Polish Studies

Due to exceptionally long duration of Romanticism in Polish culture and expansiveness of the motif of the vampire in 20th and 21st c. pop-culture, Grzegorz Uzdański’s Wypiór is penetratingly attractive as a research problem. In this piece Adam Mickiewicz is presented as the title demon. The interpretation of the artistic phenomenon and the analysis of the protagonist’s creation requires not only reminding about the connection between the Slavonic folklore and Romanticism and subsequently referring their culture to contemporary culture, but also reaching for the Freudian conception of cognitive dissonance that proves vibrant to Romanticism—das Unheimliche. Pointing at other Romantic codes present in Wypiór that turn it into a pastiche are significant: imitating the style of Mickiewicz, thirteen syllable line and placing the poet-prophet—the vampire—in the present-day Warsaw.

Objective: This study aimed to retrospectively examine the cases of individuals who lost their lives as a result of the Kahramanmaraş earthquakes on February 6, 2023, and were brought to the study area designated by the Malatya Forensic Medicine Group Presidency. Methods: A total of 916 cases were referred for identification to the center designated as the study area by the Malatya Forensic Medicine Group Presidency following the earthquakes on February 6, 2023, and were examined retrospectively. The obtained data were coded and entered into IBM SPSS Version 22. Descriptive statistics and frequency tables were generated, and the data were analyzed. Results: Among the 916 cases included in the study, 477 (52.1%) were male and 439 (47.9%) were female; 23.2% were under the age of 18, and 13.8% were over the age of 65. The majority (87.9%) were citizens of the Republic of Türkiye. Most injuries were localized to the head and neck region (37.5%). Body integrity was preserved in 88.3% of cases, and signs of decomposition were observed in 77.1%. Fast Technology for the Analysis of Nucleic Acids blood samples was obtained in 39.5% of cases. All bodies were identified through a combination of primary and secondary identification methods and subsequently delivered to their relatives. In countries facing major disaster risks, forensic medicine units must always be prepared for such events. Postmortem examination and victim identification are multidisciplinary processes that require the coordinated efforts of experts from various fields.

Between Heaven and Hell: Roman Kołakowski's Poetry and His Translations of The Tiger Lillies. Songs of The Tiger Lillies, a "punk cabaret" group from London, entered the Polish-speaking culture mostly through the translations by Roman Kołakowski. Translation formed just one of many fields of artistic activity of Kołakowski, who was also a poet, a songwriter, a performer, and a theatre director. There exists, however, a striking contrast between the style of the Kołakowski's own oeuvre and his translation choices. His poetry is mostly religious, patriotic, marked by a solemn tone and elevated register, while The Tiger Lillies delight in ridicule, irony, and perversion, mocking religion in an almost blasphemous way. The paper is an attempt at analysing this contrast and searching for its assumed sources. The target texts are found to be marked by significant semantic and stylistic modifications when compared to the original songs. Amplification of religious tropes and of negative views on modern society is identified as the main form of the translator's interventions. Based on the comparison of Kołakowski's translations with his own poetry, it is posited that their ostensible discrepancy may be explained by perceiving the translations as a subsidiary field of artistic expression, where the translator pursues his interests in grimmer aspects of morality and society, expressing them in a form that would not be coherent with his own poetry. Consequently, Kołakowski's translations of The Tiger Lillies' songs are considered appropriations in a sense that the translational choices are directed by the translator's own interests, ideological stance, and sensibilities, rather than by any attempted equivalence with the source texts. It is to be hoped that the paper will form an invitation to further investigations of translational agency in the field of song translation.

Wooden windmills have been among the most iconic elements of the Polish cultural landscape from the medieval period through the early twentieth century. Their presence in the countryside symbolised both economic productivity and communal identity, with their tall silhouettes serving as landmarks across fields and villages. The most characteristic type in Poland, the koźlak (post mill), was widely distributed across Greater Poland, Kuyavia, Mazovia, and Pomerania, where it played a vital role in subsistence and local trade economies by grinding grain and pressing oil seeds. At their peak in the nineteenth century, wooden windmills numbered in the thousands, forming part of the everyday soundscape and visual identity of rural Poland. This paper analyses the rise, functions, and eventual decline of wooden windmills in Poland, situating them within broader European technological and cultural contexts. It explores their uses, typologies, and symbolic roles in the landscape while also examining the causes of their decline in the face of industrialisation, steam power, electrification, and war. Case studies from Greater Poland, Kashubia, and Mazovia highlight regional variations and preservation strategies. The paper also discusses contemporary heritage debates regarding the relocation of windmills to ethnographic parks versus preserving windmills in situ. By engaging with scholarship from history, ethnography, landscape studies, and heritage conservation, this study argues that wooden windmills, despite their functional obsolescence, remain powerful carriers of cultural memory, offering insights into rural identity, vernacular architecture, and the transformation of European landscapes.

