Policy x Practice x Research: Slimme Specialisatie Strategie en Levenslang Leren

RIS3: slim specialiseren voor regionale innovatie

Tijdens mijn tijd bij het Team Kenniseconomie van POM Oost-Vlaanderen verdiepte ik me in het Europese onderzoeks- en innovatiebeleid, en specifiek in de ‘Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation’ (RIS3).

De kern van dit 'place-based' kader? Identificeren én prioriteren van de sterke punten en competitieve voordelen van een specifieke regio, en dus van de strategische sectoren. Door middelen en inspanningen hierop te focussen, versterken regio’s hun innovatiekracht, hun economische ontwikkeling en hun werkgelegenheid. Elke regio bouwt zo een eigen RIS3-strategie uit op basis van unieke sterktes en kansen (European Commission, 2014).

RIS3 en de rol van universiteiten

Universiteiten spelen een sleutelrol in RIS3, met onderzoek en infrastructuur zoals incubatoren en technologieparken. Wat vaak ontbreekt? De focus op "human capital". Hierdoor wordt RIS3 zelden expliciet gekoppeld aan levenslang leren (LLL). Toch laten we bij PUC - KU Leuven Continue zien dat dit wél mogelijk is door ons opleidingsaanbod strategisch te laten aansluiten bij deze innovatie-agenda.

Oost-Vlaanderen: een logistieke topregio

Een mooi voorbeeld? Het postgraduaat Smart Logistics op de KU Leuven - Gent, Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen . Deze opleiding is perfect afgestemd op één van de speerpuntsectoren van Provincie Oost-Vlaanderen : de logistiek. Oost-Vlaanderen is immers een multimodaal knooppunt met sterke internationale verbindingen:

• Gent ligt op het kruispunt van de E17 en E40.
• Twee zeehavens ( North Sea Port en de Waaslandhaven) bieden efficiënte waterverbindingen.
• Met meer dan 300 km bevaarbare waterwegen vormt de provincie een toegangspoort tot het Seinebekken. De Seine-Scheldeverbinding zal binnenkort binnenvaartschepen tot 4.500 ton toelaten richting Île-de-France en Parijs.

Deze logistieke sterkte (een typisch ‘smart specialisation’ domein binnen RIS3) genereert een directe economische meerwaarde van 2,8 miljard euro en 31.200 jobs in de regio (bron: Innovation Playground Oost-Vlaanderen ; link).

De groei van deze sector steunt op een sterke samenwerking tussen overheid, bedrijven en academische wereld (triple helix-model) (Suarsana et al., 2023, p. 17 sqq.). Concrete investeringen illustreren dit:

• Fabriek Logistiek op Tech Lane Ghent Science Park Eiland Zwijnaarde als eerste logistieke testruimte in België: een testcentrum voor innovatieve logistieke apparatuur en methodes (gecoördineerd door Danny Vanrijkel & Peter Trogh ).
• Innovatieve triple helix projecten zoals onder andere het AVATAR Interreg North Sea Region project, dat inzet op de ontwikkeling van (autonome tot automatische) prototypes van vaartuigen (gecoördineerd door Tom Pauwels ).
• High-end infrastructuur, zoals het L-iTL-labo op de Gentse campus van KU Leuven: een nieuw demo en onderzoekslabo met onder andere een verticale lift die pakjes zo optimaal mogelijk stapelt, en een prototype voor een nieuwe verpakkingsmachine (gecoördineerd door professor Marc Juwet ).

Postgraduaat Smart Logistics: praktijkgericht én toekomstgericht

Het postgraduaat Smart Logistics speelt in op deze ontwikkelingen door professionals de juiste competenties aan te leren. Dankzij de nauwe samenwerking met industriepartners verwerven deelnemers niet alleen theoretische kennis, maar bouwen ze ook hands-on ervaring op met de nieuwste technologieën. Praktijkgerichte sessies, bedrijfsbezoeken en havenrondleidingen laten deelnemers van dichtbij zien hoe innovatieve logistieke concepten effectief worden toegepast. ‘Smart’ gaat hier verder dan digitalisering en automatisering, en verder dan operationele optimalisatie. Het betekent ook strategisch nadenken over de supply chain binnen de bredere economische en maatschappelijke (snel veranderende!) context.

RIS3 & levenslang leren

Door RIS3 te koppelen aan een LLL-perspectief versterken universiteiten niet alleen hun onderzoeks- en innovatiemissie, maar onderbouwen ze ook hun bijdrage aan LLL met wetenschappelijk inzicht. Dit sluit naadloos aan bij de aanbevelingen van het European Universities’ Charter on Lifelong Learning (2008) en opent nieuwe wegen om de interactie tussen onderzoek, innovatie en onderwijs (LLL!) verder uit te bouwen.

Het postgraduaat Smart Logistics toont concreet hoe een regio-specifieke economische sterkte kan worden vertaald naar een strategisch opleidingsaanbod. Maar dit is slechts één case. Waar kunnen we nog meer bruggen slaan tussen onderzoeks- en innovatiestrategieën en LLL?

Referenties

EUA (European University Association) (2008) European Universities’ Charter On Lifelong Learning. Beschikbaar op: https://eua.eu/resources/publications/646:europeanuniversities%E2%80%99-charter-on-lifelong-learning.html

European Commission (2014) Research and Innovation Strategies for Smart Specialisation https://ec.europa.eu/regional_policy/nl/information/publications/brochures/2014/research-innovation-strategies-for-smart-specialisation

Suarsana, L., Schneider, T. and Warsewa, G. (2023) Do Regional Innovation Strategies Meet Societal Challenges? A Comparative Analysis across Regions in Belgium, Germany, Netherlands and Finland. Bd. 40, Schriftenreihe Institut Arbeit und Wirtschaft/2023. Bremen: Institut Arbeit und Wirtschaft