrum,qui corrigendis pcenam spiritualem: quia non versatur civium moribus praeerant, dicebatur: a- principaliter circa bona temporalia, vel liquando pro ipsa correctione, castigatio- afflictionem corporis, sicut poenae tempo- ne vel decreto illius Magistratus accipie- rales, sed circa privationem bonorum batur. Hinc etiam inJureCanonico idem spiritualium,scilicet administrationis,, vel vocabulum receptum est ad significandam perceptionis Sacramentorum , commu- castigationem, punitionem & correctio- nicationis suffragiorum &c. utexdiccn- nem delinquentium. Potest autem de dis apparebit. Non est tamen censura finiri censura in genere, quod sit poena proprie poena vindicativa sceleris jamj spiritualis, per quam homini baptizato patrati, quin potius poena medicinalis in- delinquenti ac contumaci per Ecclesiasti- tendens futuram correctionem delin- cam potestatem quorundam bonorum quentis contumacis, c. 1 , in prine, h. t.ia spiritualium usus aufertur, donec äcon- 6. Unde censura regulariter inperpe- tumacia recedat. Ita colligitur ex omni- tuum, vel ad certum tempus ferri non ds- bus DD. de Censuris Ecclesiasticis feri- bet, sed ubi cenluratus a contumacia re- bentibus, & habent singulae hujus defini- sipuerit,& satisfactionem pro delicto ob- tionis paniculas suas considerationes. tulerit, absolvendus erit, c. ex literis 1 1 . EwiuIwDscMTLib.V. Oooo ooo de f' 1210 Lib. V. Tit. XXXIX. de Constitut. Quod ordinarie verum est in censura excommunicationis & interdicti ; sed suspensio ab ordine vel beneficio nonnunquam per modum propriae poena: vindicativae, & ob culpas prsteri- tas etiam non dat 4 ulteriori contumaciä delinquentibus Clericis in perpetuum vel ad tempus infligitur, c. de Clerico venatore. & tunc non retinent propriam naturam cenlurarum, sicut notavit Panor. in e. ftpe contingit. 44. de appellat, n.16. Dico II. censurandum debere esse hominem baptismatum : nam gentiles, qui nunquam per Baptismum in Ecclesiam ingressi, ejüsque subditi eff ecti sunt, & propreres etiam communicationem bonorum spiritualium, quibus per censuras priventur, cum Ecclesia non habent, censura non recte afficiuntur,dicente Apostolo. I. <*d Corinth. f. f. 12. quid mihi est de iit,qui foris ( hoc est extra Ecclesiam ) sunt, judicare ? nam eos Dens judicabit. Addunt prattereaDD. communiter,quod homo censurandus debeat esse viator , id est inter vivos in hac mortali peregrinatione ad coelestem patriam constitutus, propterea concludunt, quöd in mortuos censura aliqua proprie dicta ferri non possit : mortui enim de jurisdictione Ecclesiae subtracti sunt, & eorum causa DEI judicio reservatur: neque de eo , qui in divino judicio constitutus est , nobis fas est aliud decernere prater id , in quo eum dies supremus invenerit, inquit Pontifex in c. 1 .& 4. causa 24. q. z.&Gelasius Papa inc. 2. cod.q.2* pro confirmatione adducit , quod Christus Matth.16. per illa verba : quacunque ligaveris super terram dederit quidem Petro potestatem ligandi super terram, scilicet vivos , non vetö in terra, id est, mortuos. Opponitur autem contra hanc asser* , tionem /. c. ult. e ad. causa. 24. q. 2. ubi probatur , quod hatretici etiam post mortem valeant ab Ecclesia anathematizari. II. c, it nobis 28. h. f. ubi decedens in excommunicatione, editis poenitentiae signis, permittitur edam post mortem absolvi, & addit ibidem Pontifex , quod in certis casibus aCanonibus denotatis ligasse legatur Ecclesia motuos & solvisse. III. quod Ecclesia concedat indulgentias pro animabus in purgatorio , adeoque jurisdictionem & potestatem clavium etiam in mortuos exerceat, Verum ob haec argumenta, licet ponderosa , non videtur recedendum a dictis , quod plurimum authoritate confirmat Barb. in d. c. d, nobis . w. 4. Hi. Igitur ad primum , illud anathema, quod haereticis post mortem dicitur, non esse excommunicationem directam, quae directe intendatur in animam mortui, utpote jam de jurisdictione Ecclesia: subtractam , sed potius quandam execratio- nem vel excommunicationem tantum impropriam & indirectam , qua: principaliter dirigatur ad iplos fideles, qui prohibentur, ne cadaver defuncti haeretici sepulturae Ecclesiasticae mandent, vel pro ipso publicas preces offerant; aut certe nonnunquam per tale anathema declaratur, haereticos jam invi- vis excommunicationem a Jure latam incurrisse, & in ea decessisse &c. Ad fecundum similiter dici potest, absolutionem , quae decentibus praemissis poenitentiae signis post mortem datur, non esse absolutionem directam, sed potius sublationem illius prohibitionis, ex qua talis excommunicatus non poterat Ecclesiastica: sepulturae mandari, & participare fidelium littos jjaodiiisi ioneiBö :js, nt e: unanimi dignetur itrasiLsj imn/a illicii IA«! iajipoter toU«, :.Äiibc ZiUlBtto fflfara bumaauni -MI» 'iieken itogn itk die, qui i.priusqna uliis m •Mftiil j «exptic finiit De Sententia Excommunicationis.* 12 ! f fidelium orationes; vel este declarationem, quod mortuus ob data poenitentiae signa coram Deo absolutus credatur. f Ad tertium, communis est DD, sententia quod Pontifex animabus in purgatorio non det indulgentiam per modum jurisdictionis, eas a pecnis absolvendo,sed tantum per modum suffragii, exhibendoDeo satisfactionem ex communi thefaurome- ritorum Christi & Sanctorum, adjunctis precibus, ut eam satisfactionem ad liberationem animarum misericorditer acceptare dignetur, sicut in terminis & pro certo trad.tLaym. de Indulgentiis c.j.n. 5. ubi ettam subnectit illam disputationem, an tales Indulgentiae infallibiliter liberent animas ex purgatorio, quae cum non fit nostri instituti, apud eundem au- thorem legi poterit. $ Dico III. Delinquenti & contumaci. Porro delictum» ob quod censura infligitur, debet habere tria adjuncta: I. quod (it delictumf^rerw«» aliquo opere externo demonstratum, & nonsitmere inanimo & cogitatione positum : quia judicium humanum fori externi (aliud est de foro sacramentali poenitentiae) non cognoscit de internis, & non imponit poenam cognitionis, c. cogitationis. 14. de Panit. dtst. I . Unde licet haeretici incurrant excommunicationem ipso Jure» non tamen ille, qui haeresim solum in animo fovet, priusquam verbo vel opere extrin- feco eandem manifestant, & ita quidem ut ab aliis proptereä de haeresi notatus fuerit,sicut luperiusin 7 ”i>. de Hareticis pluribus explicavi. II. peccatum debet elfe mortale , & non sufficit venialenam tum censura sit ex maxim is poenis, debet esse commensorata delicto, c. nemo Epi~ [ &seq. c*usd r ii.q.%. quare praesertim in censuris, quae ipso jure inferuntur, hoc notabile est, quod, sicut ob inadvertentiam, non sufficientem deliberationem, vel parvitatem materiae non- nunquam potest aliquis a peccato mortali, ita etiam possit a censura excusari. III. Ut delictum habeat annexam contumaciam delinquentis: qui enim vult, vela delicto resipiscere, vel pro eo Ecclesiae per congruam poenam, aut laesis per compensationem damni satisfacere, a censura absolvi debet Text. &. Gloff. in c. ex parte z^.deKS. Pan. in c. qua front e .. de Appellat, n. 10. Unde ad valorem 7 censurae praesertim vero excommunicationis & interdicti requiritur ordinarie ci-. tatio legitima » & trina monitio praecedens cum intervallo dierum aliquot, ut eenlurandus sufficiens tempus habeat ad exhibendam satisfactionem» vel proponendam defensionem suam. c. sacro 48. h. t.c. Romana.p.c. statutum. 1 & c.con- fiitutionem. 9. ubi Gl. &DD. eed. tit. i» 6 . Si tamen periculum in mora sic, una etiam monitio peremptoria cum competenti termino, quem qualitas causar patitur, sufficit. arg./. contumacia js}.I -jf. de Re jud. Et hoc si censura ab homine 8 seu judice seratur, sin autem censura seratur ab ipso Jure, & ipso facto incurratur, nulla quidem monitio judicis quoad incursionem talis censor» requiritur; quia jus censoram imponens, cum sic publicum, semper monere inrelhgitur, nec delictum illud habens poena censor» committitur. c.rcprehenßviltf. l 6 .de Appell. Attamen siis, qui censuram'v. g. exxorn- 9 municationis incurrisse dicitur,, ab Episcopo vel Judice Ecclesiastico pro excommunicato declarandus, vel denure- siandussit, prius legitime citandus erit , Oooo 000 z eiuue 1212 Lib. V, Tit. XXXIX. eique justa defensio Jure naturae omnibus conceifa indulgenda, ut secundum Juris ordinem appareat, an revera ita peccaverit, ut merito censuram incurrisse judicari debeat; imo declarationem sine procedenti citatione factam ( nili in plane notoriis , quo nulla possunt tergiversatione celari) invalidam & irritam docetNav. h. t. censtlio 9. n. 4. per Text. & Glols, in Gern. 5. deCenfib. & indem. 2. de Panis. 10 Ulterius sicut ignorantia non affectata » nec omnino craffa & supina excusat a contemptu & contumacia. /. fi ignorans. fO'js. Locati, ita etiam excusat a censura non tantum ignorantia fatti, ut quia v. g. percutieris noctu Titium ignorasti esse Clericum, sed etiam^/m/.quia ignorasti legem vel prohibitionem sub poena censurarum. c. proposuisti. 2. circa finem dist. 82. c. 2. de Confiitut. in 6 . Sylvest. verbo ignorantia, n. 14-Existimat quidem Cov. in 7 $eleft. c. alma mater de Sent. excom. in 6. f. I. §. io.».9.non evitari censuram, si aliquis sciat actum, quem egit, esse prohibitum, licet ignoret censuram esse annexam, prout de Jure Civili malefici puniuntur ordinaria poena legis, v. g. lationes rota, fures laqueo &c. quamvis ob ruditatem ignoraverint tam gravem poenam delicto esse constitutam. Accedit, quod mutilans vel occidens irregularitatem incurrat, quamvis Jus irregularitatis ignoret. Nihilominus contraria sententia probabilior videtur cttmSylvestre d. n. 14. & Nav. Manuali confcjfariorum, c. 27. et. 274. nam propter solum peccatum, & inobedientiam contra legem divinam vel naturalem nulla incurritur censura, nisi simul concurrat inobedientia erga Ecclesiam, qu« tali peccato ceosuram apposuit , ut satis probatur ex d. e. prepofuißi. dist. 82. ubi licet Clericis jure divino incontinentia prohibita fit, non tamen dicuntur censuram incurrere, antequanu habeant notitiam alicujus legis Ecclesiastica censuram inferentis. Item in c. 2. d. Confiitut. in 6. dicitur , sententiis per statuta quorumcunque Ordinariorunu prolatis non ligari ignorantes, quod utique de ignorantibus ipsam censuram in, telligendum est, cum causa , ob quäm censura infertur, sit peccatum mortale Jure divino aut naturali prohibitum, quod illicitum esse omnibus facile cognitum est, atqui ignorans censuram, quamvis sit inobediens erga Deum, non tamen est inobediens erga Ecclesiam arg. d. I. contumacia fi. de Re judicata. Licet vero Gloss. in d. c. 2. in verbo statuta.advertat, hoc tantum procedere in censoris, quae per statuta particulatiaEpiseoporum infliguntur, non vero quas per S. Pontificem : idem tamen etiam circa Jus commune dici poterit: quia etiam hic ignorantia ab inobedientia erga Ecclesiam ex« culat,quamvis ignorantia Juris non excuset, quoad invaliditatem actuum & contractuum , qui contra jura fiunt, excusat tamen plerumque a poena praesertim simpliciores, item feeminas, minorennes, milites./, cum de indebito. 2 f.§. i.fi. de Probat. & etiam alios, quando ignorantia non est crassa & affectata, ut si censuras in Bullis , vel Corpore fi uris contentae a locorum Ordinariis non publicentur, vel uso non observentur, neque enim cujus- libet eadem est professio,ut Corpus $urit & Bullas legat & examinet. Confirmatur etiam ex eo, quod Pontifex in eod. cap. 2. principaliter cupiat animarum periculis ob viare, & conscienti« favere , sicut ex j ifllD I“ jacui) 1 i.tigoiJj ;■ Qeirei s sinto sui loui M! F A&V aveto d alwAEc rntmai utptatii rorat SIM sÄia in, ii: 'hi 1111: 1 & Dito IV, »: fiM ffiEMtfidi aathsli diiralmu »OMf wih 'äicmis aisjusfii Öiii&c, DtUt- De Scatentia Excommunicationis.' T21 1 principio textus apparet, sed harc ratio- periculi animarum, & favoris comcien. tiae aeque subest in censuris latis ä /ure communi, quam a particularibus statutis, ergo idem utrobique Jus servandum I ierit. Quare non obstant contraria : nam diversa est ratio circa poenas proprie dictas vindicativas in toro civili maleficis imponi solitas, & circa censuras: illae prscise propter inobedientiam erga Deum, 8c vindictam sceleris infligantur, istae vero cum sint potius poenae medicinales ab Ecclesia praescriptae, aliquam etiS contumaciam & inobedientiam saltem interpretativam erga ipsam Ecclesiam supponunt. Deinde quod attinet ad irregularitatem, illa etiam propreres ab ignorante incurritur, quia non est censura proprie dicta , sed vel maculae macula & desectus lenitatis, ut in homicidio vel bigamia, ad quam maculam contrahendam nulla requiritur irregularitatis scientia, vel poena propria & vindicativa, ut in eo, qui censuris illigatus in divino officio ministraverit. 2 Dico IV, Per Ecclesiasticam potestatem : quo nomine ( exclusis Laicis quibus non traditae claves Ecclesi«, nec illis competitEcclefiastica & spiritualia tractare. c. de cer minus l. dejudic. ) intelli- guntur Praelati Ecclesiastici ordinariam jurisdictionem habentes, & quidem fecundum Innoc. in eap. Archidiaconis . f. de Ojste. Archidiac. omnibus omnino eti- inferioribusjudicibusEcclesiasticis, utAr- chidiaconis & Archipresbyteris sive Decanis jus serendi ecnluras conceditur per c.;. deOfsteJfud. ordin. Mihi semper probabilius & consuetudine, qua: est optima legum interpres. I. st de interpretatione. 3 7 ‘fi* de Leg. conformius visum est, istis inferioribus judicibus, & Archidiaconis, Archipresbyterisque non competere potestatem terendi censuras, nisi ex commissione Episcopi, vel speciali alicujus loci consuetudine hoc habeant, sicut de censura excommunicationis fatis aperte probatur ex d. e. Archidiaconis , ubiPoa- tifex dicit, de institutione Ecclesiastica non competere Archidiaconis potestatem ferendi sententiam, scilicet excommunicationis, ut ibidem cum Gloss. communiter explicant DD. ideoque dictum f. j. de Offic. ordin. quod pro se allegat Innoc. recte in eum sensum exponi potest , ut procedat supposita comissione Episcopi, vel consuetudine in contrarium: consuetudo enim aliquando dat jurisdictionem alias dejure non competentem, c, dtltüi. 4. de Arbitris . prout etiam in Lib. 1 . ia Tit. deOfßc.Archipresb. tradidi.Abbatesi Z vero Monasteriorum , sicut majores Archidiaconis &ArchipresbyterisPraelati in statu Ecclesiastico censentur, ita-etiam major jurisdictio in suos Religiosos eis ad- scribitur, ita ut censuras recte ferre possint ; quod non tantum ex Regulis singulorum Ordinum constat, sed etiam Jure communi confirmatum est. e. eunt inEc- clestis. io. de Major it. & obed. tap. stcut tuis $ 3. ubi Gloss. in verbo anathematis . de Simonia. c. ea qua. 8- de Statu Monath. Pra: ter ea non requiritur, ut Ep iscopi 1 4 vel Praelati, quibus de Jure ratione officii vel dignitatis jurisdictio ferendi censuras congruit, sint consecrati vel Sacerdotes, dummodo sint rite electi & confirmati: quia communiter & vere Scriptores Ecclesiastici cum divo Thoma. in 4. Sent. dtst.i$.c] t 2.a.2< duplices claves Ecele - stand ligandum & solvendum assignant, Oooo 000 3 »inu- I2l4 Lib. V. Tit. XXXIX. nimirum clavtt Ordinis , qua ia foro poenitentiali dantur Sacerdotibus, & cla- vesjlurisdictionis, qua extra Sacramentum Poenitentia pro recta Ecclesia: A subditor um gubernatione canquam gladius spiritualis Ecclesiarum Pralatis conceduntur. 1 y Sed quid de Abbatissis dicendum, anne censuras in suasmonialesvel alios subditos pronuntiare valeant J Pro affirmativa facit textus in cap* dileäa*\i. de Major. Slobedient. ubi dicitur, quod Abbatissa luas Canonicas & Clericos etiam sua jurisdictioni subjectos possit ab officio beneficiaque suspendere. Verum contrarium tenendum ell, authoritatec. nova* Ic. de Paenit* & remijf. ubi Pontifex foe- minas Clavium Ecclefiasticarum incapaces esse declarat. Licet enim r inquit, ,JS. V* Maria dignior & excellentior fuerit ulpoßolit univerju , non tamen illi , jed iflis Dominus elaves Regni coelorum com - «MjfrJiinc etiam in eodem c. dilecta , dicitur, Abbatissam excommunicare non posse, quod vero ibidem adjungitur , de hispensione ab officio & beneficio, explicandum est cum Panor. illam suspensionem non suiffe censuram proprie dictam , cujus transgressio irregularitatem inducat ; sed tantum subtractionem fructuum, & prohibitionem celebrandi,quam in aliqua Capella sibi in pleno jure subjecta Clericis illis capellam pro beneficio obtinentibus Abbatissa fecit. KS Dico V. Per censuras auferri censura to usum spiritualium qaor undam bonorum . Pro cujus intellectu praemittendum, fowd spiritualia qtiaedä esse publica, quae in dispensatione concessione & applicatione Ecclesia» consistunt, uti sunt Sacramento- lum administratio,& perceptio,spiritualis jurisdictio, beneficiaEccTesiastica, itefti suff ragia, & satisfactiones, quae pro omnibus fidelibus tanquamuno corpore in Christas Ephese ab Ecclesia offeruntur, ita ut orationes , Sacramenta & alia merita,quia opera.quae fiunt ab omnibus, pro sint singulis de Ecclesia sintque inter eos communia: Quae Sanctorum Communio in symbolo fidei appellatur ut pluribus explicatCatechismus Romanus Pii V. de symbolo fidet p. $. c.j. Haecergo bona spiritualia ,cum sint in dispensatione »& applicatione Ecclesiae, illis privantur , qui censura afficiuntur, pro diversitate tamen censurarum r quia non idem est cujuslibet censurae effectus, ut inferius de censuris in specie dicemus. Alia vero spiritualia sun tprivata & propria eujuscunque , ut sunt dona gratis »sides, spes, charitas; aliaque virtutes & pia o- pera, quatenus präcise ipsam personam & animam operantis concernunt, atque his Ecclesia neminem privare potest, quin, quacunque censura ligatus hujusmodi virtutes coram DEO meritorie ad impetrandam remissionem peccatorum suorum operari possit, quamvis fortasse oh censuram communibus Ecclesiaesussragiis; privetur. Dico VI. & ultimo donec a contuma-ty eia recedat:- est enim ut in superioribus exposui, censura poena medtci»*lis, non tam ad vindictam sceleris , quam correctionem delinquentis intenta, & ideo regulariter non est eis neganda absolutio, ubi censuratus a contumacia recedit, & se corrigere paratus est. Ipso Jure tameil & citra absolutionem non tollitur censura, licet censuratus recesserit. c.cumde- fideres „ if«k*t.. nisi ille , qui censuram, tulit , expresse addiderit hanc conditionem». a;;a receli itoiinr JfflJOflfil ),H 0 > solutio i mieser jerume pialis ii Canoni ■, ilia sitis tlthllko i iniitfo zürn iri, ili ■plililii Mitia «Mliiii MllfylM 'iilims, 'rrnlify iatjliKi mictt» iiliiiiii aiatttp :| hnij,t,, nf«, qui a« judi ffttuverl i aut alii« »inoris ' «nsura De Sententia Excommunicationis. Ilis nem,ut quatn primum cenfuratus ä con- quod de censura latae sententiae intelligent cumacia recesserit,& integram satisfactio- dum esse , fatis ex aliis jurisiotis uttoto nem prsstiterit, ipso facto liber, <& abib- tit. de Harettcts & .. . ralis , quod privet excomniunicatum communione fidelium. Hkc vero communio fidelium triplex a DD. assignatur, mere »rick Hinc 1. ijudex, biimte Htcmdej ttcali stdejudi «iterfci De Sententia Excommunicatione. 1221 ’ mete interna,mere externa,& mixta.Me- re iiuernacommuaio di, qua fideles per fidem & charitatem inter se & cumChri- iio uniuntur, ac per istam unionem quilibet per privatam luam devotionem non tantiim pro se ipso, led etiam pro altero a- liquid apud Deum de congruo promereri potest, j uxta iiiud Psal. 118. 6 ;. particeps laesum omnium ttmentm-nte . &c. & illu ä'icnej. 18. ubi DEUS propter decem justos in civitate Sodoma voiuit parcere aliis peccatoribus. Hac autem mere intenta communione non privatur ex- communicatus, quin abolitä culpa peccati per contritionem etiam anteabiolu* tionem pro se ipso apud Deum promereri valeat, & alii fideles in privatis suis ora tionibus illius memores effe possint. Et licet publica sacrificia,vel collectas nomine Ecclelis pro excommunicato offerre concessum non lit, quia communibus Ecclesia; suffragiis privatus est, ex privata tamen 6 c propria intentione non prohibetur Sacerdos in »s’mentopra excommunicato orare , sicut docet SylvelL in verbo. Excommunicatio. H. I. ntent. 20 . Mere externa communio consistit inu communione fori judicialis, & alio externo fidelium commercio , colloquio & convictu. 0 Hinc I. excommunicatus non potest effe judex, c. ad probandum. 24. deStnt. Ikrejudic. quamvis autem hic textus tantum de judice delegato & in causa Ecclesiastica loquatur , idem tamen generaliter de judicibus etiam saecularibus communiter sentiunt DD. arg. c. penult. catt- sh s. q. 6 . ubi subdidi excommunicato- rum, quamdiu in excomunicatione perstiterint, abeorumobedientia, fidelitate & consequenter etiam jurisdictione absolvuntur, & quia judicis excommunicari jurisdictio Juipenditur, ideo etiam,qu» vi jurisdictionis agit,irrita censentur. d.c. ad probandum, fi quidem excommunicatio notoria sit, fi vero occulta, & communi hominum opinione judex pro non excommunicato habeatur, acta ejus propter communem hominum errorem , qui non debent in re tam gravidecipi, sustinentur, 6! off. in eoa. c. ad probandum, verbo , innodatus. Textus notabilis in Barbarius ff. de Officio pra ori . II, excommunicatus non notest efie Notarius, &t abeilio, & si desacto mllrumentimi fecerit post excommunicationem, illuti rejiciendum est, nec fidem in judicio meretur. Zoes hoc tit. n. 98, III . Excommunicatus non potest esle^ j Advocatus, Procurator, vel testis pro altero. c. dectrminus. g. h. ttt. in 6- Ad te- stemtamen quod attinet, ne causa testium desectw pereat, solet testis excommunicatus prius ad cautelam absolvi, & ita ejus testimonium recipi, c. veniens. $ 8* tn fine. de Tcfiibus. Gloff. 1» diti, cap. 8- in verbo , teflificando. IV, Excommunicatus non potest etiam pro se ipso agere in judicio^, c. decer - minus, conveniri tamen tanquam reus & debitor in judicio, ibique se des ndere recte potest: tum ne propter excommunicationem reportet commodum, si creditoribus siiis respondere vel satisfacere noa teneretur j tum etiam quod legitima defensio Jure naturs concessa non auferatur per excommunicationem, ideo etiam excommunicatus in judicio conventus suas exceptiones proponere, appellare, judicem suspectum dicere non prohibetur: reconvenire autem actorem super alia causa in eodem judicio non potest, quia Pppp ppp 5 recon- mi Lib. V. Tit. XXXIX. reconventio «oa est exceptio. sed actio, c.ottm inter f.de Except. An autem excommunicatusin judicio possit objicere exceptionem compensatio, uis, si actor ex alia causa sibi aliquid debeat, dubitari potest ex eo, quod ex- communicatus non possit petere in judicio, sed tantum se defendere, compensas vero censeatur petere, per text. in L. fi quis J^.junüd L. seq.fi. Rem ratam ha» 43 btri. Probabilius tamen videtur cum Zoes. h. tu. i» 49. etiam exceptionem compensationis ab excommunicato opponi posse, potest enim excommunica- tus opponere exceptionem solutionis, & quamlibet aliam peremptoriam, d. c. s. ergo etiam exceptionem compensationis, quia haec etiam est peremptoria, & vim solutionis habet; dedisse enim intelligen- duseß, qui compensavit 1 ait Juriscons. in £. dedijfe. 76. fi. de verhör, ftgnif. L. fi debitor. 4 fi. Qui potiores fint in pignore. L. 4 • Cod. de Compensat, adeo ut etiam ei, qui juravit se soluturum,exceptionem tarnten compensationis tribuet. Fach .lib. 1. Controvers. cap. 7. Non obstat textus in allegat. LL. quia ibidem non dicitur, quod opponens compensationem censeatur actor in judicio, & per viam actionis petere, sed tantum censeatur contravenire pacto de non petendo , st quod prius debitori fecisset. . Catterum excommunicationis exceptio,quamvis tantiim sit,nihilominus in qualibet parte litis opponi potest, dummodo excipiens intra 8. dies ex communicationem probare valeat: imo si excommunicatio notoria sit, judex etiam ex officio, & adversario non petente excommunicatum repellere potest, cap. fxcept mim 1 t. 8 i cap. i. dc Exctpt, in 6. Si vero de excommunicatione oppositum non fuerit ante sententiam, valebunt quidem acta judicialia una cum sententia (nisi judex ipse excommunicatus fuisset,tunc enim detectu jurisdictionis sententia corrueret per superius dicta ) contra exeeutionem talis etiam sententiae adhuc excommunicatio objici, & ita ipla exe • cutio impediri posset, cap. j. de Except. in 6 . Sed quid, si excommunicatus velit pro4f sua absolutione agere, & in illa causa, ob quam est excommunicatus ? ly. Nisidpse excommunicator velit absolvere debite ab excommunicato requisitus, posse excommunicatum ad superiorem excommunicantis, scilicet Archiepiscopum,Le- gatum Pontificium, vel ad ipsum Pontificem appellare, qui superior debet appellantem excommunicatum absolvere ad cautelam, etiamsi excommunicator vel adversarius, ne absolvatur, se opponat; nisi excommunicator dicat , quod pro manifesta offensa leu excessu tulerit excommunicationem t tunc enim ad pro* bandam hanc manifestam offensam terminus octo dierum ( vel aliuspro distantia loci i quia hodie de stylo Curiarum omnes fere termini sunt arbitrarii) conceditur, sique offensa manifesta probata fuerit, non erit danda absolutio, antequam excommunicatus emendam, sive satisfactionem praestiterit. Si vero dubia fuerit offensa , & aliquo modo excusabilis videatur , non erit absolutio ad cautelam deneganda, prout hujus rei decisiones sunt ad praxin valde notabiles in c.qu* fronte, 2s. de Apptllat. & c. per tuas. 40. h. t.&Lin c. 1. eod. tit. in 6. Porro nomine eautela ad quam datur^ absolutio intelligitur illa cautio de judicio fifii De SententiaExcom municationisT 1 11 % fjßi, & judicatum salvi , quae soleat a ligantibus ad ingressum licis pra:starisecun- diim Ecclesix cujuscunque consuetudinem , d , e. per tuas, de qua cautione etiam diximus in Libro II. i» tit. de Ju- rejurando.t» §. %. in prine, ubi aliquando hanc cautionem per fidejussores & pignora aliquando per juramentum prtesta- ri, ut in possessionibus immobilium bonorum tradidimus. 47 V. propter privationem communionis tuere externa prohibita est excommunicato cum fidelibus, & fidelibus cuor excommunicato omnis humana, politica,& civilis communio vel societas, quae fit per verba, signa, literas, commercia, cohabi- tationem vel amicitiae signa, ut amplexus vel salutationes, quae omnia his versiculis comprehenduntur. Ot, orare , vale, communio, mensa negatur. Os y id estosculum vel collocutio, Orare, participatio in divinis, de qua inferius, Pale , salutatio vel familiaritas quaecun. que juxta praeceptum 5 . Joan. epist. %. ibi: nec Ave ei dixeritis, Crc. Communio , commercium yelcontractus cum excommunicato i validos tamen esse tales contractus , quamvis non licitos docet Pan. in c. veritatis. 8. de Dolo & eontumac. » Z f. Men(a, cohabitatio in eadem Camera & convictu juxta illud Apostoli, l.ad Corinth. j. cum ejusmodi nec cibum futuere , &c. sicut praedictum versiculum decIaratSylvest. iu verbo excommunicatio. K. f.«. L. Sunt tamen aliqui casus excepti, in qui. bus communio mere externa cum excommunicatis permissa est, eosqueGloss i» c. tum desideres, c. if. b. t. & Sylvest. d. I. n. 4. memoriae cauiZ hoc versiculo complectitur. Utile , lex , humile , res ignorata , necejfe. Itaque I. propter utilitatem propriam 48 potest aliquis communicare cum excommunicato, exigendo ab illo debita, ne ex censura lucrum -reportet, c.siverb. 54. h.t. Et quamvis aliqui DD valde gener raliter,& indifferenter utilitatem pro causa comunionis allegent ; Juri tamen conformius est, non nisi ex magna utilitate, quae sit conjuncta cum aliqua necessitate communionem permissam esse, ut in sub- sidiocorporali vel spirituali, quo aliquis indiget, nec ab alio, quam excommunicato facili habere potest: vel si ad illam utilitatem excommunicatus jam prius ex contractu, vel alia causa obligatus fuerit: alias enim gratis fuissent interdicta commercia cum excommunicatis , & praetextu utilitatis tota prohibitio de non cpmmunicando cum excommunicatis facite eluderetur, sicut etiam insinuatSyl- yester dici. num. 4. Propter utilitatem quoque spiritualem ipsius excommuni- caticum eo communicare licet, ut si quis ,ei in his , quae ad absolutionem vel saltem ipsius animae, salutem pertinct,colloquatur, quamvis incideter etiam alia extranea immilceat, e. cum voluntate , 54. h. t. qua ratione etiam praedicatio Verb, Divini publica coram excommunicatis permittitur in c . refponfo.4%. hoc tit. II. lex conjugalts facit, ut conjuges sibi invicem communicare possint, quamv s alteruter excommunicatus sit. c. quoniam multos . IOJ. causa I!. ej. j. & inter alia. 41. hoc. tit. III.. bum tle, id est humilitas subjectionis, quem debent liberi erga parentes , fervi erga DominumjReligii ii rga Pisi*- 1224 Lib. V. Ti Praelatum, Clerici erga Episcopum, facit, ut hi teneantur cum excommunicato superiore, sicut prius eis licitum erat, communicare, dummodo cum istis non etiam communicent in ipso crimine, 'propter quod excommunicatio lata 6st, diU. cap. quoniam mullos, junfto. c. inter aliethoc tit. IV ignorantia, qua* non sit crassa & supina vel assectata, liv tusuris sit ut quia aliquis ignorat legem prohibentem communionem , sive/acti, ut quia ignorat censuram latam vel contractam esse. V. demum propter, nectffitattm excolatur, qui alimenta sua, aut quaecunque necella- ria , quaealiunde de facili habere non potest, ab excommunicato petit, vel ejus consortium evitare non potest, d, c.fi vere, q 4. h. t. ^ 49 Utrum vero excusetur, qui cum ex- ' communicato communicat ob fblunstti- morem,diximus in Lib.L tit. De hts^ua vi,metitsve causa fiunt.ubi etiam relpon- sum affirmativum dedimus, si metus ipse gravis sit, nisi simul communio cum excommunicato petatur in contemptum s°Ecclesiae. Quod si nulla adsit commu nionis causa, vitandus est excommuni- catus, & si excommunicatio fit publica & notoria,evitari debet publiceiprivatim vero,fi privatim tantum fuerit cognita. c.iura non ab homine. 14. h.t. Porro qui fine justa causa cum excommunicato communicat, quamvis de jure antiquorum Canonum eandem cum communicato, scilicet majorem excommunicationem videatur incurrisse, prr c. excommu- nicatos. 17, cum seqq. causa 11. 7. q. postea tamen aliter constitutum & declaratum est per Pontifices, ut tantum juli incurrant majorem excommunicatio- »eW, qui cum excommunicato commu« t. XXXIX. nicant, sive participant in crimine ,, hoc est, qui ipsi Consilium , auxilium vel favorem praestant in ilio delicto, propter quod excommunicatus ell: hujusque excommunicationis absolutio ad eum pertinet, qui alteram excommunicationem tulit, ob quam ista contracta fuit. e. nuper. 2 9. & c.fi cawubma. ff.h. tit . Alii vero, qui cum excommunicato communicant extra crimen; ut in aliquo commercio , colloquio vel convictu, minorem tantum excommunicationem (quae solum priva t pajfivo usu seu perceptione Sacramentorum, non alia communione fidelium, ut inferius dicemus) contrahunt , & ex plurium sententia peccatum tantum veniale committunt, nisi nimis frequens communio excommuni- ’ catum pertinaciorem redderet, quo casu etiam nonnunquam mortalis culpa committitur. Potest etiam aliquando Episcopus eos,sL qui cum excommunicato nimis frequenter communicant sine justa causa, vel quorum communicatio nociva & suspecta timetur, per specialem sententiam majori excomunicatione innodare, dummodo id faciat trina monitione, vel ( si periculum in mora sit) una pro tribus cum intervallo aliquot dierum praemissa, &fö« perecs, qui monentur, nominarim facta, quod ad valorem talis censurae expresse requiritur m c.jlatuimus.juntlo. r. constitutionem. &Lc. fiatutum.h. t. in 5 . Verum hodie ob communicationem cum iis, qui excommunicationem^«"/ incurrunt, rarius minor excommuni- catiocontrahitur: quia in Concilio Con- stantiensi cncet annum 1414. lacta est quaedam 0 <»fi- ,f utio, p, stea a h'artinoV. edita ( unde & Extravagant Marum V. De Sententia ExCöfinmüfikatioftrf tf s-25 vocatur) & a Leone X.- 5 *« Conßlio Late* >w»/?confirmata, quae incipis: Adevi* tandascandala &c. ubi prohibitio sion communicandi cum excommünicatis eX parte fidelium innocentum generaliter sublata est, exceptis duobus'casibus: nk mirum primo, si excommunicatus publice fuerit $ suo Judice Eeclcliastko- tanquanf excommunicatus denuntiatus & proclamatus. Secundo si quis ob’ sacrilegam manuum injectionem in Clericum excommunicationem Canonis notorie incurrerit, ut factum ejus nulla tergiversatione celari possit,’ & nulio’ Juris suffragio excusari. In his ergo duobüs casibus o- mnia illa locum habent, qute hactenus de evitatione excommunicatorum diximus. p4 Ädditurverö irr eadem constitutione: Per hoc autem non intendimus ipsos excom- municatos 3 süspensot vel interdiSlos in dii* ‘ quo sublevare, vel quotoodolibet etssujsra- gari. Quare per hanc constitutionem ipsi censurati directe nullam gratiam consequuntur, nec sine p eccätö ultro le ingerere communioni possunt, aut actus Jü- risdictionisfi judices sintexercere nisi fuerint a fidelibus 1 requifitf in favorem quorum rahV communicatio Vel ju- risdictionisexercitium cedat: quia'majötf ‘ est prohibitio, ne ex communicati communicent cum fidelibus;.quam vice versa fideles cum excommunicatis. capAIlatsf. circa fin. de Clerico excommunicato mini- firante. jyr Csteriim judex excommunicatus toleratus pctest administrare partibus justitiam, dispensare , absolvere a censuris, & alia tacere , quaincommodimt fidelium cedunt. Unde etiam dicendum est, > judicem excommunicatum ante denuu- Ensel in Decket. Lis. V. tiätionem toleratum hodie retinere exer- cititfmjuf isdictionis pro commodO' & favore fidelium innocentium , qua de re Suan de Censuris< dtjp. 14. fe[}. 2. Attafrien post Concilium Conftanticnsi fg celebratum fuit eodem fLcuIo tirca annuto His*. Consilium Baßliinse r quod, etiam permisit cotftunicationem cum excommunicatis ante denuntiationem: excepit Verb nOn tantum percussores Clericorum , ficus Concilium Constantienfe, sed genefaliter omnes, qui per evidentiam facti notoriam aliquam excommunicationem incurrissent.’ Hedquenoii desunt, qui cum Splvestro verbo.- Excommu - nicatio.'§.{. K.9. putent, hanc constitutionem Bafiliensem tanquam Jus posterius derogans priori 1 universim circa omnes flotoriosexcommunicatos,utetiam hodie ante denuntiationem evitari debeant,observandum esse. Nihilominus constitutio Conßaniienßs magis inter DD. & generali consuetudine recepta est, Utpote a Sdartino V. & Leone X.-confirmata: cum econtra facta Concisij Baßlknßf a .Sede Apostolica confirmata non sint, imb revocata .ab Eügenio IV.: exceptis paucis quibusdam constitutionibus circa caulas beneficiales a Nicolao V .. approbatis, in- terquas non est illa db vitandis excommunicatis notoriis > stcpt etiam refert Laym. de eXcmmunieatiene. c. 4.«. i. fdixta demum, si pa'rtim externa par- tim interna ^communicatio est , qua in exterioribus actionibus,,Yel c»rernoniis consistens interiorem acfpiritua.csn ffu- ’flum ex propria- institutipne ccntinet , quo spectat usus tam attivus quarti passivus, id est, adipinjstratio,& perceptio Sacramentorum, Ecclesia suffragia, qua Qqqqtjqqj «- U24 t Willi okiti fätioSJ Mp. •en sub pa mclj flsJtlO. limi U 01 Cl-r. Ordi- KM' iCh> X SilliJv Ä dii- m nebe- M,Ä lio vel lilMi Sin- Jinse- 'it,no* fei* ic£cJ* JJc Sefltciitia Excomniomcttionis, 12.2J' «esiciales tali excommunicato subtrahi quinque faciliter & utiliter administrare possint, ut tanto magis ad satisfactione & valet, ut videre est apud Suar, de Censur absolutionem petendam urgeatur, e. **. diß.n.fi£}.^^ l0t gx Sanc |,\ ^e Matr. ^ftralis. f ). §. verum de Appellat, proba- lib.y. d$. U»1! manicato, Alia est quasttio, an & quan* irregularem ; quia tantum actus ordinis äkfi do Sacerdos vel Clericus excommunica« sub hac poena prohibiti sunt, non irem a- ÜMU tus celebrans vel ministrans in Divino of- ctus Jurisdictionis, vel alij Ecclesiastici, teil! ficio fiat irregularis, & quid hodie post quamvis etiam illi durante censura illicite naso 6 f Concilium Constantiense i De Jure exerceantur, Non ergo erit irregularis SjM coinmuniClericQrumexcpmmunicatumi Episcopus, qui excommunicatus bepefi- sulpensom, vej interdictum > Vel so loco cium confert, causas judiciales audit, &c, fWwl interdicto celebrantem, vel in Divinis beneficiatus,qui fructusbenefkijpercipir, Officiis ministrantem contrahere irregu- Parochus, qui Matrimonio assistit absque [ulariu laritatem, a qua non possit nisi per sum-: solemni & sacerdotali benedictione: quia kwi i mum Pontificem absolvi q, i, deSent. (fr ip Matrimonio Parochus non requiritur sdini/] re judicata in 6 , cap, is qni. 1H. h, f. in 6, tanquam Minister, sed tanquam testjs ex» jJttausi Et quamvis hi duo textus non loquantur celleps, £oef, ad tit, de Clerico exqwtnu- in specie de censura excommunicationi* , nicato, n. 1 fi. Excusantur quoque ab irre- ^ ä )( j p sed tantum suspensionis , & interdicti gularjtate, quorum celebratio culpabilis ac in tit. de Clericq excommunicate, ex- non est: quia hate irregularitas est poena tbny« communicati ministrantes, si incorri- magna, quae nonnisi ob gravem culpam gibiles fuerint, per sententiam jubeantur infligenda; ut qui in casu necessitatis, & deponi, 8c nihil ibi de irregularitate ipso periculo mortis constitutis Sacramenta A ^ jure contracta dicatur: nihilominus un- ministrat ;qui censuram occultam haben« ^ animis est omnium DD. sententia idem tes celebrationem sine infamia omittere | ^ quod in siispensione & interdicto , multo nequeunt; qui censuram latam ignorant, ^ ■ magis in excommunicatione majore pro- & probabiliter etiam, qui de ea rationa- , cedere, quia excommunicatio major in biliter dubitant: nam licet m dubio tutior De Sententia excommunicationis, via fit tenenda, ut potius a celebratione abstinere deberet dubitans, non tamen poena irregularitatis a Canonibus in illos lata, qu; scienter polt excommunicatio* nem celebrant, videtur ad dubitantes ex* tendenda , cum poenae sint stricta: interpretationis, optimus textus in c. illud. f. de Clerico excommunicato. Quod si irregularitas contracta per celebrationem vel ministrationem non fuerit notoria , led occulta, hodie postTrident. Sejs. 24. de Reformat, c. 7. etiam Episcopo dispensatio conceditur. $g Porro post Concilium Constanticnse, si Clericus non requisitus ultro f'e ingesserit Divinis Officiis, contrahit irregularitatem, sicut prius; quia ut superius dictum, ipsjscxcommunicatisnulla gratia facta est. Secus autem si a fidelibus justa de causa requisitus fuerit, tunc enim extra culpam, consequenter & irregularitatis poenam est. Si dubitaretur, an adfuerit sufficiens caula adcelebrationem,postquam celebrans fuit a fidelibus requisitus, crederem, eum probabiliter ab irregularitate excusari posse propter autho- ritatem Sanch. superius citat; & aliorum asseclarum, qui solam requisitionem sine justa causa ad celebrationem & evitationem irregularitatis sufficere putant. Etenim ad praecavendum peccatum ab initio quidem tutior via tenenda est, post actura veropatratum ad minuendam pcenem favorabilior sententia nonnunquam est recipienda, teste Covar .inprincip.Re- IcEl. Clemens, fi furiosus de Homicidio, num. 9. 69 Hactenus de principalioribus effectibus majoris excommunicationis dictum. Minoris excommunications is effectus est praecipuus, quod privet usu faßvo Sacramentorum,& ea ligatus fine peccato C quod DD. communiter mortale censent tanquam contra prohibitionem in re gravi ) non possit ante absolutionem aliquod Sacramentum percipere, neque Matrimonium contrahere , quia & ipsum Sacramentum est. Usu autem«s Uivo, seu collatione Sacramentorum minor excotnu- nicatio directe non privat, neque irregularis efficitur, qui eadem ligatus celebrat, vel Sacramenta administrat, c.ult. di Clerico excommunicato. Quia tamen aliqua saltem irreverentia censetur, excommunicatione minori ligatum fine rationabili causa Sacramenta dispensare, priusquam absolutionemimpetretjideo propter hanc irreverentiam, quamvis non adeo magnum peccatum, saltem veniale committere conferentemSacrartienta,magis communiter DD. & Interpr. diU. cap. fin. concludunt per illa verbq in eodem c. posita j peccat autem conserendo Sacramenta &e. Videantur cit. apud Barb. in eoi. cap.ult. n.S. Ex hoc autem principaliori effectu7d minoris excommunicationis alius quasi sobordinatus consequitur', quod nimirum häc censorä ligatus non possit eligi» vel assumi ai aliquam dignitatem, vel Ecclesiasticam prsebendam: eö quödbene- ficiati praesertim Sacerdotes debeant suscipere Sacramenta; talis autem excom- municatus sit a susceptione Sacramen- torum remotus, ideoque scienter facta e- lectio minore excommunicatione ligati de Jure irritanda est. Eligere tamen vel conferre beneficia non prohibetur: quia minor excommunicatio non privat communione fidelium vel jurisdictione. d.c.ult.&Cc.illa. 39. deEleitienc. qua de re in lib* 1 . i» tit. de Eleilitne tractari solete Qqqqqqq ) C*U- 11 }$ Lib. V. Tit. XXXIX. 7* CsteruW excommunicatio minor in- Absolvere ab hac censura quoad fo- otrritut, st quis in casu prohibito cum rum internum potest quivis legitimus' «communicato scienter communicaris, Confessarius: quoad effectus fori externi ut dictum superius 5 Jure vero antiquo- & capacitatem electionis ac beneficiorum Canonum minor excommunicatio rum ordinarius Judex Ecclesiasticus. Plu. etiam censebatur , quae alicui per sen- ra de abfolutione ab excommunicatione, tentiam inserebatur quoad particulares etiam ab ea » quae ob percussionem Cle- tantüm quosdam effectus, & praesertim a rici incurritur, & generaliter ab aliis communione altaris ad certu tempus re- censuris trademus inferius in §. tslt. movebatur. c.HhjsenBaGlofiicausa.^.q.^,. Ltit. _ 5. III“ De Suspensione & Interdicto. SUMMARIA. 73 Quid ftf. Diiiditur in fufienfionemab officit, (fi a be- mficto, totam (fi partialem. . Sußenfit ab officio ptr fc non continet fufpen- fiontm d beneficio, (fi econtra limitatur certis cafibu/, Ö fi suspensio fit perpetua. pg.Kec suspensus ab Ordine efisuspensus d furis- diBione- ■ 77- Suspensus fimpliciter ab Officio ab Ordine 0* Juris diBione suspensus censetur. 78 Suspensus d beneficio percipiendo sruBus no» st irregularis,sed tamen perdit beneficium. ff.Etfi in dubio Episcopus fußendem d beneficio, censeatur sußtndere d beneficiis tantum sua dicecefis,poteft tamen suspendere etiam d beneficiis alibi obtentis. go. Clericus ab Ordine bei Officiafitßen/Us ubique pro tali efi habendus. gi, ffiuid fit interdiBum Ecdefiastkum, (fi quomodo differat ab excommunicatione ? § 2 . Omnis definitio in Jure periculosa, gj. InterdiBum aliud locale, aliud personale,(fi iterum aliud generale .aliud ßeciale,($ quomodo differant ? gq InterdiBum locale continet in se personate , quoad eos, qui causam interdiBo dederunt. J j, InterdiBo populo non efi tnterdiBus Clerus , bei econtra ffi interdiBo Clero non censentur interdiBi Religiosi. g(. Quomodo in interdiBo locali possint comprehendi innocentes, gp. Innocentes nonnunquam sentire possunt damnum fine culpa, sed non fine causa. 1 %. Quart magissubindeinterdiBumferatur contra oranto * quam excommunicatio contra fingulos. gfi. Referuntur quidam casus, in quibusferrisolet InterdiBum Ecclefiafiicum. po. Quomodo ipse Jure incurritur interdiBum. requiritur tamen sententia declarator iaju- dteis Ecdefiafiici . fi/. In causa debiti pecuniaris fine licentia Papa interdiBum ferri non potefi } licet alias non requiratur. fit. Quomodo Dibina Officia hodie tempore inter diBi generalis celebrare liceat, fij. Quorum Sacramentorum adminifiratio tempore interdiBi fit permissa, fq. Matrimonium bi interdiBi generalis (fi loca- Utnon censetur prohibitum, bene tamen interdiBis ßecialiter (fi personaliter. p\. Quinam tempert interdiBi pr dentur sepultura Ecclefiafiicd. pf, InterdiBi fi in loca sacro illicite sepeliamur , ex humari tamen non debent, secus efi de excommunicatio fij.Religio fi ex ßecialipribilegte etiam in loco interdiBo sepeliri possunt, fg. Poena Clericorum interdiBum Tiibinorum celebratione 'violantium efi irregularitas, pfi. Quid fit interdiBum ingressus in Ecclesiam, (fi quem effeBum habeat i /oo. Pana dominorum temporalium (fi aliorum interdiBum Halantium. 10 /. Quomodo cessatio a Dibinis differat ab interdiBo : (fi quodp;r eam non prohibeatur sepultura Ecclefiafiica tot. Qui cessationem possunt indi tere. Susfen- ifak )ii«si sEcdtl jnonpi M« isEccles MI Didia |M ja,vi .TlflM ilidmcu Am kljpm mi fit® IHKJM! rfonfii «M «> fano imtll df.ii mot »MB «■10.it »,a/i Will! l«ili sal itftclt ; sentem 'illilSp c &fut 'ttuunu *Uk1 De Sententia Excommunicationis. 12JI 1 ) gslMbestttnsun firohibens Ecclcsia- ») fucos uti suis J uri v.1 idionibus, & Juribus Eccksiasticis: etenim ha?c censura, cum non privet communione fidelium, Sacramencorum perceptione, sed functionibus Ecclesiasticis, proprie tantum Clericos & Ecclesiasticos afficit. Dividitur sulpenfio in suspensionem de offici» , qua Clerico exeeutio suorum ordinum, vel altarum functionum , qua: ipsi ratione Ordinis, aut muneris Ecde- siiitici incumbunt, interdicitur: & in suspensionem i beuefici*, quA fructus fui benefici; percipere prohibetur. Utraque subdividitur in 'totalem & partialem. Totalis esi, qua quis abomni prorsus officio vel perceptione omnium omnino fructuum suspenditur. Partialis autem qua u- sus spiritualis actus olficij prohibetur, ut si Episcopus ä collatione ordinum & be- neficiorum,sacerdos ab acceptatione confessionum suspendatur, vel si beneficia- to tertia vel quarta pars fructuum subtrahatur. Porro censura suspensionis tanquam poena est strictae interpretationis c. odia, de R-ffi. i» 6 .1.penselt.jf. de Poenis. & ideo suspensio ab officio per se non includit suspensionem d beneficio, nec vice versa, ut fatis aperte colligitur ex c. inter sollicitudines.\c. de Purgatione Canonica. 8 c docet Navar, in Manual. Confeßdrierum. c.X]. if. l5e. Suar, de Censuris, difp. 26 . feil. J. n. 4 . nisi suspensio ab officio enet perpetua, & in effectu depositio, tunc enim saltem per sententiam totaliter depositus, vel suspensus privandus beneficio eilet, quia cum beneficium^ detur propter ossi- [ cium & functiones Ecclesiasticas, qui in perpetuum officio privatus est, merito etiam beneficium amittere debet Gioil adprincip. q.^. causa. x.-verb.OHnexa. ita tamen ut depositus saltem alimenta ab Ecclesia habeat, ne in opprobrium ordi- nisClericalis mendicare cogatur, saltem qtiamdiu non apparet de ejusdem incor- rigibilitate & perseverantia in contuma- ■' cia, sicut traditGloss in c. studeat. j 9 . i* V. & fui. difi. so- Panor. in c. Pastor alis, f 9 . §. verum, de appellationibus, nuru. i§. Item si fructus beneficij prscise percipiantur propter singulos actus officij, ut propter celebrationem Missarum certarum , ob praesentias in Choro &c. tunc quitakofficium per se velper substitutum implere nequit, ex consequenti etiam fructus beneficij lucrari non potest. Propterea ob strictam poenalium terpretationem suspensus ab ordine non censetur suspensus a Jurisdictione Ecclesiastica, quam ut Judex exercet, & cum ordine sacro necessario connexa non est. Et e converso suspensus a Jurisdictione potest ea facere, qu* mere Ordinis sunt, ut celebrare, in Altari ministrare &c. suspensus autem simpliciter ab Officio censetur suspensus tam ab Ordine, quam Jurisdictione, qui officium utrumque complectitur, Suarez. cit. loco.feU.q. Quod si suspensus ab officio se eidem?^ culpabiliter ingesserit , irregularitatem contrahit, e. i.de Stnt. & re judicato, ia 6. secundum ea, quae ad finem prioris Z. de excommunicato celebrante, vel in Divinis ministrante diximus:nam quae ibidem circa excommunicatos, attenta etiam constitutione Concilij Constantienfis tradita sunt, ad suspensos ab officio quoque pertinent. At vero suspensus ä bene-7* ficio, si eidem se ingerat, & fructus percipiat, noircfficitur quidem irregularis, ex communi tamen sententia beneficium penU* I2J2 Lib.V. Tit. XXXIX. perdit Ipso jure e. cupientes. i< 5 - §. m«. am alibi protatihabendus erit,donec abra;». de EleBione in 6. Solet proinde fu- solutionem impetraverit , non obstante ipenlo ab officio dari oeconomus , qui re- qubdi extra territorium jusdicenti ifnpu- ditus colligat, & eosdem jussu Episcopi ne non pareatur. I. fin. st. desturisdiBr. piis causis applicet, alimenta tamen ne- quia haec regula procedit in statuto,quod ypceslaria beneficiato tribuat.. Si Clericus; non ligat extra territorium. c.z.deconfiU habeat beneficia in d iuersisDlcecesibus tut -in 6 .non vero in lententia particulari, & ab uno Episcopo suspendatur a beuefi- qua; afficit snbditum etiam extra territo- «iis„ tunc haec sententia suspensionis sim- num.Gless & Panor. in d. c. pafioralis. pliciter prolata, in dubio incelligicur tan- verum de Appellat, prout in simili tum de beneficiis in. illius Episcopi Dice- notatus, infamia in; uno loco & prohibi- cesi obtentis, quia sententia!poenalis non; tus postulare, etiam alibi infamis&pro- est extendenda, sed! nihil impedit, quia hibitus intelligitur. /: ex. ea- 9 » st. de Po,- Episcopus; possit Clericum suspendere e- fifdmdo ; tiam a beneficiis alibi, obtentis* arg. c.po- An; autem quatenus su/pensus in- \($Hläßu 14- de foro compet. Si ab Officio capax fit juris eligendi vel beneficiorum, vel Ordine suspensus fueritClericus, eti- ad. tit-deEleBrime. remittimus.. Interdicto;. Si I Nterditlum Ecdesi asticum ab interdicendo seu< prohibendo sic dictumd'e- scribit Sylvest.. inter diButn.num. x. quod; sit fipardtio ä jure,vel a Judice facta a certis Sacramentis,& omnibus Dmnis-Offi- ciis,& Ecclesiastica; sepultura; c.. neti, est vobis. 11 . deftonfilil)us,&Cc.quod in te. 11 . de Poenis, ei" remiston,. Haec quidem descriptio si verba praecise spectentur, etiam excommunicationi; convenire videtur,, in eo tamen; differt, excommunicatio ab interdiBo , quod excommunicatio separet a Divinis propter denegatam communionem fidelium cum aliis fidelibus in sacris & profanis f at vero interdiBttm non subtrahat aut deneget directe communionem fidelium , sed tantum Divino- xum dispensationem sive participationem.. \itmipter diBum ferri potest in lo- cumi.vel; communitatem* ut comprehendat nocentes cum innocentibus , excommunicatio autemtantum in certas & determinatas personas nocentes; c-Romana, p. hoc tit. in 6 .. Quare' plenius fortassis definiri posset inter diBum t ; quod sit censura in locum vel personas lata,prohiben« Sacramenta qusedaw, Divina offiiria, & sepulturam intcrdictis ministrari.. Non est tamen in Jure, circa definitiones magna; sollicitudo ponenda,- quia maceriae Juridicae propter sui amplitudinem & casuum diversitatem non patiuntur tam exactas definitiones: unde Stomnis definitio in jure periculosa dicitur./.-!-;«»« definitio. 202. ff. de R-st. Dividitur, interdictum in locale& per- finaleEecaleett, quod directe afficit certum locum, in quo Divina Officia prohibentur. Porfimle. vero, quod d i recte ia perionasjproserturquibus Sacramenta denegantur.. Utrumquesubdividiturin generale & Jpedale . Interdictum locale generale est , quo locus a pluribus com- mvniter inhabitatus interdicitur, ut regnum, De Sententia Excommunicationis. 1 2 zz gnum, civicas, castrum, &c. locale speciale quorum delictum vel cooperationem ad eil, quo partieuhrislocus lacer v.g. certa delictum interdictum positum est ) pos. capella & Ecclesia afficitur. Et quidem suntlicite extra locum interdictum Divi- interdicto locali generali civitatis , castri na audire, c.fisententia 1 6. b. t. in 6 . aut oppidi, &c. etiam fohurbia & conti- Sed & istud notabile est, quod interdi -8 s nentia aedificia, quamvis propriis muris cto populo alicujus civitatis non inteili- lint determinata &-distincta, comprehen- gatur interdictus Clerus, nec vice versä iduntur,ne facile eludatur interdictum , si interdictoCleropopulus, d.c.si sententia. prohibitis Divinis Officiis in civitate , Est quoque communis DD. sententia, populus pro iis audiendis ad suburbia exi- quod interdictoClero non censeantur in- ret.Itemin interdicto locali speciali inter- terdictiReligiosi, nisi de mente interdi- dictäEcdesia censetur etiam interdictum centis aliud appareat: quamvis enim Re- ccemeteriü, vel capella vicina; sed tamen ligiosi per sulceptionem ordinum etiam in his non sufficit, ut coemeterium vel ca- transeant adClericatum, & sintClerici, c. pella vicina sit Ecclesiae, sed requiritur, legi ep iß olam .j 6 . cauta 16. i. quia taut sit contigua & moralicer no segregata, men communi Hominum acceptione no- c.ficivitas. vf. hoc ttt in 6 . Interdictum mine Cleri imelliguntur Clerici siccula- pcrfonalegemrale est,quod fertur directe res, Hinc est, quöd in materia odiosa & in ipsos homines scilicet communitatem, poenali termini' secundum communem eotlegium, populum,&C. &propterea' significationem accipiendi sint , &non locus ipse vel Ecclesiae in tali Ibco existen- facile ad talem interpretationem devenires nun sunt interdicis , quin ibidem endum, ex qua civitas omni prorsus Di- poffint Divina officia celebrari , atque vino Officio tam apud secuIaresClericos, etiamad ea admitti peregrini, viatores,& quam apud : Regulares carere debeat, omnesalii habitatores loci, qui non sunt Tamb.aV Abbatum to. z.dtjp. 16. membra communitatis interdictas,vel qui f. cx post facto per mutationem domicilii, Interdictum personale speciale , sive . aut alio modo membra este desierunt: particulare est, quod fertur non in com- dummodo ab His Divinis Officiissine ru- munitarem, quatenus communitas est , muitu publico per occlusionem januarum, sed in singulares personas unam vel piures aut similibus mediis possint ipsiinterdi- propter earum delictum, vel culpam, ^ 4 cti arceri. Deinde qui interdicto perfo. sive deinde exprimantur illarum peribna- nati, quamvis generali affecti sunt, non rum nomina , sive in genere dicatur, possunt etiam ut singuli nec in loco pro- quod singuli in tali negotio culpabiles in- prio, nec in alienoDivina audire. In inter- terdicti sint. dicto autem locali generali, quiculpabi- Durum forte videbitur ex hactenusg^ les non sunt, nec interdicto causam dede- dictis, quod in interdicto generali loc^lt runtper se, vel per auxilium, consiliuaut ve 1 , personali e. tiam innocentes cöffipre- favorem suum ( nam interdictum locale hendantur, cum tam graves poena: non continet in se personate circa eos, propter nisi auctores delictorum renere debeant. Exgju. in Decket. L». V. Rrrrrrr ^s a *' irz4 Lib. V. Tit i. sancimus. zi. Ced. de Poenis. Dicendum est tamen, innocentes per interdictum generale non puniri dtretle , .sed .tantum sentire damnum per accidens, .quatenus & quamdiu in loco vel communitate interdicta versantur: si enim directe punirentur, vel afficerentur inter- diclo, sicut ipsi culpabiles, tunc ne quidem extra locum interdictum Divina audire pulsent, quod tamen secus eit, juxta d. c.fi sententia, h. r, in 6 . gy Saeptus aut;.m innocentes sentire posse 'damnum sine culpa quidem, sed non sine causa, patet, ex e. quoniam, f. ver f. ß autem de carnali. Ut lite noncontefiata. I. quisquis. f.§. I. Cod. ad leg. jful. maje- ßatit. Item exemplo justi belli, in quo multi innocentes pereunt,qui ad tale bellum culpam non posuerunt, quod per accidens contingitquia scilicet aliter finis belli justi obtineri non potest. Ita enim accidit in interdi Sto generali , quod solet poni ab publicam aliquam & gravem causam, quando scilicet Rectores principales, aut potiores alicujus loci vel communitatis iunt culpae obnoxii, & nolunt gjjjpro eo satisfacere. Sed inquis, quare non potius ipsi delinquentes excommunicantur, quam M totus locus, vel communitas interdicatur, Hr. Id fieri, vel quia incerti sunt culpabiles, & si in genere ferretur excommunicatio contra singulos, qui fuerint culpabiles, plerique contemnerent talem censuram, quia non crederent se culpabiles , vel diversos excusationes in peccatis quaererent; vel quia Rectores & potentes , qui fortassis non curarent excommunicationem stiL personae , debent magis curare interdictum generale , ne populus propter eorum culpam interdicto contra eos exasperetur. . XXXIX. In specie autem causas & casus, in qui-gp bus ipso jure statuitur interdictum, enu. merat Sylvester. P. lnterdiilum. 4. Ut si civitas det auxilium, vel consilium, ut capiatur Cardinalis vel Episcopus, aut invitus in aliquo loco detineatur, c. felicis s. de Poenis in 6. Clem. fi qtsts [studente. 1 . eodent.tit.de Poenis, si Ecclesiastici contra immunitatem suam ä secularibusMa- gistratibus, realibus vel personalibus oneribus graventer. e. quanquam j\. de Cenfi- bm in 6 . si repressalis contra Ecclesiasticos concedantur, nec intra mensem relaxentur. c. m. de Injuriis, tn 6. & plures alti casus, qui apud cit. authöres videri possunt. Interim regulariter in casibus,90 quibus ipso Jure ponitur interdictum , necessie est, ut accedat cognitio , vel declaratio judicis Ecclesiastici; tum ut legitime constet, an delictum sit tale Screvera patratum, quod interdictum fecum trahat: tum ne nocentes juris ignorantia excusentur; tum denique quöd Concilium Constantiense quantum adevitatio- neiy in Divinis requirens denuntiationem , loquatur non tantum de excommunicatis, sed etiä suspensis & interdictis. S,ed & illud notabile, quod in extrav.yi provide. 2. h. t. inttrComm. prohibeatur, ne propter pecuniarium debitum sine speciali , & expressa licentia Papa provincia » Civitas, Castrum , villa, locus vel territorium in terdicto supponatur. Qgod vero hic de licentia Papa; dicitur, in hoc speciali casu locum habet. Cauterum autem interdidUim etiam sine licentia Pap« ponere possunt judices ordinarii Ecclesiastici , quibus alias jus serendi censuras competit, dummodo justitia causa; adsit, & monitiones debita praemittantur. Porri» De Sententia Excommunicationis; Porro ad effectum inter dtfti quod attinet, sciendum est, olim inprimisMislas, & omniaDivinaOfficia in siiiguJis Ecclesiis loci interdicti prohibita fuisse,' quod tamen deinde Bonitacius VIII. in c. alma mater. 24 .verf. adjicimus, h. t.i»6 ■ ita limitavit, ut tempore interdicti (quod DD. communiter de interdicto locali generali intelligunt, non veröde specialia- licujus Ecdelia:, quia alias hoc interdictum speciale redderetur prorsus fine effectu) lingulis diebus in Ecclesiiis&M ot H aiteriis Missae celebrentur, &aiiaDivi- na Officia dicantur,fi cutpriiis, submilsä tamen voce, januis clausis, ac excommunicatis & interdictis expulsis, campanis etiam non pullatis, quibus Divinis Officiis Canonici, & Clerici non aiitem reliqui de populo imeresse debeant. In festivitatibus autem Natalis DominijPaschsc, ac Pentecostes ( quod DD. probabiliter ad totum triduum istorum festorum ex tendunt )& affumptionisVirginis gloriose (quibus Martinus V. addit festum Corporis Christi cum Octava ) pulsentur campanae, &. januis apertis, alta Voce Divina Officia solennster celebrentur, excommunicatis prorsus exclusis, sed interdictis adm issi.squibusob reverentiam harum Iblennitatumpraefatisdiebus participatio Divinorum conceditur: sic tamen, utilli,propter quorum excessum interdictum est positum,Altari, in quo celebrantur Divina, non appropinquenu 93 Alterelfectusint-erdicti eft,quöd regulariter prohibeatur sacramentorum administratio & participatio, nisi specialiter quaedam Sacramenta in Jure excepta sint. Excipitur autem in incerdicto|f«e- rali ( & probabiliter etiam focali speciali teste Syivestro in V. InterdiUum f9.) Baptismus Lt Confirmatio. c. responso. 4$. h. t. & c. quoniam. 19. eod. in 6. item Poenitentia & Absolutio a peccatis, qua non tantum agris, sed etiam sanis tempore interdicti ministrari potest; dummodo excommunicati non sint, vel propter eorum culpam interdictum non sit positum.' Priori enim calu non recipiuntur ad poenitentiam, nisi prius fuerint absoluti a censura, nec postetiori culpabiles in interdicto , nisi pro culpis suis prius satisfecerint, vel de satisfaciendo idoneam cautionem prastiterint, quamvis ab ipsa interdicti censura necdum absoluti sint. d.c. alma mater. Eucharistia quoque saltem in mortis articulo conceditur, c. permittimus. f 7. h. t. & in festis supra nominatis, propter illa verba in d. c. alma mater . posita, pr a fatis diebus participationem permittimus divinorum &c.qnx verba in favorem animarum latius interpretanda sunt, ut non tantum auditionem Divino* rum, scd& participationem Cerae Communionis comprehendant. Matrimonium etiam tempore inter-94 dicti ex communiori DD. sententia non crediturefseprohibitum, praesemmfi fiat absque söienni copulatione & benedictione in Ecclesia; quia ii Ia'taurum sacra ■ menta censentur esse prohibita , quae ab Ecclesia diipensantür: Sacramentum au-' tem Matrimonii ipsi contrahentes sibi rnmistfant , & Parochus in eo non tan- quam Minister , ied potius testis reputa«' tür. Pan. me. non c fi vobis, x • .Ae sponsa-' liUas.*.%- &Nav. d. n.$. sed hoc in interdicto locali , vel personali genor ali. • In interdicto autem speciali personali vide-- tur probabilius, eos, qui ex sua culpa fpe- Rrrr- rri ^ cialiter iijs Lib.V. Tit. XXXIX. cialiterinterdicti sunt, non posse durante consortio,quod secus est in interdicto, «e hoc interdicto licite ( sed tamen valide ) superius etiam rradtdiirus, imo etiam il- irutnmonium contrahere : quia genera- la corpora interdictorum, quae tempore liter ab omnium sacramentorum perce- interdicti extra locum sacrum sepulta ptione prohibiti sunt, non secus ac mino- sunt, lublata censura ad locum sacrum re excommunicatione ligati.de quibus sa- reserenda esse, si id commode fieri possit, tis conveniunt DD. quod matrimonium docent communiter Authores. Nav. in nequeat contrahere J atque ita conciliari „Manuali confessa-.c. 27. («v. ». 