Artykuł jest próbą przyjrzenia się zmianom w sposobie uprawiania feministycznej krytyki literackiej w Polsce po roku 2005 w kontekście pojęć takich jak polityka tożsamości, polityka umiejscowienia, kobieca tradycja czy kobieca wspólnota czytelnicza. Na przykładzie dwóch projektów krytycznofeministycznych: Arlety Galant i Agnieszki Gajewskiej, autorka szkicu wskazuje na istotność kategorii "różnicy" (nie tylko płciowej) rozumianej w sposób nieesencjalistyczny, nomadyczny i nieantagonistyczny. Mimo wyraźnej rewizji narzędzi lekturowych wypracowanych na gruncie drugofalowych "studiów kobiecych" obie krytyczki pozostają wewnątrz feministycznej wspólnoty czytelniczej, poszukując jednak innych niż agonistyczne sposobów rozczytywania tego, co tożsame, i tego, co różne.

Streszczenie: Praca stanowi monografię, poświęconą pierwszym dziesięciu latom działalności Teatru Pijana Sypialnia z Warszawy. Jej celem jest bliższe przyjrzenie się jego fenomenowi, przedstawienie jego estetyki, opisanie przemian, jakie przechodził oraz podjęcie próby jego zdefiniowania. Rozdziały opracowania skupiają się kolejno na trzech wyróżnionych okresach, latach: 2012-2014, 2015-2018, 2019-2022. W każdym z nich znajdują się opisy przygotowanych w poszczególnych przedziałach premier, próby ujęcia najważniejszych elementów składowych produkcji zespołu oraz krótkie opisy realizowanych równolegle projektów. Praca przeznaczona jest głównie dla teatrologów, historyków i dokumentalistów teatru oraz osób zainteresowanych aktywnością i historią Teatru Pijana Sypialnia.

Summary: The work is a monograph devoted to the first ten years of Teatr Pijana Sypialnia from Warsaw. Its aim is to take a closer look at its phenomenon, describe the aesthetics and transformations of the company, and an attempt to define it. The chapters of the study focus successively on three distinguished periods, the years: 2012-2014, 2015-2018, 2019-2022. In each of them there are descriptions of the premieres prepared in each, attempts to capture the most important components of the team's productions and short descriptions of projects carried out in parallel. The work is intended mainly for theatrologists, theater historians and documentalists, as well as people interested in the activity and history of Teatr Pijana Sypialnia.

Questa ricerca ha preso le mosse dall'idea di analizzare le traduzioni dal macedone in italiano dalla prospettiva della differenza culturale. L'obiettivo specifico del lavoro è stato quello di trovare quali elementi nelle traduzioni letterarie riflettano di più queste differenze e come siano stati affrontati da parte dei traduttori. Da un'analisi di testi della narrativa macedone tradotti in italiano è emerso un risultato sorprendente che riguarda in particolare l'onomastica letteraria. Anche quando, secondo una regola tradizionalmente accettata, i nomi propri vengano lasciati nella forma in cui si trovano nel testo di partenza, senza interventi da parte del traduttore, l'analisi dei testi ha mostrato come proprio l'onomastica letteraria renda evidenti le diverse strategie che i traduttori hanno intrapreso e come i nomi propri di persona o di luogo e le loro varianti costituiscano nel testo letterario elementi carichi di significato culturale e socio-linguistico. È importante dire che il processo traduttivo dei testi presi in considerazione non è stato fatto in modo sistematico, bensì occasionale. Tuttavia, proprio grazie a tale tipo di analisi e in particolare all'indagine condotta sul materiale onomastico delle varie opere prese in considerazione, è stato possibile fare emergere molte delle particolarità linguistiche e culturali della realtà macedone. Lo sfondo teorico su cui si è basata la mia ricerca è quello tracciato dalla studiosa Laura Salmon Kovarski. Traduttrice e slavista, Salmon Kovarski coltiva un grande interesse per l'onomastica, come risulta da vari saggi pubblicati in varie sedi e come emerge dalla sua stessa attività di traduzione.

The report presents the most important results of the "School of Independent Thinking" study, concluded in December 2011. The study encompassed a comprehensive diagnosis of the level of complex skills displayed by children and adolescents in regard to the Polish language (reading, argumentation, interpretation) and mathematics (mathematical modelling, problem-solving strategy creation, reasoning, argumentation). Students of three educational levels were involved in the research process (etap II -klasy IV, etap III -klasy I gimnazjum, etap IV -pierwsze i ostatnie klasy szkół ponadgimnazjalnych). The report presents Polish language and mathematics test results as well as the outcomes of cognitive studies, characterising the domestic and school environment of the students, their educational path and attitudes regarding learning Polish and mathematics.

Podczas gdy uniwersyteckie nauczanie języka
i kultury polskiej we Francji pozostaje marginalne,
na wcześniejszych etapach kształcenia działają prężnie sekcje polskie. Utworzone w kilku prestiżowych
placówkach w ramach dwustronnych porozumień z Polską – oferują pełny dwujęzyczny program kształcenia. W artykule przedstawiono genezę i sposób funkcjonowania sekcji oraz wyzwania,
jakie przed nimi stoją.

