Cerkiew Unicka

Imiona chłopiec odziedziczył po dziadkach ze strony ojca i matki. Faktem jest, iż imienia Kleofas nie używał, o czym świadczy akt zaślubionych z 1799 r. (nr 1076). Dom rodzinny Michała Kleofasa i środowisko, w którym się wychowywał, pozwoliły mu na odebranie starannego wykształcenia ogólnego i muzycznego 1 . Ten dom rodzinny -dom polski -w niniejszym * Joanna Niewiadomska-Kocik, Uniwersytet Rzeszowski. 1 Przedstawiony w artykule materiał zebrano w latach 2010-2020. Ana-

Niniejszy artykuł poświęcono historii, nieistniejącej już, parafii greckokatolickiej w Żurawicy, miejscowości położonej obecnie w powiecie przemyskim województwa podkarpackiego. Pierwszym z celów badania było ustalenie i scharakteryzowanie okoliczności powstania wspomnianej parafii. Analiza dostępnych przekazów źródłowych i literatury przedmiotu, pozwala postawić hipotezę, że doszło do tego najprawdopodobniej w połowie XVII w. gdy właścicielem wsi i klucza żurawickiego był Franciszek Karol Korniakt (1612-1672). W następnej części artykułu skupiono się na analizie funkcjonowania parafii w kontekście gospodarczym. Dzięki materiałom źródłowym zgromadzonym w Archiwum Państwowym w Przemyślu i Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie (CDIAUL), udało się dokładnie scharakteryzować zmiany w ziemskim uposażeniu parafii do początków XX w.

Żurawica, Buszkowice, Buszkowiczki, eparchia przemyska, parafia, uposażenie

Imiona chłopiec odziedziczył po dziadkach ze strony ojca i matki. Faktem jest, iż imienia Kleofas nie używał, o czym świadczy akt zaślubionych z 1799 r. (nr 1076). Dom rodzinny Michała Kleofasa i środowisko, w którym się wychowywał, pozwoliły mu na odebranie starannego wykształcenia ogólnego i muzycznego 1 . Ten dom rodzinny -dom polski -w niniejszym * Joanna Niewiadomska-Kocik, Uniwersytet Rzeszowski. 1 Przedstawiony w artykule materiał zebrano w latach 2010-2020. Ana-

The Parsonage Buildings in the Greek Catholic Deanery of Przemyśl in the Light of the Bishop’s Visitation of 1843/ Плебанські будівлі у греко-католицькому деканаті Перемишля у світлі єпископської візитації 1843 року

Niniejszy artykuł przedstawia obraz budynków mieszkalnych i gospodarczych w parafiach greckokatolickiego dekanatu przemyskiego pod względem wyglądu oraz stanu technicznego. Pozwoliło to na uchwycenie szeregu czynników wpływających na kondycję zabudowań plebańskich, a w konsekwencji decydujących o poziomie życia tej grupy społecznej. Dodatkowo autor przeanalizował akty prawne odnoszące się do zabudowań parafialnych, dzięki czemu ukazano, jak przebiegały procedury związane z rozpoczęciem budowy lub remontów, a także sposób i wymiar partycypacji poszczególnych podmiotów prawnych w ich kosztach i pracach.

Jedną z form aktywności zakonu litewskiej prowincji bazylianów w XVII i XVIII wieku była praca w miejscach kultu maryjnego. Dzięki zabiegom bazylianów dwa otaczane kultem wizerunki maryjne zostały ukoronowane koronami papieskimi. Bazylianie zainicjowali praktykę obchodów lat jubileuszowych oraz korzystali z nadawanych przez Stolicę Apostolską przywilejów odpustowych. W miejscach gromadzących licznie przybywających pątników tworzyli oprawę wizualną i muzyczną. Miejsca kultu maryjnego kreowane przez bazylianów przyczyniały się do wzmacniania wspólnoty Cerkwi unickiej i integracji zróżnicowanego społeczeństwa na północno-wschodnich obszarach państwa polsko-litewskiego.

~ 6 ~ c. pokoje w południowo-zachodniej części pałacu (od oficyny) ………………………... s. B. Piano nobile …..……………….………… s. a. część środkowa …………………………. s. b. pokoje paradne w północno-wschodniej części pałacu (od ogrodu) ………………… s. c. pokoje paradne w południowo-zachodniej części pałacu (od oficyny) ………………… s. C. Mezzanino ………………………………… s.

