Books by Piotr Łopatkiewicz
„Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891)”, t. 1, z. 1, Kraków 2018, 2018
W latach 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, dyrektor ... more W latach 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie i przewodniczący Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności, zorganizował i przeprowadził osiem naukowo-artystycznych wycieczek z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Ich genezy upatrywać należy w dziewiętnastowiecznej tradycji romantycznych oraz pozytywistycznych podróży poznawczych. Ale bezpośredni impuls do ich organizacji dały potrzeby badawcze, jakie pojawiły się w ostatniej ćwierci wieku XIX, wraz z tworzącym się powoli środowiskiem krakowskich historyków sztuki i konserwatorów, skupionych w Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. Istotną rolę odegrały w tym zakresie indywidualne doświadczenia inwentaryzacyjne i badawcze Łuszczkiewicza, jego działalność naukowa, jak również rzadka okazja do rozwijania aktywności badawczej środowiska, poprzez udział w wycieczkach artystycznych wybitnych rysowników – uczniów Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.
Wnioskodawcą pierwszej wycieczki – w Opoczyńskie – był dr Stanisław Tomkowicz, który pełnił będzie przez następne lata rolę inspiratora w organizacji tych przedsięwzięć. Tomkowicz nie tylko sugerował Łuszczkiewiczowi cele i trasy kolejnych wypraw inwentaryzacyjnych, ale też interesował się postępami prac oraz publikował dorobek rysunkowy uczniów w pierwszych na ziemiach polskich topograficznych inwentarzach zabytków. Konserwatorowi temu zawdzięczamy również zakupienie od autorów kilku najcenniejszych szkicowników, pochodzących z wycieczek odbytych w roku 1889 i 1891, co w przyszłości uchroniło te archiwalia przed ich całkowitą utratą.
W powyższych wyprawach inwentaryzacyjnych wzięło udział ponad dwudziestu uczniów Szkoły, a wśród nich: Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Karol Maszkowski, czy Karol Polityński. Wielu z nich stało się na przełomie XIX i XX wieku ważnymi osobistościami polskiego życia artystycznego, a zachowane teki rysunkowe z wy¬cieczek z Łuszczkiewiczem pozostają dzisiaj z jednej strony bardzo ważnymi, z drugiej zaś wciąż zupełnie niewykorzystanymi źródłami w badaniach początków biografii twórczych Wyspiańskiego, Mehoffera, Maszkowskiego, St. Matejki i innych.
Częściowa publikacja rysunkowego dorobku wycieczek Łuszczkiewicza, już u schyłku XIX wieku pozwoliła zapoznać środowisko krakowskich historyków sztuki i konserwatorów zabytków z cennymi obiektami architektury murowanej i drewnianej, reliktami średniowiecznego malarstwa, dziełami rzeźby nagrobnej i meblarstwa kościelnego – z obszarów południowej Małopolski i jej pogranicza z Rusią. Wiele z tych zabytków stało się dzięki wycieczkom Łuszczkiewicza przedmiotem późniejszych studiów naukowych. Liczne – dzięki staraniom Profesora – trafiły do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
Zachowane do dzisiaj jedenaście szkicowników terenowych zawiera ponad dwa tysiące rysunków autorskich. Większość z nich to przykłady najwcześniejszej ikonografii wartościowych zabytków Polski południowo-wschodniej, wiele zaś – co niezwykle ważne – dokumentuje dzieła dziś już zaginione lub utracone. Szkice te wykonane zostały na stosunkowo rozległym terytorium – od Opoczyńskiego na północy, po Sądecczyznę na południu i okolice Sambora na wschodzie, a także w znaczących w przeszłości ośrodkach miejskich: Nowym i Starym Sączu, Bieczu, Krośnie, Tarnowie, Rzeszowie, Przeworsku i innych. Na skutek niepomyślnego splotu okoliczności wszystkie te rysunki dopiero niedawno doczekały się pełnego rozpoznania i niełatwej czasami identyfikacji, umożliwiającej obecnie przedstawienie i rzetelną ocenę wartości dorobku zebranego przez wycieczki Łuszczkiewicza.
W serii Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891) zamierzamy zatem uwzględnić w układzie kolejnych tomów (I-IV) wszystkie te naukowo-artystyczne wycieczki profesora, z których zachowały się do dziś archiwalne materiały rysunkowe. Zamysłem wydawców jest publikacja tek poszczególnych rysowników jako odrębnych zeszytów monograficznych, z numeracją ciągłą w obrębie kolejnych tomów.
Każdy kolejny zeszyt pierwszy, otwierający tom, oprócz katalogu rysunków terenowych, zawierał będzie monograficznie ujętą historię wycieczki (jej organizację, przebieg, efekty inwentaryzatorskie itd.). Przygotowując to obszerne przedsięwzięcie wydawnicze pragniemy też zachować kolejność zeszytów zgodną z chronologią odbytych wycieczek, zaś autorskie rysunki inwentaryzacyjne podawać w formie faksymile poszczególnych stronic szkicownikowych.
Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Opoczyńskie 1888, to pierwszy zeszyt planowanej serii wydawniczej. Wycieczka w Opoczyńskie jest jedną z najsłabiej znanych wypraw inwentaryzacyjnych Władysława Łuszczkiewicza, często pomijaną przez niektórych autorów, bądź błędnie wiązaną ze Stanisławem Tomkowiczem, jako jej rzekomym organizatorem. Przez długi czas kalendarium i trasa wyprawy były z braku źródeł zupełnie nieznane, co prowadziło niekiedy do kompletnie fantastycznych jej rekonstrukcji. W zeszycie zaprezentowano 103 rysunki oraz 14 notat terenowych pochodzących ze zdekompletowanego szkicownika artysty przechowywanego w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kolejność prezentowanych kart w katalogu rysunków Stanisława Wyspiańskiego wynika z chronologii wycieczki. Poza dwoma – wszystkie pozostałe stronice szkicownika z Opoczyńskiego nie były nigdy publikowane.
Szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Grybowskie, Sądeckie i Tarnowskie z roku 1889, „Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891)”, t. 2, z. 2-3, Kraków 2021, 2021
On 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, a professor of the School of Fine Arts, a principal of the ... more On 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, a professor of the School of Fine Arts, a principal of the National Museum in Krakow, a president of the History of Art Commission in the Academy of Arts and Science, organized and carried out eight scientific and artistic excursions for students of the School of Fine Arts. The origins of the lie in 19th century romantic and positivist journeys. The direct cause of their organization were research needs at the close of 19th century, which appeared among Krakow art historians and conservators – members of the Commission of Academy of Arts and Science. Łuszczkiewicz’s personal scientific experience played an important part in this as well. Starting form 1888, Łuszczkiewicz set off for his one to two-week excursion through Galicja many times. Each time he took his best students, such as Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Karol Maszkowski and Karol Polityński. During these excursions Łuszczkiewicz and his students examined hundreds of historic monuments and drew thousands of sketches. A very important fact is that the notes and the drawings waited over one hundred and thirty years to be worked out and published.
In 1888, Łuszczkiewicz and Wyspiański together made an inventory of Romanesque churches from the Opoczno district. During following year, the professor, together with his six students, visited the region of Nowy Sącz, Stary Sącz and Biecz. In 1890, the group went to Krosno, Rymanów, Sanok up to Dobromil and brought back hundreds of drawings. In 1891 a team of several people visited region of Tarnów, Rzeszów, Łańcut, Przeworsk, Jasło and Niepołomice. On the next holiday, the professor and his students visited the sorroundings of the Dunajec River. In last year – 1893 – they visited Wiśnicz, Szczepanów and Mogiła. We should add that the Austrian Ministry of Education paid for every excursion.
Over 20 students took part in the excursions mentioned above. Many were important in artistic circles. The preserved portfolio drawings of their trips with Łuszczkiewicz and his students examined hundred of historic monuments and drew thousands of sketches. Unfortunately, art historians have discovered no more than 40 published sketches up until now. The other sketches were considered to be lost during the Second World War or weren’t known. After 130 years, the drawings have become a very important source of iconography.They very often provide documentation for monuments that were destroyed.
The originator and initiator of the subsequent trips was Dr. Stanislaw Tomkowicz. We can thank the Conservator for the purchase from the authors of the precious few sketchbooks from the trips taken beetween the years 1889 and 1891. Tomkowicz passed sketchbooks on to the Jagiellonian University Museum in 1930.
The series of Sketchbooks of Students from Krakow School of Fine Arts of the Scientific and Artistic Tours Władysław Łuszczkiewicz (1888-1891), we are going to publish in subsequent volumes (I-IV) will show all the trips the professor made, and all the materials that have survived. The plan is to publish these artists sketchbooks as separate notebooks, with continuous numbering within the next volumes. Every subsequent notebook opening a new volume will include, in addition to the catalog of drawings, field, a history of the tours, their organization, process and results. While preparing a comprehensive enterprise for publishing, we would like to keep the notebooks compatible with the chronology of the tours taken.
The main sketchbook that belonged to Wyspiański of the scientific and artistic tour in Grybowskie, Sądecke and Tarnowskie district in 1889, which is stored in the Museum of the Jagiellonian University (Folder A), is the third issue of the planned publication series. The trip at the beginning, after leaving Krakow by prof. Łuszczkiewicz, was carried out with Józef Mehoffer. It was one of the most well known expeditions. Although the calendar and the route of the expedition were well known, artistic achievement, presented in this sketchbook, was considered to be completely lost until 2003. The booklet presents 296 drawings, dozens of notes and transcripts of the inscriptions from the artist's sketchbook. The order of the pages of the catalog’s drawings by Wyspiański are based on chronology of the trip, during which students visited: Krużlowa Wyżna, Korzenna, Lipnica Wielka, Grybów, Ptaszkowa, Królowa Górna, Kamionka Wielka, Mystków, Nawojowa, Żeleźnikowa Wielka, Tarnów, Łęki Górne. Besides dozen of drawings, which were published before the second World War – all the other pages of this sketchbook were completely unknown.