The polychromes of the wooden church of St. Michael the Archangel in Żernica, built in 1661, probably created in two stages in the second half of the 17th century, constitute one of the most interesting sets of post-Tridentine paintings in Upper Silesia. The iconographic programme was determined by two main factors: the imperative of religious demarcation accompanying the process of confessionalisation, and the links with the Cistercian order, on whose lands the parish of Żernica was located. The paintings presenting the Catholic teaching on the sacraments and the sacrificial nature of the Holy Mass, as well as the tradition of image worship, were particularly highlighted in the church interior. In the first case, the practice of administering the sacraments, characteristic of reformed, post-Tridentine Catholicism, was shown. The second depicts a group of figures adoring a painting of Mary with the Child, in the Hodegetria style, which has not survived to this day, applied to the beams. The other walls feature, among others, images of saints particularly venerated in the Cistercian order – Benedict of Nursia and Bernard of Clairvaux. The paintings also contain clear references to the mystical model of piety promoted by the congregation in Silesia. Thanks to the polychrome decoration, the church in Żernica became a space for catechising the faithful in the spirit of Tridentinum.

Pierwsza połowa maja 1943 r. Boje-jeżeli tak zostanie określone starcie potężnych sił niemieckich z beznadziejnie uzbrojonymi partyzantami żydowskimi-trwały już drugi tydzień. W "Dzienniku" pod datą 1 maja 1943 r. Joseph Goebbels (minister propagandy i oświecenia publicznego w hitlerowskim rządzie) nazwał je "bardzo ciężkimi".

Pogłoski o "zagranicznych papierach" rozpowszechniane były wśród warszawskich Żydów na długo przed ostateczną likwidacją "dzielnicy zamkniętej" w pierwszej połowie 1943 r.: "Wiadome było, że posiadacze takowych zostali przed ogłoszeniem pamiętnego »wysiedlenia« w dniu 22 lipca 1942 r. odseparowani od reszty Żydów i odprowadzeni na Pawiak dla bezpieczeństwa". Na przełomie grudnia 1942 r. i stycznia 1943 r. zostali odtransportowani do Vittel. Niewielu gettowych Żydów doczekało się nadejścia niezbędnych do przeżycia dokumentów. Większość z nich padła ofiarą mordów w Treblince. Dokumenty po nich-niczym "martwe dusze"-pozostały. "Wobec tego, iż ludzi tych już nie ma-komentowała sprawę Franciszka Grunberg-więc na ich miejsce bierze się innych". Skoro "papiery" były, to wypadało je wykorzystać. Wszystko było jak gra. Być może zainicjowana przez żydowskich kolaborantów, na pewno za wiedzą i pod kontrolą gestapo i prawdopodobnie przy niemałym wsparciu ze strony Polaków. Każdy miał swój udział. Nielegalną drogą mógł zarobić niemałe pieniądze, a przy okazji-i w pełni legalnie-realizować odgórnie narzucane zadanie: doprowadzić do tego, by Warszawa stała się Judenfrei. W całym tym układzie tylko ludność żydowska została potraktowana przedmiotowo… Sprawa "papierów" ruszyła w połowie kwietnia. Beniamin Horowitz wspominał, jak w przededniu wybuchu powstania "Wypuszczeni zostają

W ciszy sali sądowej, przerywanej jedynie szmerem pracujących aparatów filmowych, płynęły wypowiadane spokojnym, stonowanym głosem słowa charakteryzujące przestępczą działalność oskarżonych: Ludwika Fischera, Ludwika Leista, Maksa Daumego oraz Josefa Meisingera. Byli "świetnie widoczni w jaskrawym świetle jupiterów filmowych"-relacjonował wysłannik Polskiej Agencji Prasowej. Meisinger był dotąd wyjątkowo spokojny. Sprawiał wrażenie znudzonego monotonią panującą na sali rozpraw w gmachu Związku Nauczycielstwa Polskiego w Warszawie. Na przemian spoglądał na czytającego akt oskarżenia, przewodniczącego Najwyższego Trybunału Narodowego (NTN), sędziego Mieczysława Güntnera, i na obecną na rozprawie publiczność. Lecz gdy przebrzmiały słowa: "…dnia 23 listopada 1939 r. zarządził rozstrzelanie 53 mieszkańców żydowskich przy ul. Nalewki 9 za rzekome karygodne zachowanie się ich po zabójstwie w domu tym jednego »granatowego« policjanta, a zranieniu drugiego…", poruszył się niespokojnie, a zaraz potem pochylił głowę w dół. Spojrzenie na dłużej utkwił w podłodze. Stracił pewność siebie. Pozbawiony wszechwładzy człowieka w mundurze, ubrany po cywilnemu, uświadomił sobie, że to o nim mowa. To był 17 grudnia 1946 r.-pierwszy dzień procesu ludzi oskarżonych o "planowanie, organizowanie i dokonanie zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości". Wraz z wkroczeniem wojsk niemieckich do Warszawy władze okupacyjne rozpoczęły działania represyjne wobec żydowskich mieszkańców.