Monografia przedstawia dzieje lokalnej spoleczności zamieszkującej doline rzeki Kaczawa na Dolnym Śląsku w granicach wspolczesnej gminy Świerzawa. Prezentowana ksiązka przedstawia dzieje miasta Świerzawa oraz związanych z nim osad wiejskich. Zgodnie z zalozeniami projektu badawczego „Śląsk ojczysty…”, w ramach monografii autorzy starali sie wskazac elementy swoiste dziejow wspolnoty lokalnej na tle dziejow regionu śląskiego. Znana nam dziś siec osadnicza uksztaltowala sie miedzy polową XIII w. a polową XIV w. w wyniku zainicjowanej przez ksiąząt śląskich akcji kolonizacyjnej . Pierwsze źrodlowe wzmianki o mieście Świerzawa (Schonau) pochodzą z polowy XIV w. Miasto bylo ściśle zalezne od okolicznego rycerstwa. Los Świerzawy jest przykladem dziejow miasta skazanego na trwanie w otoczeniu dominującej szlachty - von Zedlitzow, von Redernow, von Hochbergow. W XVI .w. poczucie wspolnoty lokalnej wzmacnialo powszechne przyjecie luteranizmu. Ludnośc katolicka pozostala liczna jedynie w Dobk...

Ignacy Czerwiński’s legal competences in the light of the opinions of professionals: Przewodnik testatora in Antoni Rosbierski’s commentsIn this article I present the opinions of Antoni Rosbierski 1764–1815, a jurist educated in Vienna, who worked in the area of the Kingdom of Galicia and Lodomeria inter alia as a councillor of court for the aristocracy in Lvov, on the subject of one of the first books of Ignacy Czerwiński 1749–1836, an active lawyer and, later, the author of Okolica Za-dniestrska 1811 which is considered to be the first ethnographic monograph. In Annales Jurisprudentiae pro Regnis Galiciae et Lodomeriae Rosbierski published in Latin a review of Czerwiński’s Przewodnik testatora [A testator’s guide], published in 1818 in Lvov. Until now, it has not been a subject of further studies. Both publications can be considered important sources for the evolution of positive laws in 19th-century Galicia that provide insight into the law culture of that time, which is an impor...

The article contains a description of the analysis carried out on the data contained in the annual shematisms (census publications) of the Greek Catholic diocese in Przemyśl, on the example of the parish in Zyndranowa in the years 1830–1936. Subsequent annals contain information concerning, among others, the number of believers, churches and parish priests; as well as the property status of parishes, schools, church and rural institutions. The author conducts a detailed review of these data, referring to the historical, social and economic context. Particular attention was paid to the demo- graphic data. In order to assess the reliability of the source, a comparison of the data with other con- temporary materials was made, including shematisms issued by the government of Galicia and the Roman Catholic Diocese of Przemyśl. The analysis shows a high convergence of data, especially those directly concerning the population, property and financial status of the Greek Catholic parish.

Jest to kanon 1, questio 7, causae 16, partis secundae Zbioru Gracjana, korzystano z wydania wymienionego w poprzednim przypisie. O tym przepisie zob. K. Burczak, Sacrilegium…, s. 100-102 oraz 336 (tu błędnie określony jako kanon 38, questio 2, causae 12). Wymieniamy tutaj jedynie przykładowe normy dotyczące dziesięcin, znajdujące się w tym pomniku prawa kanonicznego, są one bowiem liczne, często dotyczą kwestii szczegółowych; godna uwagi czytelnika jest zwłaszcza causa 16 części drugiej Dekretu. Cytowany przez konstytucję synodu fragment z Księgi Malachiasza w przeskładzie ks. Jakuba Wujka brzmi: "Wnoście wszytkie dziesięciny do gumna, a niech będzie żywność w domu moim" (początek wersetu 10 w rozdziale 3; korzystano z:

W  latach 1588–1589 w  bezpośrednim sąsiedztwie pałacu królewskiego w  podkrakowskim Łobzowie staraniem Anny Jagiellonki wzniesiono nowy dom folwarczny. Na podstawie sporządzonego wówczas inwentarza i rachunków budowy zrekonstruowano architekturę, układ funkcjonalny oraz przeznaczenie wspomnianego obiektu. Dzięki zestawieniu źródeł rękopiśmiennych, ikonograficznych i planistycznych wyznaczono także domniemaną lokalizację domu folwarcznego. W aneksie zamieszczono edycję dwóch źródeł, które dały asumpt do niniejszej publikacji.

