KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 7.10.2020
COM(2020) 620 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Unia równości:
unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów
{SWD(2020) 530 final}
Na czym polega istota człowieczeństwa, gdy każdego dnia Romowie wykluczani są ze społeczeństwa, a inni mają problemy wyłącznie z powodu koloru skóry lub przekonań religijnych?
Przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen, orędzie o stanie Unii 2020
Obowiązkiem Europy jest ochrona żyjących w niej mniejszości przed rasizmem i dyskryminacją. Musimy zastąpić antycyganizm otwartością i akceptacją, nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści – tolerancją i poszanowaniem godności człowieka, a nękanie – nauczaniem o holocauście. Musimy przede wszystkim propagować różnorodność jako cudowny dar, dzięki któremu Europa jest silna i odporna. W związku z tym Komisja wzywa wszystkie państwa członkowskie do tego, aby przyłączyły się do deklaracji położenia kresu rasizmowi i dyskryminacji, które ewidentnie dotykają naszych licznych mniejszości etnicznych Romów. Wzywamy państwa członkowskie, aby zobowiązały się do wdrożenia nowych unijnych ram strategicznych na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów – ram ukierunkowanych na zapewnienie sprawiedliwości społecznej i większej równości w każdym znaczeniu tego słowa.
Oświadczenie przewodniczącej Von der Leyen, wiceprzewodniczącej Jourovej i komisarz Dalli
przed Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu Romów 2020 r.
I.
Wprowadzenie
Budowanie Unii równości jest jednym z najważniejszych priorytetów Komisji. UE dysponuje aktami prawnymi i kompleksową polityką umożliwiającymi stworzenie prawdziwej Unii równości. Mimo to, jak podkreśla się w unijnym planie działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, dyskryminacja ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne wciąż się utrzymuje. Dotyczy to w szczególności Romów, którzy często są marginalizowani. Znaczny odsetek zamieszkującej kontynent ludności romskiej, której liczbę szacuje się na 10–12 mln
, wciąż doświadcza w swoim codziennym życiu dyskryminacji, antycyganizmu oraz wykluczenia społeczno-ekonomicznego.
W 2011 r. Komisja przyjęła Unijne ramy dotyczące krajowych strategii integracji Romów do 2020 r.
Ich głównym celem było przede wszystkim rozwiązanie problemu wykluczenia społeczno-ekonomicznego Romów w UE oraz w krajach objętych procesem rozszerzenia przez propagowanie jednakowego dostępu do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i zakwaterowania. Wezwano w nich państwa członkowskie do opracowania krajowych strategii integracji Romów, wyznaczenia krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów i określenia celów na szczeblu krajowym. Dwa lata później Rada przyjęła zalecenie w sprawie skutecznych środków integracji Romów w państwach członkowskich, w którym to zaleceniu zapewniono wytyczne dla państw członkowskich dotyczące sposobów usprawnienia wdrażania ich krajowych strategii
. Region Bałkanów Zachodnich dobrowolnie dostosował się do unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów do 2020 r.
Te dwa instrumenty miały duże znaczenie
dla uznania integracji Romów za istotny punkt unijnych i krajowych programów prac oraz uruchomienia unijnych instrumentów politycznych i prawnych oraz instrumentów finansowania. Ogólne postępy w zakresie integracji Romów, jakie poczyniono w ciągu ostatnich 10 lat, są jednak ograniczone, mimo tego, że można zaobserwować znaczne różnice między poszczególnymi obszarami polityki i państwami
. Edukacja jest obszarem, w którym poczyniono największe postępy, zwłaszcza przez ograniczenie wczesnego kończenia nauki oraz przez zwiększenie udziału we wczesnej edukacji i obowiązku szkolnym. Wzrosła jednak liczba przypadków segregacji uczniów romskich w edukacji. Zmniejszyło się zagrożenie ubóstwem, a stan zdrowia Romów postrzegany przez nich samych poprawił się, lecz opieka zdrowotna jest nadal ograniczona. Nie poprawił się dostęp do zatrudnienia, a odsetek młodych Romów, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą, nawet wzrósł. Sytuacja mieszkaniowa wciąż jest trudna – wynika to głównie z nieodpowiedniego zakwaterowania i segregacji w mieszkalnictwie. Istnieją dowody na to, że Romowie nieco rzadziej doświadczają dyskryminacji oraz że wzrasta poziom akceptacji Romów przez ogół społeczeństwa. Kwestie takie, jak antycyganizm, przestępstwo z nienawiści, handel Romami, w szczególności kobietami i dziećmi, wciąż budzą jednak poważne obawy
.
Zakończenie realizacji unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów jest okazją do podjęcia intensywniejszych działań na rzecz zaradzenia tym trwającym niepowodzeniom. Jest to tym bardziej ważne w kontekście pandemii COVID-19, która ujawniła niezwykle wysoki poziom narażenia wykluczonych i marginalizowanych społeczności romskich na negatywne skutki zdrowotne oraz społeczno-ekonomiczne.
Aby osiągać większe postępy w szybszym tempie, w niniejszym komunikacie określa się nowe unijne ramy strategiczne dotyczące Romów, których celem jest propagowanie faktycznej równości, włączenia społeczno-ekonomicznego oraz znaczącego udziału Romów. Mimo że rzeczywiste zmiany na rzecz Romów, wymagające zwiększenia zaangażowania politycznego, zależą w pierwszej kolejności od państw członkowskich, UE może pomóc im w kształtowaniu skutecznego podejścia oraz wyposażyć je w odpowiednie narzędzia. Niniejsze strategiczne ramy opierają się na ustaleniach wynikających z oceny poprzednich ram, szeroko zakrojonych konsultacjach
, corocznych ocenach wdrażania krajowych strategii
oraz analizie powodów ograniczonej skuteczności przeszłych środków
. Stanowią one odpowiedź na wezwania Parlamentu Europejskiego, Rady i społeczeństwa obywatelskiego na wzmocnioną inicjatywę unijną po 2020 r.
Uznaje się w nich, że nie wszyscy Romowie są społecznie wykluczeni, ale wszyscy mogą doświadczać dyskryminacji i znajdowania się na słabszej pozycji. W ramach tych przyjmuje się podejście intersekcjonalne, wrażliwe na połączenie pochodzenia etnicznego z innymi aspektami tożsamości oraz na to, w jaki sposób takie przecięcia (intersekcje) przyczyniają się do indywidualnego doświadczenia dyskryminacji.
Niniejsze unijne ramy strategiczne dotyczące Romów przyczynią się także do realizacji kilku innych inicjatyw. Bezpośrednio przyczyniają się one do wdrażania unijnego planu działania przeciwko rasizmowi i Europejskiego filaru praw socjalnych oraz realizacji Agendy 2030 ONZ i celów zrównoważonego rozwoju.