Ta chwila dzieliła dwa światy. Po jednej stronie mieściło się tutaj i teraz, po przeciwnej zaś niepewne jutro. Między nimi były emocje: "Warto żyć, żeby to zobaczyć"-wykrzyczała swe uczucia Stefania Szochur (Staszewska) na widok spalonego czołgu-"Niemcy przemykają pod ścianami, boją się »żydowskich bandytów«". To był dzień pierwszy Powstania w Getcie Warszawskim. Niewiele wcześniej autorka tych słów padła ofiarą łapanki. Na Żelaznej-"zupełnie zobojętniała"-czekała na egzekucję. Niewiele później, wraz z kilkudziesięcioma osobami, po zapędzeniu na Umschlagplatz, czekała na wywózkę. Padło hasło: "lager Poniatowa". Pociąg ruszył nocą: "Widzimy nad Warszawą wielką krwawą łunę. Getto walczy, getto płonie". Po czym zadała już tylko pytanie: "Czy świat widzi tę łunę?". Ta chwila łączyła dwa światy. Po jednej stronie było jeszcze życie, po przeciwnej zaś nieunikniona śmierć. Między nimi mieszały się gniew z nieszczęściem. Niemcom nie powiodły się plany zdławienia żydowskiego zrywu w zarodku. Z rozmachem zaczęli więc realizować taktykę spalonej ziemi. Budynek po budynku wzniecali pożary. Pochodną tych działań musiały stać się "żywe pochodnie"-ludzie uwięzieni w płonących kryjówkach, którzy tylko w ucieczce mogli szukać ratunku. Często bez powodzenia. Pola Elster służyła w szeregach ŻOB. Trzeciego dnia powstania, gdy wraz ze swym oddziałem wycofywała się ze strefy ognia,

This article explores how internal exclusion within European empires shaped the development of modern social theory. While critical theory has traditionally examined the colonial foundations of modern social sciences, this study highlights the marginalization of certain regions and groups within Europe itself. Empirically, it focuses on nineteenthcentury Germany and its exclusion of Poles and Poland. By examining cultural and academic discourses, particularly Max Weber's theories, in historical context, it shows how the Polish population of the German empire was practically and symbolically excluded as inherently unmodern due to the perceived lack of the capitalist bourgeoisie. This article challenges dominant colonial frameworks by integrating an imperial lens, demonstrating how economic concerns in the geographical and cultural proximity of Empire molded the ideas of modernity with contemporary consequences.

12 września 1942 r. był sądnym dniem dla gettowego szpitala położonego przy ulicy Stawki 6, przylegającego do Umschlagplatzu. Tzw. Wielka Akcja likwidacyjna warszawskiego getta trwała już ósmy tydzień. Niemcy i podległe im służby wkroczyli do gmachu. Była jedenasta, gdy rozpoczęło się -trwające przez kolejne trzy godziny -"czyszczenie" szpitala. Na korytarzach szpitalnych dało się odczuć atmosferę strachu. Większości chorych resztki sił starczały już tylko na oczekiwanie -w nieznośnej ciasnocie -aż zostaną wyprowadzeni -wyniesieni -wypędzeni na Umschlagplatz: Na nosze i nieść ich do wagonów. Z jakim pośpiechem wykonuje się ten rozkaz, jak uwijają się ordynatorzy, lekarze, lekarki, pielęgniarki, personel kuchenny i administracyjny -wspominał żydowski policjant, Stanisław Gombiński Kłusem biegną z noszami, nosze nie są zbyt ciężkie, chorzy są odpowiednio przygotowani do dalszej kuracji. Akcja trwała już na dobre. Kobiety i mężczyźni, dzieci i starcy, chorzy, wygłodzeni, słabi. Nieliczni byli w stanie stać na nogach, niektórzy siedzieli, ale zdecydowana większość leżała -pod ścianami, na podłodze, po kilka osób w łóżku. Metr po metrze, piętro po piętrze, gmach był opróżniany. Czy w takich warunkach mogła zaistnieć szansa na ratunek? Nadzieja na pomoc ze strony innych czy zdolność jej niesienia?

Z perspektywy tych, co przeżyli -choć wywodzili się z narodu skazanego na Zagładę -rzeczywistość była oceniana bardzo jednoznacznie: "Przechodziliśmy z rąk do rąk, bezbronni, zaszczuci, obdarci i głodni, ale ufni, że nieodmiennie natrafimy na przyjaciół, Polaków, którzy w nieszczęściu, w najgorszych czasach pogardy, bez wahania udzielą pomocy, ryzykując własnym i swojej rodziny życiem". Tak brzmiał fragment wypowiedzi jednego z tych, którym sprzyjało szczęście. Ocalał… Minęły niewiele ponad dwie dekady. Wziął udział w ankiecie w sprawie pomocy Żydom podczas okupacji. Opowiedział o sobie i tych, którzy przeżyli. Wojna była dla ludzkości lekcją najtrudniejszą. Wówczas niewiele starczyło miejsca dla fundamentalnych norm: współczucia pokrzywdzonym, pomocy potrzebującym i poszanowania -niezależnie od pochodzenia, narodowości czy wyznania -godności drugiej osoby. Deformacji uległy wszystkie zasady współżycia. Hierarchia wartości została definitywnie zatracona, a ład "starego świata" legł w gruzach. Obecne przy tym poczucie strachu wśród Żydów i Polaków determinowało wszystkie zachowania i postawy. Człowiek stawał wobec konieczności wyboru, z których każdy nosił w sobie decyzję wykraczającą poza skalę odczuć i wyobrażeń. Bezustannie pogłębiała się dezintegracja i atomizacja społeczeństwa, wiodące do zerwania przedwojennych więzi. Wszelkie postępowanie spauperyzowanej, biednej i poniżanej ludności koncentrowało się na przetrwaniu, to zaś niosło za sobą stępienie wrażliwości na wszystko, co zewnętrzne. Dopełnieniem tragedii stało się właśnie znieczulenie na cierpienie