Reforma uwłaszczeniowa we wsi Sławno abstrakt: W poniższym artykule poruszona została problematyka reformy uwłaszczeniowej oraz procesu regulacji i separacji gruntów we wsi Sławno. Reforma uwłaszczeniowa wprowadzona na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego w 1823 roku wraz z towarzyszącymi reformami agrarnymi była jednym z najistotniejszych epizodów w historii wielkopolskiej wsi. W ich wyniku przekształcono nie tylko strukturę własnościową i ustrój społeczno-gospodarczy panujący na wsi, ale także trwałym i głębokim zmianom uległ krajobraz kulturowy. W toku wieloletniej procedury zakończonej porozumieniem (recesem) w 1839 roku utworzono w Sławnie 14 w pełni niezależnych dziedzicznych gospodarstw włościańskich, wolnych od wszelkich służebności wobec dworu. słowa kluczowe: reforma uwłaszczeniowa, regulacja i separacja gruntów, Sławno, pańszczyzna, krajobraz kulturowy, chłopi abstract: Th e following article deals with the problems of the enfranchisement reform and the process of land regulation and separation in the village of Sławno. Th e enfranchisement reform introduced in the Grand Duchy of Posen in 1823, along with the accompanying agrarian reforms, was one of the most signifi cant episodes in the history of the Wielkopolska countryside. As a result, not only was the ownership structure and socioeconomic system of the village transformed, but the cultural landscape was also permanently and profoundly altered. In the course of a multi-year procedure that ended with an agreement (recession) in 1839, 14 fully independent hereditary landowner farms were created in Sławno, free of any easements to the manor.

В "постпенеерівській" Польщі не виникло явища на сто відсотків еквівалентного до олігархату на пострадянському просторі. Один з небагатьох багатих підприємців, кого називали/вважали "олігархом"-мільярдер Олександр Гудзоватий (пол. Aleksander Gudzowaty, 1938-2013).

The article is devoted to affranchisement reform in Grzybowo village near Września, implemented in the 19th century. The basic historical sources which are used to study this subject matter are "recesy", i.e. land regulation and separation documents for the granges in Grzybowo Chrzanowice and Grzybowo Rabieżyce, as well as a regulatory-restitution map of Grzybowo village from 1845. As a result of this reform, serfdom was abolished and the full ownership was granted to two peasants in Grzybowo Chrzanowice – Maciej Chylak and Stanisław Zaporowski – as well as the Hyla family in Grzybowo Rabieżyce, along with four peasants in Grzybowo Wódki: Bartłomiej Dutkiewicz, Andrzej Tomaszewski, Anna Sobaszkiewiczówna and Franciszek Sworowski. A regulatory-restitution map of Grzybowo village from 1845, which also showed an early medieval gord in this locality, has been presented for the first time in this article. This is the oldest known plan of this locality.

Niniejsza publikacja powstała w ramach realizacji projektu badawczego pt. "Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym", finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, zarejestrowanego pod numerem 2016/22/M/HS3/00163

Niniejsza publikacja powstała w ramach realizacji projektu badawczego pt. "Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym", finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, zarejestrowanego pod numerem 2016/22/M/HS3/00163

Niniejsza publikacja powstała w ramach realizacji projektu badawczego pt. "Na styku kultur i narodów. Galicyjskie miasta i miasteczka w józefińskim katastrze gruntowym", finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, zarejestrowanego pod numerem 2016/22/M/HS3/00163

Scholars have paid attention to the history of Horodnica since the nineteenth century. The plan of Horodnica of 1780 is the starting point for this article. It is kept in the library of the University of Warsaw. The study combines the analysis of visual sources and documents. Because of different historical events, part of the documents was lost. It does not give a possibility to indicate the date of construction of factories, schools, and other buildings. Based on the plan of 1780, we analyse different areas on the territory of Horodnica. The architectural harmony of Horodnica was destroyed

