Gmail Sunil Andhare <sunil.andhare01@gmail.

com>

Mpsc pre test poly

Sunil Andhare <[email protected]> Thu, Jan 10, 2019 at 11:58 AM

To: [email protected]

HOME

STUDENT HOME

VIEW RESULTS

TAKE TEST

PROFILE

PENDING TESTS

LOG OUT

Welcome sunilandhare02

Your Test Results

Back

Test Summary

Student Name Sunil andhare Rank 63

Test Subject Test Duration Max. Marks Correct Answers Wrong Answers Attempted/Not
Attempted Count Positive Marks Negative Marks Obtained MarksPercentage

POLITY TEST 3 GS 02:00:00 200.00 38 51 Attempted : 89

Not Attempted : 11 76.00 33.66 42.34 21.17 %

Test Information in Detail

Question No. Question Your Answer Correct Answer

1

1935 च्या भारत सरकार कायद्यान्वये पु ढीलपै की कोणती सं स्था स्थापन करण्याची तरतूद केली नाही?

(अ) भारतीय रिझर्व्ह बँ क

(ब) सं युक्त लोकसे वा आयोग

(क) सं घराज्य न्यायालय (फेडरल कोर्ट)

The Government of India Act of 1935 did not have the provision of the establishment of which of the
following institutes?

(a) Reserve Bank of India

(b) Joint Public Service Commission

(c) Federal Court

Options

अवब

a, b

बवक

b, c

अवक

a,c

अ, ब व क

a, b, c

unanswered d

Explanation
उत्तर - 4

1935 चा कायदा जबाबदार शासनपद्धती स्थापन करण्यातील महत्त्वाचा टप्पा मानला जातो. यानु सार केंद्रीय
लोकसे वा आयोग, प्रां तिक लोकसे वा आयोग, सं युक्त लोकसे वा आयोग, RBI व फेडरल कोर्टाची स्थापना केली.

Government of India Act, 1935 is considered as an important step in the process of introduction of
responsible governmet in India. According to this act, Union Public Service Commission, Provincial Public
Service Commission, Joint Public Service Commission, RBI and Federal court have established.

पुढीलपैकी कोण घटनासमितीच्या सदस्या नव्हत्या?

(अ) सरोजिनी नायडू

(ब) विजयालक्ष्मी पं डित

(क) दुर्गाबाई दे शमु ख

(ड) बे गम ऐझाझ रसूल

Which of the following were not the member of Constituent Assembly?

(a) Sarojini Naidu

(b) Vijayalaxmi Pandit

(c) Durgabai Deshmukh

(d) Begum Aizaz Rasul

Options

फक्त क

Only c

बवक
b and c

कवड

c and d

यापैकी नाही

None of the

unanswered d

Explanation

उत्तर - 4

घटनासमितीच्या 299 सदस्यांपैकी 15 महिला होत्या. यात वरील महिलांसोबतच अमत

ृ कौर, रे णुका रे , दाक्षायणी
वेलयुदान, लीला रॉय इत्यादींचा समावेश होता.

Out of the 299 members of the Contituent Assembly there were 15 female members. In addition to the
above names, Amrut Kaur, Renuka Ray, Leela Roy, Dakshayani Velyudan etc. were also its members.

3
मौलाना अबल
ु कलाम आझाद यांच्या संदर्भात पढ
ु ीलपैकी अयोग्य विधान निवडा.

From the following statements select the incorrect statement about Maulana Abul Kalam Azad.

Options

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सर्वात कमी वयाचे अध्यक्ष म्हणून निवडून येण्याचा विक्रम त्यांच्या नावावर आहे .

Record of being elected as youngest President of Indian national Congress is in his name.

घटनासमितीच्या अल्पसंख्याकविषयक उपसमितीचे अध्यक्ष म्हणून त्यांनी काम पाहिले.

He worked as chairman of Minorities sub-committee of Constituent Assembly.

अल ् हिलाल’ या साप्ताहिकाचे संपादन करणार्‍या आझाद यांनी ‘इंडिया विन्स फ्रीडम’ हे पुस्तक लिहिले.

Azad, who was the editor of weekly 'Al-Hilal', wrote a book 'India Wins Freedom'

d
यापैकी नाही

None of the above

c b

Explanation

उत्तर - 2

विधान 1 व 3 बरोबर आहे . अल्पसंख्याकविषयक समितीचे अध्यक्ष एच. सी. मुखर्जी होते त्यामुळे विधान 2 चूक
आहे .

Statement 1 and 3 are correct. H. C. Mukharjee was the Chairman of Minorities Sub-committee. So
statement 2 is wrong.

13 डिसें बर 1946 रोजी पं डित जवाहरलाल ने हरू यांनी मांडले ल्या उद्दिष्टां च्या ठरावात पु ढीलपै की कोणत्या
तत्त्वांचा उल्ले ख होता?

(अ) भारत हा राज्यांचा सं घ (Uniof of State)

(ब) सामाजिक, आर्थिक व राजकीय न्याय

(क) अभिव्यक्ती स्वातं त्र्य

(ड) लोक हे अधिसत्ते चा स्रोत

Which of the following principles were included in the 'Objective Resolution' moved by Pandit
Jawaharlal Nehru on 13 Dec. 1946?

(a) India : Union of States

(b) Social economic and political justice

(c) Freedom of expression

(d) People are the source of authority

Options

अ, ब व क

a, b, c

b
ब, क व ड

b, c, d

अ, क व ड

a, c, d

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

d d

Explanation

उत्तर - 4

उद्दिष्टांच्या ठरावातील इतर उद्दिष्ट्ये - सार्वभौम, गणराज्य, विचार, श्रद्धा, अभिव्यक्ती, उपासना, संघटना यांचे
स्वातंत्र्य, दे शाची एकता व अखंडता.

22 जाने वारी 1947 रोजी ठराव स्वीकृत करण्यात आला.

Other objectives of Objective Resolution : Sovereign, Republic, Freedom of Thought, belief; faith,
worship; expression & association, unity and integrity of country. This resolution was adopted on
January 22, 1947.

भारतीय राज्यघटनेचे विविध भाग व त्याचे स्रोत यासंदर्भात अयोग्य जोडी निवडा.

Select the incorrect pair of different parts of Indian constitution and their sources.

Options

रचनात्मक भाग - 1935 चा भारत सरकार कायदा

Structural Part - Government of India Act 1935.

तात्त्विक भाग - आयर्लंड

Philosophical part - Ireland

c
राजकीय भाग - ब्रिटन

Political Part - Britain

यापैकी नाही

None of the above

b d

Explanation

उत्तर - 4

संसदे चे सार्वभौमत्व आणि न्यायपालिकेचे वर्चस्व याबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) ब्रिटनची सं सद सार्वभौम आहे तर अमे रिकेत न्यायपालिकेचे वर्चस्व आहे .

(ब) याबाबतीत भारतीय व्यवस्था ही ब्रिटनप्रमाणे आहे .

Consider the following statements about Sovereignty of parliament and supremacy of Judiciary.

(a) Parliament of Britain is sovereign, whereas America has supremacy of judiciary.

(b) In this case Indian System is similar to that of Britain

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

c
दोन्ही बरोबर

Both are correct

दोन्ही चूक

Both are incorrect

c a

Explanation

उत्तर - 1

ब्रिटनची संसद सार्वभौम आहे म्हणजेच संसदे चे वर्चस्व आहे . याउलट अमेरिकेत न्यायालय प्रबळ आहे . भारतात या
दोहोंचा समन्वय साधला आहे . भारतात संसद सार्वभौम नसून तिच्यावर न्यायपालिका काही प्रमाणात नियंत्रण ठे वू
शकते.

British Parliament is sovereign which means there is dominance of Parliament.

Opposite to this, there is judicial supremacy in America. There is fine balance of both in India. As
parliament in India is not sovereign, judiciary can maintain control over it to some extent.

भारतीय राज्यघटनेच्या सरनाम्याबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या व अयोग्य विधान निवडा.
Consider the following statements about preamble of Indian Constitution and select the incorrect
statement.

Options

प्रसिद्ध विधिज्ञ नानी पालखीवाला यांनी सरनाम्याला राज्यघटनेचे ओळखपत्र म्हणन

ू संबोधले.

Nani Palkhiwala, an eminest jurist, called the preamble as the identity card of the Constitution.

सरनामा हा राज्यघटनेचा भाग नाही असे मत सर्वोच्च न्यायालयाने बेरूबारी युनियन खटल्यादरम्यान नोंदविले.

In the Berubari Union case, the supreme court opined that preamble is not a part of the constitution.

सरनामा हा कायदे मंडळाच्या अधिकाराचा स्रोत आहे .

Preamble is a source of power to legislature.

d
यापैकी नाही

None of the above

d c

Explanation

उत्तर - 3

सरनामा हा कायदे मंडळाच्या अधिकाराचा स्रोत नाही. भारतीय राज्यघटना व अंतिमतः भारतीय लोक हे स्रोत आहे त.

Preamble is not a source of power to legislature. Indian constitution and finally the people of India are
the source.

पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) राज्यघटने च्या सरनाम्यातील समानता हे तत्त्व म्हणजे विशे षाधिकाराचा अभाव होय.

(ब) सरनाम्यात दर्जा व सं धीची समानता नमूद करण्यात आली आहे .

Consider the following statements.

(a) The principle of equality in the preamble of constitution means the absence of special privileges.

(b) Equality of status and opportunity is stated in preamble.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both are correct

d
दोन्ही चक
ू

Both are incorrect

c c

Explanation

उत्तर - 3

कोणालाही विशेषाधिकार प्रदान न करता सर्वांना समान संधी दे णे व समतेने वागवणे या अर्थाने समानता म्हणजे
विशेषाधिकाराचा अभाव. विधान ब बरोबर असन
ू सरनामा दर्जा व संधीच्या समानतेची हमी दे तो.

Equality in the sense of without giving a special privileges to anyone, giving equal opportunity to
everyone and treating equally is the absence of special privileges. Statement b is correct and preamble
assures the equality of status and opportunity.

भारत दे श हे संघराज्य नसन

ू राज्यांचा संघ आहे कारण ..........

(अ) राज्यांदरम्यान करार होऊन ते अस्तित्वात आले ले नाही.

(ब) राज्यांना सं घातून बाहे र पडण्याचा अधिकार नाही.

India is a 'Union of states' rather than a 'Federation of states' because

(a) It is not the result of an agreement among the states.

(b) The states have no right to secede from the federation

Options

फक्त अ

Only a

फक्त ब

Only b

अवब

a and b

d
एकही नाही

None of the above

c c

Explanation

उत्तर - 3

दोन्ही विधाने भारताच्या बाबत सुसंगत आहे त. अमेरिकेत मात्र राज्यांदरम्यान करार होऊन संघराज्य अस्तित्वात
आले.

Both the statements are consistent with India's case. In America, federation came into existence with
agreement between states.

10

पुढीलपैकी कोणत्या कारणासाठी संबंधित राज्याच्या विधिमंडळाचे मत विचारात घेतले जाते?

(अ) राज्याची सीमा वाढवायची अथवा कमी करायची असल्यास.

(ब) राज्याच्या नावात बदल करायचा असल्यास.

(क) राज्याचा काही भूभाग दुसर्‍या राज्यात समाविष्ट करायचा असल्यास.

For which of the following reasons the respective state legislature's opinion is taken into consideration.

(a) If the states' boundary is to be increased or decreased.

(b) If the states' name is to be changed.

(c) If some part of the state is to be merged in another state.

Options

अवब

a and b

बवक

b and c

c
अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

d d

Explanation

उत्तर - 4

राज्य विधिमं डळाची मते विचारात घे तली जातात मात्र ती बं धनकारक नसतात.

State legislatures view is taken into consideration but it is not binding.

11

भारतीय नागरिक जर सलग 7 वर्षे भारताबाहे र असल्यास त्याचे नागरिकत्व रद्द केले जाते. याला अपवाद असणार्‍
यांमध्ये पुढीलपैकी कोणाचा समावेश होतो?

(अ) विद्यार्थी

(ब) भारत सरकारच्या से वेत असणारी व्यक्ती

(क) भारत सदस्य असणार्‍या आं तरराष्ट् रीय सं घटने त काम करणारी व्यक्ती

When Indian citizen resides out of India for 7 years continuously, his Indian citizenship terminates.
Which of the following options is/are exception to this?

(a) Student

(b) Person in Government of India Service

(c) Person Working in an international organisation of which India is a member.

Options

फक्त ब

Only b

b
बवक

b and c

अवब

a and b

अ, ब व क

a, b, c

d d

Explanation

उत्तर - 4

ू ावासात भारतात परतण्याची

तिन्ही घटक अपवाद आहे त. यासोबत अशी व्यक्ती जी भारताच्या परदे शातील दत
इच्छा असल्याची नोंद करते .

All the three factors are exception, Addition to this a person who registers his/her will to return to India
in the Indian embassy of foreign country.

12
परदे शस्थ भारतीय नागरिकाला (Overseas Citizen of India) पुढीलपैकी कोणत्या पदावर नियुक्त/निवडून येण्यास
मनाई आहे ?

(अ) सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश

(ब) लोकसभा सदस्य

(क) सरकारी अधिकारी

For which of the following posts, the overseas citizen of India is not allowed to get nominated/elected?

(a) Supreme Court judge

(b) Lok sabha member

(c) Goverment officer

Options

अवब

a and b

बवक

b and c

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

d d

Explanation

उत्तर - 4
धारण करण्यास मनाई असणारी पदे - राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, HC/SC न्यायाधीश, मतदार, राज्य विधिमंडळ व
संसद सदस्य.

Positions not allowed to hold - President, Vic-President, Judges of SC/HC, Voter, member of parliament
and state legislature.