The handheld sketchbook that belonged to Stanislaw Wyspiański of the scientific and artistic tour in Sądeckie, Grybowskie and Tarnowskie district, in 1889 (Folder B), is the fourth issue of the planned publication series. The main part of this sketchbook, which is incompleted, is stored in the National Museum in Warsaw, but three cards out of it – in the National Museum in Krakow. The artistic achievement, presented in this sketchbook, which was carried out by the artist during the tour in parallel with (Folder A), is well known thanks to Bunsch-Prażmowska publication in 1959. The booklet presents 182 drawings. The order of the pages of the catalog of drawings by Wyspiański are based on chronology of the trip, during he visited: Krużlowa Wyżna, Mogilno, Korzenna, Grybów, Ptaszkowa, Kamionka Wielka, Nawojowa, Żeleźnikowa Wielka, Stary Sącz, Stadła, Podegrodzie, Naszacowice, Tarnów, Łęki Górne. The complement of the Folder B contents is a dozen of sketches from Krakow, Raciborowice and Mogiła. They dates back to September of 1889.
Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Gorlickie i Grybowskie z roku 1889, "Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891)", t. 2, z. 1, Kraków 2018, 2018
W latach 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, dyrektor... more W latach 1888-1893 Władysław Łuszczkiewicz, profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie i przewodniczący Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności, zorganizował i przeprowadził osiem naukowo-artystycznych wycieczek z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Ich genezy upatrywać należy w dziewiętnastowiecznej tradycji romantycznych oraz pozytywistycznych podróży poznawczych. Ale bezpośredni impuls do ich organizacji dały potrzeby badawcze, jakie pojawiły się w ostatniej ćwierci wieku XIX, wraz z tworzącym się powoli środowiskiem krakowskich historyków sztuki i konserwatorów, skupionych w Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. Istotną rolę odegrały w tym zakresie indywidualne doświadczenia inwentaryzacyjne i badawcze Łuszczkiewicza, jego działalność naukowa, jak również rzadka okazja do rozwijania aktywności badawczej środowiska, poprzez udział w wycieczkach artystycznych wybitnych rysowników – uczniów Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.
Wnioskodawcą pierwszej wycieczki – w Opoczyńskie – był dr Stanisław Tomkowicz, który pełnił będzie przez następne lata rolę inspiratora w organizacji tych przedsięwzięć. Tomkowicz nie tylko sugerował Łuszczkiewiczowi cele i trasy kolejnych wypraw inwentaryzacyjnych, ale też interesował się postępami prac oraz publikował dorobek rysunkowy uczniów w pierwszych na ziemiach polskich topograficznych inwentarzach zabytków. Konserwatorowi temu zawdzięczamy również zakupienie od autorów kilku najcenniejszych szkicowników, pochodzących z wycieczek odbytych w roku 1889 i 1891, co w przyszłości uchroniło te archiwalia przed ich całkowitą utratą.
W powyższych wyprawach inwentaryzacyjnych wzięło udział ponad dwudziestu uczniów Szkoły, a wśród nich: Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Karol Maszkowski, czy Karol Polityński. Wielu z nich stało się na przełomie XIX i XX wieku ważnymi osobistościami polskiego życia artystycznego, a zachowane teki rysunkowe z wy-cieczek z Łuszczkiewiczem pozostają dzisiaj z jednej strony bardzo ważnymi, z drugiej zaś wciąż zupełnie niewykorzystanymi źródłami w badaniach początków biografii twórczych Wyspiańskiego, Mehoffera, Maszkowskiego, St. Matejki i innych.
Częściowa publikacja rysunkowego dorobku wycieczek Łuszczkiewicza, już u schyłku XIX wieku pozwoliła zapoznać środowisko krakowskich historyków sztuki i konserwatorów zabytków z cennymi obiektami architektury murowanej i drewnianej, reliktami średniowiecznego malarstwa, dziełami rzeźby nagrobnej i meblarstwa kościelnego – z obszarów południowej Małopolski i jej pogranicza z Rusią. Wiele z tych zabytków stało się dzięki wycieczkom Łuszczkiewicza przedmiotem późniejszych studiów naukowych. Liczne – dzięki staraniom Profesora – trafiły do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
Zachowane do dzisiaj jedenaście szkicowników terenowych zawiera ponad dwa tysiące rysunków autorskich. Większość z nich to przykłady najwcześniejszej ikonografii wartościowych zabytków Polski południowo-wschodniej, wiele zaś – co niezwykle ważne – dokumentuje dzieła dziś już zaginione lub utracone. Szkice te wykonane zostały na stosunkowo rozległym terytorium – od Opoczyńskiego na północy, po Sądecczyznę na południu i okolice Sambora na wschodzie, a także w znaczących w przeszłości ośrodkach miejskich: Nowym i Starym Sączu, Bieczu, Krośnie, Tarnowie, Rzeszowie, Przeworsku i innych. Na skutek niepomyślnego splotu okoliczności wszystkie te rysunki dopiero niedawno doczekały się pełnego rozpoznania i niełatwej czasami identyfikacji, umożliwiającej obecnie przedstawienie i rzetelną ocenę wartości dorobku zebranego przez wycieczki Łuszczkiewicza.