Osiągnięcie równości i włączenia wymaga zwiększonego wykorzystania środków i lepszego ich ukierunkowania, a także zaangażowania i partnerstwa ze strony społeczności romskich, wszystkich szczebli rządowych, sektorów i zainteresowanych stron (rządy państw, instytucje Unii, organizacje międzynarodowe, społeczeństwo obywatelskie oraz przedstawiciele przemysłu i środowisko akademickie). Szczególnie istotna jest bliska współpraca między podmiotami na szczeblu europejskim i krajowym. Jeżeli chodzi o szczebel unijny, w niniejszych strategicznych ramach wyznaczono ambitne wspólne cele i założenia. Na szczeblu krajowym rządy powinny opracować silne krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów, aby podjąć długoterminowe zobowiązania i blisko współpracować z instytucjami Unii na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów. Jak zaproponowano w konkluzjach Rady z 2016 r., Komisja przyjmuje wniosek dotyczący przeglądu zalecenia Rady z 2013 r. oraz zastąpienia go.
II.
Wspólne cele w zakresie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów
Z oceny bieżących ram oraz wniosków wyciągniętych z nich przez Parlament Europejski, Radę i kilka ogólnoeuropejskich i krajowych organizacji społeczeństwa obywatelskiego
wynika potrzeba odnowienia i zwiększenia zobowiązania na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. Wzmocnione zobowiązanie jest niezbędne, aby rozwiązać problem utrzymującej się dyskryminacji, w tym antycyganizmu, a także aby zwiększyć włączenie Romów, jeżeli chodzi o edukację, zatrudnienie, opiekę zdrowotną i zakwaterowanie
. Romowie powinni być zaangażowani w te działania od momentu opracowywania środków po ich wdrażanie. Jednocześnie działania te powinny uwzględniać różnorodność oraz potrzeby poszczególnych grup w ramach społeczności romskiej.
Komisja wyznacza zatem na szczeblu UE siedem celów na okres do 2030 r. Trzy z nich są celami horyzontalnymi w obszarach równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału. Pozostałe cztery to cele sektorowe w obszarach edukacji, zatrudnienia, zakwaterowania i opieki zdrowotnej. Aby skutecznie realizować te cele, trzeba zapewnić także możliwość mierzenia postępów w ich osiąganiu. Z tego powodu Komisja po raz pierwszy zaproponowała unijne główne cele ilościowe, aby monitorować postępy w osiąganiu wspomnianych założeń. Mimo że ich realizacja wymaga poczynienia minimalnych postępów do 2030 r., długoterminowym celem pozostaje zapewnienie rzeczywistej równości i likwidacja luki między Romami a populacją ogólną. Cele te określono na podstawie doświadczeń wynikających z badań wśród społeczności romskich i są rezultatem dogłębnych konsultacji z udziałem Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), państw członkowskich, a także Romów i społeczeństwa obywatelskiego wspierającego Romów. Na poniższym schemacie przedstawiono siedem celów, założenia na szczeblu UE, postępy, które należy osiągnąć, oraz bieżącą sytuację.
Trwają badania nad innymi wskaźnikami.
III.
Odnowione i wzmocnione krajowe działania na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału
Osiągnięcie celów niniejszych strategicznych ram wymaga działań zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Takie uzupełniające podejście jest jedynym sposobem na dokonanie zmian w tym zakresie. W obszarach objętych niniejszymi ramami główne kompetencje należą do państw członkowskich i konieczne jest ustrukturyzowane podejście. Mimo że sytuacja Romów różni się w zależności od kraju, istnieje potrzeba zwiększenia zaangażowania i odpowiedzialności na szczeblu krajowym, aby w codziennym życiu Romów zaszła rzeczywista zmiana. W tym celu konieczne jest zaangażowanie w opracowywanie krajowych strategicznych ram dotyczących Romów społeczeństwa obywatelskiego i wszystkich właściwych zainteresowanych stron.
Realizacja krajowych działań za pośrednictwem krajowych strategicznych ram dotyczących Romów
Zachęca się państwa członkowskie do opracowania, przyjęcia i wdrożenia krajowych strategicznych ram dotyczących Romów, z uwzględnieniem:
owspólnych elementów,
ominimalnych zobowiązań, które powinny mieć zastosowanie do wszystkich,
oewentualnych dodatkowych zobowiązań zależnych od kontekstu krajowego,
obardziej ambitnych zobowiązań dla państw członkowskich o licznej społeczności romskiej.
Propozycje dotyczące powyższych elementów przedstawiono poniżej. W stosownych przypadkach należy określić szczegółowe cele krajowe. Komisja będzie towarzyszyć w tym procesie, zapewniając wszelkie niezbędne wytyczne. Zapewni także wsparcie, jeżeli chodzi o
krajowe środki, w tym przez egzekwowanie ustawodawstwa w zakresie równości, uwzględnienie w unijnych inicjatywach politycznych problematyki równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów, uruchamianie środków unijnych na rzecz Romów i zwalczanie antycyganizmu.
Zachęca się państwa członkowskie do ukończenia prac nad tymi krajowymi ramami do września 2021 r. oraz do udostępnienia ich Komisji.
|
Wraz z niniejszym komunikatem Komisja przyjmuje wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów, w którym przedstawiony zostanie wykaz szczególnych środków, jakie mają podjąć państwa członkowskie, aby osiągnąć unijne cele. Te dwa dokumenty mają zatem charakter wzajemnie uzupełniający. W proponowanym zaleceniu odniesiono się również do budowania zdolności zainteresowanych stron oraz do partnerstw między nimi, z uwzględnieniem krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów, organów ds. równości, społeczeństwa obywatelskiego oraz podmiotów regionalnych i lokalnych. Ponadto w zaleceniu przedstawiono wytyczne dotyczące zapewnienia lepszego wykorzystywania unijnych i krajowych środków, a także skutecznego monitorowania krajowego, krajowej sprawozdawczości i oceny krajowych strategicznych ram dotyczących Romów.
III.1. Wytyczne dotyczące krajowych działań w ramach wspólnego, ale zróżnicowanego podejścia
Aby pomóc państwom członkowskim w opracowywaniu znaczących i skutecznych krajowych strategicznych ram dotyczących Romów, Komisja proponuje zestaw wspólnych elementów, a także minimalnych zobowiązań dla wszystkich krajowych strategicznych ram dotyczących Romów. Ponadto, z uwagi na fakt, iż odsetek Romów oraz kontekst krajowy w poszczególnych państwach członkowskich znacząco się różnią, Komisja proponuje dodatkowe i bardziej ukierunkowane zobowiązania. W ten sposób uwzględnia się różnorodność sytuacji w państwach członkowskich oraz umożliwia się wspólne, ale zróżnicowane podejście.