15 lutego mija 110. rocznica urodzin Ireny Sendlerowej, Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, działaczki społecznej i charytatywnej, członkini PPS i "Żegoty", która wyprowadziła wiele żydowskich dzieci z warszawskiego getta. * * * Wojna była najtrudniejszą dla ludzkości lekcją, kiedy dla tak elementarnych norm jak współczucie pokrzywdzonym, pomoc potrzebującym czy poszanowanie -niezależnie od pochodzenia, narodowości czy wyznania -godności drugiej osoby zabrakło miejsca. Deformacji uległy wszystkie zasady współżycia, hierarchia wartości została definitywnie zatracona, a ład "starego świata" legł w gruzach. Obecne przy tym poczucie strachu determinowało wszystkie zachowania i postawy. Człowiek stawał wobec konieczności wyboru pomiędzy alternatywami, z których każda nosiła w sobie decyzję lub postępowanie wykraczające poza skalę odczuć i wyobrażeń. Bezustannie pogłębiała się dezintegracja i atomizacja społeczeństwa, wiodące do zerwania przedwojennych więzi. Wszelkie postępowanie spauperyzowanej, biednej i poniżanej ludności koncentrowało się na przetrwaniu, to zaś niosło za sobą stępienie wrażliwości na wszystko, co zewnętrzne. Dopełnieniem tragedii stało się znieczulenie na cierpienie innych. Zdecydowana większość Polaków w sytuacji codziennego zagrożenia była niezdolna do aktywności na rzecz jednostki, a tym bardziej

W artykule prześledzono losy Wojciecha Jaruzelskiego od narodzin do śmierci. Skupiono się przede wszystkim na opisie momentów dla niego przełomowych, czyli okupacji, powojniu i latach, w których sprawował władzę. Dla części uczestników współczesnej debaty publicznej polityk ten był „sowieckim patriotą”, dla innych odwrotnie – „patriotą polskim”. Moralno-środowiskowy terror obu perspektyw powoduje, że materialna przeszłość jest odczytywana jako kamuflaż sporów o dziś; obie strony oczekują, że fakty powinny być traktowane jako pożyteczny budulec własnej optyki, a nie jako obiektywny i neutralny element przeszłości. W niniejszym artykule starano się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tak się dzieje, i wyjść poza te dwie pozanaukowe narracje.

Książka przynosi próbę równoległego czytania pisarstwa historycznego Joachima Lelewela i tekstów o historii Adama Mickiewicza – dyskursywnych oraz literackich – powstałych w latach 1815-1833, a więc w okresie bliższej znajomości ich twórców. Wyrasta z zaciekawienia przyjaźnią dwóch fascynujących osobowości I połowy XIX wieku - najwybitniejszego wówczas historyka i kontrowersyjnego polityka oraz największego poety, wieszcza narodowego. Obaj należą do głównych bohaterów tamtej historii i są twórcami wielkich polskich narracji, gminowładczej i mesjanistycznej - decydujących dla dyskursu narodowego. Głównym celem pracy jest chronologiczne zestawienie wybranych tekstów o historii Lelewela i Mickiewicza, omówienie ich – właśnie paralelne - z poszanowaniem autonomii dziedzin, które reprezentują, w ten sposób najlepiej bowiem można uchwycić rezonans, w jaki ze sobą wchodziły lub ich wzajemną nieprzystawalność. Od strony metodologicznej praca nie tyle wykorzystuje określoną teorię, ile jest ...

W dorobku naukowym Józefa Siemieńskiego nad kulturą polityczną duże znaczenie ma studium na temat dziedzictwa Rzeczypospolitej. Stanowiło podsumowanie dotychczasowych wywodów autora, w którym sięgając do tradycji, opisał postawy Polaków wobec instytucji i wartości, jakie kształtowały się w okresie dziejów. Autor szukał w historii Rzeczypospolitej idei wiodących, które były podobne, czasami te same, czasami bardziej rozwinięte niż na zachodzie Europy, gdzie często zostawały postulatem "społeczeństw cywilizowanych". Do ich opisu Siemieński użył słownictwa ówczesnego, chcąc, by były "nam bliskie" w swojej "najgłębszej istocie," bez zbytniej konkretyzacji, która mogłaby ujawnić "anachronizmy". Opisywał udział społeczeństwa we władzy oraz trzy idee: wolności, tolerancji narodowościowej i wszechwładztwa narodowego (Siemieński 1918: 17). Tekstem najbardziej dojrzałym, będącym podsumowaniem poszukiwań autora w obszarze kultury politycznej, był referat zatytułowany

The text is a review of Karolina Dębska’s publication Polskie tłumaczki literackie XIX wieku (Polish Female Literary Translators of the 19th Century, Warszawa 2023), which is the first on the publishing market to address the issue of the functioning of women translators in public space in such depth. The author focuses on revealing the habitus of 19th century female translators entangled in social norms, prohibitions, tendencies brought up from the family home — and shows them as factors influencing theirtranslation decisions. Through a deep analysis topped by two lexicons: of Polish female translators of the first and second half of the 19th century, Dębska brings out of the shadows the figures so far overlooked in the pages of history or completely forgotten.

