Ochrona praw podstawowych w Unii
Unia Europejska jest zarówno stowarzyszeniem krajów współpracujących w dziedzinach wzajemnego zainteresowania, jak i wspólnotą wartości.
Podstawowe wartości, na których opiera się Unia, zostały zapisane w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Wartościami tymi są
- poszanowanie godności człowieka,
- wolność,
- demokracja,
- równość,
- praworządność i
- poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
Poszanowanie praw obywateli jest jednym z podstawowych obowiązków UE. UE musi przestrzegać tych praw, prowadząc politykę i realizując programy; podobnie muszą postępować instytucje UE i wszystkie państwa członkowskie.
W Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej zapisano wszystkie prawa osobiste, obywatelskie, polityczne, gospodarcze i społeczne, które przysługują obywatelom Unii Europejskiej.
Karta uzupełnia systemy krajowe, lecz ich nie zastępuje. W przypadku naruszenia praw podstawowych jednostek w sprawach tych orzekają sądy krajowe. Indywidualni obywatele mogą również kierować skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który orzeka w sprawach o łamanie praw obywatelskich i politycznych ustanowionych w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W szczególnych przypadkach, gdy państwo członkowskie nie przestrzega prawodawstwa UE i narusza prawa jednostki, Komisja Europejska może również wnieść sprawę przeciwko danemu państwu członkowskiemu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Agencja Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych jest niezależnym organem UE wyspecjalizowanym w tej dziedzinie, a jej mandat obejmuje pełny zakres praw określonych w Karcie.
Rola Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski jest w pełni zaangażowany w przestrzeganie praw podstawowych w całej Unii.
W następstwie prac toczących się w Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych podczas posiedzeń plenarnych Parlamentu Europejskiego posłowie do PE omawiają i przyjmują rezolucje w sprawie sytuacji w zakresie praw podstawowych w UE oraz w sprawie konkretnych zagadnień dotyczących ochrony tych praw w państwach członkowskich.
Parlament Europejski przyjmuje wraz z Radą UE prawodawstwo, które służy lepszej ochronie praw podstawowych.
Jednym z dobrych przykładów takiego prawodawstwa jest zbiór aktów prawnych, które Parlament Europejski przyjął, by zakazać dyskryminacji i zapewnić równe traktowanie w pracy.
Innym ważnym osiągnięciem jest ochrona prywatności i zadbanie o to, by dane osobowe były przetwarzane w pełnym poszanowaniu prawodawstwa Unii przyjętego w celu zapewnienia ochrony praw podstawowych.
Państwa członkowskie stosują te akty prawne na szczeblu krajowym.
W ostatnich latach Parlament Europejski angażuje się również w większej mierze w kwestie dotyczące praworządności i demokracji. W 2016 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję wyrażającą poparcie dla utworzenia unijnego mechanizmu dotyczącego demokracji, praworządności i praw podstawowych w państwach członkowskich i instytucjach UE.