Po pierwsze, Komisja proponuje, aby wszystkie krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów obejmowały następujące wspólne elementy:
üwiększy nacisk na równość w celu uzupełnienia podejścia integracyjnego: działania w czterech obszarach polityki (edukacja, zatrudnienie, opieka zdrowotna i mieszkalnictwo) za pośrednictwem zintegrowanego podejścia pozostają kluczowe dla włączenia Romów, ale istnieje także potrzeba wyraźnego nacisku na równość. Najważniejszym celem i przekrojowym priorytetem w każdym obszarze polityki powinna być w szczególności walka z dyskryminacją i antycyganizmem, stanowiąca uzupełnienie podejścia integracyjnego.‑ Ten wspólny cel powinien zapewnić, aby Romowie mieli faktyczny dostęp do sprawiedliwości gospodarczej i społecznej oraz równe szanse;
üpromowanie udziału przez wzmocnienie pozycji, współpracę i zaufanie: należy zapewnić znaczący udział Romów na wszystkich etapach kształtowania polityki. Należy promować zaangażowanie polityczne, gospodarcze i kulturalne Romów wraz z poczuciem przynależności jako pełnoprawnych członków społeczeństwa. Podczas budowania współpracy i zaufania między zainteresowanymi stronami oraz między społecznościami Romów a innymi społecznościami należy zapewnić wzmocnienie pozycji i budowanie zdolności Romów, społeczeństwa obywatelskiego i organów publicznych;
üodzwierciedlenie różnorodności wśród Romów: państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich strategiczne ramy obejmowały wszystkich Romów na ich terytorium oraz odzwierciedlały potrzeby różnych grup poprzez podejście intersekcjonalne. Powinny one pamiętać, że różne aspekty tożsamości mogą w połączeniu ze sobą nasilać dyskryminację. Państwa członkowskie powinny określić cele ilościowe lub jakościowe, aby zapewnić odzwierciedlanie różnorodności pod względem wieku, płci, orientacji seksualnej, mobilności i innych cech osobowych;
üłączenie głównego nurtu i ukierunkowanego, jednoznacznego, ale niewykluczającego podejścia do Romów: krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów powinny łączyć w sobie włączanie w główny nurt z ukierunkowanym, jednoznacznym, ale niewykluczającym podejściem, zapewniając, aby podstawowe usługi były dostępne dla wszystkich oraz zapewniając dodatkowe, ukierunkowane wsparcie w celu promowania skutecznego równego dostępu Romów do praw i usług. Ramy te powinny pełnić rolę instrumentów planowania wykorzystania krajowych i unijnych środków na działania na rzecz Romów oraz integracyjne reformy głównego nurtu;
ü‑usprawnienia w zakresie określania celów, gromadzenia danych, monitorowania i sprawozdawczości: działania na rzecz realizacji głównych celów na szczeblu UE‑ oraz odpowiadających im krajowych założeń ilościowych lub jakościowych mogą przyczynić się do osiągnięcia rzeczywistych postępów, jeżeli chodzi o równouprawnienie, włączenie społeczne i udział Romów. Należy regularnie gromadzić dane, które zostaną wykorzystane do celów sprawozdawczości i monitorowania, zwiększyć przejrzystość i odpowiedzialność oraz promować transfer polityki i uczenie się.
Po drugie, przy wdrażaniu wspólnych elementów, korzystaniu z doświadczeń zebranych w toku wdrażania bieżących ram oraz podejmowaniu działań następczych w związku z szeroko zakrojonymi konsultacjami przeprowadzonymi w ciągu ostatnich dwóch lat Komisja zachęca wszystkie państwa członkowskie do uwzględnienia w swoich krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów co najmniej następujących zobowiązań:
W krajowych ramach strategicznych należy określić:
a)krajowe scenariusze odniesienia oraz założenia w realizacji unijnych celów i założeń w oparciu o kompleksową ocenę potrzeb;
b)założenia i środki dotyczące poszczególnych grup (romskie dzieci, kobiety, młodzież, osoby starsze lub Romowie z niepełnosprawnościami, Romowie przemieszczający się w UE, Romowie będący obywatelami państw trzecich lub bezpaństwowa populacja pochodzenia romskiego‑‑‑), aby odzwierciedlić różnorodność wśród Romów, w tym środki uwzględniające aspekt płci oraz uwzględniające dzieci/wiek;
c)środki mające na celu rozwiązanie problemu antycyganizmu i dyskryminacji (np. za pośrednictwem krajowych planów działania przeciwko rasizmowi‑);
d)środki mające na celu zapewnienie włączenia społeczno-ekonomicznego zmarginalizowanych Romów, w szczególności w obszarach edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i mieszkalnictwa;
e)połączenie środków ukierunkowanych ze środkami ogólnymi, z uwzględnieniem szczególnych lokalnych wyzwań oraz wyraźnym odniesieniem do barier uniemożliwiających Romom równy dostęp do głównych strategii politycznych;
f)specjalny budżet na wdrażanie i monitorowanie, w którym zostanie w pełni wykorzystany kapitał na innowacje społeczne i kapitał prywatny;
g)mechanizmy sprawozdawczości w odniesieniu do postępów w realizacji wyznaczonych celów, a także mechanizmy ich monitorowania i oceny;
h)system istotnych z punktu widzenia polityki konsultacji‑‑ oraz współpracy z Romami i społeczeństwem obywatelskim wspierającym Romów, ministerstwami sektorowymi, organami ds. równości, innymi krajowymi instytucjami praw człowieka oraz innymi zainteresowanymi stronami; oraz
i)budowanie zdolności w celu promowania aktywnego udziału społeczeństwa obywatelskiego na wszystkich etapach tworzenia polityki oraz zapewnienie jego zaangażowania w procesy realizowane w ramach krajowych i unijnych platform‑‑.
Krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów powinny:
a)otrzymać uprawnienia, wystarczające środki oraz personel, aby zapewnić stałą koordynację i monitorowanie; oraz
b)przedstawiać regularne sprawozdania z postępów i uczestniczyć w głównej działalności zarządzanej przez Komisję sieci krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów.
|
Po trzecie, poza tymi wspólnymi elementami i minimalnymi zobowiązaniami istotne mogą być dodatkowe krajowe działania stosowne do specyficznych kontekstów krajowych. Wyzwania w zakresie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów różnią się w zależności od liczebności populacji Romów i odsetka, jaki stanowią w populacji ogólnej, oraz szerszego kontekstu ekonomicznego i dziedziczenia wykluczenia i dyskryminacji. Różnią się one także w zależności od tego, gdzie i jak żyją Romowie (obszary wiejskie, obszary miejskie, przemieszczanie się, obszary, na których występuje segregacja), a także od poszczególnych aspektów takich jak ponadnarodowa mobilność, migracja lub kwestie związane z dokumentami stanu cywilnego. Te różne wyzwania można odzwierciedlić w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów, które będą miały różne cele, różne poziomy inwestycji oraz różne rodzaje rozwiązań politycznych. W zależności od kontekstu krajowego (np. możliwości w zakresie gromadzenia danych, wykorzystywanie ukierunkowanego finansowania unijnego lub finansowania unijnego głównego nurtu, względna wielkość i specyficzne potrzeby danej społeczności romskiej) Komisja wzywa państwa członkowskie do podjęcia dodatkowych zobowiązań opisanych poniżej.