W serii Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-arty-stycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891) zamierzamy zatem uwzględnić w układzie kolejnych tomów (I-IV) wszystkie te naukowo-artystyczne wycieczki profesora, z których zachowały się do dziś archiwalne materiały rysunkowe. Zamysłem wydawców jest publikacja tek poszczególnych rysowników jako odrębnych zeszytów monograficznych, z numeracją ciągłą w obrębie kolejnych tomów.
Każdy kolejny zeszyt pierwszy, otwierający tom, oprócz katalogu rysunków terenowych, zawierał będzie monograficznie ujętą historię wycieczki (jej organizację, przebieg, efekty inwentaryzatorskie itd.). Przygotowując to obszerne przedsięwzięcie wydawnicze pragniemy też zachować kolejność zeszytów zgodną z chronologią odbytych wycieczek, zaś autorskie rysunki inwentaryzacyjne podawać w formie faksymile poszczególnych stronic szkicownikowych.
Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Grybowskie i Gorlickie 1889, to drugi zeszyt planowanej serii wydawniczej. Wycieczka, którą odbył w towarzystwie takich artystów jak: Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Antoni Karol Maszkowski, Sylweriusz Saski i Celestyn Czynciel, należy od lat do najlepiej rozpoznanych wypraw inwentaryzacyjnych Władysława Łuszczkiewicza. Mimo że trasa i kalendarium wyprawy były ogólnie znane, artystyczny dorobek tej wycieczki do 2003 roku uchodził za całkowicie zaginiony. W zeszycie zaprezentowano 363 rysunki artysty, ponadto dziesiątki notat tekstowych oraz odpisów inskrypcji, pochodzące ze szkicownika przechowywanego w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kolejność prezentowanych kart w katalogu rysunków Stanisława Wyspiańskiego wynika z chronologii wycieczki, która odwiedziła: Nowy Sącz, Zabełcze, Wielogłowy, Biegonice, Stary Sącz, Chełmiec, Biecz, Libusza, Binarowa, Grybów, Wilczyska, Jeżów, Ropa, Sękowa, Szymbark i Bobowa. Poza 40. rysunkami, opublikowanymi jeszcze przed II wojną światową, pozostała ich część była dotąd zupełnie nieznana.
Na ok³adce: Trzcinica drewniany koció³ w. Doroty, widok od po³udniowego zachodu, po zakoñczeniu p... more Na ok³adce: Trzcinica drewniany koció³ w. Doroty, widok od po³udniowego zachodu, po zakoñczeniu prac konserwatorskich. Fot. Tadeusz £opatkiewicz Trzcinica drewniany koció³ w. Doroty, fragment gontowego poszycia cian. Fot. Tadeusz £opatkiewicz
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu limanowskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2008, ss. 358, wydało Muzeum Narodowe w Krakowie, ISBN 978-83-7581-020-2
Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarz... more Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarza zabytków, autorstwa Stanisława Tomkowicza (1850-1933), ck konserwatora zabytków IV okręgu w Galicji Zachodniej. Ustalenia Tomkowicza, konsekwentnie penetrującego teren, a także wykorzystującego skromna literaturę przedmiotu oraz źródła archiwalne, zostały przez wydawców uzupełnione bogatymi komentarzami oraz fotografiami z epoki.
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu sądeckiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2007, t. 2, ss. 424, wydało Muzeum Narodowe w Krakowie, ISBN 978-83-89424-71-6
Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarz... more Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarza zabytków, autorstwa Stanisława Tomkowicza (1850-1933), ck konserwatora zabytków IV okręgu w Galicji Zachodniej. Ustalenia Tomkowicza, konsekwentnie penetrującego teren, a także wykorzystującego skromna literaturę przedmiotu oraz źródła archiwalne, zostały przez wydawców uzupełnione bogatymi komentarzami oraz fotografiami z epoki.
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu sądeckiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2007, t. 1, ss. 382, wydało Muzeum Narodowe w Krakowie, ISBN 978-83-89424-71-6
Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarz... more Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarza zabytków, autorstwa Stanisława Tomkowicza (1850-1933), ck konserwatora zabytków IV okręgu w Galicji Zachodniej. Ustalenia Tomkowicza, konsekwentnie penetrującego teren, a także wykorzystującego skromna literaturę przedmiotu oraz źródła archiwalne, zostały przez wydawców uzupełnione bogatymi komentarzami oraz fotografiami z epoki.
Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku, Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Krosno 2007.
Archiwum Uj Dokt 2004 101, 2004
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2005, ss. 422, wydało Muzeum Narodowe w Krakowie, ISBN 83-87312-92-4
Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarz... more Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarza zabytków, autorstwa Stanisława Tomkowicza (1850-1933), ck konserwatora zabytków IV okręgu w Galicji Zachodniej. Ustalenia Tomkowicza, konsekwentnie penetrującego teren, a także wykorzystującego skromna literaturę przedmiotu oraz źródła archiwalne, zostały przez wydawców uzupełnione bogatymi komentarzami oraz fotografiami z epoki.
