Filosofia	
  –	
  10º	
  Ano	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  Proposta	
  de	
  Trabalho	
  –	
  Ensaio	
  filosófico	
  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 Professora	
  Joana	
  Inês	
  Pontes	
  	
  
                                                                                                                                         Proposta	
  de	
  Trabalho	
  
                                                                                                                                Temas/Problemas	
  do	
  Mundo	
  Contemporâneo	
  

       Para	
  saber	
  como	
  estruturar	
  o	
  ensaio	
  consulte	
  “Como	
  escrever	
  um	
  ensaio	
  filosófico”	
  de	
  Artur	
  Apolónio.	
  	
  
	
  
1.	
  Orientação	
  para	
  a	
  realização	
  do	
  ensaio	
  
A	
  última	
  unidade	
  de	
  filosofia	
  “Temas/Problemas	
  do	
  Mundo”	
  é	
  avaliada	
  mediante	
  a	
  realização	
  de	
  um	
  
ensaio	
   individual	
   sobre	
   um	
   problema	
   no	
   interior	
   da	
   unidade.1	
   A	
   temática	
   (que	
   será	
   abordada	
   na	
   aula)	
  
encontra-­‐se	
  no	
  manual	
  (Capítulo	
  7	
  –	
  pp.	
  218-­‐233)	
  onde	
  se	
  encontram	
  alguns	
  recursos	
  (textos,	
  links).	
  	
  

2.	
  Indicações	
  formais	
  	
  
	
  O	
  trabalho	
  deve	
  seguir	
  as	
  seguintes	
  indicações	
  formais:	
  
          § O	
  corpo	
  do	
  ensaio2	
  deverá	
  oscilar	
  entre	
  3	
  páginas	
  (mínimo	
  2pág.,	
  máximo	
  5pág.)	
  
          § Configuração	
  de	
  página:	
  esquerda	
  2,5;	
  direita:	
  2;	
  topo:	
  2,5;	
  baixo:	
  2,5	
  
          § A	
  letra	
  deverá	
  ser	
  Arial,	
  Cambria	
  ou	
  Times	
  New	
  Roman	
  justificado,	
  tamanho	
  12.	
  
          § O	
  espaçamento	
  entre	
  parágrafos	
  deverá	
  ser	
  16	
  pt;	
  o	
  da	
  primeira	
  linha	
  de	
  Parágrafo:	
  2	
  pt.	
  
3.	
  Citações	
  
A	
  citação	
  é	
  uma	
  parte	
  importante	
  do	
  ensaio,	
  pois	
  permite	
  identificar	
  o	
  autor	
  e	
  a	
  publicação	
  de	
  onde	
  
foram	
   retiradas	
   ideias	
   do	
   nosso	
   escrito.	
   A	
   citação	
   pode	
   ser:	
   i)	
   direta	
   através	
   de	
   uma	
   transcrição	
  
textual	
   (demarcada	
   por	
   aspas),	
   ou;	
   ii)	
   indireta,	
   quando	
   são	
   utilizadas	
   ideias	
   de	
   outras	
   pessoas,	
   sem	
  
recorrermos	
   à	
   transcrição	
   das	
   “palavras	
   do	
   autor”.	
   Em	
   ambos	
   os	
   casos	
   é	
   necessário	
   referenciar	
   o	
  
autor	
  citado.	
  Apresenta-­‐se,	
  assim,	
  a	
  maneira	
  moderna	
  de	
  citar:	
  nome	
  do	
  autor,	
  data,	
  eventualmente	
  
a	
  página	
  (no	
  caso	
  de	
  não	
  se	
  saber	
  o	
  nome	
  do	
  autor	
  deve	
  colocar-­‐se	
  ANÓNIMO):	
  
Ex.:	
  “Talvez	
  a	
  crença	
  mais	
  fundamental	
  seja	
  a	
  crença	
  de	
  que	
  Deus	
  existe.”	
  (ROWE,	
  W.,	
  2011:39)	
  
3.	
  Bibliografia	
  
A	
  bibliografia	
  deve	
  ser	
  ordenada	
  por	
  ordem	
  alfabética	
  e	
  apresentar-­‐se	
  no	
  seguinte	
  modelo:	
  
§                 Apelido	
   (nome	
   do	
   autor,	
   Data	
   (em	
   parênteses),	
   	
   Título	
   (itálico),	
   nº	
   de	
   edição,	
   colecção,	
  
                   tradutor	
  (se	
  existir),	
  lugar	
  de	
  publicação,	
  editora,	
  página(s)	
  consultadas	
  (se	
  for	
  o	
  caso).	
  
	
  	
  	
  	
  	
  	
  Ex:	
  GIL,	
  José	
  (2003),	
  Portugal:	
  o	
  Medo	
  de	
  Existir.	
  Lisboa:	
  Relógio	
  d´Água.	
  	
  

As	
  referências	
  a	
  páginas	
  web	
  (livros	
  electrónicos,	
  notícias,	
  etc.)	
  obedecem	
  a	
  regras	
  específicas:	
  
§                 Apelido	
  do	
  autor	
  (em	
  maiúsculas),	
  nome	
  do	
  autor,	
  título	
  do	
  texto	
  (entre	
  aspas);	
  a	
  palavra	
  in	
  
                   e	
  nome	
  da	
  página	
  (em	
  itálico),	
  endereço	
  sublinhado;	
  data	
  da	
  consulta	
  (imprescindível):	
  
                   Ex:	
   CAMPOS,	
   Inácio	
   Filipe,	
   (2000),	
   “O	
   Cybervoyerismo”,	
   in	
   Vício:	
   No	
   limite	
   da	
   dependência,	
  
                   http://www.vicio.org/cyber	
  (consultado	
  em	
  4/4/01)	
  

As	
  referências	
  a	
  artigos	
  devem	
  ser	
  feitas	
  da	
  seguinte	
  forma:	
  
                                Ex.	
  REEVES,	
  Emer	
  P.,	
  (2002)	
  –	
  Killing	
  of	
  neutrophilis	
  is	
  mediated	
  trough	
  activation	
  of	
  proteases	
  
                                by	
  K+	
  flux.	
  In	
  Nature.	
  London:	
  Macmillan,	
  p.	
  291-­‐297.	
  