Topór z Wisły-Zbigniew Miecznikowski O pierwszych dobrzyńskich żakach Akademii Krakowskiej, tudzież o Nawojce słów kilka-Janusz Bielicki Nadwiślański skład soli w Kamionie (1607-1861)-Mariusz Samborski Wizerunek Niewiasty Apokaliptycznej z Daniszewa wciąż nieodnaleziony. Kradzież zabytków w świetle obecnego ustawodawstwa-Szymon Zaremba Dawne siedziby ziemiańskie w okolicach Płocka. Część ósma-Zbigniew Grabowski Paryżanka w Sikorzu, czyli jak dawniej nauczano i uczono się języków obcych-Ewa Moszczyńska Co może mieć przysłowiowy piernik do wiatraka, czyli o relacji rodziny włoskiego budowniczego

Czym jest plebania? Najkrótsza i dość powszechna odpowiedź na to pytanie to stwierdzenie, że plebania jest domem należącym do parafii, przeznaczonym na mieszkanie proboszcza. Plebanią jest więc budynek mieszkalny będący własnością parafii, to jest związku wyznaniowego, w jego ramach strukturalnych, zazwyczaj ulokowany w pobliżu świątyni, a przeznaczony na mieszkanie dla duchownego (zazwyczaj proboszcza bądź rektora kościoła. Bardzo często poza mieszkaniem w tymże budynku znajduje się kancelaria parafialna. Plebania może również służyć jako mieszkanie innych księży (np. wikariuszy, rezydentów czy emerytów). Od wieków istnienia Kościoła na polskich ziemiach rozumienie tego, czym jest plebania, praktycznie nie zmieniło się. Proboszcz w Kościele powszechnym i Kościołach partykularnych, tzn. diecezjach, jest -mianowanym przez biskupa ordynariusza -duszpasterzem i zarządcą parafii -lokalnej wspólnoty wiernych. Status prawny proboszcza określają ka-* Ks. Adam Szot, doktor teologii w zakresie historii Kościoła, wykładowca historii Kościoła w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku, kustosz Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego w Białymstoku.

Recenzje Książka podzielona została na cztery części. Pierwsza jest poświęcona różnego rodzaju wspólnotom religijnym działającym na terenie Europy, w drugiej części uwaga badaczy została skupiona na przykładach polskich bractw katolickich. W kolejnej zostały ukazane konfraternie prawosławne i unickie, w ostatniej zaś części można znaleźć analizę zabytków sztuki związanych z bractwami. W odniesieniu do prac, w których jako główne kryterium badań przyjęto zasięg terytorialny funkcjonowania bractw, w recenzowanej publikacji odnaleźć można artykuły poświęcone konfraterniom działającym na bardzo rozległych obszarach. Do takich zaliczają się prace dotyczące wspólnot religijnych na terenie Europy Zachodniej, Włoch, Skandynawii, Czech czy Konga 1. Wśród artykułów można wyróżnić także te poświęcone różnym przejawom działalności wspólnot religijnych na terenie całej Rzeczypospolitej 2. Obok nich znajdują się prace o konkretnych regionach czy jednostkach administracji kościelnej, takich jak południowo-wschodnia Rzeczpospolita, Małopolska, archidiakonat włocławski i kruszwicki, diecezja przemyska 3. Najliczniejszą grupę stanowią artykuły, w których uwaga badaczy skupiła się na bractwach w konkretnych miejscowościach, takich

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Małogoszczu (woj. świętokrzyskie) należy do najstarszych na terenie diecezji kieleckiej. Została erygowana w pierwszej połowie XII stulecia, a w 1342 r. hojnie uposażona przez Kazimierza Wielkiego. Od początku XIV w. wchodziła w skład archidiakonatu kurzelowskiego archidiecezji gnieźnieńskiej, trzy stulecia później stała się zaś siedzibą dekanatu. Pierwszy, drewniany kościół parafialny został spalony przez Tatarów w 1259 r. O drugim niewiele wiadomo. Obecna, murowana świątynia została wzniesiona pod koniec XVI w. w stylu renesansowym przez ks. Jakuba Biedę Chrostkowica. Z fundacji tego duchownego powstały w Małogoszczu także dwa inne kościoły: filialny pw. św. Stanisława na wzgórzu Babinek (obecnie cmentarny, w ruinie) i szpitalny pw. św. Krzyża (niezachowany). Podstawę edycji źródła (zamieszczonego na końcu artykułu) stanowi inwentarz plebanii z 1786 r., przechowywany w zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Kielcach. Rękopis ten nie ...