13

मूलभूत हक्काच्या वैशिष्ट्यांसंदर्भात विसंगत पर्याय निवडा.

Select the inappropriate option regarding features of fundamental rights?

Options

हे हक्क राजकीय लोकशाही आणण्यासाठी साहाय्यभूत ठरतात.

This rights help in attaining politial democracy

हे हक्क राज्यसंस्थेच्या आक्रमणापासन

ू व्यक्तीच्या स्वातंत्र्याची जपणक
ू करतात.
These rights protect the freedom of people against the invasion by the state.

हे हक्क कायदे मंडळ आणि कार्यकारी मंडळाच्या मनमानी कारभारावर नियंत्रण ठे वतात.

These rights limit the tyranny of the executive and arbitrary laws of the executive and arbitrary laws of
the legislature.

यापैकी नाही

None of the above

c d

Explanation

उत्तर - 4

मूलभूत हक्क हे राजकीय लोकशाहीचा आधार मानले जातात. याद्वारे समता, स्वातं त्र्य या तत्त्वांचा पु रस्कार केला
जातो. (मार्गदर्शक तत्त्वे ही सामाजिक-आर्थिक लोकशाहीसाठी आवश्यक आहे त.) कायदे मंडळ आणि कार्यकारी
मं डळ यां च्या कायदे निर्मिती व अं मलबजावणी ह्या कार्यावर मूलभूत हक्क नियं तर् ण ठे वतात जे णेकरून ते कायदे
व्यक्तिस्वातं त्र्याचे हनन करणार नाहीत. मु ख्यतः सु रुवातीचे नकारात्मक हक्क ही कामगिरी बजावतात.

Fundamental Rigts are considered as base of political democracy. Through this principles like equality,
freedom are advocated. (Directive Principles are necessary for social economic democracy.)
 Fundamental rights operate as limitations on the law-making and implementing functions of legislature
ane executive so that those laws do not harm individual freedom. Mainly initial negative rights perform
this function.

14

राज्यघटनेच्या कलम 13 अन्वये मूलभूत हक्कांशी विसंगत असणारा कायदा (Law) रद्दबातल ठरविला जाईल.
यातील ‘कायदा’ या गटात पुढीलपैकी कशाचा समावेश होतो?

(अ) सं सदीय कायदा

(ब) सरकारी नियम व अधिनियम

(क) अध्यादे श

(ड) रूढी, परं परा

According to Article 13 of Indian constitution. all laws that are inconsistent with any of the fundamental
rights shall be void.

The term law in this includes which of the following?

(a) Parliamentary law

(b) Government rules & regulations

(c) Ordinance

(d) Customs, traditions.

Options

अवब

a and b

अवक
a and c

अ, ब व क

a, b, c

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

d d

Explanation

उत्तर - 4

सं सदीय व राज्य विधिमं डळ कायद्यासहीत सरकारी नियम, नियमावली, अधिनियम, आदे श, नोटीस, रूढी-परं परा
ज्यांना कायद्याची परिणामकारकता आहे अशा सर्व बाबी कायदा (Law) या वर्गात ये तात.

The term 'law' includes, laws enacted by the parliament or state legislature, ordinance, order, rule bye
law, regulation or notification, custom or usage having the force of law.

15

पुढीलपैकी कोणते मार्गदर्शक तत्त्व गांधीवादी नाही?

Which of the following directive principle is not Gandhian principle?

Options

संपत्तीच्या केंद्रीकरणाला विरोध

Prevention of concetration of wealth

अनस
ु चि
ू त जाती-जमाती आणि दर्ब
ु लांचे शोषणापासन
ू संरक्षण करणे.

Protect Scs, STs and other weaker sections from exploitation.

आरोग्यास हानिकारक पदार्थांचे सेवन टाळणे.

Avoiding the consumption of toxicatings harmful for health.

d
ग्रामपंचायतीचे संघटन करणे.

To organise village panchayats.

a a

Explanation

उत्तर - 1

संपत्तीच्या केंद्रीकरणाला विरोध हे गांधीवादी नव्हे तर समाजवादी प्रकारचे मार्गदर्शक तत्त्व आहे .

Prevention of Cocentration of wealth is socialistic directive principle and not the Gandhian.

16

गोलकनाथ खटल्याबाबत पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) मूलभूत हक्क हे पवित्र असून मार्गदर्शक तत्त्वां च्या अं मलबजावणीसाठी मूलभूत हक्कांमध्ये बदल करता
ये णार नाही असा निर्णय सर्वोच्च न्यायालयाने या खटल्यात दिला.

(ब) 24 वा घटनादुरुस्ती कायदा ही सं सदे ने गोलकनाथ खटल्याला दिले ली प्रतिक्रिया होती.

Consider the following statements about Golaknath case.

(a) In Golaknath case supreme court ruled that fundamental rights are sacrosanct and they cannot be
changed for the implementation of directive principles.

(b) Enactment of 24th Amendment Act was the parliaments reaction to the supreme courts judgement
in the Golak nath case.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both are correct

d
दोन्ही चूक

Both incorrect

unanswered c

Explanation

उत्तर - 3

24 व्या घटनादुरुस्तीने तरतूद केली की घटनादुरुस्ती करून सं सद मूलभूत हक्क बदलू शकते किंवा रद्द करू शकते .

24th constitutional amendment made a provision that parliament can change or abolish the
fundamental rights through constitutional amendment.

17

मल
ू भत
ू कर्तव्यासंदर्भात पढ
ु ील विधानांपैकी अचक
ू विधान/ने निवडा.

(अ) मूळ राज्यघटने त मूलभूत कर्तव्यांचा समावे श नव्हता.

(ब) मार्गदर्शक तत्त्वे ही सरकारकडू न तर मूलभूत कर्तव्ये ही जनते कडू न अपे क्षा करतात.

(क) मूलभूत कर्तव्ये स्वतःहन

ू लागू होत नसली तरी सं सद कायदा करून त्याची अं मलबजावणी करू शकते .
Select the correct statement/s from the following statements about fundamental duties

(a) Fundamental duties were not included in original constitution.

(b) Directive principles expect from government while fundamental duties expect from people.

(c) Even though fundamental duties are not enforceable the parliament can implement them through
legislation.

Options

फक्त अ

Only a

अवब

a and b

c
अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

b d

Explanation

उत्तर - 4

मूलभूत कर्तव्ये 42 व्या घटनादुरुस्तीने समाविष्ट केली गे ली, ज्याची शिफारस स्वर्णसिं ग समितीने केली होती.
मार्गदर्शक तत्त्वे सरकारला एक प्रकारे राज्यकारभाराबाबत निर्दे श दे तात व ठरावीक कामाची अपे क्षा ठे वतात. तर
मूलभूत कर्तव्य व्यक्तीकडू न अपे क्षा करतात. मूलभूत कर्तव्याच्या अं मलबजावणीसाठी सं सद कायदा करू शकते .
उदा. राष्ट् रीय मानचिन्ह अनादर प्रतिबं ध कायदा 1971.

Fundamental duties were added by the 42nd constitutional amendment, which was recommended by
Swaran Singh committee.

Directive Principles are instructions to the state about administration and expects specific work.
Fundamental duties expect from individual. Parliment can make law for the implementation of
fundamental duties. For example, The Prevention of Insults to National Honour Act, 1971.

18
मूलभूत कर्तव्यांच्या यादीत पुढीलपैकी कशाचा समावेश होत नाही?

Which of the following is not included in the list of fundamental duties?

Options

महिलांच्या प्रतिष्ठे ला मानहानी पोहचवणार्‍या कृती टाळणे

The renounce practices derogatory to the dignity of women.

हिंसेचा त्याग करणे

To adjure violence

दे शाचे संरक्षण करणे

To defend the country

d
यापैकी नाही

None of the above

c d

Explanation

उत्तर - 4

19

कलम 368 मध्ये घटनादरु

ु स्तीची प्रक्रिया नमूद करण्यात आली आहे . या संदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) सरनाम्यासहीत राज्यघटने च्या कोणत्याही कलमात बदल करण्याचा अधिकार हे कलम सं सदे ला दे ते.

(ब) घटनादुरुस्ती विधे यक सं सदे त मांडण्यापूर्वी राष्ट् रपतीची पूर्वपरवानगी आवश्यक नसून सं सदे ने पारित केले ल्या
विधे यकाला राष्ट् रपतींनी सं मती दे णे बं धनकारक आहे .

The process of Constitutional Amendment is mentioned in article 368. Consider the following
statements regarding this.
(a) This article gives power to parliament to amend any provision of the Constitution including its
Preamble.

(b) President's prior permission is not required for the introduction of Constitution Amendment bill in
the parliament and the President must give his assent to the bill passed by parliament.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

d
दोन्ही चक
ू

Both incorrect

b c

Explanation

उत्तर - 3

संसद कोणताही बदल करू शकते परं तु त्यामुळे घटनेच्या मूलभूत संरचनेला धक्का लागला नाही पाहिजे.

Parliament can make any changes, subject to the condition that no amendment is done to the 'basic
structure.'

20

पुढीलपैकी कोणत्या तरतुदीसंदर्भात घटनादरु

ु स्ती करण्यासाठी विशेष बहुमत आवश्यक नाही?

Regarding to which of the following provision's amendment, the special majority is not required?

Options

a
मूलभूत हक्क

Fundamental rights

मार्गदर्शक तत्त्वे

Directive Principles

संसदे ची कामकाज नियमावली

Rules of procedure in parliament

यापैकी नाही

None of the above

c c

Explanation

उत्तर - 3
संसद कामकाज नियमावली साध्या बहुमताने बदलता येते.

Rules of procedure in Parliament can be amended by simple majority.

21

वेगवेगळ्या खटल्यांचा निकाल दे ताना सर्वोच्च न्यायालयाने काही तत्त्वांचा समावेश राज्यघटनेच्या मूलभूत
संरचनेत केला. पुढीलपैकी कोणते तत्त्व या यादीत येत नाही?

(अ) राज्यघटने चे धर्मनिरपे क्ष स्वरूप

(ब) कल्याणकारी राज्यसं स्था

(क) घटनादुरुस्ती करण्याबाबत सं सदे चा मर्यादित अधिकार

While giving judgement in different cases, supreme court has included some principles in basic structure
of constitution.

Which of the principle is not included in this list?

(a) Secular character of the constitution

(b) Welfare State

(c) Limited Power of Parliament to amend the Constitution

Options

फक्त अ

Only a

अवब

a and b

अवक
a and c

यापैकी नाही

None of the above

d d

Explanation

उत्तर - 4

सर्व तत्त्वे मल
ू भत
ू संरचनेचा भाग आहे त.

All the principles are part of 'basic structure'.

22

केशवानंद भारती खटल्यासंदर्भात (1973) पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) सं सदे ला कोणताही मूलभूत अधिकार रद्द करण्याचा अधिकार असल्याचा निर्णय सर्वोच्च न्यायालयाने या
खटल्यात दिला.

(ब) या खटल्यादरम्यान स्पष्ट केले ल्या ‘मूलभूत सं रचना’ सिद्धान्ताचा वापर सर्वोच्च न्यायालयाने इं दिरा गां धी
विरुद्ध राजनारायण खटल्याचा निकाल दे ताना केला.
Consider the following statements regarding Kesavananda Bharti case (1973).

(a) In this case, supreme court ruled that parliament is empowered to take away any & the
fundamental right.

(b) While giving judgement in Indira Gandhi Vs. Rajnarayan case, Supreme court used the doctrine of
'basic structure' laid down in this case.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct
d

दोन्ही चूक

Both Incorrect

b c

Explanation

उत्तर - 3

इंदिरा गांधी खटल्यात निर्णय दे ताना सर्वोच्च न्यायालयाने हे सांगितले की पंतप्रधान व लोकसभा सभापतीच्या
निवडणुकीचे वाद न्यायालयापासून दरू ठे वणे मूलभूत संरचनेला धक्का दे णारे आहे .

While giving judgement in Indira Gandhi case, the supreme court mentioned that putting the dispute of
elections to the Prime Minister and speaker of Loksabha away from the judiciary violates the basic
structure.

23

पुढील विधान व कारण विचारात घेऊन योग्य पर्याय निवडा.

विधान (A) : संसदीय शासनपद्धतीमध्ये कार्यकारी मंडळ हे मनमानी पद्धतीने व्यवहार करू शकत नाही.
कारण (R) : संसदीय शासनपद्धतीमध्ये कार्यकारी मंडळ त्याच्या कृतीसाठी कायदे मंडळाला सामूहिकरीत्या जबाबदार
असते.

Consider the following statement and reason and select correct option.

Assertion (A) : In Parliamentary form of government the executive cannot transact arbitrarity.

Reason (R) : In parliamentary form of government executive is collectively responsible to parliament.

Options

विधान (A) व कारण (R) दोेन्ही बरोबर असून (R) हे (A) चे योग्य कारण आहे .

Assertion (A) and Reason (R) both are correct and (R) is correct reason of (A).

विधान (A) व कारण (R) दोेन्ही बरोबर आहे त परं तु (R) हे (A) चे योग्य कारण नाही.

Assertion (A) and Reason (R) both are correct but (R) is not correct reason of (A).
c

विधान (A) चूक आहे परं तु कारण (R) बरोबर आहे .

Assertion (A) is wrong but Reason (R) is correct.

विधान (A) बरोबर आहे परं तु कारण (R) चूक आहे .

Assertion (A) is correct but Reason (R) is wrong.

a a

Explanation

उत्तर - 1

24

पढ
ु ीलपैकी कोणत्या तत्त्वाबाबत भारतीय आणि ब्रिटिश शासनव्यवस्थेदरम्यान साम्य नाही?

(अ) दोन प्रमु ख

(ब) गणराज्य
(क) सं सदे चे सार्वभौमत्व

Regarding to which of the following principle is the Indian and British governance is not similar?