W krajowych ramach strategicznych należy także określić:
a)ilościowe i jakościowe założenia krajowe dla wszystkich siedmiu celów UE oraz związanych z nimi założeń (w zależności od dostępności danych);
b)w jaki sposób zostaną zainwestowane unijne i krajowe fundusze oraz instrumenty finansowe na rzecz Romów; oraz
c)w jaki sposób instytucjonalne lub administracyjne reformy przyczynią się do równości i włączenia.
Krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów powinny także przeprowadzać przegląd śródokresowy i ocenę krajowych strategicznych ram.
|
Po czwarte, tam, gdzie Romowie stanowią znaczny odsetek ludności (tj. znaczenie wyższy niż 1 %), promowanie ich równości i włączenia jest istotnie nie tylko pod względem praw podstawowych, ale także ze względów czysto gospodarczych. W państwach, w których odsetek Romów jest większy, grupa ta stanowi rosnącą część ludności w wieku szkolnym i przyszłej siły roboczej. Postęp w zakresie włączenia społecznego i gospodarczego Romów może przyczynić się do ograniczenia niedoboru siły roboczej i niedoboru kwalifikacji w czasach niekorzystnych trendów demograficznych oraz do zmniejszenia wydatków socjalnych. Inwestycje w lepszą edukację i podnoszenie kwalifikacji wykluczonej uprzednio siły roboczej mogą mieć pozytywny wpływ na wzrost wydajności. Zapewnienie, by Romowie mogli wykorzystywać swój potencjał w celu wnoszenia ogólnego wkładu na rzecz gospodarki i społeczeństwa przyczyni się do osiągnięcia lepszych wyników społecznych i gospodarczych dla wszystkich.
Uzasadnia to konieczność podjęcia bardziej intensywnych zobowiązań oraz unijnego wsparcia, w szczególności wykorzystania unijnych funduszy zarówno na ukierunkowane działania, jak i na reformy głównego nurtu sprzyjające włączeniu społecznemu. W tym względzie wzywa się państwa członkowskie o licznej społeczności romskiej do wykorzystania w pełni proponowanego celu szczegółowego EFS+ dotyczącego promowania integracji społeczno-gospodarczej społeczności marginalizowanych, takich jak Romowie. Państwa te zachęca się także do większego zaangażowania w zapewnienia, aby dostępne fundusze faktycznie były wykorzystywane na rzecz Romów. Wymaga to także gromadzenia danych zdezagregowanych w podziale ze względu na pochodzenie etniczne oraz płeć w celu wspierania opracowywania polityk, ich monitorowania oraz dokonywania ich przeglądów.
W związku z tym oprócz minimalnych zobowiązań oraz zobowiązań wynikających z kontekstu krajowego Komisja wzywa państwa członkowskie o licznej społeczności romskiej do uwzględnienia w swoich krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów bardziej ambitnych zobowiązań.
W krajowych ramach strategicznych należy także:
a)przedstawić plan lub wyznaczyć środki na rzecz zapobiegania antycyganizmowi, dyskryminacji, segregacji w edukacji i mieszkalnictwie, uprzedzeniom i stereotypom dotyczącym Romów (w tym w internecie) oraz zwalczania tych zjawisk;‑
b)uwzględnić problematykę równości i integracji Romów na szczeblu regionalnym i lokalnym; oraz
c)określić, w jaki sposób zostaną zainwestowane unijne i krajowe fundusze oraz instrumenty finansowe na reformę polityczną głównego nurtu sprzyjającą włączeniu społecznemu oraz na ukierunkowane działania.
Należy wzmacniać rolę krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów, tak aby mogły one:
a)liczyć na specjalny zespół i mandat instytucjonalny, który zapewni ciężar polityczny, skuteczną koordynację międzysektorową oraz uwzględnienie problematyki równości i integracji Romów na szczeblu regionalnym i lokalnym;
b)być zaangażowane (przez instytucje zarządzające funduszami UE) w koordynację międzyrządowych dyskusji na temat dystrybucji unijnych funduszy na rzecz Romów oraz w systematyczne monitorowanie ich wykorzystania (np. przez komitety monitorujące, badania skutków włączenia Romów);
c)zapewnić krajowe konsultacje i dialog, które wzmocnią pozycję Romów (w szczególności osób młodych i kobiet); oraz
d)zapewnić, aby publiczne polityki i usługi powszechne skutecznie docierały do Romów, w tym do Romów mieszkających na oddalonych obszarach wiejskich (np. środki nadzwyczajne i średnioterminowe w czasach kryzysu, reformy ustawodawcze, planowanie polityk w odniesieniu do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej, mieszkalnictwa i innych obszarów społeczno-ekonomicznego włączenia, usługi społeczne, transport, systemy płacy minimalnej oraz prawodawstwo w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji).‑‑
|
Ponadto zaleca się, aby przy opracowywaniu i wdrażaniu krajowych strategicznych ram dotyczących Romów państwa członkowskie uwzględniły wspólne podstawowe zasady integracji Romów
. W załączniku 1
zapewniono dodatkowe wytyczne dotyczące planowania i wdrażania polityk podczas zwalczania antycyganizmu i wielopokoleniowego ubóstwa‑
, promowania udziału i wzmacniania pozycji Romów, odzwierciedlania różnorodności wśród Romów oraz łączenia ukierunkowanych podejść z podejściami ogólnymi. W załączniku tym określono także wytyczne dotyczące tego, jak można lepiej reagować na pojawiające się wyzwania, np. jeżeli chodzi o zaradzenie nieproporcjonalnemu wpływowi na Romów kryzysów takich jak pandemia COVID-19, zapewnienie włączenia cyfrowego oraz zapewnianie sprawiedliwości środowiskowej. Ponadto przedstawiono w nim także wytyczne dotyczące promowania (świadomości na temat) romskiej sztuki, historii i kultury oraz innowacji społecznych i eksperymentów politycznych.
Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu i wdrażaniu ich krajowych strategicznych ram dotyczących Romów nie tylko za pomocą wsparcia finansowego i środków koordynacji, takich jak wzajemne uczenie się lub budowanie zdolności, ale także poprzez wsparcie metodyczne i pomoc ze strony programu wspierania reform strukturalnych na rzecz opracowywania systemów monitorowania i oceny. Państwa członkowskie mogą także uzyskać wsparcie ze strony FRA, organów ds. równości i innych krajowych instytucji praw człowieka oraz krajowych urzędów statystycznych w celu zapewnienia/poprawy zdolności w zakresie regularnego gromadzenia danych na szczeblu krajowym. Wsparcie UE będzie modulowane według poziomu zobowiązań państw członkowskich.
III.2
Sprawozdawczość i monitorowanie krajowych działań oraz postępów w realizacji celów
Aby zapewnić bardziej skuteczne gromadzenie danych oraz sprawozdawczość i monitorowanie dotyczące postępów w zakresie realizacji zarówno założeń na szczeblu UE, jak i założeń krajowych zaproponowanych powyżej, Komisja po raz pierwszy proponuje zastosowanie zestawu wskaźników (zob. załącznik 2). Byłoby to bardzo wartościowe z punktu widzenia wzajemnego uczenia się między państwami członkowskimi. Zestaw ten został opracowany przez grupę roboczą ds. wskaźników i sprawozdawczości dotyczących Romów koordynowaną przez FRA z udziałem krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów, krajowych urzędów statystycznych oraz Komisji. Umożliwi to także sprawozdawczość na temat środków określonych w proponowanym zaleceniu Rady.
Sprawozdawczość i monitorowanie krajowych działań będą odbywać się zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym. W 2022 r. Komisja podsumuje krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów, oceni zobowiązania podjęte przez państwa członkowskie oraz zapewni wytyczne w przypadku potrzeby dokonania jakichkolwiek usprawnień.
Wzywa się państwa członkowskie do przedkładania sprawozdań na temat wdrażania krajowych strategicznych ram dotyczących Romów co dwa lata począwszy od 2023 r., w tym na temat środków mających na celu promowanie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału, a także przy pełnym zastosowaniu zestawu wskaźników. Sprawozdawczość powinna koncentrować się na wywiązywaniu się z zobowiązań określonych w ramach krajowych, w tym w stosownych przypadkach na realizacji krajowych założeń. Sprawozdania te powinny być upubliczniane, aby zwiększyć przejrzystość i promować doskonalenie polityki. Ramy strategiczne oraz zakończone sprawozdania należy również omawiać na forum parlamentów narodowych.
Komisja występuje do FRA o przeprowadzanie regularnych badań wśród Romów w czteroletnich cyklach począwszy od 2020 r., aby zapewnić niezbędny punkt odniesienia oraz średnio- i długoterminowe dane w celu mierzenia zmian. Komisja zwraca się do FRA także o wsparcie dla państw członkowskich w zakresie gromadzenia danych i sprawozdawczości, w tym za pośrednictwem grupy roboczej ds. wskaźników i sprawozdawczości dotyczących Romów, oraz o wkład w monitorowanie i analizowanie przez Komisję krajowych postępów.
Krajowe sprawozdania posłużą, wraz z wkładem w postaci danych otrzymanych od społeczeństwa obywatelskiego i danych FRA, za podstawę okresowych sprawozdań z monitorowania wydawanych przez Komisję raz na dwa lata. Komisja przeprowadzi także ocenę śródokresową i ocenę ex post unijnych ram strategicznych dotyczących Romów.
IV.
Działania UE
Państwa członkowskie są kluczowymi podmiotami, które umożliwiają dokonanie rzeczywistych zmian na rzecz Romów. Działania oraz wsparcie UE będą stanowić uzupełnienie krajowych działań służących promowaniu postępów w realizacji unijnych celów i założeń do 2030 r.
IV.1.
Egzekwowanie przepisów UE
Podstawę działań mających na celu zwalczanie antycyganizmu i dyskryminacji Romów stanowią ustalone unijne ramy prawne, w tym ogólne zasady niedyskryminacji i równości ustanowione w Traktatach i potwierdzone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, a także w dyrektywie w sprawie równości rasowej i decyzji ramowej Rady w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii
. Jak podkreślono w unijnym planie działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, kompleksowy system ochrony przed dyskryminacją wymaga przede wszystkim skutecznego wykonywania ram prawnych, dzięki czemu poszczególne prawa i obowiązki będą przestrzegane w praktyce. Skutki tych działań będą wykraczać poza społeczności romskie, ale to właśnie te społeczności odniosą z nich bezpośrednie korzyści.
Komisja będzie w dalszym ciągu monitorować i egzekwować stosowanie dyrektywy w sprawie równości rasowej, badając systematyczną dyskryminację i uruchamiając, w stosownych przypadkach, postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, aby doprowadzić do wprowadzenia zmian w krajowych przepisach i politykach. W ostatnich latach położono szczególny nacisk na problem dyskryminacji romskich dzieci w edukacji. Komisja zapewni wytyczne oraz szkolenia, a także zaoferuje wsparcie finansowe na gromadzenie danych dotyczących równości oraz na skuteczne wdrażanie i egzekwowanie dyrektywy, w tym poprzez reprezentowanie interesów ofiar. Jak ogłoszono w unijnym planie działania przeciwko rasizmowi, w 2021 r. Komisja przedstawi sprawozdanie z zastosowania dyrektywy, a do 2022 r. przygotuje działania następcze w postaci ewentualnego ustawodawstwa. Ponadto Komisja będzie w dalszym ciągu wspierać prace organów ds. równości, które przyznają wysoki priorytet w swojej pracy dążeniu do poprawy sytuacji i doświadczeń Romów. Komisja będzie monitorować wdrażanie swojego zalecenia w sprawie norm dotyczących organów ds. równości. W sprawozdaniu w 2021 r. istotnym tematem będzie rola i niezależność organów ds. równości oraz ewentualna potrzeba nowego ustawodawstwa celem wzmocnienia roli tych organów.