W dotychczasowych badaniach, poświęconych Świętej Lipce, koncentrowano się przede wszystkim na samej świątyni i pielgrzymkach, natomiast w niewielkim stopniu podejmowano kwestie związane z dziejami miejscowości i jej mieszkańców. By wypełnić tę lukę dla XVIII w. podjęto się analizy zachowanych ksiąg metrykalnych. Przeprowadzona kwerenda dostarczyła nowych informacji o miejscowej ludności. Zaprezentowano je w formie zestawień tabelarycznych i wysnutych z nich wniosków. Podano liczbę chrztów, małżeństw i zgonów. Wymieniono też nazwiska rodzin, w których przyszło na świat czworo i więcej dzieci, zakładając, że może to świadczyć o ich stałym zamieszkaniu w tej miejscowości. Ustalono nazwiska nauczycieli, organistów, kościelnych, karczmarzy, krawców, murarzy, garncarzy, rybaków i strażników lasu. Skorygowano wykaz jezuitów oraz księży diecezjalnych pracujących w Świętej Lipce. Analizie poddano popularność imion wśród chrzczonych dzieci. Na podstawie księgi zmarłych uściślono również info...

Pracownicy pomocniczy administracji miejskiej w Krośnie (1512-1630) W funkcjonowaniu organizmu miejskiego ważną rolę pełnili pracownicy pozo-stający na usługach mieszczan i opłacani z kasy gminnej1. Odtworzenie ich składu i struktury w Krośnie napotyka na pewną trudność, jaką jest brak podstawowego źró-dła w postaci chociażby rachunków miejskich. Dysponujemy natomiast zapiskami rozrzuconymi na kartach ksiąg miejskich z lat 1512-1630, z których wynika, iż w omawianym czasie zatrudniano tutaj na stałe lub okresowo takich urzędników i funkcjonariuszy miejskich, jak ratuszni, dozorcy bram (wrotni), dziesiętnicy, słu-dzy miejscy (draby, pachołki), woźni sądowi, trębacze, dzwonnicy, rurmistrze, wo-zacy, leśnicy i pasterze1 2. Sporym autorytetem cieszyli się ratuszni (praetoriani), chociaż ich uprawnienia zapewne nie dorównywały np. krakowskim hutmanom. Z poruczenia rady miejskiej ratuszny sprawował nadzór nad porządkiem publicznym, przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych i dotyczących...

Hrubieszów był miastem królewskim należącym do ziemi chełmskiej, formalnie wchodzącej w skład województwa ruskiego, faktycznie posiadającej daleko posuniętą autonomię. Stanowił główne centrum starostwa hrubieszowskiego, swoistej enklawy położonej na pograniczu powiatów grabowieckiego i horodelskiego w województwie bełskim. Podstawę ustroju miejskiego stanowił przywilej z 1400 r., zmodyfikowany nieco przez Aleksandra Jagiellończyka 28 IV 1502 r., kiedy miasto otrzymało ponownie prawo magdeburskie, tym razem według wzoru Lwowa1. Oryginał przywileju uległ zniszczeniu w czasie najazdów tatarskich, ale został on potwierdzony w 1606 r. przez Zygmunta III Wazę, w 1640 r. przez Władysława IV i wreszcie 8 czerwca 1654 r. przez Jana Kazimierza1 2. Otoczony ze wszystkich stron grantami wsi należących do starostwa hrubie-szowskiego, sam Hrubieszów zajmował w interesującym nas okresie trudny do pre-cyzyjnego określenia obszar, w źródłach spotykamy bowiem na ten temat tylko po-średnie informacje....