176. posse existimo diversos authores, quorum PrfftereaClerici & Reiigiosi,qui inter-g- anqui matrimonium tempore interdicti dictum servarunt, speciale privilegium concedunt, alii negant. Putat quoque Jurishabent,ut in loco etiam interdicto, Cov. in Rtlecf. c. alma mater, h. t. in 6. absque pulsatione tamen campanamm , p. 2. §, 2. sal/, n. 7 . circa solemnitatem &. sepeliri possint, d. c. quod in te. heuedictionem matrimonialem facien- Quartus effectus est, quod violantesgg dani tempore interdicti observari posse interdictum poenas Juris incurrant: St constitutionem c. alma m*t, ut scii, ad inprimis quidem Clerici personaliter in- instar aliorum Di vinorum Officiorum fi terdicti, vel in loco interdicto celebran- at januis clauiis. vel etiam apertis in festis tes, aut actum fui ordinis exercentes, irre- ibidem memoratis. gularesefficiantur, 3 qua irregularitate 5>f Tertius effectus interdicti est, quod in tantum per summum Pontificem absolvi eo decedentes priventur Ecclesiastica se- poslunt.c.ir.g»/. 18.^. isverb.h.t. in€. pultura. c. quod in te. 11. de P cenitent. & Et quoad hanc poenam irregularitatis in 99 rtmiflion. In interdicto tamen localtgene- terdicto personali simile est interdictum rali , qui specialiter ex soa culpa interdi- ingressus in Ecclesiam , per quod aliquis cti non fuerint, non poterunt quidem se- prohibetur in Ecclesia Divina celebrare peiiri in loco interdicto . led poterunt ad vel audire, c. is cui ic-h. t. in 6. non ta- alium locum sacrum non interdictum men ibidem extra tempus Divini officii transferri,arg. c.fi sententia. 1 6. h. t.in 6 . privatas orationes persolvere , aut extra ,t>6Quöd si contingat contra prohibitionem Ecclesiam in privato oratorio celebrare. Juris aliquem interdictum sepeliri in loco Nav. d. loco n. \ 70. Cujus interdicti fre~ sacro, non erit is extrahendus; quia hoc quens est mentio in Jure, ut in c. %oman* non habetur in Jure statutum: & licet a- \.&c. 2 .de Cenfibus.in 6 .c.pr ct interis do. :»j mu ix.qal A«!kM u- fsm quod frj mali iDim/sc laamdire ffite, Äm« < ■]• Cos* De Sententia Excommunicationis.' 123 f ICO Secando domini temporales, qui compellunt Clericos in loco interdicto celebrare, & ipsi quoque interdicti, qui justi reculam exire de templo, excommunica tionem Pontifici reservatam incurrunt. Clem. 2 . h. t. Ter ! io quoque excommunicationem non tamen reservatam incurrunt, qui interdictos in loco sacro, vel a- lios in loco interdicto scienter sepelire frazsumpserint. Clem. t. de Sepulturis. Quarto in Religiosos etiam tam exemptos, quam non exemptos excommunicatio ( qua» pariter non legitur reservata) lata est in Cient, i. h. t. fi interdictum a Pontifice vel aliis ordinariis latum viola- rint interdictos ad divina officia admittendo. 101 ImerdiBi quandam similitudinem gerit ccßatio a Divinis , qua; tamen non est proprie censura,sed potius ipsum tactum, quo suspenduntur organa Divinae laudis, & ab ipsis Divinis Officiis cessatur propter gravem aliquam injuriam Ecclesia: iliacam, ut injuriantes resipiscant, & quod deliquerunt,emendant. Differt pro- pterea etiam quoad effectum ab mterdiEio quod ce satia non afficiat personas, sed tantum locum, & sic extra locum, in quo »Divinis cessatum est, liceat cuilibet Divina audire,nequeClericus irregularis efficiatur, si in ipso loco cessationis Divina celebraverit, quamvis id line gravi peccato facere non possit, imö etiam excommunicatio in violatores cessationis extendatur in d. Cient, i. §. in cessationibus, h.t. De sepultura dubitant DD. an in loco cessationis concedatur ? Sed probabilius est, eam concedi: quia prohibitio expresse in Jure monstrari non potest; neque enim in poenis , ubi termini sunt stricte A proprie accipiendi,per exclusionem Divinorum Officiorum exclusa in- tclligitur sepultura , cum lit aliquid diversum. Cattcriim cejfuionetn a Divinis indi-101 cere possunt Praelati Ecclesiastici ordinariam jurisdictionem habentes, Capitula •Cathedralium Ecclesiarum sede vacante: Et Episcopi possunt date licentiam aliis etiam Capitulis & ConventibusRegularium vel saecularium Ecclesiarum, ut ob justas causas ä Divinis cessare valeant, dummodo in tali cessatione observentur ea, quae praescribuntur, in cap.st Canonici i. &ff. quamvis g. de Officia ordin. in 6. ut scilicet vocatis absentibus de Capitulo deliberatur de cejfatione , & causa cessationis instrumento publico vel literis patentibus inseratur, & tradatur ei, contra quem cessatur, ,ac denique intra mensem causa coramPontifice vel ordinario judice deducatur- Videatur Sylvester V. Cessatio A Divinis Sc] oan. Hofior. adb. u w. 90 . §. IV. De Absolutione a censuris, & in specie de absolutione ab cx* communicatione contracta ob percuffionem Clerici. Summaria. tot. Censura quandoque est nuäa tunc non est toq. Triplici tx capite censura redditur nulla, ex observanda d censurae», st nuditas est ma- defeciu JurisditUoniSjcausa, tSprotessus. nifefia. Rrrr rrr j V 23 $ tib.v. Tit. XXXIX. Mos. Appellatio post censuram latam salta non habet effeäum suspenstium ttf. Censura an fit talida fi lata fit in inno Centern , in foro tamen externo coniidum, aut icontra fi lata fit fine sufficientibus probationibus, sed contra Iere reum ? loj Potest censura in foro externo falere, etfi in foro interno non taleat ttg. Cinsurain foro externo int'alidä, eft etiam inialidain foro interno. te fi. Censura per modum fi at ut i , aut in monit o- rits lata pote fi quis obligari in foroconfci- ' entia , etfi nihilcontra eum probari pojfit Sententia tamen dedar at ori a inforo exter- ■ no fine probationibus ferri nanpotefi ISO Censura fine citatione (fi monitione lata, eft omnino nulla: nist contumacia ftt notoria, aut periculum fit in mora, Itl. Trina monitio non eft desubstantia censura, nist in duobus cafibus . iis. Ccnfiirx juris intalida efifepossunt exdefeslu Jurisdiäionis, fei non publicationis, aut ob contrariam consuetudinem. /,j. Episcopi , eorumque superiores censuram Juris non inusrrtmt, nist eor.itmfiat mentio specialis. li A censura hominis is abfiltit, qui tulit , aut cui is commi fit, aut ejussuccessor. tls. In articulo mortis nulla censura refers at a eft, 0 quilibet sacerdos potest abfiltere pro foro interno : sed post rcconfalescentiam absolutus se debet prasentare superiori,alias in censuram reineidet. Ijg. Superior 'qui habet concurrentem Jurisdi- Bionem cum inferiore Eralato,potest abfiltere a censura ab ipso lata: (fi quid de legatis Apostolicis respeElu Episcoporum: ■liy . Superior, qui non habet concurrent emjurit- didionem, non pote fi abfiltere , nist tia ap>- pellationis adeatur , aut Pralatus inferior in fita causa censuram tulerit. In Monasteriis excommunicati per Abbatem, ab ipso absolutionem obtinere debent,. Ii <>. Censur. e Juris alia refertas a, alia non refert at a. 130 . Priiilegium Epifioporum (fi Regularium abfiliendi (fi dispensandi circa casus referiat os summo Pontifici procedit tantum pro fare conscientia. ni. Quanam censura fint refirbataS. Pontifici ? 122 Quomodo excusari pojfit, quodUuUa (fi Censura in iis contenta alicubi no fint recepta 1 /2j Quid faciendum, fi quis dubitet,an censura fit refert at a 5 12p, A censuris Juris (fi flatutorum non reseXta- tis cuiiis Episcopo , telinforo conscientia Confcffario absolutio competit. Itj: De censura Canonis, si quis suadente 1J,- 126. Qui Clerici in Sacris conflit ut i pritileso- Canonis gaudeant, tel non ? 12/ > Ut Clerici in Minoribus idem priiilegium habeant : requiruntur conditiones 4 Trid, Cone . prajcripta ■ iig. Quid de. Clericis conjugatis ? I2fi - Regulares omnes gaudent eodempritilegio : (fi quid de Eremitis ? tpo. Mafiulinum etiam in materia hujus Canonis comprehenditfemininum. 131. Clerici etiam fe ipsos percutientes incidunt in censuram Canonis , possunt tamen ab Episcopo tel Pralatosuo absolti ;fipercus fio non fit enormis ; - 1J2. Ex Jpicialibus prifikgiis Pralati regularet etiam ab enormi abfohimt. 1 pp, Ad diBam censuram incut rendam requiritur gratis injuria ,. in qua animus (fi ejfe- lJus concurrat . tpp, Censura incurritur, etf Clericus infui per- ■ cuffionem consentiat : quod declaratur. 1 pp. Quid nomine ii olent a manus injectionis hic inteUigatur? ipS. A censura Canonis tam ignorantia Juris , quam falli excufit. ipy. Excusatur etiam qui Clerico pritilegio Cie- ■ ricali pritato tiolentiam infert, /jg, Si causa defensionis fiat, aut disciplina. 1 gp, Dcsetlus deliberationissujficicntis telparti- tas injuria pariter excusat: tpo. Magifter telpropihguus Laicus Clericum in majoribus Ordinibus constitutum castigandiper terba jus non habet, ipi. Er alatus Ecclesiasticus castigandipotestatem non per Laicos, sed Clericos exercere debet, ne censuram incurrat : (fi quid de captttra tel tortura ? Jp2. Ebrietas quomodo excuset d censura ? ipp- Ab ista censura Canonis Legatus a Latere De Sententia Excöinmünieationis.’ 1239 Ö Nuntius Apofiolitus abfitvere poffuntsed 14?. In dubio percussio potiksjudicari debet prit~ cum differentia tis quam letis. 144.. Mulieres* Monialcs > Clericos impuberes, 14g. Pritilegium Episcopale absoltendi d Cenfit. M aliter impeditos pertenire ad S P ejus. ra Canonis extenditur etiam ad alios ^sute legatum , Episcopus pote fi abfiltere. rüditl tonem Episcopalem telquafi haben. I 4 f' §hsd de Detentibus ? tes. 146, d percussione leti indifferenter abfiltere potefi Episcopus: (s qua dicatur lettjsima, letis, gratis, tel enormis ? 5 D Epetenda est inprimis hoc loco illa tVcensurarum distinctio, quam superius/» §. 1. circa finem assignavimos,quod scilicet censura alia sit lata ab homine scilicet judice, & alia a jure sive Canone. Igitur quod attinetad censuram hominis, praenotari debet, frequenter contingere , ut ea ipso Jurenulla, & irrita sit, adebque absolutione non indigeat, sed solum ut a superiore declaretur nulla , si sorte contra talem censuram appellatio ad eum interponatur. Imö si null itas sit man ifesta & notoria, etiam circa appellationem censura a censurato non observari poterit; quia quod est de Jure nullum , nullum producit effectum, & ut ex Gabriele refert Laym. de Censuris in communi. e. 6. ». 2 . Si quis publice excommunicetur, 6 denuntietur nulliter, ipse e* adverso publicare poterit causam, propter quam ipsa sententia censurajest nulla. Dico tamen: fi nullitasfit manifesta & notoria: in dubio autem, vel quando causa non est ita publice cognita, querela ad superiorem deserenda est, ut is de justitia causs cognoscat, & interim sententia saltem in foro externo praesertim ad evitationem scandali observanda: quia ut inquitGreg. c. 1. causa. 11. q. 3 .sententia paftoris sive justa five injusta fuerit, timenda est. Et Pontifex in e.per tuas, qc.verf. nos icitur, h. t. constituit, ut ille, qui allegat le post S40. Consuetudine potefi obtineri , ut absolut i* in foro conscientia impensa , etiam in for* externo acceptetur. appellationem interpositam excommuni. catum, vel in forma excommunicationis intolerabilem errorem expressum, debeat pro excommunicato haberi, antequam suam causam coram superiore pro- bärit. Redditur autem censura nulla 6c irrita 164 ex triplici potissimum capite. I. ex defe- tlujurisdislionis quae vel nunquam penes censurantem excitit, vel uti si ex communicatus non sit subditus ; vel quae suit ab eo ante latam sententiam revocata, ut ä delegato per delegantem: vel quae fuit per appellationem interpositam suspensa. Proinde si excommunicatio, vel alia censura in aliquem ab inferiore judice lata sit» postquam ille ad iüperiorem verbis vel racto(sciiicet iter adsuperiorem arripiendo, nuntios mittendo,&c. ) appellavit, invalida censebitur, d. c. per tuas. dCc. ad audientiam .34. c.dtlelh.g 2. de Appellat. Si vero post censuram latam appellatioin-xoj; terponatur, habet quidem haec appellatio effectum devoluti vum, ut caulk cognitionem ad superioris tribunal devolvat, sed non suspensi vum , quin intere» censura lata exeeutionem fecum trahat,& effectum ram diu sortiatur, usque dum a superiore vel declaretur nulla, vel relaxetur, sicut decisum est in cap. is cui. 20. §. fasse, h. t. in 6. 11 . Invalidatur censura ex defectu fußt 1240 Lib. V. Tit ßacausa", € nimirum desit gravitas cui* pat vel contumaciae, qualem culpam & contumaciam in omni censura requiri superius/» §.i. explicatum; praesertim vere li causa falsa vel injusta sit,non tenebitur censuratus ad censurae obligationem & observationem, ut dictum, & facit textus in s. cuiefl. 46. causa 11. q. r«6 Sed quid si censuratus revera sit innocens, per falsas tamen probationes, vel vehementes praesumptiones in judicio convictus sit; vel econtra, si judex in aliquem pronuntiant censuram propter culpam revera ab eo patratam, de qua tamen legitimis probationibus non est convictus : an his duobus casibus valida censura censebitur ? if>~l iy. Breviter in primo casu valere censuram in foro externo ut v. g, excom- municarus denunciatuspublice vitari, & ad actus judiciales admitti non debeat; quia quam diu salsitas probationum & praesumptionum demonstrari non potest, talis sententia est justa in foro externo, & consequenter etiam instar justae censura suum effectum habebit. At vero quantumad forum internum nihil operabitur talis censura, nec privabit censurarum suffragiis Ecclesiae, nec peccabit ex sua parte, si seposito scandalo cum aliis communicaverit: quta censura, cum sit poena , non potest directe obligare innocentes,quatenus innocentes sunt, sed talis ex supposito in conscientia est innocens, ergoeum censura in conscientia obligare non potest. Et huc recte accommodatur dictum Pontificis in c. t.de Sent. & re judreata. i» 6 . quod aterni tribunal Judicis tllum reum non habeat, quem in- juß 'e judex condemnat. In fecundo casu pro foro externo invalida est censura , cum enim ex communi & re epta DD. sententia inforo externo, maxime ubi de absolutione rei agitur,ju- dex publicam perlbnam agens debeat judicare de publicis actis & probatis, non ex privato animi motu.c. quamvis. 7 p. causa n.q. plane deficiet justa censurae causa in foro externo, & propterea nulla erit censura, si, utsupponimes, censuratus legitime convictus non suent.Sed if S’ & quoad foruna internum probabilius videtur, talem censuram este invalidam: quia cum censuratio fit actus fori externi, non aliter obligat in conscientia, quam quatenus in foro externo est validus, & Juri conformis. Videri poterit circa hactenus dicta Paulus Laym: d.c. 6 ,fui ». a.& Hon 3 c.de Ctnfttrts in communi, difp. l.q. i.pttnSio 1 i.Hanc tamen postremam conclusionem ulterius declarandam puto, ut procedat, si Episcopus quatenus judex Ecclesiasticus aliquem propter crimen son legitime probatum per sententiam particularem censurare vellet; aliud autem si Episcopus vel summus Pontifex 10$ tanquam pastor communis per legem , statutum, vel sententiam generalem ad eradicandum certum aliijuod vitium censuram ferat, quae ipso Jure incurratur, tunc enim in foro conscientiae ea afficietur , qui delictum perpetravit, etiamsi in foro externo nequeat probari; licet,ut talis in foro externo tanquam censuratus denuntiari valeat,etiam legitima probatio praecedere debeat, quae probari possunt ex illis principiis, quae circa obligationem legum poenalium post sententiam judicis vel Juris latam inhtb.i.tit. deCon - ftit. tradi solent. Item si contra aliquem De Sententia Excommunicationis. 1241 iiht indicia, quod rem alienam contra ju- Hain ana. verba reejuifitum. Barb. in c. stitiam detineat, de qua in judicio con- sacro ^ 8 . h. t.n. j.Ad c. illui.de Clerico vinci non postit, non prohibetur Epi- excommunicato dici similiter poteil, ibi icopusconcedere monitoria, sive ceniu- contumaciam fuisse notoriam , quod arras legitimis monitionibus praemissis de guunt illa verba ibidem polita : ciim fa- quibus §. 1. huius tit. dictum, quia tali* itum ipsum in partibus t Uis non pofilt tfe auaioa +i _*\4 ftv 4 4* tu 1>A « -- J /* * monitoria non furit sententiae condemnatoris simpliciter, sed tantum liib conditione, si habueru contra justitiam ,& non restituerit. V Tertia nullitatis causa est, si substantialis procefius judicij observatus non sit, & Judex processerit contra alique-m non non notorium & c. Quod,si periculum in mora sit , & res longic rem dilationem non patiatur, valebit censura etiam monitione non praemista Gloss. i» cap. tum medicinalis.l. in verbo,, temerarius.hoe tit. in 6 - Deinde etiam dubitatur, an trina-mo- lJ 1 citatum, & non defensum. Haec tamen rtitio, qua in d.c. sacro h. r. ante ceniu- nullitatis causapatitur suas controversias: ram requiratur , ita sude substantia , ut & in primis non de liint,qui velint,censii- vel unaomissa censuram irritam reddar? ram esse quiderq injusta,non tarne invasi- Sed magis receptum est, censuram esse dam,licet nulla citatio vel «nor. itio, ptac- quidem injussam, sed non invalidam, ut cesserit.tftg.e. %u. cum fi JUn.ana.-j;. in xx textu in c. Romanas.h, t. in€. notavit fine itApi.1L. ubi dicitur A* ostolum.aU- GlcsU tnvtrbo injusta. Exceptis duobus quem absentem & irrequisitum excom- casibus, in quibus trina monitio etiam municassn. Item. arg. capallud. f.deUe* ad valerem censurae requiritur. I. Si ex- uco excommunicato. .ubi videtur appto- communicatio feratur in participantes bati excommunicatio etiam non prairjs- cum excommunicato, c. siatvimui 3. h. _. ._X-:U:l_:_- - • ^ t, r-- /- ' . 53 monitione prolata. Nihilominus communiter inter DD. receptum tst, censura nulla prorsus monitione promissa regulariter nullam essezquia censura non infligitur, nisi ob contumaciam, contumacia autem non datur sine .monitione. Quare non obstat d. c. cum fit Remana. J • ' w t. tn(>. II. Si causa delegato committatur cum clausula, ut pracedente canonica monitione censuras proferat. Barb. in d.c. (aero, .h, t. n. f. Covar. in [api. d. c. al~ m* mater, h.t.tn 6.p. 1. ‘$. 5. ». 7. Censura etiam aliquando invali-lia da esse potest, si nimirum deficiat jurisdi- quia id convenienter verbis textus expli- ctio exparte legem condentis ; ut quia cari potest de eo casu ; quo dictum & Prxlatus inferior sumo Pontifice vel alie- contumacia alicujus notoria est, atque nos lubditos , vel proprios etiam«, extra monitio parum vel nihil profutura : .& territorium tamen proprium , per statu-^ , sic dici potest, quod Apostolus non re- tum aliquod censura constringere inten* quisiverit quidem illufn excommunica- dir. c.z. de Qmstitut.in 6. qua de re virum per edictum peremptorium »siepius deatur in principio. Z. 2. bujt s tit, . autem per epistolas su&s cbstintre apec- Prarterea multas censura Juris tum vq catis praemonuerit. Cioss. eod. x. cum sit antiquis Canonibus, tum in notiis Bullis Eticu M Decrii.Lis.V. Ssss sss contentae 1242 Lib. V. 1 contentae praesertim in remotis locis extra Italiam usu receptae non sunt, vel contraria consuetudine abrogatae, quod inde accidit, vel quia habent materiam, qua non potest in omnibus Orbis partibus propter diversos nationum mores practi- cari ; vel quia per locorum Ordinarios »unquam sufficienter publicatae fuerunt: censura autem non publicata non obligat subditos: quia non intelligitur prius vera eorum contumacia arg.v. cum infirmitas. iq. ibi : pe fi quam per Pr alatos locer m fuerit publtcaia^&Lc.jde Pamtent.gt re - mijfion. Interim nihil obstat ,quin talem cenluram, quae ipso Jure infligitur, licet eatenus non observetur, nihilominüsEpi- scopus, vel Judex Ecclesiasticus ex illa causa , ob quam de Jure dictatur, possit per sententiam infligere* 11J Illud q uoque hic adnotari debet, quird Episcopi & Superiores Praelati nullam censoram Juris incurrant , nisi specialis eorum mentio in Canonibus fiat: idque ne Pontificalis officij executio& Episeo- pai s jurisdictio cum damno vel periculo Ecclesiastici status impediatur.c, quia periculosus,, 4-h. ti in 6. 114 Quod li censura hominis vel Juris valida lit , absolutione opus est censorato. Sciendum proinde , quod 3 censura hominis principaliter non absolvat alius, quam ille ipse , qui eam tulit , vel cui is absolvendi potestatem commiserit & de- legärit.c. Offic.yudic. ordinär. cap. ab extomunicato. 4 1. & ibi Glosf. &DD. de Refeript. Si mortuus vel dignitate privatus fuerit, qui censuram tulit, non propreres exspirat censura, sed jus absolvendi ad successorem devolvitur, c. fi Episcopus. 40. causa, ll. q. E t nomine lue- 'it. XXXIX. cessorissede vacante inEcdesiaCathedra- li venit Gapitulumjquia succedit in jurisdictionem Episcopi, c. mAt Major. &C obed. in 6. In Monasterijs vero & Collegiatis Ecdesijs absolutio Episcopo, vel alteri ordinario,cui talia loca immediate subsunt, competit : quia sede vacante in Monasterijs & Collegiatis Ecdefijs regulariter jurisdictio Praelati defuncti noa elt penes Conventum, sed ad Ordinarium redit, ab eöq; administratores in spiritualibus & temporalibus constituuntur. Iri articulo mortis nulla quidem cen- xi/ sura reservata est, quin eam quilibet sacerdos etiam de extero non approbatus ad curam animarum, veiipiemet censura affectus absolvere valeat, 'fni.fef. 14 .de Peen. c. 7. & ibi Barb.». 1 j. sed (i in articulo mortis constitutus periculum evadat, superiorem censuram serentem accedere debet,ut pro censura: ante illata ÖC culpä patrata satisfactionem praestet, ad eoque etiam in foro externo absolutionem impetret: nam illa absolutio a privato sacerdote facta tantum valet pro foro animae & non potest Juri Episcopi & foro externo praejudicare. Alias si talis absolutus in articulo mortis post reconva- Iefcentiam non se prsesentarit Episcopo ceflänte impedimento, ubi commode poterit. reincidetin cenluram ipso Jure, c. eos qui.ii, h. t.in6. Ad superiorem censurantis etiam ali- [ ig quando pertinet absolutio , adhibita distinctione , an superior habeat cura inferiore concurrentem jurisdictionem, ita ut subditi inferioris , sint etiam subditi superioris, sitque inter eos locus praeventioni vel an habeat jurisdictionem ab inseriere prorsus separati m. Si De Sententia Excommunicationis. 1243 Si superior habeat jurisdictionem concur- fhm,qua: ipsum soffraganeum concernat xentem, ut Papa in tota Ecclesia» ejus- ( prout Episcopus potest aliquem pro su- que Legatus de Latere in Provincia sibi omm j urium defensione censuris afficere, decreta ctirn omnibus inferioribus Prs- & ita quasi gladiospintuali se & sua tueri latis, Provinciales & Generales Regula- c. deliko.6. & d.c.venerabil bus. y. h.t.iu xium cum subordinatis eorundem Regu- 6 .) tunc quia Episcopus in propria cau- larium superioribus, tunc a:que a supe- sa pars esi, simpliciter contra eum , apud riore censurantis , quam ab ipso censu- Archiepiscopum querela deponi & pro rante absolutio peti potest,-nisi quod lio- absolutione instari potest, d. c. vo.erabi. die universim circa Legatos Pontificios libas. Qualiter autem hoc casu Archi- etiam de latere dictos constituerir. Trid. episcopus ante absolutionem audire de- Seff. 24. de Reform, c.10. ne quarum- beat fuffraganeum , an propter offen- que facultatu vigore caulas ad forum Ec- som manifestam forte excommunicatio- ctesiasticum spectantes in prima instantia nem tulerit, ve! si ostensa sit dubia, qua- Ordinarijs Jocorum praecipiant , conse- liter tunc ante-proceffurn in causa prinri- quenter recte inferri poieffabsolutionem pali ad c mulam absolvendus sit excom- L censura Episcopi, qux causie. cognitione municatus,dictum estsuperiüs in §. 2 .foß rcquiritdn prima instantia extra viam ap- verßculum , mere externa communiere. pellationisad Legatum hodie non perti- Iq Jrionasterijs Regularium excom-Hg nere,quidquidoiim statutum sit cap. 1 .de mumcati per Abbatem, abeodem abfo- Offic.legati.Si in c.ees qui.iz. h. t.in 6, lutionem obtinere debent ; quia Abbas m .cui per verba Trid. fatis derogatum in- prima instanria est judex ordinarius suo- telligi potest. . rum Religiosorum perea, quae tradidit« 117 Sivero superior non habeat concur- Privtlegijs Monaßtriorü privilegio. 48. rentem jurisdictionem cum interiore, sed Si vexo Abbas absolutionem recusarit.vel separatam , quamvis superioremsicut injusta excommunicatio dicatur, adEpi- Archiepiscopus, est quidem Ordinarius scopum appellatio dabitur, qui causam soorum suffraganeorum, in subditos au- censurae ab Abbatc«quiret,de ejusq; ve- tem eorum regulariter imediatam juris- ritate indagabit, & si injustam cognove- dictionem non habet. c. pastoralis. 9. de rit, relaxabit, si justam, excommunica- Officio ordinaris, c. venerabilibus. 7. h. t. to satisfactionem & emendationem in- in 6. tunc tantum per viam appellatio, junget, & non aliter, quam ad eam praenis & postquam ab inferiore obtineri non standam parato absolutionem impendet, potest, S superiore absolutio petenda est, Panorm. in c. reprehensibilis, 26. exfy- eaque appellatio gradatim interponenda, pellat.n.. 11. ut y. g. excommunicatus ab Archidiaco- Inter censuras Juris, qua: perCanones-I no in Dioccesisuffragauei, prius ad ipsum A Bullas Pontificias, vel statuta particu- Suffraganeum, & demum ad Archiepi- laria, & sententias generales Episcopo- scoputn appellet. Sed si excommunica- rum feruntur, differentia constituenda tus aliquis sit ä suffraganeo propter cau- est. Quxdam enim ex hissuntreseyvatx, £sss ..sss , 2 , »qnse- 1244 Lib. V. Tit. XXXIX. quaedam non. A reservatis ordinarie & schola DD. testeFarbosi in eod.c.G.n.+j, extra articulum mortis, aut specialem docet, hunceste , senium praed.dlorutm commissionem vel privilegium nemo verborum w»/ero conjueMta, qucmLpi- absolvere potest, nisi ainhor tegis & cen- scopus quidem probt etiam extra con- sorae, qui sibi eandem censuram reserva- feslionem ablölrcre ä relervatis , led haec vit. Trid, Sejs. 14. de Sacramento paeni- absolutio non pt sst quoad forum exter- tenti*, c. 7. num, ut dictum.. Interim (i in foro exter» 120 Hodie ex eodem Concilio fejs.z4.de no accusator nonappareac, vel culpa ma- Reftrm.c. 6. speciale privilegium accepe- nifella autscandalola non sit, pofie judi- runt Episcopi, utin omnibus censu ris ^ cemfori externi dissimulari cum taliter irregularitatibus occultis summo Pontifi- absoluto in foro conscienti*, tradit Na- ci reservatis absolvere, & dispensare va- var. Confit . f. tn fine de fide mfimmen- leant.Simile privilegium diversi Religio torum. num Ordines ä summo Pontifice per spe- Porro censuras summo Pontifici re- cial.a rescripta impetrarunt, & tempore servatas praeter 20. casus contentos in Jubilaei omnibus Coafcslarijt concedi Bulla Coenae Domini adhuc ex ahjs Ca- solet. ^ nonibus & Bullis 88. refert & explicat Verum advertendum est circa hanc %ixb.deOffii.Epifeopt.p.allegat, f.n.rj* privilegiatam absolutionem, quod ea re- quarum plores nos convenienter mate- gutariter f. nisi ex verbis privilegij aliter ris,super quaeiawe sunt,in alijs tit. adseri« constare, vel conjici postit de mentepri- psimus. Ethic iterum attendendum erit, vilegiantis) tantum pro foro conscien- ut usus & consuetudo locorum circa retiae , ac salute animae ac Divinae ostensae ceptionem talium censurarum observe- reconciliatione valeat i non vero i» foro tur.Ipsam quoqueBullamCaenae Domini, externo & respectu vindicta ob culpam quamvis singulis an nis in die Canae Do- patratam Reipublicae debitae, quin taliter mini promulgetur} & renovetur, in mul- ablblutusSc accusari & puniri postit, at- tis locis praesertim Germaniae &septen- que li de censura ejus in foro externo trionalibus receptam non este , &proin- constet adhuc quoad effectus fori exter- de ibi etiam ab haeresi manifesta contra ni pro cenfurato habeatur , usque dum absolutionem etiam in illo foro obtineat, ut diserte tradit, & ex Stylo Curiae Romanae alijsque rationibus probat Covar, in c. alma mater, h.t.in 6. p. I. §• 11•».I f. unde in d. e.6. Trid. expresse additur illa clausula , ut Episcopi ä reservatis Pontifici possint absolvere ( infere Conscientia ) quae verba licet aliqui interpretentur» f.wwf iJitorun HI KiT: iifcliiiil ßiactn mem it in/ideti fcu/, «ttjltfl Mi« h Gratii H i,lm» Ititixim IrtM k V!; dictam Bullam absolvere consuevisse E- piscopos, cum Becano testatur Laym. de ) excommunicatione.e. f.sub »,2.& Navar. confit, i, «.74. inSummarijt . Sed huic dicto , quod Censurae Bullaei2a Canae & aliae similes non ubique receptae sint, obstant duo difficilia: primit est, quod ex stylo Curiae Romanae Bullae omnes Romae mtbm promulgata; obligent fall® tausEtc’ pltilM HramS iit 1 .' hoc Mit , Ijn iMiacur 'INttrce Is quod absolutio debeat fieri in confessio- etiam in aiijs orbis partibus, sicut tradit ne sacramentali » comawaior tunsu Eraiinus a Ghocfcicr. defjfurudtQ f« erdt. liti, m Clericiin Acilii i D Sententia Excommunicationis. 1 245 * tsar.tn exemptos p. \.q. fc.*. f.Alterum Pontifici reservata' ut quia loca sunt vah est, quod non videatur esse in potestate de remota a summo Pontifice, ßtdiffici- subditorum, obedientiam summo Ponti- lis est absolutionis obtentio.&quiaho- sici debentium Bullam recipere vel reji- mines ibidem sunt proclives ad hasresi* cere. vel schisma, quod si durius censuris cou- Resp. Tamen ad primum, quidquid fit stringantur, periculum est , ne facile ia de Bullis aliarum materiatum» speciales contemptum Romani Pontificis & actu- elle in censuris, quod ad earum obliga- alem haeresim prolabantur, tionem requiratur , ut non tantum Ro- Si quis dubitet de obligatione alicujus I2| mas.fed etiam per Praslatos locorum pub- censura reservatas , & le in alterutram.» licentur.-;, cum infirmitas. I de fatui- partem nequeat resolvere, pro tutiori pa- teuttjs & remifstenibut. cificatione conscientiae consessarium pri- Ad secundum repeti forte possunt ver- vilegiatum, quales plerique sunt de Orba Gratiani»»?.»« istis. j. dist. 4. leges dineMendicantium, accedere poterit. instituuntur, dum promulgantur,firma» - Quod si Author Canonis, vel censurae 1 * 4 - tur.dum moribus uteut : um approbantur, eandem sibi non reservavit,ejus absolutio quamvis enim legibus Pontificijs obedi- Episcopo vd etiam labem quoad forum endum sit, tamen etiam contra legem conscientiae proprio Parocho vel Con- Pontificiam admitti rationabiles causas fessario competit c, nuper. 29. vers.inse. & consuetudines, constat ex totor»>. De - eunde casu, h. t, St censuris juris quoad tretal. de Consuetudine. absolutionem inferioribus Sacerdotibus Hoc verb diligenter discernendum competentem annumerari possunt cen- «st,non posse quidem rationabile esse, ut suras, quas per generaleslententiasEpi- peccata,quae v. g. in Bulla Cceuje Domini scoporum feruntur , v. g, si Episcopus e- damnantur, ut hteresis, violatio immuni- dictum faciat, ut quisquis furtum sacrile- tatisEcclesiasticae, St depraedatio naüfra- gium commiserit, excommunicatus sit: gantium, talfificatio Apostolicarum lite- quia tales censurae potius rationem sta- rarumStc. licite St impune committan- tuti, quam particularis sententiae Judicis tur: hoc tamen consideratis quorundam habent»praescrtirn ciim quoad obligatio- Iocorum circumstantijs posse esse rationa- ne iemper benignior interpretatio faden - bile , quod ibidem propter talia delicta da sitNavar. in Manuali c. »7. n. 44. & non incurratur ipso facto censora lummo Gov. ind. c. alma Mater.p. 1.§.12.0.4. De Censura reservata ob Percustionem Clerici. !2f 1 Nter censuras reservatas nulla fere ma- »««»dicitur ) cuius verba hac sunt: Si 1 gis recepta est, St ab hominibus cog- quis suadente diabolo hujus fdcrilegtj re. nita , quam ista , quas ob percussionem atum incurrent , quod »» Clericum vel Clerici incurritur , St habetur in Canone Monachum violentas manus injecerit, Concilii Lateranensis, st quis suadente. Anathematis vinculo subjaceat , & nui. tausa. 14 ,q. 4. C unde St privilegiumGt- l»t Episcoporum t Ilum absolvere prasumat Ssss ss‘s z (nifi ,246 'Lib.V. Tit. XXXIX. ( nisi mortis urgente periculo ) donec sipo- Re for. in c. 6 . qui nimirum vel benefict- ßohcoco»fpeSuipraJintetur,tir eius man-, um Ecclesiasticum possident, vel habi- datum suscipiat. tum & tonsuram clericalem deferentes ßl 6 Notandum igitur I. Quod nomine alicui Ecclesia? ex mandato Episcopi in» Clericorum, quorum percussio subcen- serviunt ,^vel in seminario Clericorum, sura prohibita est, veniant inprimis Cie- aut in aliqua Schola, Universitate de li*- rici in sacris Ordinibus constituti., etiam tentia Episcopi quasi in via ad majores excommunicari, suspensi, verhallter de- ordines suscipiendos versantur, positi vel irregulares, dummodo non sint Licet vero Concilium d.l. non loqua- actualiter degradari, vel dimisso habitu tut inspecie de privilegio Canonis,kd fo- vel tonsura negotijssaecularibus se immi- ri tantum ,.nihilominusä privilegio fori seendentesSc ab Episcopo suo tertio mo- ad privilegium Canonis^ tanqüamäma- nit;non emendärint c.in audientia. 2 f.&C jore ad minus bona esi: argumentatio; & c. contingit. 4f.h.t. imo etiam trina mo- ii ob defectum praemissarum conditio- nitio Episcopi non requiritur, si Clericus num non habet Clericus privilegium fote. enormitatibus immisceat, & dicitur se ri , quod Jure Divino est datum c, quan- immiscere enormitatibus, si bella & se- quam de- Censibus. in 6. multo miniis ha- ditiones in populooommoveat. cap.cum bebit privilegium Canonis quod Jure non ait homine. 14. &C c.perpendimus .2 j. tantum humano (respectu censurae rescr- h. r. Item excusetur a censura, qui ma- vat«) est concessum. Non autem vice nus violentas injecerant inClericum,cum versa ab amissione privilegijCanonis ad matre, sorore, aut filia turpiter iuven- privilegium fori recte infertur: cum hoc tum, quod DD. non tantum de ipso actu tanquamjure divino competens diffici- t. 1 . Moniales sive se invicem sive £|Jies Clericos percusserint, ab Episcopo, incujus diceccsiMonasteria sita sunt,-absolvuntur, quia non expedit eis , ut pro absolutione «vagentur, ditt. cap. de Jtionialtbus }j, hoc temp. 55 Notandum V Qubd illa verba Canonis suadente Diabolo , significent gravem injuriam,& in ratione sacrilegij mortale peccatum, ita tamen ut harc-duo-concurrant , scilicet animi interna affectio & intentio ,qua aliquis Clerico graviter nocere cupit, & externus effectus, seu ipsa gravis laesio actu patrata:quare si quis v. g. habuerit intentionem ex occulto lapide vel jaculo graviter feriendi Clericum,sed aberraverit, vel quacunque causa impeditus non fecerit,peccavit quidem propter hunc malignum affectum coram Deo mortaliter » excommunicationem tamen non incurrit.Navar. L. Agere qui possint vel non? ibid. b. i 4- k 5. Aflut, Illicitus non semper est invalidus, 1. S-num. 4,, Quomodo lex actum censeatur in validassir.ibid. 0-51- Quid ad actus valotem rcquiiatut. ibid. n, $6- Soler,nirates actuum non fundantur in prae, sumptione- ibid- n. 61 Actum invalidate, i1 de« qegate actionem,quomodo differant?ibid. A» ctus meras voluntatis non inchicutu consuetudi* nem, vel praescriptionem, 1,4, n 9. Adoptio. Quid & quotupstx IV.n.i.Sjus.iequisiti.ibid n,6. Adulterium. .Conjunctntn tua promissione Matrimo ni j , vel machinatione in.mortem conjugis, eaufat impedimentum. IV. 7. per tot. Inducit divortium quo ad thcrum.1V. l8- ii- & 12- Nisi uterque Conjux adulteretur, ibid. n 15. vel Maritus causam dederit adulteri), ibid. b. 16, Adultetiom quid, & quomodo in hoc,differat tjus Canon. a .Civili. V 16. n,2. ’Qu/epcenxadultctij.IV,20, 1/..&V. t<« 4'j.#6. Advocatus. .Qui Clerici 10 Advocatos tecipi possint, 1,3-in.4. Advocari debent abstinere ab injuriis, ibid n. 9. prohibetur eispacilci de quota litis: non de Salario ibid. bide Pofiulare Procurator. Advocati ,£cclefiarum. Qui dicantur, & quomodo ä patronis diffctant.III. 48, n, 18- Aid iste are. Quatenus liceat in fundo.suo. V, 3*, 6, JEquitds. Rigori Jutis prasfcrenda.I, S. n. 77* itAEtas. rReqaifita in Ordinandis. 1.14. a n.i. usque ad 10. in praeficiendis beneficiis & dignitatibus Ecclesia* sticis. ibid, n.iS, it seqq. • C t) Affini- Index Rerum & Verborum locupletissimus. Affinitas. QuiJi & quomodo convtahatur.IV.i+.r.cst triplex, ibid, n. 6. quomodo constituat impcdttnamim affinitatis, ibid, n.7. quousque extendatur, ibid. v.A. ad quotum gradum affinitas dirimat Matri, monium ? IV. rtz. a. 3, Atchimicum aurum. Fieri & expendi prohibetur III. x.n. 1/. Pana AI- chimistarum de Jure Canonico.Y.20. a.15. Alienatio Feudi, v. Fetidum. Alienatio ffudicij mutandi causa . Est inter causas restitutionis io integrum. 1 . 42. r. que actioprqpcetea competat, ibid. 0.2. Rei li- tigiasx alienatio, quia per se nulla est, non indiget boc remedio, ibid, n. 5. Alienatio Rerum Ecclefiaflicarum. Prohibentur alienati immobilia & mobilia pretiosa, 3 c quxnaai accenfcantut immobilibus. III. r; 1. Res servando non servabiles potest Prxlatus alienare, ibid. n,2. item res immobiles exiguas, ibid. n. 3. Similiter res ab antiquo alienati folitasstbid. n. 4. ad vaiorem alienationis requiritur copula- tivdcaula & solrranitas ibid.n.rj. quales contractus veniant nomine alienationis, ibid. n.ir. qua; alienatio rciEccIesiasticx sic nulla,ibid.n,16, Pa- nx male alienantium.«bid.n 1 e. An sit testituendi obligatio in conscientia.ibid.n.19. & l. 2- l>. $£. quomodo res male alienata repeti postit.-TII.i 3. n. 2 t. quid postit consuetudo in hac materia- ibid.t1.24.quo1r.odo precium debeatrestirui.ibid. »,25. Abbates polluat date consensum in alienationes rerum ad suas Parochias pettinentium.III. 30,0.15. Allodia. Seu allodialia bona qux dicantur. III. 20«a. 12, Altare. Specialis coafecratio Altaribus impendenda est- IU. 40 - 3. Quid sic Altare perratile & fixum, & qui. bus casibus txl'etrectur. seid. n. 4. Anathema. Et communicatio quomodo dilictam. V. 41, num.n?. /I -- >' x. Dc Beneficiis qualiter solvendx. III. s. n. /3. qualiter abHpilcopo peti possint. V. f, n. 17. Antichrist; ■Quid sic, & au sir licita. V-19. rj. Aperire litteras. Aperiens an falsuty committit. V. 20. it. quando aperite liceat, ibid. n. 12. Apostasta. Est triplex. V. 9. i, quomodo disterat, ibid. j, pmna Apostat«, ibid. n. f. qui dicamur Apostasiam committere, ibid. n.7. Apostoli, v. Appellatie. Appellatio. Quid & quoruplex. II. 28. 9.qux differentia intet judicialem & extrajudicialem. ibid. n, 10. St i lententia definitiva & interfocucotia. ibid, n. n, quales effectushatum appellationum. ibid.n,i2, quomodo & a quali interlotutoria de Jure Tri« dentini appellati postit, ibid. n.:*. Appellatio est species defensionis omnibus c oncessa, ibid. n.16. quomodo tetrius appellare possit, ibid. n. 17, j quibus appellatio non detur, ibid. & n 24, aliud est appellatio, aliud sententiam nullam dicere. II.28.1. potest,tamen agi de nui lime, aut fup, plicari Vel revisio pet-.ibid.n.j.quod tempus fup-, piicarioni praefixum » & quando supplicationi locus non sit. ibid. n. 13. & 24. quomodo fiat revisio.ibid. n. 25 qualiter detur, vel non detuc appellatio in causa tanguiois. ibid,0,34.quando in causis correctionis vel visitationis, »btxecu« tiooe, a facta transactione, item contumaci condemnaro, & infra tertam summam non detur { i 10« •g&t VfJ#!“ vHM .».!• T fjiitdic -y wd 1 »■Ai sjiioititii Mh e \ftjuisi r.tPii t usaestp '-»> wigfai appellatro.ibid.n.;8- & seqq. nec effectum ia- spensivum habeat, ibid, n. 34 In nutoriis & ia nii&no pollcilotio lumroatissimo non admittitur appel- latio, ibid. 0.37. & ;8> a correctione St visita- puJofe tionequandodetnr, 1.33,42 Fataliamterponen- m baptitj dx appellationis sum io- dies II. 18.39. quando etatupa Sc quomodo currat hoc decendium. ibid. & nn. ;(, j seqq. quomodo Domino per procuratorem prx« ::ib Fstiria judicari possit, ibid.n.43. Quid fini Apostoli & quotuplicet. ibid n. 44. Tempus iatroducendx appellationis a quo determinetur, ibid. n. 47. quando ceoffatur appellatio deserta, & quid de- sMjjjj-j inde fiat. ibid. c.49 & qo. < iiäe Recusatio. Approbatio Religionis. Ad quem spectet. HI. 30. I). -et«!c!ic Arbiter. »At Quid sit?I.45. 1. quid siplurcsarbitri, & dissctt- »WIibi« liant ?.ibid- o. 2. Ex quibus arbitris und absente, «bmagn* an reliqui procedere possint.ibid. n.3. Superqui- *-«-7. Q bus fieri possit compromifium. ibid. 4. Diste- s *Kiaau; twt« '-tsctotes Index Rerum & Verborum locupletijßotus'. MBtia inter arbitrum & arbicnrorem. ibid. a, y. Qui prohibeantur suscipere arbirrium.ibid. n 6. Quomodo sententiae arbitri stare oporteat, ibid. „.7, Quomodo arbitraturis lententia reduci pos> sit. jhid,o.A- Quale tempus reductionis statutum fit.ibidra.S.Testes & Conftssio coram arbitratote quomodo faciant fidem, ibid. n.9. a sententia reductionis non datur appellatio, ib.n.io. qualem pnena committant contravenientes lententi* reductionis, ibid. n. 11. an reductioni possit renuntiari, ibid. n. 1 ? -iiide Comprornijjum. Albor. Consanguinitatis, IV. 14. 4, Archivum, v. Infirumenta. sArchidiaconus. Quis,quod ejus v Hierum, Lt qu* ejuspotestas.l.23. zArchi- Episcopus. Quis, quse ejus supenoiitas & potestas. 1.33 2/Se 26. Qua: jurisdictio in sumsganeos.eotumque subditos, ibid 0,17. & seqq. quomodo pontificalia exercete possit in loco exempto, ibidem, num. g. B Archipresbyter. Quis sit ?cuisubsic?& qualem habrstjirrisdictla' nem. 1 34,0. t. 2. 3. Atchidiaconus & Arcbi« presbytci debent suscipere ordinem lito nomini congruentem, ibid. n. 4. e Arttati.v. Ordinandorum Qualitas. Arrha Vel poenae an sponsalibus addi possint. IV. 1. n.7. Arrogatio. Inducit impedimentum Mactimonij, & inter quo* IV. II. n 3. 4. & Ascendentis. Qualiter ab intestato succedant, lll- 27.lv- iide Te- fiamentum. Assessores. Quisinc Alsellotes, & quinam Judices eos hibttc possint.//. 1.9.non habent Jurisdictione, ib. 0,9, Auditores. Quid sint? //. 1. io- Advocare , Advocatio causa, v. Forum competens. Bannitus. Quomodo Baanitum liceat occidete. V. l». 4. Baptismus. Infans debet baptizari lll. ai. i * quis minister fo- lemnis & noasolemois, ibid. n. 2. praesente digniore non debet baptizate inferior, ibid. n, 3, quando licet utimatetia dubia, item abluere putem baptizandi non principalem, ibid. quando debeat repeti Baptismus sub conditione ibid.n.y. & 6 . Non baptizatus potest salvati per Baptismum Flaminis, jbid. n. 9. Monstta quomodo baptizanda.ibid.n.io. ubidcbea; Biptiirua con. ferri, ibid, n. ir. Baptizando decui nomen ali- cujusSancti.ibid. n. 14. Baptisma est jauua,ad Ecclesiastica Sacramenta. III. 43.1. Bellum. Ad bellum requiritur duplex j-ustitia.l 31, 4. Bellum per se licirnm, potest per accidens ficti illicitum. ibid. n. j. An. S. Pontifex possit v?l debeat bellantes ad pacem compellere ibid.n.6 Ex causa magna: utilitatis licet in die felio bellate, ibid. n.7. Quomodo Principi Christiano liceat infideles in auxilium vocate, ibid, n.8, Quomo- , do innocentes occideic liceat in bello, vel comis bona deripere, ibid. n,g. qualiter obsides occidi non possint, ibid. n 10 qualiter oblata satisfactione Princeps ä bello teneatur desistere, ibid,' n. 11 $idc Pax. BenediElio tAbbatum, Quid, & in quo conveniat & disserrat a Consectatione, I. 6. n. yz. quo die ficti debeat.ibid. n.^y. Abbates benedicti qualiter pontificalia exercere, ordinare, patamenu benedicere , See, possint, ibid, ».6». Beneficium. Beneficium quid ? III. 5. i.& quotnplex 4 b'id.n 4 5. & si.Differentiainret pensiones St beneficia,jbid. o,2-Beneficium non potest conferri ä Laico.ibi-J» n. 3. Beneficia qui conferant, & dc beneficio, tum resemtionibus.ibid.an.7. usque ad n. 61. Beneficiorum quinam incapaces existant. III, 5. 61 Benefic. invalide adpptus, an possit tuta con« . scientia retinere.ibid.0.63.Beneficia intra quantft tempus conscienda, ibid,n.6 4 . An plptabenefi- cia uni tonferti possint.n 68, Bencficiatus regro- tus non cogitur beneficium dimittite- ibid, 6 . , n. t. Benefidnm quot modis vacare dicatus , ibid, 8 n. 2• Beneficium de jute vacans (1»J »!io 'Index Rerum & Verborum locupletissimus. »sio poffcffum impetrans , debet facere hujus posteffiocis mentionem. Ibid. 3. Benefici) vacaturi proni litio non valet, ibid. n*4, quomodo beneficium diminuatur, ibid.«. o. |. Beneficio non potest imponi novum onus- ibid. n. 1. Fructus beaeficij vacantis ad que pertineant, ibid 0.3. Benefici) divifioquando fiat.ibid. n.». dismernb- ratio Lc fuppteffio quid & quando ficti postit, ibid. n. gc 6. Unio beneficii, quas dicaturdbid. tum. 9. quis unite postit, ibid.num. 10. St quid tequitatut ad unionem, ibid, nuro it. Beneficium curatum, & Ecclesia Parochi alis non est idem ibid. 2 s. Quasdam beneficia sunt actu curata, quasdam habitu, ibid. num. z. alia sarcula« lia,alia regulari*, ibid. 37. 1 an in dubio omnia beneficia prasfuroantut saecularia, ibid. num. 2, Beneficium' sacculare qua' iter ia Monasterio fundari postit. ibid num. 3, circa beneficia Ecclesiastica contractus onetosi sunt sitnoniaci. V. tS. qualiter resignatio beneficii simoniaca eile potest vel non, ibid. n, 28. & feq. in causis be- neficialibus quomodo reprobentur St admittantur sottilegia. ibid. 21. n. f. Beneficiis praeficiendi quis debeant habete qualitates. 1 , 14. St III. 29. Beneficiatuf, Itiam curatus omittens Hotas Canonicas tenetur ad testitutionem III. 41.0. i.in primis fex mensibus non tenetur, ibid. n./. Beneficiis praficitndi t v. ataspraficiendorS. Bigami *, Bigamus, Bigami . Bigamiaquid, & cur inducat irregularitatem?! trj 1. & 2. quomodo contrahatur, ibid. ». 3. Cum vidua nullitcr contrahens an efficiatur bigamus, ibid.n.^.Bigamia in infidelitate concractan noceat post conversionem, ibid. n. K. In bigami» quis dispenset, ibid,a. t{. Elasphemia. Quid, & quotuplex ? V. t6.1, Pana Blasphemie, ibid. n.3. Bona Clericorum. Patrimonia!ia qua: dicantur? III, 2/. 1. qua: indu; stciali». ibid. n.4, quae prospectu ficciesix acquisita. ibid. n. y. que parfimomaha, itid. 0,7, Breviarium. Qualis attentio tequitatut in recitando Breviatio* III.41. 6. Bullari sim. Et ejus authotitas. Procem, n. 13, Bulla. Pontifici* extravagantes qualem authotitatetn hi« beant. Ptoasm. n. tt. (ijdtilt ,;3t. lbi.1 jainiiitl is simi« ,««!t(| riswjot »tapin jirafisp inuro q 1 ia Cati« Cadaver, Cur in locis factis sepeliatut ? olim non licebat,JlJ, i8.n. 1 . Calices & Paten* Specialiter consecrati, & ex certa materi» confici debent. IU. 40. n. 5. quando consectatio tepe* tenda. ibid« u, 6, Calumniari. Quid sit? V. 3* n, t» Praesumptio calumnias quab modo tollatur, ibid. 0.3, Caminum. Quid fit, & ao licitum ? V. 19.14. Campana Ecshfiarum. Quate betisiicantur, & Chrismate inungantur. 111 . 40.7. Canones, De Canonum contrarietate, Psoam, n.>8- Aliqui antiquiores Gtatfaoo Caooauns collectores, ibid. n, 7, srte.il ■pueEtth iuriu Canonica Purgatio v. Purgatio. Canonicatus, Quam aetatem requirat. I. 14,34. Doctotibusvet Licentiatisin Theologia aut Jute Cau. conferendus. ibid. n.;8. Canonicus, Ao aliquis postit este in duobus locis fine dispensatione Sc qualiter teneatur iclidctc.Ul. 4.19 Canonici abientcs'quomodo luctentur distributiones. ibid. num. 1«. CaoonicusP-rochus quando censeatur praesens, ibid. n. 17. Canonicus legens MistamterapoteHorarüCan. au percipiot distri- butiones.ibid n. 18.Canonicus ablcnsq Mensibus »n etiam luctetur, ibid-o.19.vlde DijtriliUtioms, Capella»i Parochorum. Non tenentur ad testitutionem,si Breviarium omittant III. 4t. 21. - Capitulum. An & qualia statuta faceupofic. l.L Lt.Ilk.n-'r. ikMiur. irnlj«, iHsithq Caf. swdii! Mu m,". U« *11 none ■aäiqaao ISidtc« ttwdln C Sim Hat e*»«), f a I Index Rerum & Verberum lecupletijfimus. ® «p'tu!f«OBfensu$ quibus casibus requitaiur.III. jo. l. 3, 4. & $, Capitulum convocare quis possit? III. ii, /, Capitula res absentes quando roaadi, qtrot präsentes esse debeant. ibid a, i, ■aus vacandus non vocat» potest irritare a- ctum. ibid. a.4. Capitulum ut dicatui aliquid fecisse, requititur Capitularis tractatus, ibid. 0.5. Capitulare» debent esse in majoribus Ordinibus, Sc an etiam in Monasteriis, ibid. n.6, Sc 7. Major pars trahit ad se minorem , Sc an sufficiar majoriras refpcctiva. ibid. n. 8 St y Capitularium major Sc sanior pars debet consentire.ibid. b. 10. An pars major praevalear , quando agitur de Jure singulorum, ibid, n.13. Subscriptio Capitularium qualiter facienda, ibid. 0-14. Capitulum Cathcdraiis Ecclesiae qualem habeat prae» «edentiam, 1. 33 «i. Cardinales, Unde dicti & quando iaceperint. I. 33.1^. Cardinales cteat lolus Papa. ibid. n. 16. Cur utantur rubro colore, ibid- n. 17. Prxcedunt omnes alias dignitates Ecclesijstrcas ibid, n. 18 Horum potestas, ibid. n. 19. Hodie soli Cardinales eligunt Papam, ibid. n. 20. (aßratio - An sic licita ad tuendam Castitarem.vel servandam vocem. I. 20, 8- Sc 12 . An castratus propter vacem sic irregularis, ibid. n. n. Casus , vide Contrarius, Catechifmus. Quomodo fit impedimentum? IV, 16. 5* Cathedraticum. Qaid ? III, j j. 5. An possit tolli prxscriprione.ibid» aam. 7. Catholica Fides , v. Fides. Causa. Connexa non dividenda. H. 2.77.79. & 80 qualiter Sc quando sit causa connexa, ibid. n.78.80. & 82. de causa connexa oportet excipete ance litem contestatatr. ibid. 83. Causa Eccleßastica. Quxnam dicatur. II. 2. n 62. quando causa saten- laris ctahatur ad fotum Ecclesiasticum, ibid, a. 63. & 64. propter denegatam justitiam in foro Ecclesiastico fit recursus adlxculare.ibid. n.65. Episcopus an sic Judex in caula sux Ecclesia:, seid. a. «6, Causa seudalif. Ifl causa feudalj quis sit Judex competens? Ii, 2. 84. Sc leqq. Causa mixti fori. Qu* dicantur? II. 2. n. 67. & scqq. Causa possessionis & proprietatis. Quid sit? II.is-1.datur etiam in corporalibus ibid. n.2. Quotuplicia sint remedia posselloria. ibid. n.$. quomodo procedendum, Sc quis pta (erartte in polleflbrio.ibid. n. 6. Si 7 . »a Si quomodo caulx possessionis St proprietatis possint cusiu* lati ibid. n 9. Dc petitorio potest actor transire ad poHessorium. ibid. n.10. quando causa proprietatis cemluhd non intentetur, ibid. a. xi. Censura. Quid ? V. 39. i. Sc 2. Quotuplex ibid.n. 18.10. 2«, Ferri petest solum in Chiistianos viatores, ibid, n. 3.4. Sc f Scnon nifipro delicto extern» & mortali ibid. n.S. Qualis contumacia St monitio ad inferendam censuram requiratur, ibid.n. 7. Sc ur. quomodo ipso Jure inferri possit, ibid, n. 8. Qaando citatio prxrequiratur. ibid.n. g, qua» Iis ignorantia excuset i censura, ibid, qux disterentia inter alias poenas,Sc censuram, ibid. n. 10. Quibus competar potestas ferendi ccnluras.ibid, b, ii. 13. 14. Sc i/.quomodo censur*privent bonis Ecclesiasticis ibid. n. 16- quando censura tollatur, ibid. n. 17, qualiter censura: generaliter vel in specie fieri possint, ibid.n.20- quales cen- surx prohibirx. ibid. ruat* Censur*generales quomodo fieri debeant, ibid. a,12. in censura celebrans vel ministrans, fit irregularis, ibid. n<6^> Quando censura, Sc quotupliciter sit nulla, ibid, n. ioj. Sc 104. appellatio post censuram latam non habet effectum fuspenGvum, ibid. n.io?, quomodo censura sit valida, si lata sit in innocen- tem.ibid. n. 10«. potest ir, foro exremo valere, etsi non valeat in interno, ibid.n. 107° foro externo invalida est etiam invalida in foto interno, ibrd.num.to8. Quomodo Sc qualiter censurL per modum statuti quii obligari possit, ibid. nl 109. quando censura lata omnino null«, ibid» b, HO. qualiter cenlurx invalid* esse possint, ibid. n. m. Episcopi quomodo non incurrant- ibid. n. 113. Quis a censura hominis absolvat, ibid. ä num,114. utquead n. 119. Censura jutis alia reservata, alia non. ibid. num. i uj. in articulo mortis b* 1U reservata tst. ibid, n. 1 \.j (? 3 ) ruYiie- Index Rerum & herber um kcupletiffimus. Privilegium Spiscoporum & Regularium absolvendi & dispensandi circa calus reservatos, ibid. B. 120- Quaenam censura: reservatae, ibid, I2l> Quid faciendum , fi quis dubitet an eensura sit reservata ? ibid. 0.113. ä quibus'censuris quivis Episcopus vel Confcstatius absolvere possit.ibid. Dum. 114, Censura Can. Si quis suadente. 'Qui Clerici Privilegio Canonis gaudeant, ibid. n. 126. Quid dc Clericis conjugaris, ibid. 128. Quid d,e Eremitis ibid. n 125- Regulares omnes omnino gaudent, ibid. n. 130- io hoc Canone Masculinum etiam comprehendit femininum,ib. n. 15t. Clerici etiam se ipsos percurrentes incidunt in Censuram Canonis, ibid. n. »33. qualis injuria requiratur ad dictam Censuram incurrendam, ibid. n.13?. quid nomine manus violentae injectionis intelligatur.ibid.n.i 36.137. quid excuset ä censura Canonis.ibid. 138.1 j9. qualiter ab hac Censura Legatus i latere & Nuntius Apostolicus absolvere possint, ibid. n. 143. Quid depotenti- tibus. ibid, n. 14J. ä percussione levi indifferenter absolvere potest Episcopus, ibid. n.146. quomodo in dubio percussio judicanda sic. ibid, n» 147. Privilegium Episcopale absolvendi ä Censura Canonis extenditur ad alios jurisdictionem Episcopalem, vel qusssi habentes. ibid. n, 148. Consuetudine potest obtineri,ut absolutio in foro conscientia: impensa,, etiam in foro, externo acceptetur. ibid. n.149. Census. Quid & quoruplex,///. 39. 2. an novus census imponi possit Ecclesiis post fundationem, ibid. n. Emptio censös an sit usuraria, V. t 9.23. Cessatio a Divinis. Quid sir, & quomodo diifexat ab interdicto. V. 19. n. 10J. quis cessationem possit indicere, ibid. n. 101. Non prohibetur p« eam scpuluua.Ecclesiastici. ibid. n, 101, Charitativum fubfidium. Quid. III 39, 8- quando & ä quibus exigi possit, ibid. ä n 9. usque ad c. 11. quomodo Monasteria sint libera, ibid. n. 12 Chiromantie. Quaedam datur, qua; non est prohibira.V.2J,rni4. Chrisma , v. Confirmatio. Citatio. Quid sic, Sc qootuplcxf II. 3. n. 9, quid fi citatus dorai non sit. ibid, n. t x.qaasitet de citatione facta nuntio ad eremi credatur, ibid n. n. qmlso ^ter & quando realis citatio locum habeat, ibid. n. 13. Edictalis, citatio quid sic, & quando fiat, ibid. n. is. Clandeftivum Matrimonium. Xridenrinum invalidae. IV, 3. 10. Clausura, Quid de ea Trid . statuerit, III, 35.9. Clementina. Et extravagantes quid sint? Procem, n.10. Clerici. Unde dicti. III. 1. i. Clericorum appellatione.aa veniant omnes-Ecclcsiastici. ibid.n.2. Clericatus .qualiter probetur.ibid. o^.Diffcrenriaintet Clericatum primitivae Ecclesia:, & hodiernum.ibid. • 0.4. Clericos decet vita: honestas & probitas, & in quibus ea consistat, ibid 0- 5. & seqq. Clericis interdicta habitatio cum mulieribus III. 2-0-1. & 1. Clericorum concubinaliorum poena:, ibid. n. 3. Sc seqq. Clerici quale privilegium habeant circa solutiones debitorum, ibid. 1. 3. n.i. Debent negotia (atcularia generaliter vitare, ibid .49, n. 1. Sanguinis effusio qualiscunq; prnhibecurClericis ibid n.2- Possunt esse Tutores & Procuratores personatum miserabilium, ibid. n 3. qualiter of. fici» (atcularia non sint prohibita Clericis, ibid. n. 4.qualiter ad studia Legum admittantur, & ad officium Notarij. ibid. n. 5% & 6. Non possunt accusare in causa sanguinis. V. i. 6. Quo. modo prohibentur venari, & arma gestare, ibid. 24. n, x. a. non debent este percussores, ibid, 25. Clirici pugnantes in Duello , v. Duellum. Clerici conjugati. Cletiei inmioortbus constituti possunt Matrimonium contrahere. III. n. t. An Cleri- i Matrimonium-concrahentis beneficia vacent ipso Jure. ibid. n. a. quid Juris si uxor ante consummationem Macrimonijsuerit moitua,.ve! Religionem ingressa, vel Matrimonium nullum, ibid. num. 3. Sponsalia de fututo non inducunt amissionem ,. beneficij. ibid. n. 4. Clerici conjugati quando admittendi ad Divinum Ministerium,ibid.n. f, quando & quomodo gaudeant Canonis & fori privilegio, ibid. 0.6. Quare Clericis in majoribus constitutis interdicatur Matrimonium- ibid. n.9, & feq. vide Continentia. Clericu 1 Sui» 'n110 ‘jftht niniiir ■ju.ii W 59 odiis a Clracuc SilJflBd sitim Citi qrio Citii SCtai' ■ibid .S.J9 .if, 1. P. säJij» smaii i Ut Mi Mpaiil stiiMa, «mc I11MU imi «ii timor eiltj.ow qriiich» ta 'ijmta VÜSLt ijiijaspo« swniii, riifeiiiti 1 dat iiig »iislKCi isiiiipiiii bwijfit ®*1B j 7W l Index Rerum & Veriorum locupletissimus. Gerietst per saltant permotus. ^ais dicatur, St quae ejus poena. V. rg. Gerietst Ordtmm furtive suscipient. Quisdipacur, poena hujus delicti. V. zo» Clerici peregrini. Sin; testimonio Episcoporum de sua ordinatione Bon sunt admittendi ad Sacra (altem publicd. I. JS2. n. i. in defectu testimoniorum qualiter pro.. bencur ordines. ibid. n.i, Cognitio de ordinibus circi Clericum peregrinum pertinet privativi ad Episcopum, ibid. n. Clerici non Re fidente t. v. Resdenti*. a Clericorum Exemptio. EicmptioCltricotumestdeJutcDivino, 11 . 2 • n. z8- Clericus non potest renuntiare privilegio surr, ibid.n.zy-quomodo ligentur legibus Laico rumi. t. n. qj non agunt poenitentiam solen- Bcm nisi depositi, V. j8. n. i. quomodo Cie* ricus conveniri debeat, St quomodo agere possit. [1.2. num 40. & 4 I,Clerici minores & conjugari quomodo privilegio fori gaudeant, ibid, n. 42. Qtsis sit Judex, ti de statu Ciericafr du- bitetut.ibid. miz. Pamiiia Cleticotum an h*- beat privilegium foti, ibid, n. 44. Clericus in causa evictioni« defendit suum emptorem coram Lmco. ibid. n.as. lerici qualiter testimonium dicant in causis Laicorum. ibrd. n. 46. Clericus & Laicuscouei ubi judicentur, ibid. n. 47- privilegio consuetudine, vel praescriptione Laici acquirant jus in Clerico* ibid 0,49, vide prüftest it, Item causa Ecdepaflica. Coadjuter. Coadjurorem dare Episcopis, vel alits,ad quem per* tineat. III. 6- n, 2. Coadjuior unde alendus.ibid. n.z,ejus potestas, ibid. n.4. An debeatur ipsi illa pncedentia, quae principali, ibid n.j. intenea- tur defer v ite in divinis, ibid.n. 6.Cum futura successione datur tantum aS. Pontis, ibid. n,y. An detur cisucceflio, fi priusquam officium geslfe- tit, principalis mortuus fuerio, ibid, n. 8- quando finiatur ejus officium? ibid. n. g. Coemeterium. Ab Episcopo non potest profanari, I//. 48- B.//.J Cognatio. fibgnationmn gradus quomodo computentur n* noquejuie. IV. st.0.7. Cognatio legalis. Quid & qaotuplex & inter quos inducat impedi mentum Marrimonij. IV, 12. n» 1. & 1. Cognatio ß>ir ititalis. Quid fir, inrer quos contrahatur. IV. n. /. & 2, Cohabitatio Clericorum Malier une. vide Clericatui. Collaterales. Quomodo succedant, IU. 27. n.//. fcqq. Collatio. Collatio S. Pontificis motu proprio, qualiter differat ab ea. qua: fit ad supplicationem. /27.5, nuen, 55- Mandati Apost. termini stricte observandi, ibid' n. /8- Legati Sedis Apost. qualem potestatem habeant conferendi Beneficia, ibid. num. 60. Collatores ordinarij, qui censeantur, ibid. n. 6/. Canonicatus Ecclesiarum Carhedralium quis conferat, ibid. n. 66. Parocbiales Ecclesiae quomodo conferendae per concursum, ibid, n. 67 plura beneficia an possint uni conferri, »ibid. num, 68. Colluso detegenda, p. 22-per tot , Commodatum. Quid, & quomodo differat a mutuo. Ut. ttp.i, 3J Aeetiam detur in rebus immobilibus, ibid. n. /. Anio commodaro deturcompenlatio.ibid.n.4. in commodatores perit commodanti.ibid. a.s. St praestatur levissima culpa, ibid. n. 6. Como- datsrius quando casum praester, ibid. n.8.Com- modatates aestimata tradita, an transferat periculum. ibid. d.q. Mora quando faciat praestare casum, & ibi si res fuisset etiam apud dante» pctituisfibid-u./o. An levissima culpa praestandi in conscientia, ibid c•//. Commenda. Quis commendam benefiaj concedere possit, 222. y.n./ 4 . Commodatum, v. etiam ContraCftts. Comunicatto Priviltgiar um. v.Privilegium. Comparatio litterarum. Per testes probari potest, i I. 22. f 9. probationem semiplenam hodie facit ibid. n. 60, Compensatio. Quid, & quando locum habeat. 777. 13./y. quomodo compensatio tacita adamutut.Sbid. n.rfi. ad coropcnfatitfvjctut in commodaro. 727 .1 y. 4 Comse _ Index Rerum & Verhör um loeupletifßmttf. Gompetcns Forum, v. Forum competens. Compromijfum. Quomodo fiat I. H. n.41. & stq, Super quibai fieri poffir compromissum ? ibid.43.0.4, quali- ter finiatur ibid.n.u, qualiter agatur ex eompro- misso, ibid. u tf. luter quantum tempus proptei omissara solutionem committatur pana. ibid, n.l 6- vid i-Arbitri, ' Eligere , ElcQi. Concilium, Qualitet Concilia generalia convocentur- 1 . 35. «. 43, Concilium non est supra Papam,nec a Concilio dependet ibid. n- 44 . Constitutioni Conciliati non derogatur line speciali mentione, ibid. n.47 Concilia provincialia convocat Archiepi- scopus, quando & qualitet >ibid. n.46- Concilium dioccesanum qualiter coavoccr Episcopus, ibid. 0,47- _ Concilium Tridentinum. Sub tribus Pontificibus celebratum an obliget ubique. Pioecm.D.12. Concordata Germania. A Nicolao V. per Bullam confirmata III.f, n 47, An St qua rs rienesint perpetua, ibid. aum. 48. qualitet concordata restituant jus electionis.ibid. n ec- Concordata dant altetnativam mensium, ibi i n.ji. An derogent c, statutum. h.t. in6. & an Extravag. f. h. t. ibid. n. 52. Concordatis an Papa, pr*scriptio, vel consuetudo derogare possit, ibid. n.s4- Concubinatus. Quid fit de-Jure Civil. & Canonico V. ifi. n. 21- hodiein utroque jure punitur, ibid. n.22. patwe Coocubioariis & concub'nis ä Trid. statuta:, ibid.n.a^. specialis poena contra Clericos conci)- binarios, ibid. n. 2?. Concludere, Conclufio causa, vide Sententia. Concursus v. Collatio. Conditio. Quid sir,'&differentia Modi & conditiobis IV. 5. n, 2*3. & 4.quando Conditio vel modus Matri« monium annuilenr; ibid. n. 7. quando non habeantur pro adjectis.sbid. n, 8- & seq. quando aion invaliden: Matrimonium, ibid. 0,14. ConduElum , Conduttor. Conductori a:dium an remitti debeat pensio,si nequeat inhabitati. III. 18. a. 5. De incendio ou to in demo conducta cujus sit damnum , & cni incumbat probatio culpae, ibid. n.7. Conductio qualiter finiatur, ibid. □ 9. conductor an polfit deducere expenlas in rem conductam factas, ibid, Bum, 10. Confejfi. Propria Confestio optima probatio , tstque instat ,sententia; & rei judicar-r, II, »8. n. 1. Consessio exrtajudicialisquantae authoritatrs. ibid. n.2. & quando plcnd probet, ibid. n. 3. Pcfitioncs pro confessione facienda adversario porrigi solent. ibid.n.f .quando articuli pro consclsanshabeantur, ibid n.7. articuli debent este relevantes, ibid-n.8- porrigens articulos debet pratstare ju« .ramentum dandorum, ibid.n- 9. ad quales articulos reus non reneatur respondete, ibid. n. i0< quomodo articuli este debeant, ibid, n.rr, confestio judicialis ablerne adversario plene probat de Jure Can. ibid. n-F2. & qua: Consestitrdica» itur judicialis, ibid a. ij, & seq. & qua? extra judicialis, ibid. ov/4. quomodo Confestio revocari .postit, ibid.n.tö, Cönfeslioper tormenta extorta quid & quomodo operetur, .ibid. n.17. Confessionem Procutatorisvel Advocati Principalis relocare potest ibid.n,t8. Confessio Praelati, Ad- ■ministtatotis,&c, an noceat Ecclesia:, q. 19. An ■reusdectimine ioteirogatus ä Judica tene.tut illud confiteri, ibid. n, 20. de uno crimine nfa- ;|W.I jl>ICI -moris iiAcfii mi Ctt siiin r» rufi lljium 'ifelY.a xiwm 1 tUiiij. jadoSfi iiiM'l.sl BlU.l. (fflifeii matus noo debet interrogati de aliis, nec regula» 'titerde sociisctimipis.