De Europese Akte

KERNPUNTEN

Doelstellingen

• De intergouvernementele conferentie die tot de EA heeft geleid, beschikte over een dubbel mandaat: het sluiten van enerzijds
  • een verdrag over een gemeenschappelijk buitenlands en defensiebeleid, en anderzijds
  • een akte om het EEG-Verdrag te wijzigen, in het bijzonder met betrekking tot:
    • de beslissingsprocedure in de Raad;
    • de bevoegdheden van de Europese Commissie;
    • de bevoegdheden van het Europees Parlement;
    • de uitbreiding van de verantwoordelijkheden van de Europese Economische Gemeenschap en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie.

Structuur

• De EA bestaat uit een preambule, vier titels en een aantal verklaringen die door de conferentie zijn aangenomen.
• In de preambule worden de fundamentele doelstellingen van het verdrag uiteengezet en wordt verklaard dat de ondertekenaars vastbesloten zijn hun betrekkingen volledig te veranderen teneinde een Europese Unie tot stand te brengen. Ook bepaalt de preambule het unieke karakter van de Akte, waarin de gemeenschappelijke regels inzake samenwerking op het gebied van buitenlands beleid en de Europese Gemeenschappen worden gebundeld. Ten slotte gaat ze in op de twee doelstellingen van herziening van de verdragen, namelijk „de sociaaleconomische toestand te verbeteren door intensivering van het gemeenschappelijk beleid en het nastreven van nieuwe doelstellingen” en „een betere werking van de Gemeenschappen te waarborgen”.
  • Titel I bevat gemeenschappelijke bepalingen voor de politieke samenwerking en de Europese Gemeenschap.
  • Titel II is gewijd aan wijzigingen van de verdragen tot oprichting van de Europese Gemeenschappen.
  • Titel III betreft de Europese samenwerking op het gebied van buitenlands beleid.
  • Titel IV bevat algemene en slotbepalingen.

Institutionele wijzigingen

• Om de totstandbrenging van de interne markt voor 1993 mogelijk te maken, voorzag de EA in een uitbreiding van het aantal gevallen waarin de Raad besluiten met gekwalificeerde meerderheid in plaats van met eenparigheid van stemmen kon nemen. Dit vereenvoudigde de besluitvorming en betekende dat de veelvuldige vertragingen waarmee het zoeken naar unanimiteit tussen de toenmalige twaalf lidstaten gepaard ging, konden worden vermeden. Eenparigheid van stemmen zou niet langer nodig zijn voor wetten die tot doel hadden de interne markt tot stand te brengen, met uitzondering van maatregelen inzake fiscaliteit, het vrij verkeer van personen en de rechten en belangen van werknemers.
• Op grond van de EA werd de Europese Raad opgericht en kregen de conferenties of topontmoetingen van staatshoofden en regeringsleiders een officieel karakter, ofschoon de bevoegdheden van deze instelling pas later werden gespecificeerd in artikel 15 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU).
• De bevoegdheden van het Parlement werden uitgebreid door met name zijn goedkeuring bij het sluiten van uitbreidings- en associatieovereenkomsten voor te schrijven. De EA introduceerde de samenwerkingsprocedure, waardoor het standpunt van het Parlement bij de interinstitutionele dialoog werd versterkt en het Parlement in staat werd gesteld wetsontwerpen die op basis van een beperkt aantal rechtsgrondslagen waren ingediend, in twee lezingen te behandelen. Zo kon de weg worden vrijgemaakt voor de toekomstige rol van het Parlement als medewetgever, samen met de Raad.
• De EA verduidelijkte bepaalde voorschriften betreffende de uitoefening van uitvoeringsbevoegdheden. Artikel 10 stelde de Raad, in de regel, in staat de Commissie uitvoeringsbevoegdheden te verlenen met betrekking tot de regels die hij stelde. De Raad kon slechts in welbepaalde gevallen de uitoefening van bepaalde uitvoeringsbevoegdheden rechtstreeks aan zich houden. Ook legde de EA de basis voor het Gerecht van eerste aanleg (GEA) — thans het Gerecht.

Beleidsterreinen

• Op grond van de EA werd stemming bij gekwalificeerde meerderheid de nieuwe norm op vier van de bestaande terreinen die onder de verdragen vallen:
  • het gemeenschappelijk douanetarief;
  • vrij verkeer van kapitaal;
  • vrij verkeer van diensten, en
  • vervoer over zee en door de lucht.
• De EA introduceerde verschillende nieuwe beleidsterreinen waarop besluiten bij gekwalificeerde meerderheid zouden worden genomen. Het betrof met name:
  • interne markt;
  • economische en sociale samenhang — om tegenwicht te bieden aan de gevolgen van de voltooiing van de interne markt voor minder ontwikkelde regio’s;
  • sociaal beleid — twee nieuwe aspecten van dit beleid, gezondheid en veiligheid op het werk en sociale dialoog tussen vakbonden en werkgevers;
  • onderzoek en ontwikkeling;
  • milieu — invoering van het subsidiariteitsbeginsel (d.w.z. maatregelen enkel op Europees niveau nemen, waar ze doeltreffender zijn dan op het niveau van de individuele landen), en
  • gemeenschappelijk buitenlands beleid — waarbij het voorzitterschap van de Raad verantwoordelijk is voor het nemen van maatregelen en het coördineren van de standpunten van de lidstaten.