The Przemyśl Municipal Files (1356-1389) 1402-1944 (1945-1983), Volume Two.
The Municipal Record Office of Przemyśl was organized in 1874 by Mieczysław Błażowski. Catalogued archival resources were then edited as a manuscriptal work ‘The Catalogue of The Ancient Archival Records of The Royal City of Przemyśl’. Fifty years later ‘The Catalogue of The Ancient Archival Records of The City of Przemyśl’ by Jan Smołka appeared in print, having been the revised and improved version of the Błażowski’s Catalogue. Not only the products of the city’s own registry and documentation offices or documents coming to the municipal record office as their receiver, but also all archival materials concerning the history of Przemyœl had been collected. Thus - apart from municipal archives and files - it contained archives and records of different craft guilds, archival materials of sacred provenance etc. The resources of municipal registry of Przemyśl had therefore assumed a character of so called historical archives, exceeding the narrow framework of ‘an archival unit’. After putting all municipal archives in Poland under state control, in 1951, the one of Przemyśl was also nationalized. That warranted founding the new-created Provincial State Record Office in Przemyśl, of which resources were ranked as one of the archival  units. In the 1960’s the unit was named as ‘The Przemyśl Municipal Files’. In that time the work of cataloguing of the resources had been undertaken. The works lasted several years being conducted by the director of the Record Office, Kazimierz Arłamowski, PhD, and resulted in dividing the whole unit into five parts (accordingly to historical periods): I. The period until the end of the 18th century; II. The Galitian Period (1772–1918); III. The Period of The Second Republic of Poland (1918-1939); IV. The Period of The Second World War (1939–1944); V. The Przemyśl City Council (1944–1950). Each of the above mentioned parts had its own separate inventory with call numbers from 1 to ‘x’. In 1990 Jacek Krochmal began the conclusive arrangement of the files with the object of achieving the reclamation of the unit as well as adding to it the flows (accessions), and leading to the integration of the whole archival unit. The work has been crowned with the publication of ‘The Przemyśl Municipal Files’ which contains: Volume One – The Przemyśl Archival Unit Guide (Przemyśl 1995 – printed in 1996) and herein presented Volume Two. The last mentioned is divided into two parts. The first one brings out the re-edition of the Jan Smołka’s Catalogue (Second Edition – corrected and supplemented). Part two contains The Inventory of The Archival Unit – the years 1774–1944 (1983). The inventory has been supplemented by the chapter: The Archive’s History, added at the end of the volume – reflecting the specific character of the unit (historical archives). During the sorting-out work, the Przemyśl City Council Files from the years 1944-1950 had been separated in order to form a distinct archival unit. After having been compiled the unit ‘The Przemyśl Municipal Files’ consists of  2,359 inventory units (including 124 parchment diplomas and paper documents), that makes 49.73 linear metres of archives and detached files which had been produced in the periods of (1356–1389) 1402–1944 (1945–1983).

Monografia przedstawia dzieje lokalnej spoleczności zamieszkującej doline rzeki Kaczawa na Dolnym Śląsku w granicach wspolczesnej gminy Świerzawa. Prezentowana ksiązka przedstawia dzieje miasta Świerzawa oraz związanych z nim osad wiejskich. Zgodnie z zalozeniami projektu badawczego „Śląsk ojczysty…”, w ramach monografii autorzy starali sie wskazac elementy swoiste dziejow wspolnoty lokalnej na tle dziejow regionu śląskiego. Znana nam dziś siec osadnicza uksztaltowala sie miedzy polową XIII w. a polową XIV w. w wyniku zainicjowanej przez ksiąząt śląskich akcji kolonizacyjnej . Pierwsze źrodlowe wzmianki o mieście Świerzawa (Schonau) pochodzą z polowy XIV w. Miasto bylo ściśle zalezne od okolicznego rycerstwa. Los Świerzawy jest przykladem dziejow miasta skazanego na trwanie w otoczeniu dominującej szlachty - von Zedlitzow, von Redernow, von Hochbergow. W XVI .w. poczucie wspolnoty lokalnej wzmacnialo powszechne przyjecie luteranizmu. Ludnośc katolicka pozostala liczna jedynie w Dobk...

Uniwersytet łódzKi * Opis probostwa w Małogoszczu z 1856 roku Ź ródła do dziejów kościoła i probostwa w Małogoszczu były już przedmiotem edycji na łamach "Przeglądu Nauk Historycznych". Ukazały się teksty omawiające uposażenie parafii małogoskiej w 1792 r. 1 , protokół wizyty dziekańskiej z 1830 r. 2 , jak również opis świątyni parafialnej zaczerpnięty z inwentarza fundi instructi z 1856 r. 3 Z tego samego źródła pochodzi opis uposażenia, dochodów oraz stanu budynków należących do probostwa w Małogoszczu, stanowiący podstawę niniejszego wydania. Wspomniany inwentarz został sporządzony po śmierci miejscowego plebana, ks. Tomasza Świątkowskiego 4. Przechowywany jest w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach, w księdze zatytułowanej

