Zasada równego traktowania mężczyzn i kobiet poza kontekstem rynku pracy

GŁÓWNE ASPEKTY

Zakres

Dyrektywa obejmuje towary i usługi oferowane opinii publicznej bez względu na okoliczności osobiste odbiorcy usług, a także oferowane poza sferami prywatnymi i rodzinnymi. Termin „usługi” wskazuje usługi świadczone w zamian za wynagrodzenie.

Dyrektywa nie obejmuje mediów, reklam ani edukacji.

Zakaz dyskryminacji w obszarze towarów i usług

W dyrektywie zakazano:

• mniej korzystnego traktowania kobiet lub mężczyzn ze względu na płeć,
• mniej korzystnego traktowania kobiet ze względu na ciążę i macierzyństwo,
• molestowania¹, molestowania seksualnego² lub zachęt do dyskryminacji w obszarze oferowania bądź dostarczania towarów lub usług.

Rozbieżne traktowanie może uzasadnić wyłącznie uzasadniony cel, np. ochrona ofiar przemocy seksualnej (np. tworzenie schronisk dla kobiet), ochrona prawa do zrzeszania się (np. członkostwo w prywatnych klubach dla osób jednej płci) lub organizacja zajęć sportowych dla osób jednej płci. Wszelkie ograniczenia powinny być właściwe i niezbędne.

Zasada równego traktowania nie ogranicza podejmowania działań pozytywnych zapobiegających nierównościom płciowym lub wyrównujących takie nierówności w obszarze towarów i usług.

Dyrektywa nakreśla wyłącznie wymogi minimalne i zezwala państwom członkowskim UE utrzymywać wyższe lub obszerniejsze poziomy ochrony, jeśli taka będzie ich wola.

Stosowanie w zakresie ubezpieczeń

Dyrektywa zakazuje uwzględniania płci w ramach obliczania składek i świadczeń ubezpieczeniowych w umowach dotyczących ubezpieczeń od 21 grudnia 2007 r. Dyrektywa zapewnia jednak państwom członkowskim możliwość powstrzymania się od stosowania zakazu w przypadkach, w których płeć jest kluczowym czynnikiem oceny ryzyka, o ile istnieją odpowiednie dane aktuarialne i statystyczne.

Jednak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiejw decyzji w sprawie Test-Achats (C-236/09) stwierdził nieważność odstępstwa od zasady równego traktowania uprawniającej państwa członkowskie do rozróżniania mężczyzn i kobiet w obszarze składek oraz świadczeń ubezpieczeniowych. Decyzja weszła w życie 21 grudnia 2012. W przypadku wszystkich nowych umów podpisanych od powyższej daty branża ubezpieczeń została objęta ujednoliceniem składek obu płci. W celu wspomagania wdrażania decyzji Trybunału Komisja Europejska wdrożyła wytyczne w zakresie stosowania dyrektywy w branży ubezpieczeń. W żadnym wypadku koszty związane z ciążą i macierzyństwem nie mogą prowadzić do różnic w przypadku składek oraz świadczeń.

Organy promujące równe traktowanie

Dyrektywa zmieniająca (UE) 2024/1499 wyjaśnia rolę organów wyznaczonych na szczeblu krajowym do promowania równego traktowania i zwalczania dyskryminacji (organy ds. równości). Nakreśla minimalne wymogi, które państwa członkowskie muszą wdrażać w kontekście roli i działania takich organów, w tym sposoby wspierania ofiar po przyjęciu skarg. Organy te muszą:

• być niezależne pod kątem struktury formalnej, odpowiedzialności, budżetu, zatrudnienia i kwestii organizacyjnych,
• posiadać wystarczające zasoby do realizacji wszystkich swoich zadań i skutecznego wykonywania swoich obowiązków;
• być w stanie badać możliwe przypadki dyskryminacji i wydać niewiążącą opinię lub przyjąć wiążącą decyzję;
• być regularnie włączane przez rząd i inne instytucje publiczne do czynności doradczych związanych z legislacją i politykami w zakresie równości oraz zwalczania dyskryminacji,
• zbierać dane dotyczące własnej aktywności,
• regularnie planować i publicznie informować o swojej pracy oraz o stanie równego traktowania i niedyskryminacji.

Zgodnie z dyrektywą zmieniającą (UE) 2024/1499 państwa członkowskie muszą również:

• wprowadzić przepisy umożliwiające pozasądowe rozstrzyganie sporów;
• zapewnić organom ds. równości prawo do działania w sprawach cywilnych i administracyjnych dotyczących wdrażania zasady równego traktowania;
• dbać, aby organy zajmujące się równością świadczyły usługi za darmo osobom składającym skargi w całej jurysdykcji, w tym w obszarach wiejskich i oddalonych,
• wymagać, aby organy zajmujące się równością gwarantowały dostępność oraz zapewniały odpowiednie udogodnienia osobom z niepełnosprawnościami w przypadku wszystkich usługi i aktywności.

Obrona praw ofiar

Dyrektywa wymaga, aby państwa członkowskie zapewniały ofiarom dostęp do postępowań sądowych i/lub administracyjnych zabezpieczających prawa ofiar, aby ofiary mogły uzyskać odpowiednie reparacje lub odszkodowanie.

Stowarzyszenia, organizacja i inne osoby prawne z uzasadnionymi interesami także są w stanie angażować się w procedury sądowe i/lub administracyjne pozwalające ofiarom zabezpieczać prawa oraz uzyskiwać reparacje bądź odszkodowania.

Gdy fakty przedstawiane przed trybunałem przemawiają za podejrzeniem występowania dyskryminacji, pozwany musi udowodnić, że nie wystąpiło żadne naruszenie zasady równego traktowania (musi obronić się przed zarzutami).

Państwa członkowskie muszą wdrożyć sankcje stosowane w razie naruszenia zasady równego traktowania.