-ibid.n. ax. Quid si-reus "ultro socios indicet? ibid. ».22- Confeffie illicita sub (pe immunitatis noh est sufficiens ad condemnationem, ibid n. i). Sactamentalis io 'judicio fori extemi nihil probat, ibid. n. 24. Confessio Saer ament alit. Quando facienda, & quid si omittatur? V 38. n,. t8. Conlensus superioris in ipsa lege vel Ca-> none datus, an sufficiat ad consuetudinem.ibid« n. 19. Consuetudo noo debuit suisse interrupta, ibid. n.20. Debet effie circa talia, quae possunt praescribi, ibid, n.2 !• Lex generalis tollit consuetudinem generalem contrariam , sed non partias Ej cularem.ibid. n. it. Clausula ; Nulla Obstanti CoNSuiTUDtNi; intelligitut de pr*» senti, non de fututo, ibid. n. »3, Continentia Clericorum. An sit ex Jure Divino. HI. 3. n. ji. Quid fi otdin*S tus ignoraverit, vel contrariam intentionem habuerit, Ibid. n.12. ContraElus. Alij nominati. 1 .35. f. 2. num. r r.In contractibus innominatis quando liceat poenitere, ibid. nura« Ii. An etiam de Jute Canonico, ibid, num. 13. Contractuum substantialia, solennia, Sc acci» dcntiahi, quz dicantur, ibid. §. 4 n.14. Contractus bon* fidei & strictd Juris,qui dicantur.ibid, $.3.0.18. Dolus dans causam contractui bonx fideiannullat illum, fccüs instricti Juris.ibid. n, 19, at Contractus de Jure Csn. sint omnes boli* fidei.ibid. n. 20. Dolus in omni contractu praestandus. ibid.§. 7. n. 22. Culpa quotuplex, ibid. n.23. De culp* praestatione generalis tegula, ibid.0.24- Mota nonnunquam excusationem admittit.ibid. n 16. Casusan przsterurin commodaro, ibid 0.17, Culpä in contractu allegata, cui incumbat probatio, ibid. 0, 28- Contrahere regulariter omnes possunt, nisi specialiter ia jure prohibiti, ibid. L. 8. n -9. Pupillus sine Tutete & minoreenis sine Curatote contrahens qaalitetobligamur.ibid n.30. 31. St 32-In contractibus fit interpretatio contra eum, qui legem potuit apertius dicere. V.40. n, 4, Contumacia. Qaid sit/II,*4. n.a. quomodo Judex in Civilibus procedere possit in contumaciam, ibid. 0.3. quomodo contra actorem contumacem- 'Kd, Jniex Rerum & Verborum locupletißimus. ftid. i. p, Quomodo contra reum contumacem, ibid.n. ». Et si actor elegerit procedere in eauU contta reum contumacem , poterit tamen variando aliam viam eligere, ibid.n. n. Quis pro vero contumaci haberi possit ibid. n. 14. quan. do actor contumax non audiendus lit. ibid, nura. tc. Cmverfio Conjugator um. v. Ingressus in Religionem. Converfio infidelium. An & quando conversus postit repellere alterum conjungem non conversum. IU, 33. n. 1. Copula. Antecedens Matrimonium non'operatui,ut dicatur ex ca Matrimonium confutrutum. III. 32.0-7. Corpore vitiati. Prohibentur ordinati, & sunt aijj debilitati.alijmu« tilati, alij notabiliter deformes. I.ao.num, 1 & 2. Claudicans an prohibearur. ibid. 3. Quanta debeat esse debilitas vel deformitas , in arbitrio est Episcopi, ibid.n-4. Carens uno tantum oculo an sit irregularis.ibid. n.y.Lusci ant oculum ficticium habentes an prohibeantur, ibid, n. «. Mutilantes icipsos, aut mutilationem sine causa justa procurantes sunfirregulares. ibid. n. 7. Mutilatus ex justa causa morbi aut invitus alieno facto non est irrfgulatis, si membrum non sit ad decurionem Ordinis necessarium , vel exinde resultet deformitas ibiJ. a.c;» An castratus propter vocem sir irregularis, ibid. n. ir. Vitiatus post fu» fceptos oidmcsquando debeat prohiberi a ministerio. ibid. n,r/. Quid de Bpilopricis & Ener- gumenis. ibid. n. 16. Quis dispeofec cum mutilaris. ibid, n. 10. Corpus fis uris Canonici, Habet VI; Partes Proocm. n. 3. de Confoederatione & comratietare Juris Canonici fic Civilis,ibid. num XH Cor r eRio jfuris. Est stricte interpretanda. 1 2.0 81, ex paritate ratia- dis potest aliquando fieri exrensiojnris.ibid.n.ijx. Crimen. Quid nomine Crimini incelligatur. IV. 7.0,1.Sola? promistio non coestituir impedimentum, ibid. n. 2- Quando & qua? ma Jiinatio constituat impedimentum. ibid.n. 4. Si Icq. Crimen fialfi. Quid fit, & quomodo conmnttatur.V.ao. pum. 1.' quä poena afficiantur falfurites. ibid.n. a. kalium testem Judex punire potest, erst non fit de ejus Jmisdtctione.ibid n 3, Falsi crimen luo modo committit, qui accepta pecunia talium dicit, ibrd. n. 4. quomodo puniatur testis, qui aliud in judicio dicit, ibid. quomodo scripto falsum committatur, ibid. n. 6. Falsatores litt. Apost. qualem excommunicationem incutiant, ibid. n. A. Quomodo salsitas bullarum Pontis, agnolci possit, ibid n. 10. Aperiens litteras alterius an falsum committar, ibid. n, 11. Quomodo sine injuria aperiri possint, ibid. n. 12. Mutatione nominis committitur etiam friluro. ibid. num, 13. quibus modis facto committatur falsum, ibid.n. 14. Varij modi faitandi monetam, & quat poenae Constitursc.ibid. u. i/. Uiu fall* monetär falsum committitur, & quomodo puniatur, ibid. n, 17. Monitumdc-cxpcnsioncfaliae Monetae, ibid.n, lov Culpa. Quid & quotuplcx.F35.n a3, quando in contractibus ptxstanda.ibid.n.24. An culpa juridica prx« standa in conscientia III. IJ. n. u. culpa in contractu allegata cui incumbat probario.l.q^.n.Lß. ///.18.0 7. Multa fiunt sine culpa veri, qux non fiunt sine culpa praesumpta. III. »8. 24- Quid ii culpa omniniy vix sic aestimabilis, aut culpa tantum juridics.V.36.n 49 vi A. Centralius. Cura Animarum. Penes quem sit III- 37. n. 8. Curia Animarum. Quid & ubi, & qüid Curialis. III, s n, II. Cufios. Quid sit, & ejus officium. L 17. itifii* 1 sjjdoi juintl 0 '5*911! Ii» sjjtiii (SUMI Quit iaiin.il Dl r. [lii D. ailtiiii ■1 Storni •ll.m ‘ji Imi ea t.M riiia; sluaiji isitUdi Ii»,: .(iipiiii. «um» ISMlffl äübid.o iimi Miss Iiikm/c, Qjldccirtl fiiirsp oiniiji iilill« suar coni WAiuj I' hilft« D, Damnum datum. Quomodo damnum accipiatur V. 36. 8,33* Dif- feren ia inter actionem dedamno lucrolo furti. äcc. & damni dari ex Lege Aquilia, ibid.cura. HCOlflptt .... Pm 24. Contra damnum vi datum qualis actio Competar, ibid. n 27. Quaydo damnum dolo darum in quadruplum actionem habeat ibid.n. , 28. Contra ciicicnres vel effundentes competit actio I Index Rerum & Verborum locufletifßmm. »ctio io duplum, ibid, n-2Y- Quale remedium, £ alterius animal damnum dedcnubid. n. 34. Sc quomodo dominusillius liberetur, ibid. 0.3; pro dijefto vel cffutfb cx domo ipie principalis domus illius tenetur, ibid. n.;6. Irem exercitor naxis, cauponae &c. de damno a luis dato. ibid. n, j7. Quibus casibus Consilium dans teneatot de damno lecutp. ibid. a. 41. qui uon impedivit, etiam de damno tenetur, ibid. 0. 41. Si plurcs concutiunt ad damnum quid laciendum.ibidn. 4;. Quando non clt obligatio ad rellituendum damnum, ibid n. 44 - & icqq. quomodo aliquis contractu interveniente p:o damno dato teneatur, ibid. n. p. quando oriatur obligatio resti- tuendi, ibid. n. /2« Decima. C^ ; d U quotupliccssinc,&. quatenus sint Jutis divini. ///.40 n.i.Sc 2 pro de.imis eil fundata mten- . tio in Jure. ibid. n 3- Cui Perocho solvenda? sint decima?,ibid.n 6. Cui debeantur decima.- Nova. lium.ibid.D 7. Laici habentes jus dcci ..andi non .polfunt exigere Uccimas novalium, ibid. n. 8. , Idem de Religiosis, qui j.is decimandi a Lai eis secepetunt. ibid 0.9, Quid si ex piiviiegic. Religiosi jus decimandihjbeaat.ibiiLn.ro. Parochos potest prohibete, n: decima: separentur le vel suo nuntio ablcntc.ibid n»! 2- ao in solutione decimatum admittenda sit impenlatum deductio, ibid. n. 13. L>e Jure deCiirue sumptibus l’,a- toihianorum .'.evehendae sunt in horrea Paro- rouhotum. ibid.u.iq-ctoiarn committenti nocet . intetitos dccimarutn.ibid.n.1 j Decima: non io- luta: au (eqnaotuc posielibrem ptsedij. ibid.n.lsi- Qui decimas acquirere possiar ibid.n.21.& ieqq. quid requiratur ad Decimarum ptatlctipcionem. jbid, 11.24, Laici multi habent Decimas cum pe- ncuio animarum luatum. ibid. n.2f quomodo ^.sitpratlumptio pto Decimis Laicorurr.. ibid, n, 26. qualiter detur immunitas a solvendis Deci- jmis. ibid.n. 42 & seq. an a restitutione Deci- matum consumptio exculer. ibid. n./o. qualiter Ecclesia habeat dominium io Decimis, ibid. n, fi. Pauperes aniint immunes a (olvendis de:i- -nris. ibid.n.jR. Quisin caul- decimatum sit Judex competens. ibid. n Declarationes Cardinalium. Quid sint ? & qua: requisita habete debeant, ut oB- iigent. Prooem. n if. Decretales. Gtegorij IV. catumque divisio, matetia, &«bliga- tio. Procem, n, 8. Sextus Dectctahum; ibid.n.9. Septimus Decretalium, & quanam ejus autho» ritas. ibid.n. 11. Decretum Gratiani. Quid, & qualem authomatem habear, Proacm.B* 4- & 5. Defiorator , deflorata, vide fluorum. Degradat us. Qualiter Cuti* sa: culari tradatur,V.37.11,14, jldJu« dex saccularis novum proceflum formate peilir. ibid n.14. quando in casibus ä jute non expressis ad degradationem veniri possit, ibid. n. 1 6. Neque teinpcr degradatus traditur curiae Iarcula«, ibid. 0.17. Delegatus, v. Judex delegatus. 'Delicia. Suntquardam mixti fori.l.s.n.iq.Dclictum quando censeatur occultum. I. 33.0.71. quando dicatur deductum ad forum contentiosum, ibid. n, 72. -Quate ex delicto detur foturo. II. 2. 25. Reus Delicti capitur,ubi repetitur, ibid.n.27. de remisi. . sionerei ad locum delicti, ibid.a.28 Quid Jutis . si delictum sit in confinio commhlum,ibid.n.32, quomodo & qualiter forum delicti obtineat in Ecclesiasticis, ibid.n,;;. Abiens ä loco delicti L quo St qualiter c itari possit ibid. n. 37. vide/HI competens. In delicto lata culpa non arquiparatut dolo, ut isl cor,tractibus.V.11.n.226, Demonfiratio. Quid sit ? IV. j. n. 1. Denuntiationes, v. Matrimonijfoknnitas . Denuntiatio. Quid sit, Lc quare introducta. V, 1.128. alia Evan-' gclica, aliaCanonica, aliaCjvilis.ibid. n,2g qt>a-< tenus in denuntiatione Civili credatur ministris publicis, ibid.n, 3t. Depoßtum. Quando in depositarium transeat usus tei.Hl, 16.0,; quale privilegium habear deponens, ibid.n.a, in dopolito an dolus tantum, vel data culpa pr*stc« tut. ibid. n. 3. Depositarius ad qualem custodi, am obligetur.ibiu. n.7, & leqq.dcpositum potest (it 50 pro V L. Index Rerum & Verborum locupletissimus'. fio arbitrio deponentis revocari-ibid.n. 5. ia deposito non admittitur compensatio, ibid. n. 6 , An depositarius otio v.g. incendio teneatur ret depositas suis ptatferte. ib.n.8. Ex deposito facto apudPr*latum quando teneatur Ecclesia, ib-mg. Desponsatio. Anparenresposiintdefponetelibetos.lv. t. b. 11. quando Si qualiter illi defpocsacio obliget .ibid. num. 12. Diffamatu. Quando locus sit dispositioni legis diffamari. C. de Ingen.&c. II. a num. f6, quis Judex competens hic sit. ibid. 0.5-7. quid si diffamans fit di* vetsie Jurisdictionis, ibid, 0.58.diffamatio quomodo debeat probati, ibid. n. 55- & feq. Dilatio, Est quadrupler, & cui detur. ([. 18 n. 1. qualis concedatur Reo. ibid. n 3. Probatoria est uiutn mensium, .& cxccutotia quatoor mensium, ibid. S-4- Dimissoria, v. Ordinandorum Qualitas. Difparitas cultas. Quid sit.lV.'i6,n-6. 5t feq« Dispensatio. Quid sit. T. 3. n.85- super impedimenta Matrimo- eij, quomodo & qualiter ficti postit. IV. r6- n. 13. & feq. super natalibus, vide Illegitimi. Dispensare contra Canones regulariter non competit Episcopo.!. 18. 0.48. quando postit Episcopus dispensare. ibid. n. 49. quomodo delictum occultum esse debeat,ut dispensate postit, ibid.n. 51. Dispensatio an competat Episcopo, quando est dubium, antes egeat dispensatione, ibid. n. 54, An fecum ipso postit dispensate, ibid- n, 5/« Difiributiones Canonicorum. Quomodo & qualiter absentes luctati postint. II. 4. d.ic.Sc feqq. Distributiones a Canonicis absentibus non perceptas quorsum applicentur, ibid. n. 20, Eructus grollt an accenseantur fructibus annuis. vel distributionibus quotidianis ibid. mim, ax« Divinatio. Quid sit. V. si. n. 9,fit dupliciter ibid. n. IO- divinationes damnantur, ibid. n. 13. divinato«* simes omniaö illicit*, ibid-n. 7. Divortium. Mammooiumduplicicac dtfiulvi potest, quomodo ti ob quas causas in perpes mim dis. solvi possit.ibid. a n. g. usque ad n. 14. qualsi probationes requirantur »d divortium ibid. n.15. Ob paritatem delicti denegatur divortium, ibid. quid excusata divortio, ibid.n.ir. quibus modis divortium condonati censeatur, ibid.n. 18.19. Cut hxtesis sit caula divoirij. ibid. n.20, Et ob periculum peccati divortiusieri potest.,ib:d n.t-z» demum etiam ob sevitiam. ibid. n, 23. Dolus. Dolus in omni contractu pratstaRjr. I.n.2I. Non praesumitur dolus, si quis occiderit aliquem armis ad mortem non usitaris. V.12. n 27. Domicilium. Quid & quotuplex sitdomicilium. H.2.n.jDomi- cilium habitationis perpetue qualiter conflicua- nir. ibid. n, 7, quasi domicilium quid tribuat, ibid.8- silius aon sequitur domicilium parris,ibid. n. 12 V*g< proprie dicti possunt ubique m Jus trabi, ibid. n, ii. ubi studiosi conveniri debeant, ibid. n, 9. (). In loco domiciiij potest quis conveniri super re alibi gesta, ibid. a.14. vide torum tompetent. Donatio. Quid.III. 24.0-l. de donatione facta per pollicita* tiuacrn. ibid.n, 2. cr donatione datur actio ibid. n.z quale benesicium donator habear, ibid. n.4. Donario an sic stricti Juris vel bona fidei, ibid. n. / Donatio intet vivos & donatio mottis causa qualiter differant, ibid, n, 6 Donatio nitra 5C0. solidus quando valeat, ibid. n. 7. Donatio omnium bonorum valet saltem ad pias causas, ibid. n 8. Quinam donate postint, vel non.ibid, n.9, 10 Siu. de donatione inter virum & uio, rem ibid.n. 12. inter patrem Si filium.ibid.n.13. an matet libetis donare possit, ibid. n. 14 Donationem ä parentibus factam an teneatur filius conferre, ibid. n. 15. Donario inofficiosa qux dicatur ibid.n,i6. quando donatio revocetur.ibid, n, 17, Si fcqq. quando non ? ibid.n. 19. Donatio inter Virum, & Uxorem, Regulariter prohibira-lV.2o.n, i- quomodo, si’ facta est, confirmetur ibid.n,2 potest in vita revocari. ibid, n.3 de donatione inter Ipon/os.ibid.B, 4. donatio propter nuptias, vide Dot. [Dos , dotare ,* Qualität pater tenetur dotareLuaiu.Hf.20 n.si.quoi wod» Ql jitito 1 ' p/pfWl it.J. fp i-auii p bkiqi j-iaitu UM,tl astitui fall« insfi Httiifof Ijinfa' GtSt.lU.fC imM tmM! dtttCMl fitxl Hiim Mitx imi vil m Kampem ssdijtji !r»»do& (bastln qui sint effectus pol- lucionis.i bui. n.22- quid faciendum Sacerdoti,si dutante Missa polluatur, ibid.n,2 3. aq pes solam Millam concilietur Ecclesia, ibid. n- 24. 'an possit dispensati, ut ante reconciliationem legantur Mistae, ibid. 0. zj- ad inferior Episcopo possit reconciliare, ibid. n. 26, Egreffus ex Religione & tranßtus ab una Religione ad aliam, v. Regulares. Eleidi ex Monafierio > v. Regulares. Bidentes vel effundentes in plateam publicam , v. damnum datum. Eligere, Electio, Eleäi poteßas. Quid ti quotupser sit Electio. I.«. n 1, & A. Qui. hu; competat juseligendi.ibid.f, t.per rot.Qui Se quales eligendi.ibid. §.2. per tot. Ad electionem quomodo & quando procedendum.ibid.0,31.& 32formaEicctinnis ttiplex,per inscriptione,fetu- tiaium, compromissum,ibid.n.32. Inspiratio vel quasi quomodo fiat. ibid.n. 33. Scrutimj fatma reta constitutio Ttid.conln dueUaarcs. ibid.n. t. alie etiam constitut.ja S. Pontis, ibid« n. 3. Cie» tici hodie dueljaates quales censuras incurrant, ibid.u.4. An excommunicatio contra diicllanrcs in Germania recepta, ibid. o /. In quibus duelli* poena? ducUanrium habeanr locum, ibid. n. 7. Qualiter spectantes poenam incurrant, ibid. n 8» quomodo duellum reddatur licitum, ibid. n. 10. quomodo provocatus aliis mediis qnamdueil« honorem cucti possit, ibid. n-ij. ibid, n. 34. Vor» qualiter ab eligentibus exquirenda, ibid n.33. De publicatione electionis, Sc mutatione voti & collatione vototum.ibid.n.’ö. Pluralitas votorum debet esseabsoluta non tespe- ctiva. ibid. n. 37. Electionis communis decreq tum qualiter formandum, ibid n. zy. Vota debent este majora Bc saniora copulativi, & ibi da pluralitate votorum in Electione Abbatissarum. Itera de acccslu post publicatum scrutinium, ibid. n.40. Compromissa forma: & an valeat i» Electionibus Regularium, ibid. n, 4t. Compromissarii possunt unum ex fe ipsis eligere, Se hic acceptando potest facete majora, ibid. n. 43. Compromissum quibus modis.finiarur. ibid. a, 43.Electus debet E lectioni consentire incra mensem ; & quid de Religioso Electo ad aliud Mo- ■isterium. ibid.0,44 Electus habent occultum impedimentum Canonicum, an possit consentite Electioni, ibid, 0.45. Recusate Electionem quilibet potest, ibid. n. 46. Electio digni pras digniore an valeat, ibid. n, 47. Electo renuntiante aut mortente, vel Electione ob occultum virium irritata, datur novum Electionis tempus, ibid. num. 48. Confirmatio Electionis quando Sc qualiter petenda. Se ad quem (pectet.ibid. n.49» jo, ance confirmationem an Sc quando Electu* possit »dtnmistrare. ibid n.yr. ante confirmationem qua? ptemittenda. ibid. n.(2. Si (ctntttorec ■sserant major* vota pio Electo, eligentes veti negent, quibus credendum, ibid. n.fj. Confirmantis indignum prsna , confirmatione autem Irritata, no« ittitatur Electio, ibid. u- 54, Confirmatus ante Consectationem non potest ea qu* sunt ordinis, potest tamen delegate- ibid.n. 55. Beneficia Electi vel translati quando vacent, Lc quis consciat, ibid. n /7. Cff 3) Vmphj. 1 Index Rerum & Verhör um locupletissimus. Emphjteusts. - Qrtd///. i? n. 1 1 . qualiter distcrst ab emptione > locatione, ulutiuctu V feudo. ibid. n» i£, »n requiret scripturam. ibid. o. i 3. Empliyteusis Sc. ckfiastica an in peipttaum posst constitui- ibid, B 14 . & quales requirantur folcnmrstcs. ibid.u, I?- an , Pt-rlato postic dari luis consanguineis, ibid. n.>6 ad Dominum reversa an debear dati cognatis ultimi Eupspteuta: ibid. n. s7, quando amittatur ob non solutum Canoncro. ibid. n.18« quando ob detetiorationem.tbtd n.tq Si quando propter alienationem ibid, n.20» Emptio & venditio, . , Imptioest contractus bonas fidei. Fll. 17. n.i.so!» consensu initu;.ibid.n. <>. Quorum rerum emptio Valear, ibid. n. 3. Pretium debet este nummarium, certum & jullum, ibid. n. 4. Quomodo emptione persecta periculum & commodum pertinet ad emptoiem^ibid.n. 6. & 9. Ad emp jc. nis (ubstantram non eis necessaria scriptura,ibid. r. rv-Quomodo Si quaodu tescindi postit.ibtd, n. 11.& i}. Thesaurusrn 1 e empta inventus ad quem specter, ibid. d. 14. Emptione rckista ad quem pertineat fructus, ibid. n. 17. de emptione nominum 8t actionum, ibid. n. 18. & V. 19, B. 21. An recte ematur ceasus. V.ry. n. 23-vide Venditio■ Actio redhibitoria & quanti umoris quomodo dentur. HI. 17. o. ,9. Epikja. lea interpretatio ex bono Sc xqoa cui competat. 1 . 2. 276» r£>n admittitur circa (olcmuitaces substantiales actaum. ibid. n.78. .Episcopus, Node dictus! 43,n 33. Ejusporestas, a Christo, L a Papa, & est alia Ordinis, alri jurisdictionis, ibid, 0,34. & $6 quando oon est consectatus, potest ea, quar fune Ordinis delegare, ibid. n. 58. Circa Jura Episcopalia habet fundatam m* ternionem in Jute.ibid-n* 39-Dimcesium limites, determinare tantum potest Papa. ibid. n. 40. QaalitctEpiscopus teneatur visitare dioecesin, ib. b. 41. Di (pensare quando postit Episcopus, ibid, b. 49. Episcopus aliquando difpcolat per Epi- kinni. ibid.n. 53. Et prsecedic omnes s»culares dignitates,ibid. n, 56. Episcopus habet fundatam Jurisdictionem supra omnia toc* Religiosa fu* Dioecesis. III. z6.n.8.quatenus Jurisdictio Episcopi in loca religiosa se extendar, ibid, n, 9, Ejus potestas dividitur in legem J unsdictionis, Sc legem diocccsanam. ibij.39 n.i. quando & lub qua verborum forma habeat Jurtsdictlonem ia exemptos, ibid. 9. n.t.ftn id possit ia sua dioecesi,quod Papa in Ecclesia. 1 .2-0.18- vid, Statutum. Episcopus non potest eximere inferioribus' Praelatis lubjectas Ecclesias V. 3l- x. nec di,i* deteEpilcopatum vel unite. lbiJ.bene ranaenEc- etesias infeiiores. ibid. Inferiores Episcopo non poliunt cogoolcere in causa Matrimoniali, & si» millibus, ibid. n.3. Prohibentur Episcopis grava» mina Religiosorum, ibid, n. 6- Episcop js quali» •te:Pontificalia cx ( r eti rofiu in loco exeri pto & quid si extrrptt ttfistant I.F. n.9 Epilctipu-,qui remintiavt & c .vidt Ordinati ab Fpifiopo,quire- .nuntiaUit Sjc- Epikonusm hjtreliu i-plos, ex* Communicatus, vide Ordinati ab Episcopo {$c. Error. I ijisctif M £t .■jcadfif fis&t j 1.17. I |ip:iU jtlttt« :S ip npo- ci. jliiiite Alius irs persona, aliusin qualitate IV.r.n.r. quando tf®* 1 error in qualitate csulct impedimentum, ibida .k® b,2 . qusndo dicatur redundate in errorem per- a»» sonat, ibid. n, j, Ettot communis Jus facit. I.4. ' *um. 12. Eucharistia. Decenter asservanda, & quon.cdo a mon'alibus ///. 44 n.i. Quomodo a Parochis ibid. o. . sn Julia huic SS-Sactamemo illita, est perna ignis ex» pianda V. 17. n- 14. Danda est quoties rationabiliter petitut,ctsi c artetis paiibus quotidie petatur AII. 41. u. ii. quandocunquc petitur ad s-g- rotuin revetertet deferenda est ibidn,’^. Ad sumptionem Eucharistia: requiritur di positio a» , nim^, corporis, & qushsdbid n, 1(1 & (cqq extra tempus, paschale quilibet sacerdos potest quoscunque comrruaic ,re. ibid. 0.54. Exceptiones. Quid sint f sunt aha: dilatoria», aliae peremptori* il.sg.n.i.quaodo di ! a ( oiia,& quando fori dc-.fi« natori* appetendae,ibid n.i. Exceptiones qu* acta aanullant, (en-per possunt opponi ibid. n.j, .qualiter Exceptiones peremptor* opponi possint. ibid. n. 4. Quomodo in prob tione Exceptionis deficiens condemnetur ibid. n 6, Exceptionem sequuntur replicatio,duplicatio Stc. ibid. M.7. vide Recusatio. Exceptiones contra teßes, v. Testis. Excejsttt Jk f « Mslji! ,:-;b;o i jatijo 1 ic^Jt qu' Hdcp.i qtiidfii iiiui! am lemip Odcliici! h Mi iiWit equis Ilii fetO.ii»! ttiilriii tW.i( infcäpif:, stjSilll Index Rerum & Verborum locupktißimus. Excessas Pralatorum. Praslatis prohibemur Exactiones miqux.V. prohibentur fc pilcopis gravamina Religiosorum, ibid n.6. Exectttio sententu, v. sententia. Exemptio. Exemptas. Quid it quocupicx.V.33.22- Eximere quis postit, ibiJ. n. t.. Exemptio acquttiiur prsicriptione. ib.n i6-quibus verbis probetur.ib,n.28.Episco pus habet fundatam opisioue contra exemptos, ibid, n. 17. in exempto quid Episcopus postit, ibid, n 19. quomodo contra ciemptosproccdat. ibid. n ; 1 Regularem exemptum delinquentem quispumat, ibid. a 33. ab Episcopo procedente euntta exemptos, qualiter appelletur, ibid.n,34. an & quando exempti renuntiare postinc lux exempti./ni. ibid.q;, n. -8- quomodo paffintJu- ctati Indulgentias, ibid- 38- n. iS. Excommunicatio. Excommunicatis. Excouunuaicati.'i quid sit/ V.35,0.17 quomodo differat, ab anathemate, ibid. n- 28, dividitur io falsam, falsarius, fal/t refles, v. Crimen fslß. Fama. Quid sic,& quomtJdo differn a tumore, II 15.t1.1ji quomodo allegans famam probate debeat , ac qualiter postit- ibid. n. 14. quomodo fama probet, & qualem fanat probationem, ibid. i;.l8, .quid opere ut fama impedimenti, ibid.n.io. Sc quid polii' , si fama sit dc motte conjugis alceri» us diu absetrtis.ibid.n.ig. Conjunctio probatio* nam semiplenarum ubi locem habear ibid. d.jje. Crudclisest qui fama suam rg igit.V.iS.n.17. Eamo[i Labelli, v.l^fyia. fatalia Appellationis, v. Appellatio, fe Ionia, v. fcadum, seria. Judi.hles alie ordinari«, ali* extraordinaria II.5. n. i.quales actus jurisdiyfionis in feriis exerceri postrnt ibid.n.2 Sc 5.Citatio porest insinuari die teneto, ibid. n.4, quid si dies termini litati datus sit festivus in loco citati non vero judicis, ibid.n. j. qualiter Episcopus festivos dies instituere pos. sit ibid. n 6. qualiter, quomodo, & a quibus fe« ftaab Episcopo instituta oblcrvari debeant, ibid, n, 8. qualia opera in diebus festivis prohibita, majorem & minorem , & quando intelligatot major, ibid. n.25. forma & requisita cxccmra t* nicationis. ibid. n. 30. quando postit ligare sub» ditum extra territorium, ibid, n-zi. Excommunicatio major, quos habeat effectus, & quas privationes importer. ibid. a n.38. usque ad a. 67° Minor excommunicatio tantum privat usu p a Siro Sacramentorum, ibid. n, 48. Rcddir ramea inhabilem ad dignitatem, vel prxbcodam. ibid, n. 70 - quando hodie incurratur, ibid. 0.71. ab e* quis absolvar,ibid.n.72, In Monasteriiscx.orn» ni umeat i per Abbate, ab ipso absolutionem obti» nere debent, ibid.n 1.18. Excqmunicati an possint eligere. 16 7. an postinc eligi, ibid. n.13, Exhereditatio. Anfifij nubentes invitis parentibus exheredari pos- sint. IV. 2. §-2.0.7. Expostti. vide illegitimi. Extravagantes, vide Ciementim. Extrema unllio. vide an&io Sacra. ibid,«. 12, & 13. quomodo dies festivi computantur, ibid. n. 14., quid excuset ab audienda mista, ibid. n. 1 s. Fetidum. Fcudorum origo, libri, definitio, III. io. n.i. & 2. Feudi varix d/visiones.ibid. a n.j.ulque ad n-i j. Jurameotun, sidehracis qualiter prxstctur, & obligatorum sit, ibid. n, 4. Valallu; ad qualis fer. viriateucatur. ibid. n 5. fcudumqoot modisao» quiratur. ibid. n.rj. qualis sit contractus, ibid.n. 14, de lub infcudatione, & investitura feudal! ibid.n. i/, &j6. fcudufri qualiter ptxs.tiprione acquiratur, ibid.n. 16- quomodo successione, Sc quinam in feudo (ucccdanc. ibid. ä n. 18. usque oadn. 3 3. quibus ex causis feudum amittatur ibid. an. 34. usque ad n. 50- De judicio caularum seu :. iuro.ubi de paribus curix, ibid. n,f 1, vide etiam causa fcttdalis. EiElio juris, v. prasumptio juris. Fidejussor. Quis?///n.n ».Fidejustio quomodofiat.ibid.o.t. qui non postint fidejubete, ibid, num. 3. Sc Icqq yiicVeUtjanum. Fidejussionem qua- cau * recipiant, Sc qux non ibid. n. 9 de fi lejusto um quadruplici Beneficio , (cil, ordinis, ibid, ». 10 divii.e» Index Rerum & Verber um lecupiettjßmusl divisionis, ibid. n. ii. cedendarum actionum, ibid.n. 12, liberationis, ibid. 0,15. Fides. fides Catholica quae.<'1.1. n. 6. A J professionem fidei> qui teneantur, ibid. n. 9. De obligatione tnjuslibet hominis circa internam vel externam fidei confessionem, ibid.n.xo» Filij. Quare puniantur in haeresis, & lassae Majestatis cri- mine. 1 .12. n, 4. Filij Presbyterorum, v. Illegitimi. Filiusfamilias. An possit sine liceneit patris ordinari.I.iJ.n^.siliifa- milias bona post Clericatum acquisita censentur essis quasi Castrensia, ibid. n.8. fitiusfamilias potest habete quadruplex peculium, ibid.qy.33, an ex contractu obligetur, ibid. n, 34. fiiiusfara. impubes cur minus Authote etiam parte obligati possit, quam pupillus authnricate tutoris, ibid.n r 09. vide Stnatuxonfu.lt, A' . '.„ianum, Br f , Quid sit HI! 2 r> n.17. Fornicatio. Quomodo differat ä stupro V. 16.0.17, est peccas ruinosa, .ibid. n. i8> quae ejus poena-ibid. n. 19* fornicator tenetur alere prolem , non dotare . vel ducere uxorem : tc quomodfe probari possit este patrem prolis, ibid. n.20» Forum competens. Quis pluribus modis sortitur; videlicet domicilio U, 2, n. c. & feqq. ratione rei sicae, ibid. n. 1^., & feqq.tatione contractus ibid. n. 19, St feqq. ratione delicti, ibid. n.2f. & feqq. Forum Clericorum. vide C/e«c»r.|QuiIibet judex de fori fui competentia potest cognoscere, ibid.n,96- limitatur. ibid, n. 97, Quid agendum, si Judex contra jus commune, vc! privilegium fanis Jurisdictionem exnccar. ibid. n.98. Fratres ©" Filij. Qui appellentur a Papa. 1 .1, n, 14. Fundationes. Religiosorum locorum a quo, & qualiter coram*» tandas. III. 3*. n, n, Furtum. Quid at quomodo i rapina & aliis invasionibus differat. V. 18- n. j. Quid dc futro in extrema necessitate commisso, ibid.n.;, qualis actio olim dabatur pro furto ibid. n.f. hodie de jure Civili poena criminalis St mortisinfertur,8t qoarc.ibtd. n. 6. & 7. de Jure Canonico, quas poena furti« ibid. n. 8- quomodo Clericus pro furto putria- tut. ibid. n.9. & io. » GentileSy V. infideles. G. . Gradus Academici. Quomodo aliquid liceat exigere pto istis.V.f „,ro. H. JUrefis. Quid sit. V, 7. n. r. quid ad harftsin requiratur, k- bid.n. r.z. St 4. Poenae ULtetitotum excom- muuiestio ibid. n. f. St feqq. irregularitas, infamia, intcstabilkas, bonorum confiscatio. ilsiJ. n, 13.14. ultimum supplicium, ibid. n. r/. 16. Ab Hseresi quis absolvere possit, ibid. n. H. & 12. Heres. Ncn conficiens inventarium , an in conscientia teneatur uhra vires hereditatis. I, t n.37. quando teneatur ad damna ex delicto defuncti.V. r7.n-9. Hermaphroditus. An possit ordinati .'I.20 n.ig.an St quando possit contrahere matrimonium. IV, l<$> n.y, Homicidium. Quotuplex .Maleficis rectf infertur morrj ibid n. a. In Tctvos jus necis non amplius concessum. ibid n. 3, Quando & quomodo bienia tum liceat occidere,, quando proscriptum, ibid, n. 4. s. & 6. O eidem se ipsum qualiter peccet, & puniatur.ibid.n.9. Ex speciali Dei iospiratio- nc aliquando fui ipsius occisio permiss*. ibid. n. 11. Indirecta fui occisio ve! promissio occisionis licita esse potest, ibid, n. ;j, quid requiratur, ut occisio alterius licita esse possit ibid, n.14 St secus, quomodo lice..t & oporteat proximum ab interitu liberare, ibid, n-iii. quomodo sili; etgt parectes tenentur, A quid defervis, ibid. quando liceat occidere aggressorem, ibidja. >9. Quar poena siloni ufei;' 11 ».(Jllli iji.ii«»! 1 .gälitö 1 Stui*' 1 aiuio» 1 ■; raatrib’ ss rijd ,;t,feqM • l.Dl: dixit f ßfflOM' ruliilt littiliiit liishw cm.U>' jctiki dipttx !iiä.t. tftBjwl titio ht I wiatta ®sd:ir *Bs ac ^46,1 loii.n j, ■wtiijcja •ntiflip iPitsWt ■pteilta i<|i;iirii 1 tiitci “•tce, InJex Rerum dr Perbcrum locupletiJJimuf. poeni JiomictJij.ibid.!,. 23. Quomodo & qualiter Ebrietas excuset- ib. a. 28, Scig, Qjid si plure« ad aliquem Decidendum intervenerint, i- bid, a. 30. Quid si non st.tim moriatur, ibici. D. zr. Qualis Utisfactio facienda, ibid. n.56,37. ic3S-Si reus ultimo Supplicio ailkiatut,an nihilo, minus Satisfactio facienda, ibid.n. 39, quatpoc» na in foto pocnireuriali liomictda: imponatur. i. bid, n. 41. occidensnon ktvato-roodeiamiaead qualem iarisfactionem teneatur,.& quid de dael. laute provocato, ibid.. n. 43. De Ittegulatitare,. qu* contrahitut ex homicidio rcl mutilatione. vide Irregularitas . . f Honeflas publica.. Quid fft, & quomodo differat ab Affinirat».IV,t.f.- 4 - n. i Differentiajurisantiqui & hodierni circa huncftatern publicam.ibid. 0. 2. Hoc impedi* mentum non manet sponsalibus mutuo consensit didulatis. ibid. □. 3 Manet tamen, si salvantur: ex qualibet alia causa, ibid.11.4, Ex Mammonio’ informa Ttidentioi non concracto . non oritur boc impedimentum ibid.n. 5. Quid si quis cum duabus sororibus successi ve contra bar Iponsalia ibid. n.6. An & quando boc impedimentum o* liatur er sponsalibns conduionatis. ibid. 0.7. eonlurgat hoc impedimentum ei Mattimonio vel sponialibus d patentibus pro liberis contracto f ibid.. n. X, Ihrtt Canonica* Eeneficiatuseti-am tutatus omittens H^ras Camj»* nicas tenetur ad testitutionem. III. qr.lz.n.rL. an Parochus ad omnes ftuctus restituendos re* neatur ex omiflii ne Breviatij. ibid. n.23- St 14. Benefiemus fu primis lex mensibus omittens: Horas non tenetur ad restitutionem Secus tamea videtur, si obligatio ordinandi incumbat ex fun* darione. ibid. n asi. Qualis attentio requiratur in ordinando Breviario, & an sine attentione interna tecitans teneatur ad restitutionem Hbid. n.27,. & 28- lntcttuptio horarum, fic officij mutatio an licita, ibid. 0 29- 2c 30. Capellaai non te* nenturadtestitutionem, si Breviarium omittanr.. ibid. n. zi. Parochus tegularis quando teneatur ad restitutionem, ibid n. 32 Quid de Vicariis: petpctuisdicendum, ibid. 0.33,Quid veniat nomine pauperum. St fabricae Ecclesiae, quibus facienda est restitutio.ibid. n, 14. Causieexcusan.. tes ab oratione, ibid. n. 33. Quandonam is, qui potest partem orare, sied non totumrtencatui ad patrem orandam.ibid.n 56. Hypotheca,- Tacita quibus casibus constituetur. IIP. 2T- n. 3- Hypotheca mercium ccflat post venditionem eaium.ibid.n.4, Hypotbecaiij creditores prsefe- tuntur chyrogmphaius.ibid. n.7. De Pt»lationei Ecclesiae in bonis debitoris lui. ibid. n. 8. vide. Pignus. I. jejunium* Tunsienspet loca barteticotusn cum perfcnlb, ais postit in die Jejuni) velci carnibus 1 .1. n.tt. Hispanus an extra luam pauiam pellit diebus Sab» barbitiis edere intestina animalium., ibid. h.29.. Jejunium lncidensin Bacchanalia potest anticipati. III 46.0.1. Quales cibi inreidicti in jejunio, ibid.n 2. de n sectione, ibid. n 3. causa: ex— culantes a jejunio., ibid.n, f.Hxtmcousm fides, ex contemptu jejunij. suspecta, ibid,.o,6* Illegitimi .. filius Presbyreri’ etiam legitimus ve! legitimatus; ru.n potest (uccedcre in beneficio patiis 1. 27.0- j. Illegitimi quamvis ad Oidines dispensati,nom poliunt habere etiam diflimilebeneficium in ea> dem Eiclcsia,. ubi pater habuit, nec quovis imi» du.ministr*ic..ibid. n„2, Au lucccfsio in beneficio etiam respectapatris.coHatetilTum & neper- tum interdicta fit, & quid fpeciaUin te signatio, ne ex Bulla Pij Vcibid. n. 3. Nepotes ex filus ili legitimis Picsbyt. an eodem jure censeanturquo- silij. ibid.n.4. Expositi postum admitti ad Ordiner, ibid. o.q.Quwpostit eum illegitimis dispen*- sare ad ordines & beneficia^ ibid.n^ si. Dispensatio super naturalibuscit beneficiis per illegitim umr obtinendis est strictae interpretationis,ibid.1J..7V Illegitimus dispensatus ad Ordines,, an censeatur dispensatus ad beneficium, ibid. n, 8. Cum illegitimis an-dispeniäre postit Episcopus,- quando, est Illegitimität! occulta, ibid. mim.-i).T-cgitimii sn sine ad Ordines admittendi. ibid.n, 10.. Illegitimi (unr in. multis deterioris conditioms,quami legitimi,IV. t r. a. I- quando prxfumatur. quiri legitimus-ibid.n,2. vide Legitimis \lniex Rerum & Verberum locupletissimus. 1 liegt t imitas. Occultaimpedit in conlcientii i dignitate, 1.2.n.j7. Immemorialitas. fisiqtiandonoucoBstacdeiaiciopostessioms, liett constet deeontraito.Hl. jo.nir. An tempusim- memoriale debeat rco.'annos excedete. ibid, n. Ii. Ex iinroemoriahtate non oritur ptefmnpuo Juris, L de Jure. ibid. n.io. Immunitas. Munus Sc immunitas quid signifieenr,///. 49. t. Immunitas Ecclesiatam, & Ecclesiastica differunt, ibid.». 2 - Immunitas localis qua: protegat, Tei non. ibid. n. z. Excludit actiones profanas, ibid.quales actus in Ecclesia tolerentur, ibid.n.?. Im munitas localis an fi t J utis D ivini. ibid. n. 7. Auibus locis competat, ibid.n.r o. Aia pellit derogare consuetudo.ibid. n.g.Confugiens ad Sacerdotem deterente® SS. Euchiristiam an reperiat immunitatem, ibid. n. it. Qui immunitate non gaudeant, ibid. an. 13. usque ad n. 19. Aualitet fiat immunitatis exeeutioerga reum confugies« tem ad Eecleflam,ibid.n 20 Immunitatem violantium poena, ibid n. tr. Immunitas tcrum Sc personarum Ecclesiasticarum in quo consistat. ///•49.0.22. Ista fitnef Juris Divini vel fiumani, ibid.n.xz. An detur bonis patrimonialibus Cleti- eorum, .ibid n.14 Aualrrer onera antiqua rebus imposita ttanfeantetiam ad Clcticos. ibid n.23« quando etiam Ecclesiis & Clericis positnt collectae imponi, ibid. n. 17. Clerici an teneantur ai defendendam civitatem, ibid. n 29. Ad vectigalia velgabellas. ibiJ.n. 29. Utrum consuetudine tollipsstit hrec immunitas.ibid.n 30. Legibus de statutis Laicotum, item Jutisdictione foti becu- latisquando consltingantur Clerici. 1.2 »n.ztz. Impedimenta Alatrimonij Impedientia. Qmd & quotuplicia sint. IV.n i«.r. & Icqq, Impedimenta dirimentia . Sunt error circa personam,de quo IV, 1. K.4.Vis Sc metus, ibid. §. ?. Honestas publica, ibid. $, 6 . impubertas l V .2 .n, 8. & 9. Ciandestinirasj V. tit, 3. Ligamen.IV. tir.4. Ordo & votum. IV. tit. 6 . CrimcD adulterij& uxoricidij. IV. tit./.Conditio lervilis.IV. tit 9, CogDariospiritualis.IV. tit. n. & LegalisIV. tit. 12. Consanguinitas,& sffiuicas lV.tir. J4. Impotentia. IV. tit. j/. Du Iparttas culrus.I V.r6. §. 2. De dispensatione super impedimentis, ibid. J. 2 * Imperator. Ejus electio & unctio. I 1?. n. 4. & seqq. Imperium Romanum. Quomodo ad Romano» translatum.I. l/.n./.dtE* lectione Imperatoris, ibid. Imperium. Dividitur in metum Sc mixtum, & quid sit merum Imperium.I. 32 ruisi : lesgtadusnr.rxti Impctij ibid n.17. d* jure Cancmco datur etiam merum Imperium, ibid. n-18, Quid si mixtum Impeti« um. ibid. n. 19. Jurisdictio simplex in quo consistat ibid. n ■ 20. Quibus modis atquiratut Imperium, Sc jur sdictio ibid, n 22- Posiunt prar» scriptione acquiri & qualiter, ibid.n. 23, & 24, ABConctffio castro simpliciter cenfcatm etiam conceflur» metum Sc mixtnm Imperium, ibid. n.2Ä. quomodo merum Irr periam delegati possit. ibid n. 17. 4 t quomodo mixtum Imperium ibid, n. 28. Num. Acadcmiis competit merum Imperium, &-quid de nostra Salisburgensi,ibid, num. 29. Impotentia. Quae requirantur.Ut (ropowntia dirimat Matrimonium. IV. i?n 2. quomodo probetur an impe* Cenna si perpetua vel temporalis ibid, n. si. quid juris sit dissolutio primo cesset impotentia in fecundo Mactimonio. ibid.n.7 ah separari possiut, qui scienter impotentes contraxerunt, ibid.n. 8. An impotentia superveniens Matrimonio tat» illud ditimat.ibid n.9. Incarcerati». Quomodo perna sit. V. in 22. IocarceratnStiiaru juste an postit fugere. I, 2.0.43, Incendiari }, Qualem poenam habcaiit.V.17. n.7. Sc qualem sa- (isfactioucm debeant ptatstate, ibid, n, 9. Incejlus. Quid sit. IV, 13. i.& V.rsi.n 39, quL ejus pocna.V. 16.n i 2. Et quando perdatmJus exigendi debitu, IV 13,0, t.quomodo panse incestus extendantur, ibid. n. 3. Ut incestus mereatur poenas, copula ■ debet este perfecta, ibid, 0.7. Conlcstariusnoa tenetur inceltuofum Invincibiliter ignorantem monere fuse obligationis, ibid. n. 9, Incorporatio Parochia, v. Parochia. Indulgentia. ^aidsit remissio Sc Indulgenti*. V,28.tMi.quora- fliccfi jis*“ ttfiii® ts?* 1 |(ll'li i Innas® ifjast' ■,'sitta.t ■ .1.101 jffiirff itilV.V aiwrfc liti nah is .a,:ci3 ilffiifj -s-u» Nes t aiii Ha::: Ig jdopi' IIIHB äclilp. taikjv ftintinp ISO Ol'IS, 'mSwsts j- Ingreßks in Religionem. Quomodo per ingiellum in Religionem sqlvatat Matrimonium ratum, & quomodo consummatum III. ^x.n.i.AnFontifcxjustcconcesicrirhoc Privilegium, ibid. n. 3. An culpa vi extorta im» pediat mgtefiunnibid. o, 8 > vide Profejfio , item Matrimonium, Beneficia irrgredientis 111 Religio, nem quando vacent, f. 9 n. $v vide Regulares Transeuntes ad Religionem. h.integra reßitsttio,v.reßittitio in integrum. Injuria. Q«uJ fit & quomodo fiat. V, n. 1 In dubio animus mjuuodi prsefu-.tritur, 5 t quomodo animum injuriandi dcfcille probetur, ibid.n. 3 Etiam ex »urnali pioposiro injuriandi nafcirur injuria.ibid. «,z.quoruplcxsirinjuria, ibid.n.-4, Qiiidsintfa- B.oli .ibclb, Sc cotum poena ibid.n.; Injuriam quis non tantum io iancciplo , kd erum irpetfonis sibi subject.s pari'potest, ibid. n. 7, qu indo liipciioH pro kqutia lubitto illa.:» actio «orn petar. ibid, n, 8. Nov.rio injuriatocui actio ipmpcut, iDid.-quomodo actio injurias propoli mir. ibid. n. 9. De actione recantator?*, fett atf ' palinodiam, ibid, n, rr.Quomodo tollatiir actio- iajuiiarü ibid. n.12. Qoismjuriam remittere no» pullir. ibid.n, 13 Modus tollcudi injuriam ver» balem, ibid, n.f 5. Quomodo aliquis in consci» entia nun teneatur remittere actionem injuria» tum. ibid. a. 16. Injuria levis & fcandaiofa rectius argligkur, quam vindicatur, ibid, n, rg,ad quid injurians teneatur. ibid. n, ig, Inquifitio. Quid fit ac qnotnplex.V, ' > 23. quid inquisitionem prarccderedebeat, ibid n.24-Puncta Inquisitionis recommicanda. ibi i. n. 24. In in juiliiione coarta regulares non publicantur nouuu* testium. ibid.n. 27. vid t Denuntiatio. Inspiratio, vel quaß. Qaomod«fml i, 6.n 3 ■ Infiitutio. Qu’d.///. 8- n. l. ad quem pertineat, ibid. ti.j. alia quoad titulo«, alia quoad pofleflioacro. ibid. n. 4 prxfcatatus ante lostttutionero occupans beneficium perdit jus suum.ibid.n.s. Institutio au- . riuirizabilis clt dati» curia: animatum , omnibus Presbyteris neceflaria, ibid, n. 7. Inßrumenta, Quid sint J sunt alia publica, alia privat« 1 1 .22.0.1» authentica & publica io effectu sunt idem,ibid.n. 2; vi itferbo Notarius, qua auchoritate solennst kates instrumenti introductae sunt. ibid. nutn.iy» Quando insttutnentis publicis aceensentur act* Judicialia (eo Protochollum, Item scriptura: st» grllo authentice munitae, & quae £nt sigilla ac*. thentica-ibid.n. 16. Sci 7. Csuid requiratur,ut sigil. Ia fidem faciant, ibid.n. 1 b.Scttptutac in Archiva publico repertae sunt instiumenta publica, ibidd n, «A. Quinam Jus Archivi habeant, & quid ad Atchivum requiratur, ibid. 0,20. Qurdde seraturis in Archivo Civitatum, Monasteriolum See. ibid.n.31. Sct.ptuia: privatas tiium testium subscriptione munitae, publicis annumerantur, ibid, n. 2i. Si instrumentum plute» articulos continet, tantum ij. qoi ad causam faciunt, edeatS adversario, (cd Judici torum editur, ibid.n, 34.» Actor sd probandum ipse Instrument, offene debet, non i reo perne, ibid. o 36 Reus econer» ab actore petere potest rp.st.umcata, ibid. d. 37. excipiuntur Instrument» comuma.ib.n.- 8 Icat:fi eiigmaha comunt» deperdita fiat, Si copiae penes tftt «ara 1 Index Rerum & Verberum lecufletiffmus. «tam sint, ibidi, a. 4a . qualiter etiam Fisco edenda suat instrumertta. ibid. n.41, Uiutacij teuea- *ut suas rationes & instrutru-ataedere ibid. 0.4z. quomodo tett-us cogi pollit ad edendum insitu« 11.votum. ibid. 0. 44, Quamdiu editio insitu« Itirotorum ficti debeat ibid,0,4^. Postconclus. in caula producipostunt allegationes juris,Consilia Doctorum &c. ibid. n 47. Qu* exceptio, nes contra Instruments opponi, ibid. n, 48' In Judicio regulariter produci debent Originalia, ibid n. 49. Copia: vidimata: quantum probent, ibid, n.jo. 8c ci. Quomodo per testes renor a- amisli instrumenti probari postit, ibid. n. ja. & cmid operetur, ibid.0 43. Solo Juramento pto- batut Yilor insttumeuti, quando dolo adversati) petiit, ibid. n. $4. Instrument* in speciem contraria quantum ficti potest reconciliati debear, ibid. n. qq. Intet instrumenta coorratM creditur digniori, fi sinr xqualia reprobatur urrumque. ibid. n. 56- quando testamentum corruat, ibid. n.q r.Sc quando reprobat, pi siit, ibid, n.q8. Rasura reddit instrumentum suspectum.ibid, n.61. Compaiatio litteratum facit semiplenam proba-, tionem ibid. n. io. InterdiBum Ecclefiasticum. Quid sit, & quomodo disterat ab Excommunica- tione V. 93. n. 81, aliud locale, aliud personale, & item aliud generale, aliud Ipeciale, ibid. n.8Z, quonoedo interdictu locale contineat in ie per- iooale.ibid.n 84 Inrerdict-a populomon est interdictus Clericus, vel econtra, & inrerdictoCle- tOjBon sunt interdicti Religiosi, ibid. quomodo in interdicto locali postint comprehendi inno« centes. ibid,n. 8/.8«> Sc 87. Quare magis subinde interdictum fetatur contra omnes,quam excommunicatio contra singulos, ibid, n, gg. in quibus casibus fieri soleat interdictum, ibid,quo* modo ipso Jure incurratur iuterdictum.ibid.n.89 In causa debiti qualitetinterdictum fieri non pos« sit.ibid. n 91. tempore interdicti quomodo officia divina celebrentur,ibid n 91. Quorum Sacramentorum administratio tempore interdicti per » mista, ibid, n. yz. Matrimonium non ccnlctut prohibitum, ibid, n. 94. Quinam priventur le* pulturä Ecclesiastica tempore interdicti ibid. n. Qf. Interdictis) in loco sacro ilheitd lepeliantur, exhumari tamen non debent, secus est de excommunicatis. ibid.0,96« Religiosi ex speciali privilegio etiam in loco interdicto sepeliri postum , ibid, 0,97» Qua: p«a» Clericorum iacetdictma violantium, ibid, n.y8. quid sit interdictum ia. gtesiussn Ecclesiam, & quis ejus effectus, ibid. n. 99. Poena saccularium imetdictum violanti. Uw, ibid n.loo.' Interrogatoria Testium, v. Testei. Interfinia. Quomodo in Ordinibus observanda, & quis in ilSs dispensare valeat. 1 11. n, 2-0. Intrust. Qui dicantur. Jit. j n. 20, Investitura. In beneficiis, sicut in frudis usitata, & quotuplex, III. j. n. f. ad quem Iptctet & qua itet fiat. ibid. n. 6. de invcstituta feudal -///, 10 n. iß. Irregularitas. Quid sit,& unde rigore n habeat.V. >2. ».44.4s. & 46- Quando & quomodoinciuraturdbid, n.47. Le leqq. Quando Episcopi dispensare postint. i. bid, n. 46. Caula; cxcusantts ab irregularitate, ibid, 27.0.3. Peccans eum cottupuvel cum pluribus non est irregularis. I. 2t. n. 6. neque du* cens a te piius corruptam, ibid, n.7. vide ver» bo Bigami*. stfubiUnm. Quid sic, V, 38. n. 2©. st'udd. Car tolerentur ä Deo. I 4.11.4. licitum est tolerare Judaros, & cur magis toierentut quam haeretici V si.n.2-non permittuntur tarnen novasSynag«. gas ced.ficare ibid. n. 3.debetur uti distinctio ha« bitua Christianis ibid. n. q. qualis conversatio cani ipsis sit licita ibid. n,/. prohibitum est ipsis tribuereofficium vel Jurisdictionem, ibid. n.8. non possunt directe ad fidem cogi. ibid. », 10. Invitis patentibus eorum fili) non lunt baptizandi, ibid n, n. Scivi & fiiinsfanailiasex Judaeis con. versi liberantur a potestate eorum, ibid, 0.13. stfudex. Quid sit? I 32.0.1. Judices quioamesiepoffinr,qui non ibid.n.2,& scq. Judex quomodo debeat este vit bonus. & an in f.voicni amici postit judicare, ibid. 0.7,& 8> Inter duas xqualitet probabiles sententias eligere potest Judex, ibid. n. 9. debet a muneribus abstinere, ibid. n 10. II- 12. & 13,Cur Medicus male curans,St Advocatus male conlulenscx imperitia, teneatur ex vero delicto, non autem Judex male judicans per impe- ririim«1.Z24». iq>FjutcstasJ udicis dividitur io I m. periam jjJ.'lW yawaoBt jioito taiinaiai j i! 59=;• lijUfffl »et« 3(0 iftcii ditawr mr i&iiiÄ IWlijM »> idict.il iiliait« ii Mi plt %o ,4 RilL.,! ift.ll. 1,11,1 HjllOM tarebis, diiiEict, -lilii s I tJi.jitii ■'!,!. quilis Snur, ib ‘•'JlItCBtJ ■'■vUtiii I Ifiäex Rerum & Verb er um locusletijßmm. perium Si Jmisdictiöaem. ibid. n. |6. Qu*dif- feiencia inter officiam Judicisnobile Se mercenarium. ibid.n. 21. Judex potest ptinircinjuriam £bir»uquam Judici illatam, ibid. r>, 3». Judex ordinarius. Quis dicatur, i, 31. n. 1 Mandata Jurisdictio an fit ctdmaiia, vci dc'egaca- ibid. n. 2. & 3. Vicarius ipilcopt uon tantum generalis, sed etiam fora« ccusest ordtnatius.ibid.n.^Quid imetfitj an qu>S fit ordinarius, vel delegatus, ibid. n.y. Judex delegatus. Quisfir.I.29-n,i.Delegati alijad universitate ea usa ru,alij ad particulare causam, ibi -n-2- Qur differentia, inter mandatam Si delegatam Jurisdictionem. ibid. n. 3. alij delegati a Jure, alij ab homine. ibid. n. 4. quatuot modis tribuitur fi« piscopo Ipecialis Jurisdictio, ibid. n. 5. Delegatus ab homine debet adete suam commissionem, ibid.o i Aui postinr delegare, ibid. 0,7. An de^ legatus Principis postitTubdclegate. ibid.num, 8. Luorsum appellandum sir. ibid n. 9. Delegatus Bon debet excedere fines suae commistionis, potest tamen prorogationem facete. ibid.n.ro-De- legatus Papse debet effern (latu digniori , quärh inferiorum delegari, ibid. n.11. Omnes delegati habeat aliquam coercitionem contra contirma« ces, ibid, n. 13. Auando delegatus Papae non postit lubdelegate. ibid 0.14. j|mliber delegans potest date potestatem lubdelegaodt, & quilibet delegatus unum causa: atticulainsabdclegare potest. ibid, n.i/. Au id st delegatio unios causa: (it facta pluribus, ibid. n. 6- quomodofiniatut delegatio, & quomodo in cauta suspecti Judicis precedaiur. ibid. n. i. 7. Se >8- judicium. Qaidsit.ll-i.n. t."uplcr.ibid. a.II. Si feqq. Juramentum. Quid & quomodo fiat Ii. 24. n 1 Potest steti non tantum verbis, sed ct-am signis, ibid. n. 2 Intet- positio fidei non habet (impliciter vim juramenti. ibid.n,3 / quando acceptetur loco juramenti, ibid.n.4.Juramentum debet haberetrescomites, ibid.n. qualis veritas in juramento ptomistoiio tcquitacur. ibid n.st. Pueri ante annos discretionis juramentum prsfhrenequeunt ibid.n.7.Juramentum non debet este vinculum iniquitatis, ibid. n.8. contra Jus publicum factum non valet, ibid, u.A. non debet eile in praejudicium tertii.ib, D.ro. Justitia in juramento protniflTotio ptxripuS attenditur.ibid n.n. an contractus de iorc invalidus juramento confjrmerur.ibid. n. 12 quomodo jurameuc» confirmetur, ibid. n. 13 Assertoriam juramentum potislimum in judiciis usui est. ibid.n. 14. Juramentum quod fine peccato veniali servari non potestsigfo jure nullum est. ibid, . «< iy.Quando peti debeat absolutio a jutanunto ad cautelam. ibid.n.iö. Juramentum promistori- onn validum quomodo relaxati postIr.ibid-n.17. quando p:o [acisfactionejudiciari cautio juratoria admitratur.ibid.n. ig. Inter juramenta caustc de. cisoria aliud voluntarium,aliud judiciale, aliud oecestarium,.ibid.n 19. Quid fit juramentum vo« luntariutiuibid. n.ic- Juramentum judiciale , ia quibus differat a volantatio.ibid.n.«t. jutamen- tum judiciale aut subeundum,aut referendum est adversaris,ibid. b. 12. Quando refertur,neccstt» riä ab ipso praestandum est. ibid. u.24. Quando justa causa sit recusandi juramentum, ibid. n.2f- Ersi act*r nihil probaverit, tamen juramentum deferte potest, ibid.n.26,quando reus non postit recusare juramentum, ibid.n, 29 Juramentum neceflatium propter perjuriü retractari potest. ;b. n 3t. idem probabilius dicicur de juramento judiciali & voluntario ibid. n.32.Juramentum judiciale deferri nou debet, antequam exigatur Jura- mentum calumniae.ibid.n.Zq.quid sit juramenta Oeceflariu ibid.n.34. Juramentumsuppletorium in causis criminalibus non defertur, bene tamen purgatorium.ibid. n. 3 y. Suppletorium in causis arduis locum non habet, ibid.0,3«. lili defertur, qui semiplene probavit, ibid. n. 37. Quid fu & quando deferatur J uramentü in litem.ibid. 0.38. Juramentum Calumnia. Quid sit, & qu* continear, Si quis praestare debeat, 11.7.0.1. & 2.tacicd potest remirti, non expressd, ibid. n. 3. ptatstarur etiam in causis spiritualibus, ibid. 0. quomodo differat a Juramento mali*; tiae, & de veritatedicceda. ibid. n-6- hoc Juramentum, quando soleat prarstari. ibid. d.7. Juramentum metu extortum , v. Metus « Juramentum Tiflium^ v. Tefies. Jura. Juribus concordanda. I. 2. n. 8 4. Jus Canonicum. Quid sit, qua: ejus origo ? Se quot partes & auctoj ricas, froam. a n. 1. usque ad 18. Index Merum & Veriorum kcupletißnm. jftts r Diviuum. ’fjsm omsia Apostolorum dicta faciunt Jus Dirä «um. I. 21. n. 11. , ffus Natura, ffus Gentium* Quid 8 c qnotuplex JusNitur*. 1 . 2 -o.t. Anid & quotuplex jus Gentium« ibid, v. *, gfuflitia. Denegata & protracta differnot. I. io« n.p. & seq. L. L&fio, Lfifus , vide refiitutit in integrum. Legatus. Quis dicatsr? 40«n,i .1 ««gast Sedis'Apostolic* rti- piices; eorum officium & potestas. ibid.n.i.-8£ Nuntij Apostolici p:,tcstas,ibid, d. S, Legatam se dicens debet probare, nisi sit Cndiaalis.ibid o. Jj. Nuntst Apoftohci ambientes recommendati- tissa Principibus excommunicantur. ibid. c<.>. legati nati potestas, ibid, o. io, legati in prima instantia non dibcnt impedire ordinarios. ibid. n.Ji. fjxemptipodunt prorogare jurisdictionem legati' nari. ibid. n. ir. qualiter Legari efficiunt foiatur. ibid. n. r z. Legitimus, (Quando & qaonredo quis cemlestar leghinoai.JY, 17 .d /,Sc 6 Censetur etiam legitim us»d initium septimi mensis narus. 1.14,0.4. dc legitimatio»e per fubsequensMatttmoaium.iy.i7.n,8.filij adulterini 8c incdtnofi non legitimantur. ibid. tu I j. fi!ij Cletici in minoribus constituti an legtti- Kienturper (ubsequens Martiinomurr.ibid« 0,13. d: legitimatione pet rescriptum« ibid.0.14. Lex, legislator. "Quid lex positiva.!, 2- n.z de lege divina. ibid.B 4-, Leges veteris testamenti quales,'& an etiam hodie obligent, ibid. n.;. De lege divisa novi testamenti > St Epistolis Apostolorum, ibid. n. 6. Quid lex humana pofhiva, Sc quöraplex.ibid,B, 7. De conditis ntbus k caulis legum hnmaoa- lum.lbid. n,8. Quales actus virtutum pet legem jiostist pc*cipi.ifcid.- n. 9. Qui possint prohiberi, ibid a.IO Permittuntur quandoque injusta.ibid, tB. U-Lex prohibitoria habet (altem potnara ar- bitranam. ibid, 0.11. Actus interni & occulti 'qualiter possint este materia legam, ibid, 0.14. Leges E.clesiifticusco-c^dere quis possit, ib>d« in. jp. usque ad n rq. Quinam legibus cbli- geatur.pbid in.26 usque ad e.jf. lex humana quateou* obliger in conscientia, ibid, aum, 36. tie lege fundata ia prarsumptionc« ibid. r>. /7, Si leqq. De lege pcnaaU quando obliget in eoa. lea^nti«, »bui. 0.41, St kq-q. Lcgts i»sira.’«nCCS actus inter vivos aut ultimarum voluntatum , quando procedant ia loro interco, ibid. c.47. It leqq. Scriptura ovo est de substantia legis ibfd«n. 63. Fubiicatio legem qaalitet fiat, ibid n. 64» ScieBtes legum dod obligaotut ante Uplum duorum mensium. ibid. n. C-f. Constiturioncs inferiorum ligant etiam suce duos menses, ibid n. 66. Leges Pontifici* Roman* tantum promulgat* quo senia desipio ligant ubique.ibid.ii 67. Legis effectus sn dependeat a popuU acceptatione, ibid n S K, Contra legem dissimulante legislatore non acceptatam cuftir consuetu Jo.ibtd. n, 6^. Legem abrogare quis poslir, ibid.r.70.Derogati« legis quid sit. ibid,».72,Detlar3ie legem quis possit, ibjd. n< 73 Regulat quadam utiias circa declarationem Pe interpretationem legum, ibid. nnrr.74. 2c seqq. Lex mixta potest per consuetudinem fieri met^poenalis, ibid, 4. n. ,7. Lex generalis tollit consuetudinem generalem contrariam, sed non particularem, ibid. n, 22, v, ftatuta. Libellus , libelli oblatio. Libellus quid sit, & quibus partibus constet.//.;.1c I, medium petend! duplex,& quando cauta proxima ve! remota exprimenda fit. ibid. n i , & 3, differentia ratione conclusionis inter actionem criminalem & civilem, ibid. n 5. quid operetur clausula Salva Jure &c.ibid,n, 7. Post litan ceatestaram libellus mutati non potest.ibid.n. S, Libri. Non imprimendi fine nemine Aurhoris, & licentia ordinär,/. Prooem.n.rq.qtislts habeanru: ia Germania propiohib tis V.7 o.io.adveiienda circa indicem librorum prohibitorum, ibid. n. 9, Lis pendens. Qtisnda \h pendere du auu,//. 1 6 n. j.lire pendente poflesloi non debet privari commode poli, ssio- cis.ibid, n.2 quid de iefcciqtis & privilegiis lite pendente impetratis cenlendum, ibid. n. quomodo alienationes lite pendente faß* sint.cul« l*,ibid,n<4, quid ante hrem moram cudi actio- nibur ß‘i;M 'jjiisio 3 11,8 iiM 111 ;p:tsa tfcttttt stiiiäloü ijnlili -:xstts.ibi mi) i i mitti jt»Si pirt.Vj »Mi älbgftn M£< JSiihfü ; llnki ■ «i ibid,' iiolafe tont», mild ’tel'.äi. sfjtotap Akcclcf tftn, ib ia arricol- ilV-If.i ->»ÄS a iM„ wlidiir W«,M( «munii ^«5 ri Sn Index Rerum & Verhornt» locupletamus. nibas liquidis & dubiis ficti postic. ibid, b, omnia innovata lite pendente fiant in pristinam statum revocanda,ibid. n, 6. Litis conteßatio. . Qtjjd sie,& quando fiat ? H.j.n.t. hac omissS qu«. litcrpiocestuscon valet.ibid.n.^. & qualitet ini dacaccorwactum inter Irrigantes ibid.n.c. Pet> petuatactiones&c. ibid. n.6 J^uiltter lftenon contestata non procedatur ad testium receptionem, vel ad sententiam definitivam.ibid. 6.0 1. t. ;. & 4. quando ia erimiaalibns non recipieß» ciir testes, rbid.n.5. receptio testium ad perpetuam ret memoriam quare concedatur* & quid re» q.uiratut in tali, rbtd. n, 7. Littera Apofiolica. De earum figBatara,daca ac expeditione,///, Littera Credentiales. In quantam obligent stribenterri. L38- n.rf. Litterarum obligatio. Atv procedit ia conscientia, II, e. „. 313. Lucrari, Lusus. Ludens eü pupillo an. postit ab eo lucrati.I.qy.n. 31 M Magia. Auomodo a divinatione disterar, & qu» pecus Magi* St Magarum. V e. 17, Sc 18. Alagiflri, JJrid nomine Msgistti rnteJl/gatut Y.j.e.t. q««!« Magistri :n Ecclesiis constituendi, ibid, nuta. 2. quomodo Magistri Trieologix, gaudeant fru- ctibus.ibid. n, 3. & quid de altatum Eaculta; tum Magistris, ibid. n,4. Aialedici. vide Blasphemi, - Alandat um. Etptovisio quid, & quomodo differant. III. n. 17. Mandati Apostolici termini stirctc observandi. ibid. n. 5 55 . Maritus. gupaftoda sit Dominus dotis,IV. ao^M.vida Do* Donatio- - Adathematici. Atinam Matliematicocum nomine damnentur fu Jute. V,21. u. 11. Matrimonium. i».n,7.Magis interdum congruum est, impedimentum Quovis «iodo tollere, quam conjuges invitos ab invicem separare,'IV. 19. n.g, Matrimonium dupliciter dstfoivipotest,ve! quoad vinculum, vel quoad tborum*ibid. 0.7. Matrimonium ratum duobus tantum casibus ; Consummatum veto nunquam, etfceptä mone , quoad vinculum dstsolvi potest, ibid, n. 8. Occurritur objectieni Haereticorum contendentium fairem ob aduU facte x Rerum 'ef Verberum lecupküßmus. aduTcerium Matrimonium consummatum e» rum quoad vnculum loluoilcclsc.ibid.n.c,, Matrimonium consummatum sex de causia quoad thotumin perpetuum dissolvitur,IV. t^. a io.Sc (eq. V. adulterium, diiortium.. Matrimonialium causarum judicium.. Omnes causa: Matrimoniales coram solo Judice E.rclesiasticotractatidcbent.r.t8.n i.CjuI* Matrimoniales dejute tantum ad Episcopos cotum» que. Vicarios pertinent, lbid. n. 2. Conjux propria authontace tompartera dimittens tenetur iterum recipere, noo obstante quocunque impe* dimento, ibid.n 3 An post receptionem non ob» stante impedimento licitus fit conjugij usus.ibid., B.4 Non tantum conjuges,, sed quicunque no- «tiam habent impedimenti ,. matrimonium ac» cusare possunt. ibid. n. f. Conjtigibus impedimentum ultia consuentibus non statira credi debet» bid.n.si. Consanguioei circa impedimentum «onlanguinitatis pro testibus accipiendi sont.ibid., n.8- ladubio pro favore Mattimonij judicari debet. ibid. n.cj: Lauste Matrimoniales brevissirr.d sractaii dcbent.ibid. n. 10. Sententia lata in causa Matrimoniali non rranflrin rem judicatam, ibid» n.M. Accusario Matrimonij etiam poli lapsum, longissimi rempotis institui potest, ibid» n. 12, qutndo agitur de impedimento Canonico nun» quam transactio locum habere potest» ibid.n.ij». Mendicantes * Qualiter possint transue ad aliam Religionem.///,. Ii. n.,»,.. Merum & mixtum Imperium, v. Imperium.. Metus.. Qnid v,i! & memsr,, 40 .» n»i. I V. 1, f /. n r. Acta» isum.ii. Leges humanat in gravi tetta per fe non obligant j secus est, (i in contemptum Ec- tlesiae uaturiamur, ibid. d, f 4. Metus Rcvcies- trabs pa (c non est justus metus, ibid. n, 15. Remedium Jutis contra minas, est cautio dc noo offendendo, ibid. n. 17. Miniflri Ordinis , v, Ordinis Mini fi er. Ministrans. Noo ordinatus quando fiat !ttegnIatis.V.s8ct. hodie traditur cutis sarculari panitendus.ibid, n.a, itdinor.' Aa possit esse judex. 1 .32. 0.4. Quibus casibus ia inregtum reQituatur. !, 41.0.3. qua: differentia inter testVctionem minorum & majoium. ibid. n. 4, minor personam standi in judicio non ha* bet. II. 1, n. 3» Mifa. Ante Missam debet prarmittiMarurioum cum Laufe 11 5, ActioiTvetus causa contra quos.de-. mr.ibid n.R; Etiam per levem metum extorta, in: jjidi::io,ariimsB tunrtestltuciida,.ibid. n. 9..Quaedam ex-meu gesta rescindi.non possunt, ibid». n»toi Metus ut patiat actionem. qualis requira-* OLs- ibi l» n» t r. & seqq» Ob metum non lices: Sterne gcccamm mortale imö nec teoialc, ibid. Ii, ibid, n. __ Monachorum. Appellatione qui veniant.///. 31. n. 15» Mbnafleriorum.. Erectio vel translatio quid requitant? III. 31. B* 14» Qualiter M'onaftftia sunt libera i lege Di«- cesana, & »charirativo subsidio ibid. 39. n. ia» Monasterium si »e E pifiop. Consensu asdifica. tum an possitdestiui»ibid.36.n.2,ardificandi li- eeatiaaquo petenda», ibid.n. 2,.ManaÜ£iiorum »dissi- jiisQj Jftollfti 'Jtr# dilui« i 1.10.1 {■"idciEO aa,Ll acS ;» lilililid skiii aiksra lliiW «at: ComitesI sp&opi, liqitd t filii i tx.thii «liiipc s| i#Ci|Di iPM.ae titispite W,ipi| a«,iüä Ä»A>! J®atj *■%«( ) Index Rerum es Perforum ibcupktiffimm, *;dific»rione i qua? observate debeat Episcopus, ibid o 4 QiiH'c''eaMoa.stenaMenulium, ibid, n Monasteria duph . (eil. virorum 3 c mulierum prohibir*. tb'd. n, 6. Monasterium vacans , v. Sedes vacans * Mentales . An possint transire ad aliam Religionem. III. zi. num. io. Moneta adulteratio^ v. Crimen Fälst* Mera Quando Faciatprsestate casum, 1.35,0,2$ Sc26.UI. Is n. 10. v Contrathis Klorat pullatio inrel- ligicnrdemotaculpibili III.2^. n. 14. Mulieres. IagtedrentwMoaasteriaVirorom poffuitt probabi* Ut« 1 Censmis excusiui. III. 33- n. 13. MutHatio membri Proprif. Licita ad conservatione vitat: non autem castitatis. V.i2.n. o.in materia irregulär tatis debet strictdac« cipiob-n ji.an possint ordinari.v. Corpore Vitiati. Mutui petitiones , v. Reconventio. Mutuum. Ecclesia vel Civitas quando teneatur e* muruo,pet PtacUtum vel administtator« contracto. 1 ,3 $.Sc 43. Quid si consensus Senatus vel Capituli ac« cesieric. ibid. r». 44. N, .Narr ativ2. & Narrata, v. Rescriptum. Nati ex libero ventre. IV. 1 C. per tot. Negligentia. Prdat orum, Negligentia qualiter suppleatur in collatione beneficiorum. I.I > n,i. Negligentia exemptorum a liquando supplet Episcopus: item & Delegati ■Papales. ibid. n. 2- ddegligemiam Ecisiopi !up» plet Archiepiscopus, ibid.n, 3. an etiam citta viam appellationis, ibid.n.+. Negotia scalaria. Generaliter vitare debent Clerici./i/.fO.n.r, Officia saecularia non videntur prohibita Clericis, ib.n.4. Notarius. Notarios create pofluat praeter fummosPtincipes Sc Comites Palatinos, etiam Principes inferiores & Episcopi,ll.ti.n.3, Notari) publici instrumentu ubique est publicum. & authenticum, ibid, n. 4, & quales notari) ubiq; possint instrumenta conficere. ibid. n. 5. Quomodo conficiat legitime ' ~o. instrumentum, ibid. n. 7. & qu-e sintrequisita, ibid. vide verbo Infirumentum, Notari) oflkium qualiter.prohibitum Clericis. III. /o. n. f. Novi operis Nuntiatio. Quando & contra quem detur. V. ,2. 