Bishops of Cracow

Abstract (pol./ engl.):

Postać św. Jacka wzbudza nieustanne zainteresowanie. Obejmuje ono życie i dzieła świętego, ale również jego „losy” po śmierci: kult, relikwie, obecność w pobożności ludowej i w sztuce. W artykule podejmowany jest temat z pogranicza kultu i sztuki, a dokładniej, autor zajmuje się drugim nagrobkiem św. Jacka w kontekście najnowszego odkrycia w archiwum Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych. Chodzi o rysunek z 1589 roku, który pozwala uzupełnić dotychczasową wiedzę o tym wyjątkowym krakowskim monumencie. Wybudowany w 1583 roku, przetrwał niespełna 50 lat, wciąż jednak interesuje naukowców, ponieważ w ich zgodnej opinii, był wybitnym dziełem polskich artystów, nie mającym w Polsce analogii. Okryty dokument, z czasów istnienia nagrobka, nie zamyka badań nad ostatecznym jego wyglądem, pozwala jednak zweryfikować dotychczasowe próby jego wizualnej rekonstrukcji i stanowi ważny krok na drodze do coraz lepszego poznania tej „perły polskiego renesansu” jaką był drugi nagrobek św. Jacka.


The figure of Saint Hyacinth arouses constant interest. This includes the Saint's life and works, but also his ‘fate’ after his death: his cult, his relics, his presence in popular piety and in art. This article deals with a subject at the intersection of cult and art; more specifically, the author addresses the second tombstone of Saint Hyacinth in the context of a recent discovery in the archives of the Dicastery for the Causes of Saints. The design of tombstone of 1589 allows us to supplement our previous knowledge of the Krakow monument built in 1583. It has survived for less than 50 years, yet it continues to arouse the interest of scholars because, in their unanimous opinion, it was an outstanding work of Polish artists with no parallel in Poland. The discovered drawing, from the time of the tombstone's existence, does not close the research on its final appearance, however, it allows to verify the hitherto attempts of its visual reconstruction and constitutes an important step on the way to a better understanding of this ‘pearl of the Polish Renaissance’, which was the second tombstone of Saint Hyacinth.

Artykuł zawiera przekład listu dedykacyjnego (powstałego ok. 1476) do "Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich" Jana Długosza oraz wstęp prezentujący zagadnienia poruszone w tekście i stan badań nad "Katalogami biskupów polskich" Długosza.
The article contains Polish translation of the prefatory letter (ca 1476) to the "Catalogue of the Archbishops of Gniezno" by Jan Długosz and an introduction which discusses problems mentioned in the text as well as current state of research on the "Vitae episcoporum Poloniae" by Długosz.

Tekst opisuje dokument znajdujący się w zbiorach Archiwum Państwowego w Poznaniu. Jest to odpowiedź przeora bledzewskiego O. Jana Nepomucena Kalacińskiego i trzech innych profesów na ankietę przesłaną przez Konsystorza Poznańskiego z dnia 3 lipca 1828 r. z pytaniami o ilość mszy i innych nabożeństw sprawowanych w parafiach obsługiwanych przez cystersów, a także o treść znajdujących się w budynkach kościel-nych inskrypcji. Udzielony respons zawiera opis jednej z sal klasztornych, zdobionej malowidłami i napisami. Z ich treści wynika, iż wykonano je w następstwie obchodów jubileuszu 600-lecia ustanowienia reguły cystersów, który był obchodzony uroczyście w całym zakonie w 1699 roku. Malowidła musiały powstać po 1776 r., możliwe, że ich autorem był malarz Jan Seifrit (Szyfert), którego nazwisko zostało odnotowane w księdze wydatków klasztoru bledzewskiego. Znalezisko jest tym cenniejsze, iż sam klasztor w Bledzewie nie zachował się. Został rozebrany w 1843 r. i nie wiadomo jak wyglądał...