Komisja będzie także kontynuować swoje prace na rzecz zapobiegania rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczania tych zjawisk, w szczególności przez wzmocnienie rejestrowania i zgłaszania przestępstw z nienawiści przy wsparciu ze strony FRA, udoskonali strategie dotyczące szkoleń z zakresu egzekwowania prawa oraz zwiększy wsparcie dla ofiar przestępstw z nienawiści. Według FRA duży odsetek Romów (30 % respondentów pochodzenia romskiego) doświadcza nękania z nienawiści. Komisja potwierdza swoje zobowiązanie do zapewnienia pełnej i prawidłowej transpozycji i wdrożenia decyzji ramowej Rady w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii oraz w stosownych przypadkach do uruchomienia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego
. Warunkiem wstępnym walki z antycyganizmem jest pełna i poprawna transpozycja norm minimalnych określonych w odniesieniu do kryminalizacji nawoływania do nienawiści, negowania, aprobowania lub pomniejszania holocaustu do przepisów państw członkowskich. Podobnie jak inne osoby należące do mniejszości etnicznych lub rasowych Romowie doświadczają nawoływania do nienawiści w internecie, a antycyganizm stanowi jeden z najczęściej zgłaszanych powodów nawoływania do nienawiści. Komisja będzie nadal współpracować z przedsiębiorstwami informatycznymi w celu zwalczania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie oraz rozszerzenia starań na inne platformy mediów społecznościowych. Uzupełnieniem decyzji ramowej jest dyrektywa o prawach ofiar, której celem jest między innymi zapewnienie sprawiedliwości, ochrony i wsparcia ofiarom przestępstw z nienawiści i nawoływania do nienawiści. Strategia UE w zakresie praw ofiar (2020–2025) odnosi się do szczególnych potrzeb ofiar przestępstw z nienawiści, w tym Romów
.
IV.2.
Włączenie równouprawnienia Romów w główny nurt unijnych inicjatyw politycznych i uruchamianie środków unijnych na rzecz Romów
Uwzględnienie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów w głównym nurcie wszystkich istotnych inicjatyw Komisji będzie mieć zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów określonych w niniejszych ramach strategicznych. Uwzględnienie aspektu równości na etapie opracowywania strategii dotyczących różnych kwestii, takich jak włączenie społeczno-ekonomiczne, sztuczna inteligencja, Zielony Ład, włączenie cyfrowe, przeciwdziałanie nawoływaniu do nienawiści, polityki migracyjne, oznacza również zapewnienie, aby unijne i krajowe strategie służyły wszystkim Romom. W ramach swojej działalności na rzecz promocji równouprawnienia dla wszystkich i równości we wszystkich jej aspektach wewnętrzna grupa zadaniowa Komisji ds. równości będzie dążyć do zapewnienia, by walka z dyskryminacją ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne i jej krzyżowanie się z innymi podstawami dyskryminacji zostały włączone do wszystkich unijnych strategii politycznych, przepisów oraz programów finansowania. Podczas wdrażania unijnego planu działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025 zawsze będzie brana pod uwagę perspektywa Romów. Wytyczne i szkolenia dotyczące włączania w główny nurt będą zapewniać wsparcie wszystkim podmiotom zaangażowanym w uwzględnianie aspektu równości na każdym etapie unijnych interwencji, a w całym cyklu polityki Komisji promowane będą bardziej aktywne konsultacje z organizacjami reprezentującymi Romów.
Wewnętrzna grupa zadaniowa Komisji ds. Romów będzie nadal angażować różne służby Komisji na różnych szczeblach w zasadniczych obszarach priorytetowych takich jak skuteczne wykorzystanie środków unijnych w celu promowania równouprawnienia i włączenia społecznego Romów.
W ramach Next Generation EU nowy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności będzie wspierał inwestycje i reformy niezbędne do trwałej odbudowy oraz odporność gospodarczą i społeczną, a także spójność. Aby uzyskać wsparcie, państwa członkowskie będą musiały sporządzić plany odbudowy i zwiększania odporności uwzględniające gospodarcze i społeczne skutki kryzysu, transformację cyfrową i ekologiczną oraz właściwe priorytety określone w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru. Wsparcie to umożliwi państwom członkowskim promowanie integracji grup zmarginalizowanych, w tym Romów i innych osób należących do mniejszości rasowych lub etnicznych. We wnioskach Komisji dotyczących wieloletnich ram finansowych promuje się włączenie społeczne Romów oraz walkę z dyskryminacją, w szczególności za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). W 2019 r. Komisja podkreśliła znaczenie włączenia społecznego Romów w kliku sprawozdaniach krajowych w ramach europejskiego semestru; należy je odzwierciedlić i uwzględnić w programach na lata 2021–2027.
We wnioskach Komisji w sprawie wspólnych przepisów, rozporządzenia w sprawie EFS+, EFRR i EFRROW:
üprzewidziano wsparcie finansowe na rzecz wdrażania krajowych strategicznych ram i środków dotyczących Romów, w tym działań w zakresie potencjału ludzkiego, infrastruktury i budowania zdolności;
üprzewidziano, że wszystkie programy mają wspierać równe szanse dla wszystkich, wykluczając dyskryminację ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, na wszystkich etapach przygotowania, realizacji, monitorowania i oceny;
üzobowiązano do spełnienia tematycznych (krajowe strategiczne ramy polityczne dotyczące Romów, krajowe strategiczne ramy polityczne na rzecz włączenia społecznego oraz ograniczania ubóstwa) i horyzontalnych (Karta praw podstawowych) warunków podstawowych w okresie 2021–2027;
üzobowiązano do przeznaczenia co najmniej 25 % środków z EFS+ na wsparcie włączenia społecznego przy jednoczesnym zapewnieniu, by minimalna kwota trafiła do najbardziej potrzebujących; oraz
üpodkreślono „zasadę partnerstwa”, tj. zaangażowanie wszystkich istotnych zainteresowanych stron, w tym organów zajmujących się włączeniem społecznym, niedyskryminacją i prawami podstawowymi, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w przygotowanie i wdrażanie programów i umów partnerstwa oraz w prace komitetów monitorujących.
Biorąc pod uwagę, że budżet UE w przeważającej części realizują państwa członkowskie w ramach zarządzania dzielonego, odgrywają one kluczową rolę w opracowywaniu polityk publicznych i maksymalizacji wykorzystania programów finansowania w celu wsparcia Romów. W związku z tym Komisja wzywa państwa członkowskie do skierowania środków z wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027 i Next Generation EU na działania na rzecz sprostania wyzwaniom i zaspokojenia potrzeb Romów, aby wdrożyć zobowiązania podjęte w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów. Komisja będzie dążyć do zapewnienia właściwego uwzględnienia wyzwań specyficznych dla poszczególnych państw określonych w ramach europejskiego semestru w przyszłych umowach partnerstwa oraz wdrażania środków promujących równouprawnienie i włączenie społeczne za pośrednictwem programów operacyjnych. Komisja będzie uważnie monitorować, czy takie państwa członkowskie wdrożyły podwójną strategię polegającą z jednej strony na zapewnieniu integracyjnych usług, a z drugiej strony na zapewnieniu ukierunkowanych programów dla zmarginalizowanych społeczności romskich, i czy znajduje ona odzwierciedlenie w dokumentach programowych na lata 2021–2027. Warunki podstawowe mające zastosowanie do konkretnych unijnych środków na lata 2021–2027 zaproponowane przez Komisję mają na celu zapewnienie poszanowania praw podstawowych, a także równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów.