0. Qq« ejuseffiectus.ibid.n. z.,'quale temedütM dami contra nuntiantem, ibid. «1.4. Nevit ius, Novitiatus. Qawpoffit admiueie ad Novitjatuen.IJ/.jim. 23. egredieris an teneatttr solvere expensas- ibid.n,; j> Vide Regulares Transeuntes ad Religionem . Nuntius Apostolicus, v. Legatus. Nuptia Quid sisi.lV. l.n.8.Nuptiae fecunda: & ulreriorts suat licitae, ibid, 21. n, r. Poenaesecunddnubentium an hodie obtineant. ibid. Nuptiae non reiterandae, nisi constet de motte prioris Conjugis, iv » - - e —- Obedientia. Debetur Superiori, etiam cum dubitatur de justo tnindatOi non tamen fi constet este injustam. I, 33-n.66.ncc superiori ultra terminos sti* jurisdictionis praecipicnti.ibid. n. 69. Obedire qualiter debeat,qui plurcs habeat iuperiares simul praecipientes. ibid, a. 70. Oblationes. laciendi non est praeceptum. ///.30,0.63. Ex quo . fundamento procedat consuetudo oblationum. ibid.n.6/, non facientibus oblationes Saciamen; tanon deneganda, ibid. s 67. A.d quem perqqt» «ntoblationes, ibid.n, 5. & ly. Obligati ad Ratiocinia „ Aii,L cur ab ordinibus prohibeatur.?. 19,0.1.SpqB« talia an impediant ordinationem, ibid. n, 4, Odia. Restringenda, favores ampliandi. 1 .2, a. 89. Ordo cognitionum. Illa quaestio in Judicio prius dicenda, a qua alrr$* dependet. 11 . m. n.x. Quid agendum , si quat-' (ftif) " ■% Index Rerum dr Verborum locupleeiflimus. stio incidens sit spiritualis? ibid. a. 2. Quomodo spoliatus fpoliarori teneatur respondere. ibid.n.3. Ordinis Sacramentum. Ordo est Sacramentum verum , imprimens chara» ctcrem,I,//.n.2. Ordinesalij majores,a!i) miuo- res. ibid. n. 3. Episcopatus an distinctus Oido i Sacerdotio ibid.n. 4 - Subdtaconatus hodie etiam ordo Sacer, ibid. a./. Prona tonsura an fit ordo, ibid. n, 6. Minores Ordines cur dicantur non Sacri, & an cum ijs Matrimonium tonsi stete postit, ibid.n. % Minores Ordines etiam fune Saciamen» tum. ibid .d «. De materia & forma singulorum Oidinum. ibid, n, 9. An requiratur contractus Physicus materiae, ibid n. 10. Manuum impositio in ordinatione Presbyteri omissa , qualiter supplenda, ibid. 16- num. 6. Potestas Ordinis an suppleatur pet communem errorem. V. iffi num, 3’ OrdinisMimster- > & tempora ordinationum. Minister Ordinis Bpilcopus, an etiam aliquando inferiotesPrarlati.st/o.n.ii.PrivilegiS conferendi majores ordines datum non Epilcopu,an validum l ibid.n.12. Episcopus non potest ordinare extra suam Diacesin. ibid. n.ig. Tempora Ordinationum qua: ? ibid. 0.14. Ordinatorum extra temporapoent. ibid.8.15, Ordinans non incurrit suspensionem ipso jure ibid.n.l6 Ordinatum extra tempora a suspensione quis absolvar, ibid. n. 77 Privilegiariis ur possit ordinari in quolibet die festo, potest etiam quando solum eft festum chori ibid. n. 18. lino die non iicecplu- res Ordines suscipere, ibid.n.19. de interstitiis in ordinationibus observandis, & quis in illis dispensare valeat. ibid.n 20 - vide Minis! r am non ordinatus. Ordinandorum jEtas. aEtasqu* requiratur in Minoribus. I.I4.n.j.Qu* majoribus, ibid. n. 2 - Annus ultimus sufficit inchoatus, ibid. n 3. quid de defectu unius diei, vel horae, vel bissextilis. ibid.n. f.Ordinatus ante legitimam «•ratem recipit characterem , fcdnon exeeutionem. ibid, n. 6- Quid si fuerit in bona side, vel etiam absolutus a suspensione ante legi- ',rr:am autem celebraverit, ibid. 7. Ordinatus Sacerdos aote legitimam «cratem etiam mala side, an hoc ipso efficiatur irregularis, quod Epilcopo ordinatu i concelebret, ibid. n, 10* Ordinandorum qualitas. Ordinandus debet este baprizacus & confirmatus, 1.11 »12-0ebee esse m«s son foemmi.ib.a.t3, Infanti valrdd confertur ordo, fcd nou licitc.ibid, u.24- Ordinandus debet esse subditus Ordinantis, ve!rationeOriginis.ibid.n.r Si 26. Vehatione domicilij. ibid. n.27. vel rauoBcbcntfkij. ibid. n. 28. vel titione triennalis familiaiitatis ib, n.19 Ubi ordinandus, qur nullam ex praedictis Cautam habet? ibid ü-n.zo. In recipiendis ordinibus an liceat vanare E pilcopos, ibid »,31. Ordinatus a Papa ab alio sine ejus licentia ordinari non potest, ibid. n.31 Exempti a quo oidinandubid. n.zz.blovirij ubi ordinandi.ibid.n. 34. Spontalia an impediant ordinationem, ibid. 19. n.4. ordinantis alienam subditum pani. ibid,6.n 35.Dimisi orias qms concedat, ibid. n-z6. Aictati.qui dicantur, ibid, n. 37. Dimissoria: non expiriat morte concedentis, ibid.n. Dimittendus prius examinandus si ptatfens fit ibid.H.29, v. Corpore Vitiati, Piliusfamilias,Illegitimi, Obligati ad ratiocinia i item Scrutinium in ordinefaciendum. Ordinandorum Titulus. Quid, cur, & ad quos ordines trquit-tur.I.34.11.11. Sublatis titulis annqudrum Canon, hodie de Cone. Tlid. ordinandus debet bcucsictum pacifice possidere.ibid n.i2.Nontequiritut ut beneficiariis tempore collationis habeat ordinem beneficio annexum, ibid. n. 13, de titulo mensa:, ibid n. 14. an debeatur illi qm non potest aequi- tete beneficium, ibid. n 17, Perecntc mulo unde alendus Clericus, ibid. n.16. Titulus mees« non potest constitui super sola obligatione personali, sed teali ibid.n 17. In Ecclesiis collegiarii fit Mo. nastciiisrequiritur consensus capituli, ibid, n. i8. titulus mens« an possit constitui a civitatibus L oppidis ibid.n.19. Clericus suspensus vel depositus an gaudeat titulo ibid.n.io. a d titulum pa» ttimonij quando quis ordinati valeat, ibid, n.i 1, quantum debeat esse patrimonium.ibid.n, 22-fi- lius an postit ordinati ad hatredititem partis viventis.ibid.n. 13. Sicut pater tenetur date dona» tionem ptoptet nuptias, ita tenetur aliquid assigJ nare filio ordinando, ibid. n. 1 4 . Religiosi non habentes voca perpetua tenentur habere titulum, ibid. n. 2 }. Quid speciale in Socistats. ibid n. 26. Acales poenae sint tum de jute anciqud tuni hodierno Concihj Ttid. circa ordinationes sine titulo, ibid. n 27. Ordinati ab Episcopo, qui renuntiavit &c. Episcopus renuntiate potest vel loco vel dignitati. l.»Z. Inäex Rerum & Verborum locufletifjimui. I.ij'ß.i.toco tantum renuntians rttiset pocesta- tem ordinandi, si ab «lio invitetur, ibid n- 2 - Qui de Facto tantum loco pulsus csl , nihil jutis a- rniitit. ibid.n.q. Renuntians dignitati liciidordinare non potest, exceptis minoribus ordinibus, si fuerit invitatus, ibid n. 4, Ordinatus ab excommunicato recipit quidem chatacterem , sed non exeeurionem, Sc quis possit absolvere, ibid. n /. Paüa. Pictu ji quid, 5 : quomodo differat a Pollicitatione? 1. 3 j Q.t.Pactum nudum & vestitum quid ? :bid. n.7. Pacta qualiter vestiantur.-'ibid. n. 8. Pacta nuda obligant in conscientia, ibid. n. 48. Dant exceptionem, non veru actionem,ibid- 35. n.y. quid de Jure Canonico; ibid. n. 10. Obligatio nata ex pacto vel naturalis tantum,vel civilis tantum, vel naturalis Sc civilis simul, ibid. n.it, De pactis filiorumfamilias, vide l : iliusfamilias\ te m V. Mutuum, Pacta cransactioaes obligant successores hasteditatios, secus est in ahis.ibid 26 n. xj. pactum nomine dignitatis initum obligat suc- ceffaretn. ibid. n. 18. Pale» Quid sint f Ptoam. n. Pallio quando uti licear.ibid. n. 6 Pallij usus ubi concedatur»8c ao etiam in loco exempto, ibid.0,7.ScS.Atchi Episcopus & Episcopus quomodo postint Pontificalia exercere in loco exempto, & quidsi exempti resistauubid 0.9.Pallium cohaeret personi’ & loco, ibid, n-10. Papa, Papatus. Papatus est deJureDivino institutus. 1.33,0-2.Papa quis & quaotus?ibid.n 3.8c quatenus major lm- pcratote.ibid, o.^.an habeat jurisdictionem super omnesmundi Principes.ibid. n.s. Papa i nemi* ne judicatur, & est siipra Concilium, ibid. n.6. est jure positivo socutus. ibid. n.7 an dispenset in Jure Divino. ,ibid.n.8. Papae potestas alia estot- dinaria, alia absoluca.ibid n. 9. non adstringintr consensui vel Consilio Cardinalium, ibid. n. 10. Soli Cardinales hodie eligunt Papam,ibid. d, 20, Papahs elcctioais specialia, ibid.o,2X. Episcopus in haetesim lapsus & necdum denuntiatus ao retineat exercitium suae potestatis, ibid. num. S. Ordines Steti diti m um Matrimonium. IV.6. L.z.n. 1. Quae poena contrahentium in Ordinibus.ibid.num.s. in minctibus contrahens est ipso jute beneficia privatus ibid. n /. K ~ Parentes. Au alitet Patentes postint despondete libet os. IV. 2- Jj.t.n.t &2,qui nomine patentü Se liberorum in. teliigantut ibid. n. 4 > Patentes liberorum Marti« monia sine causa impedite non postum, ibid, D . jg. Quando patentum afieasus solvat sponsalia, ibid.n. n. ao postint liberas offerte Mona’ietio, & quid operetur b*c oblatio. ils.ji.n.t8. Parochia Quidt/s/.ag.n, x.Ijusdesignatio ad quem pertineas, ibid, d.i. Sc seqq. Qua! sint Jura Parochialis. ibid. a.s. Qu* requirantur ad probandam Parochiam, ibid.n. 6 . Sc 7, Parochia quando dicatur incorporata.///,37.n,4. & fcq. Hodie Parochia- les Ecclesias prohibeatur uniri. 111 . 12. n. ij. Parochiam. Quidicantur?///.25.22.i3-& 24. Tenentur Sacramenta accipere in ptopt a Parochia, ibid. n, 25.irem Mistam audire, ibid.n. 26. & 27. Parochus Unus tantum in unaEcdesiaessepotest Is/-2$t.B.n» & 12. Au« Parochi requisita, ibid. n. 13. & seq. Quod ejue officium, ibid. n. 1 8 QuatenusParo- chns teneatur adtefidentiam. ibid,n:20. Sc III. 4-f 2- Analem Jurisdictionem habeat, ibid.2^, n. zi Parochiani pro asiumenda in Parochum certa persona,vel contra eam possunt supplicate, jbid.,n. 28-Quis sic proprius Parochus, ut Matrimonio assistere valeat. IV. z, 0.12« & seqq. Parricidium Quid sit? Sc ejus p«na.V.ro.o.x,Sc 2.P«na sasmi- natum partum nccantiu. ibid, n.3. Poena parentum, qui infantes in lecto opprimunt. ibid, n. 4. Patria Potefias Quomodo pet ingressu religionis solvatur. Ili jr. jr Patrinus Tantum debet esse unus, vel ad summum unus Sc (ffff r) una, tadex Rerum & Verborum locupletissimus. ttl*« Ht. 42.fl-tt.IV. 10.8.5.qaalirct<&quando contiahat cognationem spiritualem, ib icn-io. Patriarcha* Quis & qnoNl zz.n.12. eorum potestas. ibid.n.s+ Patronatus , fas Patronatus . Quid, & quis ejusessectus. lll. z8.a n.i- asque ad “• 7 * Quotuplcr.ibid. 0.8.9.,5.16. & 17. Potest: eompecereocnni etiam laico. ibid.n.ic. Acqur, titut undatiooe , coö structione aut donsione-. ibid.n.18,19. & 21, An etiam quis speciali consensu Episcopi, ibid.ll. ao> Qualiter ab uno in a- lium transferatur, ibid, n. it. & seqq. Qualiter ■mitrarut. ibid. n.26. An sxtinctum possit Bpu scopus de novo donate, ibid. n. 17. vide /V.e- fintatia. An jus Patronat 'ts postii deduci in Contractum. V. z. n. 24. Pauperes, Ix divitiis Bcdesix alendi. HI, 1, n. 14. Pax. Quid Par Sc Treuga.I^.o.i.creugaest aliaCan- ventionaiis, alia canonica,ibid. n, 2. Treuga canonica usu abrogata, ibid. n. z. qualiter m tractatu pacis possit Princeps damna subditis illata remitretc.ibid.n.12. damna Ecclesiasticis illata , sine consensu Ecclesiasticoiurti superiorum aLai- eo Principe non possunt remitti, ibid n> i z. Pax ci: nova belli causa tollitur , secus est in tteugis. ibid. n. 14, Peculium Clericorum . Quid sit?///. 29 n. 1. Bona pattimonialia.quat, i- t>id. n,i. quas industrialia. ibid. 0,4. quae bona prospectu Ecclesia: acquisita, ibid. n. 5 an eo- tum dominium habeant Clerici, ibid. n. 6- de bonis patrimonialibus, ibid. n. 7. Penßones. Quis possit constituere in beneficiis. ///. j.n.69. Peregrini. Lt viatores an, St quatenus teneantur legibus loci, I. 2 if. 28 .St II 2*0.36. Ptobabilitet no obligantur particularibus statutis, ibid, n. 3t. An teneantur »sibi legibus domestici'.ibid. 0.34. vide/.esc. Permutatio, Quid l/Z/.tcj.n.i.quomododifFerara Contractibus innominatis.ibid.n.2. qux tes permutati possint, ibid. n. z. Quid ia permutatione beneficiorum, ibid. n. 4> Qualiter facienda, ibid. 0.5, Potest i- liquando ab Episcopis juberi, ibid. n,6- Pignus, Qaid & quomodo disserar ab Hypotheca. HI. tü n. j. quotuplex. ibid. n. 2. Super quibus rebus constitui possit, ibid.n, y, ex pignore qualis detur actio, ibid. e. 6. Pignoris distractio, quando & qualiter liceat creditori, ibid.n.9, quando pigno. iis fructus debeat Creditor ia fortem imputate» ibid.n, 10, v\icHjpot/jcsa. Plus-petitknes. Plus debito petens is judicio punitur. II, II» 0» I. quartior modi plus petendi, & quae poenas plus petentium, ibid. n. 2. & }■ qusado ccslcchxc poena, ibid* n, 4. Poena. Ad p cenam incutiendam quando requiratur senken? eia judicis declaratotia, & quid intersit inter sententiam judicis condcmnatotiam & declaratotia am.I.n.2JJ« 4 3. P cccx corporales quatenus obligent, ibid, o.44. videXw, Perure Conventionales qualiter opponantur contractibus. V, 26. u Poenae delictorum aliquando a Jure fune determinatae, aliquando aibitrarix.ibid. n.2. determinatae quando routaii possint ä Judice inferiori, i- bid.n.z. quomodo poenae augeri vel minui de- bcanr.ibid.0 4. rigotofae poenae antiquorum Canonum pier aeque abierunt in deluetudirum.ibid, n,^. Variae poenae Juris Can. praeter cenluiasusi. tatL-ibid. n 6. Poena carceris quomodo usur4 panda, & de poena intrulionis in Monasteiium.- ibid.n.8. quando ad poenam iplo Jute iilara ante sententiam aliquisnon teneatur, ibid.o.v. Quomodo poena exilij possit imponi, ibid. n 10, ia legibus poenalibus in dubio mitiot interpretati» facienda, ibid. n.18. Circa malefactores quomodo judex esse debeat, ibid, a. 19. Poenitentia. Quotuplexjsit. V. 38.0.1. Solemnis non imponitur Clericis.ibid u.2.j2ctibus publica poenitentia imponenda, ibid.n. 3. quare a rigidioribus olim u- sitatis poenitentiis teetstum. ibid. n.4. de iostitua tioneSacramenti Poenitentia', ibid.n.f. dema- tetia & forma hujusSactamenti. ibid. n. 6. per litteras aut internuntium au lice-t confiteri, ibid. n.7. Pratceptum annuae Confessionis & Communionis, quando fieti debeat, ejusque omifl* pccnae.ibid.n. 8.& 9.qualis obligarioMedicis circa aegros a Jute imposita admonendi de Confessione, ibid. n, 10, quid sit Remissio & Indui; gestis, ibid. n, 11, jjjJjJlli i-vckki itfcU jClMI' (■"inite ai sputi« sittsoiw .i’ssi.39 lliliClEl imiiiS i «Et, i SMtli/ atitpd. '[H siaiwA «Sffc, bijjii staitti waipa J»kt, A/k'ojt K.W.J.J IjICtfC 5 «. ibid, d Electio idsiifoli ^ Votum «tioMqusB iS.i«f 4 ®«tioc, ^ b indiw dilidi, Peffici > Index Rerum & Feri erum, locupletissimus* Pollicitatio■, Qnomodo diffetat i pacto, 1,3s n.r. absenti facta, Sc ei notificata per tertium sine mandato non ob- ligtdbid. n. z. Ante acceptionem alterius etiam Jute Canonico tevocatipotest, ibid. is. Exceptis piis & favorabilibus causis, .ibid.n, 4, An pollicente ante alterius acceptationem mortuo obligetur ejus heres, ibid, num. 5. Quid ia casu converso, ibid. a. 6. Portio Canonica. Quid ? III, 39. n. 18. qualiter exigatur de relictis ad pias causas, ibid. n.19. Polygamie. Damnata in fide orthodoxa. IV.j4. n. 1 Cur & quomodo in veteri tellamento plutes uxores concessa:, ibid.n.' a. Pojfcjfio. Quid & quotuplex.il, 26.0,36- qua: possessio re« quitatur ad proscriptionem, ibid. n. 27. de conti- nu trione possessionis, ibid, poli n. 34, v, Cauf» foffißiouis. Poßulare , poßulanfes. Quid fitpostulate.1,37, u. i. Postulantes alieno nomine sunt Advocati, ibid. n. S> Qui postulate non possint, ibid. n. 4. Clerici postulare prohibeatur in Judicio sxcistati, Sc Reiigioli abloltitd, nisi de licenti» ipecjali (mPraelati. ibid.n./.Qua:- nam iiint petsonae coniuact*. pro quibusClerici postulate possint, ibid. a. 6-Clitid quibuscun- que dare possunt Consili,. ibid n.7. In Advocatos aon passim recipiuntur, nisi in Jute versari & graduati. ibid. n.81. Adiocatus. Pofiulatio Prdator am, PostuIatioquid.l.f.Q,! qualiter differarabElectio- ne.ibid.n.2. Postularo non acquiritur jus. ibid. n.q. nec potest simpliciter consentite, ibid. Postulatio potest revocari nondum ptatleatata superior. ibid. n.4. Expensa; intuitu postulationis, vel Electionis factae an & quando repetantur, ibid.n. 5. Postulans quot vota habete debeat, & quid sit postulatio concurrar cum electione.ibid, n.6. Votum confundens electionem cum postulatione quando reprobetur, ibid.n. 7. Postulatio quotuplex, & ad quem (pectet ejus admissio-ib. ». 8- in postulatione non requiritur accurata ob. («vatio c. quia propter de clect. ibid.0.9. Postulantes indiguum privantur jute eligendi pro ea Tice,ibid, n.|jo. Postulatio vel electio autheri- tatePapx cassita inducit ressrvatiooem benefici;' ibid.n, ii. Prehende. Non vacantes non conferendas,///, 8. n.Jr.Expecta« tiva: grati* hodiepetConc.Trid.fublataj.ib. n./. Precedentie , Prorogative Abbatum, Pr*posicorum,8cDecanorum.I.33.n.62 Ptotonotatiotum,ibid,D./7.VicarijCapttuIi Ca- thedralis Ecclesi*. ibid.n.60,61. Cleticorum Inferiorum prartogativ* intet (e. ibid.n. 63. Ordinst Regularium inrer (e praerogativae, ibid. n. £4, Praecedentiarum lices inter petsonasEeclcfiasticaS componit Episcopus, ibid, n, £§. Prelatus. Non potest vices suas concedere snb annuo censu. V. 4,Per tot.prohibetur facete exactiones iniquas, ibid, z i.n. 1, Proscriptio . Quid & quomodo disserat ab usucapione.II.26-n. 1. cut, Sc quomodo potuerit introduci,ibid.n.2» quomodo praescriptione acquiratur dominium; ibid.n. 3. an praescriptio habeat essectum in conscientia,ibid. n.4.qua: sint requisira proscriptionis. ibid.n,/. Qux res non praescribi possint, ibid. ä n. 6. usque adn. 12. in quibus actibus praescriptio procedat, ibid. n. 9. dubitans an ptxlctibat? ibid .b. 14 - an in Jure enans? ibid.n. i/, Mala fides an obstet ptiscriptioni. ibid. n 18. Bona fi« des & praescriptio quomodo possit fa?pe accidere, ibid.n, 19. an & quomodo cum mala side possit praescribi ? ibid. n. 20. Quo tempore praescribantur res tam mobrles, quam immobiles, ibid. n.28.29.& so. Ecclesia Remana gaudet centc» naria prLscripriosc.ibid-.n.qr. Monasteria quaedam sunt circa tempus praescriptionis privilegi*- ta,ibid.n. 3 3. lmmcmotialispradaiptio, qua: dicatur, ibid, n.) 4 - Praescriptio non procedit con- tta prohibitionemJuris publici. ///.30-n.Li.ao Sc quomodo praescribi possit contra decimas, ibid. n- 23- & seq- Bona Fides, Pojscßio, Titulus. Prefentatio, Prefentatas. Intra quod tempus facienda,///,38 n ii. An tempus pt*seutandi Pattonisignorantibus impeditis &c. ibid.n.13. Patronus posscssoi an prxseome possit, alio de proprietate contendente, ibid.n.14, Patronus an possit se vel consanguineos (uos pr£- (entare.ibid.n 3 praesentatus ant« institutionem occupans beneficium perdit jus luunt. III. 7 n.i. ( 3 ) Presnm- Index Rerum & Verborum locupletijjtmus". Trafumpti». Quid & quotupiex?! 1.13.0,1.Praesumptiones ho- minisnoD pltnc probant, nisi sint violent*.ibid. a. 2. An ex vehementibus praesumptionibus quis condemnari possit, ibid. n. 3. & seqq. Quando admittat probationem io contrarium, ibid. n. 8. Qualiter praesumptio differat a fictione, ibid. n, 14. & '5 Pravaricari. Quid fit. & quatpoena istius ? V. 2. n. 4, Prstventio Quid & quotupiex sitf U. 2- n. 51. quomodo in- ducatur? ibid.n 42. Quid Jutis, si Clcticussit Heres Laici ? ibid, n, 44. PracaridS } Präcarium. Quid ) III . 14. ni. an neeeflatiä dentur causa remu« netationis.ibid. n,2, catum concessio requiritur alienacionisfolennitatem, ibid, n.3. quando possint revocati? ibid. cur renovatio quinquennalis statuta? ibid. n a. qualis detur actio ex praecariis. ibid. 0,7. differentia inter precarias & precarium, ibid n. 2. Cur iopraecatio tantum praestetur lata culpa, ibid.15.num. 7. Presbyter Non baptizatusan validd conferat Sacramenta? III. 43.n. 3. Debet baptizari, Lc denuo ordinari, ibid. n,a^- Primates Qui sint ? I. 33. n. 13, Primi Preces. De prinJis precibus Imperatoris. III. /. n. 70. Dc primarum precum conditionibus St effectu.ibid. »um. 71, Primicerius Quid fit, St ejus officium? 1 .25 per tot. Primitid. Quomodo differant st decimis Sc oblationibus. III. 30.0 20 .guid debeatur nomine Primitiarum.& quomodo possint abrogari, ibid. n. 6i» & <2* Princeps. Tenetur stare suo pacto. 1,1.0.27. An teneatur suis legibus, ibid. n. 16. Prior Er alio Monastetio assumptus cui acquirat?///, 31, cum. 70. Privilegium Quid?V,33-n, 1. Sc quotupiex. ibid.n. 2-Zi 4 . & 5, ad Privilegij concessionem an requiratur feri. pturaubid.n.8. quis possit privilegia concedere, ibid. n.9.qux privilegia nequeant revocari, ibid, n.(o, Dc communicatione privilegiorum, ibid, n. 11. Privilegium an posita tempore dstx, vel noritix. Ibid. n, it. Acquiritur etiam consuetu» dinc, & prarscriptioae. ibid. n. 13. Qualiter & quomodo amittatur, ibid, n, 14. & seqq. vide etiam Exemptio. Probatio Quid sit?H.ry. n.i.cui incumbat, ibid, n.z. Quis relevetur ab onere probationis, ibid n.5. quando negativa probari debeat, & quomodo probari possit, ibid.n.a. quotupiex sit ptobatio.ibid. 0-7, quas sint plenissima:, »ut plenae, aut semipleni, ibid n 8-&g.quid sic inspectio oculatis,&quando neceflaria.ibid, n, 10, & 11. & quid requiratur ad eam. ibid.n. 11. vide Fama, Procuratio Quid?///. 39. n. 13. quomodo possit solvi, ibid.n, 14. Valet consuetudo non solvendi, ibid. n. i/, prartet procurationem non debet quid aliud ä vi- sititoribus exigi, ibid. n.i6. Nec debetur ä sin» gulis Ecclesiis, ibid. n. 17. Procurator Quis fir,Sc quotupiex? I. z8-n. 1. 2- St 3. Praeu- «rotem quinam constituere possint, ibid. n.4,5. & 9 Qui constitui ?ibid n.6*7.& 8. Procutator non Constituitur sine mandaro, ibid, num. ti. Sc seqq. Quomodo eeffet officium Procuratori*, ibid. n. 18, & seqq. Prorogatio JurisdiBionis Quid sit, & quotnjodisfiat?I.3r.n,3o.St qi.llbift apud quem locum habet, ibid.n. 32. Non potest fieri ä studiosis ad declinandam Jurisdictionem Rectoris, ibid. n. 33. Prorogatio neceffana est «conventio, ibid n.35. Prothonotarij Sui, Sc qu* participantis Pr*rogativa? 1 .33.0/7.' Prothonotarij titulares, ibid. n- 38. Prothonoca» notum beneficia fintnereservata, ibid.n.39, Provifio Quid Se quomodo differat a mandato./// 5.57. Profeßio. Suis possit admittere ad professionell). ///- 31. n. 23. De requisitis valida: professionis, ibid. n.24. De professione tacita, ibid. n. 15- Professio an invalida tatificari possit, j^id. 0 26- An & qualis ptofiifio -J£jn a | 0 CI i.fi**' Pn ■laiWi' bawk) Jis 'mM 'sitaitti inscos« K1M ciiuii i(;-Recij IBjiopIO nfcornaibo '«itares ;i ttur. it *awu ».'«t siil t,i| im,-; % übt) fi IÜH fili sD M' fe i:|, ii» IÄ na. ■H nas 1.4 JÜ s > K 9II mi i Sil: Index Rerum & Verborum locupletissimus. ptofefsio Bulla dici possir. ibid. o.sL Quinque* nium durum ad reclamandum contra professio* nem, non cutric impedito ve! ignoranti, ibid. n. $3. & /4, Sc 5$. Quando & quomodo ptoses* feisio fine licentia asietius conjugis valeat III. Z2 °'9 & fcqq. ndcRcgularcs (f Transeuntes ad Religionem. Vrofejsie Fidei, V. Fides. Veseri. Pueris, & quandoque etiam miaoreaibus mittgafm poena delicti.V. rjj.n. 1. Quibus concurrentibus miaotennibus poena: mitigentur, ibid. n. 2. P urgati». Alia Canonica,alia Regularis.V. 34. n. r Canoni* ca quando indicatur, & qua lolennitate fiar.ibid. n. 2 & fcqq. Vulgatis est reprobata, ibid n 6 . R. Rapina, Raptares. Qni dicantur, & qux ipsorum pocna.V.17. n.i.Scs. Rapinx quomodo differant i furto, ibid. n. 3. Quomodo civiliter agatur ptorapina, ibid. 0,4. qux poena criminalis pto rapina, ibid. n./. Raptets Quomodo committatur,& ejus poena.V.ifi.n.34. Quomodo intet raptorem & raptam nou possit efte Matrimonium ibid. n. 3/. Rasura. Reddit instrumentum suspectum, II. 22. n. 6. v. Rescriptum . Rebaptizantes,& Rebaptizate. fiunt ittegulates V. 9 n. 8. Reconciliatio Ecclesia polluta, v. Eccl. peilest*. Reconventio. Coram eodem Judice quareintroducta.il. 4.0.1. Quando non detur, ibid. n. 2.3-4- & js- An Cie. ricus agens contra Laicum in foro Ixculari pos* su teconvcniri ibid. o. 6 . Qualiter caulae conventionis, »conventionis simul St tractandx ter. msnandx. ibid. n. 8 Recusatio. Quid sit, & quomodo Judex recusati possit.II.28. n. qi. Recusatur JureCanomco Judex etiam ordinatius, ibid n. 42- Recusatio Judicis suspecti quando proponenda, ibid. n, ;z. 6esta a Judice tecusato qualem effectum habeant, ibid.n. 46. Reformatio. An ab omnibus Professis acceptanda. 1.2. n. 24* Regulares (si Transeuntes ad Religionem. Couleosus patentum non requiritur ad ingressum Religionis.///Zt.n.ik- Sc 17. Cogentes vel impedientes fxminam circa ingressum excommu- „icantur, ibid. n. 19. so- & 21- Vovens ingredi Religionem, si non suscipiatur m uneMonasterio an teneatur aliud ingredi: item »n obligetur ad persevetentiam. ibid.n.22. Quis possit admitte» ad novitiatum Sc Professionem, ibid. n ij. Ingrediens ad Religionem qualiter possit disponere de suis rebus, ibid a.27.28.29. & 30. Executi® dispositionis ab ingtediente facta quando assumenda ibid.n.31. Novicius an teneatur adhibete in sua dispositione solennitates Jutis Civilis, ibid. 11,31, Ingredienrem sine dispositione sequuntur res fu*.ibid.n.3/. Novicij dispositio ante professionem mortui an valeat, ibid. n. 39. Novitio sine dispensatione mortuo quis succedat, ibid. n. 40-Patiia potestas quomodo peringicssum Religionis (olvatut. ibid.n. 41. Patet Ingrediens an a- mirtat usumfructum in adveaditiis filij. ibid. B. 42. Filio ingtediente an pater usumfructum retineat. ibid .n, 4 3. Legitima in de beatur filio professo in vita parentis, ibid.n.44.Quid econua si patet suerit professus, an statim legitima debeatur filiis in sxculo rclictis.ibid.n.45. Ratet sine dispo« sicioac professus an L qualiter adhuc post professionem inter liberos disponere po£t. ibid. a. 46. Sc 47. Disponens ante ingressum »n teneatur Monasterio relinquere legitimam, ibid. n. 48. Professus quia acquirit omnia Monasterio, Sc quatenus teneatur Monasterium ex ejus contractu vel delicto ibid. n.49. Fidejussor Religiofi illiciti contrahentis an obligetur, ibid.n, jo.No. vitius egrediensan teneatur solvere expensas.ibid. n,;l, Transire ex uno Monasterio ad aliud quibus conditionibus licear, ibid. o. 59. Moniales an possint twnsire.n.öa. Mendicantes quando Sc quibus conditionibus transire possint. ibid,n,6t. & Si. Transeundi ad otdincm xqualem Sc laxiorem quis possit date licentiam, ibid. nura.tf z, transiens debet facete novitiatum, & regrediens, ante novitiatum in priori Monasterio recip.ibid. n.64. Ttanfeuntium bona cui Monasterio cedant. ibid, n 64. Religiosus factus Episcopus manet Religiosus, Sc obligatur votis substantialibus Index Rerum & Verbosam locuplestffimus. libo», aliis reto particularibus observationibus R cligionis tantüro ex honestate, ibid. n.66. Taa lis Episcopus cui acquirat, ibid 0-67. Religiosus promotus ad aliquod Beneficium vel Patochiam cui acquirat, ibid. n. 69 v. Religiös s, Regula Cancellaria Quid fi ut. Procem, n. 14. & III /. n.ic). Qualis catum obligatio, ibid. jj/uot line. & qua dc re a> gant singulae, ibid. ä n. 20. usque ad n. 46. Relatio. Quid 8 c an hodie permista sit ? 11 .28. n. 58. Regula ssuris. Authotesde Reg. Jutis scribentes. V.41. n.I. utilitas tegularum Jutis, ibid. n. 2. Non ex tegulis Jus, sed ex Jure regula desumpta est. ibid. n. j. Religio. Quid ? ///.31. n. I. Sc L> cur diversae religiones in ficclesia. ibid.n. 3. de origine religionum, ibid. n.4. Laus vitae Monachalisa Justiniano Imp. j- bid, n.j.Ttia vota substantialia religionis,& cur magisista quam alia, ibid. n<6. Non babentet omnia tria vota non sunt veri Religiosi, & pol» sunt transire ad veram Religionem, ibid. n. 7, Ordines militares an sinrven Religiosi, ibid.o.8. In prosestione Religiosa non requiritur (pecifica trium votorum expressio, ibid. n. 9. Solennicas votorum consistitusActuali fui traditione, ibid. n. 10. in Societate emittentes vota simplicia censentur Religiosi.ibid. n. 11.Solcomtas votorum est tantum Jutis positivi, ibid. n. 12. Approba^ tio Religionis ad quem pertineat, ibid, v. 1 }. Religiosus. Non eensctut proprie civi litet mortuus, neque fer. rus .III. 31. num.33, & 34. Non potest habete proprium peculium.///, 35. n.i- Ptzlatus potest Religioso concedere aliquod pcculiumdbid, 11,2. Legatum lactum Religioso, ut ad eum solum pertineat, an valeat, ibid.n,3, Tacita seu etiam prxsumpra licentia excusat, 2 vitio proprietatis, ibid. n. 4. Religiosus proprietarius quas poenas incurrat, ibid. n.5. Religiosus peccans contra castitatem contrahit duplicem malitiam, ibid. n.7. Votum obedientix in quantum obliget Religiosum. ibid. n, 8' v. Regulares, Religiosi loca> Qu* dicantur. III. 36. n. 1. Eorum fundationes i quo St qualiter commutanda?, ibid. n. jr. Reliquia Smftomm, v. Sauttus. Remißio , v. Indulgentia. Renuntiatio. Reßgnatio. Renuntiatio quid. Lq.n.g.Sc qualis rasrta,& qualis exprefla ibid. n.2.3. Quando ficti postit fine superioris authotitate. ibid. n. 4. Beneficia ingre* dientisteligionem quando vacent, ibid. n. {, debet fieri ex causa & quali ibid. n.6. vide ordinati ab Episcopo, quirenuxtiatiit &c. Episcopus vovens ingtedi religionem an teneatur rtsignate E- piscopatutn, & ingredi, ibid, n.7 de tclignatio- ne conditionati in favorem alterius, & coram quoficti possit, ibid.n.8- Refignatiofacta coram Episcopo in favorem rertij cutn clausula non aliter &c. an possit acceptari rejectis conditionibus. ibid.n, 9. Resignatis an possit sibi reservare fractus, vel pensionem ex Beneficio, ibid. n. to. Renuntiatio permutationis causa qualiter sarienda.ibid.n.it, Sc III, (9.0.{'.Resignans beneficium an & quando possit poenitere.ibid,n.i2. de xesignatione facta per procuratorem , & qualiter ejus mandatum revocetur, ibid. n. 13. Regula Cancellati* de infirmis resignantibus, &dt publicatione tesignationuro. ibid. n. J4. St III. 5. n. »> & n. 29 , St seqq- Resignatorum Beneficiorum fluctus ad quem pertineant., ibtd. num.ij. Reßgnatio Beneficiorum , v. Renuntiatio. Reprefialia. Pignorationes, quz repitstaiia dicuntur, utroque jute reprobantur, V. 3«, n. 20. neceosluetunine inter privatos introduci poliunt. ibid.n421.Jatc belli licita possunt este. ibid,n.£2. Res consecrata. An & quomodo vcudi possint, V.5.0.17. illicitum est usum tei contccratx locate pio pretio, ibid, num. ig. Rescriptum. Quid sit. I,2.n.t.E st aliud gtati*, aliud Justitiar, i- bid. n.S. Differentia inter »scripta , Privilegia, Mandata. ibid.n.q.Excommunictrus an & quar le relctiptum impetrate possit. ibid. num, e. Re- scripta constant narratione, suppli«rione>& conclusione, ibid. n, 6- Rclctipta Pentificia habent tacitam conditionem , Si preces veritate nitantur. ibid,n,7. Nartativa Lc narrata qualiter & quando probanda, ibid. n.8-Y> & !«• Rescripta obreptitia, vel subreptitia,qu* dicantur & quomodo vitientur, ibid. n.II, & »2. Etror Jatini- *t«fl? a g-usl IdSOflV* plufj, 'lltij“ ÜslQ' isiwi® it,22. ijrcoo udi .ibi. «Wff/ 31 mu fici* idarana Sljirfff JniWK MSftf IttKSI n /JnlttPr h Iphpim fcl(i liftfa itrnÄ hqfcu liM n&laiii prsniifi K.Cwi ■Ja udosibid, W», 1 Mulio" tata «u; •ii,«.] Judex Rerum & Verberum loeuftetijßmus , MluthqtiatJo vities tescriprum.ibid, n.tz- Rasura quando vitiet rescriptum, ibid.n. if, Reseri* fti oon valeat iu ptejudicium Reip. vel terti). ibiiin.16. Iu rescriptis gratiae attenditur temput bat.« ; ia justitiae, Pr^*£NT 4T^. ibid- n, |8. rescripta Justitiar fiunt intet panes communia, ibid. o.l 9. rescripta non expirant rtiotie concedentis. ibid. n 20. rescripta quatenus transeant in sBccest’orem,ibid.n„2i. rescripturo posterius non sitiens mentionem de priori, quando validum, ibid. n.22. Rescripta justitiae & gratiae quando de jute communi St ex eoacord. Germ. praesentanda.ibid, 0. 13. Rescriptum etiam ac perinde valete./// /. n. 56 Refcttpra pendenrebte impe« ttata non valent. II 16. n. 3, Referiunto Beneficiorum clausa 10 corpore Jutis. ///, 5. n. 10. lefervarioextravag.execrabilisjoann XXII.ibid, n. 13. refer vatio extra vag. ad regimen.ibid.n.if, refervationes per varias ballas, ibid. n. 17. refer» vationesper bullas post concordata Germaniae emanentes an praejudicant Germania:, ibid. n. 18 . BestdentiaProlatorum, & Episcoporum,hem Parochorum, Canonicorum, Episcopi cum qua licentia St quamdia abesse possint. 111. 4>n. l 2. Sc 3. Episcoporum illioitd absentium pamae. ibid.n.4. quamdiu Praelati abeste possint, ibid. nx.Lc A-de residentia patocho- mm.ibid. 2- per tot. quomodo in beneficio simplici quis refidaeteneatur, ibid. n.22. Canonici cathedralium Bcdefiaium tenentur etiam ad «fidentiam, ibid. n.21. Quando absentes pro praesentibus babeantur.ibid. n.2^.26.28.30.31. 32. & 33 quis pro residente habeatur.ibid.n. 17, vid- Canonicus, Res ff»dicata, v. Sententia, Restitutio in integrum. Ist remedium exttaotdinatinm.I 4t,n.I. & quando hoc est pinguius, datur etiam existente ordinatio. ibid.n. r. datur hoc remedium Minoribus, Ecclesiae, piislocis, Rcipub- & Civitati.ibid. n, 3. Mulieribus. rusticis, & Militibus 1 Heredibus Minorum Lee. ibid,n.j .Minor etiam contra minorem & Ecclesia contra Ecclesiam restituitur, ibid.n.6. Potest peti coram Judice Ordinario ici habente administtatio^ca. ibid. n. 7. Qui Judices dicantor habere «dmWstrationera . ibid. n. 8 , Quandorestituti« dicatur peri incident«, u bid n. 9,Restitutione petita ordinarie suspendi, ttit exeeutio. ibid. n. 1 v Quadriennium restitutioni petenda: praefixum currit a die scientiae de laesione, Ibid, n. n. quadraginta tamen annorum lapsa praescribitor huic beneficio, ibid. n.12. Qui restitationem petit, probate debet, se laesum estel ibid. n. 13, Restitutio minor», vel Ecckfic prodest majori seu Laico,si causa sit individua, alias non. ibid. n. 14, laesio ut causet restitutio, nem, non debet esse fortuita- ibid.n. 15, Quomodo procurator restitutionem petere postit, i» bid.n.16. Quomodo Tutores,Curatores,Oeco- «orni, Piaclaci.ibid.D.17* Restitutione imperata, cum re etiam fructus iunt restituendi, ibid. n.'i 3. Clericus minorennis in resignatione benefici) laesus, potest restitutionem petere, ibid. n 21.& aa. quomodo in spiritualibus non detur restitutio, i- bid. n.23. quomodo regularis restitui possit.ibid. quomodo in comractibus Juratis restitutio dati postit. ibid.iJ .24 quomodo minor restituatur, i. bid » 24. vide «limatio Judicij mutuandi causa. Restitutio spoliatorum. Debet ficti anteomnia-11 izuj, 1,quomodo spoliato detur Juramentum in litem,ibidj> 2 - qui fructus sint restituendi, & quid fi sine periculo animx restitutio sieti non puffitf ibid.n. 3, quando mulio non restituatur ob nimiam viti latvitiam. ibid.n. 8. j 8£ quando fugienti mulieri alimenta praestanda. ibid n. y. quomodo propt« adulterium impediatur resticutio.ibid. n. IO. qualiter restitutio detur contra spoliarum , & quis postit impedite restitutioneoi.ibid. n. xr. & It, quomodo spolium in re privata factum obstet restitutioni.ibid. n.lj.de beneficiis violenter occupatis, ibid.n. if. an d«ur testiturio, si praesumptio Jutis fit contra poifidentem. ibid.j a.contra tertium bonae fidei pofleflotem ao fiat restitutio ante omnia, ibid, «um, i*. RetraSlus.. De Jute retract&s seu prothymiseo*, ejusque condi* rionibus requisitis. /// 17■ «»14. Reus. Qui possintcfle ter. Ii, i.n. j, tt6. Rota Romana. Etejusauthoritas. Proam. 0,17* Cftfff) &*+ index Rerum & Veriorum kcuplettjfimtts. Sacramenta Qu.z itetari nequeant. 1.16 n i.Cbatacterquid.ibid n.q. Irregularitas» quae contrahitur ex rebapriza- rione.sn etiam et iterata confirmatione ibici n 3 vicic Chrisma,Confirmatio,Ordin:sSacramcntii. Sacramentorum Administrativ Kon potest denegari a Parocho , ob denegatam consuetam peamia.V.f.n.rq quomodo aliquid licite possit exigi, ibid.n. 13 quomodo polfic admitti, i lud. n- 16. Sacrificium Ua Je sis, St ejus Minist«. 1 rr. d. i. Sacrilegium Quid & quomodo comminatur? ejusque poena. V. 16. n.<9, & seqq. Injuria SS. Sacramento Eu* charistix ill.-ta eil gtaviffinaum & ejus poena.-V. 17. n. 14. Si seqq. Sacrifia Qujssit?& ejusoffictum. J. cf.pettot. Sagitarij. Prohibitio sagicarioiu qualiter cxrendatut.V.i-j.tsr, Santtus. Papa solus approbat St canonizat Sanctos ///,4 j.n. C. abulus in Sanctorum,Reliquiarum & imaginum veneratione tollendi, ibid n 2. Quidpbslic Bpifcopusin recognitione miraculorum & Reliquiarum. ibid. n. 3. qualiter licear hominem fama sanctitatis defunctum colere, ibid. „4, Saraceni Quid sint, & unde dicantur? V.s, n. t. debent uri distincto habitu i Christianis, ibid. n. 5, Schisma Quid sit & quomodo differat ab H*resi.V,8. o-t. 2. Ejus poena, ibid. n. 3. & seqq. S. Scriptura. Verba Sacra; Scriptura: non applicanda ad vana, (curtilia, St impia.' 1 .1. 0.7, Scriptura authentica, v. instrumenta. Scriptura privata Quae sint? II. 12. n.14. plend probant contra scribentem. ibid n.2y. alicubi habent etiam paratam execuuoncm.ibid n.26. Charta biancha quid & quomodo probet, ibid. num. 29. Scriptura pto scribente ni) probat. ibid.n 30. Iitr.itatut hsec re» - gula.ibid.Epistola acceptata ab eo,ad quem scripta est.probat pro scribente.ibid n.57.quomod« hb» mercatorum probem ibid. n.zx & 34. Scrutinium In kctione quomodo fiat/I t n.34. St seqq. Quid sit scrutinium inOrdipe faciendum Lt-quotuplex, I.i2,n.i,Quaeineod.ex3rrvnand9.ibit:.ii,2.& leq Secunda Nuptis, v.Nuptia. Sede vacante Nibil e(reinnovanduro,qualicet intelligi debeat.///, y n.i.Capitulum potest vae-Sedcpradematosin- flituere, St electos confirmate.ibid.a 6 nibil vctÄ alienare,quod serva« potest ibid. n.7. Monalte- tio vacante ad quem devolvatur Praelati Junsdia ctio. ibid.n,16 , au conventus peflit litem lupet Juribus Monasterij instituere, ibid, n. 17 . Seminarium Clericorum in qualibet Ecclesia CarhcdraRetigenJ duro* .///■ 39. n, ♦ Senatus- Consultum Macedontanum Quid sit, & quibus casibus locum non habeatrl.j/. 36.8c 57 »n procedat si pecunia a filiofam. mutuo accepta post mortem patris adhuc extet , & filius exinde locupletior factus.ibid.n. ;y,C antra' exceptionem Senatus C.Macedon. an detur repli* cacio de ignorantia ejus. ibid. n.40. S. Contuito Maced. aoposlufiliusfam.rcountiare ibid.n. 4t. quid si jurato tenuntiatic, ibid. n- 42- ex S. G. Vdleiano & Macedoniano non tst obligatio, ia conscientia. 1.2. n. 53. Senatus-Censultum VeHtianum Quid sic St quibus casibus locum non habeat? ///. 22. n- 7. & 8. Sententia & res judicata. Quomodo fiat conclusio in ciula. II. 27. B. j, quomodo terminus ad concludendum ä Jadicc praefigi postit, ibid. num. 2. Sententia definitiva , alia incetlocutoria , & quee differentia, num. 3.4. St /. qua: solennitaces ad lenken* ciam de Jure requirantur, ibid. num. 6. sententia debet esse conformis libello. St non inceni; ibid. n 7 8. & H nccconditionaca. ibid. n, jq. Quomodo Judex in sententia debet habete rationem fructuum St expensatum, ibid. n 11, n.12. St qualiter lententia non tantum juri communi, sed etiam particularibus statutis St consue*, tudinibus debet este conformis* >b>d. n. 14. St I Index Rerum & Verborum ibaepletijfmas. siqq. Judex non debet a oramuni opinione recedere. ibid. B. 19, debet judicare secundum al. legata St probata, ibid.n. to,& xi. quando sententia in rem judicatam tr.nscar. ibid & quando noa. ibid. n. 12. & seqq. Quando & -quo- n&cieo fiatcxdcutio. ibW. vuw. 17. & seqq. vide Xppellatio. quar lentenna sit nulli, & qujs refor- marepr lTit. 11. 28. 0.2 dt z. Qaomodo nulUtas apud iupetiorem intentari postit, ibid. n. 5 & quomodo cum appellatione cumuletur, ibid.n. 6- quamdiu agi postit de nubilare ibid. c- 7. quando fuipendarur exccutfu vatione nullitatis, ibid. n.8- vide Recusatio. Lententia cum excusatione quomodo fieri postit exnataiiioiiuni.V.^t; dutn.33. Sepultura, Cur cadavera in locis lactis tepebantur///. 18. n.i. & 2, Jus funerandi computator iurta jura Paro- cbialia. ibid, nt 3. Quilibet debet sepclniin pa tochiali Ecclesia, nili habear sepulturam electam vel Majorum, ibid. 0,4. Uxorsepeliiidcbetcum Marito, ibid. n. 5. Quid si sepulturr majorum sint in diversi.«; Ecclesiis ? ibid. n.6- Ad electionem sepulturae qualis (nlentritas ve! probatio requiratur/ 1 ibid n. 7. Noa liefet Religiosis'alie- nutn fundum ingredi ad toleodum funus, ibid. n. 8 videtur congruum, ut maritus post uxorem democtus sepeliatur cum eadem, ibid. mim 9. Prailarus regularis potest sibi eligere sepulturam, ibid.,n. ic. Religiosus decedens in loco remoto extra.Mooastetium potest sibi eligere (epultutam. ibid, n. ii. Novitius in Monasterio sepeliti debet, ibid. n-12- Cum Parochianusabbi elegit sepulturam, debetur Parocho Portio Canonica, & quid veniat hoc nomine, ibid. n 13. qualiter prohibitum sit aliquem inducere ad sepulturam eligendam, ibid.n 14. Tituli, ex quibus aliquid accipi potest io sepultura, ibid. n. 15. St V, 3. n. 16. Non liefet proprer mortuaria non soluta corpus inhumatum relinquere, ibid. n i6r Qiii non gaudeant sepultura Ecclesiastica J ibid. 0.17, & (eqq. Sequefiratio PojseJJimis gr FmÜttum . Alia elt voluntaria aha acccilaiia. 11, i?.n. 1. regulariter «st prohibrra. ibid. 0,2« Quomodo sequestratio fieti postit,&ibid.a.j.4.&f.p8. Somnia Q^acuam uWcrvariones Somniorum sint licita?» vel non. V. 21 . n, 1 /. SiYtilegia* Qnid sim proptid.V. 21 n.i.Sorres quocupliees 8 c quae licitar, quarillicitx.ibid. n.q. quando usurpandi licnxsortes,ibid.n.4.incauiiS beneficia- !«bus speciaütettcprobaotur, ibid n.j. in litt be- ncficuU admirti aliquando possunt. ibid. n. 6» divinatotix omnino illicitae, ibid-a. 7. Spoliatör, Spoliat us t Qbomoda SjMüatus Spoliaturiteneatur responde- re, II, <0,0.3, vide R-fitutio Spoliatorum, Sponßilia. Qiü St quotupliccs liat. IV. r, {.f.'ä. s. de quibusdam vcibisao importent spoulalia velmatri- moQuisn.ibid.n.2. definitio sponsalium, ibid. s. 2« c. r.quidrequinrut ad contrahenda sponsalia.ib. 0.2.& 3. qualiter posiioE contrahi inter abstat«. ibid.0.4. St f .AnParochus sir de substaotiaSpoa« salium, ibid. n 6. Air .2 vel Paso*an Sponsalibus addi palliat, ibid« e. 7. Circumflantia? indi, capt.an taciturnitas rei sim plex acceptatio confli, tu at Sponsalia ibid.n 8. Simplex promissio fern-- pervalet ante levocationem.ibid.n.9,Vctba,nul- iam altam ducam» nisi te, quid faciant, ibid. n. It. promittens amicisquando obligetur. ibid.n. IO Partem resilientem potest eocopetietcEccie» lia ibid. n.i2s Virginem ficta promissione fedu- cetis tenetur eam ducere, ibid. 11.13.Sc14 Sponsalia Metucoatracta v. Aser*r.QuotnodoSpou- salia dilsolventui. ibid. f. 3. per cor. quxxras requiratur ad sponsalia contrahenda. IV. r. n. 2. quando Spontalia Impuberum obligent ibid.n. St.ex talibus Sponsalibus nascitur impedimentum public* honestatis.ibid.n.f.quando lolaracirur. Diras veniAirium ad pubertatem ratificac eorum Sponsalia priora, ibid. n.6: quomodo parentes poflint delpondcrelibtro*. ibid f.it n 1. 8c a. quando patentum d ssealus solvatSponfalia,ibid’ n.tl. quid de CondicionibusSponsidibus adjectis. vide Conditio , i tein Causa & Demonfiratio. Sponsi utentes copula non videntur recedere ä Conditione opposita, ibid. f.a 19, An Sponsalia impediam ordinationem. I.29. n, 4. Statutum , Statuta. Quaie non derue Episcopispotcstas stiti codicon- ttajas commone Ecclesiasticum, & tamen valear consuetudo. I.a.n.iQ.OeLcgatotum flatari«, ibid.n.20. DeslatntisCapituUrum Seda vacante eoturrque revocatione, ibid. n. 21. De staturis Capiralrcnm Juraraento, ibid.n, 22, Destatu» ri» Ordinum Regularius, ibid.n. 23. Ceaven- tns& Capitula inferiorum Ecclesiarum an ha* beant pBtcstttetc statuendi ibid-, n.a J- Stipulatio T«tio facta de Jure Cnrih est inutilis. I.3/. n. is. quid de Jure Canonico, ibid. n. 16. Stipulari tertio curaon liceat, ibid.n. 17, Studiefi Ubi conveniri debeant. II. 2.0.13. Sc 29. Studios rum causd absentes gaudent fructibus (notum beneficiorum. V. 5,0.3. & teqq. Stuprum Qui sit, ic qux ejus poenae ? V. t6. n.to, quomodo stuprator reneatur.ibid, ari. quomodo stuprum violentum puniri debear, . bid, 0.17. SnbdiaconatHS, v. Ordinis Sacramentum . SucceJJie ab intefiato. Ab intestato succeditur etiam factu codicillo. IU, 27.0-1, liberorum prima lucccfsio. & quotupli«, ces sint liberi, ibid. n, 4. statutam vel consuetudo ne filia una cum filiis in bonis maternis arqualitec succedat, an valeat, ibid. n 5. Successio ia stirpes» & J ure reprarsratationis quando fiat, ibid, a. t. Naturales fili; qui dicantur , St qualiter succedant r item de spuriis St natis ex damnato coitu ibid. 17.7. De legitimorum successione, n. 8, de successione ascendentium ibid, n.10. dc Colla- tctalium successione, ibid. n. 11. statte consanguineo & uterino simul succedentc»a& debeat fieri distinctio bonotum.ibid.n-r 2. de stattn m legitimorum tantum,& naturalium tantum successione ibid. n. ij. Collaterales succedunt in infinitum, tbidn. 14. de conjugum successione, ibid. n. 15. Conjuncti in aliquo consortio, vel colle- f ;io etiam sibi succedunt ibid.n.isi-kistusquando uccedar.ibid.n.17. Peregrinorum defucctoium bona qualiter distribuenda, ibid. num. r8- fisco quando deferantur bona damnarorum-ibid.n. 1 q- Clericis qualiter succedatur in bonis patrimonia» libus.ibid.n,2*.in bonis prospectu Ecdesix ao* quifitis, ibid, D.23. Gradus successionis qualiter computentur. tWd.n 2t. Quid si Clericus C0B3 sanguineos non habeat, ibid. 0,22' l»dtx Rerum & Firforum IccapUtiJßmüi-. Superstiti» tjuid St quooaod» coranutrarar? V-LI- n.8* Susptuß» Qaid sit?V, 39,0.73 ej us divifio.ibid. n.74 .S uspea- Jio ib officio pei I« uon eoncioet suspcnsionera » bcocficio. & eeontra. ibid. o. 74. Ne« suspensus ab ordine estfafprniusä ]urisdicttonc.ibid,n. 75 » Sufpeelus fimplirt« ab sKci», ab ordine & Ju- risdictton«so(peafu»ceafetnt. ibidn.77 Saspcn* su$ a bcocficio percipiendo ftuctus,nan fit irtega- laus, (cd uroeä pctdit btaefitium ibid. ». 78. Etsi in dubio Bpifcopua (ulpcadcns a bcocficio , cuseatur suspandcra a brachiis fiie Dioecesis potest tamen suspendere etiam ä beneficiis alibi obtinendis, ibid. a. 79. Clctrcus ab atdrtie Tci officio suspensus ubique pro tali est habenda;, ibid- n. 9.9, Syndicus Universitates loco pioeunniti; constituant Syndf- cum.I.qq.n.r. quomodo differat Syndicus ab ad- »itusttatorftvcl Oeconomo, autauctoteUniversitati*, ibid.n. t. Regulares non potiunt este Syndici, ibii.n, 3, quomodo constituatur Syndicus & quomodo revocetur. ibid. a. 4. Se 4. T. Tergiversator Quis dicatur, St qualittt puniatur? V. 2.h. 5- Testament**» Quid (itf 7 //.i 6 .n . t.aliud in (criptis, aliud nuncupativum,Sc quomodo dilfetat a Codicillo, ibid.n 2. Testati de J. Can. qui specialirer prohibeantur, ibid. n. 3.Testati ad piascausasan paffintprohi- bitide JureCiv. ibid. n. 46. Testament! factio an sit jutis Gentium, ibid.n.f.filiusfam. an in te. stamcatis ad pias caulas teneatur habete consensum patiis, ibid. n,7. Testandi licentia Clericis a quo concadatur, ibid.n. 9. Testamentum Clericis fecundum Jus Can. factam valet ubique, i* bid.o.io. Testamenti solenoitates, qua: sint de JuceCan. &an peccas tollantur solennitatts Jutis Civil. ibid. n. tt. Si it. Testamentum in necessitate St extremis aa requirat lolcnnitaies. ibid. n.13. TcstarnentamdCjareCan. »n requirat pa- toom/n St testes de substantia,St tantum de pro» bacione.ibid,D.i4, Ultima voluntas an possit Jute Can. in alterius arbitrium conferri. ibid.n, 14. Legatum rei alienae an valeat de J ure Can. ibid. n.16. filias gravatus an possit duas quartas detrahere. ibid. n.17. Testamentum ad piascausasan requirat duos testes, ibid. n.i g. in testamento ad pias causas an possint inferti legata profana ibid. n. 19, Tcstamento profano corruente an debeantur legata pia. ibid. n.20. Falcidia vel Ttebellra- nici ad detrahatur de relictis piis-ibid.n.21. H eredis incerti institutio an valeat in piis causis, ibid. n«2». de commutatione ultimarum voluntatum, ibid n.2Z In testamentis piis,quis sic judex &exe- cutot. ibid. n. 24. filij ingratitudo purgatur per religionem, ibidi n. 15. Raiictum in «Ramento ifT' non solcnni an possit retineri nlqne ad condenag nationem judicis* I. t. m 60. Testes Quomodo Sk quaado producendis II. 10. a. I. tC fcqq. Qui adtestificandum sint habiles vel inhabiles, ibid. i n.ro* usque ad n, 40^ Testes aliis idonei, fi coarta producentem deponant, repelli ab eo non postum, ibid, 0,41. de Jure omnes testes ante depositionem jurare debent, ibid. n.42. de Consuetudine illustres, st ia dignitate conio* tutar pertona: nou jurant, ibid, n. 43. Reprobatur consuetudo, qtta universim testibus fine JutaSr eatu revocatio.ibid. n 2 qu-moda prohibeantur agitariones bestiam.ibid,n. g.Sc 4. Tradere & Tiare k» sensu Juris differunt. Ili jp. n .t, ( ff-ttf 3 > TratL ktäex Rerum & Verberum löcupletißimus : Traditis Jt consuetudo qualiter diffctaat/J 4.n. 2 . Tradi- tionce in Ecclesia magnte authotitatts ad probandam fidem. ibid 0,3, 7 ransaüio £st pactio deredubia. 1.35.n. poti latam sententiam non raiet transactio, nisi ab ea fit appella- tuui.ib:d.D.2 debet elfe de aliquo dato , aliquo tctecto.ibid n. z. de spiritualibus non potest sisti. Jbitl.n quomodo fieri possit cicta bonaEc- clesiastua ccrapoisiia.ibid.n 6-svipermatrimonio Boa admittitur transactio,sed bene supet sponsalibus. ibid. n. 7. quomodo supet relictis io ttsta- meoto iiacsigatur.e.8 quomodo supet alimentis. ibid.n. gi de crimine capitali transigi potest, ferus in aliis criminibus publicis, ibid. num.10. ■Transactiones non dcbenttegulaiircr rescindi & conti» ttiDsacttonem juratam veniens sit in famis, ibid 0 ) j.an idem sit in fide interposita, ibid. n. is Transactio etiam ob caulam gravis iarsio- nis noo rescinditur, nisi dolus incervcnetit, ibid. n. t 2* quid de larsione ultra dimidium.ibid n. 14, quando Judex partes ad ttansigenduBG cogete pciflit. ibid.a. 1/. qualiter Tutores, ad- mimstrarores aut Purlati firciesiuum transigere posilnt. ibid. n.-, 6. P-’cta Se tunsactianes ligant' successores hteteditarius, fetus est in aliis, ibid. nuru. 17. Translatio Episcopi?' Qu.’d sit, & quispollittriBstcurr'i. 7. n. |. Induit»- transeundi ad alium Episcopatum, vel ctum retinendi ptiorem simul cum altero quid operentur. ibid.n. 1. Ttansfcm an polsit uivicus, n. 3. Translationis causa, ibid n. 4. Tianslati ptior E defla & a sia beneficia » quo tempore vacate incipiant, ibid. n./. Treuga, v. Pax» Tributum , vetligal. Ad Tributa & Vect n, j, alius generalis, alius foraneus. ibid.n.5, Generalis potest csTetan. tum in spiritualibus, ibid. n. 3, Foranfus quis? ibid.n. 4, Generalis & fotaneus in pluribus differunt. ibid.n.j. Excommunicato Episcopo an suspendatur Jurisdictio Vicariis, ibid.n,8.Vicarium an teneatur babete Episcopus > & an possit esse Rtbgiosusvel Lalcus. ibid, n.g. Vicarius in quibus debeat habere speciale mandatum ibid. n. io Vicanj officium qualiter finiatur.ibid.n.tl» de Praecedentia Vicarij I 33.0. 6c- Violatores Ecclesiarum, qui dicanturrV 17, n 15, kutrum seu rapina rei sacrae d loco (acto est saailcg'um ibid, n.II, poena hujus delicti, ibid.n iS-Lc.q-Injutia SS. Sacramenta illata pana ignis expianda, ibid, n, 14. etiam violantes Crucifixum & factasimagines poena mortis afficiuntur, ibid. n,r6. Kstra fallt« ffifaa baooftV qaiiM (fern liioblij loieta i,t, Sm HiiShI lini bott Bebo in de pti ljtto,St Qiiffldia litos is| "!% swflibiJ tyo.it Milies Index Herrn & Verborum locupletiJpmüT. Pis v. Metus Vttidti Corpore, ». Corpore vitiatu Ultima voluntas, v. lefiamvttum. UnB io'sacra. Ubctio facta quando adhibeatur?!. */,8,1.Oleum simplex Sc Chrisma cur ab ficdofia consecrentur, ibid. n.2- Unctio Sacerdotum noa est de substantia Ordini?, ibid. n,Unctio Imperato- (is Sc Regum hodie fit in brachio ibid, n.4. Unio Beneficij qu* dicator All, la.n.g. unire quis possir, ibid, □. ia. quid requiratur ad unionem beneficij. ibid.n it, tfnienes fast* posiunt ab Episcopo revideri. ibid.n.r-r- Beneficia diversarum dioetesi- utn non possunt uniri, ibid.n rq, qualiter benefi- aia rekivata uniri possint. ibid. n, 14. Parochia- les Ecclesia; uniri nou poifant, ibid.n, ty. Univerßtas. Priyilegia Wmvetsitat« Salisburgeofis.il, 2. u. 30. Qu-Jem Jurisdictionem habeant Academia; i- bid, n. 31 Studiosi an remiteendi ad locum do, licti. ibt,d.n. 29. Fotum Quid & quomodo differat a proposito ? 111 , 54.0/1. fi dubitatut,fuentneVotum vel pioposirum.piE. sumitur nou fuisse votum.ibid.ia 2. Votum aliud explicitum,aliud implicitum.u.z, vsts obligatur etiam qui non habuit animum servandi, secus, si se non obligandi, ibid. n. 4 Quanta deliberatio requiratur in voto, & quid, si dubitetur, an suerit sufficiens deliberatio, ibid.n. 5. Qualis error tollat obligationem Voti ? ibid. n. 6. Difficultates nova: emergentes,vel non praevisae cur potius tollant obligationemVoti, quam contractuutn. ibid. d.t. Votum debetsieti Deo, salte,«mediate, ut fi fiatSanctis-ibid n.g. Votum debet esse de meliori bono, & ibi an tes indifferentes , vel res bone ob malum finem voveri polfint. ibid. u 9. An & quando valeat Votum contrahendi matri- näoniurn.ibid. n, 10. voveri possunt ea,quae alias sunt de prascepto.ibid -o.it. Quanta sit Voti obligatio, & an detur patvitas matenar, ibid.n. 12. Quamdiuexecurio Voti differti possit,fit an praevidens impedimentum reneatur prarvenire ibid. n.iq.Quid si Vorum partim de rc possibili,partim itnpolsibili, ibid, n. 14, An Vetum possit per alm impleti, ibid.n.iy fit 16.Vota quatenus obligent fucccssotcs.ibid.i7i Votum colurni quatuot mo> / / dis. f. si materia deficit, ibid. n, 18, & iq, s j superiore itritetur. ibid u co. & feqq. si ccinu- tatur,ibid.n,26. si dispensetur. ibid. u-r7.Sc icq. Usura Quid sit? V. ry. n.i. Committitur proprie tantum in mutuo,si pro es aliquid temporale pretio *sti- mabile exigatur ibid.n. 2.Usura requirit pactum, sed id aliquando est implicitum, ibid. n.q.Usurae quaedam licitae, seu compensatoria: lucu cessantis, aut damni emergentis, ibid, n.4 Usura: jure divino, mrurali & humano prohibita:. ibid.n. ^-6.7.Sc S.Sub nomine murui potest aliquando latete alius contractus licitus, ibid. n. 9. Usura: non possunt aliqua lege pctmitti.ibid.tr. io. Peccant graviter contra justitiam,qui fudaeis vel alii* exercitium usurarum conccdunt-ibld n. tu A« peccet debitoi solvendo usuras ibid.n, 12. Ano- porteat interesse in pactum deducere, ibid. n. ry, propter ptrrculum aliquando potest aliquid exig* ultra fortem, ibid.n. 14 Mentes pietatis an usura- tij.ibid, n.16. Disputatio de pacto anticbrcscos ^ ibid.i7,P«ctum derettoverujendo an licitum.ib.* n. i8- Olla Fortuna: excusetur ab usira & a bint J quitate non tamen expedit Reipubl ib.n.91 Ven* ditor «b dilatam solutionem an possit ptetifi augere. ibd. n,20 Sftne licitum emere chirographa debitorum pto minoripecuata/ibid.n ai. examinatur prolixe contractus cenlualis.ibid.n.19. j.De Cambio & ejus luero ibid.n, 24 . 0 b!igatioResti- tntionis incumbit Usurariis etiam mentalibus, ib. k j.tf.i.&j:. JuteCanon. etiam hartedes tenentur restituerc.ib n q. 5 c ^.Rcsempta ex pecunia usuraria, non est rrstirutioDi obnoxia, nisi desinentibus aliis medus ibid.n.5, Ci ntra tettiuta possessorem nonduur actio, ibid.n,qo Ali» paenae U- suranorum ibid.n.qi.Parochi sine judicio Otdi- narij non debent aiiquem Usutariii condemnares ibid.n. 31.Obi itiones quando recipienda: ab usurarii; ad sepulturam non admittuntur,nisi praestita satisfactione vel cautione ibid.n.qq.& q^. Nec testamenta eorum valent.ibid.n.3^. Jurium un* periri, qui juxta communem modum sub nomi,, ne mutui accipiunt aliquid ultra forccm.qualitee frequentet abusura cxcuiati possint ? ibid.0.3/. Vulnera. An pro vulneribus vel cicatncc fieri debeat satitfa- ctio.V.it. 0- 40, St 42. Uxor Sequitur fotura Mariti. III q. n, 8, N / S. A. R. P. Ludovici Engel, Benedictini Mellicensis, J.U* D* 6cSS* Cam Pro- selibris. In Alma Sc Archiepiscöpali Universitate Salisburgensi* TRACTATUS De PRIVILEGIIS JURIBUS MONASTERIORUM cx JURE COMMUNI D. E DUCTUS Nunc sexta vice impreflus Sc Adnotationibus auctus. Cum latuit a te Superiorum & Privilegio Sac, C&f, Majeßath . M.DC yy/jf S A L 1 S B V R G I Typis & impensis Joannis Baptistae Mayr p,m. Viduae & heredis, Aulico - Academici Typograph! 8>i Bibliopolae, G(r.)H Praefatio de Origine, Instituto & Fructu Mo jfiasteriorum, unde cot Privilegia &: Favores merentur, i i i, Origo (st antiquitas Monaßeriorum. r. Ordo S,-Benedicti jam durat in duodecimum ficu lum. }. Diversorum Ordinum unus finis, 4. Quare divers Ordines inftituii. 5 Freeonia SS. PP, & Scriptura de Instituto M.naßico, 6 . Quid stlendoris est utilitatis Religio conferat Ecclefie. 7, Quot Ponttstces, Cardinales, Patriarcha. 1 Ector benevole, exhibeo tibi Privilegia Monasteriorum , non quidem ea, quat singulis in particulari hinc inde specialiter a Ponti- ficibus vel Jmperatoribus con- cella tunt, de quibus mihi sufficienter non confiat, sed ea tantum, qus ese juro communi pro favore omnium deduci possunt. Puto laborem profuturum non tantum Me- nasterijs, sed etiam Judicibus, Advocatis,Studiosis, & reliquis omnibus tam saecularibus, quam Ecclesiastiois, quibus aliquando cum Monaste- rijs circa contractus, haereditates, aliasve praeten- siones negotium este poterit. Ut vero facilius in nostram sententiam traharis & haec Privilegia jure optimo in Monasteria coi hta non dubites , hanc brevem dissertationem, De origine,instituto tst fructu Monasteriorum permittere volui. In Exordio nascentis Ecclesiae, cum ferveret Charitas , quae diffusa erat in fidelium cordibus per Spiritum Sanctum, omnium credentium trat Cor unum &■ anima una, nec quisquam eorum , quepostidebat , aliquid suum este dicebat, sed erant illi* omnia communia , erantque quotidie unanimes in oratione, communicatione & fractione panis, ut Ati. 4 ' cap. (st pastim legitur. Post* quam vero dilatata est Ecclesia, Scex persecutionibus Gentilium dispersa &dillipata,sensim etiam abundare coepit iniquitas & refrigescere iba- ritas multorum, tunc sancta illa & generalis fc- Episcopi » Sancti, Scriptores > Viri docti, at strio Ord. S. Benedicti prodierint, 8. Religio vera mater dignitatum, Ap oste latu* estfiiemiatum. 9, lustinianus Imp. extollit vitam Monasticam. i o. Odium Religiosorum periculosum fidei, 11. Respondetur querelis aut calumniis , qua vulgo Reltgiofis opponuntur. I a. Quid fi. culari Imperio conserat Religio. X j. Ex recenfitis meritis Monasteriorumfit Conclusio adpropofitum. delium communio cessavit, & tantum penes paucos per Religiosorum Ordinum Fundatores & Institutores conservata fuit. Ita enim jam S. Marcus Evang. dn Alexan- dria, & Cletus fecundus post Petrum Romanus Papa Monasteria & -Camobia instituerunt. Quos deinde Anno salutis 369. ( pluribus enim antea annis ob gravissimas Ecclesiae persecutiones hinc inde tantum in speluncis & eremis pij fideles & Monachi delitescebant) S. Eastlim in Ecclesia OrientaliSc S. P. Benedictus circa annum f 00. s adeoque ante undecim saecula feil. mille ducentos prope annos in Ecclesia Occidentali, & succedentibus saeculis alij & alij sancti Viri imitati sunt. De quibus prolixe agit Barbos» lar, Rtfles, umv. ttb. 1. cap. 41 . Licet vero diversi sint Religionum Ordines, unus tamen omnium est scopus & finis totumfe* se addicere ad servitium (s cultum Divinum , xH» tendere ad perfectionem vite Christiane, scilicet decimare a malo, & facere bonum. Psal.; 6. vel» ut ait Apostolus , Renovari stiritu mentis (st induere novum hominem, qui secundum Deum creatus.est in jußiti* (stsanctitate veritatis. Ad Ephtf. 4. tst ad Colcst, 9. vel ut Zach#» Cani, dicit, Servire Domino in sanctitate (stjustitia omnibus diebus vite. Expediebat autem diversos instituere in Ecclesia Ordines, quia propter diversas Nationes, humores & naturas hominum, aliquis rfectso- A % nemo 2 Praefatio. »em facilius in hoc, quam in illo aflequuntur * dum forsan hujus rigo-rem, vel illius laxitatem fine corporis aut anim® periculo ferre non possent. Vnusquisqtsicut vacavit Dem, ita ambulet, i. ad Cor. y, Porrö vitant Monasticam: miris elogijs SS. Patres exornarunt. Hac Angelorum militia «/?» inquit S, Ambroffus Epist, tq.femper effein Dtt laudibus r Orationibus crebrit conciliare atque orare Dominum student , ledione vel occupationibus continuit mentem occupant,separati a eaetu mulierum sibi invicem ‘vitam prostant (st eustodiam. §jualis hac vita, in qua nihil fit quod timeat , & quod imiteris plurimum. Nonne in Monofterijs (pergit Laur. Justin, in opufc, de Mo- ttastic, Conver. c. 18.) frequtntijfima devotionis lachrymt, eompundtonu gemitus,fufptna pietatis , tompajfionu (si charitatis ad Deum incessanter effunduntur vota -?. sane quod Religionis ,, quod /anilitatis, quod unitatis , quod in eisdem agitur laudis, glorificat Deum, lattstcat Angelos , prodest justis, terret Damones, patrocinatur suculo (si peccatores ad psmittntiam fitdit. O sacer status Religiosi famulatus , addit Joan. Gerfen de irnit, Christi üb- 3, c. 11- quihominem Angelis reddit ecqualem, Deoi placabilem, Dtmonibrss terribilem, qsi eundis fidelibus commendabilem, lmö jam in veteri Testamento de statu -Religioso non obscura pr®conia Spiritus Sanctus tradidit. Ita enim Moysis morituri prophetica Jbenedictio Deut: 33. super Tribum (quae luit specialiter addicta ad servitium divin-um ) optime Religiosis (si fervis Dei novi Testamenti accommodari potest. Perfidia tua, ajebatr, (si Dodrina tua viro fanda tuo, quem prabdsti m tentatione , (stjudicasti ad aquas contradiBionii , quidixit patri suo (si matri (ut nescio quorum doBrina universam illuftraStit Ecclesiam. Inter cacteros autem pene innumeros memoria dignus est S, Aicuimus sive Albinus, de quo scribit Piatus d. e. 32, quod it Carali Magni Magister sut atatie dcBisstmttt habitus fit, ita charus Carolo, ut eum deliciasJuas appellaret , cujus etiam prudentia Parifienfim Academiam , quam Koma illuc transtulerat ordinandam commfit. Hanc ipsam, quam profitemur, Juris Canon, Scientiam non minima ex parte a Religiosis S, Bened, Gratiano, Nicolao Abbate Panormitano, Angelo Cherubino, Tamburinio & alijs accepimus. S Quid, quod Orbis pars maxima fidem Christin anam S, Benedicto debeat ? ita namque per Gregorium Anglia, Hispania per Leandrum, Germania per Bonifacium, Belgium per A- tnandum , Polonia & Hungaria per Adalber- tum, Suecia perStephanum, LituaniaperBru- nonem, Cascovia per Albonem, Sclavonia per' Bonifacium, India Occidentalis per 12, Monachos ex Monte Ferrato fidem suspecit,. Quod denique tum pastoralis dignitas, tum gentium ad fidem conversio, tum scientiarum perfectio nullibi melius , quam ex Monastico Instituto incrementa fumat, pluribus demonstrat Piatus d. I. 2. c. 29. & ftq. 9 Addamus etiam praemistis Monasteriorum encomijs felicislimum Imperatorem 'hostrum Justinianum,. qui Monasterijs & Ecclesiis non pauca privilegia indulsit, ittn Nov. c. in pnfat. eleganter Monasticum Institutum describit: Vita Menachalis, inquit, sie est honesta,fic commendare novit Deo ad hanc venientem hominem, ut omnem humanam ejus maculam abstergat , & faciat rationabili natura detentem , plurima fecundum meritem operantem & humanis cogitationibus celfiortm . Licet mihi adseribere monitum Conciiij Trid. c, 25. de res. cap. ro.quod hortatur omnes Christianos Principes, ut tmi- Untur anteriores »ptimos & Religtofijsttnef tria* cipes,qui res Ecelefiss sua imprimis authoritait (st munificentia auxerunt } nedum ab aliorum injuria vindicarunt * Timendum enim videtur ICJ Principibus, ne injuriae & insidiae, quas quidam Pseudo Catholici Monasterijs inferunt, toti Ecclesiae & Imperijs suis periculosae sint, quando nimirum conculcato statu Ecclesiastico praevalet carnis libertas, ut vocat Apostolus adGal. 