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu jasielskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2001, ss. 238, wydało Muzeum Narodowe w Krakowie, ISBN 83-87312-72-X
Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarz... more Krytyczna edycja pozostającego ponad stulecie w rękopisie, pionierskiego w skali Polski inwentarza zabytków, autorstwa Stanisława Tomkowicza (1850-1933), ck konserwatora zabytków IV okręgu w Galicji Zachodniej. Ustalenia Tomkowicza, konsekwentnie penetrującego teren, a także wykorzystującego skromna literaturę prze4dmiotu oraz źródła archiwalne, zostały przez wydawców uzupełnione bogatymi komentarzami oraz fotografiami z epoki.
Papers by Piotr Łopatkiewicz
Studia Pigoniana, Sep 2024
Queen Sophia of Halshany and Wooden Church Architecture of the mid-15th Century in the Sanok Regi... more Queen Sophia of Halshany and Wooden Church Architecture of the mid-15th Century in the Sanok Region. A Study on the Six Hundredth Anniversary of the Monarch’s Coronation Frequent stays of Queen Sophia of Halshany in Sanok, especially after the death of Władysław Jagiełło (in particular in the years 1435–1461), resulted in the establishment of quite close contacts with the nobility of the Sanok area. Many representatives of the middle nobility appeared in the surroundings of the monarch at the Sanok castle, gave her financial loans, made efforts to obtain land grants and offices. The main aim of the article became an attempt to demonstrate that the dynamic building action in the field of wooden church architecture in the western part of the Sanok area, undertaken especially in the fifth and sixth decades of the 15th century, may have
been inspired by Queen Sophia of Halshany residing in Sanok at that time. Among the founders of churches from that period, we can indicate mainly people from the close environment of the monarch, above all the Bishop of Przemyśl, Piotr Chrząstowski, and representatives of the wealthy knighthood, connected with the queen by numerous ties of dependence, holding land offices in the Sanok area. Perhaps a key role in these architectural foundations was played by Mikołaj Pieniążek of Witowice, the then staroste of Sanok. The Queen was also supported in these activities by representatives of the wealthy knights of the Sanok area, such as: Piotr Smolicki, Henryk Kamienicki, Jerzy Humnicki and the brothers Jakub and Jan of Kobylany. It is impossible to prove today what the Queen’s actual participation in these undertakings was. However, the observation about the role of the Sanok court of the queen in inspiring and initiating the building action in the field of wooden sacred architecture in the Sanok
area, formulated here for the first time, seems nevertheless quite valid, although it will certainly require further research in the future.
Studia Pigoniana
Epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej, powstałe około 1520 roku w malarski... more Epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej, powstałe około 1520 roku w malarskim środowisku Krakowa, należy do najcenniejszych zabytków malarstwa tablicowego z przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych. Od lat było przedmiotem licznych publikacji i wzmianek w literaturze naukowej. Ostatnia konserwacja tego dzieła, przeprowadzona w roku 2015, stała się okazją do przeprowadzenia szczegółowych badań oraz przygotowania nowoczesnej monografii tego zabytku. Nie bez znaczenia dla miejsca publikacji tego artykułu pozostaje fundator epitafium – ówczesny sekretarz królewski Stanisław Tarło, który jako biskup przemyski ostatnie lata spędził w Krośnie, tu umarł w roku 1544 i został pochowany w miejscowym kościele parafialnym. Żaden z dotychczasowych autorów zajmujących się epitafium Chroberskiego nie zadał sobie trudu by ustalić, czy obecny kształt dzieła istotnie uznać należy za pierwotny. Nikt nie podjął również próby zrekonstruowania okoliczności, w których dzieło to zost...
Publikacja po latach
Spotkania z Zabytkami, 2007
Scottish immigrants in Polish cultural memory : Robert Wojciech Porteous de Lanxeth on the 400th anniversary of the Scotsman's arrival in Poland
Inwentarz zabytków / Jakub Lewicki
Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku
Studia Pigoniana
Obrazy Matki Boskiej Krakowskiej przedstawiające ujętą w różnych typach półpostać Matki Boskiej z... more Obrazy Matki Boskiej Krakowskiej przedstawiające ujętą w różnych typach półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w okresie średniowiecza należały do najczęściej spotykanych przedmiotów kultu. Na ziemiach polskich w czasach pierwszych Jagiellonów największą sławę uzyskała Hodegetria przechowywana w klasztorze na Jasnej Górze. Nieco wcześniej, gdyż już od początku XV wieku, rozwinął się kult Matki Boskiej Krakowskiej. W przeciwieństwie jednak do wizerunku częstochowskiego, powstałych w tym stuleciu Hodegetrii Krakowskich, przechowywanych w kościołach na terenie diecezji krakowskiej, znamy dziś co najmniej pięćdziesiąt. Powielanie obrazów maryjnych było w krajach średniowiecznej Europu praktyką dość częstą. Na ogół przedsięwzięcia takie miały charakter krótkotrwały i lokalny zasięg. Na tle tym działania związane z zainicjowaniem serii krakowskiej uznać należy za nieposiadające w Europie precedensu. Nie sposób bowiem znaleźć akcji dorównującej krakowskiej, zarówno gdy idzie o liczbę powt...
Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu jasielskiego, z rekopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków : Muzeum Narodowe, 2001 : [recenzja] / Jakub Lewicki
Uploads
Books by Piotr Łopatkiewicz
Wnioskodawcą pierwszej wycieczki – w Opoczyńskie – był dr Stanisław Tomkowicz, który pełnił będzie przez następne lata rolę inspiratora w organizacji tych przedsięwzięć. Tomkowicz nie tylko sugerował Łuszczkiewiczowi cele i trasy kolejnych wypraw inwentaryzacyjnych, ale też interesował się postępami prac oraz publikował dorobek rysunkowy uczniów w pierwszych na ziemiach polskich topograficznych inwentarzach zabytków. Konserwatorowi temu zawdzięczamy również zakupienie od autorów kilku najcenniejszych szkicowników, pochodzących z wycieczek odbytych w roku 1889 i 1891, co w przyszłości uchroniło te archiwalia przed ich całkowitą utratą.
W powyższych wyprawach inwentaryzacyjnych wzięło udział ponad dwudziestu uczniów Szkoły, a wśród nich: Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Karol Maszkowski, czy Karol Polityński. Wielu z nich stało się na przełomie XIX i XX wieku ważnymi osobistościami polskiego życia artystycznego, a zachowane teki rysunkowe z wy¬cieczek z Łuszczkiewiczem pozostają dzisiaj z jednej strony bardzo ważnymi, z drugiej zaś wciąż zupełnie niewykorzystanymi źródłami w badaniach początków biografii twórczych Wyspiańskiego, Mehoffera, Maszkowskiego, St. Matejki i innych.
Częściowa publikacja rysunkowego dorobku wycieczek Łuszczkiewicza, już u schyłku XIX wieku pozwoliła zapoznać środowisko krakowskich historyków sztuki i konserwatorów zabytków z cennymi obiektami architektury murowanej i drewnianej, reliktami średniowiecznego malarstwa, dziełami rzeźby nagrobnej i meblarstwa kościelnego – z obszarów południowej Małopolski i jej pogranicza z Rusią. Wiele z tych zabytków stało się dzięki wycieczkom Łuszczkiewicza przedmiotem późniejszych studiów naukowych. Liczne – dzięki staraniom Profesora – trafiły do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
Zachowane do dzisiaj jedenaście szkicowników terenowych zawiera ponad dwa tysiące rysunków autorskich. Większość z nich to przykłady najwcześniejszej ikonografii wartościowych zabytków Polski południowo-wschodniej, wiele zaś – co niezwykle ważne – dokumentuje dzieła dziś już zaginione lub utracone. Szkice te wykonane zostały na stosunkowo rozległym terytorium – od Opoczyńskiego na północy, po Sądecczyznę na południu i okolice Sambora na wschodzie, a także w znaczących w przeszłości ośrodkach miejskich: Nowym i Starym Sączu, Bieczu, Krośnie, Tarnowie, Rzeszowie, Przeworsku i innych. Na skutek niepomyślnego splotu okoliczności wszystkie te rysunki dopiero niedawno doczekały się pełnego rozpoznania i niełatwej czasami identyfikacji, umożliwiającej obecnie przedstawienie i rzetelną ocenę wartości dorobku zebranego przez wycieczki Łuszczkiewicza.
W serii Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891) zamierzamy zatem uwzględnić w układzie kolejnych tomów (I-IV) wszystkie te naukowo-artystyczne wycieczki profesora, z których zachowały się do dziś archiwalne materiały rysunkowe. Zamysłem wydawców jest publikacja tek poszczególnych rysowników jako odrębnych zeszytów monograficznych, z numeracją ciągłą w obrębie kolejnych tomów.
Każdy kolejny zeszyt pierwszy, otwierający tom, oprócz katalogu rysunków terenowych, zawierał będzie monograficznie ujętą historię wycieczki (jej organizację, przebieg, efekty inwentaryzatorskie itd.). Przygotowując to obszerne przedsięwzięcie wydawnicze pragniemy też zachować kolejność zeszytów zgodną z chronologią odbytych wycieczek, zaś autorskie rysunki inwentaryzacyjne podawać w formie faksymile poszczególnych stronic szkicownikowych.
Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Opoczyńskie 1888, to pierwszy zeszyt planowanej serii wydawniczej. Wycieczka w Opoczyńskie jest jedną z najsłabiej znanych wypraw inwentaryzacyjnych Władysława Łuszczkiewicza, często pomijaną przez niektórych autorów, bądź błędnie wiązaną ze Stanisławem Tomkowiczem, jako jej rzekomym organizatorem. Przez długi czas kalendarium i trasa wyprawy były z braku źródeł zupełnie nieznane, co prowadziło niekiedy do kompletnie fantastycznych jej rekonstrukcji. W zeszycie zaprezentowano 103 rysunki oraz 14 notat terenowych pochodzących ze zdekompletowanego szkicownika artysty przechowywanego w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kolejność prezentowanych kart w katalogu rysunków Stanisława Wyspiańskiego wynika z chronologii wycieczki. Poza dwoma – wszystkie pozostałe stronice szkicownika z Opoczyńskiego nie były nigdy publikowane.