Fundator nakładem środków materialnych i własnym staraniem przy czyniać się do powstania klasztoru, a gdy powołał go do życia, opiekował się nim, oddając na jego usługi potęgę polityczną, w pływ y, bogactwo-Członkowie konwentu zdawali sobie sprawę z pomocy, której ich zgromaczenie doznało ze strony fundatora, a czasem nadal doznawało. Przed miotem niniejszej pracy są poglądy członków zgromadzenia dotyczące roli którą założyciel pełnił na rzecz swego klasztoru. Nie będziemy oma wiać całości problematyki. Zajmiemy się tylko jednym zagadnieniem. Za dany m ianowicie pytanie, czy w opinii osób związanych z konwentem jego fundator korzystał z mocy sakralnej, sprawując swą rolę 1. Problem ten będziemy rozpatrywać w odniesieniu do Niemiec wieków XI i XII. W analizie posłużymy się tylko przykładami, nie dążąc do w y czerpania materiału. Chodzi nam bowiem tylko o stwierdzenie, czy wspomniane zjawisko występowało. Nie będziemy się natomiast starali o ustalenie jego przyczyn czy też o ocenę jego znaczenia. II Ważne dane dotyczące interesującego nas zagadnienia zawiera F undatio m onasterii B ru n w ilaren sis (dalej: FB), utwór powstały w Brauweiler m ięlzy 1065 a 1090 r. 2 Zwrócimy zrazu uwagę na ten fragment, w któ Rom an M ichałowski rym jest mowa o powstaniu klasztoru brunw ilerskiego3. Matyldapowiada autor-złożyła ślub, na mocy którego zobowiązała się dokonać fundacji. Uczyniła to w dniu, w którym zawarła związek małżeński z palatynem Ezzonem. Minęło w iele lat, zanim ona i jej mąż przystąpili pod wpływ em natchnienia bożego do spełnienia ślubu. Udali się do Rzymu, aby u papieża zasięgnąć rady. Papież udzielił im absolucji, obdarował krzyżem zawierającym relikwie i wyraził zgodę na założenie klasztoru. Po powrocie Ezzo zaczął się zastanawiać, gdzie by w swoich dobrach wznieść fundację. Myślał zrazu o Duisburgu lub o wyspie św. Switberta na Renie (obecnie Kaiserwerth). Pewnego razu Matylda przechodząc koło kaplicy w Brauweiler, zaszła do niej na pacierz. Po modlitwie, znużona drogą i upałem, położyła się pod drzewem i zapadła w drzemkę. We śnie ujrzała, jak otwarło się niebo i jaśniejąca kula spłynęła na umiłowane Bogu miejsce, oświetlając je wielkim blaskiem. Ezzo uznał to za znak z niebios i w Brauweiler postanowił założyć klasztor. Za pośrednictwem arcybiskupa Pilgrima poprosił Poppona ze Stavelot o pomoc w zorgani zowaniu zgromadzenia, czego ten nie odm ów ił4. Zgodnie z treścią opowiadania założenie konwentu, w szczególności zaś obranie dlań odpowiedniego miejsca, nastąpiło na skutek interwencji zaziemskich m o cy 5. Była ona konieczna: bez niej Ezzo i Matylda na pewno dokonaliby fałszywej lokalizacji klasztoru, a może w ogóle nie podjęliby ślubowanego przed laty dzieła. Do powstania konwentu przy Kölnisch-N iederrheinischen U rkunden ("Biijdragen van het Instituut voor middeleeuwsche geschiedenis der iRíjks-Universiteit te U trecht", Bd. VII), s. 170-198, za powstałe ipo ililSO r. 'Wąttpliwości te okazały się (bezpodstawne i obecnie utw ór datuje się na la ta 1065-1090; przede wszystkim E. Wisplinghoff, Die U rkunden fälschungen aus dem B enediktinerkloster B rauw eiler bei Köln, "Jahrbuch des Kölniscłien •Geschichtsvereins" Bd. >31-32, 1967, s. 91 nn. i E. M üller-M ertens, Regnum Teutonicum. Aufkom m en und Verbreitung der deutschen Reichs-und K önigsauf fassung im früheren M ittelalter, Berlin 1970, s. 062-2712. Problemem nie do (końca rozwiązanym jest ipytanie, azy cały utw ór powstał jednocześnie, czy też składa s.ię z tekstu zasadniczego i późniejszego dodatku. Jeśliby źródło zostało napisane za jednym zamachem, tnzeba b y je datow ać na lata 1077-1090. Na ten tem at przede wszystkim E.