6 . 13, bona ejus diripiuntur ad luxum, exulat pietas, cum pietate fides, (teste eod. Apost. ad Ti- moth. c. i. H. 19. ibi repellentes conscientiam circa fidem naufragaverunt. & e. 3. v. 9. ibi: habentes mysterium fidei in conscientia pura.') cum fide pax & rerum omnium tranquillitas. Sed unde tam sancto instituto varias Calumnias impingunt Monacho-Mastyges ? referam caulas, quas opinior principaliores. Prima est malitia, ex qua non tam Religiosis, quam Religioni & pietati inimici sunt; quid mirum inquit D, August, epist. 13 6 , Si homines servis Dei detrahunt , ef- qui eorum Vitam pervertere non pojsur.t , famam decolorare nituntur , eum ipsum Deum Dominum eorum quotidie blasphemare non cessent,cum eis dtsphcet, quicqutd contra esrum voluntatem facit. Secunda causa est, quöd a Religiosis ex Monasterio di mistis ( quos haud dubie nonnnun- quam expediret intra claustra retinere instruendo eosinspiritu lenitatis, adGal. 6 , ad Tim. 2, vel alijs medijs cohibendo, ne cum scandalo & de- spectuOrdinis vagari cogantur, vid.e. 7, dcOsfc. ord.QtC.ulf. de Regul.) aut alijs particularibus delinquentibus faciunt illationem universalem ad alios. Sed cum diligentibus legem Dei non fit scandalum. Psal, 1 rjj, advertant pij fideles, qubd in omni statu mali bonis permixti sint, potiusque juxta monitum D, Hyeron. Ep. 34. refluunt Paulum confitentem , quäm ludam negantem. Et si Ecclesia tota pulchra & fine ruga (st macula dicitur C 'ant. 4. £ st ad Ephes, 5. licet in ea plures sint mali, qui per spatiosam viam descendunt, quanto minus decedere debet honori Monasteriorum, in quibus rariores sunt mali, quam boni. Quöd st in uno aliquo Monasterio omnes, quod absit, 'maii forent, non tamen id Religioni imputandum , sed Pastorum negligentiae, nec propterea desperandum, quin sub alio gubernaculo disciplina restaurari valea. Torti* causa est suspicio, taatum eoiuas, qui h r om- Praefatio, 4 amnes füo pede, ideft.ex suismet pravis inclinationibus metiuntur. Nescio , an in quibusdam malis vitiorum habitus plus impellat ad malum, quam m ali] s bonus virtutum habitus & fimcti educatio retrahat: & impellat ad bonum; somnus causatur somno, svpprimitur vigilantia; ignis generat ignem, perit, nisi nutrias. Et hoc est, quod superius m Nov. p. inprtfat. di- xit Justin. Imp. quod vitimonacbalit faciat hominem humastis cogitationibus ceifiorem. Quarta causa est, quod plerique sibi imaginentur , Religiosos statim ut convertuntur, debete esse perfcftijjimos sibi autem licere pro libitu vivere. Decet haud dubie, ut Religiosi sono exemplo & vitae sanctimonia saecularibus praeluceant, quo majorem erga ipsos reverentiam & confidentiam habeant, nihtlenim efl, inquit Concil. Trid. ftjf. 22. de Res. cap. I. quod alios magis ad pietatem & Dei cultum ajfiduo inßruat quam eorum vita & extmplum , qut fe divino minificrio dedicarunt, &c. Interim considerent * 1 saeculares > Monasteria esse sclioias virtutum, in quibus, sicut in literariis, aliqui citius, aliqui ferius proficiunt, aliqui prorsus deficiunt, non tamen idcirco fcholK damnandae, in quibus plurimi proficiunt. Audiant etiam S. Rasilium inConflit, M*#. 7. Seculares - ait, ne 'ao quam opinionem de Religrofis ceperunt ? quafl una cum flatu ipsam etiam naturam mutannt , & altam qusniam induerint plane ab humana diversam, ut perinde ac (i carne co'perecir'erent , ita eos nulhs aut fere nulls cslts uti §e.mt (fic. Et m sermone de rerum abdteation: idem S. Basiiius inquit, an nen tibi videntur etiam matrtm-nic junlUt lata fuisse Evangelta? vides igitur, non a Monachis modo, {cd etiam ab ijs , qui uxorem habuerint, rationem exodum i i, utrum ex E- S iangetijprefcnptis vixtnni, &c. Item8. Chry- sost. inlib. 5. contra Monafi. vita vitup-. Hoc efl plane dicit, quod orbem :ti-j,r(amevtrtn, quo i Monachis opus effe arbitramur simma bene vivendi diligentia ceteris autem beere ntgligenter vivere, Et post pauca: cum Chx'Aüs jubet per anguflam 9 tar» ingredi non Monachos solos , sed omnes omnino bomines eo imperio convenit. 1 2 Qumta causa est irpbidia temporalium hostorum, qua: Monasteria pollident. Mirares) Saecularibus utcunque impendant divitias, non invi- deut , Monasterijs quae aliquot saeculis cum magna Ecctestg utilitate steterunt, &a quibus ipsi corumve parentes autliberi multa beneficia spiritualia & temporalia acceperunt. vel accipere possunt , invident. Sane Apostolus 1. ad Cor. vult servos Dei/inefolicitudsne ejfe. ut Deo liberius 8c integrius vacare postint, quodfiet.fi temporali sustentatione sufficienter provisi sint. Qualiter autem applicentur temporales Monasteriorum reditus, prstereos ,quos Principibus terrae quot,innuis in magna quantitate tribuunr, dicemus inserim P rivil. II. n.). ob quas pias expensas , quas ibi enumerabimus, praesertim vero charitatis erga indigentesofficium, plane credendum est , singulari Dei benedictione reditus Monasteriorum oon tantum non minui, sed lata etiam incrementa sumere. Denique haec hominum malevolentia, quae semper invenit cavillationes ( juxta illud Math. 11. Venit Itan- nes neque manducans sstque bibens, & dicunt: Demos sum habet, venit fsltut hominis manducans & bibens , ©• dicunt : E cce homo $omx (fl potator 'vini &c, ) & adversus quosvis pios Ordines sua praetendit grayamina, rectius a bonis fidelibus contemnitur. Postremo ex his omnibus ad nestrum pro- 15’ positum infero & concludo: si Monasteriorum Institutum tam antiquum, & per ea tantus Dei honor, tanta animarum salus, tantus Ecclesia: splendor & utilitas procuratur, imo fi ipsum saeculare Imperium non modicas vires sumit , dum non tantum olim Religiosorum opera multarum gentium barbara durites ad fidem & jugum mitigata est, sed .etiamnum hodie multorum effrqenis temeritas sancta Religiosorum instructione melius nonnunquan» cum InMnti Reip. bono, quam vindice gladio cohibetur, dum ex publicis privatisque Religiosorum scholis ad obediendum Deo & Imperatori vita subjectorum informatur, auth. habita . C. ne filius pro Pat. ac Viri illustesac Patres Patriae efformantur :Si inquam » haec ita se habent, nemo sane bonae mentis negarit, Monasteria summum injure & apud Christianos favorem omnutqut Privilegia, qrae hic expreffimus > & alijs favorabilibus causis ( de quibus singulatim Priv. XXXVI. dicemus) conceduntur, jure optimo promereri. Jam ergo rem ipsam aggrediamur , & singula privilegia, qut ex jure communi deduci possunt, reseramus. PRI- S (s.)W PRI V 1LEGIUML Pro construendo vel ampliando Monasterio potefl ali* quis cogi äd vendendam domuiti Vel fundum suum. I, TLxtenditur Privilegium etiam xdVenditionem servitutes, & furtis ia re communi. T ordiamur ä fundamentis, promittimus hoc insigne Monasteriorum Privilegium, quod cum Baldo & Ang. in L. i. J f. fit. matr. Folin in c, omnes, dtst. i. tradunt communiter DD. & fundatur in t. fi quis fepuithrum ff. de Reltg. xS> sump. fsm. ubi licet disponatur de fe- pulcb.ro' (k via, eadem tamen ratio & favor religionis, qui pro fepulchris facit, etiam circa monasteria & quidem- urgentius stringit. f Ampliatur hoc assertum » ut Vicinus possit cogi ad vendendam monasterio servitutem altius non tollendi, saltem quatenus indiget monasterium ; quia eadem iterum est ratio , quae de via ad fepulehrum in d. t. Si quie fepulehrum Riccius p. i. dtcts, i j g. Item ut socio mandante construi Ecclesiam in domo vel fundo communi teneatur alter socius vendere partem suam •, sicut si servo communi legata est libertas ab uno ibcio,tenetur alter partem vendere,/. r.C. deCom. serv. manam junci, §./»,3. de D onat. Baldus ibidem Laut. de Franch. de contfover, inter Es. & Regni, p. 1, n. 446. Verum ad aequitatis moderamen restringendum est hoc privilegium , ut non procedat si- quis ex venditione domus nimis magnum detrimentum , quod commodam aestimationem prudentis viri non reciperet, pareretur, v. g. si insignia Palatia nobilis familiae demoliri deberent, vel aliunde' antiquitas aut excelldntia aedificij singularem splendorem Civitati conferret, &c. Desumitur hafc limitatio ex sepe d, L.siquisst- futehrum, ibi 1 Index de opportunitate loci pro « Jpiciai . ne vicinm magnum satiatur detrimentum. 3 Sed quis erit judex competens ad exequen- lyyUesiun» [ Respojnjeo a?& tantum Z. Restringitur , ut non procedat cum fragn* damno n It crino. §luü sit exeeutor hülfet Privitegij ? esse Magistratum saecularem loci , sed etinrrt ipsum Episcoplrm , qui mediantibus Censuris potest & debet privilegia Ecclesiarum defendere, Franch. d. I, » 440. Qr. 4+2.. in rubricis. Ad NO TA TIÖ» TjOc privilegium multis durum visum est, e 4 quoti in L. fi quis fipstlchrum. de Rchg.& sumpt. sun. tantum agatur de via vendenda \dd fepuithrum , quae minoris est praejudicij quam domus ; & privilegium alteri praejudicans non sit extendendum &c. ip. & repeto, quod etiam- supra n. 2. monui , ante omnia incumbere officio Judicis de tali loco providere , ne Civibus damnum inferatur. Si autem Monasterium speretur utile futurum Civitati (sed non utique semper expedit, nova Monasteria aedificare, & novos Religiosos assumere) ad augendum Divinum culrum & pietatem hominum , aut studia litteraria, non video ,- quare utilitas publica non sit praeferenda privatae : tamen i- dem fieret, si contra hostem carnalem civitas munienda, & domus alicujus pro munitione net. cessaria foret, quare non similiter, si civitas muniatur Divino cultu contra hostes- spirituales. Ad contraria dico : licet sit minus praejudicium in via, tamen major utilitas est in Monasterio, & saltem hoc habetur ex illa L, ßquü,<\obd favor Religionis Faciat exceptionem A regula, leg, invitum C. de contrah, empt, & L» nec eme* i e C. de lure delib. Ad alterum respondi priV, XXXVI.». a. Pc» testhic addi instantia de extensione in favorabilibus causis , quöd successio Legitimatorum per subsequent matrimonium ex unanimi DD. sententia extendatur ad feuda , majoratus, &c. 11- cet matrimonium in articulo morti» contra stum De Privilegi js &c Juribus Monasteriorum< ctutli sit, quidquid ex hac sententiaalijs heredibus praejudicetur,neque apertis juris textibus aliquid decisum sit. PRIVILEGIUM II. Monasteria sunt exempta a Jurisdictione & exactione fascu- larium Dominorum* 1. Ncnpotest defendi consuetudo contra immunitatem Zcdefiasttcam. 2. Quando verum fit , legem non aeccptam non ligare. 3. Qualiter applicentur redit ue Monasterimim. 4. BenedtcUo Moysis supra Ecdefiasticos. Argumenta , quibue prcbatur immunitae Ecclesiastica ejfe Jurit divini, 6 . Restondetur ad contraria. 7- Qualiter exaSio facienda ab Ecdefiafticit in publica necessitate. 8- Quando Ecelefiastiei subjacent exalUtmtbtos Vrincipum ficularium. \4Aximum hoc Privilegium omnibus Ec- clesiasticis & Ecclesijs competens annis singulis in die Caena Domini renovat, & cum fulminatione excommunicationis contra inobe- dientes promulgat 8. Pontifex, Multis non lapit hoc Caena ferculum, sunt de invitatie excusantibus. Sed an propterea excusati ? Gonsue- tudoest in contrarium, inquiunt, lex non recepta non ligat, * Sed considerent hoc exemptionis privilegium esse jure divino statutum, uta- perte declararunt Pontifex & Concilium Trid, 5. Ls. densor, c.lo.c, nimie de jurejur,c,quan- quam , deCenf, in 6 . Contra jus divinum autem consuetudo quae tantum ab hominibus introducitur , operari nihil potest, nec valet quae in detrimentum Ecclesiarum tendit, cap. i. de consuet. * Deinde fatemur pro regula circumferri, legem non receptam non ligare : sed id verum, si vel lex debite promulgata , vel dissimulante legislatore in usum deducta non fit. At ver6 si legislator instet & urgeat, legem suam recipi praesertim, quae ex jure divino obligat, sime non capimus , quomodo in potestate subditorum obedientiam debentium sit , legem recipere vel reijcere. * Sed abutuntur divitijs ajunt ; Vah ! Zelne amaritudinis ! Quare non dicunt, replent conventus numerosa fratrum corona, ubi non longis abhinc annis maximus defectus erat, augent chorum & divinas laudes, accumulant preces pro salute Reipub, mittuntur magnis sumptibus Religiosi ad studia, redduntur apti ad curam animarum , ad defensionem fidei Sc Ecclesiae, ad instituendam bonis artibus juventutem, quam in multis ccenobijs, proprijs consequenter non modicis alunt expensis, in peregrinos & pauperes largam hospitalitatem exercent. Anne bona consequentia, nonnulli saeculares abutuntur divitijs ad luxum, ditant exteras nationes cum evisceratione Patriae fructum referentes modicum aut nullum ( ubi felicibus illis saeculis in Ecclesiasin Hospitalia, in pauperes liberali pietate usi fuerunt) ergo- nesuis bonis spoliandi ? SiBeneficiatus vel Praelatus Ecclesiae mali: in rebus Ecclesiasticis versetur d Patrono commonendus est, Sc data perseverantia apud legitimum ejus Superiorem pro correctione insistendum, non spoliandus, c.filijs 6 . q. 7. * Sane ad Ecclesiasticos utpote Levitas novi Testamenti pertinet illa Benedictio aut Prophetia > quam De»f. $ 3 > Moyses moriens pronuntiavit super-Levi ; Ponent thymiama in furore tuo , (st holocausta super al art tuum ; Benedic Domine fortitudini ejue, x§> opera manuum illim suscipe , percute dorsa inimicorum ejue (st qui oderunt eum, non consurgant. Porrö ut id , quod superius obiter attigimus, videlicet hanc exemptionem Ecclesiasticorum este Jurie divini pauli deductius remonstremus, videamus quibus rationibus id solidetur. Igitur in primis nemini dubium est Levitas in veteri Testamento & res eorum jure divino exemptas Sc ab omnibus oneribus immunes fuisse , ut conflat e. & iZ. Num. ex tap, 30. Exod. Vtrf tz. junci, cep. 1, vers. 47. hoc autem statuum non tantum fuisse coeranoniale » sed etiam ex part e morale , consequenter etiam obligans in novo Testamento , inde suaderi potest, qudd naturali rationi conveniat, quod Ecclesiastici novi Testamenti, qui in locum Levitarum successerunt, & Deo specialiter dicati, & in filtern ejm vocati sunt , ä saeculi & mundana potestate eximantur ; prout in simili dicimus praeceptum de sanctificando Sabbathe partim tocrtmoniale , partim morale fuisse 1 in quantum scilicet naturalis ratio exigebat quosdam De Privilegtjs & Juribus Monasteriorum* 7 dam dies in honorem & cultum fui Creatoris specialiter deputares, Deinde in novo Testamento id non obscuri per Christum innovatum est, dum Math. 17. tantum ad evitandum scandalum ( ne autem scandahx,esnus eos, inqui- ens, Vade&e.') pro se & Petro tributum solvit, de caetero autem se & Petrum & in Petro tan- ^uam Capite & Primate Ecclesiastici status o- mnes Ecclesiasticos libens pronuntiavit , ergo Uteri sunt fiUj. Junge vers. Psal. Ego dtxt dij *d\t & fi U) excclfi omnes. Quem 8c alios hujusmodi textus de Sacerdotibus 85 , PP, accipiunt e. Sacerdottbui I l.q.t. Demum sufficit nobis ad dicendum aliquid Juris divmt authoritas, Concilij & Pontificis & sic Ecclesiae consensus > sive deinde id habeat ex traditione sive ex revelatione iuxta illud Pauli adThtffalon. a. eap. 1. Tenete traditiones, quot didicißst five per sermonem five per epistolam no- gßram. * Unde hoc argumentum: no» est firi- ptum in sacra Uteris, ergo non tener.dum, femper Ecclesia tanquam h triticum rejecit. Quod vero adversarij respondent cit, textus juris accipiendos este in eum sensum, quid exemptio Ecclesiasticorum originaliter sit juris divini, id est, fuerit in veteri Testamento ad eum modum, quo decimae juris divini dicuntur in e. P a- rochianos X. de D tcim. prosesti» torta nimis est interpretatio , quomodo enim absolute, & sine distinctione hodie dicitur juris divini, quod hodie non est Juris divini & olim tantum fuit? Instantia de decimis nihil ad rem facit, quia Decimae non tantsim olim, sed etiam hodie Juris divini sunt, saltem in quantum congruae sustentationi Clericorum necessari* sunt, ut lati probat Azor. p. 1. /. 7, e. i}. Pariter non suffragatur contrariae sententiae, quod Paulus Aftor. rf. ad Caesarem appellärit& ab eo se velle judicari dixerit ; nam praeterquam, quod non erat tunc alius, qui Paulum posset liberare ex potestate Judaeorum, quam Caesar, nihil fuit inconveniens , quöd ad Caesarem tanquam Ordinarium Judicem Judaeorum & Romanorum, a quibus patiebatur injurias , appellärit : cum etiam hodie Clerici possint de fisis malefactoribus laicis coram Judice saeculari agare, c. cum fit generale g. de for. cctnpet. Quid ergo si necessitas vel utilitas publica fit, non tantum statum Laicorum sed etiam Monasteriorum concernens v. g. cöm Patria ab hostibus defendenda , &c. anne nihilomagis Monasteria contributionibus onerari poterunt? qe. in similibus casibus, chm is qui sentit commodum, aequum est, ut sentiat & onus; ideo etiam Ecclesi^sici suam partem conferre debebunt; non tamen soli, neque ex authoritate Magistra- tüs saecularis, sed si Laicorunsnon sufficiant facultates , Praelati Ecclesiastici rogandi fimt, ut suis subditis collectas imponant , & quidem si periculum in mora non sit, etiam S. Pontifex prius consuli debet, cujus interest communibus utilitatibus Ecclesia; providere, ut expieste habetur in c. no» miam . adversus, 7. de Immun. Ecclefi g Si tamen ex bonis antequam ad Ecclesias pervenerint, certa & determinata quaedam onera vel tributa Principibus saecularibus fuerint pendi solita , ea ex communi DD. sententia etiam impostetum persolvi debent, quia res transit cum suo onere, tex. in c. tributum & feq. q. g. notancer loquor de exactionibus & de oneribus certis & determinatu, ut excludantur exactiones extraordinariae pro arbitrio Principi* imponendae. In bonis quoque feudalibus, quae Ecclesiasti- cia saecularibus Dominis recognoscunt, certa Jurisdictio Domino directo competit, quia non absolute, sed sub certis reservationibus talia bona in Ecclesiasticos transeunt, c, extxansmisfa. D foto comp, &c. Adkotatjo, Q Uöd exemptio Ecclesiasticorum sit Juris dU •vini ,pluribus explicat Mattha de Jurisd p . 1. t. 6. Dices, ergo praelati peccant contra Legem divinam dando aliquid principibus saecularibus, IV’, Si absque gravi causa hoc privilegium negligant Praelati assentiendo exactionibus saecularium, peccabunt utique e. 5. Immun, fcc. in 6. five rö ex recusatione gravis ma!i periculum eis immineat, non peccabunt, quamvis enim transgressio divinae Legis prtee ti:.e ex nullo metu concedatur, secus tamen «st inLege divina permffiva seu privilegiante, quae directe obligat Laicas potestates, & privilegio afficit Clericos. Id ipsum docemur exemplo Christi M ttb. 17. qui ad evitandum scandalum contra privilegi um Divinum tributum solvit. (L ) -dlstn. j. 8 De Privilegi js & Juribus Monasteriorum* Kd rr. ). ehea fin. ditant exterus nat'ones Non improbo peregrinationi«, quae virum perfectum reddunt, sapiens enim in terram alieni- genarum gentium pertranfiet, Eccl. 3 6 . sed eas, quae fiunt maximis apparatibus & sumptibus, quibus de imprudenti oeconomia vel apud exteros ludimur, & permittuntur Juvenculis, qui antequam maturae & se regentis aetatis sint, studiaque ( quibus in provincijs ob varias distractiones parum invigilant) cum fructu absolverint, nihil quod statutum Politicum & utilitatem Patriae, sed meras vanitates observant, reversi nec toga: ac- comodi.quia illiterati, nec sago, quia effeminati. Ad num. 8. Exactio ista fortassis provenit ex pactis antiquis,quando principes occupantes terras bello dederunt subditis terras in feudum vel mllodium sub pactis , ut ad fui sustentationem quotannis aliquid contribuerent, & in bello sibi succurrerent, ipsi vero principes Patriam defenderent. Undenon statiin sequitur: Princeps petit exactionem ab antiquo solvi solitam,ergo exercet jurisdictionem in Clericos; quia exactio non est semper actus jurisdictionis > alias nec creditor a debitore petere poltet. Pluribus hoc Priv, II. exaggerandum quidam putarunt, ajunt enim, quod Laicis multa millia, imo millione/possidentibus, & pluribus amplissima stipendia in Prineipum aulis ob inutile servitium aut artificium habentibus prsrtcrmissis: onus maximum Ecclesiasticis imponatur , contra c. adversas, dtlmm. E ec. &e. non minue , eod.ttt. ubi Pontifex dicit, quod sub quibusdam potestatibus saecularibus deterior videatur conditio Sacerdoti) Christiani, quam oli m Iudaici sub Pharaone, qui xeliquis Iudaeis in servitutem actis , Sacerdotes «orumquepossessiones in libertate permisit. Sed malo hanc provinciam alij» quibus melior dicendi facultas, subeant, *#******?*#**#£•## PRIVILEGIUM III. Monasteria sunt exempta a lege Dicecesana Episcopi, i. Qua dicatkrLfxJurisdiBioais. 3 . Q ut, Lear Dicecesana. | > Monasteria quoad exemptionem a tege Diceee- [ana habent fundatam intentionem in jure. Sunt tmt» nUfHi (asm excepti. 4, Centra exaSionem portionie Canonica valet prs/criptio 40. annorum. y. Quid de chantativo subftdio. DOtestatem Episcopi, praeterquam quodprin- cipaliter dividatur in potestatem Ordini & potestatem lurisdiSioni , etiam distingui in legem Dioeceßenam 8 c legem )urudicttonis, vulgo notatur ex c. d-UBus > ig. de Offic.Ord. Sed in exponenda ista distinctione multum laborant DD. ut videre est apud Pan. in eod. cap. dilt - Sue num . 4. Communiter tamen recepta est interpretatio Glolfie in diS. cap, diletlu* , & «• Sylv. in V. ‘Epscopm num, 8. * Ubi censent ea, • quae in dando consistunt , id est , quae Episcopus dare debet, sive jam sunt de potestate Ordinit, ut dare confirmationem, Ordines, consecrationem, &c, five de potestate jurisdrSionu ut conferre beneficia, dare curam animarum, sententias judiciales, referenda esse ad legem Jurisdi - Btonis, latius nimirum accepto vocabuloj«m Unde a contrario videtur inferri poste , quod moderatum subsidium a Monasteriis & quibuscunque exemptis exigi valeat. Negativa tamen sententia verior est > quia Charitativum subsidium ac- censetur Legt Diaectfanst teste Innoc, in c. i. de statu Monath, n. t. Glofs & Joan, And, in d. c. cum dileilue. de Ojfic.Ord, &non reperitur a- liqua expressa exceptio, quin ab eo Monasteria exempta sint. Nec concludit argumentum a contrario, quando ex eo resultat jurium correctio, Everhard. i» loco a contrario. Textus ergo d, clcm, i. sumit suam interpretationem ex Cltm, I. de C ens. St inteliigitur de Monasteriis & ex- emtis habentibus Parochias > quae exemptae non sunt, Scex quibus, antequam ad Monasteria pervenirent, jura Episcopalia persoluta sunt, quae propterea cum suo onere ad Monasteria transiverunt, nisi vel privilegio vel praescriptione aliud obtentum sit, c. ex ere, de Pribi- _ Adnotatio. D n, 5. Sententiam nosttam de Charitativo subsidio cum pluribus cit, docet Barb. de ests. E p. p. atleg. %-j, n, 45.Dices, «Princeps saecularis potest onerare Monasterium ob necessitatem publicam, ergo etiam Episcopus? Item si utilitas sit totius Dioecesis, redundabit etiam in Monasterium , & consequenter , qui sentit commodum &c. jg. 1. Sicut Princeps potest onerare Monasteria in desectu Laicorum, & ex licentia Pontistcis, ita idem non est negandum Episcopo»si aliorum subditorum Ecclesiasticorum non sussiciant facultates, & licentia Pontistcis accedat, sine qua privilegium juris communis Monasteriis auferri non potest, jy, s« Illam Regulam, qui sentit commodum&c. hab»- re locum. nisi sit specialis exceptio , alias etiam Dicecefani Laici tenerentur ad chatitativum subsidium i quod tamen est contra communem lentendam DD. nisi D icecesimi sint simul subditi temporales, ut in hac Dicecefi Salisburgeasi, Consuetudinem autem vel praescriptionem posse aliquid valere hac in re negare non audeo. PRIVILEGIUM IV. Monasterium tollit irregularitatem ortam ex defectu natalium» I. Procedit privilegium etiam quoad ordines ai illegitim» fine dijpensationesuficptot, a. An ad consequendum hoc privilegium nec e fit sit facere prosejfionem , relinquitur sub dubie. Z. Episcopus polest in jur$dubio dispensare aut declarate. 4. Bulla Sixti K, de illegitimis sublata per Grego. riumXlf'. QUod nati extra legitimum matrimonium v ^-ad ordines promoveri non possint, certi & indubitati juris est, d. t. de film Presb, nete ordin. sed non minus certum est exc. 1. jam d. t. quod illegitimus Monasterium ingressus hoc ipso ad omnes sacros Ordines suscipiendos habilitatus sit, ita tamen, üt Praelaturam non accipiat: quo nomine etiam beneficia curata intelligit Pan. in eod. c. 1* Tamb. de lure Ab- bat. tom. 1. disp. f. q, I 4. n. 3. Vid. Nav. Con- sil.6. de fiitis Presb. Hoc privilegium DD. duobus modis notabiliter extendunt, *1, quod non tantum procedat quoad Ordines fulcipiendos, sed etiam quoad usum Ordinum suseeptornm, si fortassis illegitimus non habita dispensatione super natalibus ante ingressum Ordines suscepisset. Nec obstat quod dispensatio contra Jura fit strictat interpretationis: quia inteliigitur de dispensatione concessa particulari personae tc per rescriptum , non autem de dispensatione cotteris» per legem communem & favore Re- (Ö t) iigiouit io De Privilegijs & Juribus Monasteriorum. ligionis, Barb. ad i. e. \.n. r. vers. deinde coi. liges. 2 H. Nonnulli cum Fr. Emman qq. Regni, tom. I. q. 13. a rt. 4. & Roderiq. in eompend. qq. Regul. rejol, 76. ». 7. asserunt , irregularitatem non solum tolli per professionem, sed etiam per solam susceprionem habitös religiosi, adeo- que professione etiam non secuta, vel annulata, sublatam tamen censeri irregularitatem, sicut de illis > qui ex Societate Jesu post simplicia vota edita dimissi ab ijlque absoluti sunt, docet Sanch, in prtcept. Decal, tom. r. Itb. s. e. 5. n. 14. Istam sententiam non impugno, quia Privilegium Religionis est ä nominatis DD. traditum; & juvari potest ratione, quhd jura non expresse requirant professionem, aliunde autem constet, quid appellatione Monachi vel .Religiosi in favorabilibus quandoque veniant No- vitij, ut quo ad Privilegium Canonis & fori. Nec approbo, quia displicet multis DD. citatis i Barb. i. e. t. n. 1. videtur enim non gaudere favore Religonis , qui eam deserit, nec Religiosus aut Monachus este cum effectu , qui Professionem non fecit. Valeat proinde haec sententia apud Episcopos ordinantes quantum valere potest, fortassis huc accommodare lice- bit illam doctrinam, quam tradit' Gare. de be- * tus. p. 7. c. 2. n. jo. Sa. K dtjfensziion 1, Laym. in Th. Mor. de legtbus e. 31. n. 4. quöd scii. E- pifeopus possit in jure dubio in gratiam alicujus dispensare, aut certfe declarare, atque alterutram sententiam amplecti. H Illud quoque hic admonendum est , qudd quidem Sixtus V, illegitimis prohibuerit Religionis ingressum» & ita hoc privilegium quasi irritum fecerit, attamen Greg. XIV. eam Sixti constitutionem per Bullam Ctrcumßefl* Roma. »i fijV. revocaverit» PRIVILEGIUM V. Monasterium facit irregu- ricacem contractam ex Ordinibus furtive susceptis dispenlabi- lem per Abbatem. 1. Ordines furtive fufiipttns est irregularis. 3. Quando ditantur Ordiats furtive Jufcepti. f'NUamvis in irregularitate prxtcr Summum v " 4- Pontificem ordinarie nemo dispeufare valeat c. 1. dt Sent. & rt jud, in 6. favore tamen Religionis est constitutum, ut si quis furtive Ordines susceperit, idque Ordinator sub interminatione anathematis prohibuerit, talis quidem nec insufeeptis ministrare, nec ad alciores possit promoveri; sed si Monasterium ingressus fuerit, concedatur non tantum Episcopo , sed etiam Abbati cum eo dispensare, c. 1.2. & 3. do to quifurt. ord.fuf. Dicitur autem furtive quis Ordines suscipere quatuor modis: I. quando sine consensu Episcopi aut Examine in numerum ordinandorum irrepit. II-’Quando praeter minores ordines eadem die etiam Subdiaconatum accipit. II, Quando quis eadem die ad duos sacros Ordines se ingerit IV, Quando per saltum, id est, omiflo medio Ordine, v. g, Diaconatu ad Presbyteratum promo vetur. ValI d. t. n, f. A DNOTATIO. ^ D num. 1. Hodie in irregularitate difpenlat 1 Episcopus, si oriatur ex delicto occulto» ut si Ordinum furtiva susceptio occulta sit, frid.JI 2 4. de Rosor. t.6.$> ibi Barb. in colleff. PRIVILEGIUM VI. Monasteria sunt exempta a solutione decimarum d« Novalibus ac de Hortis, quos ipsa colunt, & animatibus quas nutriunt. I. Per specialia privilegia immunitas ißa am- piius extenditur. 1. An habentes generalem communicationem privilegiorum participent etiam privile. gium exemptionis a decimis • pRivilegium istud in Jure communi omni 4 bus Monasterijs & Religiosis conceditur. c' ex parte 10. dt Deeim. Extra jus commune autem per speciales Bullas multi Ordines Religiosorum sunt exempti non tanthm in Novalibus, sod etiam quibuscunque terris, quas stlis laboribus & impensis colunt. Sicut de Religiosi» Congre?. Cassio. Camaldunensibus, Praedicatoribus Carthuslanis & aliis attestatur Barb. in d. t. ex farte n. j»* Utrum autem habentes gene- DePnvilegijs &; Juribus Monasteriorum. u t ralem communicationem privilegiorum cum ejusmodi privilegiatis Ordinibus communicent etiam in specie privilegium exemptionis a solutione decimarum ? tradidi in Ltb. IU. Decret. Tit. di Decimis §. i.n, 4s. ubi dixi id regulariter ne* gandum, eo quod exemptio a decimis propter praejudicium Parochorum lit difficilis & non comprehendatur in generali concessione arg. c. gut ad agendum, de Praeurat, in G. £SV. nuper de Decimis. Dico tamen regulariter. Nam si communicatio exprimat aliqua praejudicialia privilegia saltem in genere, vel adsit talis amplitudo verborum, ut significet mentem communicantis se extendere ad omnia , praesertim fi habeat annexam clausulam: quorum teneres 0>c. atque Monasterium habens communicationem, sustineat multos labores in Ecclesia prsdican- do, docendo, & Sacramenta ministrando, his, inquam accedentibus circumstantiis dicendum est, in generali communicatione Privilegiorum etiam Privilegium immunitatis a solvendis decimis comprehendi. Pasqual. ad Laut. De Franch. de ccntrov. inter Epijc. U Reg. p. 2. q. fj.n.io. &feqt\e%ium etiam aliis Ecclesiis communicatum est. a, §jutd debeatur Parocho e*iis,qua Monasterio octajicnesmerii obveniunt. h Nte Decretalem Ponis. VIIl. quae habetur in c. 2. de Sepult. ite 6. poterat hoc as. fertum inter specialia Monasteriorum Privilegia melius , quam hodie computari. Etenim de Jure antiquo pluribus placuit, neminem poste dimissa Ecclesia sua Parochiali alibi eligere Sepulturam, nisi in loco Religioso seu Monasterio, ubi crebrius divina Ossiciacelebrantur »sicut insinuat textus in d . c. a. & notat Glossa i- bidem. * At verb hodie Bonis. VIII» concessit, j ut in qualibet Ecclesia etiam minus Religiosa e- lectio sepulturae valida censeatur. Praeterea licet de jure debeatur Parocho por- ^ tio Canonica, idest, tertia vel quarta pars eorum, quae a defuncto obveniunt loco electae sepulturae, c. a. cum super c.certsficari c. in nostra, deseruit. Specialiter tamen excipitur inc. fit), d» Testam, quod non sit solvenda portio Canonica de his , quas in specie pro fabrica Ecclesiae , pro ornamentis , luminaribus , anniversario » septimo , vigesimo , trigesimo die, sive aliis ad perpetuum cultum divinum legatur. Imo per particularia privilegia & locorum consuetudines multa Monasteria vel nullam omnino portionem Canonicam, vel nonnisi de funeralibus proprie dictis ( quae scii, in eodem die cum funere deferuntur, uti sunt candelae,pannus, oblationes &c.) exsolvunt, prout haec & plura circa jus eligendi sepulturam retuli in Ub. III. Deere- tal. Tit. de Sepulturis. mmm, „„„. PRIVILEGIUM VIII. Monasteria gaudent immu- j nltate locali, I. §}nidßt immunitas loedis. 1. Privilegia data Ecclesiis competunt etiam a- Itis piis locis. j. Omnes malefactores regulariter defenduntur hac immunitate,sunt tamen quidam excepti. 4. Hsclmmunitas est tantum luris humani. j. In hac immunitatu materia privatem SS. Canones Ugibm Civ . 6, Consuetudo etiam attendenda est. 7, Asylum competit etiam Ecclesiis non consecratis , pollutis , autsnterdildii. 8 , An ad amittendum afiium conjunHtm re- IB j) quiratur 12 De Privilegiis & Juribus Monasteriorum* quiratur, deliquisse in Ecclesia $ simul si>s immunitatisf 9, Plura no'at ilta circa delinquentes in vel penes Ecclesias. 10. D uellantes an gaudeant immunitate ? H. Ecclesia non eripit jam vinSum in liberta- ttm,si.per eam, ducatur, conformat tamen profugum ex Vinculis. 11. Notabilis exceptio a regula : sioliatsss est ante omnia nflituendtte. rj. Clerici & Religiosi an gaudeant immunitates 7 4, §)uid de hsretick & gentilibus ? I f. SJuid de excommunicato? 16. Vnde desumenda sint alimenta pro fugiente ad Ecclesiam ? 17. An liceat circa Ecclesiam , in qua rem latet , Judici fttulari ponere custodiam militaremf 1 g. Au a J udice feculari pejsit puniri reus violent tr abstraftut aut expulsus ? 1 p, SJuahter procedendum cum indigni'* hic immunitate ? 10. Poene violantium immunitatem localemo, iMmumtas ista nihil est aliud, quam Jus Asyli J competens malefactoribus ad Ecclesiam confugientibus, ut inde per judices abstrahi ii poena corporali affligi non poflint, sed eorum poena debeat in Ecclesiasticam commutari. Licet vero hoc privilegium principaliter Ecclesiis datum sit, tamen etiam ad ipsa septa Monasterii ex communi sententia DD. extenditur, sicut te ad hospitalia te alia pia loca cum autho- ritate Episcopi erecta: qu ia regulariter omnia privilegia Ecclesiis data etiam talibus locis communicantur , in L. omnia C. de Episc, & Cler. Porro cum haec materia sic quotidiana & practica,examinabimus prolixius. Pro certo inprimis tenendum est, quodo- mnes regulariter malefactores, qui non specialiter sacris canonibus excipiuntur, hac immunitate gaudeant , ut inde abstrahi, te poena ordinaria puniri non possint, sed eorum poena sit in aliam Ecclesiasticam commutanda c. inter ali« dc Immunit. Ecclesiast. Certum tamen etiam est ab hoc Privilegio immunitatis & asyli Ecclesiastici exceptos esse publicos latrones & nocturnos depopulatores agrorum , qui scilicet publicas vias obsident, & trascuntibus ex proposito insidiantur, aut nocturno tempore segetes in agris devastant & depopulantur d. ci inter alta. Item illi qui spe immunitatis in ipsa Ecclesia vel ejus Coetniterio mutilationes membrorum , aut homicidia committunt, e. fin. ecd, tit. Praeterea ex jure novo videlicet Bulla Gregor. XIV. incip. Cum altas 7, constitutum est, quod rei in crimine hsresis vel laesas Majestatis , item asassini vel quicunque hominem proditorie te per insidias ( id est, veneno, a tergo, de nocte aut alias nihil mali metuentem ) occiderint, immunitate Ecclesiastica priventur. Unde per hanc Gregorii constitutionem decisa estilla controversia , quae ex jure veteri de homicidio proditorio , an tollat immunitatem, fuit diu multumque agitata , te cum illa consonate. I. d. homicid. Ex his vero certioribus praemissis. Dubitaturi. Cujus Juris sit alylum Ecclesia- 4 rum; Naturalisne ve! divini, an potius humani & positivi, ac proinde »a contrario statuto vel consuetudine mutari possit ? & esse juris humani. Licet enim injure divino & naturali praeceptum sit» Deum colendum & locis sacris reverentiam exhibendam, non tamen inde ad immunitatem reis praestandam infertur, cum e contra etiam crimina coercenda este omni jure naturali te divino statutum sit. Item licet etiam in lege veteris Testamenti civitates refugii constitutas e stent. Exod. Zl. N, 3 f Ö» Deut. 4. cap. illae tamen Civitates potissimum tantum ili is, qui praeter intentionem delictum perpetrarunt, patebant , ut ex tex. 8. Script. apparet, & leges veteris Testamenti quae morales non erant, sed tantum caeremoniales & judiciales per adventum Christi expiasse censentur c. translatio. Deconstit, c.an. De Puris p ost. part. - Quamvis autem circa hanc immunitatem non tantum Juris Canon, sed ite civiles Constitutiones habeantur ut tit. C. de his qui ad Ecclesias. Item qui ad statuas confug. ut A Nov. 17. c. 7. Si tamen inter LL. te Canones contrarietas reperiatur, etiam in foro saeculari Canones observare oportet, quia ad S, Pontis. & judices Ecclesiasticos spectat ea decidere, quae ad Ecclesia* earumque reverentiam te jura pertinent, Cov. ‘var. ref. lib. 2, c. 10. n. j. Hinc est, quod licet in s.N« 9 , 17. Raptore* Virginum , adulteri & homicidae quicunque immunitate priventur; id tamen observata juri* Canon, dilpositione non procedat , ubi ult ra DePrivileg! js &: Juribus Monasteriorum* i z specialiter exceptos omnes reliquf gaudere immunitate dicuntur quatumcunque gravia delicta perpetrarint, taf. inter alia 6. ($ ibt C/. De g Imm. Eccles Clar. lib. quia ex quo semel in Ecclesia deliquit, indignum se reddidit Ecclesiae defensione. IV. Ecclesiae feciste irreverentiam St pro- pterea indignus asylo etiam ille censetur, qui vel in Ecclesia existens alium foris stantem » vel e converso, qui foris stans aliquem in Ecclesia occiderit > quia utroque casu delictum in Ecclesia factum inteiligitur, priori quoad inchoationem ( sufficit enim ut delictum dicatur in loco factum, fi ibidem saltem initium acceperit L. I. C. ubi de C rim ag. «p, ) posteriori quoad consummationem. V. Ne c ille gaudebit immunitate qui aliquem existentem intra Ecclesiam per vim, vel dolum extraxerit, & foris occiderit vel mulitarit; cum enim puniri in eo quis debeat, in quo deliquit, merito iste , qui alterum immunitate Ecclesia: privavit, eadem quoque carere debet, De hisce porro notatis licet textus apertos non habemus ; nihilominus cum Immunitas Ecclesiastica non sit extendenda, ne facinorosi evadant impunes, sufficit nobis ratio quae anima legis est, Lc ille cumulus Authorum citatus a Barb, Juris E cd. V. Ub. i. e. 3. ».10. &st ergo debet ipsi restitui, j uxta regulam quod spoliatus sit ante omma restituendus, ly. ad hanc regulam praeter alias limitationes quas inl.ib. ix.«» 7 it.deReßit./pol, tradidimus, etiam istam addi posse: quod restitutio spoliati non liat. quando agitur de periculo vitae vel membrorum c. Uterat in |f». de Rest, /pol. Consuetudine tamen in quibusdam locis contrarium pra- sticari asserit Castan. ». tif. Consuetudinem autem plurimum valere in materia immunitatis jam in antecedentibus monui. Dubitatur VI. An Clerici Sc Religiosi de- liquentes & ad Ecclesiam confugientes per Judices Ecclesiasticos extrahi valeant pro merito puniendi. Censeo distinguendum inter pcenam Clerico vel Religioso delinquenti infligendam. Etenim si) agatur de pcena mere Ec- clefiastica , quae potius correctionem sapiat quam vindictam in foro externo sceleri debitam, utique immunitas Ecclesiastica nihil suffragabitur, quia non fuit intentio Sum. Pon. tif. per immunitatem Ecclesiasticam tollere morum correctionem, sicut etiam Caici ad Ecclesias confugientes poenam Ecclesiasticam non e- vadunt, Si vero agatur de poena proprie dista & vindicativa , ut si Clericus torqueri, degradari, & Curiae faiculari tradi, vel ad triremes aut perpetuos carceres condemnari deberet, non video, quare Clericus debeat elfe deterioris conditionis quam Laicus, cum tamen Ecclesia multo magis debeat tueri Clericos tanquam sibi servientes & addictos & quorum curam specialem habet, dummodo caetera sint paria, ut scilicet crimen quod Clericus commisit ab immunitate exceptum vel in Ecclesia aut Monasterio sive spe immunitatis commissum non sit. Dubitatur VIII. An etiam haeretici Gentiles j , ac Judaei gaudeant immunitate ? Negamus , quia indigni censentur, ut ab Ecclesia defendantur, qui eandemcontemnunt. Fanor, in e. 6.h.t.n. S, Cov. d. c. 20. n. n. nisi parati forent sincero corde fidem amplecti. Dubitatur VIII. An excommunicatus v. g. If occidens aut mutilans Clericum gaudeat immunitate? Affirmativa adeo communis est apud DD. quos magno numero refert starb. d. c. izI. ut vix sit reperire dissentientem, eo quod excommunicatus non directe contemnat Ecclesiam , aliunde autem aperte exclusus ab immunitate non habetur. Verum cedimus tantorum DD. authoritati, non rationi: videtur enim nobis fortius in contrarium urgere, quod non sit verisimile, illum defendi ab Ecelesiii, qui vivus & mortuus exclusus est. Prout supra etiam de Duellante diximus. Dubitatur IX. Quis debeat praestare alimenta confugienti ad Ecclesiam, Sc quid censendum de praxi quorundam Judicum, qui custodiam circa templum ponunt, nec quidquam de alimentis admittunt, ly Alimenta primo ex facultatibus ipsius rei confugientis ad Ecclesiam vel Propinquorum ejus, qui ipsi ex humanitate naturali subvenire tenentur, desumenda eise: ijs Ivero deficientibus, reliqui Christiani in Concione vel alio modo commonendi erunt, ut sciant se teneri ex lege Cliaritatis extreme indigenti subsidium praestare , quod si nemo a- lius velit idCharitatis officium facere, Ecclesia facere debebit, utpoce quae S. Ambrosio teste in r. aurum, xi. j. *. aurum habet, non ut servet, sed ut eroget & subveniat in neceffi- tatibus, Quaa- De Privilegijs & Juri T*f 'Quantum ad custodiam militarem, qua per ’ Judices saeculares solet circumdari Ecclesia, dicendum est. non licere quidem per rasem custodiam impedire alimenta reo administranda, quia hcc modo reus per indirectum ex Ecclesia extraheretur vel in ea occideretur, & ita immunitas eluderetur: non tamen esse reprobandum, sipro- pterea Custodes circa templum ponantur, ne reus plane effugiat » St impunis evadat: n&mimmuni- tas Ecclesiae cohaeret loco ; nec prohibet Judicem saecularem extra Ecclesiam ubicunque insidiari facinorosis, neque etiam reum confugientem ad Ecclesiam omnind d pcena liberat. sed tantum tuetur, ne in ipsa Ecclesia damnum patiatur, j, o Dubitatur X, An Judex saecularis possit pu- 0 nire illum, quem vel ipsi Rectores Ecclesiarum injidU expulerunt, vel lictores in Ecclesiam irruentes per violentiam abstraxerunt? adutrum- que negative, quianeque Rectores Ecclesiarum. neque Judex aut Ministri ejus possunt reum ad Ecclesiam confugientem jure immunitatis jam quaesito privare jux, notam I. Regulam, qubd Jus suum nemini sint sua culpa auferendum fit, habebit proinde hic locu/n alia regula, quöd stoliatos fi ante omnia rcfhtuendus , ut reste do- cetjul. Clarus, A6, g.fent. e. }o. n, i. E 9 Sed quaeres , quid faciendum, st reus ad Ecclesiam confugiens sit ex illis, qui immunitate Ecclesiastica indigni censentur? i*, Hic iterum attendendam esse Bullam Gregorij XIV, quas incipit; Chmulids&c, UbiPontifex constituit, ut hoc casu Judex saecularis reum ab Ecclesia extrahere valeat, requirendam esse licentiam Episcopi vel ejulHem Vicarij , qui aliquam Personam Ecclesiasticam , quas capturae cum mioir ano tumultu faciendx intersit, deputare debeat, nec inferiorem Pradatorum licentiam sufficere, ic multi minus ipsum saecularem Judicem propria autoritate Ecclesiam ad capiendum reum ingredi posse, nisi Episcopus debite requisitus licentiam injuste denegaret. Praeterea ordinavit Pontis, in eadem Bulla, ut post capturam reus non immediati ad Curiam saecularem sed Ecclesiasticam ejusque carcerem sub custodia tamen, si opus suerit, saeculari duci debeat, atque ibidem per Judicem Ecclesiasticum inquiri, an revera crimen ab immunitate exceptum commiserit, quo comperto tunc demum saeculari Judici pla- ne tradendus erit. bus Monasteriorum* 5 't Postremdnon erat omittendum varias in jure xgi poenas esse constitutas in eos , qui immunitatem localem violant injuste abripiendo reos ad Ecclesias confugientes. Prima talis pcena de Jure Civili est, ut violator immunitatis tanquam reus lass« majestatis ultimo supplicio puniatur, L. I. L. prtfenti C. de his quiad Eccl, confug. Secunda est pecuniaria, ut Episcopo 900. solidi sive aurei promulcta solvantur,^»«/ contumax. 17. q. 4. Tertia ut Violator immunitatis Ecclesiastica: immunitate non gaudeat. Quarta publica poenitentia Ecclesiastica arbitrio Episcopi taxanda, cap.fi quis. Quinta demum Excommunicatio > quae ex constitutione Greg. XIV. ipso facto incurritur, eamque inter reservata S. Pontifici numerat Quaranta in fum.Bull, V. Cajos reservati. pag. mihi 20 j. PRIVILEGIUM IX. Faciens professione in Monasterio , sine procedenti disposi. tione , hoc ipso omnia sua censetur transtulisse in Monasterium, X, Eonafeudatia , fideicommissa, ($• emphiteuset transeunt in Monasterium ad vitam Religiosi. 2, Froster professionem vafitlli aut emphyteuta, non petitur renovatio investituri., nec pra- fiatur laudemium. }. Ufiofructo* qua ratione transeat in Monasterium. 4. Disponent ante profejfiontm an teneatur adhibere folennitates juris Civ. f. Sententia negativa non est favorabilis Monasteriis, propterea distinguitur inter eum qui i» NoVitiatu disponit, (fi eum qui ptios. 6 . Dispositio ingredtentit an consirmctur professione vel morte natur ais. 7. Sustendtmo* judicium in qutstionibos fequen- ttbset Valde dubiis , Monasterio tamen aut stculanbm prcrjudic.alilibus. z. Judici incumbit favorem "Religionis attendere , aut saltem in dubii* litibus transactionem procurare. 9, A» filio debeatur legitima vivo P atre R eligit- »em professo? ( ^ ) 10. §^ufi iff Derriyilegijs & Juribus Monasteriorum* 1 1 . Quid imputetur i» legitimam filii. It. An ab ingredi ente fit Monasttrto in sua dispositione neeejfarto aliquid relinquendum. 12, Monasterium succedit in locum parentum. i j. St nihil relinquatur, non rumpitur totum testamentum , 14' Amh.fi quaMitlitr, an habeat aliquam vim (fi obligationem respectu Monasterii. 1 $. Sententia negatdba nititur forti ratione, (fi facili refponstene ad contrarium. 1 6. Religiosm profestus an postit relocare testamentum prius faSum. 17. Qualiter ingredtent postit inter Sivos resfitas alienare. T")Esumitur hoc assertum ex auth. nunc autem, C. de E p, (fi C/• & auth. ingrejfi C. de SS.Ecclef. ubi ita expresse coastitutum habetur, sed difficultas esse videtur, an etiam bona feuda- j lia, fideicommiila familiae, icem&emphyteutica transferantur in Monallerium ? ij;. talia bona posseretineri a Monasterio, quamdiu Religiosus vivit, quia si Religiosus in suculo mansistet, potuisset ista bona poffidere ad vitam suam » ergii non debet esse deterioris conditionis, si Monasterium ingrediatur; neque enim] Clerici & Monasteria sunt se udorum incapacia , ut constat ex lib. seud. ex. tu. de Capitulis Qorradt in fin. (fi ex e. ex transmissa de For. comp.V id, Fach 7. c, 5 5. Yerfim post mortem Religiosi praedicta bona ad alios consanguineos vel dominum directum revertentur, quiafeuda( nisi sint mere hereditaria pro heredibus quibuscunque data) item fideicommissa familiarum non ad quosvis heredes , sed tantsim ad eos, qui de certa sunt familia , pertinent ad illius familia’ splendorem & propagationem. Emphytheusis quidem ad extraneos heredes devolvitur, in ea tamen Monasterium yropterea non succedit „ quöd Damini directi «onditio durior constitueretur, ciun enim Monasterium nunquam moriatur arg.L. propone ha- tut. st. de ludie, nunquam etiam Domino deberetur laudemtum , nisi quod aliquando novum pastum fiat cum Monasterio, ut loco laudemii «erta aliqua pecunia vel res alia certa tempore, praesertim verh si Praelatus moriatur , vel novus eligatur, persolvatur, Vid„Tamb .de jure Abb. tem. i.disp.n.q. 4 . k Illud quoque hic adnotandum » si Valallus vel Emphyteuta faciat prefeffionem, non teneatur Monasterium renovationem i nvestiturt petere vel praestare laudemtum , quia persona Va- falli non mutatur, cfim Monasterium tantiim retineat feudum vel Emphyteusin, quatenus Religiosus professus unam fictam personam cum Monasterio constituit, quae fictio identitatis personae per mortem naturalem Religiosi solvitur, & propterea etiam fidei commissum, feudum Se Emphyteusis 1 Monasterio recedit. * Quemad. 3 modum per eandem fictionem explicari potest, qualiter ususfructus, quem aliquis in saeculo habuit , ad Monasterium transeat, saltem quo ad vitam usufructuarii, cum tamen ususfructus jus mere personalesit, & in alium transferri non possit i. fi asm fruchte. C 6 . st~.de jure dotium. Utrum autem faciens dispositionem ante ingressum teneatur adhibere solennitatos Juris 4 Civ. hic non importune quaeritur ? Ec quidem si Monasterio aut piis causis velit relinquere res suas, non est tantum dubium , quin absque dicta folennitate id facere postit, ut paulo post dicemus. Item si per donationem aliumque similem actum inter vivos disponere intendat, nulla lolennitas, sed probatio tantiim necessaria erit. Tota ergo difficultas versatur circa dispositionem per modum testamenti, & ad profanas causas > si v, g. amici aut consanguinei heredes instituantur. Etiam hoc casu non requiri solennitatem Juris Civ. dummodo testamentum contemplatione ingrelfüs factum sit, docet Clarus §. testamentum, q, 28. num.i . & ibidem Harp. in addit, num. 1. post Barth. Bald. Decium & alios ibidem cc. argumento ü militibus saecularibus ( quibus conceditur sine folennitate testari, etiam eo casu, quo proximi; accingendi sunt militiae /. pen (fi t. tit. st. de Misst. ust. ) ducto ad milites spirituales, qui pugnant pro defensione spiritualium & animarum » quae omnibus temporalibus praeferenda sunt, c. solite, v. quod autem, de Major. & t- bed. * Verum cum haec sententia parum sit sa- * vorabilis Monasteriis, quibus per testamenta auferuntur bona alias ipsis debita, ideo ad summum eam admittimus, si quis, dum actu No- vitiusest, talem dispositionem faciat, tunc enim jam translatus ad forum Ecclesiasticum ( licet possit regredi sicut Clericus in minoribus constitutus) non videtur legibus civilibus > sed Jure potius Caaoiuco obligari, e, stfioi CUmu • da Iero Dc Privilegijs &: Jaribus Monasteriorum* 17 Toro eomp, Faciunt tradita ä Laur, de Franch. & Plures adhuc alis quaestionem hoc loco ven- . Pasqual. in audii, de Controvers, Reg. p. i.q. 84. tilandae forent, qu» cum incerti prorsus Juris 7 Tamb. de ]ure Abb.tom. j, dijf, 6, qusfi. 48. sint, malumus in iis judicium nostrum certis Contrarium autem putamus dicendum cumSa- de causis suspendere. Referemus nihilominus liect in auth. ß qua mulier C. de SS. Ecclef & fe- remissive singularum quaestionum status & au- quacibus .quando dispositio fieret omnino extra toritates; sit in arbitrio Religiosi & boni Ju- Monasterium , ubi aliquis nec de foro Ecclesia- dicis alterutram sententiam consideratis locorum ftico est, nec confestim recipienda ad veram consuetudinibus & circumstantijs , expensisiti— militiam spiritualem , scii, ad profeffionem, dem decidendi rationibus amplecti, Icietqueob- fed tantum ad hujus militi® tyrocinium, Opti- servata > quod a it. 1. C. tn 4 sunt Personi 43.J f.de mus textus tn l. ex eo 41 ,jf. de Milii Teßam. Re'ig. & fumpt. furi, summam ejse rationem m Non obstat. Nos;. 5. c. 1. ubijustin.lmper.dat quipro Religione facit, atque in dubio praeferre licentiam ingressuris Monasterium , ut rebus suis sententiam pro causa magis favorabili, c.ult. de prius uti possint, quo 'voluerint modo: nam ini Sent. (§> rejud. aut certe si absoluta pronuntiati* telligitur vel de actibus inter vivos nullam so- pro alterutra parte videatur nimis dura, consulti» lennitatem requirentibus , vel de modo distri- faciet transactionem inter Monasterium & suum buendi quid , quantum&cui placuerit , non coliitigantem habita consideratione opulenti» verb de modo formae & folennitatis: neque unius & indigentiae alterius omni meliori modo enim credibile est Imperatorem voluisse ex te- procurando , ad quam aliquando in lite valde in- ftamento non folenni tam facile adimere bona tricata praesertim diuturna per media compul- Monasterijs, quae in d. N ov. f.c. 1. & d, Auth. sotialia partes adigi pesse docet Pan. in c. eum tngrefft. volv.it.pra; omnibus alijs heredibus f ex- inter is pled. n. 9. harb. ae Ofsu, Ep. p. ^,aUtg. 79. ceptis liberis ) ijsdem competere, praesertim cum n. 9. per tex. tn cap, placui', ispassim in dis. 90. testamenta extra Monasterium condita multis Laym. in Theol. mor. Iit. 1, traft. 1. e. p. n. 16 .V. dolis sint obnoxia. quiret, ubi etiam addit, licet aliquando Judici Praeterea quatritur , an exeeutio dispositionis m causa valde dubia » quam post accurttarn ingredientis Monasterium statim facienda sit discussionem dedicere non potest, cuique parti post professionem, vel exspectanda sit mors na- dimidium adjudicare, quod an extra casum ÖC turalis pro seist ! iy. si Ingrediens actum inter viam transactionis procedat, divers® sunt 1)1), vivos v, g. donationem fecerit, talis actus, sicut opiniones, quas examinare non est hujus loci statim obligat, ita %latim exeeutioni mnndan- & instituti. dus erit. Si verb Ingrediens disposuerit per a- Prima igitur talis quifiio est, an si Pater Rs. ctum ultima: voluntatis, testamentum, codi- ligionem professus habeat liberos in saeculo, te- cillum &c, tunc si Monasterio aliquid reliquit, neatur ipse, vel Monasterium ejus loco , dara id statim Monasterio acquiritur, quia idem in vita sua legitimam istis liberis, aut ex natura fieret, licet dispositionem non fecistet. d. auth. correlativorum filius professus legitimam filis ingressi. Sin autem extraneis reliquerit, con- parentibus , casu » quo fortassis bona adveati- suetudo locorum inprimis attendenda erit, a tia aut similia ab alijs, quam a parentibus aequa abstrahendo multorum est doctrina cum quisita haberet ? Barth, in auth.fi qua mulier C. de SS. Pedes, n. Pro affirmativa est tex. in cap, eum fimu.< , di%^ 10, Paiionn, in c. tn pnsentia De Probat, n.jo. Regulär. & ibid, docet Barb,» ?, cum alijs al— quos sequitur Cov. r. 2, dtTeßam, n. 6.Sanch, legatis. Negativa e contra fundatur in ccm- de Matrim.ltb. 6. disp. 17. 9. esse dhlinguendum muni regula, quhd viventis non sit hereditas, inter Monasteria bonorum capacia & incapacia, nec quamdiu adhuc jus est utendi bonis, scii, ita utin his profeffio Religiosi aequiparetiirquo- ante mortem naturalem( quod in proposita ad excutionem testamenti morti naturali, in illis saltem competit Monasterio una cum Religio-, verb mors naturalis expectanda sit, & interim so) computatio aut exeeutio legitimae fiat. It» Monasterium bona possidere debeat, nisi in- sustinent multi DD. apud eundem Barb. d. U grediens nominatim aliter disposuerit, n, i, tf , qui etiam simul ad d . c. cum fimul re- ( C 2 ) spondent. fS De Priyilegi js & Juribus Monasteriorum^ spondeat, ibi verisimiliter Patrem jam fuisse mortuum» cbm filius petierit legitimam exsuci aifstone sibi debitam , successioni autem ante mortem regulariter locum non esse constat. g 0 * Notanter h ' e adj ici potest, quod Justin. N T ox\ s. cap, 5. statuerit, ut in legitimam filiorum imputetur dos & donatio propter nuptias, vel si quid almdeis a parentibus donatum fuerit. 3 I Secunda e? questio, an faciens dispositionem ante professionem teneatur Monasterio relinquere portionem aliquam per modum legitimae ? Negat Pan. in c. in pr i.senti A , de Probat, 7t. si. eb quöd tn Nov. f. c. 7. absoluti detur potestas ingrediendi, disponendi, prout vult, & speciale sit ex autb. stqua mulier, G. de SS. Er- ctes. in parentibur, ut fi post professionem ve« lint disponere inter liberos, teneantur saltem u- nam portionem filialem suo Monasterio reservare, cum alias totum, extra legitimam liberorum , fuisset Monasterio acquisitum» Affirmat autem quaestionem D. Antonia, apud eundemPan.i/./.glossiquam allegat Barth. in auth. fi qua mulier n, j. 4 c videtur approbare Cov. de Tefiam, cap, 1, num. 10 verf, tpft vero. Ratio este potest vel qudd Monasterium habeatur loco filij, arg, d, autb, st qua mulier, gstc, tn prtsentia de Probat,* ve 1 potius , quod Monasterium fam quoad spiritualem regenerationem & directionem , ac continuam alimentatio- nem toto vitae tempore duraturam succedat in Jocum parentum, aequitas proinde suadere videtur, ut jure parentum in exigenda portione legitima uti possit, juxta regulam, quödfurro- gatmn participet juraejus, in cujus locum sur- rogatur; quae san£ non minima ratio fuit, cur Justin, lmp. tam enixe & repetitis vicibus «onstituerit, ut ingredientis omnia bona saltem fine praevia dispositione, Monasterio acquirantur , idqtte iti Monasterijs non bene dotatis aut depauperatis, maximi vero non extantibus liberis naturalibus, tanto magis procedere videtur, eo fere modo, quo filij parentes in opes, Hcclesia Patronum pauperem , propter beneficia ab istis personis accepta potius, quam extraneos alere tenentur. IJ Illud tamen multi fatentur propter desectum legitima: Monasterio relictae non conrruere totum testamentum, sed tantbm peti posse legitimam, Vide Cov. d, c. 2, Tertid est qu&stio, utrum lmp, in autb. si qua mulier C. de SS. 'Lee elf. desumta ex e.st qua mulier Nov, I 25. potuerit parentibus (quod aliqui etiam ad liberos respectu TParentum ob correlationem extendunt, alijs tamen dissentientibus. Vid. Barb. ubi infra, n. 18. )“darelicentiam testandi inter liberos post professionem , ubi nullum amplius habent dominium juxNov. 5. c. s. & bona jam de fasto Monasterio acquisita excepta legitima liberorum ! Communis sententia affirmat, eb quod d. autb, sit in Decretum Gratiani relata e. fi qua multer Io. q. 5. & ita saltem tacite approbata a Pontificibus , qui illud Decretum in Scholis Stjudicijs recipi patiuntur. Neque ajunt, haec dispositio est proprie testamentum factum a Domino bonorum, sed divisio inter liberos facta tan- qiaun ab administratore ab ipso jure ad hunc effectum constituto. Ita Barb, tn coUefi. ad d, autb.fi qua mulier n. s- & 12. Molina, Less, Sanch. &alij apud eum citati. * fi Negat etiam Navar. de Regttl. tonfil. z. num. 55. cujus sententia firmiori videtur niti ratione, & pro ea dici potest, Imperatorem non habuisse potestatem disponendi circa bona de facto Ecclesiar per translationem Personos in statum Ecclesiasticum acquisita , ( sunt enim bona personae concomitantia, ejusdemque gaudent exemptionis & fori privilegio, c, q nunquam, de Cenf. in6. c.fiquis s. ubi Pan. n. de Foro, comp .) aut obligandi Monasteriu ut ea extraderet illis , quibus Religiosus jam professus , qui secundum Canones nec nolle nec velle habere censetur, e, ult. de Sepult. tn6, per novam difPo- fitionem reliquisiet , quia constitutiones Civ. etiam de caetero favorabiles, si aliquam obligationem contineat & non habeant rationem meri privilegij, non stringunt Ecclesias, c. Ec- elesta 10,0» ibi DD.de Censtit. Quod verb dicitur, eandem auth, a Gratiano in Decretum relatam , ä Pontificibus tacite approbatam censeri, facile, meo quidem judicio, responderi potest, eo modo censeri approbatam, quomodo fuit relata , at non fuit relata simpliciter , sed cum annexa auth, nunc autem C. de Ep. & C ler. qu« prorsus habet contrarium sensum priori authenticae , ut legenti patebit, ergo &c, per quam responsionem fieret abstractio ab illa quaestio- aS) aa omnia dicta Gratiani habeant auctoritatem De Privilegi js & Juribus Monasteriorum* -y i'! talem legis & fmt approbata ä Pontifici- constantiae & regressus, fortassis ob «ovam bus, causam morbi aut aliam , periculum bona sua l6 Quart* est questio , utrum testamentum an- praemature in alios distribuant, ita ut, fi ex post te ingressum factum post professionem revoca- facto ad sarculum redire vellent aut deberent, ri possit ? notanter autem loquor de testa- magna egestate laborarent, ideo Concil. Trid. mento; actus enim inter vivos statumirrevoca- Sejs. »f. deRevul.c. 16. pro favore ingredi enti- biliter obligant, fi eo modo facti sint, quoinfe- um edidit constitutionem in litec verba: Nulla riüs dicemus. Negant Panorm. in d,t.in pra- renunciatie aut obligatio antea sabla etiam cum [entia, n, (Ji. Cov. d. c. i. n. q.Fachiu 6, c. I s. juramenta , vel in favorem cujusquc causa pia & alij. cc. a Barb. ad Trid. Sef ,s. de Regul. valeat , nisi eum licentia Episcopi sive ejus Vica- c. l6.n. le. Rationem assignant , quod Religio- riisiat intra duos menses proximos ameprofefto- fiis post professionem nec dominium, nec jus nem, ac non alsas intellsgatur effeHum futim ftr- testandi habeat, nec testamentum debeat ab ab' t iri , nisi secuta professione, aliter vero salia efferius feil. Abbatis , ficut nec filijfam. a patris ar- iamsi cum hujus favoris expressa remmeiationt . bitrio dependere , cum tamen Religiosus sine etiam jurata, sit irrita, 0 * nullius effeflue. Sed consensu Abbatis nec nolle nec velit habeat cap. neque ante professionem, excepto viblu ff vejli- sin. de Sepstlt. in 6 . Contrarium docet Bartli. i» tu Ncvitij vel Nevstii, illius temforu quo in praei. auth.si qte« mutier n. 14. Atetin. in l. l.fde titione efl , quocunque pruextu a parentibus vel Testam, num. j. Jason, tn d. auth.st qua mulier , fropinquit aut curatoribus ejtte Monasterio aliti. 33. & quidem’alij apud Barb. dist. n. 10. v. quid ex bonis tribuatur, ne hac occasione difiede- eontra. Si enim juxta superiiis dicta , testamen- re nequeat , quod totam vel majorem partem tum in Monasterio bonorum capaci non con- substanti* fu* Monaflenurn possideat » nec sact/i firmatur ante mortem naturalem Religiosi & st difiesseiit, id recuperare postit ; qum prine prt- dominium interim manet penes Monasterium, C, P‘ S. Synodus sub anathematit ptna dantibus it eatenus penes Religiosum , quatenus cum recipientibus , neJooc ullopaBo fiat » ©• ut abe- Monasterio unam factam personam constituit, tentibus ante professionem omnia restituantur qu* ( nam Monasterium non pro muris & sdificijs, suaerant, (stc. . sed collectione Religiosorum accipiunt) ergo Itaque ex hoc textu latis constat, ut contra- nihil videtur obstare, quina Religioso cum ctus vel obligatio ante Professionem facta va- confenfu Abbatis revoc ari possit, si non facien- ^ cat irrevocabiliter, tria debere concurrere ,1. Ut' do testamentum aliud, saltem prius laceran- fiat intra duos menses proximos ante professio- do & declarando fe velle pro favore Monaste- nem - fdt fiat eum licentia Lpileopi vel e- rij ab intestato decedere, /. 1. §. 3, js. deHitqut jusdem Vicarij , III, Ut Professio subsecuta in Testam, dei. I.pen. C. Testem. 