(a) Two Heads

(b) Republic

(c) Sovereignty of Parliament.

Options

अवब

a and b

बवक

b and c

c
फक्त ब

Only b

फक्त क

Only c

a b

Explanation

उत्तर - 4

भारत आणि ब्रिटनमध्ये नामधारी (राष्ट्रपती किं वा राणी) आणि वास्तविक (पंतप्रधान) असे दोन प्रमुख आहे त. भारत
गणराज्य आहे , ब्रिटन नाही. कारण ब्रिटनमध्ये प्रमख
ु पद हे वंशपरं परे ने मिळते. भारताची संसद सार्वभौम नाही,
ब्रिटनची आहे .

India and Britain have nominal (President or Queen) and real (Prime Minister) as two heads. India is
republic, while Britain is not because Britain has hereditary head. Indian Parliament is not sovereign as
like Britain.

25

पुढीलपैकी कोणते एकात्म शासनव्यवस्थेचे वैशिष्ट्य नाही?

Which of the following is not a feature of unitary form of government?

Options

द्विगह
ृ ी सभागह
ृ

Bicameral legislature

प्रबळ केंद्र

Strong Centre

आणीबाणीच्या तरतुदी

Emergency Provisions

एकात्मिक न्यायव्यवस्था

Integrated judiciary
a a

Explanation

उत्तर - 1

द्विगह
ृ ी सभागह
ृ (ज्यात राज्यसभेसारखे सभागह
ृ असते) हे संघराज्य शासनव्यवस्थेचे वैशिष्ट्य आहे .

Bicameralism (Which has house like Rajya Sabha) is a feature of federal system.

26

ग्रॅनव्हिल ऑस्टिन यांनी भारताच्या संघराज्य स्वरूपाबाबत नोंदविलेल्या निरीक्षणाबाबत पढ

ु ील विधाने विचारात
घ्या.

(अ) भारतीय सं घराज्य हे ‘सहकारी सं घराज्य’ आहे .

(ब) भारताचे केंद्र सरकार प्रबळ असले तरी राज्यघटने ने राज्य सरकारे दुबळी केली नाहीत.

Consider the following statements regarding the observations made by Granville Austin about Indian
federal structure.

(a) Indian Federalism is a co-operative federalism'

(b) Though India's Central government is strong, constitution has not made state governments weak.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect
unanswered c

Explanation

उत्तर - 3

27

पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) ‘आम्ही त्यां च्या हातात कोणतीही वास्तव सत्ता दिली नाही. पण आम्ही त्यांचे स्थान अधिकाराचे आणि
प्रतिष्ठे चे केले आहे .’ राष्ट् रपतीच्या स्थानाबाबत असे उद्गार पं डित जवाहरलाल ने हरू यांनी काढले .

(ब) ‘राष्ट् रपती’ हे पदनाम वगळता भारत आणि अमे रिकेच्या राष्ट् रपतीमध्ये काहीही साम्य नाही असे उद्गार डॉ.
बाबासाहे ब आं बेडकरांनी काढले .

Consider the following statements

(a) 'We have not given any real power in their hands. But we have made their position right and
degnified.' Pandit Jawaharlal Nehru said this about President's position.

(b) Dr. Babasaheb Ambedkar said that, there is nothing resembling in presidents of India and USA except
the title of 'President.'

Options
a

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चक
ू

Both Incorrect

d c

Explanation

उत्तर - 3
28

पंतप्रधानाबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) पं तप्रधानाच्या सल्ल्याने राष्ट् रपती लोकसभा बरखास्त करतात.

(ब) पं तप्रधानांनी राजीनामा दिल्यास लोकसभा बरखास्त होते .

Consider the following statements about Prime Minister.

(a) President dissolves loksabha on the advice of Prime Minister.

(b) Lok Sabha dissolves when Prime Minister resigns.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

b
फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

both correct

दोन्ही चूक

both incorrect

c a

Explanation

उत्तर - 1

विधान अ बरोबर आहे .

विधान ब चूक आहे . कारण पंतप्रधानांनी राजीनामा दिल्यास मंत्रिमंडळ बरखास्त होते, लोकसभा नाही.

Statement a is correct.
Statement b is incorrect. Because, when Prime Minister resigns council of minister dissolves, not Lok
Sabha.

29

भारतीय संसदे च्या अधिकारांवर पुढीलपैकी कोणते घटक नियंत्रण ठे वतात?

(अ) न्यायिक पु नर्विलोकन

(ब) सं घराज्यीय शासनव्यवस्था

(क) मूलभूत हक्क

(ड) लिखित राज्यघटना

Which of the following factors put control over powers of Indian Parliament?

(a) Judicial review

(b) Federal form of government

(c) Fundamental rights

(d) Written constitution

Options

अवब

a, b

अ, क व ड

a, c, d

अ, ब व क

a, b, c

d
अ, ब, क व ड

a, b, c, d

d d

Explanation

उत्तर - 4

सर्व घटक संसदे च्या अधिकारावर नियंत्रण ठे वतात.

All the factors puts limitation over parliament's power.

30

पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) पं तप्रधान जर लोकसभे चा सदस्य असे ल तर तोच लोकसभे चा सभागृ ह ने ता असतो.

(ब) पं तप्रधान जर लोकसभे चा सदस्य असे ल तर पं तप्रधानाच्या सल्ल्याने राष्ट् रपती एका मं त्र्याला राज्यसभे चा
ने ता म्हणून नामनिर्देशित करतो.

Consider the following statements

(a) If prime Minister is member of Loksabha then he is the Leader of House in Lok sabha.

(b) If Prime Minister is a member of Loksabha then on the advice of Prime Minister, President
nominates one minister as a leader of Rajya sabha.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चक
ू
Both incorrect

a a

Explanation

उत्तर - 1

पंतप्रधान ज्या सभागह

ृ ाचा सदस्य असेल त्या सभागह
ृ ाचा तो नेता असतो. उर्वरित सभागह
ृ ात पंतप्रधान एका
मंत्र्याची नियुक्ती सभागह
ृ नेता म्हणून करतो. यासाठी राष्ट्रपतीची गरज नाही.

Prime Minister is a leader of house of which he is a member. In another house Prime Minister appoints
one of the ministers as a leader of the house, President is not required for this.

31

पंतप्रधान पदासंदर्भात पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) पं तप्रधानाच्या अनु पस्थितीत कॅबिने टच्या बै ठकीचे अध्यक्षस्थान गृ हमं तर् ी भूषवितो.

(ब) पं तप्रधान लोकसभे ला जबाबदार असतो.

Consider the following statements about the position of prime Minister.

(a) In the absence of Prime Minister, Home Minister presides over as chairman of cabinet meeting.

(b) Prime Minister is responsible to Lok Sabha.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

d
दोन्ही चूक

Both Incorrect

c b

Explanation

उत्तर - 2

पंतप्रधानांच्या अनप
ु स्थितीत गह
ृ मंत्री अध्यक्ष असेल असा काही नियम नाही. पंतप्रधानांनी नियक्
ु त केलेला मंत्री
अध्यक्ष बनू शकतो. पंतप्रधानासह संपूर्ण मंत्रिमंडळ लोकसभेला जबाबदार असते.

There is no such rule which states that Home Minister will be Chairman in absence of Prime Minister.
Minister appointed by Prime Minister can become Chairman. Entire council of ministers including Prime
Minister is responsible to Loksabha.

32

संसदे संदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या व अयोग्य निर्णय निवडा.

Consider the following statements about parliament and select the incorrect decision
Options

केंद्रीय मंत्रिमंडळ बरखास्त होण्यासाठी संसदे च्या दोन्ही सभागह

ृ ांनी अविश्‍वास ठराव पारित करणे आवश्यक आहे .

To dismiss the union cabinet, it is necessary for both the houses of parliament to pass the no-confidence
resolution.

राष्ट्रपती जरी संसद सभागह

ृ ाचा सदस्य नसला तरी तो संसदे चा अविभाज्य भाग आहे .

Though the President is not a member of parliamentary house, he is an indivisible part of parliament.

राष्ट्रपती लोकसभेत आणि राज्यसभेत अनुक्रमे 2 आणि 12 सदस्य नामनिर्देशित करू शकतो.

President can nominate 2 and 12 members respectively to Loksabha and Rajyasabha.

यापैकी नाही.

None of the above.

a a

Explanation

उत्तर - 1

मंत्रिमंडळ बरखास्त होण्यासाठी लोकसभेने ठराव पारित करणे परु े से आहे .

To dismiss the cabinet, it is enough to pass a bill by Lok Sabha.

33

केंद्रीय मंत्रिपदासंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) मं त्र्याचे वे तन व भत्ते सं सदे कडू न निर्धारित केले जातात.

(ब) दे शाची एकता, अखं डता व धर्मनिरपे क्षता टिकवणे हा मं त्र्याच्या शपथे मधील एक महत्त्वाचा भाग आहे .

Consider the following statement about the Union Minister.

(a) Minister's salary and allowances are determined by parliament.

(b) To protect country's unity, integrity and secularism is an important part of minister's oath.
Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

both correct

दोन्ही चूक

both incorrect.

c a

Explanation
उत्तर - 1

मंत्र्यांच्या शपथेत धर्मनिरपेक्षतेचा उल्लेख नाही.

The oath to minister does not include the secularism.

34

पढ
ु ीलपैकी कोणाला पदावरून दरू करण्याचा अधिकार संसदे ला आहे ?

(अ) राष्ट् रपती

(ब) राज्यपाल

(क) सर्वोच्च न्यायालयाचा न्यायाधीश

(ड) मु ख्य निवडणूक आयु क्त

Parliament has power to remove which of the following

(a) President

(b) Governor

(c) SC judge

(d) Chief Election Commissioner

Options

अ, ब, ड

a, b, d

अ, क व ड

a, c, d

c
अ, ब व ड

a, b, d

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

d b

Explanation

उत्तर - 2

राज्यपालपदावरून दरू करण्याचा अधिकार राष्ट्रपतीला आहे . राष्ट्रपतीला महाभियोगाद्वारे तर न्यायाधीश व

आयक्
ु ताला संबंधित बडतर्फी प्रक्रियेने पदावरून दरू करता येते.

President has the right to remove governor from his post.

President can be removed from office by a process of impeachment, while judge and commissioner can
be removed by respective removal procedure.

35

पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) राष्ट् रपतीपदाची निवडणूक लढवू इच्छिणार्‍या व्यक्तीचे नाव 50 मतदारांनी (electors) प्रस्तावित करणे
आवश्यक आहे .

(ब) या 50 प्रस्तावकांपैकी किमान 30 जण सं सद सदस्य हवे त.

Consider the following statements

(a) The nomination of a candidate for election to the office of President must be subscribed by 50
electors.

(b) Out of these 50 electors, 30 should be parliament members.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

b
फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

both correct

दोन्ही चक
ू

both incorrect.

a a

Explanation

उत्तर - 1

50 जणांनी प्रस्तावित(subscribed)केले पाहिजे व 50 जणांनी अनु मती (seconders) दिली पाहिजे . यात सं सद
आणि राज्य विधिमं डळ सदस्य असा भे द नाही.

Nomination must be subscribed by at least 50 electors as proposers and 50 electors as seconders. This
does not include the difference as Parliament and state legislative members.

36
राष्ट्रपतीच्या कार्यकारी अधिकारात पुढीलपैकी कोणत्या पदावरील व्यक्तीच्या नियुक्तीचा समावेश आहे ?

(अ) पं तप्रधान

(ब) नियं तर् क व महाले खापरीक्षक

(क) सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश

The executive powers of president includes the appointment of person to which of the following posts?

(a) Prime Minister

(b) Comptroller and Auditer General

(c) Judges of Supreme court

Options

a
फक्त अ

Only a

अवब

a and b

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

a b

Explanation

उत्तर - 2
पंतप्रधान आणि CAG ची नियुक्ती हा कार्यकारी अधिकाराचा तर न्यायाधीशाची नियुक्ती हा न्यायिक अधिकाराचा
भाग आहे .

Appointment of Prime Minister and CAG is a part of executive powers, while appointment of judge is a
part of judicial power.

37

मीरा कुमार यांच्यासंदर्भात अयोग्य पर्याय निवडा.

Select the incorrect option about Meera Kumar.

Options

2017 सालच्या राष्ट् रपतीपदाच्या निवडणु कीत सं युक्त पु रोगामी आघाडीच्या उमे दवार.

Candidate of UPA in 2017 Presidential election.

लोकसभा सभापती म्हणून बिनविरोध निवड.

Elected unopposed as Speaker of Lok Sabha.

c
राष्ट्रपतीपदाच्या निवडणक
ु ीत पराभत
ू उमेदवार म्हणन
ू सर्वाधिक मतांचा विक्रम.

Record of the highest votes as a defeated candidate in Presidential election.

यापैकी नाही

None of the above.

a d

Explanation

उत्तर - 4

पहिल्या महिला व बिनविरोध लोकसभा सभापती, माजी आयएफएस अधिकारी व वकील; पराभूत उमेदवार म्हणून
आजपर्यंतची सर्वाधिक मते.

First women and unopposed speaker of Loksabha, former IFS officer and advocate, highest votes as a
defeated candidate till now.

38

पंतप्रधान हा सर्या
ू प्रमाणे असून बाकीचे ग्रह (मंत्री) त्याभोवती फिरतात.’ अशा शब्दांत पंतप्रधानाचे वर्णन ............
यांनी केले.
'Prime Minister is like a sun and other planets (ministers) revolve around him.'

Description of Prime Minister is such words is done by ........