W celu zwiększenia skuteczności i efektywności interwencji związanych z Romami Komisja będzie wspierać transnarodowe uczenie się dotyczące zarówno kwestii polityki, jak i finansowania, takie jak sieć EURoma tworzona przez instytucje zarządzające i krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów.
Program InvestEU w ramach segmentu „inwestycje społeczne i umiejętności” może również przyczynić się do włączenia społeczno-ekonomicznego grup zmarginalizowanych, w tym Romów. Cel ten można osiągnąć poprzez innowacyjne podejścia do finansowania, takie jak obligacje społeczne i projekty ukierunkowane na rezultaty, w tym w drodze łączenia środków z unijnymi dotacjami lub instrumentami finansowymi z programów sektorowych lub połączenie różnych źródeł finansowania unijnego. Komisja wdroży ukierunkowane inicjatywy pilotażowe w celu przetestowania i przedstawienia podejść roboczych do konkretnych aspektów włączenia (mieszkalnictwo, zatrudnienie, zabezpieczenie społeczne) za pośrednictwem zastosowania innowacyjnych podejść do finansowania, które można kontynuować/rozszerzyć lub powielać w ramach większych programów na szczeblu krajowym lub unijnym. Przy pomocy Instrumentu Wsparcia Technicznego państwa członkowskie będą mogły zwracać się o wsparcie techniczne przy włączaniu aspektu równości Romów do procesów decyzyjnych i reform.
IV.3.
Działania i wsparcie UE na rzecz promowania udziału, włączenia społecznego i różnorodności Romów
W unijnym planie działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025 Komisja zobowiązała się dawać przykład jako instytucja przez podejmowanie kroków mających na celu znaczącą poprawę reprezentatywności personelu Komisji poprzez środki ukierunkowane na rekrutację i selekcję. Podczas realizacji tych działań Komisja zapewni, by miały one zastosowanie do Romów. Komisja zachęca pozostałe instytucje Unii do podejmowania działań na rzecz promowania różnorodności i włączenia w swoich miejscach pracy.
Komisja zamierza organizować regularne spotkania z przedstawicielami państw członkowskich oraz społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu unijnym i organizacji międzynarodowych, charakteryzujące się silniejszym mandatem w zakresie wzajemnego uczenia się.‑ Zapewni również regularne dyskusje zainteresowanych stron. Komisja będzie nadal organizować spotkania w sprawie polityki spójności z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego („zorganizowany dialog”) w latach 2021–2027. Będzie organizować zamknięte spotkania poświęcone dialogowi z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego dotyczące rozwoju polityki spójności.
Zgodnie z propozycją Parlamentu Europejskiego Komisja rozpocznie nowy cykl budowania zdolności romskiego społeczeństwa obywatelskiego, aby umożliwić skoordynowane niezależne monitorowanie i składanie sprawozdań przez społeczeństwo obywatelskie, opierając się na wnioskach z projektu
Roma Civil Monitor
(2017–2020).‑‑ Planuje się przedkładanie skoordynowanych niezależnych sprawozdań z monitorowania przez społeczeństwo obywatelskie w dwuletnich cyklach począwszy od 2022 r.
Komisja będzie dążyć do maksymalizacji wpływu platformy europejskiej na rzecz integracji Romów, skupiającej przedstawicieli krajowych rządów, UE, organizacji międzynarodowych i romskiego społeczeństwa obywatelskiego, która ma na celu przyczynianie się do podejmowania współpracy oraz wymiany doświadczeń. Będzie organizować tematyczne, krajowe i regionalne przeglądy krajowych ram strategicznych na podstawie ustaleń z projektu monitorowania przez romskie społeczeństwo obywatelskie i krajowych sprawozdań z monitorowania.
Poprzez finansowanie krajowych platform na rzecz integracji Romów Komisja będzie promować ich zmiany, w szczególności dzięki zwiększeniu ich reprezentatywności dla całej społeczności romskiej w danym państwie. Należy rozszerzyć je na nowe zainteresowane strony (np. organizacje zajmujące się prawami dzieci, sektor prywatny), aby zapewnić nowe możliwości uczenia się, wykorzystać potencjał innowacji społecznych, zmienić mentalność i doprowadzić do trwałych przemian społecznych. Aby zachęcić do aktywnego zaangażowania Romów, szczególnie kobiet i młodzieży, należy wybrać przedstawiciela platformy, by zapewnić transnarodowe tworzenie sieci kontaktów między krajowymi i europejskimi platformami na rzecz integracji Romów, natomiast młodzieży romskiej należy zaoferować specjalne staże lub stanowiska młodszych pracowników w strukturach krajowych związanych z wdrażaniem krajowym platform na rzecz integracji Romów. Należy wykorzystać synergie z innymi unijnymi, krajowymi lub międzynarodowymi inicjatywami, w szczególności projektem monitorowania przez społeczeństwo obywatelskie, aby wspierać wzajemne uczenie się i transfer polityki.
IV.4.
Działania i wsparcie UE na rzecz promowania równouprawnienia i walki z antycyganizmem
Aby promować równouprawnienie Romów poprzez zwalczenie antycyganizmu, Komisja będzie wspierać działania promujące pozytywne narracje oraz romskie wzory do naśladowania, zwalczające negatywne stereotypy, podnoszące świadomość na temat historii i kultury Romów oraz promujące prawdę i pojednanie w ramach programu „Obywatele, Równość, Prawa i Wartości”.
Komisja przeprowadzi wspólną kampanię z UNESCO, aby przeciwdziałać dezinformacji, nawoływaniu do nienawiści i teoriom spiskowym, w tym dotyczącym Romów. Będzie nadal wspierać sektor prywatny za pośrednictwem unijnej platformy Kart różnorodności i badać sposoby zaangażowania mediów w tworzenie pozytywnych narracji oraz promowanie równouprawnienia i różnorodności we wszystkich sferach. Na podstawie istniejących doświadczeń
Komisja opracuje serię seminariów o stereotypach rasowych i etnicznych, w tym wobec Romów, które będą adresowane do dziennikarzy, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przedstawicieli osób należących do mniejszości rasowych lub etnicznych.
Działania komunikacyjne Komisji będą służyć do promowania korzyści wynikających z równouprawnienia i różnorodności. Komisja zorganizuje serię wydarzeń informacyjnych skierowanych głównie do państw członkowskich, w których występują duże społeczności romskie, aby walczyć ze stereotypami, promować różnorodność kulturową, wzmacniać i podkreślić pozycję romskich dzieci, młodzieży i kobiet jako wzorów do naśladowania w zróżnicowanych społecznościach, oraz zintegrować społeczności.