17 Pro coronide hujus materias de dispositione Explicatur h*c Trid. costitutio per DD- ingredientinm Monasterium & quia hactenus quos plena manu refert Bärb. add.cap. 16.Trid, circa fblennitatem , exeeutionem, revocatio- (st dt Ofstc^Eptsc. alleg, 99. num. 17. ut prx- nem distinximus actus inter victos ab actibus ul- ter donationes liberales comprehendat etiam re- timi voluntatis, hic adijeienda est quaestio , an nunciationem beneficiorum Ecclesiasticorum ergo ingredientes quoscunque actus inter vivos & Ossiciorum saecularium, saltem quae fiunt ia valide & irrevocabiliter celebrare possint ? Ii- favorem alicuj us certi, fidej ussionem, liberatio- cet alias quilibet rei suae moderator sit& arbi- nem , qua Novitius Tutorem vel Curatorem ter, ac ceteris paribus, si feil. legitimae aetatis, suum d reddendis rationibus liberat, item ut infui juris ii simae mentis sit, libere de rebus suis telligatur de professione fublequenti valida, & disponere valeat , l.in re manlata C, Mandati non sufficiat professio de facto tantum emissa , atque contractus semel initi fiant necessitatis & si jure non subsistat, nisi ex post facto de novo regulariterirevocabiles,/./«»tC.d«0,tJi^.quia ratificetur ; Et demum ut locum habeat no» tamen facile accidere potest, ut ingressuri Re!i- tantfim de Minorennibus, sed generaliter qui- gionem ssimio 2elo ducti, nec prssYideaies ia- bussuu^ue stiamMajbrennibus, ut a Sae, Con- ( C } ) 2® De Privilegi js &C Juribus Monasteriorum* gregatione declaratam reserunt cc, apud Barb. "d. ali. gq.n. i z. Restringitur veri eadem constitutio, ut non comprehendat contractus onerosos v.g, emptionis . venditionis > permutationis &c. in quibus tantundem recipit Novitius quantum dat; neque testamenta , codicillos aut donationes mortis causa , quae ex sua natura revocari possunt, st Novitius ex Monasterio regrediatur , tanquam morte naturali vel civili non confirmata: neque victum aut vestitum , quem pro se tribuit Novitius Monasterio. Idem in aliquibus Religionibus usu receptum non esse, ut ab E- praejudicare potest, ciim hic & nunc nec Judices fimus nec consulentes cum superioribus n. 7. (fi seqq. relatis , indecifam , & Lectori , consideratis Utriusque partis rationibus , Judicium relinqui mus. ADNOTATIO. ^ 2 |Oc privilegium egregie in favorem Monasteriorum multis prosequitur Barbosa I. Ere. y». Ub. j, 31. qui omnino videri poterit. Ad textus feudales contrarios plures explicationes adducit Sach. lib. 5. C ont. c. ex qui- p i scopo petatur licentia disponendi de rebus suis, bus illa videtur inter DD. receptior, quöd in- ex Vega & Sanch. refert Barb ,dtst. c. 1 6. Trid. telligendi sint de talibus lendis, quae requirunt »»«5.28. Denique multi DD. existimant hoc Conci- lijDecreto, quod expresse tantum de Novitijs loquitur, non comprehendi obligationem, aut renuntiationem factam ante Novitiatum adhuc in saeculo , alij vero contrarium sustinent personale servitium , quöd non fit pecuniarium, ncc pix substitutum- impleri possit, sicut aperte colligitur ex illa causcli, quam tradit Feudista I- C. in tit. de Vafallo Milite , qui arma bellica deposuit, eo quid defit miles tjfefitculi , qui fachn efi miles Christi, nec beneficium pertinet ad eum, putantes , Concilium aequi de dispositione in qui non dtbttgerere officium. saeculo facta , quam in Novitiatu intelligendam Unde etiam in Regnis, Ducatibus & similibus esse, dummodo intuitu ingressus facta sit. Vid. dignitatibus non succedit Monasterium , quia (c. apud Barb. dd, loch. Prioris sententiae fun- requirunt personalem praesentiam in comitijs. damentum sumitur ex communibus regulis, ni- bello, &c. bene autem injalijs feudis, licet ha- mirum , quod correctio juris vel constitutio beant jurisdictionem annexam; non enim cs- poenalis aut irritans contractus sit odiosa Scstri- set ratio impediendi successionem, non propter cte, prout loquitur , interpretanda: quod vo- jurisdictonem, quia ea potest exerceri per »fidenti non fiat injuria : quöd damnum quod quis ficiales Monasterij, sicut in alijs bonis Mona- sua culpa sentit, libi imputandum sit ; quöd sterij, cimi alias nec habentia juris- ingrediens debuisset fuisse cautius mercari dictionem transirent in Monasterium: non et- &c. Posterior sententia fundatur in mente Con- iam ratione incapacitatis feudi , quia Mona- cil. Trid. cujus intentio fuit praecavere, nein- steriaesse feudorum capacia constat ex tit. dt gredientes ob pnrproperam bonorum distribu- cap.Corr.tnfin. tionem a regressu impediantur, vel certe regre- Ad n, in fm adde rationem difparitatis inter dientes in paupertate vivere debeant: quae ratio Monasteria bonorum capacia & incapacis, tantö magis etiam circa existentes in saeculo quöd in his professio magis assimiletur morti procedit, quantö ipsi eventum Religionis, & naturali, quia dominium ne.c in communi nec supervenientes causas regresssis minus praevidere in particulari retinetur, & nili statim fieret exe- possunt. Et alias frequenter cludi posset Con- cutio testamenti, dominium bonorum in vita cilium, si nimirum curarent parentes vel con- Religiosi esset nullius, sanguinei, ut ante ingressum liberi renunciarent, ne deinde post ingressum possent retrocedere. Accedit etiam ratio aequitatis, quöd in dubio potior sit conditio ejus, qui certat de damno vitando , quam qui de lucro captando. Nos Dices, in Monasteriis bonorum capacibus professus censetur civiliter mortuus, fv Quöd Religiosus professus quidem fpiritualiter moriatur mundo, non verö civiliter, id est quoad effectus juris civilis, alias nc quidem cum con- hanc quaestionem, quae sicut saepe evenire, ita sensu Praelati posset agere in judicio, & minus multis tam Menasterijs , quam saecularibus Judex este, neque succedere; deinde mors civi- It De Privilegijs 2c Juribus Monasteriorum* lis non confirmaret, sed potius irritaret testamentum, §.In fi. qwb. tnod. teß. tnfir. quod autem Religiosus non p olfit testari post Professionem , fit exinde, quod suam voluntatem in alium re- fignarit, nec amplius fui juris fit > sicut arrogatus fiiiuss. -effectus. Minus Religiosus perdit libertatem in sensu juris, aut efficitur /e,-c «- jux. dict. Prbv.XI. certe nec filius prohibente patre pro suo libitu ager e potest > nihilominus homo Liber non seratu est. Quamvis enim libertas describatur, quod sit naturaltefaeuhas ejtts , quod cuique fatere libet , additur tamen: nisi quid iit aut jure frobibeatur. Ad eundem n. 6. in fin. ibi nifi ingredieris aliter disposuerit addeMolinam de i.& i. dis. 049, n. 4. ita legata poffuut in vita testatoris praestari, &c a- Jiquid pro legato in vita testatoris usucapi potest, Rati Traft. de yfuc. e. ^.aff.ii. Ad n. 17. Quaeres, an illa constitutio Con. Trid. etiam in terris Imperij obliget: ^-Affirmative , I. Quia loquitur de Novitiis > qui lunt de foro Kcclesiastico , ergo in eorum dispositionibus attenditur Jus Canonicum, e. quod Clericis, de F oro cemp. Non obstat, qusid postea redeant ad saeculum , nam ad valorem contractsis spectatur tempus & locus, quo initus est, II. Quia jus civile suppletur per Canon, ex causa aequitatis, c 1 ,de Nsxi.op, nunti , licet vero jus civile fit contrarium jn terminis generalibus /. in re mandata , C. M and, non tamen in hoc speciali casu, ubi multa aequitas pro jure Ecclesiastico pugnat. III. Quia causa de qua disponit Trib. recte censeri potest inter Ecclesiasticas , esim agatur de impediendo regressu ex Monasterio. BAOOG OGGDGHkOA PRIVILEGIUM X. Monasterium succedit No* vitio sine legitimis heredibus defuncto» X. A» Monasterium sutcedatHovitio extamibus Consanguineis-, remissive 1. Non extantibus Consanguineis excludit /f» /cum, Z> Donatio ante professionem faci a Monasterio non irritatur, .litet professio morte jtetSien- tastt. quid sit, an Monasterium succedat No- I vitio sine Testamento defuncto, si Consanguineos habeat, & saltem tacite professus non sit, quod aliqui affirmant, aliqui negant apud Clarum in §.Testamentum. q. 28. Fachin. 6 . Con- trev. e. 19. Barb, in auth. ingressu C de SS. Lcclef. n. f.Mol. dijp. 194. n. 2. *Snnc si Consanguineos Novitius defunctus non habeat, putamus Monasterio potius, qulm Fisco Successionem adseti- bendam. Nam si quis ex aliquo Collegio honesto aut * corpore Decurionum, Militum, Navilculatio- rum &c. decedat fine legitimis heredibus, bona ipsius non ad fiscum, sed ad ipsum Collegium deferuntur/. i.A t, t.C. de Htred. Decur. At verd Novitius censetur este de Collegio & corpore Monasterii, cum ibidem habeat forum Judiciale & Parpchiale, item & Privilegium Canonis, ergo 3 cc. idque confirmatur ex l. Si quis Vresby- ter, 20.C. de Epifi. C ler, ubi generaliter deciditur, qubd in bonis quarumennque personarum ad vitam vel servitium Ecclesiasticum destinatarum, si absque legitimo herede defungantur (quod tamen hodie in ReJigiosis f ros effis aliter se habet, in quorum bonis etiam Consanguinei excluduntur, quibus legitima non debetur««r£. nunc autem. C.yam d.t.j non fiscus sed Ecclesia succedat. Facit etiam tex.inl. to. ff.de lurefifc. qupd in dubiis quaestionibus contra filcumrecte respondeatur. Sed quid, si Novitius intra dtios menses pro- j ximos ante professionem inter vivos donaverit res suas Monasterio, & postea ante Professionem tacite vel expresse emissam decessent, ante Monasterium res sibi donatas petere vel retinere poterit ? Ratio dubitandi sumitur ex Concilio Trid. f. 2p. de Reg. c. IS. Ubi quaecunque renuntiatio aut obligatio antea facta effectum non aliter sortiri dicitur, quam secura Profes. fione. Versi m non obstante hac dubitandi ratione existimo donationem eslb validam & irrevocabilem » quia intentio Concilii tantum fuit providere , ne vel ultimo momento regressus ex Monasterio impediatur, ergsi ubi amplius non est libertas regrediendi, scii, post Professionem vel mortem naturalem , tollitur etiam dicta Concilii dispositio , & habet Jocum , qi-od dicitur, cessante ratione legis cessat ipsa lexl. a- dtgtrt, 2t De Privilegi js & Juribus Monastenorum* digere, v. quamvis. fi. dejure Patron. Sc leges ita interpretanda: sunt, ut verba intentioni, non intentio verbis defervat, c.fecundo 4.1, de Appel.l. scire itget ff. de LL. Annotatio. D». 3. Dices, quando praescribitur forma a- ctui, non habet locum illa Regula cessante «ausa &c. Sicut si matrimonium coram roo. ho- minibus sine Parocho contraheretur , iy. Professionem non esse formam dispositionis, quia eam non ingreditur , nec ejus solennitatem, sed tantiim esse conditionem, a qua dependeat dilpo- sitionis executio, §'&§§§§§§§*' &§& §§§§§§§§§■ PRIVILEGIUM XI. Religiosus quidquid acquirit, acquirit Monasterio. I. Claudicat fimihtudo inter Monachum & servum. 4 r. Justin . extollitstatum Monachalem. 3, A n ut Religiosus teneatur ad paupertatem, ne- . cesse fit tam expresse vovere. 4, Tugitivi acquirunt Monasterio. An etiam eje- ch ? remissive. j. Quid ile bonis transeuntium ab una Religione ad aliam. (. Quid , fi legetur Religioso aliquid sub consitione, ut adipjam & non ad Monasterium pertineat ? 7. P» alatus potest Religioso concedere peculium ad honestos ufue & ex causa, 5, A» Monasterium teneatur ex contraUu Religiosi? >UOn tantiim bona . quas Religiosus ante pro- sessionem habuit , cedunt Monasterio, ut superiiis explicavimus, sed etiam quae post professionem sive per propriam industriam, sive per r.’ienain largitionem acquirit;etenim Religiosus propter votum paupertatis proprium aliquid habere non potest. Non tamen exinde inter Religiosum & servum paritas est, ut quidem imperiti sibi imaginantur. Nam servus nullo relpeclu quid proprium habet ,< sed quidquid acquirit, domino acquirit, etiam ignoranti 8c invito. Monachus quamvis ex sua particulari persona nihiiproprium pateat, ea tamen quae toti Monastwio, etiam ipsi jure identiecatis quatenus in corporeMonast»- rij estehabet, sunt propria. In aliis quoque vaidi claudicat similitudo, Sc ut sexcentas disparitate* praetereamus; ecce servus ne quidem cum con- sensij domini potest munera pubi, vel judicalia obire, ciim dominus per suum consensum non possit derogare Juri publico, quod servum a talibus muneribus prohibuit,!.. Barbarius. Js. be Ossrc. P nt. L. 7. js. de Testibus. Religiosus autem cum consensu sui Praelati potest esse Procurator in judicio. C/em. j. deVrocurat. Advocatus c. 3. (st ibi Barbos. &. DD. de Postulando , imi Sc Judex scii. Episcopus vel Vicarius Episcopi, Barb. De Offie, Ep, alleg. 14. n. 11. * Denique status servilis abjectus est & vilis, Conversationis 2 autem uenachalit vitat teste Justiniano, Ncv. $. fic est honesta, fic commendare u&it D eoad hoc venientem hominem, ut omnem quidem ejus maculam detergat, purum autem declaret (st rationali natura decentem, & plurimasecundUm mentem operantem (fi, humanis cogitationibus celfio- rem. Sed ad propositum. CL I- Utrum Religiosus, qui non vovit expresse paupertatem, sed tantum obedientiam 3 secundum regulam, sicut in quibusdam Religionibus usitatum , nihilominus sic incapax proprietati*, Resp, affirmative , quia tria vota castitates , paupertatis, (st, obedientu, sunt Religionis substantialia, Sc inquit Pontifex, in c. tum ad Monasterium de Stat, Monach. adeo annexa regula; Monachali» ut contra ea nec S. Pontis, possit licentiam indulgerc. Quare qui se per votum ad religionem ejusdemque regula! observantiam obligavit, hoc ipso etiam impliciti & per neceilariam consequentiam obligavit se ad ea , qua; sunt Religionis & regulae substantialia, Innocent. in e.consulti de Reguin.i.Nov. in Comment. 1. dtRegul. n. 1 g. v. vigesimum quartum. Azor. trist. M or.P. I. hb. 12. z. 4. q, Sc communiter alij &c. Q 1 IT. Utrum etiam Religiosi fugitivi aut tjtSlt acquirant Monasterio? De fugitivis certum est,quid per suum factum Monasterium Jure , quod in eos habet, privare non potuerint c. Abbates. 18. q. 1. De illis vero qui perpetui ab aliquo ordine ejtch sunt, in primis conveniunt DD. quid tales non liberentur voto peuptrta- tis , sicut non desinunt esse Religiosi ;Unde nihil >. !( 1 a ri ii t- »■ i* ij i i 'i; a» i' V , i i De Privilegijs & Juribus Monasteriorum# rz hil tanquam proprium sibi possunt acquirere, sed solum jus habent ea sibi quaerendi, quibus praecise Se defacto ob sustentationem indigent, Azor. d. 1 . e. 16. q. 4,Mavar. Comment, i,de Re- gul.n. ;j. Palausp. \ 6 . disp, j.punfl. 19. », j-.Tota igitur difficultas est, cui ergo proprietas bonorum per Religiosum ejectum acquiratur ? Sunt quiMonafterio, sunt, qui Episcopo vel Ecclesiae, cui Religiosus ejectus inservivit, ad scribant. Videatur Leis de.l.&l.lib, t.c. 14.11. ni. Molina dtfp. 140. Pan. inc. 1. deinfant, txpos. f Quaer, j, Cui Monasterio acquirat Religiosus qui ab una Religione ad aliam transivit» sic-ut in t. licet- xg. d* Regul. cuilibet Religioso conceditur ex zelo perfectionis ad strictiorem ordinem transire r ly elfe distinguendum inter bona jam priori Monasterio acquisita, & inter bona, quas acquiruntur post translationem Religiosi; priori casu, bona manent irrevocabiliter apud Monasterium, cui semel acquisita sunt, imö etiam illa bona priori Monasterio acquiruntur, quae cedunt dum Religiosus in secundo Monasterio Novitia- tum agit, quia eo tempore adhuc revera est Religiosus prioris Monasterii, quod eum regredien- tem recipere debet, ergo eidem acquirit. Quod si Religiosus i mendicantibus bonorum incapacibus transeat ad non mendicantes v. g.Car- thusianos, bona in quibus eo tempore, quo transiens erat in religione mendicantium, consanguinei successerunt, etiam imposterutn apud eos manebunt, & similiter qua: tempore Novitiatsts in secunda religione obveniunt ad consanguineos devolventur. Posteriori vero casu, quando scilicet bona acquiruntur post Professionem an secunda Religione factam , subdistinguendum est , in secunda Religio sit bonorum capax , vel non, si sit capax, talia bona adeam pertinebunt, ex prodicta regula > quöd quilibet Religiosus acquirat suo Monasterio. Si sit incapax , ut si quis a Benedi- stinis transierit ad Capuccinos , & ei v. g. deferatur hereditas aliqua, hae* non priori Monasterio , i quo per Professionem in secundo plane liberatus est, sed consanguineis adquiretur. Jta ex Declarat. Card. Dectf, Reta Rom. tradit Barb, 1 , E. V. lib. j.c. 41. ».91. Tamb, delurt Abb. tom, |. disp. 7. 9, 6 . £ Qaaer, 4. Quid censendum» si Religiose aliquid legetur in testamsuto, vel donstur sub hac conditione, ut ad eum, & non ad Monasterium pertineat.’ 19. cum actus praesertim ultimarum voluntatum ita interpretandi sint, ut valeant potius, quam ut pereant; L. in contrahenda. j fs. de fi. I. L. qui quadraginta, ff. ad. L. F ale. Sc verba Testatoris debeant intelligi secundum conditionem personae.L plenum.%. Rqutttj ff. de Usu hab. ideo praedicta conditio in hunc modum exponenda erit, ut commoditas sola & usus pertineat ad talem Religiosum; quod li Abbas consentire nollet, corrueret Legatum tanquam deficiente conditione, Barth. inauth.excipitur. C. de Bon. qua Uber. Pan. in c. Monach. de flatu Mor. n. g. Molin. disp. 140. n, 10. Si tamen Praelatus consentiat« Monachus verb usum & commoditatem sibi competentem Monasterio resignet, valida erit refignatio juxta regulam, quöd quilibet favori suo renunciare possit, L,pe». C. de fad. Sanch, l. 7. mor. c. 17. n. 9. Quaer, 5. An ergo Praelatus possit dare licen- y tiam, ut Religiosus certum aliquod peculium habeat ? iv. Sententiam esse ferme usu receptam . posse Praelatum alicui Religioso aliquod peculium ex rationabili causa C ut quia in studiis vel alia administratione aut expeditione extra Monasterium versatur ) in genere ad usus honestos concedere, dummodo ita concedat, ut non simul potestatem revocandi ä se abdicet, & Religiosus paratus sit ad quamcunque revocationem Praelati id resignate. Unde statutum Concil, Trid. fiff. iq. de Rtgul. c. 2. quöd non liceat Superioribus bona stabilia seu immobilia alicui Religiose concedere etiam ad usum frustum, usum , administrationem vel Commendant, i plerisque tantum de concessione perpetua Sc irrevocabili intelligitur. Vid. cc. apud Barb, ad d. c. t. Trid. n. r. Quaer, 6. An, quia Religiosus omnia aequi- $ rit Monasterio, teneatur Monasterium ex contractu ipsius, vel ad debita solvenda ? iy. non teneri, nisi quatenus tacite vel expresse est Religioso commissa aliqua administratio. Quod si ex facultate superioris versetur aliquis in stu- dijsin loco distanti, vel in aliquo alio negotio, obligaretur Monasterium ad ea, qute ibi prout attenta qualitate personae vel negotii recta ratio postulat, contraheret: quoniam eo ipso quod ad id mittitur, censetur illi concelse facultas celebrandi ejusmodi contractus. Aliis verö con- ( D ) tracti- -4 DePrivilegi js& Juribus Monasteriorairu tractibus, quos Religiosus ultra administratio - nem ac facultatem tacite vel expresse ip.i concessam iniret, licet in hoc sensu obligaret fecum contrahentes Monasterio sive proprio sive Mo- nasterij nomine contraheret, quod in potestate Monasterii esset illos ratos habere »non tamen obligaret Monasterium » quatenus non posset non habere illos ratos. Ita in terminii docet Molina d. dtsp. *.40. n. 1 a,cum Iunoc. Pan. Navar. & alijs, cujus verba placuit describere, quia scio decisionem apud nonnullos esse exosam. Utrum autem saltem fidejussor pro Religioso interveniens obligetur, vid. apud eundem Mohn. n. 25. e.pen. de Ftdejuss. A>r. 1. de Solut. AdnotAtio». d n, a. Adde servus potest vendi , manumitti cum peculio,quae se aliter habent in Mona cho, c. cum Monasterium , dt Stat, Mon. Item servus non potest accusare dominum. L. pen. & fin C, de his «ce. non posf. Monachus potest accusare Abbatem etiam sumptibus Mona- sterij c.ex parte 1 1 . de Aecus. hin. ]. Adde substantiam de Clerico suscipiente majores Ordines, quibus.cumvotum cailic tatis annexum fit, hoc ipso Clericus id impii te censere videtur , c. unde vos. in 6 . Est enim promissionon tantum expressa, s«l etiam tanta gfi, implicita , quoties agitur talis actus, qui fecum trahit obligationem. £. 2. & q.fs. deY.iti ffr. t. t. Inflit. de Obltg. exquafie ntr. \ T ec cura- tus, licet professus habitualiter ita fuerit dispositus, ut si scivisset se obligandum ad paupertatem, non fecisset professionem,. quia habitu dir dispositio non attenditur in illis contractibus qui traditione (ui perficiuntur , sicut matrimo-, nium Sc professio-Religiosi. Di» ea Ltb. lR~. Decretal. de Sponsat. §. 4. n. 4. imo quamvis »- itualtm dissensum ad paupertatem posuisset pro. fitens, licet tunc ex voto non obligaretur, elfe tamen incapax proprietatis ex dispositione Re- gula efio jure communi d. t. cum ad Monasterium fstc. exparte, c. di Aecus. Ad n. 4, Si Religiosus injuste ejectus sit, omnes fatentur talem ejectionstri' nonnocerc Monasterio, quod sine culpa juressiio privati non debet: neque delicium Pradatv nocet Ecclesiae c. delicium dt R. L in 6 . Idan videtur dicendum si ejectus silva disciplina regulari potuisset reconciliari Monasterio , & tantum per Praelatum stetit quo minus reconciliaretur arg. c, utt. dt Regulär, PRIVILEGIUM XII. Monasterium solvit Jus Patfriae potestatis, 1. AJsertum procedit in saporem non ia odium Monasterii. 2. Sona obvenientia ßto poß Professionem Censentur esse thuest caßrenßs peculu. Oc assertum ita simpliciter tradit Panorm. in c. in pmftntta. dc Prob. n. f 4, Sed notabilem ampliationem ponit additio ad Panor. d. L. cum Bald, Bartli. Paul, de Cast.ut proccdatin quantum patria potestas est Monasterio onero, sä, non autem in quantum est favorabilis. Unde filiusf. per ingressum in Monasterium jura Successionis & fuitatis non amitrit. De usufructu etiam Patri in bonis adventitiis filiifam. competenti, aliqui non improbabiliter statuunt, cum per professionem filii quidem amitti., & consolidari cum proprietate; non autem per prosessionem- Patris, Qua de re diversae DD. opiniones videantur apudPan. d.l. Molina d,d. 140 ». S. CS' I i. Fach. 6 . tont. c. 12.. Cujus novum, ut ipse appellat argamen- tu.n ( ex quo probare vult Patre Religionem, professo usumfructum redire ad filium) nemi- nequc in Persona Patris., consistere, neque tan- quam jus mere personale, in Monasterium transferri posse; quod fundamentum falsum esse jam superius in Privileg, IX. ». 1. j, diximus. Koc apud omnes in Confesso est, quod in illis bonis, quae filio Religionem professo post Professionem adveniunt , Pater nihil juris habeat,- sicut omnia bona filiis post susceptum Clericatum advenientia in amnerum. quali castrensis peculii redacta sunt, A D N OTATIO. D Atio pri vilegij est quoad patrem , quia cum ^ is jam sit in potestate Abbatis, alium in potestate habere non potest,* quoad filium vero, quia per professionem prorsus ex domo paterna De Privilegi js & Juribus Monasteriorum» 2 f & patris obedientiä abstrahitur, traasitquein o- bedientiam Abbatis incomparabilem cum potestate sosculari paterna. Quod quidem quoad personam filii omnes libenter concedunt, sed tota difficultas est circa ufim sruSum patri in bonis silij competentem. Negantium fundamenta duo sunt praecipua, 1, Quod usum fructum per ingressum stlij amitti > nonhabeatur in jure statutum. a.Quöd stlitis per suum factum non possrt patri praejudicare. Affirmativa tamen sententia valde probabiliter defendi potest, i. ex textu N. p. c. f. ubi Imperator vult , ut res profesti immediate transeant omnino in Monasterium, sednon transeant omnino quod transit quoad solam proprietatem. -- valet argumentum a Resui. & militia ad Religionem ut priv. XXXVI, demonstrabitur , sed favore Reipub. & militiae omnis dignitas aut cingulum valens a curia-liberare,liberat etiam a patria potestate quoad personam & bona N. 81 . c, i, ibi : peculium ei* do- n«ns& Uberi arbitrij ese prabeni &c. ergo &c. Et sicut in priori casu pater in quantum gravatur ex amissione ufnofruciut. Relevatur ex honore filii, ita in altero ex precibus cx accommodatione sancta & honesta filii, & honore status Ecclesiastici. 3. Cessante patria potestate tan- quam causa cessat essectus retentio ususfructus A, 5. inpr.C.de Bon, mater. Ad contraria^. ad I. esse legem in d, N. f. quae in dubio pro favore piae causae explicanda juxta Priv. XXXXII, Et argumentum leg.exnov. g !. quod sufficit A. 13. js. deLL. Ad j, dico, quod filius prxjudicet patri per suum factum ex authoritate Legis, sicut fi affectaret dignitatem & consequeretur, Panor, in d. e. in prasentia. de Prob. in ea est 0- pinione, quod patri saltem remaneat dimidia pars ususfructus arg, L. 6 , §. 3. C. debon. que hb. u- bi hoc ita est statutum in praemium emancipationis. Quod patria potestas cesset in quantum est entrost non autem favorabilii Monasterio, & ita filius retineat Jura suitatis , iterum probatur argumento d. N. 81. c. 1. & ex reg. quod ob gratiam aticuju» eß introduilutn, non debet in e- jhs odium retorqueri c. quod ob gratiam , de Reg. I. in 6. -M 0 )&• PRIVILEGIUM XIII* Monasterium purgat ingcacitu-i dinem filii. k. Demonstratur hoc Privilegium satie probari ex Decreto Gratiani, 7. Decretum Gratiani emendatum non tantum est Roma, sed pnjfim imprimitur & distrahitur, 3. Privilegium probatur scriptura authentica ff testibut. 4. In antiquiesufficit impersecl*probatio. s. Temerarium est Gratianum arguere fälst. p Rivilegium istud ab Imperatore Justiniano concessum Monasteriis, ut filius Religionem ingressus propter antecedentem ingratitudinem exhereditari non possit,aperte tradit Gratianus i» c.fin. 1 9 .q- 3- Quia verö in vulgatis Codicibus Nov, 123. c. 41, ex qua Gratianus illud cap. fin. desumpsit, non habet eadefn formalia, quae ponit Gratian, ideo in controversiam a quibusdam vocatur, utrum hoc Privilegium ex eodem c.fin. sufficienter probetur. Et sufficienter probari, credimus ad oculum (seposito tantisper affectu contrario ) demonstrari polle. Supponendum imprimis, librum Novellarum, qui nostris temporibus habetur non esse primum originale, a Justin ianolmperatore vel de ejus mandato conscriptum, fuerunt enim Novellae primitus Graeco idiomate scriptae, & deinde per diversos authores diversimode in latinum translatae, itautGottofr, ad prine. Nov. attestatur se unam eandemque constitutionem multoties sibi dissimilem vidisse, & Henricum Agyllacum multas lacunas Hoioandrinae editioni , supplevisse. Nec de facto habemus alicujusPrincipis authen- tizationem , qubd Novellae ita & non aliter, sicut iit vulgatis exemplaribus habentur, in Originali fuerint, vel quod ea interpretatio ex Graeco genuina & vera sit. Cum tamen econ- tra Greg. XIII. per litteras ad principium Decreti impressas universis Christi fidelibus notum fecerit, se opera Cardinalium aliorumque eruditissimorum virorum, Decretum Gratiani cum antiquissimis Codicibus contulisse , & ab erroribus emendatum perfectumque reddidisse. Atq; hic emendatus Gratiani Codex non tantum ex- tat Romae sed Anno 1606, Lugduni impressus i 5 PePrivilegijsSc Juribus Monasteriorum ubique distrahitur & habet titulum : DECRETUM GRATIANI EMENDATUM ET ANNOTATIONIBUS ILLUSTRATUM,CUM GLOSS. GREG.X1IL PONT.MAX. JUSSU EDITUM. AD EXEMPLAR ROMANUM DILIGENTER RECOGNITUM. Et in hoc emendato Decreto supra positum Privilegium expresse habetur insertum, ac praeterea id in antiquis Novellarum eodicibus extitisse attestatur additio ( utique au- thoritate Pontificis Grcgorii apposita, utcoLIi- gitur ex praefat. Decreti ad Lectorem ( ad. d. e. fn. r 9, q- j & Covar. ex Harmenop, in e, Ray- nuntiui de Testam, n. 1 g. 3 Porro ex istis ominibus breviter formo tale argumentum: Privilegium quod non extat in Orgmali & desideratur in quibusdam topiis non tamen authenticis , probari potest ex alijs copiis magis authenticis & testibus &c. Subsunto : sed nostrum Privilegium desideratur in vulgatis Novellarum exemplaribus diversimode ex Graeco translatis nec authentizatis, & probatur per emendatum Decretum & Testes, scilicet Gratianum, ipsum Pontificem innata ad- ditiona'i & Covaruviam, ergo satis probatur. Ut nihil dicamus, quod in antiquis Privilegiis , 4 praesertim quando cum antiquitate temporis favor Religionis concurrit, etiam in perlecta probatio sufficiat, sicut generaliter in antiquis testes de auditu, famam, scripturam minus au- thenicam, nota est recepta sententia. f Quod vero aliqui apud Covar. existiment, Gratianum in causa Monachorum fuisse suspectum , sane mihi valde temerarium videtur, delictum falsi de Viro Religioso & magnae autho- xitatis praesumere, quare enim non potius praesumitur de quibusdam Laicis, quod in odium Religiosorum etiam in causa sui iMonasteriiesse testem idoneum praecipue quando ipse hic & nunc in specie non sentit utilitatem abunde probatur ex e, in fi,per c , cum nunciut 12. deTestibeu t. et ß Christus. rs. instn. de Jurejur, Adnotatio, D n. r, additio Reformatorum Decreti au- thoritate Pontificis adjuncta ad c. ult. 19. y. 5. ita sonat. Hoc caput expreste habrtur apud Julianum Antecessorem N. 1 r e. 59. in quo aliqui Gratianum reprehenderunt , qui harte lulta- ni epitomen minime videre poterant. Ad Num 3. Novellarum vulgata editio habetur pro authentica quidem ex consuetudine ia quantum non apparet de contrario per alias pro bationes. Ipsum ver6 c. 41. N. 2 i 5. non est contrarium d. c, stn. 19. q. 3. sed tantum non habet eadem formalia, ergo nihil impedit, quin ex alia interpretatione, quod eideest, suppleatur. Dices,etiam Scripturam sacrum varie ab interpretibus transferri, non tamen ideo minus este authenticam. Resp. 1, solam vulgatam ledionem antiquam latinam sacrae Scripturae esse authtn. tizatam per Cone. Xrid. fest. 4. in illo Decreto de Canonifcrtpt, V. fi quit autem, y,. z, sicut , 9 . Hieron. quaedam supplevit, quae in 70. Interpretibus desiderabantur , ut illud ex JEgypto vocavi filium meum , habetur tnLeflione Homil. in festo Innor, ita etiam Julianus ex eoque Gratianus potuit aliquid supplere, quod desideratur in vulgaris Nov. Codicibus. PRIVILEGIUM XiV. Hereditärem delatam Religioso capit Monasterium etiam eo repudiante, I. Religio fi perduntjut succedendi. r. taler tenetur instituere filium Religiosum. 3. Dtstensut Religiosi m adeunda hereditate non prajudicat Monafterio. 4. An Religio fi succedant m Majorat tajtmistivt, I Monasterium bonorum capax sit, tunc Religiosi ejusdem non tantum in Testamento heredes scribi possunt, sed etiam suis parentibus & consanguineis ab intestato succedunt > omnes- que tales hereditates Monasterio ac quiruntur per tex. & DD. i n t. Deo nobtt. 56. §. 1 . C. dt Epife, A C ler. Adeo quidem ,ut testamentum, in quo Pater filium Religiosum non instituit, ex causa prateritionst expugnari postit, teste Viv, tom. 2. rem. optn. tit. de Institut, ö* sahst. pag. Sä. n. 10 .Si statutum excludens Monachos a succelfioue invalidum & contra libertatem Ecclesiasticam pronunciet Barbos, in d, L. q 6 . ■»,' Ij. Cov. in ReleSf. c. quam xiis.de pali, in 6 t p. ?, K. r. n. veri. Matta deiurid.p. 4. caf. 2 C- Decius m e, Ecclesia. De Constet , n. 4?; ubi attestatus opinionem esse communem, Porro De Privilegijs & Juribus Monasteriorum* 2 7 Porro nihil Monasterio praejudicabit. licet Monachus hereditatem delatam repudiet, tum quia consensus aut distensus Monachi in Jure effectum non habet, c. fi Religiosa/, de Eltä. in 6. c. ult. de Sepult, in 6. tum etiam, quöd Religiosus comparetur filiofam. qui liefet repudiet hereditatem sibi delatam, patri tamen non prae» judicabit, quo minis eo invito adire poifit l. fin. C, de Bon. qua hb. Lartii, in L k, de Pulg.fulst, n, ii. Fachin. 6. controfb. e. 17. Utrum autem Religiosi non tantum in simplicibus hereditatibus, sed etiam in seudis & Ma- jeratibus succedant, videatur affirmans Barbofa in Colleff. ad autb. ingtejfi C. de SS. H cclef n. 33. ,n truci. fur, Ecclcf. Vn.lib. 3. e, 31.«. J. £§§§§# 8 §&§•&§§§§§§§§ §§£§ PRIVILEGIUM XV. Hereditatem delatam Religioso capit Monasterium etiam eo mortuo ante additam hereditatem. 1 . Religiosae vivo 7 estatore decedens nihil transmittit in Monastermm. 2. Secus fi post 'Testatorem decedat. 3. Religiosae retinet jae Jw tatis. CI Religiosus vivo adhuc Testatore , adeo- J que ante datam hereditatem decesserit, satis convqnit inter DO. quhd tunc Monasterium nihil praetendere possit, cum enim viventis non sit hereditas, nihil juris potuit in eaReligiosus inMo- nasterium transferre, sed solam spem, quae evanuit, ubi primum Religiosus per mortem desiit este filicis Monasterii. Ita ex Viv. refert Latb. in d. I. Dm nola «,14. At verö si Religiosus mortuus sit post Testatorem ,& ita jam post declaratam hereditatem, ista mors non nocebit Monasterio , quin hereditatem petere poifit, nam cum Religiosus omnia acquirat Monasterio, ista hereditas delata, & jus eam adeundi jam semel fuit Monasterio acquisitum , sicut docet Fanem. 1» c. m prtfe tia. dt Probat, n. 77. & Fach. 6 . controv- e. ! H. Et haec Conclusio vel maxime procedit, si de hereditate paterna agatur, ubi non tantum ex ratione praedicta , quin! scilicet Monasterio jusadeundi jam quaesitum iit, sed etiam ex capi- t tfuitatis (quae per Professionem non tollitur) in Monasterium hereditas non adita transmittitur, Barb. d.l, n, 14. Barch, i» l, fi infanu C. de 1 ure dehb, ».10. &$$$&$$$ ? HGÄGSGGA PRIVILEGIUM XVI. Monasterium succedit in Fidei» commisso, fifine liberis&c. 1, "Explicatur assertum. 2, Extenditur. 3, Restringitur. Cl alicui hereditas vel legatum relictum sit, fi absque liberis decesserit per fideicommissum ei substituatur extraneus, institutus verd vel Legatarius Monasterium bonorum capax ingrediatur, expirabit fideicommissum, & Monasterium per modum filij succedet. Hoc Privilegium comuniter colligunt 8c tradunt DD. ex c. inprtfentia. Z. de Probat, ist Novella 113. eap. 37. Idqueextendit Panorm.i» eod. c, 8. ». 48. ut procedat, tametsi adjectum iit, fi fine liberis legitimii exsuo corpore procreatio decejfrit, quia adhuc testator non de Monasterio, sed liberis adoptatis&c naturalibus tantum excludentis cogitasse censeretur. Cessare tamen videtur haec praesumptio pro Monasterio, si fideicommissum ita eonditiona« tum ad propagationem insignis alicujus familiae institutum eilet, tunc enim bona ad summum in vita tantum Religiosi apud Monasterium manerent, eo verö mortuo ad substitutos de familia probabilius pertinerent. Vid. Gurtier Can. qq. tib. t. e. 23. Cov. vir. Refol. Itb. 1. c. 151. ». 6. & feq. Ad NO TATIO, TJOc privilegium aperte traditur in Nov» 1 123. c , 38. his verbis. Si quis sub conditione nuptiarum , five liberorum ,five dota causa , ante nuptiali* donationi! donaverit , five reliqueris suis libetis, five alit cuicunque persona hereditatem five legatum aut ab initio pure relinquent eis, e- neret eos substitutione aut restitutione, aut sub nna prodictarum conditionum reliquent , vtl donaverit, substitutiones vero velrestitutioneseu fecerit adjeäü conditionibus qutbu-.cmqe ete iis, qua sie- penus enumerat* sunt , fanamus, fi perjen* tali- iDi) tuso 1 2g De Privilegijs &: Juribus Monasteriorum^ lus conditionibus subjeBi ßbe masculi fivt s«mina Menasteria ingrediantur, aut Clerici Diaconis]* aut Asceterit sunt, tales conditiones invalida* is pro non scripti* esse Sc paulo post: in personis enim, qu& Monasteria ingrediuntur , Monasterio res sub conditione donatas aut reliflas cum alsa eorum substantia competere volumus. A T ota praeterea ex hoc textu, quöd etiam illa conditio ha- beaturpronon adjecta,si quis ita legaverit: Ti/io fi non Religionem ingressas fuerit lego 10O. WDDADkSNDDDDNN PRIVILEGIUM XVII. Monasterium non conficiens In* ventaritim non tenetur in solidum autultra vires hereditatis. I • Monasterium per ingressum Religiosi non acquirit ejus bona titule hereditario, (fi ideo non tenetur ultra viret bonorum. 5, Sed idtm est, licet titulo hereditario succedat, 3. Nov. j. c. t. non obligat in conscientia. 4. Monasterium restituitur tontra aditum hereditatem. Uplici causa potest hac de re Monasterio controversa moveri, j. Si bona ingredien- tis aeri aiienoobnoxia occupaverit. 2. si ipsi Monasterio ex Testamento cuiusdam extranei, vel ex persona alicujus Religiosi hereditas obvenerit, qux per Monasterium non confecto inventario adita sit. Primo casu 5 c vivente Religioso Monasterium non tam jure hereditär o, quam potius jure acquisitionis universalis (sicut olim arrogator) succedit, & ideo etiam non principaliter sed tantum nomine Religiosi ob debita prius contracta, nec ultra vires bonorum conveniri potest. Arg, §. 3 . Insttt, de Adquif per arrog. ita docet Barth.inauth. ingressi, n. 5-7. (s in auth, fi qua tnuher, n. 16 . C. de SS. EccUf, Panorm. in d. e, in prorfentia. n. J(. Sed & fecundo casu boc Privilegium Monasterio tribuunt Panorm. inc.x.deTtstam. Barth, ini, 1. c. de SS. E.cclef Bald, m I. ult. C. de jure delib. Caßr, in autb.ficut C,de SS. Eccles. Ratio «st, quia constitutio Nov. 1. c. 2. ubi heres non conficiens inventarium etiam ultra vires hereditatis de suo tenetur creditoribus,fundatur partim in praesumptione fraudis, qubd heres non conficiens inventarium bona hereditaria surripuerit & occularis, ut ex ipso textu satis luculenter apparet, cujusmodi praesumptio non cadit in Ecclesiam , partim verö dicta constitutio est pacnalie lata in poenam neglecti Inventarij (nec enim quasicontradm aditionis videtur este in immensum ultra aequitatem & communem hominum intentionem) & quod fieres occasionem fraudi dederit, per tSxt. in d.c. i. Nov, ibi: dabit tis patrias allio sua malignitatis (fic. poenales autem constitutiones Imperatorum non ligant Ecclesias. e. Ecclesia 10. de Confltt, * Ex quo etiam 3 infertur .heredem quemcunqj non teneri in conscientia ultra vires hereditatis si revera non sufficientia bona in hereditate invenerit, Quöd autem Ecclesia habeat restitutionem in 1 integrum, si ex aditione hereditatis laedatur, suo loco inferius dicemus, utitur enim Ecclesia jure minoris c, 1. dein tntegr. rest. cu/ subvenitur,si he- editatem minus lucrosam adierit. L. ait prator. r. §. sed &• fi 5. js. de Minor, 7- --- - Adnotatto, D Num, 4. Meritö recipiendum est hoc privilegium, quia ne« defuncto, nec credita* ■ ribus ejus praejudicat ; non defuncto, quiaeum potius honore afficit, ne bona ejus propter aesa- lienum subhastentur, nec creditoribus,quiailii e- tiam confecto inventario non haberent plus, ii supponamus nihil amplius in hereditate suille. Argumenta contraria sunt. 1. Eex Inventarij etiam Jure Canonico recepta est in e. Raynaldtse in fi de Testam. ly. illud c. patenter loqui deLai- cis. 1. Obligatio ultra vires non est ex poena vel praesumptione fraudis > sed ex quasi contrstHu adit« hereditatis, 1y obligationem quasi con- tractsis supponere tacitum consensum & aequitatem : nemo autem prudens consentit in sui damnum, nec actus agit ultra in tentionem agentis v. g. fi musicus canat, aut histrio laudat, non teneor ad maximam mercedem, sed ordinariam; nec est aequitas ut Ecclesia, quae nec defunctum, nec creditores examistione Inventarij laesit, nihilominus creditoribus de suo solvere debeat, quod non habuissent confecto inventario. ?, Heres & defunctus censentur eadem persona , ergo De Privilegijs& Juribus Monasteriorum* 2 9' ergo sicut defunctus fuit obligatus m solidum , ita & heres Resp, antecedens esse verum in bonis hereditatis. 4. Quamvis non cadat praesumptio doli in Monasterium, cadit tamen in administratores ejus. Resp, Praelatum esse Inlpecto- rem ; deinde delictum personae non nocere Monasterio Quod si etiam haec ratio foret imponendi pcenam Ecclesiis non injungentibus suis officialibus confectionem Inventarij tamen eam statuere non fuit in potestate Imperatoris c, Er, deß* 10. de Confla. 5. Etiam multi Lai- ci sunt boni viri in quos non cadit doli praesumptio. Resp. hoc ef(£ verissimum , & pro- pterea Laicos nihil in hereditate defraudantes non teneri in conscientia ultra vires hereditatis tinterim in foro externo esse praesumptionem jurit si de jurt contra quam non admittitur probatio in contrarium. PRIVILEGIUM XVIII. Quod relinquitur Monasteriis in Testamentis non requirit Juris Ci» vilis iolennitates. 1, In reliRU ad pias causas mn requiruntur con- ditsonesjurit Civ.necsolennitai, sed tantum, probatio. 3. Secundum Testamentum principaliter ad piat causas conditum, relocat primum conditur» ad profanat. 3. 'Excommunicatut petefl testari ad piat cau- fi*- Tsi de Jure Civili invalidum sit Testamentum, si is, qui fecit Testamenti factionem non habuit,ut si fuerit deportatus,filiusfam, prodigus, cui bonis interdictum est, damnatus ad ultimum supplicium, mutus, surdus, aut caecus. t. t. Inflit. quibus non est permijf. fac. Testam. Item si non adhibuit 7. Testes omni exceptione' majores, & reliquasfolennitatespraescriptas/» L. hac lonsultistima C. de Testam, aliter tamen se res habet, si Testamentum ad pias causas condatur aut Monasteriis aut pijs causii aliquid relinquatur, tunc enim omnes illos qui sufficienti ratione praediti & Jure naturali ad testandum habiles sunt, licet de Jure Civili prohibiti testari posse * mstlamque foltnnitatem exemplo Testamenti militaris Si Patris inter liberos, sed probationem tantum ultirnx voluntatis requiri afleri- mus, live deinde haec probatio stat per Testes, etiam faeminassive per .Scripturam, Neque in- terest,an Testator partim testatus,partim intestatus decelTerit, an filiis legitimam titulo inftnutio- nis reliquerit,an heredem instituerit &c. pertextum Si DD. m c. relatum 1 j, de Testam, e. 4. de Sepult.in 6.1. 1. de SS. Er, Tirac. de Privileg. pie, causii Privileg. 1. (si 2. & communiter DD, Et cum hic de favore animae agatur, pro qua tale legatum relinquitur, ideo hanc constitu-" tionem non tantum de Jure Canonico & in terris Pontificiis, sed etiam in terris Imperij locum habere communis & vera est sententia. Tiraq. d l. in prine , * Praeterea per Testamentum secundum principaliter ad pias causas etiam abfq;- solennitate conditum revocari primumfactum solennster coram 7, Testibus tradit Tiraq. d.. I. priv. 2. cum Castr. Alex. Si pluribus aliis. De excommunicato dubitatur an Monasterio aliquid relinquere.polfit ? Cum enim in excommunicatione decedat, videtur cessare favor animae, Affirmativam tamen credimus esse veram: quia non statim perdita est anima ejus, qui in excommunicatione decedit,, cum possit quoad Deum per contritionem internam fuisse absolutus. Per textum notabilem- inc. a nobis 17. d& Seni, excom. Et deinde licet de esset favor animas, subessct tamen favor gicecaustr, ÄDNOTATIO. AD Num, 1. Licet DD. passi m conveniant,. in testamentis ad pias c auf at remissas esso folennitates testamenti praescriptas tn L. kac confitlliJsimaC.- de Testam, volunt tamen aliqui,- eos, qui de jure civili testamenti factionem non habent, ut deportati, filij f. Lc. ne quidem etiam ad pias causas testari polle, contra quos expresse & prae caeteris clare nostram sententiam tenet Riccius in praxi aur, p. 4 , P,efp. S<). Ratio 11- triusque partis est eadem : ideo enim in testamentis ad pias causas solen nitates civiles non attenduntur, quia regulantur secundum ]us Gentium, de quo non habemus folennitates, sed sola voluntas defurrcti ejusque probatio sufficit. Atqui omnes isti, quos enumeravimus , quamvis: quoad actus civiles sint inhabiles, sunt tamen capaces actuum juris genuum, ut contractuum Sc sirrvi 1 i- zo De Privilegi js & J uribus Monasteriorum^ similium, quod autem testamenti factio ongi- txejuritgenitum sit, praeclare & fuse demonstrat Harprecht. ad prine, tit. Insttt. Testam, ordta. an.Ci. Accedit rado, quod LL. Civiles non potuerint, nec Christiani Imperatores verisimiliter voluerint, aliquem habentem rerum suarum dominum jure gentium Sc testandi privare,quantum id expedit pro salute animat sc, ad pias causas facit o- ptimus tex. in L. i. C. de Si. Eccl. ubi Imperator Constantinus unicuique dat licentiam, sacris locis quod voluerit relinquere. Dices i. damnati ad ultimumsuppUctum bona acquirunt fisco, ergo testari non possunt, ip id hodie non obtinere,excepto crimine laesae majestatis auth, bona damnatorum. C. de B on. proseris e. Sc haeresis, c. vergent it , de Htret. In reliquis autem criminibus succedunt ascendentes & ( juxtad. auth.') Collaterales usque ad tertium gradum ; item uxor accipit dotem Sc donationem propter nuptias, vel si matrimonium sine dote iit, partem bonorum juxta auth.pnterea C. Vnde vir & uxor. Recinent ergo hodie damnati dominium rerum suarum, 8c quamvis post sententiam latam fiant peregrini, Sc amittant jura eivieatit Romana, non tamen amittunt ea, quae sunt jurk gentium j ut testationem aut piat causae , dummodo liberis aut parentibus relinquant legitimam. Dices a.Filiusf. etiam de jure Canon, ad pias ciusas disponere non potest sine consenlu patris , c. 4. de Sepult. in 6. illud cap. intelligi vel de peculio tantumprofeSitio, quod totum est patris, sicut ita inter se conciliantur L. i.§, j.ffi de Tut, Ö 1 rat. dtstrah. d* l. demon. C auf donat , vel si intelligitur etiam de peculio adventitia. Hinc illud Verbum judicare trahendum est ad actum inter vivat, per quem scilicet sta- tim fiat rei traditio & patri auferatur ususfructus. At vero per testamentum patri non pra;judicatur: quia jam loco ususfructus accipiendo legitimam acquiret partem proprietatis»sicut si una cum fratre defuncti succederet ex communi in partecoheredis usum fructum non haberet,solutum enim per mortem est jus patriae potestatis consequenter & effectus ejus,scilicet ujusfruäut retentio, PRIVILEGIUM XIX. Ex Legibus vel fidei commissis Monasterio relictis non dc- trahiturFalcidiavel Trebellfenica, 1. Heredi debetur quarta. 2. Non detrahitur ex ligatispijs. }. Legitima filiorum gravari non potefl. 4. Monasterium heres detrahit fala diam tx reli- 8is alteri Monasterio. r-\Uod heredi in Testamento vel ab intesta- v< -to venienti debeatur ad minimum quarta pari hereditatis, & proinde si Testator tam ma- I gna& multa legata fecerit, ut heredi sua quarta non remaneat, possit per L. Falcidiam de singulis legatis proportionalster tantum detrahere, quantum sufficit ad complendam quartam , Sc similiter ii Testator jusserit totam hereditatem perfidei commissum sdtevi restituere, heres quartam partem ex S. C. Trebeilianico deducere valeat, fatis constat ext.t.f. &. C.ad l. Falcid, d-. S. C. Trelell. Ad vero si Monasteriis aut pijs causis fideicommissum vel legatum relictum sit, ex communi sententia integrum absque ulla detractio- 2 ne restitui debet per textum in autlr.fimilitcr. C, adi. Tai. qui textus licet tantum de Falctdia loquatur .favore tamen piae causa: & propter identitatem rationis etiam ad T reit Ili ant tam extenditur , videantur innumeri DD. relati a Tiraq. de priv.pt*. cau.priv. 26. 27. Sed haec in haerede extraneo locum hfibent, nam filius suam hgitimam etiam delegatis ad pias causas detrahere potest , quia legitima debetur filijs jure naturae & gravari non potest,prout pul- J ehre D. August, in c. fin, 17 .q. 4. inquit,fi quis exheredato filio heredem fecerit Ecclesiam, alterum qutrat,qui[ufiipiat.non Augustinum , d 1 dite propitio neminem inveniet (fie. Sed quid fi Monasterium sit heres & alteri Monasterio legatum relictum sit, anne hoc casu locus erit Falcidit ? Affirmamus, eo quodpri- 4 vilegiatus contra pariter privilegiatumnon litatur Privilegio led jure communi. Ang. tnd. auth. fimtluer. Saiic, in auth. quiremC, d SS. Eccl. Videri tamen etiam poliunt dissentiente* »pudTiraq.«/e^m/,a6, F. Contrariam. Adno« > De Privilegi js 6c J uribus Monasteriorum; '■ Adkoxatio , 1 4 Dmim. r. Ratio etiam hujus privilegij as- " signari potest, quiid falcsdsa lit tantum juris rivi iis (iispoiuio.cui pia causa non subjacet. Item argumentum est, quod in testamento militis (a quo procedit argumentum adpiits causas ) ceisct falcidia L,in tefiamentoC.ad L. falcid, L. r. §. deniqeff. adTrebell. Est quoque haec sententia ex praesumpta voluntate defuncti > qui utique in defectu bonorum maluit aliquid decidere heredi extraneo ( cujus amicitia post mortem non indiget ) quam pijs causis, quae post mortem patrocinantur anima;. Non obstati. !.§.« qubdjure fort retinere licuisset, quia legitima ne quidem]«*« fori retineri potest. Resp. quod illa verba fure fori possint habere interpretationem sub pratextujuris fori, ex quo jure donatio dicitur irrevocabilis : sicut ita explicamus c. filius de Testam, ubi Pontifex dicit, quöd propter LL. Civiles asserentes valere Legatum rei alienas, non liceat rem alienam invita Domino detinete, quem tamen etiam de Jure Civili detinere non licet,nisi heres redemerit. g,, 1. S. Augustinum probabiliter scripsisse ante illos Impp. quipropter supervenientiam liberorum concesserunt revocationem donationis, & ideo dixisse, quod Jure fori, retinere potuisset. Resp. 3, Augustini authoritatem tanquatn Doctoris Scholastici esse probabilem , non dectft- vam, & Decretum Gratiani ex communi lententia revocari ad primtvam authoritatem , 8c quod SS. Patres etiam in multis articulis conscientiam tangentibus inter se fuerint contrarij cuilibet facile patebit, qui vel parum Decretum Gratiani ( quod exinde etiam Concordi * discordantium Canonum dicitur ) inspexerit. M o M C£ o PRI. [s -2 'e 34 De Privilegijs & Juribus Monasteriorum* PRIVILEGIUM XXIV. Pollicitatio facta Monasterio irrevocabiliter obligat, etiam nemine acceptante. fi. TcUieitatio qualiter differat a paßt, 3 . Assignatur ratio Privilegii, z. Volltcitatio debet defiingui a propoßto. OUicitatio est solius offerentis promissio. L» Z. ff. deVollteit. differt a pacto, quod pactum üt duorum conventio sive promissio ab altera parte accepta. Item quod pactum simpl ac perfectum est, statim Jure naturali obliget L. 4. f. de Paß. Pollicitatio vero non prius obliget promittentem, quam si ab altera parte accepta fuerit, ac proinde prius libere revocari possit L. a. %.sedfi donaturus , x§> L. absenti, ff. de Donat. L. nudapotticetatio. C. de Conrath. fitpul, Verum si Pollicitatio facta sit Ecclesiae , Monasterio, vel alteri piae causae , statim obligat etiam nemine acceptante, cum censeatur facta principaliter ipsi DEO, qui, fi sit boaa statim acceptat. Molina de I. (ffl. diff. i 6 %,.num. 16 . Felin.sor. 1 .de Vact.mj.&zrb.l. E. Vileb. 2 -c. 1 j.». 2 9- Interim tarne» non statim censeri debet Poä- tttatio , si quis tantum propositum aliquid dandi vel faciendi coram aliis declararit, sed neecfle «st» ut veram actualem promisiionem fecerit v. «g. dicendo ad debitorem, ico, quos mihi de- ftes > dono Monasterio vel Ecclesiae &c. 2. £. quoties C. de rei vind. non habet locum in Rccleftis, 5. Dominium & pofftffto bonorum ingredienth aequentur Monafltrio, Oc Privilegium DD. communiter colligunt ex l. ut inter C. dt SS. Hcc, ubi pro rebus Ecclesiae legatis venditis vel donatis, vindicatio ( qux nonnisi Domino competit L. m rem ff. dt R. vind. ) conceditur Balb, d. c. 1 j , n, 12. Ecssius Itb. e.c. 2 1,1». i4i.Anton. Gabr. commttn. lib, j. tit, de exempt.sonc. 1. v.is.K- alij communiter. Unde ulterius inferunt , quod in re vendita Monasterio, non habeat locum L. quoties ig, C. de R, 'vind.m qua lege disponitur ut re duobus vendita, praeferatur is, cui insuper tradita est. Haec ergo dispositio cessare videtur in Monasterio vel in Ecclesia, in quam jam ante traditionem transivit dominium, & consequenter ei vindicatio contra quemcunque possessoren* competit, ut cum Barb. d r i,n. 14. docent magno numera ibidem citati. Illud quoque hic r.otanter signari potest , quod in bonis ingredientis Monasterium per ipsam Professionem,non tantum dominium acquiratur Monasterio, auth. nunc autem C, de SS.Ecclefi sed. etiam Pofftjfio sine alia apprehensione teste Lartii, in auth. mgreffi num. <;<)■& auth. fi qua, mulier, n, 17. C. deSS.Eccl. tex. wL. 6 adoptavero ff. de Precario, privilegium XXVI. GDAZADO?GAOGDD ■Adnotatio. D Num. t. Adde aliam rationem r valet argumentum a Repub, ad Ecclesiam , sed Sotticetatto » facta civitati vel Reipub. causa ho- aaoris acquirendi statim ©bligat L. q,ff. depolli- etitat, ergo etiam facta Ecclesiae causa salutis acquirendae, vel caula alicujus comodi temporalis. PRIVILEGIUM, XXV. In Monasterium transfertur dominium sine traditione, * Emdamfntum Privikgti, Delictum Praelati, vel ReJigiost non nocet Monasterio. 1. D eduratur exemplis, 2. §fietd ,fi Religiosi omnes delinquant ? j, Quid de Prelato ‘easullo committente Felo- niam T J^F.sumitur hoc Privilegium ex c. DeleSum 7 C. ubi Glossa alijque scribentes omnes de Reg. I. in 6. omne quod Praelatus vel Religiosus commiserit crimen laesae Majestatis, haeresis, vsi aliud quod habet annexam poenam eo nfifcati*- rtis bonorum , non tamen propterea bona Mo- »asterij, consilianda erunt. lasa< si Procurator Monaslerij commiserit «tine» De Privileg! js Sc Juribus Monaflerioruffn x 3 I crimen falsi in judicio, vel aliud propter quod debeat causam perdere» uon ideo Monasterium jacturam causam parietur. Imo si Religiosi omnes in aliquo Monasterio delinquant, & incorrigibiles sint, non propterea bona Monasterii ad profanos usus transferenda, utpote quae semel ad cultum divinum destinata sunt, sed expulsis incorrigibili- busalij ejusdem Ordinis, vel in horum defectu alterius Ordinis inducendi sunt, si nulli prosus Regulares tale Monasterium suscipere velint, tum demum & non prius , ad Clericos saeculares non autem ad Laicos transferendum eritjux, f. inter quatuor de Relsg. dom. c, relatum. 7. Ne Clerici , 'vel Monachi, c. possessiones de Rf£. 'Cules, non allen. In Feudis Ecclesiasticis id speci ale est , quod obFeloniam» seu delictum a Prtrlato commissum amittatur quidem Feudum, sed solummodo tam diu maneat apud Dominum quamdiu Proelatus delinquens vivit, & in dignitate est, eo vero deposito vel mortuo ad Ecclesiam revertatur, r. ult, de capit. Cenradi. Fach. 7, Conti , c. 11. eirca finem. Clarus in % jeudum. q. 67. & thi additio Harprecht, si vero Praelatus investituram non petiisset debito tempore, &sic »antum in omittendo peccasset, crederem Ecclesiae , per restitutionem in integrum succurri, per ea, quae tradit Barbosa in Cocled » adi. 1. C.fi adversus dshcium. n.f, Adnotatio, D n, i. Potest quidem aliquando Praelatus nocere Monasterio in illis qux considunt in omittendo ob publicam utilitatem , ut praescriptione, vel objndicij authoritatem,ut in necessaria exceptione vel defensione omissa > non tamen cum effectu, quin Ecclesiae detur testi- tutio Vid. Glo. in d. c. delicium deR.I. in 6. Ad n. y, Sed quare potius feudum,quam donatio propter ingratitudinem Praelati revocatur juxta dicta priv. 11, Relp, Cum feudum regu- iariter sit contradite onerfite habeatque annexam obligationem serviti;, cessat illa ratio,qnod principaliter censeatur datum DEO. Si autem ponamus tale feudum , quod per ingressum Vasall! est acquisitum Monasterio, iterum ingratitudo Praelati non nocet, quia proprius Vasal- Sss feli. Religiosus ex cujus persona Monaste- rree* reti»« feudum ( juxta dictapriv, 9.) »en est ingratus. Demum si fetidum fuisset datur» Ecclesiae principaliter intuitu pietatis, sicut olitn principes saeculares fundarunt Episcopatus fii Abbatias, non crederem perdi propter ingratitudinem Praelati, eo quod collatio fetidi censeatur principaliter facta in Deum, qui nunquam ingratus est, ut superius de donatione facta Ecclesiae dictum. PRIVILEGIUM XXVIL Tempore interdicti Generalis in Monasteriis possunt privatim ce- j lebrari Missas & divina Officia, ' I. hoc Privilegium etiam aliit Ecelefiis ceneeds- tur. i. Tempore interdidi possunt pulsari campanx ad concionem &■ Angelicam salutationem. J. Abbates possunt benedicere (st consecrare pX- ' ramenta 'E.tclefiastisa, 4. Clericis (f Reit giofis conceditur sepultura Ec- defiasttea. f. Interdidso Clero non ctnfentur interdidi Relil s h fi-. 6. 'Eucharistia potest mintftrart Religiosis etiam extra articulum mot sie. 7, In j. anni sesttvitatibue suspenditur inter didam, TDem Privilegium aliis quoque Ecclesiis j; 1 commune est; ut interdidi tempore ia iis possint Divina officia celebrari singulis diebus, inquit Pontifex , in c, alma mater de sent.txsom. in d. in Ecclesiis (st Monafliriis Missa celebrentur , (fi alia Divina Offieia dicantur, sicut prine submisja tamen ‘bcee & januü clausis, excommunicatis (st interdidit exclufis , & campanis etsam non pulsatis. Quod de pulsu Campanarum dicitur , de illo intelligitur, quo populus 2 ad divina convocati solet, non. autem quo ad concionem vel ad Angelicam Salutationem. Possunt quoque Abbates tempore interdicti a, localis benedicere ornamentaMissalia, consecrare calices & campanas &c. dummodo publice non faciant , sed januie clausis ut prsemissum. Cum haec non sint Sacramenta , sed tantum cr- dinata ad Sacramentalia, ut tradit Tambur- de jure Atb.tom. z. dijp. 1 6. q. f.infin, X«m tempore interdicti, licet aliiodenegetnr 4 ££? ) E scie- Z6 DePr ivilegi js & J uribus Monasteriorutru Ecclesiastica sepultura , Clericis tamen & Religiosis, qui interdictum servarunt, ea conceditur c. quod in te u.de Patnir. & remisti. Tamb. d. l.q.j.n, %, f Porro ii Clerum alicujus civitatis interdictus sit, hoc tnurdtSum ex communi sententia ad Religiosos non extenditur, quia Religiosi veniunt nomine Clerici in favorabilibus, sed non in odiosis, ut cum multis cc. docet Tambuc d.q. s. Ttum. f. 6 Caetera de interdiflo qualiter nimirum eo tempore omnia Sacramenta praeter Baptismum , Confirmationem St poenitentiam , ac e- tiam Sacramentum Eucharistiae soiiim tamen in articulo mortis ( exceptis Religiosis quibus per Privilegia Pontificum indultum dicitur, ut etiam extra articulum mortis communicare pos- sintTamb. d, l.q.i. num. SiLsym.ubitnfra) 7 prohibeantur. Item quod in 4. anni festivitatibus scilicet Nativitate Domini ,Paschae .Pentecostes , Lt Assumptionis B, V, ( quibus etiam Mar- tinus V, addit Festum Corp, Christi ) suspendatur intcrdsBum 8c Divina Officia publice celebrare liceat, videantur apud Paulum Layman. in Tkeal. mer. lib. 1. tr, f ,p t 4, c. i, 5 e alios passim de censuris scribentes. PRIVILEGIUM XXVIII, Pro Monasterio est actio popularis. 1. Glumam dicatur aci io popularis. 2, Valet judicium aci um cum procuratoreEccle- fit nen habente Mandatum, rMcitur a Eho popularis quoe cuilibet de popu- ^ ^ lo competit, citrn tamen alias nemo reise agat , nisi sua intersit, vel ab alio procurator ad litem constitutus sit. Igitur pro Monasterio quilibet ad agendum admittitur, ut v. g. legata exsolvantur, ut ei reddatur quod debetur, prout in simili favore pupillorum introductum est, ut quivis de populo eorum tutores suspectos accusare polfic §. 3, laß. ds fuß. Tutor. L. nullt, Z. Ult,c d. E/j. & C ler. 2 Ex quo ulterius edam istud consequitur, quöd sententia lata in favorem Ecclesiae cum Procuratore illegitime constituto valeat starb, d,l, n. } 6. Tiraq. priv, ifi. Roman, in auth. similiter C. ad L. Tale. & tonficy. n. p. Adnotatio. 1 D]N. 1. Sed quid, si sententia lata sit contra Monasterium ? Resp. quöd quilibet possit prodesse, non autem obesse Monasterio c, quod eb gratiam de R. I. in 6 , nisi qui sciente & non contradicente Monasterio procurator extitisset L. qui patitur ff. mand. ita tamen ut & hic Ecclesia restitutio in integrum concedatur. §£§§§§§S§§2§§§§§§S§§§§S PRIVILEGIUM XXIX. in Processu Edictali & concursu Clericorum praeferendum est Monasterium, 1. E* omnium sententia Ecclefit habent Privilegium personale. 2. Probabilius estprtponi hypothecariis, 3. Res ex pecunia Ecclefit fit ut & mineris comparata eß eidem tacite obligata , 4. Bona adminifiraterss etiam obligantur Ecc- clcßt. s. Si Monasterium crediderit in reficiendumpig. nus vel conservandum ex Jure communi habet hypothecam privslegiatam, 6. Si Eeclefia vendiderit rem altquam ($>fidem de pretio habuerit , peteft restitutionem in integrumpttere & rem vindicare. 7 , vindicatprtcedit Privileiiatos. 'AUod Ecclesiae Si Monasteria praeponen- ■^■da sint Creditoribus Chyrographariis vulgo feetl Current - Schuldner» / licet expressam hypothecam sibi non constituerint, omnes facile admittunt: Sunt vero multi qui etiam hypothe- eariis creditoribus anteponunt, cum Melonio de Jure P rtlat. p. 2. »♦ I s. Beuth. lib. i.r.j.ea emin, inquiunt, quae Juris Divini sunt, & ad cultum Divinum pertinent, non debent humanis legibus illigari, & multö minus Aipprimi L. Sancimus c. de SS. Etcl. & summa est ratio qua? pro Religione facit L. sunt Persona, ff- de Relig. & fampt. Eamque sententiam & nos am- plectimus, eö quöd & mulieri ratione bonorum dotalium, & fisco Jus Praelationis habentibus expresse comparent Ecclesiam Titiq,pri- vil . j 13, 0, iy 8. Eberhard, in Top, in l° ' r * dii* DePrivilegijs& Juribus Monasteriorum* 37 dote adEcclesiam, & in loco h fisco ad Ecclesiam v. j 6. pulchre Frauch. & Pasq. de controv. Regni, far. i» questione 96. Jacob. Schult, ad Modest, Eist. quost, j29. atque ita consuetudine receptum esse testatur Joan. Koppen decisis.n. 27. Idque multo mazis procederet. si ex pecunia Etclesi» res empta probari postet, quo casu sicut pupillo, tacita hypotheca eaque privilegiata conceditur. L. idemque 7, fi. Qui potior, in pig. L. ult. C od, de Serv, pig, dat, ita non videtur Ecclesiae deneganda quae Jure minoris utitur. c, 1. de in int, rest. Item in bonis administratoris fui Ecclesiae tacitam hypothecam exemplo minoris in bonis Curatoris, communiter concedunt DD. gl, ord, in e, ex literit P, obligata , & ibi Panor. n, j 1. de pign. Neguzant. de pign, 4, membro, 7, part, n, 120, cumfeq, Köppen d,n, 25. V, incafibue &c. Minus dubium est , si Monasterium vel Ecclesia: crediderit, ut res aliis obligatae v. g, domus vel horrea &c, reficerentur, ut ab executio- ne militari v. g. propter steuras Reipub. debitas vel ab oppressione alia violenta bellica liberarentur , tunc enim non tantum pupillo vel Ecclesiae. (ed cuilibet hypotheca privilegiata constituitur, qubd suis expensis salvum pignus fecerit tn l, inter dum 7, cum feqq. fi. Quipotitrin pig. Si Ecclesia vendat rem aliquam, & fidem de pretio habeat, emptoris autem bona subhastentur, & res extet ; quamvis fortassis dici possit, quod fictione brevis manus censeatur res ex pecunia Ecclesiae comparata , quasi Ecclesia mutuam pecuniam ad rem emendam dedisset arg. L. rogasti, 11. fi. de Reb, crtd. adeoque privile- ygiatam hypothecam habeat, jux. superius-dicta : 4 melius tamen per restitutionem in integrum sibi consulit Ecclesia vel Monasterium , nam tunc rescisso contractu dominium revertetur ad Monasterium, & pro re vendita Vindicatio competet , qui autem vindicat futurus est ante Privilegia, inquit. Ulpian. inL.fi ventri §. in bonis fi, dePriv, Cred, de quo restitutionis Privilegio infra pluribus agemur. AonotAtio. N. 2, Adde , si fiscus praefertur hypothecarii , quia est causa Principis » ergo magis Ecclesia , quia est causa DEI, Trid. Sefi 27, c, ao ibi; res Ecclesia qut DEI sunt. Deinde civitas habet praelationem, ergo & Ecclesia, quae praefertur vel saltem aequiparatur civitati /, ut inter, C. de SS. E cclef. PRIVILEGIUM XXX. Res Monasteriorum non ^rLlcri- buntur nisi 40. annis# j. Ex multorum sententia hoc Privilegium fand tum procedit in rebus immobilibus, 2. Congruunt est, ut idem de mobtltbus [altem pretiosis dicatur, j. Proscriptio non currit vivo Prolato male alienante, 4. Tempore vacantis E cclefit dormit preferiptiej 7, Quidam Religiosorum Ordines gaudent majori quam quadragenaria proscriptione, 6, Monasteria exempta non amittunt exemptionem nifi profer ptione 100, annorum. 