Options

आयव्हर जेनिग्ं ज

Ivor Jennings

एच. जे. लास्की

H. J. Laski

मन्रो

Munro

d
रॅम्से मूर

Ramsay Muir

unanswered a

Explanation

उत्तर - 1

39

केंद्रीयमंत्रिपरिषद आणि कॅबिनेटसंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) मं त्रिपरिषद आणि कॅबिने ट या दोन्ही घटनात्मक सं स्था असल्या तरी मूळ राज्यघटने त कॅबिने ट हा शब्द
नव्हता.

(ब) कॅबिने टची कार्ये मं त्रिपरिषदे कडू न निर्धारित केली जातात.

Consider the following statement about the Union Council of ministers and cabinet.

(a) Though Council of ministers and cabinet are constitutional bodies, the original constitution does not
include the word 'cabinet.'
(b) Cabinets functions are determined by council of ministers.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect
a a

Explanation

उत्तर - 1

कलम 74-75 मध्ये मंत्रिमंडळाची रचना आहे . कॅबिनेटचा समावेश 44 व्या घटनादरु
ु स्ती कायद्याने 1978 साली
कलम 352 मध्ये करण्यात आला. कॅबिनेट ही निर्णय घेणारी प्रमुख संस्था असून त्यांच्या निर्णयाची अंमलबजावणी
मंत्रिमंडळ करते, या अर्थाने मंत्रिमंडळाची कार्ये कॅबिनेटकडून निर्धारित केली जातात. कॅबिनेटमध्ये फक्त कॅबिनेट
मंत्र्यांचा तर मंत्रिमंडळात कॅबिनेटसहित राज्यमंत्री व उपमंत्र्यांचा समावेश होतो.

Article 74-75 includes the structure of cabinet. Cabinet is included in article 352 through 44th
amendment of 1978.

Cabinet is the main decision making authority, its decisions are implemented making authority, its
decisions by council of ministers, In the sense that, the functions of council of ministers are determined
by cabinet. Cabinet includes only cabinet ministers, while council of ministers include cabinet, state
ministers and deputy ministers.

40

पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) राज्यात अनु सचि

ू त जाती व अनु सचि
ू त जमातींना लोकसं ख्ये च्या आधारावर जागा आरक्षित ठे वल्या जातात.

(ब) सध्या 1991 च्या जनगणने नुसार जागा आरक्षित ठे वल्या जातात.
Consider the following statements.

(a) Reservation of seats for scheduled castes and scheduled tribes in state are decided on the basis of
population ratio.

(b) Presently, seats are reserved on the basis of the 1991 census.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर
both correct

दोन्ही चूक

both incorrect

a a

Explanation

उत्तर - 1

फक्त विधान अ बरोबर. सध्या 87 व्या घटनादरु

ु स्ती कायदा 2003 अन्वये 2001 च्या जनगणनेनुसार एससी-एसटी
आरक्षणाचे निर्धारण करण्यात येत आहे .

Only statement a is correct.

Presently, Sc-ST reservation is determined on the basis of 2001 census through the 87th amendement
act of 2003.

41

पुढीलपैकी कोणत्या विषयावर राज्य विधिमंडळ कायदा करू शकत नाही?

(अ) राष्ट् रीय महत्त्व असणारी शै क्षणिक सं स्था

(ब) वीज

(क) धार्मिक सं स्था

(ड) सामाजिक व आर्थिक नियोजन

On which of the following subject state legislature cannot make law?

(a) Educational Institute of national importance

(b) Electricity

(c) Religious Institute

(d) Social and economic planning

Options

फक्त अ

Only a

अवब

a and b

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

b a

Explanation

उत्तर - 1
राष्ट्रीय महत्त्व असणार्‍या शैक्षणिक व विज्ञानसंबंधी संस्था केंद्रीय सच
ू ीत येतात. त्यामळ
ु े त्यावर फक्त संसद
कायदा बनवू शकते.

बाकी 3 विषय हे समवर्ती सूचीत येतात, ज्यावर संसदे सोबत राज्य विधिमंडळही कायदा करू शकते.

Educational and scientific institutes of national importance are in the union list. Therefore only
parliament can make laws regarding this.

42

मानवाधिकार संरक्षण कायदा 1993 अन्वये राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून खालीलपैकी कुणाची
नियुक्ती करता येते?

According to Human Rights Protection Act, 1993, who can be appointed as chairman of National Human
Rights Commission?

Options

सर्वोच्च न्यायालयाचा कोणताही विद्यमान न्यायाधीश.

Any serving judge of supreme court

उच्च न्यायालयाचा कोणताही विद्यमान न्यायाधीश.

Any Serving judge of high court

फक्त भारताचा निवत्ृ त सरन्यायाधीश

Only retired chief Justice of India

फक्त उच्च न्यायालयाचा निवत्ृ त मुख्य न्यायाधीश

Only retired chief Justice of High Court.

c c

Explanation

उत्तर - 3

आयोगाची रचना
अध्यक्ष - निवत्ृ त सरन्यायाधीश.

4 सदस्य - सर्वोच्च न्यायालयाचे निवृ त्त किंवा विद्यमान न्यायाधीश, उच्च न्यायालयाचे निवृ त्त किंवा विद्यमान मु ख्य

न्यायमूर्ती, मानवाधिकार विषयातील 2 तज्ज्ञ.

4 पदसिद्ध सदस्य - अल्पसं ख्याक, एससी-एसटी व महिला या 4 आयोगांचे अध्यक्ष.

Structure of commission

Chairman - Retired Chief justice

4 members - serving or retired judge of supreme court, serving or retired chief Justice of high court, 2
experts in human rights subject.

4 ex-officio members - chairpersons of minorities, Sc, ST and Women commission.

43

संसदीय कामकाजातील शून्य प्रहराबाबत पुढीलपैकी अयोग्य विधान निवडा.

Select the incorrect state about zero hour of parliamentary proceeding.

Options

याचा उल्लेख संसदीय नियमावलीमध्ये नाही.

This is not mentioned in parliaments rules of procedure.

हे संसद सदस्यांचे अनौपचारिक शस्त्र आहे , ज्याच्या साहाय्याने सरकारवर नियंत्रण ठे वता येते.

It is an informal device of members of parliament with the help of which control over government can
be maintained.

संसद सदस्य पूर्वसूचनेशिवाय कोणत्याही विषयावर प्रश्‍

न विचारू शकतात.

Members of parliament can raise mattrers without any prior notice.

यापैकी नाही.

None of these
a d

Explanation

उत्तर - 4

प्रश्‍
नोत्तराचा प्रहर आणि दिवसाचे कामकाज यादरम्यानचा कालावधी म्हणजे शून्य प्रहर होय. 1962 साली याची
सुरुवात झाली.

The time gap between the question hour and the agenda is known as zero hour. It is started in 1962.

44

लोकसभा सभापतीकडे लोकसभेसंदर्भात पढ

ु ीलपैकी कोणता अधिकार नाही?

Which of the following power the Speaker of Loksabha does not possess regarding Loksabha?

Options

अधिवेशनासाठी सदनाची बैठक बोलावणे.

Summoning of house of parliament for session

b
सदन स्थगित करणे.

Adjournment of house.

सदन अनिश्‍चित काळासाठी स्थगित करणे.

Adjournment of sine die of house

यापैकी नाही.

None of the above.

d a

Explanation

उत्तर - 1

सदनाची बै ठक बोलवणे , सत्रसमाप्ती/अधिवे शनाची समाप्ती करणे (prorogation)) व लोकसभा विसर्जित करणे
हे राष्ट् रपतीचे अधिकार आहे त.

Summoning, prorogation of parliament and dissolution of Lok Sabha are the powers of President.
45

धनविधेयकाबाबत चुकीचा पर्याय निवडा.

Select the incorrect option about money bill.

Options

राष्ट्रपतीची पूर्वपरवानगी आवश्यक.

Prior permission of president required.

केवळ लोकसभेतच मांडता येते.

Can be introduced in Loksabha only.

खाजगी सदस्य मांडू शकत नाही.

Private member cannot introduce it.

राज्यसभा बदल करू शकते, नाकारू शकत नाही.

Rajyasabha can make changes but cannot reject it.

d d

Explanation

उत्तर - 4

राज्यसभा बदल करू शकत नाही. तसेच नाकारूही शकत नाही. शिफारशीसह किं वा शिफारशींशिवाय 14 दिवसांच्या
आत विधेयक लोकसभेकडे परत पाठवावे लागते. अन्यथा राज्यसभेने ते पारित केले असे समजले जाते.

Rajya sabha cannot reject or amend a money bill. It should return the bill to the Loksabha within 14
days, either with recommendations or without recommendations. Otherwise, it is deemed to have been
passed by Rajya Sabha.

46

अर्थसंकल्पाच्या सर्वसाधारण चर्चेबाबत पढ

ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) या चर्चे दरम्यान कपात प्रस्ताव मांडता ये त नाही.

(ब) अर्थसं कल्पावर सर्वसाधारण चर्चा फक्त लोकसभे त होते , राज्यसभे त नाही.

Consider the following statements about general discussion on budget.

(a) During this discussion cut motion cannot be introduced.

(b) General discussion on budget happens only in Loksabha and not in Rajyasabha.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर
Both correct

दोन्ही चक
ू

Both incorrect

b a

Explanation

उत्तर - 1

चर्चा दोन्ही सभागह

ृ ांत होते. परं तु सर्वसाधारण चर्चेनंतर राज्यसभेची भूमिका संपुष्टात येते.

General discussion takes place in both the houses. After the general discussion, the role of the Rajya
Sabha terminates.

47

पुढीलपैकी कोणत्या तरतुदींवरून भारतीय शासनव्यवस्थेत केंद्राचे राज्यांवरील नियंत्रण प्रस्थापित होते?

(अ) राज्यपालाचे पद
(ब) उर्वरित अधिकार केंद्राकडे

(क) अखिल भारतीय से वा

In Indian governance system, through which of the following provisions the centre establishes control
over states.

(a) Governor's post

(b) Residuary Powers centre.

(c) All India Services

Options

अवब

a and b

b
बवक

b and c

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

d d

Explanation

उत्तर - 4

वरील तिन्ही बाबींसोबतच अनुदाने, राष्ट्रपती राजवट इत्यादी तरतुदींवरून केंद्राचे नियंत्रण प्रस्थापित होते.

In addition to above three factors, provisions like grants, Presidents rule etc. also establishes centre's
control.

48
राष्ट्रीय आणीबाणीचे पुढीलपैकी कोणते परिणाम होतात?

(अ) सं सद राज्यसूचीतील विषयावर कायदा करू शकते .

(ब) केंद्र सरकार राज्यसरकारला कोणत्याही विषयाबाबत कार्यकारी निर्देश दे ऊ शकते .

(क) राज्य विधिमं डळाचे कायदे निर्मितीचे अधिकार स्थगित होतात.

Which of the following are the effects of National emergency?

(a) Parliament can make law on subject enumerated in state list.

(b) Central government entitled to give executive directions to a state on any matter.

(c) State legislature's legislative powers get suspended.

Options

a
फक्त अ व ब

Only a and b

फक्त ब व क

Only b and c

फक्त अ व क

Only a and c

अ, ब व क

a, b, c

a a

Explanation

उत्तर - 1

संसद राज्यसूचीतील कोणत्याही विषयावर कायदा करत असली तरी राज्य विधिमंडळाचे अधिकार स्थगित होत
नाहीत.
Though parliament makes law over any subject in the state list, power of state legislature do not get
suspended.

49

राष्ट्रपती राजवटीदरम्यान राज्य विधिमंडळ स्थगित किं वा बरखास्त केल्यास संबंधित राज्यासंदर्भात कायदा
करण्याचे अधिकार ......... ला असतात.

(अ) संसद

(ब) राष्ट् रपती

(क) राष्ट् रपती नियु क्त अधिसत्ता (Authority)

During President's rule, if state legislature gets suspended or dissolved, then right to make laws
regarding concerned state lies with.....

(a) Parliament

(b) President
(c) Authority appointed by president

Options

फक्त अ

Only a

अ किं वा ब

a or b

अ किं वा क

a or c

अ, ब किं वा क
a, b or c

d d

Explanation

उत्तर - 4

तिन्हींपैकी एकजण राज्यासाठी कायदा करू शकतो.

One of them can make law for the state.

50

उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकासंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) लाभाचे पद धारण करणारी व्यक्ती उपराष्ट् रपतीपदाची निवडणूक लढवू शकत नाही.

(ब) उपराष्ट् रपतीपद हे लाभाचे पद असल्याने विद्यमान उपराष्ट् रपतीला पु न्हा निवडणूक लढविण्याची असल्यास
त्याला उपराष्ट् रपतीपदाचा राजीनामा द्यावा लागतो.

Consider the following statements regarding election of vice-president.

(a) A person holding any office of profit cannot contest election of vice-president

(b) As Vice-President is a office of profit, sitting Vice-President have to resign if he want to contest
election again.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चक
ू
Both incorrect

a a

Explanation

उत्तर - 1

पहिले विधान बरोबर आहे . परं तु राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, राज्यपाल, केंद्रीय/राज्याचे मंत्री हे पद लाभाचे नसल्याने
सर्वजण उपराष्ट्रपतीपदाची निवडणूक लढवण्यास पात्र आहे त.

First statement is correct. But everyone is eligible to contest election to the post of Vice-President as
President, Vice-President, Governor, Central/State minister posts are not the offices of profit.

51

पढ
ु ीलपैकी कोणती तरतद
ू भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 75 चा भाग आहे ?

Which of the following provision is a part of Article 75 of the Indian constitution?

Options

पंतप्रधानाची नियुक्ती राष्ट्रपती करतील.

President will appoint the Prime Minister.

पंतप्रधान मंत्रिमंडळाचे प्रमख

ु असतील.

Prime Minister will be the head of council of ministers.

राष्ट्रपती मंत्रिमंडळाच्या साहाय्याने कर्तव्य पार पडेल.