Ruins, memory, and alternative communities: „In the Month of Athyr” by C.P. Cavafy and „Curatia Dionisia” by Zbigniew Herbert

I propose to compare the poems "In the Month of Athyr" by C.P. Cavafy (1917) and "Curatia Dionisia" by Zbigniew Herbert (1969). My reading takes as its starting point the observation that both poems deal with the themes of ancient ruins, damaged remnants, and memory. It also suggests that they lead to a reflection on solidarity and community. These values, however, are presented in a fundamentally different way and invite the reader to different kind of identifications. I indicate that this contrast may result from radically different thinking about ethics and intimacy. Herbert's poetry is on the side of ethical universalism and restraint, and it links aesthetic values to morality. Cavafy's poetry, on the other hand, stands in opposition to traditional ethics, seeks alternatives and celebrates socially condemned forms of intimacy. Thus, this contribution is a voice in the discussion on the visions of antiquity by Herbert and Cavafy, taking into account the subject of sexuality and desire.

In 1 a caricature printed on Christmas Eve 1934 by the Warsaw daily Express Poranny, 2 a man stares surprised at a swarm of cockroaches surrounding a black box on a wall. The title reads: "A French infestation near the electric metre," a play on Francuz, a Polish word both for Frenchman and cockroach (then written without the capital letter). The caricature was part of a conflict between the city of Warsaw and the local power plant, owned by Compagnie d'Électricite de Varsovie, a joint-stock company based in Paris. 3 After sputtering on for a decade, the dispute became harsher as the Great Depression affected Poland. In 1934, a local court put the power plant under compulsory administration, defying an international arbiter. Two years later, the city took the company over, with talks continuing into 1939. The two dates, 1934 and 1936, also mark turning points in relations between the Polish government and two other companies: a French-owned textile producer Towarzystwo Zakładów Żyrardowskich S. A. (Żyrardów Works), 4

Konserwatywna krytyka przemian edukacyjnych jest złożona i wieloaspektowa. Publicyści konserwatywni wiele uwagi poświęcają m.in. spadkowi poziomu nauczania – stanowiącego w ich przekonaniu pochodną umasowienia/egalitaryzacji oświaty oraz postrzegania jej w kategoriach świadczenia społecznego. Z niepokojem przyjmują także tendencje do pragmatyzacji kształcenia, dostosowywania go do bieżących potrzeb (rynku pracy, gospodarki, polityki) zamiast do uniwersalnych ideałów i wartości. Jednak najważniejszym elementem konserwatywnej oceny przemian oświatowych, motywem przewodnim większości wypowiedzi jest przeświadczenie, że działania podjęte przez reformatorów doprowadziły do zerwania z tradycyjnym (formacyjnym) modelem edukacji, rozumianej jako świadomy proces nadawania jednostce kształtu przez pedagoga-mistrza w wyniku transmisji wiedzy i wartości. W artykule chciałbym skoncentrować się na tym problemie. Przedmiotem badań były wypowiedzi przedstawiane w ciągu ostatnich kilku lat na łamach...

There has been a notable absence of analysis of how the intelligentsia is perceived by society, even though such studies would be instrumental in the current context, where there are growing challenges to authority and intensifying anti-elite sentiment aimed especially at cultural elites. This paper addresses the current authority and symbolic capital of the intelligentsia. It draws on empirical data collected in a survey of Polish society and utilizes Weber's concept of authority and Bourdieu's theory of capital. The study established that Poles identify the intelligentsia mainly in its historically shaped form as people with cultural capital and an ethos understood as lifestyle or moral obligation. The image of the intelligentsia is defined in opposition to "specialists without spirit," and only then it is socially effective and still recognized as symbolically important. As a result, the intelligentsia is cast as an authority, which gives it the right to play a leading role. This paper posits that as long as the image of an ethos-based, selfless group endowed with cultural capital prevails in society, the intelligentsia will continue to possess symbolic capital.