7. Monasterium restituitur in integrum contra proscriptionem, g. Temptu restitutionk numeratur a die cognita prifcripttonis. I de rebus immobilibus , & Juribus incorpora» i! Ubut , quae immobilibus accensentur sermo sit, hoc assertum apud omnes receptum est, c. illud c, de quarta & pajfim de proscriptionibus, cap, 1. eod.m 6, Kov. lll. in prine. De rebus vero mobilibus de Jure Civili quidem fatis expeditum est . ad eorum praescriptionem non requiri annos 40. sed trienniufii fusscere auth. quas actionem. C. de SS. Eccles. attamen cum constitutio Civilis non c-bliget Ecclesias c, Rcclefio 10. de conflit. &de Jure Canonico non fiat aperta inter res mobiles & immobiles distinctio, sed irt d, c. silud generaliter dicatur , quod minor praescriptio adversus Ecclesiam quam 40, annorum non admittatur & aeque jura res mobiles quam immobiles apud Ecclesias conservari velint, nec sine solemnitate alienari , ut inferius dicetur, monet Panornr. in c, r. de in integ. restit, post, num, 13. contrariam sententiam , quod videlicet nulla differentia inter res mobiles & immobiles facienda sit, pro favore Ecclesiae aequiorem & tenendam esse , ejusefemque opinionis allegas Hostiens, in eod. e. j, de tn tntegr rest, qissd saltem in mobehbus pretiosis, quae absque 2 sole»- Z g De Psiyilegi js & Juribus Monasteriorum. (blennitate nequeunt alienari Extravag. ambitiosi, de Reb, Eccles. non alten, valde congruum videtur. Illud praeterea hic addimus, quöd tempus prjcfcriptionis incipiat primum post mortem vel depositionem Praelati male alienatis, quia enim talis Praelatus non est facile revocaturus rem alienatam, ideo ipso vivente Ecclesia censetur carere legitimo defensore, c. si Sater dotes, 16. q, 4. Riec, p. 1. ref j 1. Nec minus istud notabile est, quod tempore vacantis Ecclesiae Praelato mortuo, vel in hae- resim aut Schisma prolapso, dormiat praescriptio contra Ecclesiam > & totum illud tempus Ecclesia; vacantis de praescriptione subducatur, nec in computationem temporis ad praescriptionem requisiti numeretur c. de quarta Isi c. auditis de prafinpt. c, r. & ult. ne side vacante (sic. Refert etiam Colendillimus meus olira Dominus Professor Arnoldus Äath. traB. de ufu- cap. t. j. ajf. 3$. Monasteria quaedam & Ordines specialiter esse privilegiatos, ut majori quam 40. annorum praescriptione gaudeant & ita Monasterijs Benedictorum ab Eugenio Sexagenariam , Ordinibus mendicantibus & Ordini Cisterciensi primum in Hispania & deinde per Communicationem in Superiori Germania centenariam praescriptionem a diversis summis Pontificibus concessam esse. Monasteria exempta etiam centenaria praescriptionis jure so tueri possunt, si de amittenda exemptione agatur, ita ut aninori tempore huic exemptionis privilegio per Episcopum vel alium non praescribatur, quia agitur de Jure Romanae Ecclesiae , contra quam non currit alia quam centenaria praescriptio. D. Rath. d.l. ajfert. $0. cum Fach. üb, 1. C onfiL ;6. per tex. in c. 4. de tonfirr». Htil. c. ad audientiam, 13-, de Pra- sirift, Caeterum praescriptio non infert damnum irreparabile Monasterijs quia exemplo Minorum L. un. C.siadv, tefucap. contra proscriptionem in integrum restituantur intra quadriennium computandum a die quo proscriptionem completam agnoverint, cum Ecclesia jure minoris somper debeat iliosa servari c. I de m inttgr. resi . Adnotatio. D Num. 2. Adde rationem quöd proscriptio sit_^eci«s alienationis L. alienationis i 8, de V. sig. ergo sicut in alienatione molilia pretiosa Ecclesio comparantur immobilibus, it* etiam in praeseriptione. Deinde advertendum est, quöd authentico ia Cod. posito tantum probent , quantum Novellis correfpondent, ex quibus desumpto sonti at verö d. auh. quot aßiones , habet plura admixta, quam num. 131. c. 6- Unde desumpta est, uecibilmp. circa trtenmt proscriptionem, & minus circa mebtba pretiosa aliquid decidis & si decidiflet, tamen id Ecclesias non obligaret, c. Ecclesia de Conflit, neque incongrue dici posset, quod Imperator genenliter pro temporalibus frascriptionibus substituerit quadragenna- riam & tantum exemplum dederit de proscriptione 10. & ro. annorum , exempla autem non restringant, sed declarent. Ad Num. 8. Si tamen ultra tempus proscriptionis adhuc alij 40. anni lapsi fuissent » multis placet tunc etiam Juri petendo restitutionis proscriptum esse , eo quöd lapsu tanti temporis pereat omnis astio. Privilegium xxxi. Monasteriis competit beneficium restitutionis in integrum, r. Quando competat restitutio. 2 . Remedium extraordinarium non datur quando adest ordinarium, nist istud fit pinguius. Quibus conditionibus detur restitutio. 4. Restitutio fit una tum fruBibm. 5. A quonam ]udtcepetatur restitutio. 6. Petita restitutio contra fententiam regulari - ter [usienMt exeeutionem. Cclesio & Minorennibus competere hoc beneficium si vel in Judicio, vel extra ex fasto suo losi sint v. g. allegationem, exceptionem aüt appellationem intra terminum legitimum omiserint, fi rem minus justo pretio vendiderint, aut pluris emerint , ii ex permutatione, hereditatis aditione., alio ve pasto aut a- stu damnum incurrerint, apud omnes in confesso est ex c, 1. 0» 4. & t^ t. de in integ. resi. tsio t• t, fs. de Minor. Est autem restitutio in integrum remedium Juris De Privilegijs & Juribus Monasteriorum- 4, Juris extraordinarium, quo laesi in eum statum , missio satis probabilis sitlaesio. J,-requiritur ut jn quo ante laesionem fuerunt per .Officium Ju- Jaesio .contigerit dolo .adversarii vel inconsulti .dicis reponuntur. .Dicituresse remedium «*«■#- facilitate lasst vel occulto rei vitio, vel ex negli- erdinarium, quia tunc primum datur, quando gentia administrationis , si vero casu fortuito jaelo nulla alia actio fnperest. J_. in.causa ff. de damnum venerit, v. g. domus empta incendio Mtn. nisi tamen remedium extraordinarium eilet conflagarit 8cc. restitutioni locus haud erit I-, pinguius, ita enim minor ,vel Ecclesia ex con» mirum, 11. fi, 4. xK. jtqq. ff, de Minor, Porrö j •tractu ultra dimidium justi pretij laesa potest res una eum fructibus saltem extaxtibui restitu- ^ «misso remedio ex L. 1, C, de Refc, vend. re- end a est , tam de Jure Civ. L. quod fi minor. stitutionem in integrum peterd, cum hacc si pin- ;§. restitutio l. patrii fi pecuniam, js. d. Minor. L. •guius remedium , partim quia in ea non est ne- fi fredtum C. dePrtdijt Mtnot.&c, quim de Ju- cessarium probare 1 « sion em ultra dimidium sed re Can, teste Covar. var.tes lib. 1. r, &Barb. gravem & notabilem , partim etiam sit emptor int. ad nostram. deReb. Hales, nona'ien.n.z. ex d. L. 2. conveniatur, erit in ipsius arbitrio an Petitur restitutio ordinarie a Judice adversari/ . rem redhibere vel justum pretium supplere velit, ex generali regula, quod actor forum rei sequa- * si vero restitutio in integrum contra ipsum peta» tur l. z- C. ubi (st apud quem rest. pet. Ecclesiae tur, poterit praecise ad restitutionem rei emptae tamen hoc Privilegium multi DD, attribuunt* compeil. Abb, in cap. ihm ddeüi de Bmpt. quod restitutionem in integrum contra Laicum vend. n, j. Cov. w. refol. Ub. i. c. 3. k.h.v. etiam coram proprio Judice Ecclesiastico pe- tertit hinc (^c.Datur hoc beneficiumnon tantum tere possit per r. I. de Ininteg.rest.c.pen. de Reb. Ecclesiae contra Laicos, sed etiam contr.a aliam Eides n„n alten. Gutierez Canon qq. Itb. 1, e. Ecclesiam , sicut minori contra .alium Mino- .34,». io.Si contra sententiam petatur restitutio, rem , quia in pari causa melior .est conditio e- v. g. propter exceptionem «missam , instru- jas , qui certat de damno vitando, quam qui menta noviter reperta &c, ipse Judex, qui sende lucro captando. c. auditu, ubi Panorum», g. tentiam tulit restituere poterit, tex. summarium delnintegr.rest. I. verumn.fs.de Miner. & Castr. in 1 . z, C. fent.r.ej ein d„ non fojse, Gail. Debent autem z. potissimum conditiones i.« 4 , 114, *.}. concurrere ut restitutio in integrum locum ha- Demum petita restitutio post latam senten- ^ beat. I, ut petatur intra quadriennium quödmi- tiam suspendit «xecutionem l. un. C. in integr, »ori quidem currit a principio anni vigesimi sexti fest, post, ne quid novi fiat, nisi causa restitutio- quando scilicet factus est major, L stn. C. de ni esset altioris indaginis & verisimiliter tantum Temper. intnu^r, reftit. Ecclesia autem a die lae- ad protelandam litem peteretur , quo casu Jieret sionis, C lement. un.de snintegr , restit. est tamen exeeutio pratstita cautione de restituendo in ca- magis recept. DD. sententialioctempus ab ini- sum victorite c. suscitata 6 . .de In intege, testit. tio elfe uttlc, ut non.currat Ecclesia; ignoranti Myns. tent. 1. O48. &Cent, 6 . c.%. laesionem, nam in c, 1. x§> 2. de Rest. in integr. in 6 . .dicitur, quod Ecclesia post quadriennium AD N O TA Ti O» non sit .audienda ,fi negltgenter omiserit petere \ D num 1, Adde unum notabile, quod sit restitutionem,, ergo aliud .dicendum , si non ex an potestate Ecclesiae ex contractu vel actu negligentia, sed ignorantia restitutio omissa sui administratoris damnificat« , an velit admisit. Jason.»» autb. quot alltonet C, de, SS. E celes nistrationem convenire vel restitutionem in in- Georg. Everh. Pol. 2. cenfil. 50. n, 11. 2, requi- tegrum petere, imo electa una via adhuc dabi- ritur probatio laesionis, nisi ex ipsa actus v. g. tur regressus ad,aliam L 2.3. & $. ibi, nullo eü pre,- praescriptionis allegatione idsatis appareat, lap. judicio per elttttonem generando C fi tutor vel Cu- eum venißenttfi c, constttutmd.t. L, aitPreirr, rat, interven. j.p.fiper.L. verum,l $.&pastimst,deMinoe. Ad n. 4. Egregia hoc loco moveri potest In Camera tamen practicatum dicit Myus. Cent, ( quaestio, an sicut is, qui scit esse alienam, eatn- A, ob. 7, ut minores, qui appellationem .omise- que posse a se per vindicationem auferri censetur sunt sine alicujus laesionis probatione ad appel- mala; sidei poflessor, & tenetur omnes fructus laudum lestituautur, eo cu«d appellationis o- etiam conjum tot restituere l. artum, zi, C. de (F) Rei 42 De Privilegijs &; j uribus Monasteriorum. Rei vind, ita etiam, qui scit, rem posse 1 se per restitutionem in integrum avocari ? Reip, N e- gative cum Covaruv, Var. refol, lib, i c. j. n, p. Videtur autem haec quaestio fundamentaliter pendere ab ea, utrum qui cum minore vel Ecclesia contraxit, ex quo contractu » minor vel Ecclesia damnum accepit, teneatur in conscientia rem restituere, antequam per/» integrum re- ßitutionem petatur, supposito , quod contractus cceteroquin validus fuerit ? Innoc, in c. quin plertque. De immun, Eccle, & ibidem etiam Pa- «orm, n, r8, distinguunt, an cum, vel sin edolo laesio contigerit ? si fine dolo , negant restitutionem debere fieri ante sententiam Judicis» si eum dolo , affirmant. Ego hoc posterius distinctionis membrum sic opinior elfe declarandum, ut fi quidem dolus dederit causam contractui, ita scii, ut nisi illa dolola persuasio intervenistet, Ecclesia non fuisset contractura,res etiam ante Judicis sententiam restituenda sit ; dolus enim dans causam contractui facit contractum nullum. L, (fi eleganter, y. ff.de dolo. Sin autem dolus tantum inciderit in contractum, puta, quia in pretio defraudatio facta est, Ltc. censeo , in animae quidem judicio faciendam esse restitutionem seu supplementum justi pretij & compensationem damni, sicut fieri deberet, tametsi sine omni dolo laesio facta fuisset; non tamen debere rem ipsam restitui: etenim laesio per fe non facit contractum invalidum, & consequenter non impedit , quo minus res ejus que dominium ex contractu acquisitum retineri valeat ; unde etiam poslessor fructus percipit non ex re aliena, sed sua. Seddices, si talis jure domi, ii rem retinet & fructus percipit, ergo ab ipso amplius avocari, non poterunt. Relp, dominium in re St fructibus acquisitum > quoad essectum' esse revocabile, juxta dictas leges, quae una cum re etiam fructus restitui volunt. WMW mmmmm privflegium xxxnr. Kcs Monaiteriorum sine (blenni- tatibus juris alienari non- possunt, I. Prohibentur alienari immobilia & mobilia pretiosa , A quanam accenseantur immobilibus j I. Res servando non fervalibes fotefi Putatae alienare, j. Item res immobiles exiguas , 4. Simtlster res antiquo alienari solitat, q . Quitum dicantur mobtha pretiosa. 6. Pralutorum patefiat est amplior quam tutori, 7. Teluniampetest Prtlatstt fine Jolennttate expendere. 8 . Concordature, terrulas, ix, q. 1, cum c. ut super §. fin. de Reb. Eccle/. 9. An valeat repudiatio legati vel hereditatk fine folennitate ? [ bili , 10. Quando Pr&latui postit exigeresuper re tmmo- II. Quales centrali tu ventant rumine alienationis ? 12. Quando locatio ultra triennium valeat sal. tem quoad triennium 1 Ij, An valeat locatio ultra triennium cum hat fallo, at fingutie trienniis fit nova locatio? 14, Ad vahrem alienationis requiritur cepula- tive causa solennitas, X s. Cujus Superioris consensus requiratur ? 16, Videtur probabile (fipofito sttlo curis J ut in alienationefaUaalieriEcclesia non requiratur superioris licentia. 1 7, Alienatio rei Ecclesiastice, contra formam juris est nulla, (fi ab ipsa alienant e revocari potest. 18, Toena male alienantium, IA, Anrem mate alienatam restituendi fit obligatio in conscientia, 10. Ecclesia non tenetur invita rem male alh- naiam reupere , sed potest ex postfaäo adhibere solennttmcs. 21, Res male alienato repeti potest una eum fru” chbus, cum dtftinftiont tamen ibipofita,' n, R« Etclcswfttca. sunt prefiriptibiles. i J, Non currit Prafcripth vivo Prelato elienan, te,&contrtt eam datur restitutio tn integrum, 24. Quid postit consuetudo in hacmatirta • xq, "Ecclesia revocans rem alienam debet restituere pretium , sed non nisi in quantum est sallo locupletior, it. Quii debeat probare , pretium in utilitatem Eeclefi* este versum ? N hac quotidiana non tantüm Ecclesiasticis, sed etiam saecularibus cum Ecclesia contrahentibus scitu necessariae materiae qudm plurimae sunt quaestiones, Si difficultates , quarum praecipuas 4 De Privilegs js Juribus Monasteriorum* 45 eipuas antequam resolvam, dicam prius, quae Dubitatur I, Qusnatn dicnntisr mobiliapre- f certa &c fundamentalia sunt, ac mox dubitatio- tief», ut alienari nequeant' ilia dici mobili* xveseo pertinentes subjungam. Itaque /^.'«/ijqua’tunt dethesauro Ecclesia:, velqu® Certum eß i. qubd omnes res immobiles sive propter pretium, artem aut antiquitatem, fin- solo cohaerentes, ut prsedia, fundi, domus &c, guhvem splendorem Ecclesia?conferunt. Relite mobilesprtupst , sive ad Ecclesias regulares , quias quoque Sanctorum , maxime verö , ubi sive saeculares pertinentes alienari prohibeantur; perpetuae sepulturae mandatae sunt, inter mobilia Mxtrav, stmbiueß de Heb. Ecc'e 1 , non alten, m- pretiola rectisiime numerat, & ita de Stylo Cu- ter Commun. V >. r, X. eoii atque immobilibus ri* Romanae observari dicit Ricc. mprax.au- recte annumerantur juret incorporalia : ut qua: rea.p. i. rejol. oo. ad Jurisdictidnem pertinent ; Item servitutes Csetcriim autem no« videtur prohibitum» praediorum, jura piscandi, venandi & census quin Praelatus possitaliqua pocula argenteaalie- annui.si ex fundatione vel aliunde in perpetuum nare, veteres calices aut ornamenta pro noyis constituti sint pro sustentatione ministrorum aeque bonis ac pretiosis commutare, sicut con- Ecclesiae Cie«?, i, §. cumque annus reditus, de siietudo pnssim declarat .talis enim commutatio Vtrb.fig, non est ita periculosa Ecclesiae vel damnosa si- Certum tß , 2. quödciim tantum mobilia pre- cut absoluta venditio, aut donatio. Non ob- tiosa alienari prohibeantur, ideo liber-e possit stat quod omnium rerum mobilium, quaeser- Praelatus vendere ,& distrahere frumentum, vi- vari possunt, alienatio qusdam sit Tutoribus «um, jumenta & animalia superflua , aliaque interdicta, d. L. n. de Admtn. Tutor. Praela- quae fine detrimento notqbili servari non pos- ti autem fint Tutores suarum Ecclesiarum ut sunt; quia res hujusmodi servando nonservabi- argumentatur Qusranta V, alienatio R« Er cies, les etiam tutores & Curatores, quorum tamen n. 24. * Nam respondetur qubd Praelati tan- g potestas longe magis restricta est , quam Prae- tum in larga significatione sint Tutores, ciim latorum, sine solei,nitate aliqua alienare possunt, eorum potestas multb sit amplior,ex quo eorum Z.lex qui2l. & L,TutoresC. de Admin. Tutor, Officium est perpetuum, quam Tutorum, qui Certum est 3. quod etiam res immobiles si curam pupillorum gerunt, quorum Officium valde sint exiguae, ionge distantes, & propter tanthm temporale est. Unde etiam fit, quod necessarias impensas magis Ecclesiis onerosae, Praelati moderatas donationes de rebus Ecclesiae quam utiles , Praelati sine solennitate alienare etiam mere gratuitas facere poflint, *. 3. V« Depoliunt. c. terrulas, 12. q. 2. c. adaures cap. nat, qudd tamen Tutoribus erdinare prohibi- ut super §. poffejfiouii exh.t. tum est. h. Tuter, 13 %.stn.jf. de Admin. Tutor, Item etiam res ab antiquo alienari aut in seu- Dubitator II, Utriim Praelatus pecuniam nudum vel Emphyteusin dari solitae, fi rursus ad meratam poffit iibere sine solennitate expendere? >j Ecclesiam revertantur, denuö sine nova solenn!- ig. quamvis regulariter pecunia numeretur inter täte alienari, seu in feadum vel Emphyteusin res, quae servando servari non possunt, ejusque dari poterunt, c. 2. de Feudis d. Extras. ambi- ulus consistat in expendendo, nihilominus si ttoft. Et hanc esse communem Conclusionem aliqua summa pecunia specialiter destinata DD, ut res semel effecta alienabitis cum solen- esset ad bona immobilia einenden da vel Eccle- nitate,efficiatur perpetuö alienabilis sine solen- fiam aedificandam , jam accenseretur bonis nitate , dummodo semper cum eadem Ecclesiae immobilibus, & sine causa ac solennitate alie- utilitate alienetur cum plurimis citatis dicit Ri- narinon posset: sicut propter eandem rationem cius infrax.aur.p. i.rtfol. 16. Tutor alicujus pupilli ex tali pecunia ad compa- Volunt tamen non minus communiter DD, randa immobilia destinata, nec sibi nec aliis de- ut res dicatur soluta alienari ab antiquo, vel facta bita solvere potest, Tex, in L. 3. §, quid ergo js, alienabilis debeatil praecessisse una vel altera alie- de Contr. aß. tut. atque idem esse, si aliqua fum- natio folennis & interim spatium 40. annorum ma pecunia: ex providentia antecessorum speci' elapsum esse. Sicut ex decis Rotae Roman, aliter sit deputata pro graviffimis futuris necelfi- & cum multis AA. refert Riccius d.l.n. 3,Sed tatibus docet Quaranta. d.l, n. 2 j\ ex his certis, ( F ) 2 Du- 44 De Privilegi js & Juribus onasteriorum* Dubitatur I 1 L Utrum res immobiles ex-guas & modici valorts , ita possit Praelatus alienare , ut ne quidertt consensum capituli habere teneatur ? *lac„ terrulas u.q, 2. licentia daturEpis- copo terrulas aut vineolas exiguas longe posi tas & Ecclesiae minus utiles si necessitas fuerit distrahendi'etiam sine ConfensuCapituli. Econ- tra in e. ut super § ß, 'n. X. Je Reb. Eccles. poffeßio- utr, mquit Pontifex, qut Ecckfit minus sunt u~ tilttprs alds wiboribm de fratrum tuorum ©> sameris partis tonßltt gf consensis alienandi ßve tommutandi iberamconcedimusfa ult.ttem. In hac textuum- varietate vel contrarietate licet aliqui velint d.c. tirrui a* per c. ut super absolute essis correctum, quia, tamenin dubio'expedit Jura juribus concordare,, ut evitetur Jurium correctio r. tum expediat, de Eletfl. in e. i- deo placet concordatio quam insinuat gl. in d, K. fin, in E, ajf n‘u, ut scilicet textus sneod. fin. accipiatur de permutatione, Sedere,- quae quidem in se est utilis, sed tamen minus utilis, comparatione rei magis utilis : textus, vero in e. terrulas accipiatur de absoluta venditione seu distractionealicujus rei, quae in se absolute spectata nullam vel exiguam utilitatem adfert. Dubitatur IV. An Praelatus possit pro re immobili aut mobili pretiosa fuce Ecclesiae donata, vel intestamento relicta accipere pretium;, auttale legatum,vel donationem omnino repudiare. Ratio dubitandi' est , quod tantumf alienatio 4 't Praelatis interdicta, talis autem repudiatio- rei, quae prius ad Ecclesiam non pertinuit viedea- tur potiusnon acquisitio, quam.aiienatioi.ut existimat Syivest. V. alienatio n. 14 „facit l. (>. ffl Quttnfrand.cred. sequitur Riccius m praxi aurea p. 1. refol. c, 2. Sc ideo ista sententia probabilis- est.. Sed negativa sententia probabilior vadetur, cum enim non tantum rei <* specie legatae dominium stacim a die mortis Testatoris transeat in Ecclesiam, sicut & in quem vis legatarium E. lega um 80, ff. de Leg.. 2. I. «' Titio. 64. ff. de Vurtu „ ied etiam dominium rei diter vivos, donatae Eccles:« 1 , licet traditio 1 non sequatur,ut supei ius Pri\r. 2 ■*. diximus, consequenter qui proiegaroautdonatoipretium. acciperet, vel omnino- repudiarer hoc ipso rem indöminio 1 Ecclesiae existentem 1 alienaret, Qu aranta, d, lo-- ts ». sz , Prior autem opinioia legatoqnanti- tatis,generis, vel conditionato forlan melius pro, cederet , in qua propter incertitudinem domi, niumnon slatim transfertur. Sed dices, etiam puru m legstumfpeciei , non aliter transire in legatarium, quam. si id agnoverit, ergo si Praelatus repudiaverit,erit adhuc potius non acquisitio, quam alienatio. Resp. 1. non requiri pofiiivam agnitionem , sed legatum simpliciter transire in lega tarium, si non repudiaverit d . I. go. quam repudiationem Praelatus acquisito jam ferne! dominio ipsi Ecclesiae, juxta dicta facere non potest. Resp. i. Legatarium in legato pio noti esse solum Praelatum , ut ispro suo libitu repudiare valeat , sed totum Mo- nasteriumjmo aliquo respectu & ex fine legantis,ipsum Deum , aquo legata Sc donationes piae' statim acceptantur, ut superius in Trivit, z 4.2. dictum fuit. Singularis tamen limitatio est circa Monasteria Mendicantium bonorum immobilium inca- pacia , ut si'ipsis aliquid legeturaut donetur,illud', sine solennitatealieiiare& pretium accipere pos, sint, Quaranta d. l.fttb re. 2 j,- Porro quod de'lege lata aut: donata Mona, sterio vel Ecolesiae bonorunrcapaci' dixi, utsine' solennitate alienari nequeat, idem est; de rebus 1 immobilium aut mobilibus pretiofis Monasterio 1 per ingressum & professionem alicujns quaesitis, nam Sc horum pienum dominium per Professi, onem in Monasterium'translatum est, Autb. «, grtffiQ,. d. Si Ecc/. Ricc. inprax. ater, p, I. rtftl. 97. Si tamen ex. postfacto primum ex persona: professi per mortem v, g, Consanguinei ejusdem' Monasterio obveniret aliqua hereditas- non videtur improbabile, quod eam Praelatus ante aditionem sine solennitate .ex justa, tamen caufda 1 -- lias in conscientia tutus non foret, repudiare possit, quia tali caso tantum non acquireret, nihil vero poprie alienaret; tum quossres hereditariae' non acquirantur heredi ante aditionem rtum etiam , quod aditio hereditatis uennunquampropter onera hereditaria, aut latens aes alienum, si non periculosa, saltem parumproficua esse soleat, .Sitamen ex post appareret lucrosam fuisse' hereditatem,Ecclesiae sicut minori restitutionem 1 - concedendam 1 non ambigo. L.7. §. 6 r cum ftil* ff. de Minor;, Dubitatur V. An fi lis instituta sit soperre im- mobili inter Ecclesiam Sc extraneum, Prolatus possit De Privilegijs & Juribus Monasteriorum. 45 possit per Citam fransatficnisklite desistere absque alia solennitate? Resp, este distinguendum , utrum Ecclesia'sit in possessione rei litigiosae, vel utrum postessio sit penes extraneum , & Ecclesia sustineat Personam Actoris; priori casu si per transactionem deberet adversario dimitti res immobilis, requireretur solennitas Juris,quia esset saltem possessionis alienatio,secus in altero casu, in quo nulla videtur proprie intervenire alienatio,cum ex supposito nec cerrum jus , nec possessio penes Ecclesiam extiterit. Quarantad« V, alienat.ojkb ». 43, vcrf ki, hrrttfa. 11 Certum est 4, quod nomine alienationis in- primis omnes contractus intelligantur, quibus dominium utile vel directum transfertur, ut donatio, venditio , permutatio, feudum,& Emphyteusis & similes. Deinde etiam omnes contractus, quibus non quidem dominium,sed tamen' postessio aut jus percipiendi fructus exreEccle- jiasticaad longum tempus transfertur , cujusmo- disuntoppigneratio specialis, ususfructus Si e- focationcs ultra triennium factos d, E xtra&ag, ambitiosi , cts e. nulli & c,ad audientiam deReb, f. Celes, Verum’ j Dubitatur I. An locatio rei E cclefiastica facta ad longum tempus v. g. ad 10. annos sine so- fennitate tota quanta corruat, vel an saltem valeat quoad primos 3, annos, eoqusidelocatio rei Ecclefiaßtci ad triennium etiam sine omni solennitate permissa sit ? Pro valore talislocati- Onis saltem quoad triennium facit Regula. 37. I, trt (>. quodutileper inutile vitiari non debeat in his quas separabilia sunt, quemadmodum de jure Civili si quis una vice ultra yoo, solidos donaverit, valet quidem donatio quoad poo. Iton autem quoad excessum' L. sancimus , C, de Tfonat, econtra quod locatio ultra triennium facta totaliter nulla sit, suadet Textus in d.Ex* traVag, ambitiosa & in C lern, \ . dt Rei/, Eccl. quae' sine distinctione talem contractum annul- lat, & videtur hic haberelocum vulgare dictum- qusid Praelatus voluit ( videlicet locationem ultra triennium ) non potuit, & quod potuit (videlicet locationem ad triennium) non voluit;' est autem noti Juris,quod in omni actu non tantum potentia agentis sed & voluntas ejusdem' desideretur c, eum fup. t dt Off. lud. Deleg,- ■Sicut ex eodem fundamento testamentum cotana Testibus regulariter & i» dubio no» valet in vim Codicilli, nec matrimonium sine Parocho contractum valet in vim sponsalium de futuro. in hac celebri controversia notabili distinctione utitur Guerez Canon, qq. lib. 1. c, 13. n. 7, qusid si una tantum indivisibilislocatio facta sit v, g. si una tantiim pensio constituta fit pro toto decennio vei Ii ex aliis conjecturis appareat, Praelatum non aliter locasse , & conductorem non aliter conducere voluifleqpam ad integrum decennium, tunc talis locatio tota corruere debeat,quia contrahentium voluntas circa triennalem locationem deficit.Sin autem modo ordinario praedium Ecclesiae locatum fuerit proannua pensione, 5c itadivisibiliter ad primum, fecundum, tertium, & reliquos annos , tunc tolerari debebit locatio adprirnaffi triennium juxta jura supe risis pro affirmativa sententia allegata. Dubitatur, II. Utrum Praelatus possit praedi- IZ um Ecclesiae saltem cum hac clausula ultra triennium v. g, ad 9. annos focare ut singulis tri- enijs sit nova locatio ? Affirmative Respondet Bald. in L. voluntas C. de Ftdetcommijf. esi quod interveniant diversae locationes, Sc singulae noa extendantur ultra tempus a lege permissum. Sed contraria sententia verior est, quam tenet Covar. 9 ar. res. c. 1 si, ». 4. Videtur enim tale pactum in fraudem legis inventum, esiminefrectu nihil vel parum intersit an res absolute locetur ad 9. annos vel an praedicta clausula adjiciatur, quia utroque casu perceptio fructuum ad longum tempus contra intentionem legis separatur.Con- stat autem,quod contra legem facere & in fraudem legis, sive contra ejus intsntionemfacere aequiparentur c. fin.de R eg, ]ur. tn si. quo etiam adferri potest bonus textus tn Nov. 7. c. 3 , insin. Unde non obstat ratio Baldi quod sint plureslocationes verbotenes , in essectu tamen , ut dixi,est locatio ultratriennium .quia Praelatus se obligat qüsid post primum, imo secundum triennium finitum denuo rem apud conductorem, relinquere velit. Certum est 5. ut alienatio rei ‘EcdtfiafiiCt a- f 4 lienari prohibitae valeat, duo copulative requiri, videlicet causam (fi solennitate , Causa est triplex; necessitatisiHtilitatis & pietatis. Necessitatis quando Ecclesiam urgent debita &c. Vtilitatts qüsjn- do per alienationem major fructus procurari potest Cltm, i, deReb, Eccles Pietalts si captivi rc- c F ) Jr diruenda 4-6 De Privilegi js &c Juribus Monasteriorum. dlmendi.si pauperes alimentandi > si templa vel Cremeteria asdificanda sint c. aurum, 11. q , 2. Solenni/as consistit in tractatu habito cum Capitulo seu Conventu collegialiter congregato ejusdem vel saltem majoris partis consensu una cum consensu Superioris. Nocanter dico.Capi- tulares debere esse ccUegtalster congregatos, ut alter alterius rationes audire possit, absentes tamen remote non eile neceilario ad istum actum vocandos communiter apud DD . receptum est, dummodo saltem duse tertiae capitularium ( v. g, ex Jo. £0. ) in loco praesentes sint. ?anorm. tn e. I. dt his , qui fiunt a majori parte Capit. n, IÄ. qua in re consuetudo locorum praecipue attendenda erit. jt f Por rb licet olim Superioris nomine venerit proximus superior, ut in alienatione ab Abbate facienda Episcopus C . Abbatibus ,11. q . 2. C em. I. h. t. imö in alienatione Episcoporum solus contentus Capituli requisitus fuerit c. fine exceptione d. q, 2. hodit tamen de puncto Juris loquendo fatis certum videtur, qubd in omnibus alienationibus consensus S. Pontificis requiratur c. 2. h.t.in 6. (fi d, Extrav,ambtt-ofa.qux 'Extravagant expresse pcenas statuit alienantibus bona Ecclesiarum, Monasteriorum, pioriim- que locorum quorumlibet inconsulto Romano Pontifice,ut etiam observat Hen. Zoes. De reb. Zccl. n. 12. Dico de puncto Juris haec se ita ha» habere,attamen de consuetudine praesertim in Germania 8c locis remotis unde difficilis aditus ad Papam est d. Extrav. receptam non esse saltem quoad hoc ut etiam inferiores Praelati Episcopis subjecti teneantur in alienationibus consensum Papae & non Episcopi requirere, attestatur Zypxus tu analyfi L Pont fici. d. t. ». r. & quod d. Extravagant alicubi quoad aliqua tantfim acepta sit,pariter refert Na var. i« manuali, c. 37. n. ijo. cum Sylv. Cajetan. & aliis. j g Dubitatur autem »utrum requirantur solenni- tates Juris, si alienatio fiat ab una Ecclesia alteri Ecclesiae. Affirmat Barb. in Colleeian. DD. ad c. I. de Reb. Ere/, per ttx. in tod. e. 1. h. t. atque hanc esse praxin Curiae Romanae testatur Ricc. inprax.aur.p. i.refol. z s. Verbin de puncto Juris & extra Italiam ( ubi praxis Curiae Romanae nou ita attenditur, nisi Si hic consuetudine aliud receptum sit) videtur non improbabilis sententia negativa, ut fatetur Ric£. derefol. jf.hoc saltem sensu,ut st evidens causa utilitatis vel necessitatis subsit, superioris licentia non requiratur, ebqubd finis prohibitionis de non alienandis rebus Ecclesiae sit in consulendo indemnitati Ecclesiae universalis, nonverö Ecclesiarum particularium, idque plurimum confirmatur ex c. 2. de Reb. Ecclef in 6. & Extravag. eod.tit. ubi dum ad alienationem consensus Pontificis requiritur,principaliter agitur de alienatione , quae fit Laicis & saecularibus hominibus, ne res Deo dicata; ad profanos usus applicentur. Im bind.c, 1. de R*£. Ecclef agitur de alienatione Abbatis facta alteri Ecclesiae, & tamen ibi nihil expreß!: de consensu superioris, sed tantum de consenlu ambarum partium dicitur: quod verd Ecclesia ex contractu laesa etiam contra aliam Ecclesiam in integrum restituatur superius Priv, z i.n, r, diximus. Certum est 6. quod si alienatio rei Ecclesiastica contra formamjuris attentata sit,tunc contractus ‘ non valeat & res alienata non tantam per Successorem Practatum vel Capitulum, sed etiam per ipjum alienantem revocari pellit c. 2. (fi, 6, d. t. quamvis enim nemini regulariter contra factum proprium venire concedatur, L. cum a matre C. de Rei vind, fallit tamen, si factum sit ipso jure nullum , vel si non tam ex persona propria , qudm ex parte Ecclesiae per malam alienationem damnificatae proprium factum impugnetur , Zoes. de Reb. Ecclef, non alien, n. 4. IZ Praeterea verö ex fiped. Extrav. ambitiosis- lienans, Si is in quem facta est alienatio p cenam excommunicationis incurrunt, & beneficium , cujus res alienatae sunt, ipso jure vacabit, hoc, si inferioris conditionis beneficiatus alienans fuerit; sin autem Episcopus vel Abbas aliquid male alienaverit, est ipsi ingressus in Ecclesiam interdictus , sicut in c, Extras, habetur. Monet tamen Navar. d. I. & Confil.i. de Reb. Ecclef. non alten, istas pcenas ipso jure incurrendas non ubique receptas este, & ubi etiam receptas sunt, tautuin habere locum circa alienationem cum effectu sumptam si nimirum res Ecclesiastica de facto etnptoria tradita sit. Dubitatur autem I. utrum recipiens rem Ecclesiasticam sine solennitatibus alienatam teneatur eum restituere in , conscientia; foro antequam per ordinarium judicium fori externi repetatur ? Si res ita mali alienata sit, ut nec justa DePriyilegijs & Juribus Monasteriorum. 47 fla causa, nec solennitas intervenerit, utique recipiens eam cum damno & injuria Ecclesiae retinere in conscientia non potest c, fi quis. 6. d. t. at verö si quidem consensus Superioris aut Capituli non intervenerit, subsit tamen justa causa, tunc quidam DD.d restitutione ante sententiam Judicis excusant, ciim enim tali casu nulla sit commissa iniquitas & adsint ea - quae de Jure naturali advalorem contractus i’equiruntur,non videtur,ajunt, obligatio restituendi in Foro interno injuncta esse, antequam contractus in foro externo rescindantur, Ricc.^.p. i. Re/ 7.», 4. Laym. m traft, de legib. c. 1 fi. infin. 20 Dubitatur II. an si emptor rei Ecclesiasticae sine solennitatibus alienatae velit eam ultro restituere Ecclesiae, teneatur acceptare Ecclesia si malit contractum per adhibitionem solcnni- tatum confirmare ? Non posse contractum ex post facto confirmari sine utriusque partis nova voluntate tradit Zoes. d. L. n. 23. arg, fi Tutor autem Instit. de huth. Tutor, ex quo ordinariam regulam colligunt Interpretes , quöd ea, qu® sunt de solennitate actüs , non possint ad eonvalidandum actum ex postfacto interveni re. Sed communiter receptum est, quöd contractus ab Ecclesia sine solennitate factus sit nullus tantum in favorem Ecclesiae , si nimirum ipsa velit contractum inpugnare, quemadmodum si pupillus sine Tutoris authoritate cum alio contrahat, hic quidem obligatur non autem pupillus prine. \nst. de Autor. Tutor. Unde si Ecclesia malit contractum confirmari per adhibitionem superioris ( ut quia est in u- tilitatem Ecclesia? . vel res interea casu aliquo deteriorata est, ) hoc videtur omnino permittendum,prout textus est clarus una cum Gloss. tn c. fi qua de rebm. /3. q. 3. & tenet Panor. in e. diversis , de Cler, Conjug. in fi. Notum quoque est, ratihabitionem retrotrahi & mandato aequiparari c. 10, de R.I. tn 6. Nihil verö movere debet argumentum eductum, ex d. §. Tuter autem, ubi dicitur, quod auctoritas Tutoris in ipso contractu pupilli,non post longum tempus intervenire debeat, nam respondeo argumentum a Pupillo ad Ecclesiam procedere in favorabilibus, quando circa Ecclesiam non habetur alia Juris dispositio, sechs autem inijs, quae Ecclesiae onerosa sirnt, Si ubi habetur a- lia in Jur, Can. dispositio sicut ia d errore luris non putavit requiri solennitates ad rem Ecclesisticam alienandam : nam error j uris inducit saltem fiftam malam fidem, & licet regulariter a poena exculet, tarne« non prodest ad acquisitionem & lucrum captandum : maxime in illis casibus, ubi lex resistit contractui sicut alienatione sine solennitate factae !■ 7. & %■ jf- de Juris (fifaft < ignor. Fach. Ub. g. contr. c. 29. Panorm, in e, pen. de Reb. EcdeJ, nonalien. n. 9, Barb. in cap. quis. eod. t.n. 13. Cov, var, res. Lb. 1, t. 3. n, g. Sed magna est difficultas quid dicendum , si emptor fuerit in verba bona fide, non errorejuris fed/ti 3 c, traditur, Praelatos majora negotia cum consensu vel consilio capituli expedire debere, E o )&■ PRIVILEGIUM XXXIII* Monasterium dissolvit Conjugium. 1. Matrimonium ratum dissolvitur per ingressum quoad vinculum , consummatum autem tantum quoadcohabitationem, 2. Redditur ratio dfterfi tatis & ibi quefitfigni- ficatio Sacramtntalit Matrimonii rati tonfummati, 3, An Pontifex juste concesserit hoc Privilegium} 4, Per legem communem potest Princeps aliquem privare suo ]ure. q, Re probatur opinte illorum, qui putant tantum bimestre tempus dari conjugatis pro Noviti- atu. 16. In Matrimonio sepe aliquis cogitur continere fine culpa sed non fine causa, 7. Copula antecedens Matrimonium non operatur , ut Matrimonium dicatur ex ea consummatum ? 7. Pros effio fine licentia alterius Conjugis post Matrimonium consummatum faBa non valet ut filennts , ‘balet tamen ut votum fimplex castitatis, 10. A'« ton'valefcit Pros effio fine no'vo consensu luet altertonjux ratificaverit , ‘beimortuus fuerit , 11. Propter adulterium unius potest alter ai Religionem transire. 1 2. An fi Pros effio non valeat nifi in vim voti fimplieis poffit profitens Ubere exire etiam non revocatus ? 13. Quid, fieonjux dans licentiam ex postfaBe nolit ipse quoque ingredi ? 14. Per assumptionem Ordinum Clericalium non dissolvitur Matrimonium. O11 tantüm homines Caelibes, sed etiam Conjugati ad Religionem transire possunt , Lc per istum ingressum Matrimonium prius contractum dissolvitur, adhibita tamen di- ssinctione inter Matrimonium ratum & consummatum, nam si Matrimonium quidem ratum & in facie Ecclesiae contractum, nec dum tamen per Copulam carnalem consummatum sit, dantur his novis Conjugibus duo menses ad deliberandum , an Matrimonium consummare vel Religionem ingredi velint, Qubd si alter ex Conjugibus ingressus fuerit, Matrimonium r«. ( G ) tum 1 /q De Privilegijs & J uribus Mo nasteriorum. tum etiam quoad vinculum dissolvetur, & alter in saeculo remanens aliud Matrimonium inire poterit, sed tunc primum ubi ingrediens professionem fecerit c. i. & 7. de Converf. Conjug . Hostiens. eoA. tit. ». 11. Matrimonium autem consummatum quamvis quoad vinculum disloivinon possit, s, tamen alter Conjunx cum expressa licentia alterius post consummatum Matrimonium ingredi, & alter etiam sequi vel saltem ( si propter senium aut valetudinem de incontinentia suspectus non sit) votosimpliciscastitatis se obligare velit, Matrimonium quoad mutuam tohebstationem sicut per divortium solvetur, c. 4. & (tq.c, uxoratus z. A c. ad Apostohtam 1 p de Converf. Conjug, Sed quare potius vinculum Matrimonij ruti per ingressum in religionem dissolvitur, quam vinculum Matrimonij consummati ? Rationem assignat Hostiens. d.' t. n, 7. quid illa eonjun- ßio animorum, quae sit perMatrimonium ratum, tametsi verum sit Sacramentum, & perfectum Matrimonium, tamen solum significet Conjun- Hionem Christi cum anima fideli per gratiam , quae conjunctio non est immutabilis, quia & in melius mutari sive intendi, & etiam per peccatum omnino tolli potest. At veri conjunßio torporum Si Matrimonium consummatum signi- ticat conjunfhontm C hristi cum Ecchfia (juxta illud Apostoli ad Hphts r, c. Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo (j» in Ecclesias) quae conjunctio omnino indissolubilis est, | Quaeritur autem I. qtsommodo »Summus Pontifctc potuerit in Matrimonio rato dare licentiam ingrediendi Religionem etiam altero Conjuge invito, & sic alterum jure ex Matrimo- oio quaesito privare ? ih. Cum Matrimonium ratum ex siia natura 4 non sit indissolubile , ideo recte potest Papa justa aliqua ex causa ejus obligationem & vinculum tollere, vel per dispensationem velperpro curationem majoris boni & concessionem ingressus in Religionem. Nec obstat, quod alter Conjux privetur jure suo ex contractu Matrimonij quaesito : nam ex justa causa potest Princeps aliquem jure suo privare, maxime si id faciat per legem publicam & communem: quemadmodum factum videmus in lege priferi- ptionis, per cp»m ei, qui patitur longo tempore rem fu am ab alio possideri ,aust'ertur domituum, & transfertur i» possidentem; ne dominia rerum sint incerta,& ut lites tandem finiantur.Ne- que propterea tales leges magnum gravamen habent, quia sunt communes omnibus, Scsicut possunt, obesle in uno casu,ita possunt prodesse in altero. Ex. g. hoc anno praescribitur contra me,altero fortassis ego praescribam contra alium, In hoc matrimonio uxor invito marito ingreditur Religionem, in altero invita uxote maritus &c, Deinde quiajamper legem generalem constitutum est, ut religionem ante consummationem ingredi liceat, ideo obligatio Matrimonij, non est omni ex patre pura & absoluta, sed habet tacitam conditionem » obligo me, nisi intr abi— mestre placuerit religionem ingredi. Textus de- niquequi ex Scriptura possentin contrarium adduci, ut qubd non lutat demittere uxorem excepta causafirnteationk. Item , quos Detee conjunxit , homo non separet, de matrimonio consummato intelliguntur e. 7. de Corners. Conjug, Quaeritur II. An si unus ex Conjugibus ad religionem transeat , alter debeat per integrum annum expectare usque dumingrediens Professionem faciat ; Non desunt , qui putent, personis conjugatis tantum bimestre temput esse assignatum, intra quod Novitiatum agere, & post illud expletum vel professionem facere , vel ad conjugium redire debeant, per textum in d. c. 6 . d. /» quem ajunt, etiam hedie per Concil.Trid.non esse porrectum propter specialem rationem,quae in conjugibus militat, ne scilicet conjunx in saeculo expectans propter longiorem moram periculo incontinentiae exponatur. Zoes. d. r.», 71, Verum ciun generaliter omnibus de jure antiquo annus probationis sit concessas, c, ad Apo— flolitam » 1 S, de Rtgus euraque Trid. Cone, in quacunque Religione tanquani omnino necessarium sine distinctione requirat, circa conjugu- tos autem aperte & id claris terminis contrarium non statuatur,ideo probabilius est etiam conjugatum ingredientem Monafleritmi annum N.'vitiatus explere , & alterum Conjugem inter i m expectare debere, ita docet Sanch, ae Matt, L.z. d, 24. n. 4. quod verb in d. c.-j. d, t. dicitur , Conjugem debere intra duos menses ad Monasterium transire vel ad Conjugem redire, accipiendum est de tempore deliberatori 0 > noa de temporeNovitiatfis, & in casu illius Capituli » ubi mulier i marito adime in Cxcuio se separavit. Demum De Privilegi js & Juribus Monasteriorum'; r* Demum circa id, quod objicitur da periculo incontinentia;, ii alter conjux tam diuexpecta- re debeat, responderi potest per verba Pontifi- cis iit c. quantam, verf.fi autem de carnah. ut litt non tontest, qubd in matrimonio multi casus emergant, in quibus conjuges sine culpa, sed Honsine causa continere coguntur: utii alter ex morbo vel maleficio impotens reddatur, si Iis super aliquo impedimento Matrimonij instituatur. Quxritur III. An Copula ante Matrimonium habita cum ea, quam quis uxorem duxit, facit, quo minus liceat religionem ingredi? Ratio dubitandi essiquöd ex multorum sententia copula ante Matrimonium habita fictione Juris censeatur in ipso Matrimonio contigisse : unde fit , quüd liberi ante nati vel concepti persuble- quens Matrimonium iegitimentur jux'a c. 3. (st 4 , §l»i filit fint leg. Nihilominus tenendum est, talem copulam non impedire liberum ingressum ad Religionem, cum extra Matrimonium facta & mere fornicaria non faciatMatrimonium con- siimmatum.nec significet conjunctionem Christi cum Ecclesia. Ad rationem dubitandi dicitur,illam fictionem Juris tantum locum habere circa legationem liberorum , non autem generaliter, & eo casu, quo de consummatione Matrimonij & fignisttatione S a cr ament ait inquiritur , ubi proinde non ex fictione juris,sed veritate proceditur. Quaeritur IV. An copula vi aut metu ab uxor« extorta impediat religionis ingressum? Negative respondet Sanch. d. I. 2.dtst\ 22. n. 6 . quia per violentiam Mariti uxor jure suo privari non debuit, nec Martius ex suo, delicto debet commodum reportare , ut hoc modo uxorem in Matrimonio retinere possit. Idem docet gloss. in c. fin. in V. it.vttus dtst. p5. Verum contrarium probabilius est,quia talis copula vere facit virum & mulierem unam carnem Sc Matrimonium consummatum, utfateturipseSanch.rf.fi it. 4. consequenter inducit sacramentalem significationem matrimonij consummati scilicet conjunctionem Christi & vinculum indissolubile. Rationibus adversar iorum breviter responderi potest , uxorem quidem privari suo jure fint culpa, non autem fine causa, & maritum reportare comodum ex delicto non per ie&divecte, quatenus ex delicto, sed potihs indirecte & occasione delicti, per se autem ista indissolubilita* provenit ex consummatione Matrimonij ut dictum. Quaeritur V. quid Juris , si post conium- ^ matum matrimonium Conjux ignaro vel invi- * to altero Conjuge religionem ingrediatur, ibi- que professionem faciat ? Respondeo talem professionem non valere, & ideo profitentem libere ab altera patre revocari poste. Quamvis autem revocatus mortua Conjuge »on teneatur ad Monasterium redire, cum Professio no» valuerit, quia tamen in Professione votum castitatis emittendo hoc ipso promisit nunquam exigere debitum Conjugale, quod ciun in ipsius fuerit potestate , ideo quoad hoc votum tenuit , non quidem tanquam solenne , sed tanquam fimp/ex , ac propterea non tantum constante matrimonio sine dispensatione debitum exigere, sed nec eo dissoluto aliud saltem licite contrahere peterit t. 3. (st e. placet, ubi DD, de Qtn- ver/. Conjug. Porrö Professio imius Conjugis sine licentia j q alterius Conjugis facta per ratificarionem vel mortem illius Conjugis in saeculo relicti ex probabiliori sententia non convalescit, nisi per novum consensum tacitum vel expressum renovetur juxta regulam i8> fi in 6 . Quod ab tnitio non valet traSu tttnptris convalejcert non petest, & quia prior consensus in religionem sine licentia uxoris fuit invalidus, ergo novus omnino consensus requiritur. Sunt quidem qui putent, talem Professionem valere sub conditione , si conjux consenserit vel mortuus fuerit, sed id potius divinatoriumest, cum nullo expressis textu probetur,econtra autem > in c. j.rf, t. absolute dicatur, Professionem non valuisse. Sanch. de.Matr. lib. 7, di(p. 34. », 1 6. videtur quoque in contrarium facere, eap. consuluit d.t. ubi respondit Pontifex quod vir professus mortua uxore nec ad saeculum redire , nec matrimonium valide contrahere possit. Sed hic Textus non loquitur aperte de nostro casu , quo maritus invita uxore religionem ingressusest, imb non obscure ex verbis ibi positis colligitur, ipsam quoque uxorem ad domum regularem transivisse , & consequenter ante Professionem licentiam tacitam vel expi essitm dedisse. Ulterius etiam illud notatu dignum > quöd adulterium unius conjugis sicut caufat perpe- * * ( G ) a tuum si De Privilegijs Se Juribus Monasteriorum. tuum divortium, ita etiam faciat, ut Conjux innocens irrequisito Conjuge adultero religionem ingredi , in eaque valide profiteri possit, Navar, de Convers. Conjug. Cons f. non tamen convalescat Professio ab initio inutiliter & sine consensu Conjugis facta , licet Conjux in saeculo ex postfacto adulterium commiserit, per ea, quxstatim ante diximus. I Z Quaeritur VI. An eo casu, quo Professio Conjugis non valuit, nisi in vim voti simplicis possit is propria, authoritate cx Monasterio exire , quamvis ab altero Conjuge non petatur ? Pro affirmativa, quam tenet Sanch. d. difl>. 14 . n. 15. facit, quod Professione invalida non fit causa, cur aliquis in Monasterio retineatur, arg. c. accedens, y. d.t.&c. 2. 3 5. q. 5. ubi invalide professus proprio motu exiens non pro- pterea reprehenditur. E contra pro negativa quam docet Gloss. & Panorm, in c. Placet. 12. d. t. fortiter stringi textus in eod. caf. pia-et, in illis verbis : redire autem ad saeculum non erat in ejus potestate ; cui accedit ratio, quoti talis Professio saltem valeat ut votum simplex castitatis,propter quod tenetur vovens,quantum in fe est, vitare omnecarnalecommercium uxoris. In hac difficili quaestione ego inprimis dico, Monasterium posse expellere talem uulliter professum postquam ejus nullitatem cognovit quia obligatio Monisten! ad retinendum Religiosum tantCim provenit ex Professione, ergo nbinullaest Professio , nulla quoque est obligatio ad retinendum : prout idipsimi docet , Sanch. d. lac, sub. n 16. Quod veri attinet ad personam ipsius professi, puto distinguendum, an praeter nullitatem professionis aliam justam causam ingrediendi habeat: v.g. infirmitatem, debilitatem ad sufferendum rigorem > grave cum aliis dissidium &c. vel an nullam talem «ausitrn allegare possit : priori casu amplector sententiam 5 ’anchezij, posteriori verd Glosl. & Panorm. cit. loc. 2Quaeritur VII. quid statuendiim sit.fi Con- 3 junx Conjugi exptestam licentiam ingrediendi religionem dederit, ipse verö in saeculo remanens & suspectus de incontinentia nolit ad religionem transire ! Communis est distinctio, an maritus dederit licentiam uxori ingrediendi religionem » vel an econtra uxor marito ? priori «fu censent maritimi ad ingressum in religionem etiam per censuras cogi posse ; quia hoc ipso feadingressum injreligionem obligasse in- telligitur, qubd Conjugi licendam, ingrediendi dederit , quam tamen se dare non posse scivit, aut scire debuit,nisi etiam ipse ingrederetur. Altera autem casu , si uxor, quee dedit licentiam, marito alleget» se ignorasse hanc obligationem, alias fe non dataram fuisse licentiam , cum libi nunquam animus fuerit ad religionem , & dicat, mulierem excusari, si ignorantia juris laboret, L. cum demdebi e jy. /. i.Js. de Prob. putant, eatenus audiendam, ut si periculum in- continentixsit, nec persuaderi ad religionem possit, valeat Episcopus ex officio Maritum etiam professum ex Monasterio evocare & uxori restituere, qui tamen Maritus post mortem u- xoris ad Monasterium redire teneatur, cum habita licentia uxoris validam fecerit Professionem. Atque ita intelligent Textum in e. 1, d.- t. De Cenvers. Conjug. Gloss. & Panor. /» d. e. 2, c, ex parte 9.- eod. Verum prior hujus distinctionis pars videtur nimis dura , contra libertatem Professionis & non possent non timeri pessimi estectus & turbatio religionis , si maritus contra omnem suam voluntatem ad Religionem cogeretur.. Ipsum quoque c. r. d, t. sino dati distinctione loquitur, & absolute concedit, ut Con jugi nolenti ingredi Äeligionem Conjux professus restituatur:, sicut etiam advertit Zoesi h. t. n. 14. quare eges potius credo incumbere Monasterio , ne Conjugem Novitiumad Professionem admittat, antequam etiam altera pars religionem ingrediatur & spes certa sit de ejus Professione. Qubd si de facto admiserit,&alter religionem ingredi renitatur, valde videtur probabile, Conjugem- professum in saeculo exiftenti & de innocentia suspecto indistincte restitui poste.' Quaeritur postremo, utrum solvatur Matrimonium , si Maritus efficiatur Clericus Jacularis & suscipiat sacros Ordines ? Respondeo per susceptionem sacrorum ordinum in saeculari Clericatu nec Matrimonium ratum , nec consummatum dissolvi, nisi uxor ultro religionem ingredi vellet. Quia hoc Privilegium dissolvendi Matrimonium tantum religioni concessum est, quüd ibidem Conjunx professus quali mundo mortuus censeatur. Extrav. antiquahann. 21. deveto. Ordines tamen valide suscipiuntur , & votum De Priviiegijs &: Juribus Monafleriorum* 5 z votum solenne castitatis annexum habent, quod quidem uxori in petitione debiti non praejudicat, ( cum jure fiio sine culpa privati non debuerit) sed Marito , & ita, ut post mortem uxoris nec licite nec valide propter votum solenne aliud Matrimonium contrahere postit, sed debeat statum Clericalem rcastumere vel Monasterium ingredi Sanchez, d, lib. 7. diss. n. Admotatio. ID Num. 9. Objicies, qui voluit vovere castitatem in Religione, non hoc ipio voluit etiam in sacculo, proinde habebit hic locum Regula, quod potuit, non voluit, Resp. hoc argumentum poste aliquando obtinere in conscientia, si vovens talem limi tatam intentionem posuerit, interim ex d. c. pUcet. 12. de converf Cenjng. praesumi , quöd voluerit se eo modo obligare , quo potuit, juxta illud : si actus non valet,ut ago, valeat omni meliori modo, quo va- lerepotest. §. fin. g? tbi DD, de Adopt. Instas , quare non etiam alia vota feil. cbedientii Si pauper tutu prosesiioneannullata valent in vim voti fimficit ? Resp. quöd haec habeant majorem dependentiam Si connexitatem cum Monasterio , ut nemo rationabiliter praesumi postit, ad ea se voluisse extra Monasterium obligare. St in praxi hic casus eveniret, suaderem dispensationem petendam , quam contraito Matrimonio in ordine ad petendum debitum eo durante dari poste ab Epiicopoplurium est sententia eum Nav, in Man, c. 16. n. jo» Ad Num. ir. Dices , debitor etiam non requisitus potest debitum restituere creditori , sed maritus in iuo corpore est debitor uxoris juxta illud : vir poteflatem sui corporee non habet , sed mulier, <ßc. ergo, &c. Resp. Majorem este veram , nisi debitor per talem solutionem notx petente creditore faciendam exponat se peccandi pericula, Ad Num, iz. Dices, qui scit se obligari sx eo, quod facit , tacite vult obligari, qui taciti: vult obligari, tenetur, ac si expresse promisisset, sicut ex eo capite Clericus obligatur ad votum castitatis SS. Ordinibus annexum, ergo, St e. jy. Majorem procedere ex prtsumptione non ex veritate, St ideo non este obligationem in conscientia , nisi veritos subsit » prout etiam Clericos , qui non habet intentionem se obligandi ad castitatem > non tenetur ex voto , sed ex f raeepte Hccleßx abstinere matrimonio. Quod autem ista praesumptio etiam in foro externo non sit jstrxs & de jure St neque ex praecepto Ecclesias teneatur conjunx invitus ad ingressum, nisi prius verum actualem consensum posuerit, satis colligitur ex c. 1 . de converf, csttqug. St in dubio non est facile obligatio inducenda, ne impediatur libertas profeslionis , quam praesertim Cone. Trid. variis locis fejj. 25 -. de 'Regul. voluit integram este, & ex coacta profestione scandala i* Monasterio oriantur. PRIVILEGIUM XXXIV. Per Professionem in Monasterio ir tolluntur omnia vota procedentia, r. Ratio Privilegii & exceptio abeo. 2. Vota po/l Professionem emissa poteß Ablas irritare, |_JOc egregium nec longe a priori distans Monasteriorum Privilegium tradunt DD. communiter ex c. Scripturi 4. de Moto. St prae c asteris Sancb. in pnceft. Decal, tcm,2, Itb, 5. c. a, } 7, ;6. & ex eo starb, in eod, c, 4,«. 2. Ratio est, quöd cum omnia vota Deo promissa sint opera paticularia , contineantur eminenter in ,ipsa Religionis Professione, per quam se St omnia sua dedicat profitens divino obsequio mo- riens priori vitae. St nihil nec propriam voluntatem iibi reservans, Excipit tamen Sanch. d, (. u, 4). & 47. vota realta v. g. dandi eleemo- sinam, Stc. si jam patri intimata, atque tune per acceptionem ei Jus quaesitum forer. Item illa vota realia , qua? a defuncto emissa here*, praestare tenetur. Porrö post Profestionem Religiosus aliter quodcunque votum vovere non potest, nisi sub tacita conditione, si Abbas toleraverit, unde Abbati competit potestas vota suorum Religiosorum directe irritandi c, 2. *0. q. 2. Interim quoad licentiam , seu consensum Abbatis petendum distinguendum est , an Religiosus votum fecerit in actione sibi licita St concessa , v, g, certas orationes privatim dicendi, Stc.vel C.G) j »» I z f 4 De Privilegi js §£ J uribus Monasteriorum* an in actione quidem bona, Religioso tamen certa cx cauta pfohibita v. g, peregrinandi ex- traMonasteriam , &c. priori casu Religiosus non tenebitur petere licentiam Praelati,sed de facto obligabit votum, usque dum ab Abbate aliunde resciente vel per generalem prohibitionem in capitulo irritetur; altero autem casu obligabitur ad petendam licentiam , quia saltem tenetur ex voto facere quantum in se est. Vid. Less de Veto dub, io. ubs n, 70. ait, Superiorem se Ite m vtnialiter peccare , fi absque rationabili cause irritet votum sui subditi, quod abutatur sua potestate impediendo prompticudi- nem ejus ad exhibendum Deo cultum per votum. PRIVILEGIUM XXXV. Monasteria gaudent omnibus Pri* vilegijs piarum caularum. XAOnasteria este pias causas, quia ad Reli- A gionein ad specialem cultum divinum, ad vitam sanctam instituta» per se clarum est, & omnes ubique id asserere testatur Tiraq, de pri 9 . pia tauft m Crisa*. V. primam igitur. Plurima autem Privilegia piarum causarum «numerant DD. quorum 54. ponit Barb. l.Ecc. V. itb. t.c. 13. Si Tiraq. ind, tract. 16j, recenset , ex quibus praeter hactenus dicta aliqua a dhuc magis notabilia referemus. PRIVILEGIUM XXXVI. Monasteria participant Ptivile- gia fisci, libertatis, militum , alimentorum, dotis, minorennium,& R.eip, dummodo casus sic applicabitis, & in jure contrarium non sit dispositum, 1. Re Iditter ratio extentionis circa singulat iflas causas feS'O rabiles. 2 . Recondetur obieStoni, quod Privilegia exten- d ibi: qut Pedeßaßici Juris sunt tanquam D« prteipua, ejusque patrocinio teda, Sic. Si libertas favorabilis quia eximit a servitute, reddit hominem naturae, qux omnes liberos genuit, non minus favorabilis erit Religio, quae non tantiimliberat ex potestate dominica, sed etiam ex captivitate perpetua Diaboli, & facit, ut, teste Apostolo, snlfhriflo omnes hberi fimus. Si Mihtia favore digna est , quia corporalibus armis tuetur Patriam , tantö magis erit Religio , qux contra inimicos visibiles & invisibiles armis pugnat spiritualibus > qux utique temporalibus longe validiora sunt, ut exemplo Moysis docemus, quo orante extensis manibus in monte Horeb , vincebat Populus lfraeliticus, eo autem remittente vincebatur , Exod 17, huc quoque referri potest, quod eleganter dicitLau- rentius Just. in opusc. de Monas. Convers quid aliud, inquit, esse dixerim Religiosorum Monasteria & Deo famulantium loca , quam stadia militaria atque spiritualia castra pugnantium, &c. Si alimenta magnum in Jure favorem habent, quia ad sustentationem corporis necessaria,sene Ecclesia & Religio : quae conservat animam tantö id sibi magis vindicabit, quantö anima corpori est prxstantior juxta illud Christi Math. s, v. tq. nonne anima plus est, quam esca. Si Mulierum pupillorum Minorenniumbo- na singulariter Jura protegunt, quia alienx curte commissa multorum sunt captionibus obnoxia, merito etiam bona Ecclesiae d legibus protegenda sunt, quia a diversis Officialibus administrantur Sc multorum invidiae ac insidia sunt expositae. Si denique Reipub. favendum, quia nimirum Res publica aut publica res est, commune bonum concernens, quis audeat Ecclesixnegare; ex cujus precibus & divinis Officiis doctrina & instructione commune fidelium donum procuratur De Privüegijs & Juribus Monasteriorum^ f f tutatur. Et religiones continere formam perfectissimae Reipublicae probat Piatus de liono status R elig. Itb, 2. c. Jf. Nihil autem movere debet, quod aliqui in contrarium opponunt, videlicet Privilegia esle stricte interpretanda nec ad alios casus extendenda c quod /elicui 74. de R. \,in 6, L, quod vere 14 j f, de LL. Nam ly, id debere intelligi de Privilegio concellb per particulare rescriptum, non autem per legem communem, nam tunc sicut alids Lex communis extendi potest ad casus alios quam expressus > si sit eadem ratio 3c utilitatis causa L. nonpojsunt. 12. cum seq, f. d. LL. ita etiam Privilegia per legem communem concessa : praesertim quando fatis constat de mente legis , quöd velit illas causas ad quas sit extensio omni favore prosequi, & jam ipsa lex tales extensiones fecerit sicut in c, r. (sc. audttu. dein int,refi. Jus minoris extenditur ad Ecclesiam, & in L. ut inter C. de SS. Ecc, Ecclesia cum civitate comparatur, imö eidem praeponitur. Licet vero'in omnibus praecedentibus casibus talis extensio ab ipsa lege Facta non reperiatur, habebit tamen locum quod dicit I. C. ini, nam ut ait I 3. st. de LL. quoties al/quid lege inireduBum efl, bona occaso ejl cetera, que tendunt ad eandem utilitatem , vtlin- tetpretttttene , vel certe Jurisdictionesupplere. PRIVILEGIUM XXXVII. Legata Monasteriis relicta habent Privilegia, qu« generali ter in jure piis causis dantur. I. Referuntur aliquot Vrtvilegia legatorum ad peat (ausas. r. Legata pia solvenda sunt intra annum me. dium & ibi pxna. J. Arbitrio Episcopi potest reßringi terminas. 4 - §uu fit-Executor legatorum piorum ! s. Pie voluntates defunctorum an fcsstnt commutari. 6, Exceffivut Missarum numeras pro defunctis impoßtus potest restringK J |_JjEc Privilegia videri poterunt apud Tiraq. pie causa, ex quibus aliqua notabiliora referemus, Ita Priv, 33. (f 14, docet, quöd etiam hereditate non adita peti possint legata ad pias causas actione personali & hypothecaria. Item Privil. z s. quid ex duobus Testamentis in dubio id praesumatur posterius, in quo legatum est ad pias causas. Item Fnv. 41, quöd alienatio rei legatae ad pias causas non inducat revocationem. Item Priv. fid. quöd legatum rei alienae etiam ignoranter a Testatore factu» piis causis valeat, sicut valeret relictum personae conjunctae L. cum alienam C, de Legat, est enim Deus Pater noster & Ecclesia Mater nostra c, qui abstulent 6 , 12, J. 1. C. fi qui* irascitur. 