President will exercise his functions with the assistance of council of ministers.

यापैकी नाही

None of the above.

unanswered a

Explanation

उत्तर - 1

पर्याय 2 व 3 हे कलम 74 चा भाग आहे त.

Options 2 and 3 are parts of article 74.

52

भारतीय शासनव्यवस्थेत केंद्रीय मंत्र्यावर पुढीलपैकी कोणती जबाबदारी आहे ?

(अ) व्यक्तिगत

(ब) सामूहिक

(क) कायदे शीर

In Indian governance system, the Union minister have which of the following responsibilities?

(a) Individual

(b) Collective
(c) Legal

Options

फक्त अ

Only a

अवब

a and b

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c
b b

Explanation

उत्तर - 2

कायदे शीर जबाबदारी ब्रिटिश व्यवस्थेत आहे , भारतात नाही. भारतात मंत्री हा व्यक्तिगतरीत्या राष्ट्रपतीला तर
सामूहिकरीत्या लोकसभेला जबाबदार असतो.

Legal responsibility is in British governance system, not in India. In India, minister is individually
responsible to president and collectively to Loksabha.

53

कॅबिनेट समित्यांसंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) या समित्या घटनाबाह्य आहे त परं तु कामकाज नियमावलीत त्यांचा उल्ले ख आहे .

(ब) राज्यपालसारख्या उच्चपदस्थ नियु क्त्या पं तप्रधानां च्या अध्यक्षते खालील नियु क्तीविषयक कॅबिने ट
समितीकडू न केल्या जातात.

Consider the following statements about cabinet committees.

(a) These committees are extra-constitutional but they are mentioned in Rules of Business.
(b) High-level appointments like Governer are made by cabinet committee on appointment headed by
Prime Minister.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

both correct

दोन्ही चूक

both incorrect.

c a
Explanation

उत्तर - 1

राज्यपालाची नियक्
ु ती राष्ट्रपती करतो व नियक् ु यतः बँकिंग, वित्तीय, केंद्रीय सचिवालय या
ु ती समिती मख्
संस्थांसंबंधी नियुक्ती करते.

President appoints governor and appointments committee make appointments related to banking,
financial, central secretariat Institutes.

54

संसदे चे पुढीलपैकी कोणते कार्य न्यायिक स्वरूपाचे नाही?

Which of the following function of parliament is not a judicial function?

Options

संसदे च्या विशेषाधिकारांचा भंग करणार्‍या संसद सदस्याला शिक्षा दे णे.

To punish the member of parliament for the breach of its privileges.

महाभियोग प्रक्रियेने राष्ट्रपतीला पदच्यूत करणे.

To remove the president by impeachment process.

सरन्यायाधीशाला पदच्यूत करण्याची शिफारस करणे.

To recommend the removel of Chief Justice of India.

यापैकी नाही

None of the above.

d d

Explanation

उत्तर - 4

उपराष्ट्रपती यांना पदच्यूत करणे, सर्वोच्च व उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश,CAG, निवडणूक आयुक्त यांना पदच्यूत
करण्याची शिफारस, संसद सदस्यासहित बाहे रील व्यक्तीला विशेषाधिकाराचा भंग केल्याबद्दल शिक्षा दे णे ही
संसदे ची न्यायिक कार्ये/अधिकार आहे .

Removal of Vice-president, recommendation of removal of judges of supreme court and high courts,
Chief Election Commissioner, CAG, punishments to its members or outsiders for the breach of its
privileges or its contempt are the judicial powers/functions of parliament.

55
पुढीलपैकी कोणत्या बाबतीत राज्यसभेला लोकसभेइतके अधिकार नाहीत?

(अ) राष्ट् रपतीची निवडणूक व बडतर्फी

(ब) घटनादुरुस्ती विधे यकाची मांडणी व मं जुरी

(क) राष्ट् रीय आणीबाणी समाप्तीचा ठराव

In which of the following matters Rajyasabha do not have powers equal to that of Loksabha

(a) Election and impeachment of President

(b) Introduction and passage of Constitutional amendment bill

(c) Resolution for the discontinuance of the national emergency.

Options
a

अवब

a and b

बवक

b and c

फक्त क

Only c

अवक

a and c

c c

Explanation

उत्तर - 3
राष्ट्रीय आणीबाणी समाप्तीचा ठराव केवळ लोकसभा करू शकते. यासाठी राज्यसभेच्या मंजरु ीची आवश्यकता नाही.

A resolution for the discontinuance of the national emergency can be introduced by Loksabha only.
Approval of Rajya Sabha is not required for this.

56

संसदीय विशेषाधिकाराबाबतीत पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) दिवाणी व फौजदारी खटल्यात सं सद सदस्याला सं सद अधिवे शन सु रू होण्यापूर्वी 40 दिवस व सं पल्यानं तर 40

दिवस अटक करता ये त नाही.

(ब) प्रतिबं धात्मक स्थानबद्धता परिस्थितीत सं सद सदस्याला सं सद अधिवे शन सु रू होण्यापूर्वी 40 दिवस व

सं पल्यानं तर 40 दिवस अटक करता ये त नाही.

Consider the following statements about parliamentary privileges.

(a) Member of parliament cannot be arrested 40 days before the beginning and 40 days after the end
of a parliamentary session in civil and criminal cases.

(b) Member of parliament cannot be arrested 40 days before the beginning and 40 days after the end of
a parliamentary session in preventive detention case.
Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

a d

Explanation
उत्तर - 4

अटकेपासून संरक्षण हे फक्त दिवाणी(Civil) खटल्यात मिळते. फौजदार(Criminal)वा प्रतिबंधात्मक स्थानबद्धतेत

(preventive detention) मिळत नाही.

Protection from arrest is available only in civil cases and not in criminal cases or preventive detention
cases.

57

पुढीलपैकी कोणती बाब संसदीय विशेषाधिकाराचा स्रोेत मानता येईल?

(अ) राज्यघटना

(ब) विविध सं सदीय कायदे

(क) न्यायिक विश्‍ले षण

(ड) सं सदीय परं परा/सं केत

Which of the following can be considered as a source of parliamentary privilege?

(a) Constitution

(b) Various parliamentary laws

(c) Judicial interpretations

(d) parliamentary conventions

Options

फक्त अ

Only a

अवब

a and b

c
अ, ब व ड

a, b and d

अ, ब, क व ड

a, b, c and d

c d

Explanation

उत्तर - 4

इतर स्रोत - संसदे च्या कामकाजाची नियमावली.

Other source - Rules of procedure of Parliament.

58

संसदे च्या लोकलेखा समितीसंदर्भात पुढील पर्याय विचारात घ्या व अयोग्य पर्याय निवडा.

Consider the following options about Public Accounts Committee of parliament and select the incorrect
option.
Options

1919 च्या भारत सरकार कायद्यान्वये 1921 साली स्थापना.

Set up in 1921 under the provisions of Government of India Act, 1919.

सदस्यसंख्या विचारात घेता लोकसभेचे वर्चस्व.

Considering the number of members, Loksabha has dominance over it.

1967 च्या कायद्यान्वये अध्यक्षपद हे विरोधी पक्षाला.

According to Act of 1967, chairman is from opposition party.

यापैकी नाही

None of the above.

d c

Explanation

उत्तर - 3
22 सदस्यांपैकी 15 सदस्य लोकसभे चे तर 7 राज्यसभे चे. 1967 पर्यं त अध्यक्षपद हे सत्ताधारी पक्षाकडे होते , परं तु
1967 पासून हे पद विरोधी पक्षाला दिले जाते . हा सं केत असून यासाठी कोणतीही कायदे शीर तरतूद नाही.

Out of 22 members, 15 members are from Loksabha and 7 from Rajyasabha. Till 1967, The Chairman
was from party in power but from 1967 Chairman is from opposition party. This is convention only and
there is no legal provision for this.

59

लोकसभा आणि राज्यसभेच्या समित्यांसंदर्भात अचूक पर्याय निवडा.

Choose the correct option regarding committes of Loksabha and Rajyasabha.

Options

लोकसभा उपसभापती व राज्यसभा उपाध्यक्ष हे संबंधित सभागह

ृ ाच्या खाजगी सदस्य विधेयक समितीचे अध्यक्ष
असतात.

Lok Sabha Deputy Speaker and Rajya Sabha Deputy Chairman are the chairmen of committees on
Private Member's bill of their respective houses.

b
दोन्ही सदनाच्या नियम समित्यांमध्ये अध्यक्षासह प्रत्येकी 15 सदस्य असतात आणि सभापती व अध्यक्ष हे या
समित्यांचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात.

Rules committee of both the houses has 15 members each including Chairman and Speaker are the ex-
officio chairman of these committees.

सदस्यांच्या अनुपस्थितीसंबंधी समितीमध्ये लोकसभेचे 6 तर राज्यसभेचे 9 सदस्य असतात.

committee on Absence of Members includes 6 Loksabha and 9 Rajya Sabha members.

दोन्ही सभागह
ृ ांसाठी एकच ग्रंथालय समिती असून लोकसभा सभापती सदस्यांमधून एकाची अध्यक्ष म्हणून
नियुक्ती करतात.

Both the houses have a common Library committee and Loksabha Speaker appoints one of its members
as its chairman.

unanswered d

Explanation

उत्तर - 4

खाजगी सदस्य विधेयक समिती फक्त लोकसभेसाठी आहे व त्याचे अध्यक्ष उपसभापती असतात. लोकसभेच्या
नियम समितीत 15 तर राज्यसभेच्या नियम समितीत 15 सदस्य असतात. सभापती व अध्यक्ष हे पदसिद्ध अध्यक्ष
असतात. सदस्य अनुपस्थिती समिती फक्त लोकसभेसाठी असून त्यात 15 सदस्य असतात. राज्यसभेसाठी अशी
समिती नाही.
Only Lok Sabha has Committee on Private Members Bills and Resolutions and the Deputy speaker is it's
Chairman.

Rules committee of Loksabha consists 15 members and that of Rajya Sabha consists 16 members.
Speaker and Chairman are the ex-officio Chairman of respective rules committee.

Only Loksabha has committee on absence of members. There is no such committee in Rajya Sabha. Lok
Sabha absence committee consists 15 members.

60

घटना समितीच्या सदस्यांची .............

(अ) निवड प्रां तिक विधिमं डळाच्या सदस्यांनी केली.

(ब) नियु क्ती ब्रिटिश सरकारने केली.

(क) निवड भारतीय जनते ने केली.

The members of constituent assembly were ......

(a) Elected by members of provincial legislature

(b) Nominated by British government.

(c) Elected by people of India.

Options

अवब

a and b

फक्त अ

Only a

अवक

a and c

d
अ, ब व क

a, b, c

b b

Explanation

उत्तर - 2

घटनासमिती ही काही अंशी नियुक्त तर बहुतांशी निवडून आली होती. नियुक्त सदस्यांमध्ये संस्थानिकांकडून
निवडलेल्या 93 जणांचा समावेश होता, परं तु त्यांनी समितीमध्ये भाग घेतला नाही. 296 जागा या ब्रिटिश भारताच्या
प्रांतिक विधिमंडळांनी निवडून दिल्या होत्या. या विधिमंडळांच्या सदस्यांची निवड मात्र थेट जनतेतून झाली होती.

Constituent Assembly was partly elected and partly nominated body.

The appointed members included 93 people who were nominated by the heads of princely states. But
they were not participated is assembly.

296 seats were elected by the provincial legislatures of British India. The members of this legislature was
elected directly by the people.

61

विनियोजन विधेयकाबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) लोकसभे ने मं जरू केले ल्या अनु दानाच्या मागण्या पूर्ण करण्यासाठी विनियोजन विधे यक पारित करून सं चित
निधीमधून पै से काढले जातात.

(ब) सं चित निधीवरील प्रभारित खर्च करण्यासाठी विनियोजन विधे यक पारित होणे आवश्यक आहे .

Consider the following statements about Appropriation bill.

(a) Money is withdrawn from consolidated fund of India to meet the grants voted by the Loksabha by
passing an Apporpriation bill.

(b) Passing of Appropriation bill is required to meet the expenditure charged on the consolidated fund of
India.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

b
फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चक
ू

Both incorrect

c c

Explanation

उत्तर - 3

राज्यघटनेतील तरतुदीनुसार संसदे च्या परवानगीशिवाय सरकारला पैसा खर्च येत नाही.

विनियोजन विधेयकाच्या माध्यमातन

ू संचित निधीमधन
ू वरील दोन्ही कारणांसाठी पैसा काढला जातो.

According to the constitutional provisions, the government cannot spend money without the permission
of parliament.
For both the reasons mentioned above money is withdrawn through Appropriation Bill.

62

भारतीय सर्वोच्च न्यायालयाबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) 1935 च्या भारत सरकार कायद्यान्वये स्थापन करण्यात आले ल्या फेडरल कोर्टाची जागा सर्वोच्च न्यायालयाने
घे तली.

(ब) प्रिव्ही कौन्सिलचे अपील सु नावणीस घे ण्याचे अधिकार सर्वोच्च न्यायालयाकडे आल्यामु ळे सर्वोच्च
न्यायालयाचे अधिकारक्षे तर् हे फेडरल कोर्टापे क्षा विस्तृ त झाले .

Consider the following statements regarding Supreme Court of India.

(a) Supreme court succeeded the Federal court of India, established under the Government of India
Act, 1935.

(c) As supreme court got right to hear appeals of Privy Council, the jurisdication of supreme court has
become greater than that of federal court.
Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

b c

Explanation

उत्तर - 3
28 जाने वारी 1950 रोजी अस्तित्वात आले ले सर्वोच्च न्यायालय हे दे शातील सर्वात मोठे अपीलीय न्यायालय आहे .
पूर्वी फेडरल कोर्टाच्या निर्णयाविरुद्धचे अपील ब्रिटनमधील प्रिव्ही कौन्सिलकडे केले जात.