Uniwersytet łódzKi * Opis probostwa w Małogoszczu z 1856 roku Ź ródła do dziejów kościoła i probostwa w Małogoszczu były już przedmiotem edycji na łamach "Przeglądu Nauk Historycznych". Ukazały się teksty omawiające uposażenie parafii małogoskiej w 1792 r. 1 , protokół wizyty dziekańskiej z 1830 r. 2 , jak również opis świątyni parafialnej zaczerpnięty z inwentarza fundi instructi z 1856 r. 3 Z tego samego źródła pochodzi opis uposażenia, dochodów oraz stanu budynków należących do probostwa w Małogoszczu, stanowiący podstawę niniejszego wydania. Wspomniany inwentarz został sporządzony po śmierci miejscowego plebana, ks. Tomasza Świątkowskiego 4. Przechowywany jest w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach, w księdze zatytułowanej

Pierwszy kataster gruntowy Galicji, zwany najczęściej Metryką Józefińską, stanowi niezwykle cenne źródło historyczne do dziejów społecznych i gospodarczych Galicji końca XVIII w., a także do prowadzenia różnorakich badań genealogicznych. Powstał w latach 1785-1789 i przygotowany został głównie dla celów podatkowych. Zawierał m.in. dokładne informacje dotyczące wymiaru posiadanych przez mieszkańców danych miejscowości gruntów, informacje o uzyskiwanych plonach oraz o użytkowanych nieruchomościach 1. Obecnie Metryka Józefińska przechowywana jest w Centralnym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie. Zawiera ona 18 opisów przygotowanych osobno dla każdego z galicyjskich cyrkułów. Przedmiotem niniejszego tekstu jest jedynie niewielki wycinek zawartych w Metryce informacji na temat mieszkańców Przecławia. Zawiera opracowany na podstawie Księgi Pomiaru wykaz użytkowników

Epidemie, wojny, głód i pożary były największymi zagrożeniami, jakie we wczesnych wiekach dotykały mieszkańców miast. O ile jednak epidemii  i wojen trudno było się ustrzec, to nad ogniem, stosując odpowiednie środki zaradcze i prewencyjne, można było zapanować. Celem niniejszego artykułu jest zilustrowanie zagrożenia pożarami w miastach warmińskich oraz wskazanie, jakie podejmowano środki zaradcze, pragnąc im zapobiec. Dotychczas tematowi temu poświęcono nieco miejsca w monografiach poszczególnych ośrodków miejskich a osobny artykuł w tej kwestii, na przykładzie Reszla, przedstawił w 1933 r. Georg Matern. Naturalnie, analizowanie wszystkich przyczyn pożarów jest niemożliwe. Nie stanowi to zresztą tematu artykułu. Śledząc jednak zapisy ustaw krajowych, wilkierzy miejskich i ordynacji przeciwpożarowych, można zauważyć pewne grupy zagrożeń, na które zwracano uwagę w przepisach. Kładziono więc nacisk na ostrożne posługiwanie się lampami, kagankami i pochodniami, regularne czyszczenie kominów, co miało zapobiec zapaleniu się sadzy, a także uważne użytkowanie pieców i kominków. Regulowano zatem wszelkie świadome sposoby posługiwania się ogniem, z paleniem tytoniu włącznie. Środki te były jednak niewystarczające i kiedy pożar już wybuchł, trudno było nad nim zapanować. Walkę z żywiołem utrudniała ponadto ciasna zabudowa miejska, a także używane ówcześnie materiały budowlane.

Officials  and Servants in Towns and Cities  of Volhynia in the Second Half of 16th and the First Half of the 17th CenturyThe article looks into activity of officials and servants hired in the Volhynian towns and cities. Among them scribes played a particularly important role. In smaller towns there was only one scribe, but in larger towns, primarily of the county town status , there were two scribes – one for the council and one for the vogt. In private towns scribes were mostly noblemen, but in royal cities burghers prevailed in the post. Some scribes worked also as lawyers as their side job. Municipal finances were managed by “shafars” and interests of the burghers were secured by the “instigator”. The vogt and municipal servants carried out the instructions and orders of the city council and the court. The announcements in the cities were made by the herald. In emergency cases church bells were used to alert the citizens. Public order in the city was maintained by day and night ...