13 .q. t. Praeterea quamvis legata profana ante annum heres exsolvere non teneatur , ad legata tamen ^ pia praestanda ( nisi opus aliquod faciendum v. g. aedisicium , legatum sit, pro quo inchoando annus datur e. 3 .de Testam, intra medium annum obligatur, Nov, 13 t. quöd si hartes solutionem legatorum fiarum, ultra terminum Juris eo usque distulerit, donec in judicium vocetur, duplum solvere tenebitur. vi autem, ln(l, de Act. Poterit quoque Episcopus ex rationabili cau- 3 ta terminum anni medij restringere , & exeeu- tores citiiu ad implendam voluntatem defuncti compellere, nam in legatorum praestatione illud est observandam, quod Testator verisimiliter voluit L.cumrct 47. inpr.st. de ieff.l.pla- ist autem verisimile est , hanc fuisse mentem Testatoris & desiderium » ut legata praesertim ad pias causas , quae pro anima sua reliquit, quam citissime exsolverentur, facit tex, in d. Z, 47. ubi dicitur, quod si heres copiam rei legatae habeat , non debeat in illius praestatione moram facereRarb. de Off Ep. p. alleg, 82,», 24, Executio legatorum & relictorum ad piat taufte inprimis pertinet ad heredem Testatoris ^ vel ad eum , cui Testator talem exeeutionem commisit ; quöd ii Testator nullum heredem vel exeeutorem nomindrit, sed generaliter sita bona jusstrit dari pauperibus vel Ecclesiae & st exeeutores deputati sint negligentes & saltem his moniti ab Episcopo exeeutionem praetermiserint , tunc exeeutor talis Testamenti estE- pilcopus, ita enim in Trid. s. 22. c. 8. Episcopus dicitur exeeutor omnium piarum voluntatum, Sc idem probatur in c.^.c. fi heredes, c. tua nebis, 17. de Testam. Postremo notandum est , quöd ea, quae largitione $ 5 6 De Privilegijs &; J uribus Monasteriorum* gitione fidelium ad certum usum pium destinata sunt, ad ilium & non alium ( salva Sedis Apo- stolicae authoritate} debeant converti, ut dicitur en dem-, r. de Reltg. Dvm. adeoque de jure communi tantiim 8. Pontifici, & nonnifi ex rationabili causa concelsum est, pias defunctorum voluntates commutare, Attamen hodie ex Concil. Trid. s. i2. c.S. etiam Episcopi , tariquam Sed. Apofl. Delegati tales commutationes ex justa & rationabili causa facere possunt, quas justas commutationis causiis enumerat starb, de r ° 3 C - • «tteg- 8 d. n. 7. 0 Sed nec istud est prktereundum , qubd si tantus sit Missarum numerus ex relictis Defim- ctorum alicui Ecclesias impositus , ut illis nequeat satisfieri, vel propter tenuitatem fundationis non facile invenietur, qui velit fe tali oneri legendi Missas subjicere, possit etiam Episcopus in Synodo Dicecefaua , item etiam Abbates Sc Generales Ordinum in Capitulis suis generalibus tales Mi/fas ad minorem numerum reducere, ita tamen, ut eorumsemper defunctorum commemoratio fiat, qui pro sua anima aliquid Ecclesiae legarunt, Trid./T Zf. de Reform. PRIVILEGIUM XXX VIII* Mandatum factum in favorem Monasterii non expiratre integra morte mandantis* I. Mandatum expirat regulariter morte mandantis re integra, i. Fallit in eaußs favorabilibus. 1 \ A Andatum morte mandantis expirare re in- A L tegra, id est , si negotium nec dum tractari caeptum.noti Juris est A, inter i ausas, L. fi pre- tedentejs. mand. L. nulla dubitatio. &D. mandatur» C. eod. sed si aliquis v. g mandaverit Procuratori suo , ut Monasterio (idem est de aiits piis caulis ) 100. solveret, mandans verb ante solutionem mortuus iit, Procurator post mor- 2 tem ejus nihilominus solvere tenebitur argumento ducto ab aliis favorabilibus caulis, in quibus mandatum morte mandantis non finitur, veluc fi quis jusserit puellae dotem dare L. stega fs,del. dol. aut fervo libertatem L. fipaterjs. de manumijf. Vind, ita praeter Bald .inauth. fiqu* mu'ter, eoi. ult. 9 . 4. not.Sc Tiraq. d. L, Priv, ijj. doeet Ccv. var.refi!.Ub.}.c, 14. PRIVILEGIUM XXXIX* Pactum super viventis hereditate valerin favorem Mona- sterii- 1. Quibus modis deferatur hereditas, 2 . Fachs non acquiritur hereditas. 3. F alltt m rmltteif pia causa, G^um duo tantiim sint modi, quibus hereditas ^ad aliquem devolvitur , scilicet ex lege , 1 sive ab tnießau & ex 'voluntate defundi sci - licet ex testamento , neque viventis sit hete- ditas.ideö pactis hereditas dari non potest, prae- 2, terquam quod hujusmodi pacta plena sint tristis exitüs , periculum captanda mortis involvant L. ult. C. de Paft. atque ejusmodi pacta alia fune affirmativa, de succedendo , alia negativ a seu quibus futurae hereditati renuntiatur , utraque reprobata, nili is, de cujus hereditate agitur consenserit & in ea voluntate usque ad extremum vitae spiritum perseveraverit d.L. ult.L.).C. de Cedat, Ni hil ominus tamen quia inter milites tale pa- 3 ctum super futura hereditate sustinetur L. licet C. de Paci, ideo idem favore piae causae merito dicendum videtur cum illis, quos allegat Tiraq, />« 0 . lO§. tum quod Privilegia militum extendantur ad Ecclesiam,ut superius priv. 3 y. dictum, tiuii qubd minus periculum captande mortis sit respectu Ecclesiae,quam militum, tum denique quöd de voluntate ejus, de cujus hereditate pactum initur,semper magis praesumi postit, si ad pias causas ordinetur, quam si ad profanas. Led 'haec videntur locum habere quatenus pactum super futura hereditate concernit favorem Religionis,non verb quatenus ejus dammum, ut si hereditati Monasterio competiturae renun- cietur, nili & hic consuetudo loci aliud habeat. C O PRL DePrivilegrjs Sc Juribus Monasteriorum« f7 PRIVILEGIUM XL. Pro favore Monasterij tenetur Reus edere sua instrumenta Actori. I, Arma non sunt [umenda ex deme adversarii. a. VaU.it in Fisce & siit causis , j. Additur limitatio. 4. §juando de Jure communi Reus teneatur edere sua instrumenta. Q Uamvis regulariter actor propriis documentis instructus ad judicium venire debeat,nec ex domo adversarii arma ad ipsum conficiendum desumere, cap. 1. de Proh. L. quiac- eufare s. C, de Edende, communiter tamen exceptionem statuutit in piis favorabilibus causis Joan. And. tn annet, adSpec. in tit, de edit, in- ftrum. §j. videndum fis Panorm. ind. c.j.n. 19. Tir, friv. 1 ;y, argumentum sumitur A fise» qui in causis Civilibus C non criminalibus ) etiam statim a principio rationes St instrumenta rei petere potest ad suam intentionem fundandam L, j. js, de Edende, L. r. §. 2.J f.del.fifc. Et si ia L. 1 C, de Edende » generaliter ad Officium Judicis pertinere dicitur, ut reus ex cauta sua instrumenta edat, plane sufficiens causa ad movendam Judicem erit favor Ecclesias, Lene quis eam cum detrimento animae suae damni- censcntur. a.Stf instrumenta Originalia cora« munia sint deperdita & exempla seu copiae extern: penes Reum, licet illa sint ipsius rei propria quia propriis pecuniis redemit & exemplaria fo- cit, nihilominus defectus probationis & originalium Communio Justa causa censebitur,ut Judex ex officio tales copias edi jubeas, iunoc, & Panor. in c. {.de Frei. argttmnnte d.L ( 1. C.de Eden. Si actor ex aliis probationibus intentionem suam principalem fundaverit, Se tantum circa quasstianem incidentem , vel ai probandam replicationem aut quantitatem debiti petat instrumenta Rei v, g. Calendarium aut librum rationum &c. Judex Reum cogat ai edendum L. Titius /teret 48. fis L. Credites yi. in prtn. ff. de AH, emp. Barth. 5 c Bald. in L. I. §. editiones js. de Edende. , PRIVILEGIUM XLI* Judex circa causas Monasteriorum debet Officium luum impertiri etiam non imploratus, t 7 Ulgaris quidem est regula,qubd Judex of- * ficium suum nonnisi imploratus St requisitus alicui exhibere teneatur L. 4.$, betautem ficet. Hoc tamen videtur mihi ex aequitate judicium ff de Darrt* infeße. Se d communis - - - est DD. sententia, bono & Religioso Judici incumbere in Ecclesiarum & piarum causirum indemnitati etiam proprio motu consultat, cit demque succurat , ut pluribus authoritatibu* probat Tiraq. privil, if 2 naturali addendum, causas pias debere saltem aliquas conjecturas pro se allegare posse, ne earum administratores ,& procuratores aliis facile lites sine sufficiente fundamento movere audeant , quod satis insi*mat Joan. And, c. L in exemplo ibi propefite, Caeteriim ex Jure communi Ecclesia sicut quilibet alius privatus potest petere instrumentorum editionem, 1. Si instrumenta fuerint cem- J n dufciio PsO Monasterioestjudi« munia, quae scilicet vel ratione materiae, quam 1 1 continent, vel ratione proprietatis, vel quia C * communi sumptu & solicitudine confecta in- J) Robari potest hoc assertum ex c.fin, de Sent, ~ nt, ita testa- «Z. rejudic, ubi deciditur , quöd duobus Ju- PRIVILEGUIM XLII. ter partes litigantes communia sunt, mentum defuncti ab omnibus in ea nominatis & interesse habentibus commune est; ita instrumenta quaelibet defuncti inter Coheredes communia sunt; item instrumenta inter ipsos contrahentes super contractibus consecta sicut & acta Judicia lia inter [partes litigantes communia dicibus diversas sententias proferentibus praevaleat illa,quae est pro causa favorabili. £ Ecclesiam DEI suille initio veluti Monachalem Religionem & Apostolos duxisse vitam religiosam nihil habu- iste proprium &c vixisle in communi unanimiter in oratione Adi. 4. cap. imi> emisisse Vota Religionis ex Suarezio & aliis probat Tambur. dejure Abb.tom, 1. dtß>, 2. q, 3. 4. Praeterea ut in Monasteriis & Ecclesiis Re- " gularibus fundetur capella seu capellania, ad quam debeat praesentari Clericus saecularis, non sufficit sola authoritas Episcopi, sed etiam con- senlus Abbatis Sc Conventsis requiritur; neque alicui invitis Monachis potest acquiri jus Patronatus, seu praesentandi Clericos saeculares in eorum Ecclesia , ut recte docet Gare, d, r t 10. sub. ». in fiti. quia Episcopus non potest nova gravamina, vel onera Religiosis imponere, maxime, ,qux eorum Communitatem pertur» bent, prout toret.si Clerici feculares contra eor'u. voluntatem , in Monasterio jus aliquod protendere possent, c. luminoso, ig. q. 2. Deinde etiam istud notabile est, quod erigens altare Sc beneficium in Monasterio non solum sitfuturus patronus, sed etiam ipsum Monasterium debeat habere pro Compatrone , tanquam quod fundum concesserit , ut advertit Panorm. inc.t,. de Err/, adis, n.ii. Etenim fundatio &ufundi datio aeque est causa Patronats» , quam dotati» .(sive redituum assignatio) vel conflrudto sive aedificatio, & si alius fundaverit , alius dotaverit , alius adtsicaverit , tres erunt ejusdem beneficii patroni, & nisi aliter inter fc conveniant ut v. g. alterius vicibus praesentent, omnes ad praesentandis admittentur, & si diversos praesentent, praevalebitis, qui majora vota habuerit, vel si paria sint, quem Episcopus elegerit. Panor. ia cap, t. de jure Patron, n, 6 . Barb. in C olleli, DD, ad Cone. Trid. s, 14. di Ref c. I *. ». i( 5 . Utrum autem e converso Regulare* possint promoveri ad beneficia saecularia; hic quoque breviter investigandum est, Imprimis conveniunt DD, quod beneficio- ‘ rumsaecularium simplicium, utCanonicatuum in Ecclesiis Cathedralibus, vel Collegiatis incapaces sint Religiosi iuxta regulam communiter receptam,quod saecularia beneficia saecularibus, regularia regularibus conferenda sint, nisi consuetudine vel praescriptione aliud introductum sit 5 c notant Barb. Sc DD. in c. supereo de rtgul. „ Deinde certum est , qudd Religiosus possit ® eligi in Episcopum, quamvis Ecclesia sic saecularis, ut expresse habetur in Clem, 1. de Eleft. in c. nullus Religiosus. t%. &c. [i Abbatem. qS. eod. tit, in (>, idque 'nonnulli extendunt, ut Re- 9 ligiosus etiam possit eligi in Praelatum, seu Praepositum , aut Decanum Ecclesiae Collegiatae saecularis. Abb. in c. quod Dei timorem, de fiatu Monach. n. f. & ibidem, Zabarella.». f.q. 7. de Grassis in aur, decif. p. i, lib. 3. e. 2. n. 7. Azor. infi.mor.p. 1. lib. n. c, iq.q, 1Lessus de I. & 1 . lib. i. c. 14. dub, H.n. qq.Sylv.v, Religio, p. q-b & 6 - De beneficiis autem curatis inferioribus fci-iQ licet Parochialibus sxcularibus magna est djf- C H ) z sealio €o De Privilegi js Sc Juribus Monasteriorum ♦ fensio eamque controversiam jam olim prolixe tractavit Gratianus in c. i s. q. i. ubiimpri- mis multas authoritates pro sententia negativa adducit , quas deinde incipiendo d c , Do flos, 21, per contrarias revellit , inter quas insigne est illud decretum Bonifacii Papa: relatum in c. sunt nonnulli 2y. ead. causa 16, q. 1. in haec verba: Hunt nonnulli nullo dogmate fulti audactjfmi quidem udo magis amaritudinis , quam dtleflio- mk inflammati afferentes Monathes , quia mundo mortui sunt , ffl Deo vivunt Saterdotalk officii potentia indignos neque poenitentiam, neque Christianitatem largiri , neque absolvere posse ptr fa- terdotalie officii divinitus fibi injunflam potesta- tomi sed omnino labuntur. Neque enim B. B<- oeedifltts Monachorum Pracep/or almi ficus hu] ut r*i aliquo modo fuit interdiflor : sed eos ftctc- larium negotiorum edixit expertos fore tantummodo , quod quidem Apoftolicie documentis , »mnium SS. Tatium institutis ntn follem Monam thie , sed etiam Canonicu maximopert imperatur, ■Nos vero tantorum Tatrum instituti exemplk f quibus ptriculoflffimum est refragari ) credimus st Sacerdotibut Monachis ligandisolvendique officium D eo operante digne administrari ; fi eos digne contigerit , hoc ministerio sublimari, Unde communis est DO. sententia paucis dissentientibus, Religiosos de jure capaces este beneficiorum saecularium Curatorum & ita ob favorem tura & utilitatem spiritualem animarum, esse exceptionem ab illa regula, quod saecularia beneficia tantum a secularibus conserenda sint, per tex. Gloss, & Pan. in c,quod D« timorem y, de flatu Monath, Less & Azor. dd. LL, Navar. deflatu Monach. tonst 11. & 12, adhuc Religiosus censebitur Parochw & quidem perpetuus , sicut enim non minus Clericus saecularis est Parochus perpetuus, quamvis ex postfacto Parochiam resignare, vel ea ob certas causas privari valeat , ita plani Religiosus erit Parochus perpetuus,licit possit ex causa revocari,vel certe ipse , aut Praelatus ejus loco ( utpote in quem tota Religiosi voluntas collata censetur) Parochiam resignet. PRIVILEGIUM XLVJ. In Parochiis Monasterio pleno Jure incorporatis potest exponi Vicarius ad nutum Pratlati amovibilis; Multae quidem Parochiae diversis Monasteriis unit a & incorporata sunt» non tamen omnes eodem modo & j ure, nam quaedam sunt unitae quoad temporalia tantum, quaedam verö pleno jure. De Unione quoad temporalia. I. §uando dicatur unio quoad temporalia. 3 . Yresentatio de jure debet fieri a Yralato tum consensu Capituli. 3. Patronue Eccleftaflicue tantum prafentat u- num, Latcuipott/l (lures. 4. Quälst erfiat concursui tn Ecclesia patronatu. s. Pattonut Ecclesiastietet habet fex menses ad prasentandum , L atcue quatuor. 6. Patronis litigantibus curret tempus. 7. Lite pendente stsper petitorio prafentat posses Jor. 8- Laicue poteß donare jus patrona/sss Monaße- rio. 7. Cji^us aliis modie Monaßeritem acquirat jtu patronatus. I o, Jsss patronatus a Laicisperveniens adMona- ßerium fit Ecclefiaßicum. 11. §}uid,fi ex pluribus Patronis Laicis tsnsu tantum jus suum donaverit Ycclcfie. LJsEc unio tunc censetur facta, quando decimae vel alii reditus Parochiae sunt assignati Monasterio, sed jus instituendi Rectorem beneficii pertinet ad Episcopum, solo jure praesentandi ipsi Monasterio relicto, & de hac incorpo . ratione loquitur sane it. q. s. ubi dicitur, quod tales Parochiae eum consensu Abbatis Sacerdotibus Episcopus committere debeat, qui de populi quidem cura Episcopis rationem reddant, Abbati vero pro rebus temporabilibus ad Monasterium pertinentibus» subjectionem debitam exhibeant. Quöd fi pars tantum decimarum fiierit ex certa Parochia Monasterio data sine jure instituendi vel etiam ptaesentandi, tunc potius dis membratio beneficii quam unio censebitur, neque Praelato circa parochialia aliquid juris competet. Gare. debenef, p. i r. c. r, n. 4. Porrö circa jus frafintandi seu patronatut Monasteriis competens aliqua breviter notanda sunt. I. Si jus prae lentandi competat Monasterio vel Collegio, tunc Praelatus sine consensu majoris partis capituli aliquem praesentare non potest,nili antiqua consuetudine vel proscriptione aut privilegio aliud obtentum sit c- ea noscitur 6« De hü, qm fiunt a Prul, (H) 3 II*fr«. 62 De Privilegijs & Juribus Monasteriorum» 3 4 5 II, Praelatus stye Patronus 'Ecclefixfluus unum taatitn praesentare potest, qui si suerit idoneus *ion attenta alia praesentatione instituendus erit, Uxt. O' DZ>. «•**» autem 14. de ]ur.patronatus, imo nec eo easu quando patronus Eccle- ftafttcus indignum St inhabilem praesentayit ad ■fcenesteium, alium pratsentare permittitur , sed potius libera benesteii collatio pro ea vice Episcopo relinquetur c. inter dtlecJos 1 1. de E xief. 'tutat, quamvis haec aliter se habeant in Patro- no Lateo , qui non tantiim unum Clericum > sed plures simul aut successive ad idem benesteium praesentare potest,non quidem s>r«V^tru< scilicet revocando illum quem primb pra-sentavit, sed «ccwnuUt&e , ut Episcopo relinquatur electio quemnam instituere velit d. t. c.pastoralis 59. de Jur. patrtsn, sicut farpe jus patronatus Luteorum in jure magis priviiegatum est > quan» JZcde/iitftitorum , ut Laici habeant renumerationem aliquam fundationum suarum & adeas faciendas tanto magis invitentur, III, Ubi servatur constitutio Cone. Trid.fejf 2q.de Refor.c.iS, ut Parochia non arbitrio Episcopi, led per concursum conferantur, tunc hic concursus etiam locum habebit, si Patronus sit Ecclesiasticus ( non autem si Laicus) fietque citatio per edictum , ac concursus 8c examen omnium ad Parochiam vacantem aspirantium, atque examine peracto, si plures digni reperti sint, Patronus Ecclesiasticus habebit electionem, 8c quem ex pluribus dignis elegerit, vel eum, qui solus dignus repertus suerit Episcopo praesentabit, ut d,c. 18, Trid. habetur. Hic tamen toncurjus non obtineret in Parochijs Monasterio pleno jure incorporatis, ut inferiis dicemus, IV, Licet Patronus Laicus tantiim habeat qua- tuor menses ad prxsentandum, Patrono tamen Ecclesiastico fex indulgentur, quo tempore elapso si praesentatus aliquis non fuerit .libera collatio ad Episcopum vel eum qui jus instituendi habet devolvetur*. «», §. fin.de jur. Patron, in 6. ex ea fortassis differenti* ratione, quid cum Patronus Ecclesiasticus in eo gravetur, quod unum tantim praesentare possit ad beneficium > in eo saltem relevetur, ut plus temporis habeat ad inquirendum de Clerico aliquo digno 5 c habili. Sed hoc tempus non currit Patrono ignoranti vel alias legitime impedito,imo in dubio potius ignorantia quam scientia praesumitur , nisi concurrentes circumstanti*,ut vicinitas loci, Patron i praesentia, &c. aliud suadeat. Quibusdam locis receptum est, ut tempus vacanti* Patrono aotificetur & is ad praesentandum moneatur. Si de ipso jure patronatus litigium sit inter duos currit interim tempus salvo tamen jure ipsius, qui evicerit, ut proxima vice libere pr*- sentare poisit. Quod si unus ex litigantibus in posteisione suerit, & alter de proprietate contendat, praesentabit possessor etiam pendente lite, nec removebitur pr*sent*tus, & institutus, esto de proprietate contendens eviceret , tum quia pendente lite non debet aliquis privari commodo fu* possessionis, c. 2. ut lite pend. tum quia in praesentando soliun attenditur possessio c. cum Ecclesia de Caus.pojs. &propr, &c, ex litteris V> ibi Gl, fin. de jur.patron, V. Licet Laicus alteri Laico ( nisi suo Cöm - patrono ) aut Ecclesia alteri Ecclesi* vel Laico sine authoritate Episcopi & solennitatibus ai alienationem requisitis jus patronatus donare non possit, Barb. I. E. V. I. ?, c. 1 i, n. 346. Patronus tamen Laicus libere jus suum Ecclesi* vel Monasterio cuicunque donare potest etiam irrequisito consensuEpiscopi pertext, expressum in c. un. de jur. P atren, in 6. per quem videtur corrigi textus in e. nullus I7. X, de jur. patren. quöd verd ulterius in d. e. »».additur, per talem donationem juri Episcopi, qui eidem assensum non prsbuit, non derogari, intelligen- dum est juxta c. pastoralis. 7, de donat, ubi deciditur , quod fi Episcopus cum consensu Patroni viris religiosis, aliquam Ecclesiam simpli» citer concedat , per talem concessionem non tantiim jus patronatus, sed etiam quidquid fortassis prius Episcopus de fructibus iilius Ecclesi* percipere potuit, transferatur, quod non stet eo casa ubi Episcopus in donationes Laico facta assensum non pr*buit. Prsterea etiam aliis modis jus patronatus potest acquiri Monasterio, ut si Ecclesiam fundaverit, dotaverit aut construxerit, si bona , quibus jus patronatus annexum est, per fuccelsio- nem hereditariam ex testamento vel ingressum in religionem Patroni Laici, vel venditionem iu Monasterium transferantur: nam jus patronatus transire cum universitate bonorum, quibus tanquam reale annexum est, & cuicunque possessor 1 6 7 8 9 De Prlvilegi js Juribus Monasteriorum* 65 sessori competit, traditur in c. tx Ut et u, fis c. tum stculum , de jur. patronatus, si vero jus patronatus familiare sit & jure sanguinis competat, tunc Patrono Religionem ingrediente jus patronatus tantiim ad vitam ejus penes Monasterium manebit, Tamb. de jur, A bb, tom. 3, dtjp. 9. q. 29, Illud tamen advertendum , quöd si jus patronatus sine incorporatione Parochiae Monasterio competat, tunc nihil juris habeat Monasterium reditus parochiales in suos usus convertendi. Trid. f- 21. de Ref c. 11. nisi Abbas regularem fui Monasterii praelentarit ad Parochiam isque ab Episcopo institutus fuerit, qui ea, quae ultra suam congruam sustentationem supersunt , Monasterio acquirit juxta dicta superius priv. ii. IO VI. Si jus patronatus äLaico pervenerit ad Ecclesiam vel Monasterium efficietur prorsus Ecclesiasticum & tempus praesentandi 6. mensium JI erit r/. c. un, Quid autem, si ex pluribus Patronis unus tantum suum jus donaverit Ecclesiae, & ita jus patronatus incipiat esse mixtum , scilicet partim Ecclesiasticum, partim Laicale ? ly. Tali casu etiam Laicis Patronis competiturum tempus 6. mensium, eö quod in una eadem- que re , quae commode dividi non potest , servanda sit paritas , St magis dignum trahat ad se minus dignum. In odiosis autem Patronus Ecclesiasticus non trahit ad seLaicum, qui non debet suo jure sine culpa privari. Unde si ejusdem Ecclesiae duo sint Patroni, unus Ecclesiasticus & alter Laicus, iique diversos praesentä- rint, licebit Patrono saeculari variare & per accumulationem alium prae lentare. Notanter dico, si diversos praesentario t , nam si ab initio unum eundemque prassentaffent, hic praefenta- tus necessirio instituendus esset , quia c-um jam simul obtinuisset amborum Patronorum St sic majora vota plus juris haberet ad beneficium quam ille , qui ab uno tantum Patrono praesentatur , sicut generaliter, quando plures Patroni praesentant, ille praefertur, qui plurium Patronorum calculum obtinet. Vid. Pan. in c. cum träum, 24. n. 4.. cfi. in c , cum propter. 27. in fin. de jur. P atton. De Unione pleno jure* t. fit unio pleno jure, », In Parochiis pleno jure unitis non datur con- sierfim aut vacante J . In iii exponitur vicarius amtfsHilis. 4. Declaratio Concil. T rid.s. 7. c. 7. p. Varia jura Abbati urca Parochias has ad- feribunt D D, d. Alii distinguunt inter unionem pleno&plenif- ßmojure. 7. Consuetudo interpretatur & abrogat legem. 8. Quid oenjendum , fi nova buüainpr&juditiuh* Monasteriorum impetrentur, 9. motabilis decisio Panorm. circa pt ajiript tortem jurium Episcopalium, 10. Interpretatio c. cum non Üceat, A c. cum ex officit, Deprescript. 1 x. Quo tinam fit tempus immemoriale t remijfi- Ve. 11. jura Episcopalia poffunt etiam praficribi 40» artnts effi ab Abbatibus no» exemptis. Leno jure dicuntur unitae seu incorporatae Parochiae , quando praeter jus percipiendi temporales reditus etiam demonstratio spiritualium scilicet curae animarum in Monasterium translatum est, atqsin tali Parochia Rector principalis censetur esse Abbas Monasterii , isque potestatem habet Vicarium, aliquem curam exercentem exponendi c. 1. \6. q. t. Neque pro collatione talis Parochi* Episcopus concursum publicare potest , nec Abbas tenetur. Pius V, in Bstll. ad txequendum. Barb. in collcclaneis BD, ad Cone. Trtd.j, 24. de Ref,c. Ig.fl, 16, Neque in ea locum habet terminus Lateranensis Concilii, & ideo ejus collatio propter va- cantiam ultra 6. menses ad Episcopum non devolvitur, ciim nunquam vacare censeatur ex quo principalis cura penes Abbatem residet* Clem, un, de exeeffi Pre. 1 . Joan, Honor, tit.de Prob. t>. 60. Barb. de Off, Ep,.p. 9. aüeg . 58. n. 16, Chokier, dejunfd,. ord.inextmp.p, 1.4.17. n. 9. Pcrrb in Parochiis pleno jure incorporatis potest Abbas exponere Vicarium tam regularem quam facula rem ( nisi in litteris unionis expresse: insertum sit > ut per fecularem deserviatur ) etiam absque investitura , & ita temporalem ad nutum seu voluntatem Praelati amovibilem, & tunc in his Parochiis non erit propria institutio » sed potius provisoria administratio, esim titulus beneficii sit penes Monasterium, sicut hanc este- communem sententiam refert Barb, de Offic. E f- d. p. 9,. adeg. 72. n. 109. cum pluribus ibidem citatis, quibus adde Tamb, -sei. Abb, tom. j. di 9 . 1 ' I L 64 De Privilegijs &; Juribus Monasteriorum» 4 r 9,q. 8»». r. Less. de 1. & 1. lib. r. c, 41. dub. il. ». 98. Lustt ver6inC0n.Trid.yT7. de Res. e. 7. data sit potestas Episcopis ut in Parochiis Monasteriis aut Collegiis , quibuscunque incorporatis Vicarium perpetuum ponere possinte- tiamsi prius semper Vicarius temporalis positus fuerit, declaravit tamen Pius V. in suaBull, ad txequendum 47;, §. x. hanc Trid. constitutionem non procedere in Parochiis, in quibus semper per Vicarios regulares non ficuUt es deserviri consuetum fuit, quia non est credibile, fuisse intentionem Concilii omnia Monasteria uno verbo privare jure suo , quod habent exponendi regulas ad Parochias, vel certe ipsos Praelatos cogere, ut aliquem regularem tanquam perpetuum Vicarium instituant, & ita eundem quasi ab obligatione vitas Monasticae & obe- dientiae in perpetuum absolvant. Constituit quidem Pius V. ibidem , quod vicarius regularis debeat fecum habere 4, socios fui ordinis, Sed id ipsum Greg. XIII, correxit & unum sufficere decrevit,Tamb. d. diß. 9. q. 18. n, 2. Deinde etiam notabile est , quod in illis Paro- c|iis,in quibus Vicarius saecularis exponiturE- piscopus non pro suo libitu possit instituere Vicarium perpetuum, sed id debeat facere ex justa causa ; qua deficiente dabitur appellatio Barb. d. alleg.7 2. ». i so. Et praeterea quia nonnulli E- piscopi abutebantur potestate sibi data in Concil. d.e. q.f.7. & Vicariis perpetuis tantam portionem assignabant, ut vix aliquid Monasteriis aut Collegiis de fructibus remanserit. i- deo rursus Pius V. in d, bulla. ad exequen- dumi declaravit, quod cujuscunque valorisvel eneris Parochia fuerit,non debeat Vicario pro sua portione major quam centum , nec minor 50, scutorum annuorum summa computatis omnibus etiam incertis emolumentis & aliis obventionibus communiter percipi solitis assignari» nisi jam prius ante designationem Episcopi Vicario plus fuerit dari solitum. Praeterea Monasteriis circa Parochias pltno ]ure incorporatas multa alia privilegia passim adseribunt DD. ita ut Abbati praesertim Monasterio exempto Jurisdictionem quasi Episcopalem concedant,ex qua proinde possit instituere , & destituere, 8i resignationem beneficii (in- teliig«, si Vicarius perpetuus sit, temporalis e- nim non est,proprii: beneficium ) recipere Chok. de jurisd. erd , in exempt . p. 4. q. 67. ». zfi: thorltatem in alienatione rerum Ecclesiasticarum interponere Gi. in Clem . 1. in V.prepriide Reb, Ecclef. neu ai, beneficia pleno jure sibi incorporata inter se cüm expedient unire Barb. de Off Up. 3. alltg. 66. n. 14, visitare, ciim inde delcendat potestas puniendi , privandi & destituendi pulchre Paris di Refig, B tnefp. 1 .lib, 7. q, 15. Chok. d, q. 67. n. 3. Censuras Ecclesiasticas ferre & promulgare, quiaCensura- tio non est ordinis sed Jurisdictionis Episcopalis Chok. p, 4 .q. 20.». z. arg, eorum, quas docet Gov. in reled. e. alnea mater, de Sent. Extern, in 6.p , 1. §. 1 \.n. 1. Alii tamen distinguunt inter unionem» quäe fit plene jure, & eam, quos fit pUnijjime jurt. Unionem pleno jure appellant, quando ipsi» quidem Ecclesia est subjecta Abbati cum jure percipiendi temporalia, & exponendi Vicarium, populus tamen subest Episcopo, quo casu ipsum quoque Vicarium in iis , quae pertinent ad curam animarü debere adptobari ab Episcopo, ejusque jurisdictioni 6c visitationi subesse ajunt jux, Trid./. tf. de Reg.c. n.juncta Bull. Greg.XV, inscrutabili-, itatamiuc Vicarii sive regulares sive saeculares ponantur ad arbitriu superiorum Regularium , non ver6 Episcopi, nisi quöd ab Episcopo curam animarum accipiant. Plemßme autem jure tunc unionem censent, quando non tanthm Ecclesia , sed & populus ab Episcopo exemptus est Barb. in c. quoniam 11. de Priv. Abb, in c . 2. §,«> TLcckfiiteed,tit. Et hoc casu nihil juris habet Episcopus in Parochia, sed Abbas juxta superi üs dicta n. q. loco E- pifeopi ScOrdinarii censetur.Cardin. apud Barb, in dedar, pretermijfis Trid.fupe • d.f. 2 5. c, 11. Interim in hac materia, in qua jura & DD. valde intricate & confuse loquuntur, censeo plurimum tribuendum esse locorum conluetu- dini, concordiis & contractibus & particularibus praescriptionibus. Etenim consuetudinem valere etiam contra legem scriptam, quamvi* Conciliarem, facile probari potest ex iis,quae pas- fim de authontate consuetudinis traduntur. Unde communis est doctrina, quod lex non recepta non liget ,& lex nunquam recepta aboleatur per lapsum 10. annorum Gare. de Senes, p. 7. t.i.n, 137. recepta autem aliquando, Sedpo- stea per 40. annos ( si fit lex Canonica ) inter- De Privilegijs & Juribus Monasteriorum» €$ missa pariter expiret, Vid, Eras. Chokier, de debet haberet, i. de Captll. hiernach. quod jurisd, Ord.tn txemp.p, I. q, qo- ubide recepfio- jus inftttuendi quoad cu‘am populi non poteß ne Cone. Trid. ex instiluto tractat, sicutexpe- prefinbi per inferiorem Episcopo c. cum satie de rientia idem constat Cone, Trid. in multis Dioc- Offi. Archsdiac.si ibi tenuit Host. Et profeBo cesibus quoad varia reformationi* puncta usu circahoc rr.ulta postum r crsbi, qut brevitatis cau- haud recepi, prout conferenti textum Cone. & sa omitto, si condusive teneo contrarium. Cum praxim locorum facile parebit, enim Abi as non intendat feipfumprsicnbere, cum Sed quid si nov* Bullae & declarationes Car- subsit suo superiori , sed potius prtsiripsit contra dinaiium proferantur, per quas multa in prae- Episcopum , ut ipse committat curam si propoß- judicium Monasteriorum statuantur ? ig. Csiin tum cure visitet , corrigat, esi. castiget , non eß hujusmodi constitutiones nonnunquam una tan- impugnanda prescriptio , quia potest frasiribert tüm parte informante impetrentur itainprimis jura Episcopalia, ut in t. auditu, (st c. cum olim interpretandae sunt, ut non praejudicent Mona- de Presirist. ipse vero A bbae ‘vifilabitur d supe- steriisin jure per Privilegium, contractum, in- riori suo > ciem sit exemptus, eJ» fi cessat prima ob- corporationem aut praescriptionem quaesito; jeBio Epscopi. Non obstat 2. quia procedit nisi tura quöd princeps non censeatur alicui velle fit consuetudo in icntrarium , ut per Monachos auferre jus suum. Minf. Cent. 4 ,c. S.n. 4. si 5- CHra exerceatur, ut not, in C lern. m in agro §. Rayger. in Thesaurojur. v. Princeps, n, 109. cum ceteum de ftat, Monach. Joan. And. in c. sta- etiam.quöd per constitutionem generalemPon- tutum deElecl. in 6, Ex hic colligitur q. objeBio. tifex non intentat derogare particularium lo- dico enim , quotLimo valet prejeriptio ut in d. c. eorum & singularium personarum consuecudi- auditu si in d, c. cum ohm si sentit Innoc. tn «ibus, statutis & consequenter etiam contra- d. c. auditu, Joan. And. in c. cum venerabilis. ctibusf. 1 ,de Confiit, 'tn6. Accedit, quöd juste de ccnsib. (st inc. Ii: teras. de Rtstii.siol. & junci. suspendatur obligatio alicujus legis, nec iliicö gl.tex.tnc. accedenttbm de Excess. Trtlat. Huic parendum fit , quando justa causa est contra doctissimae decisioni & quod jura Episcopalia eam supplicandi usque dum super gravamini- exemptio, item concessio curae animarum per busS. Pontis, rite informetureaque ve! rejiciat, praescriptionem Abbatibus acquiri possint, ad- vel acceptet, e. pastorali 1. destdeinflr, Navar, datur c. t, de Captll. Mon.c, ex ore versi Nos C onf. 1Q. n. 2, de rescript. Chokier, detraB.p. i. igitur ubi gl. si c. cum olim X. deVrivtl. c. tum q. 44. v. tum quia. Sala; de LL. dtjj>. lq.feB. ptrfbnt 7. de Priv. in 6. & in specie circa cu- 4.», jq. ram animarum, Barbofa de Off. Episc. p. ;. al- Quod attinet ad (rescriptionem, jam olim 71.. ». 185. casum ventilavit. Si decidit Antesignanus Li Eam quoque objectionem , quöd contra o- jj lumen Canooistarum Panormitanus tn c. cum bedientiam, visitationem & procurationem nul- non liceat circa sin. de Prcsirif t , cujus verba la sit admittenda consuetudo vel praescriptio c, formalia hic atteximus. Quidam Abbas exem- ttttn nonlueat si c. cum ex officii, de Prajcnpt. ptus habens in Monasterio suo certam Parochiam ita resolvit Barb. d. p. 5. aäeg. 128». ?. si al- popu'.i non exempli, exercui curam animarum leg. 127. n. 9. quöd obedientia & visitatio ex- per Monachos suos nunc uni, nunc alteri commit- tinBive praescribi non possit , ita scii, ut nulli tendo, prout ‘videbatursibi expedire , nec unquam competat visitatio, & nulli debeatur obedientia , recepst ipse curam ab Episcopo , »c« ab eo suit ne dentur Acephali sicut locustas , possit tamen ipse Abbas v.l Preposittu cure per cum vi fit at ut, praescribi Si obedientia & visitatio translativi, si hoc duravit per tantum tempus, de cujus ini - id est, ut alteri, quam Episcope, nimirum Abbati tio non est memoria, nunc Epscopus vult visi- vel S, Pontifici obedientia exhibeatur, & visi- tare si allegat , q. Jura. 1. quod contra vifita- tatio competat. tionem non currat prescriptio c. cum ex officii, Quodnam autem dicatur temptes immemo- de Prsfirtpt. 2, quod Abbas non potest per suos riale, de quoPanorm. loquitur, tradidi in Man- IO Monachos curam exercere, sed hoc debet facere Paroch. p, q. c, 1, n."j, siseqq ubi dixi: tempus per Qapellanum , qut curam populi ab Episcopo itnmtmoriale recte appellari, si testes deponant ( i ) de 66 De Privilegi js&Juribus Monasteriorum, de vlHi possessionis per 4.o,annos Si ulteriusnon recordentur de micio hujus possessionis , quamvis probari» possit, aliquando contrarium fuisse: Item ad effectum non probandi titulum etiam intra 100. annos dari immcmortcdem. Licet vero Panorm. in allegata facti specie tantiim de inimemonah pr&fcnptione St Abbate exempto loquatur, certum tamen est, quhd omnia illa jura , quorum Panorm. meminit & omnia alia, etiam quadraginta annorum cursu St ab Abbatibus quoque non exemptis privat fi e quoad Episcopum praescribi valeant, r. de quarta c. audtts Si c. illtid.de Prafiript, c. c. i . eod. in 6 .Panorm, in d. c. cum non Itceat in sin, &dn d. c. auditis ^erf. fecundo dicit gl. de P recipi. Barb, d, p. j. all, 117. n. iS. c. cism persone., de criv !. tn 6. Adnotatio. D Num. ii. Licet in praescriptione itnme- monali non requiratur tituJushociplo enim immemarialis non foret, si de titulo adeoque de insto posteflionis constaret, in quadragenaria tamen praescriptione juriumEpiscopalium videntur DD. titulum desiderare arg. c , i .de Prafcript. in 6, (fi e. cum persona de Yrtvil. tn 6. Sed nisi possit ostendi privilegium dubium aut putativum , aut probati ftma privilegii, vel contractus cum Episcopo similiter dubius aut putativus (si enim privilegium aut contractus de jure esset validus,non esset opus praescriptione ) valde notabile est, quod, docet Gloss. in t.dt quarta P. tueri de Prafcript. (fi tnc. cur* l I. P. legitima tir- ta sin, de ture patton, 5 c commendat Panorm. in d, e, de quarta 4. n. 9. quod primus quidem posteflbr line titulo annis 40. praescribere nequeat, successor tamen ejus, jam.ex ipsa .successione habeat titulum , dum habet justam causam, jura a suo antecessore inderivata. conseivandi arg ,1. um. ss.pro suo. Unde ni failor.eo modo,quo successor hereditarius res a defuncto relictas potest usucapere pro herede t, t. ffi pro herede, ita etiam successor in dignitate ex titulopro suo , est enim- tituluspro/«o» alius genera'is > qui cum omnibus aliis titulis concurrit, alius specialis , qui per se sufficit ad praescriptionem » quando scilicit aliis titulis deficientibus tamen justa causa est rem, possidendi d, l. uh, Arnold. Rath. in traft, de itskcap, si, äff. 4, Neque succelfori 1» dtgnita. te in hone fide, quae propter decursum longissimi temporis praesumitur 1 . pen. C. fi diligenti, d. pru- fi*ipc. Fatin.n« Ropcrt.hsdic.q, 96,». .4, existenti nocet mola sides antecessoris, sicut de 1 jure Civ, mala fides defuncti nocet heredi, cum 1 successor in dignitati non sit eadem persona cum 11 defuncto , sed omne jus habeat ab electione & ti luperioris confirmatione, non vero sicut hertsl p persona sui antecessoris Gl. & Panorm. d. L. Joan, Hon. ad tit . Decretas de Yre/cript, n. 24. A Lyng, ini. possessor. de R. t i» 6. addi fortassis posset , quod in praescriptione jurium corporalium stenua (fi patientia Adversarii habeatur loco tituli , L. fi quis diuturno, jf.fi fervit vinJ. I. apparet. 4. §. pen. ff. de ittn. aft.priv. Giossn«, m e. cum Ecclesia V. propter brevitatem temporie de cauf.pofi'. (fipropr. Joan. And. tn r. i. in v. titulum de Prafcript. in 6. Sed quid si Monasteriuntin Parochia, ubi vi incorporationis tenebatur persecutorem deservi* re, variaverit St longissimo tempore modo per stuularem, modo per Regularem deservierit, anne inducta erit aliqua praescriptio T IV. Si fscularit Vicarius seque ac Regularis sine investitura St ad nutum amovibilis expolitus | Q fuerit, nihil video obstare, quin cseteris paribus eatenus prtescriptio locum habeat,ut Amodo in bn Monasterii sit potestate qualemcunque Vicari- na um exponere. Si enim ex rraescriptionebsne- pr ficium faculare potest fieri Reguliere , & econ- i tra c, q. de Pr* b, in 6, Non est ratio, cur etiam t: illi clausula: incorporationis per praescriptionem. t derogari no« polsit, Prseterea existimo in hac 'n causa, qu.idngtnantm praescriptionem etiam. d fine titulo procedere, quia in quadragenaria prai- te scriptione non requiritur titulus , nisi sit ) rtfum- m ptio iuris contra proscribentem, c, 1. de Yrejcripf ► tui in 6. non autem sufficit q ucel 1 b e t t-rfia mp t io , ted tur requiritur prafemiio cum f rti refiftentia, utre- An: cte explicat Covar. vcer. refal. lii, l. c. 17, n, 7. (ti Pan. m e, fi diligenti 'berf, adverte . de prtfcrtpt tis Ratlt in traft., de t. fecem, e 3, ajf. Jl- talis autem, 10! resistentia non videtur esse in proposito cumjii- ,1 ra concedant commutationem beneficiorum ex praescriptione, & regulares capaces sint pa- j gj rochialium Ecclesiarum, ut superius demon- y; t stratum , unde praesumptio hic tantim orietur £ c ex litteris incorporationis, non ex iure eotnmuni rca quod tamea requiritur, in d. 4 r. Deindehw- , m wem» Coi DePrivilegijs& Juribus Monasteriorum* 67 memorialis praescriptio frequenter hic intervenire potest; & observandum, quöd non ideb minus fit immemcrialis quamvis doceatur de cor— trartoper litteras incorporationis, forraflis ultra ioo* annos obtentas,dummodo non constet de tniito praesentis pofTestionis. Molina de l. & I. truci. 2. dtß>. 70. n. Z> 5 1 dixi in Mcn, Paroeh. f. J. C.l.H, i l. PRIVILEGIUM XLV1I, Monasteria habent jus eligendi Abbatem; ideo non subjacent provisioni papali, primis precibus, aut juri patronatus, I, Jus eligendi ablutum Monaßeriis fer Reg, Cancell. rtßitutum eß per Concordatu Germani*. I, §juid flntprimt preces Imperatoris. J. effeci um habeat jus patronatus ia Me - äußerte, /~\Ptimum hoc juris beneficium probi agnoscunt Monasteria quae luae religionis Abbatem habent, & vere patrem 5 t pastorem, cui non tantiim pecuniae commendat* , sed oves sunt propriae Sc vocem eius audiunt &c. Licetverb de jure communi hoc jus elecliersis Monasteriis tributum sit, ut constat ex/, t. de Eleclso». postea tamen Pontifices per Reg. Canceüart* reservarunt dii» dispositioni Si Provisioni praeter Ecclesias Patriarchales, Primatiales.Archiepiseopa- les, & Episcopales,omnia etiam Monaßeria vitorum valorem annuum ducentorum ficu suorum auri excedentia ut inrtg.l.Cancell. habetur, Deinde per Concordata Germanit inita Anno 144.3. inter Frideric. III. alidsq; Principes & Praelatos Germaniae,& Nicolaum V. 8. Pontis. ( quacinBullario novissimo interBullas Ni- col. V, primo loco ponuntur ) Monasteriis ius tleBionts denuo restitutum est. Praeterea potest quidem Imperator ex privilegio Pontificis in omnibus Ecclesiis in imperio istis primas pr-ces concedere, id est, in qualibet Ecclesia,semel tanthm .aliquam personam idoneam nominare, quam Ordinarius ad beneficium vacans omnino recipere teneatur,dummodo Collator saltem quatuor beneficia conterenda habeat, & beneficia non sint de iure Patronatus Laicorum, attamen ab his primis precibus exci- pluntur dignitates electivae , & primae in Ecclesiis Cathedralibus, Collegiatis & Monasteriis, prout refert Ioan, a Chokier in speciali suo Traft at u , quem inscripsit Scholia in primarias prece 1 Imperatorie , Rursus qui fundavit, construxit, vel dotavit Ecclesiam consequitur ites patronatus, ut Clericum idoneum ad talem Ecclesiam tanquam be» neficiatum praesentare valeat. quem Episcopus debet necestariö caeteris paribus instituere: St verö aliquis erexerit Monasterium, vei Ecclesia patronata in Monasterium conversa sit, alius est effectus iuris patronatus, nam tunc fundator seu Patronus non potest nominare aut eligere Pra:latum( nisi Clericus sit, & in fundatione cum consensu Pontificis ius eligendi sibi expresse reservavit . vel aliunde per consuetudinem, aut praescriptionem acquisierit. Gl, & Barb. n, 3. in c. nobis 15. de iur, Patron, j neque etiam ad electionem instituendam , sed primiim post factam electionem ejus consensus requiretur. Imö hunc ipsum consensum magis de honestate, quam necessitate desiderari, communior est sententia, ut si patronus rationabilem contradicendi causam habeat, eam propor ere possit, de extero autem ,si nihil obstet electioni, quominus Canonice censeri debeat, etiam invito Patrono validam & confirmandam este: videtur enim inconveniens,ut confirmatio Pradati,potius a voluntate Patroni praesertim Laici ( cum tamen Laici alias juris eligendi incapaces sint ) quam ab electione Capituli vel judicio superioris Ecclesiastici dependeat ,& insinuat tex. in d,c nobis. dum dicit, Patroni assensum honestius requiri. Barb. d. L n. 4 , Panor. in c, facrofanßa de E leB. in 6 . Adnotatio, pOtuissent in hoc privilegio multa addi ds 1 jure hdvocatia , quod Principes , aliique domini praetendunt in Monasteriis , sed quia est prolixioris materiae & indaginis, ac potius ex particularibus privilegiis, concordiis & contractibus dependet, quam ex ture comtauni , ideo Lectorem remitto ad Erasmum a Chokier in ßeciali traciatu suo de Advecatiis feudalsbus, & MartinumMagerum de hdvocatta armata, ( 1 ) - PRl- 8 DePrivilegijs 6t Juribus Monasteriorum* privilegium xlviii, Abbates Monasteriorum habent jurisdictionem ordinariam, 1. Quenam ditatur ordinaria jurhdidio. 2. Fundamenta , ex qui been demonstratus com- petere ordinariam jurudidionem. 3. Novit ii pertinent ad juriidid-enem Abbatis, 4 jurisdtdionem potest Abbat delegare , A in figura judicii exercere. 5» oibbat quid postit , quando crimen meretur depositionem. (. hbbatet exempti habent in sitos Regulares juris dtÜiontm quafi Episcopalem » 7 - Id * 0 dispen/ant in irregularitatibus dr> cafibus occultu. 1 TUrisdictionem ordinariam tam in Criminali- J bus, quam Civilibus causis, sive circa regularia statuta sive circa alia negotia in Regula non comprehensa agatur, competere Abbatibus in suos Religiosos liquido exjure demonstrari potest. Etenim ordinaria jurkdtdio illa ex mente omnium DD. appellatur, qux competit ex officio & jure Magistraten, daturque vel » lege scripta, vela consuetudine, vela Principe, aut Repub, vel Collegio honesto non restricte ad unam vel alteram particularem causam ( sicut iu Judice delegato jfedperpetua toto scilicet officii tempore, ita ut talem jurisdictionem habens ordinarie tanquam Judex adiri possit. 2 Videamus nunc , an haec omnia circa Jurisdictionem Abbatibus competentem concurrant. Et imprimis clarum est, quid talem jurisdictionem sibi vindicent Abbates ratione fui officit magistratui & superioritatU quam gerunt perpetuo so per suos Religiosos Si non sit ipsis in uno vel altero particulari caso commissa. Secunda datur haec jurisdictio de lege Si quidem primitus Divina, quae praecipue Praelatis ligandi folvendiqipotefiatem concedit, ut probat Tamb. de jar. A bb. tom. 2. difp. 7. q. q, Deinde vero & apertius ex lege Canon, scripta ex qua Abbatibus conceditur potestas excommunitandi, quae utique magnam jurisdictionem & cognitionem soper arduis causis supponit cum excommunicatio sit de majoribus poenis Ecclesiasticis t. thm ab Eeclefiarum , ef > quanto, de Ojf, Or- din. c. ficut tuU deSinion. c. tumtn Ecclefiit. 10, de Maior,& obed,{\g a zntzrinc.ea,quede stat.Mo- nach, dicitur, quod Abbas posiit punire Si corri- gereMonachos, fecundum RegulamicApostolica instituta, adeoque etiam tanquam Judex Sc si extra Regulam delinquant, & arguitur ex Cone. Trid. f. if. de Reg, c. 14. Item in c. suscipimur. (fi in c. sicut ex litterarum de Homic. Praelatus Regularis cognovit Si sumpsit informationem soper homicidio, eique & non Episcopo Pontifex , quid faciendum sit, rescripsit, cum tamen homicidium non sit culpa in Regula comprehensa. Tertii hanc jurisdictionem habent Abbates ex consuetudine, ita enim Navar, C ons. 6 .de For. comp. & comment. z, de regul. super Canon, non dic at ie n, 6j, testatur se nullum vidisse Monasterium, in quo privilegio vel consuetudine no« sit obtentum , ut Praelatus non tantum cognoscat de illis, quae tangunt regulam, soduniver. sim de omnibus. Quarto hasc jurisdictio data est A Principe Ecclesiasticistatussc.il, Romano Pontis qui Religiosorum Ordines & Praelatorum soperiorjta- tes approbavit, jus eligendi Abbatem concessit, & Regulam confirmavit , proinde sicut in Regula 8. Benedicti habetur , ut Abbas possit de majoribus culpis, de fratribus iucorrigibilibus pcerras statuere, excommunicationem ferre,ita id ipsum a S. Pontifice Regulam confirmante concestum intelligi debet, alias enim non concessisses Pontifex in d. c. ea, que de stat, Monaih. ut Abbas delinquentes corrigat secundum regulam S. Re edidi, Quinto, qui d Collegio honesto eligitur, & eidem praeficitur , habet jurisdictionem ordinariam saltem in civilibus in eos, qui sunt de Collegio L fin. C.de Jutisd.om, jttd. atqui Religiosi «legerunt Abbatem , eumque vice Dei soper caput suum posuerunt, c.fi Religiosae. 27, de £- led. in 6 . ergo, &c. Extenditur haec jurisdictio etiam ad Religio- 3 nis Novitios , ut & isti non coram Judice saeculari» sed Abbate conveniri debeant, quamvis enim vere Religiosi adhuc non sint, cenlenrur tamen de corpore Monasterij, & personae Ecclesiasticae , cum sint in via ad professionem, sicut alias cingendus pro cincto habetur arg, c. Religioso defient, excom, in 6 , L. pen. jf. de Mil , testam - De Privilegjjs & Juribus Monasteriorum* 65» testam. Navar. de foro compet. conf. s. eK> 6. Tamb. de 1 . Abb. tom. difi>. 6. q. 18. Porro cum , ut demonstratum > jurisdictio 4 Abbatum sit ordinaria , ea & delegari sive per Comissarium exerceri L. de jurud. L, un, C. pro/ua jurud, ( de delegatione lege in thesibus de Foro eomp. c. i. §. i, ) item & figura judicij, seu usitatus Tribunaliui.i stilus adhiberi recte potent, quia Ordo judtctaria* non ad ampliationem jurisdictionis > sed favorem publicum, ne ex praecipitatione iniquitas committatur, introductus est , late hanc materiam examinavit, & secundum dicta decidit Panor. inc, fiquie contra, 4. de For.comp. n. 4.2.&> seqq. Licet verä communiter teneant 1 ) 1 ). qudd f Abbates non possint delinquentibus religiosis pcenam depofiticnbs vel degradationi* infligere, cum auferre ordines videatur habere aliquam connexionem & dependentiam a potestate ordina Epieopalu, ut cum Panor, in d. c. fi qui* n. 4 j. tradit Barbosa de Offic. Ep, p. q. alleg. 110. n. 25. cum Sylv. Bonacina & aliis. Possimt tamen imprimis cognoscere de qualitatefacti, an mereatur depositionem, sicut quilibet Judex cognoscere potest, an sua sit jurisdictio L. fi quu ex alienas, de ludie, L, 2. ff. Si quis injusvoc. c, super litteris de refeript. & diximus de F oro eompet. Deinde illud hic maximi est advertendum , quöd Antiqui Canones propter rigorem primitivae Ecclesiae fuerint proniores ad imponendam poenam depolitioni*, qui hodie ut plurimum in atrocissimis usu recepti non sunt, ut recte monet Bonacina de censuri* dt[j>, 4. punil, un. 2. Multum notabile est, quod tradit Valens, ad tit. de Poenis §. 4. in fin. Hodie ex generali consuetudine de jure Canon, omnes fere poenas factas esse arbitraria* , & pro discretione Judicis ( consequenter etiam Abbatis, cum & is in criminalibus Judex sit) consideratis circumstantiis moderari posse , quod saltem in delictis non enormissimis & nec dum data incorrigibilitate , c, cum non ab homine de Judie, Sc circa pcrlonas regulares (quarum alias tota vita poenitentia est) admittendum existimarim, facit textus in e. inquisitioni* 27. de Accusat, ubi dicitur, poenas posse juxta personae merita & qualitatem excessfis a Judice temperari, excepta irregularitate, quas ipso jure contracta fuisset. Circa Abbates exemptos praesertim veri speciale territorium habentes breviter hic adjiciendum est, quöd in suos Regulares , item in suos Domesticos & familiares Laicos, ac alios pleno exemptionis jute sibi subjectos jurisdictionem quasi Episcopalem habere conseantur , ita ut ea quae ex potestate jurudiHioni* ( non ordinis , cinn crJine Episcopali careant) in jure competunt Episcopis respectu suorum Dioecesanorü ea etiam istis Abbatibus concedantur. Eras Chokier de lurüd. Ord, in exempt.p. 4, q. 20. ». 1, spfeqq. Si enim cura Monasteriorum exemptorum non competit Episcopis, nec per8. Pontis aut ejus Commissarios fern per commode exerceri potest necesse est , quod penes cujusque Religionis vel Monasterii exempti Pradatos relicta suerit, Tamb, de jur. Abb. tom. 1. dijp, 1. n. 2. in Ipe- cie exemplum pro praxi quotidiana utile ponit Barb. de Offic, V.ptfi p, 2. alleg. zn. 18. nimirum qubd potestas data Episcopis in Concil. Trid. (, 24 . de Reform, c. 6, ad Abbates exemptos quoque extendatur, ut possint dispensare in omnibus trregnlaritatibm & fufptnfiontbu* ex delui 0 acculto provenientibus, excepta ea, qua oritur ex homicidio voluntario & excepti* alti* dedu- <2# ad forum contenfiofum, item delinquentes in quibuxcunque casibus occultis etiam sedi Apofio- het relervatis absolvere. Caeterum qualem undequaque potestatem habeant Abbates in Religiosos, nimis prolixum nec hujus instituti foret examinare, videantur integri Tomi , quos de pur. Abbatum Tambu- rinus conscripsit, OOAGGEGGKGAG PRIVILEGIUM XLIX. Abbates Monasteriorum possunt conferre minores Ordines , Sc habent usum Pontificialium quo- rundam. I . Abba* confert minoret aliquando etiam non benedtßue. t. Hodie tantum regutaribue subditis, q. Fotefi tamen ordinare Novitios. 4, Item alienos subditos cum dimijßriic. x. Abbates , quorum Pontificialium usum habeant. COj 6. Abbat 7» De Privilegijs&c Juribus Monastenorum» 6 . Albus ex privilegio vel consuetudine poteß habilitate ad alium ordini E,ti/copalit. 7 , Abbttt semel habilttato poteß fimihi alius ab Episcopo etiam pro c.tiemslicclefiis delegari, 1 J)Qtest igitur Abbas conferre minores ordines (, I - d. 6q. (fi c, cum contingat de Alta. x§> qual. omnes quatuor, quamvis in i ure tantinti de prima tensura &c leHo>atm videatur mentio fieri, ut ex declar. Cardin, refert Piaiee./n/vvrxt E p. p. I. c. r. ».7, si tamen Abbas Presbyter sit & b nediUus: imö etiam non ber.edtBusss Episcopus tertio requisitos benedictionem negarit. c. 1. de juppK ntg'ig. Pralat. vel id habeat ex privilegio EugeniilV. vel Julii 11 , sicut Abbates triennales Congreg. 8. Justin* de Padua Tamb. d, tom. l.di/j,, 2 .q. 4. 2 Olim quidem etiam Laicis ordinariae & quasi Episcopali iurisdictioui sublectis Abbas minores Ordines darepotcrat tex, &gl./« c. Abba, tes de l‘n 9 , tn 6 . hodie verd nonnisi regularibus /«•MjririuxtaTrid./j 2 ].de Res.c, 10. Utriim autem etiam Novitiis velalienis Re- ^ ligioiis aut subditis cum licetia propriorumPrae- latorum valeat Abbas minores ordines impertiri? Pro utraque lententia videri poterunt DD. relati a starb . ad d. e. 10. Trid. n. 3, (fi feqq. Tamb. d. dtß>. 2. q. 7. A 10. Mihi, salvo meliori iudicio, affirmativa videtur probabilor, Quod enim attinet ad novicios, illi saneesim jurisdictioni Abbatis subiccti sint, & in via sint ad Religionem, ac in catteris quoque gaudeant Religionis privilegiis in materia favorabili recte Regulares subditi appellari possunt,& minime expedit,utNovitij pro suscipiendis ordinibus extra Monasterium mittantur. Cur verb alieni subditi cum licentia proprio- 4 rum Praelatorum non possint ab Abbate suscipere minores ordines, non apparet prohibitionis ratio; qui enim potest actum persein suos, potest etiam in alienos ex delegatione. Concil, autem Trid. d, c. 10. tanquam prohibitorium poenale Sc odiosum restrigendumest, qübd Abbas authoritate propria nen possit alios quam suos Regulares subd‘tos ordinare sicut Episcopus sine dimissoriis non potest ordinare alios» quam suos Dicecesanos. ^ Praterea habent Abbates usum mitrae & ba- culi,benedicuntur vestes, ¶menta sacerdotalia ac caetera omnia, in quibus non intervenit sacra unctio , quamvis autem videantur ift* potius ex specialibus induitis, quam iure communi competere arg. c. ut Apofiolica dePriv, tn 6 . Cum tamen antiquissima ejus rei sit praefer«, tim Germani* consuetudo, ut si non omnia saltem pleraque Monasteria dictis privilegiisutaa* tur, non incongrue dici potest ex jure non feri •• pto , id est generali consuetudine §, fine scripto 9, J» fi.de Jur, nat, gtnt,& civ. Monasteriis competere, Ex eadem quoque consuetudine passuri videmus Abbates exercere eadem privilegia non tantsim in & pro suis Monasteriis, sed etiam pro aliis Ecclesib. Ad Declarationes autem Cardina- lium.quae in contrarium emanarunt, dici potest eas usu receptas non esse, vel loqui tantum de iure utendi Pontistcialibus & benedicendi vestes competenti ex privilegio speciali,non ex consuetudine generali, sic ut etiam notavit PalquaL. adLaur, de Franc./’. 2. q. 18.». j. Imo consuetudine aut privilegiis in multis g Monasteriis obtentum est, ut Abbates quaedam, quae alias proprie ordintsEpifcopahs sunt,exercere possint,v. g. conferre ordinesSubdiaconatUs,consecrare Calices, altaria, portatilia, reconciliare suas Ecclesias &c. Armilla v. calix in sin.Sa.eod. v.n. j, Laym. inTbeol. mor, desacr.ord. c, I ». 9. (fi 10. Csim enim Episcopatussecundiim Theologos noit sit distinctus Ordo a presbyteratu Laym, d. L, c. q. n. 6. Lc in sensu diviso spectata maior sit potestas consectandi Corpus Domini, quam consecrandi Calicem vel Altare ( in sensu tamen composito major est Episcopatus Sacerdotio simplici, sicut totum majus sua parte) ideo non videtur excedere vires Pontificis aut e- tiam consuetudinis aut Abbati Sacerdoti, qui potest majorem consecrationem facere, etiam po- te«as faciendi minorem addatur. Sed & istud notabile est, quod defendit Paul. Laym. in quafiionibue Canon, de Pr alatorum e'e3, &c.q. 219. quod Abbas ex privilegio A- postolico semel habilitatus ad faciendas Consecrationes pro sua Ecclesia tantsim, possit eas etiam facere pro aliis Ecclesiis, si ab Episcopo ei committatur. Cui simile est, quod docuit in Lib.lll. Decret. Ttt. XU. n. 15. Fratribus minoribus posse ab Episcopo delegari reconciliati 0 " nem Ecclesiae pollute , cinn habeant privil. a Leon. X. ut suas Ecclesias reconciliare valeant. Ratio est, quia adest potestas delegandi ex De Privilegs js & Juribus Monasteriorum* 71* parte Episcopi, & capacitas exequendi ex parte delegati. Non obst. quöd in privilegio Abbas tantiun acceperit potestatem pro suis Ecclesiis faciendi Consecrationes, quia Hoc intel- ligitur, ne faciat pro alienis authoritate propria, sicut nec Episcopo cujusvis privilegii praetextu in aliena Dioecesi Pontificialia exercere permittitur, nisi ex licentia ordinarii loci jux. Con. Trid. 6 , de Reform, c. 5. Adnotatio. AD Num, 3. audio hanc sententiam in va- riis Dioecesibus practicari & antiquissimo «fu receptum este. Non obstat Declaratio Cardin. ä quibusdam in contrarium aliata. Quia circaeam multa poslunt dici, ut I. ut jura juribus concordentur e. cum expediat. DeElefl. m 6 . fortassis iutelligatur juxta aliam declarationem, quam refert Tambur, de jure Abb. tom . 2. diß>, 2. q, 7. n. 2. »t scilicet non sufficiat generalis Episcopi licentia, sed pro singulis ordinandis specialis sit necessaria. If. qttöd lex generalis non tollat particularem consuetudinem vel statutum nisi hoc exprimat c. 1 .in Conflit, in 6 . III. quod lex non recepta non liget, vel per contrariam consuetudinem abolere possit. Si vero dicatur legem debere recipi, id est verum, si Pontifex instet St urgeat ejus receptionem non obstante contraria qualibet consuetudine. IV. refert starb. lur. Ere. un. Itb, 1. c. 4, n. 83. ex Moderno de fuppltc. ad Santtiss, p. 2. c. 30. K. 5. n. 4.Urbanum VIII. mandasse , ne Declarationibus Cardinalium sive impreffis, sive manuscriptis aliqua fides adhibeatur in judicio vel extra , nisi in authentica forma, Colito sigillo & subscriptione Emin. Cardinalis Praefecti ac Secretarii ejusdem Congregationis munitae fuerint. PRIVILEGIUM L, Abbates Monasteriorum sunt in dignitate, & habent praecedentiam, 1, Quid fit dignitas» 2 . Abbas est capax delegationis Rapulis. ?. Ustatdpojfit delegatus, 4 , Qualis procedenti* competat Abbatilm, TJTAfeere dignitatem Ecthsiasttccm is dicitur qui habet praerogativam in Ecclesatarnin Choro , quam Capitulo cum iurisdictione & administratione sibi perpetuo assignata,sicut ex decis, Rot. Roman. & Commun. DD. tradit Tamb, in deett. Rota, qua halentw post tom, |. de], ^bb. decis. 4. N s. Cumergb haecomnia in Abbatibus concurrant, nemo facile negaverit , eos in dignitate censeri. Porro CLim Abbates in dignitate constituti ^ sint, recte illis causae per Sedem Apostoli eam delegantur iuxt, c. statutum de Refer ist. in 6 . cunj tamen aliis, quam dignitatem perfnarem W Canonicatum Cathedralis Ectlefia cbtinenti'us Pontifex nunquam soleat causas delegare, adeo ut rescriptum, in quo aliis, quam dictis personis delegatio facta est, falsum censeatur, tex. & DD. in d, c. statutum, Prsterea Abbates talem delegationem con* 3 secuti omnes suam jurisdictionem impedientes, vel in judicium venire detrectantes ex authoritate Apostolica districtione seu censuris coercere poterunt, etiamsi liter« commissionis id non contineant, vel persona coercenda Episcopus sit, aut sua dignitate major Abbate, item non cogetur Abbas delegatus d Pontifice causam per se tractare, sed rursus alteri etiam se majori sub- delegare valebit .eumque ad suscipiendam hanc delegationem compellere, prout haec omnia habentur «» c. s. c. sane c, pastoralis s8. c. ex litteris 29. de Officio dehg, & dixi de Fero campet. c. i. §. 2. Rursus cum Abbates propter jurisdictionem & usum Pontificalium eleventur super caeteros * Presbyteros & Clericos , & valde prope ad Episcopos accedant, hinc est, quod praecedant noti fblsim exterps Clericos satculai es, sed etiam in dignitatibus St personatibtis inferioribus acCa- nonicatibus constitutos, Pan. & Decius in cap. decernimus dt ludie. Bald. m top, pastoriciis de Offit. Del. Cassan. m Cath, gloria mundi p. 4, conftd. 32. Nav. de Major, A obed. conf^.n. 2. Sed hanc praecedenti« materiam non ignoro o- diosam, eamque libenter praetereo St lectorem, ad cc, authores, item consuetudines locorum , particulares praescriptiones, pacta & privilegia remitto. Atque haec de PrtviUpis & Juribus Monasteriorum ad majorem Dei Deipa- fatque Virginis Honorem breviter dicta sunto, iN- I N D EX TITULORUM. m (/os® Secundum ordinem Alphabeticum. Prior numerus Privilegium , aller paginam indicat * A. Bbates Monasteriorum halent Jurisdi - ftionem Ordinariam. 45. 6$. Abbates sunt in dignitate ^ habent prxce- dentiam, 70. 71, Abbates possunt conferre Minores Ordines , habent usum Pontificalium quorundam. 49, 69. Alienari non poffunt res Monaßeriorum. 32, 4.2. Alt io pro Monaflerio efl popularis, 23 36, L. JßEneficia Regularia tantum regularibus ctnferenda fient & in dubio beneficium fundatum in Monaflorio prxfumitur regulare 4s. fS C. £0)1 ditio , fi fine liberis &c. vel fi nupserit , &c. rejicitur in favorem Mona- ftenj. 16,27, Creditoribus ahjs in procejfu Edictali profertur Monafienum. 29. z 6, l). J^E cimas de novalibus hortis & animalibus non solvunt Monasteria. 6.10. DeUßcur.l Prxlati , vel Religiofi non nocet Monaßerio. 26. 34. 'Dominium transfertur in Monasterium fine traditione. 2 j. 3 4. Donatio ultra 300, solidos faäa Monasterio valet ab\fi insinuatione. 20, $ 1. Donatio omnium bonorum faäa Monasterio valet. 21. 32. Donatio faäa Monasterio non revocatur ob ingratitudinem Prxlati. 22.32. nec propter super venient iam Liberorum ex parte Donatoris. 23.31, E. Jßxemptx sunt Monasteria a jurisdiäione saecularium. 2, 6, Exempta sunt Monasteria i lege Dicecefana Episcopi. 3. $. Eleäio Abbatis competit Monafterijs , ideo mn subjacent provisioni papali primis precibus Jmper. aut luris Paronatus. 47, < 5 /. Exceptio non numeratae pecunix, datur Monasterio etiam ultra biennium, 44, Eligere sepulturam potest quilibet in Monasterio. 7,11. F. J 7 Alcidia vel Trebellianica non detrahitur de reliäis Monasterio , 19.3. H, J-fJExeditatem delatam Religioso capit Monasterium etiam eo repudiante 1 4.26, Hxreditatem delatam Religioso capit Monasterium etiam eo mortuo ante aditionem. Is. 2j. I. JUmunitate locali gaudent Monasteria, 8 ■■<■<] 1 y i i| | 'Si / 4z. 7pntralbibliothek Zürich ZM00040661 mm "»■Ss; -/Jf'