The supreme court established on 28 January 1950 is the largest appellate court in country.

Before that, the appeal against Federal court's decision has to be made in privy council of British.

63

संसदे च्या संयक्

ु त बैठकीबाबत पढ
ु ीलपैकी अयोग्य विधाने निवडा.

Choose the incorrect option from following about joint sitting of parliament

Options

ही बैठक बोलावण्याचा अधिकार राष्ट्रपतीला आहे .

President has the authority to summon this sitting

b

लोकसभा सभापती व उपसभापतीच्या अनुपस्थितीत राज्यसभेचे उपाध्यक्ष या बैठकीचे अध्यक्षस्थान भूषवतात.

Deputy Chairman of Rajyasabha presides over this sitting in absence of Speaker and Deputy Speaker of
Loksabha.

विशेष उद्देशाने तयार केलेल्या ‘संयुक्त बैठक नियमावली’ने या बैठकीचे कामकाज चालते.

The joint sitting is governed by the 'joint sitting regulations', prepared with special purpose.

यापैकी नाही.

None of the above.

d c

Explanation

उत्तर - 3

अशी कोणतीही विशेष नियमावली नसन

ू लोकसभेच्याच नियमावलीने संयक्
ु त बैठकीचे कामकाज चालते. साधारण
विधेयक व वित्तीय विधेयकाबाबत दोन्ही सभागह
ृ ांचे मतभेद झाल्यास ही बैठक बोलावली जाते.

There is no such rules of procedure and the joint sitting is governed by the Rules of Procedure of Lok
Sabha.
If there is difference of opinion of both the houses over ordinary bill or financial bill then joint sitting is
summoned.

64

राष्ट्रपतीने काढलेल्या अध्यादे शाबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) सं सदे ची दोन्ही सभागृ हे अधिवे शनात असताना राष्ट् रपतीला अध्यादे श जारी करता ये त नाही.

(ब) जारी केले ला अध्यादे श राष्ट् रपती कधीही परत घे ऊ शकतो.

Consider the following statements regarding the ordinance issued by President.

(a) President cannot promulgate an ordinance when both the houses of parliament are in session.

(b) The President can withdraw an ordinance any time.

Options

a
फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

a c

Explanation

उत्तर - 3

सं सदे ची सदने अधिवे शनात नसताना आपत्कालीन परिस्थितीत कायदा आवश्यक असल्यास राष्ट् रपती अध्यादे श
जारी करतो, ज्याला 6 आठवड्यां च्या आत सं सदे ची मान्यता मिळणे आवश्यक आहे .
When both the houses of parliament are not in a session, The President can issue ordinance if there is
emergency situation, which should be approved by parliament within 6 weeks.

65

नियंत्रक व महालेखापरीक्षकाबाबत पुढीलपैकी अयोग्य विधान निवडा.

Choose the incorrect option about Comptroller and Auditor General from below.

Options

तो संसदे च्या सभागह

ृ ात बोलू शकतो परं तु मतदान करू शकत नाही.

He can speak in house of parliament but cannot vote.

त्याला संसदे चे विशेषाधिकार उपभोगता येत नाहीत.

He cannot enjoy the parliamentary privileges.

c

त्याला लोकलेखा समितीचे ‘कान व डोळे ’ म्हटले जाते.

He is known as 'eyes and ears' of Public Accounts Committee.

यापैकी नाही.

None of the above.

d b

Explanation

उत्तर - 2

संसद सदस्याला असणारे सर्व विशेषाधिकार संसदे बाबत काम करणार्‍या CAG ला लागू होतात

CAG is entitled to all privileges enjoyed by parliament member.

66

पढ
ु ीलपैकी कोणत्या कारणासाठी जनहित याचिका उपयक्
ु त ठरू शकत नाही?
For which of the following reasons the Public Interest Litigation can not be useful?

Options

ठरावीक व्यक्तीच्या हक्कांना बाधा पोहचल्यास त्याला न्याय मिळवून दे णे.

To get justice to the specific person in case of his rights violation.

सामाजिक न्याय प्रस्थापित करणे.

To establish social justice

सामाजिक हक्कांचे संरक्षण करणे.

To protect social rights.

d
यापैकी नाही.

None of the above.

a a

Explanation

उत्तर - 1

जनहित याचिका ही पूर्ण जनतेच्या किं वा जनतेच्या ठरावीक गटाला न्याय मिळवून दे णे, त्यांच्या हक्कांचे संरक्षण
करण्यासाठी केली जाते, व्यक्तिगत हितासाठी नाही.

Public Interest litigation is filled to get justice for the people or a group of people for protection of their
rights and not for the individual interest.

67

राज्यघटनेच्या कलम 143 अन्वये सर्वोच्च न्यायालयाच्या सल्लागारी अधिकारक्षेत्राची तरतूद करण्यात आली आहे .
या संदर्भात पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) सामाजिक हिताच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या विषयाबाबत उद्भवू शकणार्‍या समस्ये वर राष्ट् रपती सर्वोच्च
न्यायालयाचा सल्ला घे तो, हा सल्लागारी अधिकारक्षे तर् ाचा भाग आहे .

(ब) वरील परिस्थितीत राष्ट् रपतींनी मागितले ला सल्ला दे णे सर्वोच्च न्यायालयावर बं धनकारक आहे .
Article 143 of the Indian constitution includes the provision of advisory jurisdiction of supreme court.
Consider the following statements regarding this.

(a) President seek the opinion of the supreme court on any question of law or fact of public importance
which is likely to arise. This is a part of advisory jurisdiction.

(b) In above case, the supreme court must tender it opinion to the president.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर
Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

a a

Explanation

उत्तर - 1

सामाजिक हिताच्या दृष्टीने घडलेल्या अथवा होऊ घातलेल्या घटनाबाबत.

राज्यघटनापूर्व काळात झालेल्या करारांबाबत.

यापैकी पहिल्या बाबतीत न्यायालय सल्ला दे ऊ शकते किं वा द्यायचे नाकारू शकते. दस
ु र्‍या बाबतीत मात्र सल्ला दे णे
न्यायालयावर बंधनकारक आहे . दोन्ही बाबतीत न्यायालयाने दिलेला सल्ला राष्ट्रपतींवर बंधनकारक नाही.

Regarding the events that happened or going to happen in the light of social welfare.

About the pre-constitution agreement of these, in first matter supreme court can give or reject to give
advice.

In second instance, it is obligatory for supreme court to give advice. Advice tendered by SC in both cases
not binding on president.

68
पुढीलपैकी कोणत्या अधिकारक्षेत्राबाबत सर्वोच्च न्यायालयापेक्षा उच्च न्यायालयाला जास्त अधिकार आहे ?

In which of the following, the jurisdiction of High Court is wider than that of Supreme Court?

Options

प्राधिलेख (Writ) अधिकारक्षेत्र

Writ jurisdiction

अपीलीय अधिकारक्षेत्र

Appellate Jurisdiction

सल्लागारी अधिकारक्षेत्र

Advisory jurisdiction

d
प्रारं भिक अधिकारक्षेत्र

Original jurisdiction

d a

Explanation

उत्तर - 1

सर्वोच्च न्यायालय फक्त मूलभूत अधिकारांची अंमलबजावणी करण्यासाठी Writ जारी करू शकते. उच्च न्यायालय
मूलभूत अधिकाराशिवाय इतर कारणांसाठीही Writ जारी करू शकते. यामुळे याबाबत उच्च न्यायालयाला जास्त
अधिकार आहे त. सल्लागारी अधिकारक्षेत्र हे फक्त सर्वोच्च न्यायालयाला आहे , उच्च न्यायालयाला नाही.

The supreme court can issue writs only for the enforcement of the fundamental rights. The high court
can issue writs for fundamental rights and other purposes also. Hence, in this case high court has more
powers.

Only supreme court has advisory jurisdiction and not the high court.

69

न्यायालयीन पन
ु र्विलोकनाबाबत पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) केवळ सं सदीय व राज्य विधिमं डळाचे कायदे च नव्हे तर शासकीय कार्यकारी आदे शाचीही तपासणी करणे
न्यायिक पु नर्विलोकनाच्या साहाय्याने शक्य आहे .
(ब) राज्यघटने च्या तत्त्वांचे चु कीच्या कायद्यापासून सं रक्षण करणे हे न्यायालयीन पु नर्विलोकनाचे उद्दिष्ट आहे .

Consider the following statements about judicial review.

(a) With the help of judicial review, not only parliamentary and state legislatures acts but government
executive orders verification is also possible.

(b) To protect the constitutional principles from inaccurate laws is the objective of judicial review.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

c
दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

c c

Explanation

उत्तर - 3

राज्यघटनेच्या कलम 13, 32, 131, 132 इत्यादींच्या साहाय्याने कायदे , नियम, अध्यादे श, आदे श यांचे पुनर्विलोकन
करून त्यात घटनेच्या विरुद्ध तरतद
ु ी असल्यास त्यांना रद्दबातल ठरविले जाते.

While reviewing laws, rules, ordinance, order with the help of articles 13, 32, 131, 132 of the
Constitution, if there are any provisions in these against constitution, it is declared as invalid.

70

न्यायालयाचा अवमान याबाबत पढ

ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) स्वे च्छे ने न्यायालयाच्या निकालाचे पालन न करणे हा दिवाणी स्वरूपाचा न्यायालयाचा अवमान समजला जातो.
(ब) राज्यघटने च्या कलम 131 आणि कलम 225 मध्ये न्यायालयाच्या अवमानाबाबत तरतु दी असून याला अनु सरून
न्यायालयाचा अवमान कायदा 1971 सं सदे ने पारित केला.

Consider the following statements about contempt of court.

(a) Willful disobedience of court is considered as civil contempt of court.

(b) In article 131 and article 225 of constitution there is a provision of contempt of court and parliament
have passed contempt of court act 1971 in this regard.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

c
दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

unanswered a

Explanation

उत्तर - 1

न्यायालयीन कामकाजात अडथळा आणणे, न्यायालयाच्या प्रतिष्ठे ला धक्का पोहचवणे याला फौजदारी (criminal)
स्वरूपाचा न्यायालयाचा अवमान समजला जातो.

राज्यघटनेच्या कोणत्याही भागात न्यायालयाचा अवमान याबद्दल तरतद

ु ी नसन
ू संसदे ने 1971 साली कायदा केला.

Obstructing the judicial function showing the judicial reputation are considered as criminal facet of
contempt of court.

Constitution does not contain any provision about contempt of court but parliament has made law in
1971.

71

'राज्यपाल हा सोन्याच्या पिं जर्‍यातील पक्षी आहे '’ असे विधाने कोणी केले ?
'Governor is a bird in golden cage.' Who made this statement?

Options

विजयालक्ष्मी पंडित

Vijayalakshmi Pandit

सरोजिनी नायडू

Sarojini Naidu

सी. राजगोपालाचारी

C. Rajagopalachari

ए. के. अय्यर
A. K. Aiyyar

unanswered b

Explanation

उत्तर - 2

राज्यपाल हे मुख्यमंत्र्याच्या तुलनेत कमी अधिकार असणारे पद आहे , या पार्श्‍वभूमीवर उपरोक्त विधान केले गेले.

The above statement is made on the backdrop that, the governor is the post having less powers as
compared to Chief Minister.

72

सर्वोच्च न्यायालयाने लोकन्यायालयाबाबत केलेल्या वर्णनाशी विसंगत पर्याय निवडा.

Choose the inconsistent option from the following about the description of Lok Nyayalaya made by
Supreme Court.

Options

ही प्राचीन परं परा असली तरी आधुनिक काळातही उपयुक्त आहे .

Though it is ancient tradition, it is useful in modern period also.

b

ही गांधीवादी व्यवस्था आहे .

It is a Gandhian System.

कमी खर्चात न्यायदान करणारी ही लोकन्यायालये एकप्रकारे पर्यायी वादनिवारण प्रणाली आहे .

These Lok Nyayalayas which are providing low cost judicature, are a kind of alternative dispute redressal
mechanism.

यापैकी नाही.

None of the above.

b d

Explanation

उत्तर - 4

न्यायालयात न पोहोचलेले किं वा न्यायालयात प्रलंबित असणारे खटले लोकन्यायालयात चालवले जाऊ शकतात. पी.
टी. थॉमस विरुद्ध थॉमस जॉब या खटल्यात सर्वोच्च न्यायालयाने लोकन्यायालयाचे महत्त्व विशद केले.
The cases which have not reached the court or pending in the court can be prosecuted in Lok Adalat.
The Supreme Court has mentioned importance of Lok Adalat in P. T. Thomas Vs. Thomas Job case.

73

राज्यपालाच्या शपथेबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) राज्यघटना आणि कायद्याचे सं वर्धन, सं रक्षण करणे हा शपथे मधील एक महत्त्वाचा भाग आहे .

(ब) राज्यपालाला पदाची शपथ राष्ट् रपती दे तो.

Consider the following statements regarding oath of Governor.

(a) To preserve, protect and defend the constitution and the law is an important part of oath.

(b) The oath to the Governor is administered by President.

Options

a
फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चक
ू

Both incorrect

c a

Explanation

उत्तर - 1
विश्‍वासाने कार्ये पार पाडणे, राज्यघटनेचे व कायद्याचे संवर्धन व जतन करणे, राज्याच्या जनतेच्या कल्याणासाठी
व सेवेसाठी स्वतःला वाहून घेणे हे शपथेचे भाग आहे त. राज्यपालाला पदाची शपथ संबंधित उच्च न्यायालयाचा
मुख्य न्यायाधीश दे तो.