In 1888, Łuszczkiewicz and Wyspiański together made an inventory of Romanesque churches from the Opoczno district. During following year, the professor, together with his six students, visited the region of Nowy Sącz, Stary Sącz and Biecz. In 1890, the group went to Krosno, Rymanów, Sanok up to Dobromil and brought back hundreds of drawings. In 1891 a team of several people visited region of Tarnów, Rzeszów, Łańcut, Przeworsk, Jasło and Niepołomice. On the next holiday, the professor and his students visited the sorroundings of the Dunajec River. In last year – 1893 – they visited Wiśnicz, Szczepanów and Mogiła. We should add that the Austrian Ministry of Education paid for every excursion.
Over 20 students took part in the excursions mentioned above. Many were important in artistic circles. The preserved portfolio drawings of their trips with Łuszczkiewicz and his students examined hundred of historic monuments and drew thousands of sketches. Unfortunately, art historians have discovered no more than 40 published sketches up until now. The other sketches were considered to be lost during the Second World War or weren’t known. After 130 years, the drawings have become a very important source of iconography.They very often provide documentation for monuments that were destroyed.
The originator and initiator of the subsequent trips was Dr. Stanislaw Tomkowicz. We can thank the Conservator for the purchase from the authors of the precious few sketchbooks from the trips taken beetween the years 1889 and 1891. Tomkowicz passed sketchbooks on to the Jagiellonian University Museum in 1930.
The series of Sketchbooks of Students from Krakow School of Fine Arts of the Scientific and Artistic Tours Władysław Łuszczkiewicz (1888-1891), we are going to publish in subsequent volumes (I-IV) will show all the trips the professor made, and all the materials that have survived. The plan is to publish these artists sketchbooks as separate notebooks, with continuous numbering within the next volumes. Every subsequent notebook opening a new volume will include, in addition to the catalog of drawings, field, a history of the tours, their organization, process and results. While preparing a comprehensive enterprise for publishing, we would like to keep the notebooks compatible with the chronology of the tours taken.
The main sketchbook that belonged to Wyspiański of the scientific and artistic tour in Grybowskie, Sądecke and Tarnowskie district in 1889, which is stored in the Museum of the Jagiellonian University (Folder A), is the third issue of the planned publication series. The trip at the beginning, after leaving Krakow by prof. Łuszczkiewicz, was carried out with Józef Mehoffer. It was one of the most well known expeditions. Although the calendar and the route of the expedition were well known, artistic achievement, presented in this sketchbook, was considered to be completely lost until 2003. The booklet presents 296 drawings, dozens of notes and transcripts of the inscriptions from the artist's sketchbook. The order of the pages of the catalog’s drawings by Wyspiański are based on chronology of the trip, during which students visited: Krużlowa Wyżna, Korzenna, Lipnica Wielka, Grybów, Ptaszkowa, Królowa Górna, Kamionka Wielka, Mystków, Nawojowa, Żeleźnikowa Wielka, Tarnów, Łęki Górne. Besides dozen of drawings, which were published before the second World War – all the other pages of this sketchbook were completely unknown.
The handheld sketchbook that belonged to Stanislaw Wyspiański of the scientific and artistic tour in Sądeckie, Grybowskie and Tarnowskie district, in 1889 (Folder B), is the fourth issue of the planned publication series. The main part of this sketchbook, which is incompleted, is stored in the National Museum in Warsaw, but three cards out of it – in the National Museum in Krakow. The artistic achievement, presented in this sketchbook, which was carried out by the artist during the tour in parallel with (Folder A), is well known thanks to Bunsch-Prażmowska publication in 1959. The booklet presents 182 drawings. The order of the pages of the catalog of drawings by Wyspiański are based on chronology of the trip, during he visited: Krużlowa Wyżna, Mogilno, Korzenna, Grybów, Ptaszkowa, Kamionka Wielka, Nawojowa, Żeleźnikowa Wielka, Stary Sącz, Stadła, Podegrodzie, Naszacowice, Tarnów, Łęki Górne. The complement of the Folder B contents is a dozen of sketches from Krakow, Raciborowice and Mogiła. They dates back to September of 1889.
Wnioskodawcą pierwszej wycieczki – w Opoczyńskie – był dr Stanisław Tomkowicz, który pełnił będzie przez następne lata rolę inspiratora w organizacji tych przedsięwzięć. Tomkowicz nie tylko sugerował Łuszczkiewiczowi cele i trasy kolejnych wypraw inwentaryzacyjnych, ale też interesował się postępami prac oraz publikował dorobek rysunkowy uczniów w pierwszych na ziemiach polskich topograficznych inwentarzach zabytków. Konserwatorowi temu zawdzięczamy również zakupienie od autorów kilku najcenniejszych szkicowników, pochodzących z wycieczek odbytych w roku 1889 i 1891, co w przyszłości uchroniło te archiwalia przed ich całkowitą utratą.
W powyższych wyprawach inwentaryzacyjnych wzięło udział ponad dwudziestu uczniów Szkoły, a wśród nich: Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Karol Maszkowski, czy Karol Polityński. Wielu z nich stało się na przełomie XIX i XX wieku ważnymi osobistościami polskiego życia artystycznego, a zachowane teki rysunkowe z wy-cieczek z Łuszczkiewiczem pozostają dzisiaj z jednej strony bardzo ważnymi, z drugiej zaś wciąż zupełnie niewykorzystanymi źródłami w badaniach początków biografii twórczych Wyspiańskiego, Mehoffera, Maszkowskiego, St. Matejki i innych.