Fundator nakładem środków materialnych i własnym staraniem przy czyniać się do powstania klasztoru, a gdy powołał go do życia, opiekował się nim, oddając na jego usługi potęgę polityczną, w pływ y, bogactwo-Członkowie konwentu zdawali sobie sprawę z pomocy, której ich zgromaczenie doznało ze strony fundatora, a czasem nadal doznawało. Przed miotem niniejszej pracy są poglądy członków zgromadzenia dotyczące roli którą założyciel pełnił na rzecz swego klasztoru. Nie będziemy oma wiać całości problematyki. Zajmiemy się tylko jednym zagadnieniem. Za dany m ianowicie pytanie, czy w opinii osób związanych z konwentem jego fundator korzystał z mocy sakralnej, sprawując swą rolę 1. Problem ten będziemy rozpatrywać w odniesieniu do Niemiec wieków XI i XII. W analizie posłużymy się tylko przykładami, nie dążąc do w y czerpania materiału. Chodzi nam bowiem tylko o stwierdzenie, czy wspomniane zjawisko występowało. Nie będziemy się natomiast starali o ustalenie jego przyczyn czy też o ocenę jego znaczenia. II Ważne dane dotyczące interesującego nas zagadnienia zawiera F undatio m onasterii B ru n w ilaren sis (dalej: FB), utwór powstały w Brauweiler m ięlzy 1065 a 1090 r. 2 Zwrócimy zrazu uwagę na ten fragment, w któ Rom an M ichałowski rym jest mowa o powstaniu klasztoru brunw ilerskiego3. Matyldapowiada autor-złożyła ślub, na mocy którego zobowiązała się dokonać fundacji. Uczyniła to w dniu, w którym zawarła związek małżeński z palatynem Ezzonem. Minęło w iele lat, zanim ona i jej mąż przystąpili pod wpływ em natchnienia bożego do spełnienia ślubu. Udali się do Rzymu, aby u papieża zasięgnąć rady. Papież udzielił im absolucji, obdarował krzyżem zawierającym relikwie i wyraził zgodę na założenie klasztoru. Po powrocie Ezzo zaczął się zastanawiać, gdzie by w swoich dobrach wznieść fundację. Myślał zrazu o Duisburgu lub o wyspie św. Switberta na Renie (obecnie Kaiserwerth). Pewnego razu Matylda przechodząc koło kaplicy w Brauweiler, zaszła do niej na pacierz. Po modlitwie, znużona drogą i upałem, położyła się pod drzewem i zapadła w drzemkę. We śnie ujrzała, jak otwarło się niebo i jaśniejąca kula spłynęła na umiłowane Bogu miejsce, oświetlając je wielkim blaskiem. Ezzo uznał to za znak z niebios i w Brauweiler postanowił założyć klasztor. Za pośrednictwem arcybiskupa Pilgrima poprosił Poppona ze Stavelot o pomoc w zorgani zowaniu zgromadzenia, czego ten nie odm ów ił4. Zgodnie z treścią opowiadania założenie konwentu, w szczególności zaś obranie dlań odpowiedniego miejsca, nastąpiło na skutek interwencji zaziemskich m o cy 5. Była ona konieczna: bez niej Ezzo i Matylda na pewno dokonaliby fałszywej lokalizacji klasztoru, a może w ogóle nie podjęliby ślubowanego przed laty dzieła. Do powstania konwentu przy Kölnisch-N iederrheinischen U rkunden ("Biijdragen van het Instituut voor middeleeuwsche geschiedenis der iRíjks-Universiteit te U trecht", Bd. VII), s. 170-198, za powstałe ipo ililSO r. 'Wąttpliwości te okazały się (bezpodstawne i obecnie utw ór datuje się na la ta 1065-1090; przede wszystkim E. Wisplinghoff, Die U rkunden fälschungen aus dem B enediktinerkloster B rauw eiler bei Köln, "Jahrbuch des Kölniscłien •Geschichtsvereins" Bd. >31-32, 1967, s. 91 nn. i E. M üller-M ertens, Regnum Teutonicum. Aufkom m en und Verbreitung der deutschen Reichs-und K önigsauf fassung im früheren M ittelalter, Berlin 1970, s. 062-2712. Problemem nie do (końca rozwiązanym jest ipytanie, azy cały utw ór powstał jednocześnie, czy też składa s.ię z tekstu zasadniczego i późniejszego dodatku. Jeśliby źródło zostało napisane za jednym zamachem, tnzeba b y je datow ać na lata 1077-1090. Na ten tem at przede wszystkim E.

The first English critical edition of the "Chronica Polonorum". The Chronica Polonorum by Bishop Vincentius of Cracow (c.1150–1223) was written in last decades of the twelfth century, a period when the throne of Poland was contested by rival members of the ruling Piast dynasty in a series of bloody civil wars. Vincentius was born in Poland c.1150 and probably studied in Italy and France, where he acquired his education and perfected his literary skill. After his return to Poland between 1183 and 1189, he became a canon of the cathedral of Cracow and a courtier close to Kazimierz II. Kazimierz had ruled as the princeps since 1177. After 1194 Vincentius became a provost in Sandomierz and chaplain to Kazimierz’s widow, Helena of Znojmo. Vincentius started work on the Chronicle in the late 1180s or the early 1190s at the behest of Kazimierz II. He had completed his text before 1208 when he was elected bishop of Cracow, one of the leading ecclesiastical offices in Piast Poland. During his pontificate he took part in the Fourth Lateran Council (1215) and was active in the implementation of the Gregorian Reform in his diocese. In 1218 Vincentius resigned his episcopacy to enter the Cistercian convent in Jędrzejów where he may have edited the final manuscript of the Chronicle. He died in 1223. The Chronicle provides an outline of the history of the Poles with particular emphasis on the events of the twelfth century which justified Kazimierz’s claim to the throne of Cracow and with it suzerainty of all Poland. Created against the background of the twelfth-century renaissance, it was written by a native Pole and demonstrates the erudition of the Polish elite and the recognition and appreciation of literary skill by the ruling dynasty. Vincentius offers a commentary on patterns of human behaviour, and his own view of morality through an elaborate use of philosophical and poetic digression and didactic admonition, sourced primarily from the works of philosophers, the poets of Antiquity and the Bible. Classical authors, including Ovid, Virgil and Horace, are quoted on some 150 occasions;  biblical texts appear in approximately 140 instances, with the most numerous quotations taken from the Old Testament, particularly the Books of Kings and the Book of Psalms.  This broad base of reference suggests that Vincentius directed his work towards a sophisticated, classically-educated readership that could understand and appreciate the complex plot, refined poetic form and many literary references..