To faithfully execute the office, to preserve, protect and defend the constitution and the law, to devote
himself to the service and well being of the people of the state are the parts of oath. The oath of office
to the governor is administered by the chief justice of the concerned state high court.

74

राज्यपालाच्या नेमणुकीबाबत केलेल्या शिफारशीसंदर्भात चुकीचा पर्याय निवडा.

Choose the incorrect option about recommendations made regarding governor's appointment.

Options

नाथ पै - संसदे ची मान्यता हवी.

Nath Pai - Should have parliaments approval

b
सेटलवाड अभ्यास गट - मुख्यमंत्र्याशी चर्चा हवी.

Setalwad study group - Should discuss with chief Minister

अटलबिहारी वाजपेयी - मुख्यमंत्र्यांना यादी दे ऊन एक नाव निवडण्यास सांगावे.

Atal Bihari Vajpayee - Should tell chief Minister to select one name from list

यापैकी नाही

None of the above.

unanswered d

Explanation

उत्तर - 4

प्रजा समाजवादी पक्षाचे खासदार नाथ पै यांनी राज्यपालाच्या नेमणुकीस संसदे ची मान्यता हवी अशी मागणी केली
होती. सेटलवाड अभ्यास अहवालाच्या मते राज्यपाल व मुख्यमंत्री यांच्यातील सुसंवाद हा प्रभावी शासनासाठी
आवश्यक आहे . त्यामुळे राज्यपालाच्या नेमणुकीवेळी मुख्यमंत्र्याशी चर्चा करण्यात यावी. याच धर्तीवर अटलबिहारी
वाजपेयी यांनी मुख्यमंत्र्याने दिलेल्या यादीतील एक नाव निवडावे अशी मागणी केली.

MP of people's socialist party, Nath pai, demanded that the appointment of the Governor should be
approved by parliament.
According to Setalwad study team, the harmony between Governor and Cheif Minister is necessary for
the effective governance. Therefore while appointing governor, Chief Minister should be consulted. On
this basis, Atal Bihari Vajpayee has demanded one name should be selected from the list given by Chief
Minister.

75

मुख्यमंत्र्याच्या कार्यकाळाबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) मु ख्यमं त्र्याचा कार्यकाळ निश्‍चित नसून तो राज्यपालाची मर्जी असे पर्यं त पदावर राहील ही घटनात्मक तरतूद
आहे .

(ब) जर विधानसभे चे बहुमत मु ख्यमं त्र्याने गमावले तर त्याने राजीनामा दे णे अपे क्षित असून त्याने राजीनामा न
दिल्यास राज्यपाल राष्ट् रपतीकडे त्याला बडतर्फ करण्याची शिफारस करतो.

Consider the following statements regarding Chief Minister's term.

(a) There is a constitutional provision that the terms of the Chief Minister is not fixed and he holds office
during the pleasure of the governor.

(b) If Chief Minister loses majority in legislative assembly then he must resign but if he did not resign,
the governor recommends President his dismissal.

Options
a

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

both correct

दोन्ही चूक

both incorrect.

c a

Explanation

उत्तर - 1
विधान अ बरोबर आहे परं तु राज्यपाल मुख्यमंत्र्याला तेव्हाच पदावरून दरू करू शकतो जेव्हा मुख्यमंत्र्याने
विधानसभेत बहुमत गमावले असेल. अशा परिस्थितीत तो मुख्यमंत्र्याला राजीनामा द्यायला सांगतो किं वा त्याला
पदावरून बडतर्फ करतो. यासाठी राष्ट्रपतीच्या अथवा केंद्राच्या परवानगीची गरज नाही.

Statement a is correct but Governor can dismiss Chief Minister only when he loses majority in assembly.
In such situation governor asks chief minister to resign or he dismisses Chief Minister. For this the
permission of President or Centre is not required.

76

राज्यघटनेच्या कलम 167 मध्ये पुढीलपैकी कोणती तरतूद नाही?

Article 157 of constitution does not include which of the following provision?

Options

प्रस्तावित विधेयकाबाबत मंत्रिमंडळाचे निर्णय मुख्यमंत्री राज्यपालाला कळवेल.

Chief Minister will communicate to the Governor about all decisions of the council of ministers related
to proposed legislation.

राज्यकारभाराबाबत राज्यपालाने मागवलेली माहिती मख्

ु यमंत्री दे ईल.
Chief Minister will furnish such information related to the administration of the affairs of the state as the
governor may call for.

मंत्रिमंडळाने न चर्चिलेल्या परं तु संबंधित मंत्र्याने घेतलेल्या निर्णयाबाबत राज्यपालाने मागवलेली माहिती
मुख्यमंत्री दे ईल.

Chief Minister will provide information to Governor if he requires, about the matter on which a decision
has been taken by a minister but which has not been considered by the council of ministers.

यापैकी नाही.

None of the above.

c d

Explanation

उत्तर - 4

तिन्ही विधाने बरोबर असून कलम 167 हे मुख्यमंत्र्याची जबाबदारी निश्‍चित करते.

All the three statements are correct and article 167 states the duty of chief Minister.

77
राज्य विधिमंडळाचा सदस्य होण्यापूर्वी उमेदवाराने पुढीलपैकी कोणत्या पात्रता पूर्ण केल्या पाहिजेत?

(अ) विधानसभे साठी 25 तर विधानपरिषदे साठी वयाची 30 वर्षे पूर्ण केले ली असावीत.

(ब) निवडणूक आयोगाने प्राधिकृत केले ल्या अधिकार्‍यासमोर शपथ घे तली पाहिजे .

(क) राज्य विधिमं डळाने कायद्याद्वारे निश्‍चित केले ल्या इतर पात्रता पूर्ण केल्या पाहिजे त.

In order to become a member of state legislature the candidate should fulfill which of the following
qualifications?

(a) He must not be less than 25 years of age in case of legislative assembly and not less than 30 years of
age in case of legislative council.

(b) He must take an oath before the person authorised by the Election Commission.

(c) He must posses other qualifications prescribed by law of state legislature.

Options

a
अवब

a and b

बवक

b and c

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

d a

Explanation

उत्तर - 1
विधान अ व ब बरोबर आहे . राज्य विधिमंडळाने नव्हे तर संसदे ने कायद्याद्वारे निश्‍चित केलेल्या पात्रता पूर्ण
पाहिजेत. यासाठी संसदे ने जनप्रतिनिधित्व कायदा 1951 पारित केला आहे .

Statements a and b are correct. The eligibility criteria fixed by parliament should be fulfilled and not the
fixed by state legislature. For this, parliament have passed Peoples Representation Act, 1951.

78

जर राज्य विधिमंडळाचा सदस्य विनापरवानगी सलग 60 दिवसांपेक्षा जास्त दिवस गैरहजर असेल तर त्याची जागा
रिक्त करण्याचा अधिकार ............ ला आहे .

If the member of state legislature remains absent for more than 60 days without permission then the
authority to declare his seat vacant lies with .....

Options

राज्यपाल

Governor

संबंधित सभागह
ृ ाचा पीठासीन अधिकारी
Presiding officer of respective house

संबंधित सभागह
ृ

Respective house

केंद्रीय निवडणूक आयोग

Central Election Commission

b c

Explanation

उत्तर - 3

दह
ु े री सदस्यत्व, अपात्रता, राजीनामा, गैरहजेरी इत्यादी कारणाने सदस्याची जागा रिक्त होते.

Members seat becomes vacant due to reasons like dual membership disqualification, resignation,
absentee.

79

महाराष्ट्र राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांच्या संदर्भात पुढीलपैकी अयोग्य विधान निवडा.
Choose the incorrect option from following about Yashwantrao Chavan, the first Chief Minister of
Maharashtra.

Options

अधिकार्‍यांनी होय, तर राजकारण्यांनी नाही म्हणायला शिकले पाहिजे हा त्यांचा विचार प्रसिद्ध आहे .

Officers should learn to say yes and politician should learn to say no, is his famous thought.

त्यांनी सर्वाधिक काळ महाराष्ट्राचे मख्

ु यमंत्रीपद भष
ू विले.

He was longest serving Chief Minister of Maharashtra.

त्यांनी केंद्रीय मंत्री म्हणून परराष्ट्र व गह

ृ खात्याचा कारभार पाहिला.

As a union minister he overseen the charge of foreign and home ministry.

d
यापैकी नाही.

None of the above.

a b

Explanation

उत्तर - 2

महाराष्ट्राचे सर्वाधिक काळ मुख्यमंत्रीपद वसंतराव नाईक यांनी भूषवले.

Vasantrao Naik was the longest serving chief minister of Maharashtra.

80

विधानसभा सभापती पढ
ु ीलपैकी कोणाच्या आदे शा/विनंतीवरून सभागह
ृ ाची गप्ु त बैठक घेतो?

On whose order/request, the speaker of state assembly holds secret sitting?

Options

मुख्यमंत्री
Chief Minister

सभागह
ृ नेता

Leader of the house

राज्यपाल

Governor

सभागह
ृ नेता व विरोधी पक्षनेता

Leader of house and leader of opposition

d b

Explanation

उत्तर - 2

81
राज्य विधानपरिषदे वर सदस्य नियुक्त करण्याच्या राज्यपालाच्या अधिकाराबाबत पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) राज्यपाल विधानपरिषदे च्या 1/6 सदस्यांची नियु क्ती करू शकतो.

(ब) सदस्य नियु क्त करण्याच्या राज्यपालाच्या निर्णयाला कोणत्याही न्यायालयात आव्हान दे ता ये त नाही.

Consider the following statements regarding Governor's power to nominate the members of state
legislative council.

(a) Governor nominates 1/6 members of the legislative council.

(b) The decision of governor to nominate the members cannot be challenged in any court of law.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct
b

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

b c

Explanation

उत्तर - 3

विधानपरिषदे ची रचना

- 1/3 - स्थानिक स्वराज सं स्थांकडू न.

- 1/3 - विधानसभा सदस्यांकडू न.

 - 1/12 - शिक्षक मतदारसं घ

- 1/12 - पदवीधर मतदारसं घ

- 1/6 - राज्यपालाकडू न नियु क्त

Structure of legislative Council

1/3 - elected by members of local bodies.

1/3 - elected by members of legislative council

1/12 - elected by teachers

1/12 - elected by graduates

1/6 - nominated by governor

82

पुढीलपैकी कोणाची नियुक्ती राष्ट्रपती करत नाही?

Which of the following is not appointed by president?

Options

उच्च न्यायालयाचे प्रभारी (acting) न्यायाधीश.

Acting judges of high court.

उच्च न्यायालयाचे अतिरिक्त न्यायाधीश.

Additional judges of high court

उच्च न्यायालयाचे निवत्ृ त न्यायाधीश यांची तात्पुरती पन

ु र्नियुक्ती.

Temporary re-appointment of retired judges of high court.

यापैकी नाही.

None of the above.

a c

Explanation

उत्तर - 3

राष्ट्रपतीच्या पूर्वपरवानगीने उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश त्या वा इतर उच्च न्यायालयाचे निवत्ृ त
न्यायाधीशाची ठरावीक काळासाठी न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करतात.

With the previous consent of the President the Chief Justice of a high court of state can appoint a retired
judge of that high court or any other high court to act as a judge of the high court of that state for a
temporary period.

83

जिल्हा न्यायालय व इतर दय्ु यम न्यायालयावर नियंत्रण ठे वण्याचे अधिकार ............ कडे आहे त.

The control over district courts and other subordinate courts is vested in the ......

Options

संबंधित उच्च न्यायालय

Respective High Court

b
राज्यपाल

Governor

राज्य सरकार

State Government

सर्वोच्च न्यायालय

Supreme Court.

a a

Explanation

उत्तर - 1

84

राज्यपालाच्या मंत्री नियक्

ु त करण्याच्या अधिकाराबाबत पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या.
(अ) राज्यपाल काही परिस्थितीत स्वविवे काधिकाराने मु ख्यमं त्र्यांची नियु क्ती करू शकतो.

(ब) राज्यपाल स्वविवे काधिकाराने मं त्र्याची नियु क्ती करू शकत नाही.

Consider the following statements regarding the power of Governor in appointing the ministers.

(a) Governor in some instances can appoint Chief Minister by his discretionary power.

(b) Governor cannot appoint ministers in his discretionary power.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

c
दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect

a c

Explanation

उत्तर - 3

कोणत्याही पक्षाला बहुमत न मिळाल्यास राज्यपाल स्वविवेकाधिकाराने मुख्यमंत्र्याची नियुक्ती करू शकतो परं तु
मंत्र्याची नियक्
ु ती मात्र मख्
ु यमंत्र्याच्या सल्ल्यानेच करावी लागते.

If no party secures majority then governor by his discretion makes appointment of chief Minister. But
appointment of minister whould be done on the advice of chief minister.

85

पंचायतींनी तयार केलेल्या योजनांचे एकत्रीकरण करण्याचे काम कोण करते?

Who does the consolidation of plans prepared by panchayats?

Options

जिल्हा परिषद

Zilla Parishad

जिल्हा नियोजन समिती

District Planning Committee

राज्य सरकार

State Government

यापैकी नाही

None of the above

b b
Explanation

उत्तर - 2

विकास नियोजन मसद

ु ा बनवणे.

भौतिक व नैसर्गिक संसाधने वापराचा वाटा निश्‍चित करणे.

ही जिल्हा नियोजन समितीची प्रमुख कार्ये आहे त.

Making draft of development planning.

Fixing the portion of use of physical and natural resources.

These are the main functions of District Planning Committee.

86

ग्रामसभेसंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या व अयोग्य विधान निवडा.

Consider the following statements about Gram sabha and choose the incorrect statement.

Options

a
ग्रामसभेला घटनात्मक दर्जा आहे .

Gram sabha has constitutional status.

गावातील नोंदणीकृत मतदार मिळून ग्रामसभा बनते.