Streszczenie. Niniejsze badanie koncentruje się na księgach powstałych w wyniku działalności organizacji cechowych na Pomorzu Zachodnim. Jest to specyficzny rodzaj zabytków, w których odzwierciedla się życie zarówno zawodowe, jak i społeczne oraz towarzyskie korporacji. Pisane były niejednokrotnie przez kolejne pokolenia, obejmują nawet kilka stuleci, przez co stanowią cenne źródło historyczne. Księgi dzieliły się na urzędowe, obejmujące całokształt działalności (Amtsbuch), oraz wyspecjalizowaneksięgi protokołów (Protokollbuch), księgi mistrzów, czeladników i uczniów (Meister-, Gesellen-i Lehrjungenbuch), księgi rachunkowe (Rechnungsbuch) i księgi normatywne. Tekst ukazuje znaczną różnorodność kwestii poruszanych w poszczególnych rodzajach ksiąg, a także ich formę zewnętrzną. Podstawę do badań stanowią obiekty przechowywane w Archiwum Państwowym w Szczecinie. Daleko posunięte podobieństwo w funkcjonowaniu cechów poza granicami Pomorza pozwala na przeniesienie wniosków również na inne organizacje cechowe.

Wydawnictwo Wilk Stepowy ul. Św. Ducha 3-7, 82-300 Elbląg, tel. (55) 625 60 00 KOMITET REDAKCYJNY REDAKTOR: prof. dr hab. Andrzej Groth (redaktor tematyczny -historia nowożytna) CZŁONKOWIE: prof. dr hab. Wiesław Długokęcki (redaktor tematyczny -historia średniowieczna) prof. dr hab. Andrzej Romanow (redaktor tematyczny -historia najnowsza i prasoznawstwo) ks. prof. dr hab. Wojciech Zawadzki (redaktor tematyczny -historia nowożytna, historia Kościoła) ks. dr Mieczysław Józefczyk dr Dieter Heckmann (redaktor językowy -teksty w języku niemieckim) dr Grażyna Nawrolska (redaktor tematyczny -archeologia i dziedziny pokrewne) Jacek Nowiński (redaktor tematyczny -archiwistyka i dziedziny pokrewne) Wiesława Rynkiewicz-Domino (redaktor tematyczny -historia sztuki i dziedziny pokrewne) Sekretarz redakcji -Magdalena Kwiatkowska

The article deals with the question of mobility in the context of the common rights of passage, carriage and cattle drive through properties belonging to estates. Till 1848 Galician peasants and townsmen enjoyed them on the basis of charters or custom law. In the second half of the 19th century rights were abolished or regulated. Archival research proved that in the whole century there were many conflicts regarding common rights, which is the main hypothesis put forward in the present article. The arrangement of the present text is conventionally structured, i.e. historical background, hypothesis and research questions; discussion of the source base, methodology and research tools; the main body, summary and general conclusions. The article originated on the basis of archival sources, mainly from the Central State Historical Archive of Ukraine in Lviv, which were utilised for the very first time. The sources were supplemented by cartographic materials prepared by means of QGIS software.

"Liber actorum advocatiliorum" of Czarnków town from the years 1651-1682 is the only preserved book of the Czarnków chancery from the old Polish period. In spite of the fact that it contains highly precious information on the history of this town and its regions, no meaningful historical analysis has been devoted to this book yet.
The article is divided into four parts. The first part gives the physical description of the book. The second part analyses the contents of made entries. These entries were divided into twelve groups and then characterized. This part includes also a summary table of all
entries for each year individually and presents the percentage composition of each group of entries in relation to all entries. The third part presents the analysis of twelve hands of authors that made the entries in the book. The summary table presents in a chronological order all entries and lists all writing hands. The fourth part is dedicated to the life of six town writers on the basis of entries in the book of the reeve and municipal bench.
In its final part the article points at the possibilities to use the book for the detailed historical research on the history of Czarnków.

Wielkie pożary, zwane dawniej z łaciny konflagracjami, miały bardzo często ogromne znaczenie dla rozwoju konkretnych miejscowości, kształtowania ich układu przestrzennego oraz postrzegania ich przeszłości przez przyszłe pokolenia. W poniższym tekście wymienione zostaną pożary, które wybuchały w XVIII w. w folwarku, wsi i mieście Trzcianka, czy jak wcześniej nazywano tę miejscowość Trzcionka lub Schönlanck 1 .