Źródła archiwalne do dziejów działalności duszpasterskiej konwentu OO. Bernardynów w Przeworsku na przełomie XIX i XX wieku Klasztor Bernardynów w Przeworsku 1 to fundacja Rafała Jakuba Tarnowskiego z 1461 r., objęta cztery lata później przez zakonników przybyłych prawdopodobnie z Tarnowa. Powstał jako pierwszy w diecezji przemyskiej konwent Braci Mniejszych Regularnej Obserwancji. Z uwagi na korzystne położenie przy trakcie krakowsko -lwowskim zyskał silną pozycję w zakonnej prowincji. Czterokrotnie organizowano tu kapituły, a tej w roku 1489 przewodniczył osobiście bł. Władysław z Gielniowa. Dwaj inni współbracia mieszkający w klasztorze przeworskim -o. Piotr Kandyd i o. Grzegorz z Nowego Sącza -choć nie dostąpili chwały ołtarzy, zasłynęli ze swej świątobliwości 2 . Postaci gorliwych duszpasterzy, wśród których wymienić wypada ponadto kontrreformacyjnego kaznodzieję, o. Klemensa

Andrzej SKRENDO University of Szczecin A Peculiar Type of Untranslatability: On Difficulties in Translation Theory, with Reference to Hermeneutics This article consists of two sections: one theoretical and one literary-historical. The former analyses the relations between translation theory and hermeneutics, whereas the latter analyses translations of Tadeusz Rozewicz’s poems into German and English.

Using archival sources, movie reviews, secondary sources and films, this article examines the cinema of Jerzy Passendorfer, the founding father of action movies genre in People's Poland, but also the staunch supporter of Władysław Gomułka's 'Polish road to Socialism' and General Mieczysław Moczar's ultranationalist faction of the Partisans in the Polish United Workers' Party. It demonstrates how Passendorfer's blend of mainstream cinema and propaganda legitimized the party state and contributed to the construction of a new ethos, identity, and politics of history that enforced historical amnesia and syncretized past and present. It also argues that Passendorfer's promotion of nationalist and authoritarian state ideology, militaristic patriotism and Polish-Soviet alliance, commissioned by the regime, sat well with mass audiences, precisely because of the use of popular genres adopted from the West and the quench for optimistic visions of nationhood. Although Passendorfer's patriotic actions flicks faded away with the fall of Gomułka's regime, they constitute a model, which can be still emulated.

This chapter unfurls several fronds as it explores what ace-ecologies might be and what they might teach us about relating. First, I explore Lordean erotics and asexual erotics alongside ecologist Melissa K. Nelson’s articulation of Indigenous eco-erotics. Here, I suggest that the erotic continues to be a persistent concept-word that gestures toward what is
usually inarticulable, the felt and sensed thrill and deeper meaning that comes from nonhierarchical, non-anthropocentric human relating with the natural world of which human-animals are merely a part. My proposition here is that ace erotics need to be included in understandings of relating and making kin because they draw attention to sexual attraction as but one mode of attraction that has been sanctified in a hierarchy of both human-human
and human-non-human relating. Getting suspicious of ossified settler strategies of romance and sex “hoarding,” as TallBear frames it, thus requires that we challenge compulsory sexuality and amatonormativity. Drawing out the thread of erotics, I demonstrate that kinship can only be enriched if we think with ace perspectives and with the dynamic relational models that asexuality brings forth.

I put forward four initial tenets and prompts through which ace-ecologies could proceed, sprouting some initial thoughts as to what ace-ecologies might look and feel like and what they might challenge us to think and do. In the final portion of this chapter, I explore some of these ideas by way of Polish ecofeminist performance artist Teresa Murak (b. 1949). Murak has had a long and fascinating career as an eco and performance artist both under state-socialism during the cold war and since the lifting of the so-called iron curtain. Under stifling and impossibly inhibiting conditions, Murak turned to seeds, plants, moss, soil, watercress, and yeast to make living art in which her body and the bodies of her plant coconspirators collaborated in lively system overthrow. For example, in “Procession” (Procesja)
she nurtured a “Lady’s Smock” (kobieca koszula) from watercress and walked the streets of 1970s Warsaw in this watercress cape. I turn to Murak because I am attracted to her Polish form of anti-colonial politics and have long been energized by past and present day Polish revolutionary and anti-state protest. Yet while I am attracted to Murak, hers is only one example of artistic practice that could be placed in conversation with ace-ecologies.

This paper is the culmination of nearly a decade of engagement with Adam Mickiewicz's Pan Tadeusz, a work often described as the Polish national epic. Written in exile and published in 1834, Mickiewicz's poem has been read by generations of Poles as both a nostalgic elegy and a call to national memory. This essay explores Pan Tadeusz through the eyes of an English reader whose first encounter with the poem was sparked by a museum visit. Drawing on literary comparison, historical context, and personal reflection, I seek to understand how Mickiewicz's work functions both as Romantic literature and as a vessel of cultural survival. The essay engages with English Romanticism, pastoral traditions, and the work of writers such as Wordsworth, Byron, and Scott, in order to interpret Mickiewicz's unique blending of landscape, folklore, patriotism, and moral vision. My reading argues that Pan Tadeusz is not merely a Polish classic, but a European one, yet also a book that could only have been written by a Pole in exile.