4.	
  Exemplos	
  de	
  ensaios	
  filosóficos	
  de	
  alunos:	
  
     http://www.didacticaeditora.pt/arte_de_pensar/trabalhos.html	
  
	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
   	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  	
  
1	
  O	
  aluno	
  possui	
  a	
  possibilidade,	
  caso	
  pretenda,	
  	
  de	
  fazer	
  um	
  ensaio	
  sobre	
  outra	
  temática	
  já	
  abordada.	
  	
  
2	
  O	
  corpo	
  do	
  ensaio	
  exclui	
  a	
  introdução,	
  conclusão	
  e	
  bibliografia.	
  

Guião ensaio filosófico

  • 1.
    Filosofia  –  10º  Ano                                                                                                                                                                                                                                  Proposta  de  Trabalho  –  Ensaio  filosófico   Professora  Joana  Inês  Pontes     Proposta  de  Trabalho   Temas/Problemas  do  Mundo  Contemporâneo   Para  saber  como  estruturar  o  ensaio  consulte  “Como  escrever  um  ensaio  filosófico”  de  Artur  Apolónio.       1.  Orientação  para  a  realização  do  ensaio   A  última  unidade  de  filosofia  “Temas/Problemas  do  Mundo”  é  avaliada  mediante  a  realização  de  um   ensaio   individual   sobre   um   problema   no   interior   da   unidade.1   A   temática   (que   será   abordada   na   aula)   encontra-­‐se  no  manual  (Capítulo  7  –  pp.  218-­‐233)  onde  se  encontram  alguns  recursos  (textos,  links).     2.  Indicações  formais      O  trabalho  deve  seguir  as  seguintes  indicações  formais:   § O  corpo  do  ensaio2  deverá  oscilar  entre  3  páginas  (mínimo  2pág.,  máximo  5pág.)   § Configuração  de  página:  esquerda  2,5;  direita:  2;  topo:  2,5;  baixo:  2,5   § A  letra  deverá  ser  Arial,  Cambria  ou  Times  New  Roman  justificado,  tamanho  12.   § O  espaçamento  entre  parágrafos  deverá  ser  16  pt;  o  da  primeira  linha  de  Parágrafo:  2  pt.   3.  Citações   A  citação  é  uma  parte  importante  do  ensaio,  pois  permite  identificar  o  autor  e  a  publicação  de  onde   foram   retiradas   ideias   do   nosso   escrito.   A   citação   pode   ser:   i)   direta   através   de   uma   transcrição   textual   (demarcada   por   aspas),   ou;   ii)   indireta,   quando   são   utilizadas   ideias   de   outras   pessoas,   sem   recorrermos   à   transcrição   das   “palavras   do   autor”.   Em   ambos   os   casos   é   necessário   referenciar   o   autor  citado.  Apresenta-­‐se,  assim,  a  maneira  moderna  de  citar:  nome  do  autor,  data,  eventualmente   a  página  (no  caso  de  não  se  saber  o  nome  do  autor  deve  colocar-­‐se  ANÓNIMO):   Ex.:  “Talvez  a  crença  mais  fundamental  seja  a  crença  de  que  Deus  existe.”  (ROWE,  W.,  2011:39)   3.  Bibliografia   A  bibliografia  deve  ser  ordenada  por  ordem  alfabética  e  apresentar-­‐se  no  seguinte  modelo:   § Apelido   (nome   do   autor,   Data   (em   parênteses),     Título   (itálico),   nº   de   edição,   colecção,   tradutor  (se  existir),  lugar  de  publicação,  editora,  página(s)  consultadas  (se  for  o  caso).              Ex:  GIL,  José  (2003),  Portugal:  o  Medo  de  Existir.  Lisboa:  Relógio  d´Água.     As  referências  a  páginas  web  (livros  electrónicos,  notícias,  etc.)  obedecem  a  regras  específicas:   § Apelido  do  autor  (em  maiúsculas),  nome  do  autor,  título  do  texto  (entre  aspas);  a  palavra  in   e  nome  da  página  (em  itálico),  endereço  sublinhado;  data  da  consulta  (imprescindível):   Ex:   CAMPOS,   Inácio   Filipe,   (2000),   “O   Cybervoyerismo”,   in   Vício:   No   limite   da   dependência,   http://www.vicio.org/cyber  (consultado  em  4/4/01)   As  referências  a  artigos  devem  ser  feitas  da  seguinte  forma:   Ex.  REEVES,  Emer  P.,  (2002)  –  Killing  of  neutrophilis  is  mediated  trough  activation  of  proteases   by  K+  flux.  In  Nature.  London:  Macmillan,  p.  291-­‐297.   4.  Exemplos  de  ensaios  filosóficos  de  alunos:   http://www.didacticaeditora.pt/arte_de_pensar/trabalhos.html                                                                                                                           1  O  aluno  possui  a  possibilidade,  caso  pretenda,    de  fazer  um  ensaio  sobre  outra  temática  já  abordada.     2  O  corpo  do  ensaio  exclui  a  introdução,  conclusão  e  bibliografia.