Częściowa publikacja rysunkowego dorobku wycieczek Łuszczkiewicza, już u schyłku XIX wieku pozwoliła zapoznać środowisko krakowskich historyków sztuki i konserwatorów zabytków z cennymi obiektami architektury murowanej i drewnianej, reliktami średniowiecznego malarstwa, dziełami rzeźby nagrobnej i meblarstwa kościelnego – z obszarów południowej Małopolski i jej pogranicza z Rusią. Wiele z tych zabytków stało się dzięki wycieczkom Łuszczkiewicza przedmiotem późniejszych studiów naukowych. Liczne – dzięki staraniom Profesora – trafiły do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
Zachowane do dzisiaj jedenaście szkicowników terenowych zawiera ponad dwa tysiące rysunków autorskich. Większość z nich to przykłady najwcześniejszej ikonografii wartościowych zabytków Polski południowo-wschodniej, wiele zaś – co niezwykle ważne – dokumentuje dzieła dziś już zaginione lub utracone. Szkice te wykonane zostały na stosunkowo rozległym terytorium – od Opoczyńskiego na północy, po Sądecczyznę na południu i okolice Sambora na wschodzie, a także w znaczących w przeszłości ośrodkach miejskich: Nowym i Starym Sączu, Bieczu, Krośnie, Tarnowie, Rzeszowie, Przeworsku i innych. Na skutek niepomyślnego splotu okoliczności wszystkie te rysunki dopiero niedawno doczekały się pełnego rozpoznania i niełatwej czasami identyfikacji, umożliwiającej obecnie przedstawienie i rzetelną ocenę wartości dorobku zebranego przez wycieczki Łuszczkiewicza.
W serii Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-arty-stycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891) zamierzamy zatem uwzględnić w układzie kolejnych tomów (I-IV) wszystkie te naukowo-artystyczne wycieczki profesora, z których zachowały się do dziś archiwalne materiały rysunkowe. Zamysłem wydawców jest publikacja tek poszczególnych rysowników jako odrębnych zeszytów monograficznych, z numeracją ciągłą w obrębie kolejnych tomów.
Każdy kolejny zeszyt pierwszy, otwierający tom, oprócz katalogu rysunków terenowych, zawierał będzie monograficznie ujętą historię wycieczki (jej organizację, przebieg, efekty inwentaryzatorskie itd.). Przygotowując to obszerne przedsięwzięcie wydawnicze pragniemy też zachować kolejność zeszytów zgodną z chronologią odbytych wycieczek, zaś autorskie rysunki inwentaryzacyjne podawać w formie faksymile poszczególnych stronic szkicownikowych.
Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Grybowskie i Gorlickie 1889, to drugi zeszyt planowanej serii wydawniczej. Wycieczka, którą odbył w towarzystwie takich artystów jak: Józef Mehoffer, Stefan Matejko, Antoni Karol Maszkowski, Sylweriusz Saski i Celestyn Czynciel, należy od lat do najlepiej rozpoznanych wypraw inwentaryzacyjnych Władysława Łuszczkiewicza. Mimo że trasa i kalendarium wyprawy były ogólnie znane, artystyczny dorobek tej wycieczki do 2003 roku uchodził za całkowicie zaginiony. W zeszycie zaprezentowano 363 rysunki artysty, ponadto dziesiątki notat tekstowych oraz odpisów inskrypcji, pochodzące ze szkicownika przechowywanego w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kolejność prezentowanych kart w katalogu rysunków Stanisława Wyspiańskiego wynika z chronologii wycieczki, która odwiedziła: Nowy Sącz, Zabełcze, Wielogłowy, Biegonice, Stary Sącz, Chełmiec, Biecz, Libusza, Binarowa, Grybów, Wilczyska, Jeżów, Ropa, Sękowa, Szymbark i Bobowa. Poza 40. rysunkami, opublikowanymi jeszcze przed II wojną światową, pozostała ich część była dotąd zupełnie nieznana.
Papers by Piotr Łopatkiewicz
been inspired by Queen Sophia of Halshany residing in Sanok at that time. Among the founders of churches from that period, we can indicate mainly people from the close environment of the monarch, above all the Bishop of Przemyśl, Piotr Chrząstowski, and representatives of the wealthy knighthood, connected with the queen by numerous ties of dependence, holding land offices in the Sanok area. Perhaps a key role in these architectural foundations was played by Mikołaj Pieniążek of Witowice, the then staroste of Sanok. The Queen was also supported in these activities by representatives of the wealthy knights of the Sanok area, such as: Piotr Smolicki, Henryk Kamienicki, Jerzy Humnicki and the brothers Jakub and Jan of Kobylany. It is impossible to prove today what the Queen’s actual participation in these undertakings was. However, the observation about the role of the Sanok court of the queen in inspiring and initiating the building action in the field of wooden sacred architecture in the Sanok
area, formulated here for the first time, seems nevertheless quite valid, although it will certainly require further research in the future.