Living in the multicultural areas of a predominantly Polish community, German characters either identify themselves as Poles (the first, naive description of their identity), or realise that a full national identification is impossible for them (the second stage, which usually signifies that they are about to be confronted with German culture). Since their experience of being permanently in-between entails a liminal position, these literary figures can be described as liminal. The crucial aspects of describing a literary character as liminal are: 1) the exposure during adolescence to at least two cultures which are perceived as unequal; 2) the aspiration to enter the dominant culture, linked to the promise of a social gain; 3) full alienation – a permanent status as an Other in both cultures; 4) the uniqueness of experience – the absence of a community of people in the same situation, the lack of understanding on the part of people from both cultures. These issues are discussed with reference to the novels "Kronika wypadków miłosnych" by T. Konwicki, "Homunculus z tryptyku" by B. Wuttke and "Początek" by A. Szczypiorski.

Artykuł bazuje na powieści "Homunculus z tryptyku" autorstwa pochodzącej z Międzyzdrojów pisarki Britty Wuttke, utworem kontekstowym jest natomiast esej Piotra Lachmanna „»Wypędzenie« po polsku". Główny cel pracy to wskazanie i przedstawienie obecnego w obu tekstach doświadczenia, które autorka nazywa wyobcowaniem terytorialnym. To sytuacja, gdy podmiot mieszka w swojej miejscowości, częstokroć w tym samym domu czy mieszkaniu, chodzi tymi samymi ulicami, bywa w tych samych budynkach, lecz w jego otoczeniu zmienia się wszystko – administracja, ludność, dominująca narodowość i religia, język urzędowy, nazewnictwo ulic i obiektów architektonicznych, kultura i obyczaje. Najważniejsze zjawiska, których doświadcza bohater wyobcowany terytorialnie, to funkcjonowanie w odniesieniu do dwóch języków i kultur, znalezienie się w pozycji obcego wobec grupy dominującej oraz palimpsestowość przestrzeni. W artykule szczegółowo zanalizowane zostało trzecie z tych zjawisk na przykładzie Międzyzdrojów, które stają się metaforycznym polem walki pomiędzy nowo przybyłymi Polakami a pozostałymi w mieście Niemcami, a także dwoma pokoleniami rodziny przedstawionej w "Homunculusie z tryptyku".

HAL is a multi-disciplinary open access archive for the deposit and dissemination of scientific research documents, whether they are published or not. The documents may come from teaching and research institutions in France or abroad, or from public or private research centers. L'archive ouverte pluridisciplinaire HAL, est destinée au dépôt et à la diffusion de documents scientifiques de niveau recherche, publiés ou non, émanant des établissements d'enseignement et de recherche français ou étrangers, des laboratoires publics ou privés.

Aims and Objectives / Purpose / Research Questions: This qualitative case study investigates the role of multilingualism in the integration of Ukrainian refugee students in Polish schools following Russia's 2022 invasion of Ukraine. It specifically asks: (1) What role does multilingualism play in the integration of Ukrainian refugee students in Polish schools? (2) How does proficiency in a commonly shared language influence the initial integration and emotional well-being of Ukrainian refugee students? and (3) What insights from this case study can inform broader understandings of refugee student integration in multilingual educational settings? Design / Methodology / Approach: The study employs a qualitative case study design, utilizing semi-structured interviews supplemented by drawings, and focus groups with six Ukrainian refugee students aged 7-13 who have been in Polish schools for at least six months. Data collection was conducted in Ukrainian, with parents present, and ethical protocols adhered to trauma-informed care practices. Data and Analysis: Data included individual interviews-supplemented by drawings from participants-and focus groups, yielding approximately 330 minutes of recordings and visual materials. Transcripts were analyzed using Braun and Clarke's (2006) thematic analysis framework with MAXQDA software. Coding and theme development were collaborative, guided by translanguaging theory, Ager and Strang's integration framework, and social-emotional learning principles. Findings / Conclusions: Findings reveal that while the linguistic proximity of Ukrainian and Polish provided some initial advantages, English emerged as a crucial mediator for communication and emotional comfort during the early stages of integration. Students also relied on Ukrainian and Russian, as well as non-verbal strategies such as gestures, to communicate. Cultural and social activities further facilitated belonging. The study concludes that multilingualism, supported by social-emotional practices, significantly contributes to both linguistic and emotional integration.

This article aims to show the diverse avenues of the debates over Russian and Soviet heritage in Poland. While the Soviet monuments have been broadly contested – either as bottom-up or top-down initiatives – tsarist Russian heritage has been less visible in the discussions. In 2022 the country became a memory battlefield, adding layers to already palimpsestic memory sites. We provide both an overview of this process and a close reading of selected sites, concentrating primarily on the Monument to Heroes in Poznań and the Monument to the Liberation of the Land of Warmia and Masuria in Olsztyn. Moreover, this article looks at the role the Institute of National Remembrance has played since March 2022 in urging local authorities to dismantle Soviet monuments within their municipalities. The official removal of approximately 60 monuments across Poland is anticipated in the near future. 35 have already been dismantled by late 2023, sometimes following grass-roots initiatives. Our article examines this interpretive framework through the lenses of palimpsests and postcolonial theory. Characterised by the sequential actions of divulging and reinstating, palimpsests tangibly disclose latent historical imprints, while decolonisation endeavours to expose and revive suppressed narratives and meanings.