Świadomość konsekwencji dyskryminacji kobiet romskich z wielu przyczyn jednocześnie będzie dostosowana do ogólnounijnej kampanii informacyjnej na temat zwalczania stereotypów płci, w ramach której przyjęto podejście intersekcjonalne do wszystkich sfer życia jako element strategii na rzecz równouprawnienia płci.
Komisja zamierza:
-
wzmocnić istniejące przepisy UE chroniące Romów przed dyskryminacją i rasizmem oraz w stosownych przypadkach uzupełnić luki;
-
włączyć równouprawnienie Romów w główny nurt unijnych inicjatyw politycznych i uruchomić środki unijne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów;
-
podjąć działania na rzecz zwiększenia różnorodności wśród pracowników Komisji;
-
rozpocząć nowy cykl budowania zdolności romskiego społeczeństwa obywatelskiego oraz wzmocnić europejskie i krajowe platformy na rzecz integracji Romów;‑
-
promować pozytywne narracje oraz romskie wzory do naśladowania, zwalczać negatywne stereotypy, podnosić świadomość na temat historii i kultury Romów oraz promować prawdę i pojednanie.
V.
Promowanie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów poza UE
UE i państwa członkowskie powinny promować równouprawnienie, włączenie społeczne i udział Romów w swoich działaniach zewnętrznych, w szczególności w ramach strategii politycznych w zakresie rozszerzenia, sąsiedztwa, rozwoju i działań humanitarnych.
Region Bałkanów Zachodnich stanowi dla UE priorytetowy obszar geograficzny. W komunikacie Komisji z lutego 2020 r. wezwano do dostosowania do polityk UE, w tym wspierających osoby znajdujące się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Bałkany Zachodnie dobrowolnie dostosowały się już do unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów do 2020 r. Osiągnęły także znaczące postępy. Podczas szczytu UE-Bałkany w Zagrzebiu w maju 2020 r. unijni przywódcy potwierdzili swoje wsparcie dla europejskiej perspektywy Bałkanów Zachodnich oraz swoją determinację w zwiększeniu wsparcia na rzecz ich transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej. Z zadowoleniem przyjęli silne zobowiązanie partnerów z Bałkanów Zachodnich na rzecz nadrzędnej roli demokracji oraz państwa prawa, w tym praw człowieka, równouprawnienia płci oraz praw mniejszości.
Obecność Romów w regionie Bałkanów Zachodnich jest ważna i przypomina ich obecność w państwach członkowskich UE, w których występuje liczna społeczność romska. Istnieje istotny argument przemawiający za zapewnieniem równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów w UE oraz w regionie Bałkanów Zachodnich w takim samym wymiarze, w tym za ustaleniem takich samych celów w odniesieniu do okresu do 2030 r. W lipcu 2019 r. premierzy krajów Bałkanów Zachodnich przyjęli deklarację w sprawie integracji Romów w ramach procesu rozszerzania UE, zobowiązując się do znaczącej poprawy sytuacji Romów w odniesieniu do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej, mieszkalnictwa, ewidencji ludności i niedyskryminacji do czasu przystąpienia.‑ UE będzie nadal wspierać wdrażanie deklaracji oraz pracować nad gromadzeniem danych, sporządzaniem budżetu z uwzględnieniem Romów oraz mapowaniem zakwaterowania Romów. Stopniowe dostosowanie do celów oraz metod UE będzie częścią europejskiej perspektywy dla wszystkich państw chcących przystąpić do UE.
Bałkany Zachodnie, podobnie jak państwa członkowskie UE w ramach europejskiego semestru, przedstawiają roczne programy reform gospodarczych, w tym reformy mające na celu zwiększenie konkurencyjności i poprawę warunków niezbędnych do wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i tworzeniu miejsc pracy. W ramach programów reform gospodarczych przedstawia się sprawozdania w sprawie włączenia społecznego, ograniczania ubóstwa i równych szans, w tym w odniesieniu do Romów. Po przyjęciu Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej na lata 2021–2027 będzie on nadal wspierać reformy i dostosowanie do wymogów UE na szczeblu regionalnym i krajowym. W planie gospodarczym i inwestycyjnym dla Bałkanów Zachodnich określono obszary priorytetowe inwestycji mających na celu zwiększenie konwergencji, wzrostu i konkurencyjności w tym regionie, szczególnie w celu wsparcia grup zmarginalizowanych i mniejszości, zwłaszcza społeczności romskiej. Dodatkowe odpowiednie środki unijne związane z odbudową po pandemii COVID-19 lub inne środki wsparcia stosunków zewnętrznych, takie jak Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR) również zostaną uruchomione, aby promować włączenie społeczne Romów.
UE będzie nadal promować niedyskryminację i równouprawnienie na całym świecie na podstawie unijnych ram strategicznych oraz planów działania UE dotyczących praw człowieka i demokracji (2020–2024), a także unijnych planów działania w sprawie równości płci i uwzględnić kwestie związane z Romami w procesie wdrażania wytycznych UE dotyczących niedyskryminacji w działaniach zewnętrznych z 2019 r. Działania UE będą uzupełniać inicjatywy krajowe oraz wspierać społeczeństwo obywatelskie. Równouprawnienie i włączenie społeczne Romów staną się stałym punktem dialogu dotyczącego praw człowieka i innych dialogów politycznych z państwami spoza UE, w których społeczność romska jest liczna.‑ UE będzie nadal aktywnie angażować się w kwestię równouprawnienia Romów na forach regionalnych i wielostronnych, w szczególności w Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych.
VI.
Podsumowanie
Romowie od wieków wnoszą wkład w bogactwo kulturowe, różnorodność, gospodarkę i wspólną historię Europy. Obowiązkiem UE jest ochrona mniejszości romskiej przed dyskryminacją, antycyganizmem i wykluczeniem społecznym. Warunkiem osiągnięcia równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów jest współpraca wszystkich instytucji UE, rządów krajowych i unijnych agencji, organów ds. równości i innych instytucji zajmujących się prawami człowieka oraz podejmowanie przez nie działań w partnerstwie z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i organizacjami międzynarodowymi oraz pełnie zaangażowanie samych Romów. Komisja wzywa Parlament Europejski do wsparcia tych ram strategicznych i wzywa Radę do pracy nad szybkim przyjęciem proponowanego zalecenia w sprawie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów, przy zapewnieniu współpracy państw członkowskich i Komisji. Dzięki współpracy możliwe będzie osiągnięcie realnych postępów do 2030 r., aby stworzyć Europę, w której Romowie i społeczności romskie, w całej ich różnorodności, mają równe szanse we wszystkich sferach życia, korzystają z włączenia społeczno-ekonomicznego oraz są równorzędną częścią społeczeństwa.