Gram sabha comprises of all the registered voters in the area of a panchayat.

सरपंच हा ग्रामसभेचा प्रमुख असतो.

Chairperson of panchayat is the chief of Gram Sabha.

यापैकी नाही.

None of the above.

d d

Explanation

उत्तर - 4
राज्यपातळीवर विधिमंडळ ज्याप्रमाणे काम करते ते काम ग्रामसभा गावपातळीवर करते. गावासंंबधीचे महत्त्वाचे
निर्णय ग्रामसभेने घेणे अपेक्षित आहे .

The Gram Sabha works at village level on the same lines as the state legislature works at state level.
Import decisions related to village as whole will be taken by Gram Sabha.

87

राज्यघटनेच्या 11 व्या परिशिष्टात पंचायतीची कार्ये या यादीत पुढीलपैकी कशाचा समावेश नाही?

(अ) सार्वजनिक वितरण प्रणाली (PDS)

(ब) ग्रंथालय

(क) सां स्कृतिक घडामोडी

(ड) कुटु ं बकल्याण

Which of the following is not included in the list of Eleventh Schedule of constitution about role of
panchayat?
(a) Public Distribution System

(b) Library

(c) Cultural activities

(d) Family Welfare

Options

फक्त क

Only C

अवक

a and c

c
बवड

b and d

यापैकी नाही

None of the above

a d

Explanation

उत्तर - 4

अनिवार्य कार्ये

- सार्वजनिक सु रक्षा

- सार्वजनिक आरोग्य

- सार्वजनिक बां धकाम

- साफसफाई

- समाजशिक्षण इ.

Mandatory tasks
• Public security

• Public health

• Public works

• Cleaning

• Social education

88

खालील समित्या त्यांच्या गठित क्रमानस

ु ार लावा.

(अ) जी. व्ही. के. राव समिती

(ब) बलवं तराय मे हता समिती

(क) अशोक मे हता समिती

(ड) के. सं थनम समिती

Arrange the following committees in sequence of their formation.

(a) GVK Rao Committee

(b) Balwantrai Mehta committee

(c) Ashok Mehta committee

(d) K. Santhanam Committee

Options

ब-ड-अ-क

b-d-a-c

b
ब-क-ड-अ

b-c-d-a

ब-ड-क-अ

b-d-c-a

ब-अ-ड-क

b-a-d-c

b c

Explanation

उत्तर - 3

बलवंतराय मेहता - 1957

के. संथनम - 1963

अशोक मेहता - 1977

जी. व्ही. के. राव - 1985

Balwant Rai Mehta - 1957

Santhanam - 1963

Ashok Mehta - 1977

V. K Rao - 1985

89

ग्रामपंचायतीचे दै नंदिन कामकाज पाहणे व दप्तर सांभाळण्याची जबाबदारी .......... ची आहे .

Who has the responsibility to look after the day-to-day functioning of the Gram Panchayat?

Options

सरपंच

Chairperson
b

तलाठी

Talathi

ग्रामसेवक

Gram Sevak

यापैकी नाही

None of the above.

c a

Explanation

उत्तर - 1

3000 किंवा त्यापे क्षा अधिक लोकसं ख्ये च्या गावावर एका ग्रामसे वकाची तरतूद.

Provision of Gram Sevak at village having population 3000 or more.

90
ग्रामपंचायतीच्या रचनेसंदर्भात पढ
ु ील विधाने विचारात घ्या व अयोग्य विधान निवडा.

Consider the following statements about the structure of Gram Panchayat and choose the incorrect
option.

Options

काही कारणामुळे ग्रामपंचायत बरखास्त झाल्यास बरखास्तीच्या दिवसापासून एक वर्षाच्या आत नवीन निवडणुका
पार पडणे आवश्यक आहे .

If Gram panchayat gets dissolved due to some reasons then fresh elections shall be compiled before the
expiry of a period of one year from the date of its dissolution.

उपसरपंचपदाला आरक्षण नसते.

There is no reservation for the post of deputy chairperson

उपसरपंचांची निवड झाल्यापासून एक वर्ष त्याविरुद्ध अविश्‍वास ठराव मांडता येत नाही.
No-confidene motion against deputy chairperson cannot be introduced until the expiry of one year after
his election.

यापैकी नाही.

None of the above.

a a

Explanation

उत्तर - 1

ग्रामपंचायत बरखास्त झाल्यास सहा महिन्यांच्या आत निवडणुका घेणे आवश्यक आहे . अशा निवडणुकीनंतर
गठीत झालेल्या ग्रामपंचायतीला उर्वरित कालावधी (बरखास्ती ते 5 वर्षे दरम्यानचा) मिळतो.

It is necessary to conduct elections before the expiry of six months after dissolution of Gram Panchayat.
After such election Gram Panchayat gets the remaining period (date of dissolution to 5 years)

91

जिल्हा परिषदे संदर्भात पुढीलपैकी अचूक विधाने निवडा.

(अ) जिल्हा परिषदे ची सदस्यसं ख्या 50-75 असते .

(ब) जिल्हाधिकारी हे जिल्हा परिषदे चे सचिव म्हणून काम पाहतात.

(क) जिल्हा परिषदे च्या दोन बै ठकांमध्ये 3 महिन्यांपेक्षा जास्त अं तर नसावे .

Choose the correct statements about Zilla parishad from the following.

(a) Zilla Parishad has 50-75 members.

(b) Collector works as secretary of Zilla Parishad.

(c) The gap between the two meetings of zilla parishad should not exceed beyond 3 months.

Options

अवब

a and b

b
अवक

a and c

बवक

b and c

अ, ब व क

a, b, c

c b

Explanation

उत्तर - 2

जिल्हा परिषदे चे उपमुख्य कार्यकारी अधिकारी हे जिल्हा परिषदे चे सचिव म्हणून काम करतात. जिल्हा परिषदे च्या
वर्षातून हव्या तितक्या बैठका होऊ शकतात परं तु 2 बैठकांदरम्यान 3 महिन्यांपेक्षा जास्त अंतर नसावे.

Deputy chief Executive officer of Zilla parishad acts as secretary of it.

Zilla Parishad can hold number of meetings during a year but the timespan between 2 meetings cannot
exceed 3 months.

92

केंद्रीय निवडणूक आयोगासंदर्भात पुढीलपैकी कोणती कार्ये राष्ट्रपती करतो?

(अ) आयु क्ताची नियु क्ती

(ब) इतर आयु क्तांची सं ख्या.

(क) आयु क्तां च्या से वाशर्ती व कार्यकाळ.

(ड) विभागीय आयु क्तांची नियु क्ती

Regarding Central Election Commission, which of the following functions do President perform?

(a) Appointment of commissioner

(b) Number of other commissioners

(c) Conditions of service and tenure of commissioners

(d) Appointment of Divisional Commissioners

Options

फक्त अ

Only a

अवड

a and d

अ, ब व ड

a, b, d
d

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

a d

Explanation

उत्तर - 4

वरील सर्व कार्ये राष्ट्रपती करतो. सध्या आयोगात एक मख्

ु य आयक्
ु त व इतर 2 आयक्
ु त आहे त. आवश्यकता
भासल्यास राष्ट्रपती विभागीय आयुक्तांची नियुक्ती करतो.

President performs all the above functions. Presently commission consists of one chief Commissioner
and other 2 commissioners. If required, President can appoint Divisional Commissioner.

93

केंद्रीय लोकसेवा आयोगाची कार्ये कोणती?

(अ) सनदी अधिकार्‍याच्या भरतीची प्रक्रिया राबवणे .

(ब) नियु क्ती, बढती व बदलीसाठीची तत्त्वे निश्‍चित करणे .

(क) राष्ट् रपतीच्या परवानगीने राज्याच्या भरतीप्रक्रिये त साहाय्य करणे .

What are the functions of Union Public Service Commission?

(a) To conduct examinations for appointments of civil servants.

(b) Frame principles in appointments, promotion and transfer.

(c) To serve the needs of state with the approval of the President.

Options

फक्त अ

Only a

b
अवब

a and b

अवक

a and c

अ, ब व क

a, b, c

b d

Explanation

उत्तर - 4

सल्लाविषयक कार्ये - नागरी सेवा व सेवापदाच्या भरतीची पद्धत ठरवणे.

प्रशासकीय कार्ये - एका सेवेतन

ू दस
ु र्‍या सेवेत उमेदवाराची बदली करण्याविषयी केंद्रशासनास सल्ला परु वणे.

कार्यविषयक अहवाल राष्ट्रपतींना सादर करणे.

Advisory functions - determining the method of recruitment to civil services and for civil posts.

Administrative Functions - Providing advice to central gov. about making transfer of candidate from one
service to another.

It presents report on its performance to the president.

94

पुढीलपैकी कोण केंद्रीय वित्त आयोगाचा सदस्य बनू शकतो?

(अ) उच्च न्यायालयाचा न्यायाधीश

(ब) शासकीय वित्त विषयातील तज्ज्ञ

(क) प्रशासकीय तज्ज्ञ

(ड) अर्थतज्ज्ञ

Who among the following can become a member of Union Finance Commission?
(a) Judge of high court

(b) Person having specialized knowledge of finance and accounts of government.

(c) Person having wide experience in administration

(d) Economist

Options

अवब

a and b

अ, ब व क

a, b, c

c
अवड

a and d

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

d d

Explanation

उत्तर - 4

सार्वजनिक क्षेत्रात दीर्घकाळ काम करणारी व्यक्ती अध्यक्ष म्हणून नियुक्त केली जाते.

A person working in public sector for long time is appointed as Chairman.

95

राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोगासंदर्भात पुढील विधाने विचारात घ्या.

(अ) कलम 338 अन्वये नियु क्त करण्यात आले ला अनु सचि
ू त जाती (SC) व अनु सचि
ू त जमाती (ST) विशे ष अधिकारी
स्थापन करण्यात आला.
(ब) 1990 साली विशे ष अधिकार्‍याचे रूपांतर SC-ST आयोगात केल्यानं तर 2004 साली SC आणि ST साठी स्वतं तर्
आयोग तयार करण्यात आले .

Consider the following statements about National Commission for SCs.

(a) Article 338 provided for the appointment of a special officer for Scheduled Castes (SCs) and
Scheduled Tribes (STs).

(b) After replacement of special officer by National commission for SCs and STs in 1990, the separate
National Commission for SCs and STs came into existence in 2004

Options

फक्त अ बरोबर

Only a is correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

c
दोन्ही बरोबर

both Correct

दोन्ही चूक

both incorrect.

b c

Explanation

उत्तर - 3

कलम 338 - विशेष अधिकारी SC-ST

1978 - बिगर वै धानिक SC-ST आयोग

1987 - राष्ट् रीय SC-ST आयोग

1990 - 65 वा घटनादुरुस्ती कायदा करून विशे ष अधिकारी ऐवजी घटनात्मक आयोग आणि 1978 व 1987 च्या
आयोगाची बरखास्ती.

89 वा घटनादुरुस्ती कायदा 2003 अन्वये SC (कलम 338) आणि ST (कलम 338-A) साठी वे गळे आयोग.

Article 338 - Special officer to SC-ST

1978 - Non statutory SC-ST commission

1987 - National SC-ST commission

1990 - Special officer replaced by constitutional commission by 65th amendment and dismissal of 1978
and 1987 commission.

Seprate commissions for SC (article 338) and ST (article 338 A) by 89th amendment of 2003.

96

नियंत्रक व महालेखा परीक्षका (CAG) संदर्भात पढ

ु ील विधाने विचारात घ्या.

(अ) CAG हा सं सदे च्या वतीने ले खापरीक्षण करतो.

(ब) CAG हा केवळ राष्ट् रपतीला उत्तरदायी असतो.

Consider the following statements about Comptroller and Auditor General (CAG)

(a) CAG audits on behalf of parliament.

(b) CAG is accountable to president only.

Options

फक्त अ बरोबर

Only a correct

फक्त ब बरोबर

Only b correct

दोन्ही बरोबर

Both correct

दोन्ही चूक

Both incorrect
a a

Explanation

उत्तर - 1

CAG हा सं सदे च्या वतीने ले खापरीक्षण करतो. या अर्थाने तो सं सदे चा अभिकर्ता (agent) आहे आणि तो केवळ
सं सदे ला उत्तरदायी असतो.

CAG audits on behalf of parliament, In this sense, he is a agent of parliament and only accountable to
parliament.

97

भारताच्या महान्यायवादी संदर्भातील कलम आणि तरतूद याबाबत चुकीची जोडी निवडा.

Choose the incorrect pair of article and provision about Attorney General of India.

Options

कलम 76 - महान्यायवादी पदाची निर्मिती.

Article 76 - Office of Attorney General of India

b
कलम 88 - संसद सभागह
ृ ासंबंधी महान्यायवादीचे हक्क

Article 88 - Rights of Attorney General as respect is the houses of parliament.

कलम 105 - महान्यायवादीचे विशेषाधिकार आणि संरक्षण

Article 105 - Powers, Privileges and immunities of Attorney General

यापैकी नाही

None of the above

unanswered d

Explanation

उत्तर - 4

सर्व जोड्या बरोबर.

CAG सं बंधी माहिती - दे शाचा सर्वोच्च विधी अधिकारी.

- सं सद सभागृ हाच्या कामकाजात भाग घे ण्याचा व बोलण्याचा अधिकार, मतदानाचा नाही.

- सं सद सदस्याला असणारे सर्व विशे षाधिकार उपलब्ध.

All pairs are correct.

Information about Attorney General Country's is highest law officer.

Can participate in proceedings of Loksabha and can speak but cannot vote. Enjoys all the privileges
available to a member of parliament.

98

सर्वसाधारण कायद्यांतर्गत अटक झालेल्या व्यक्तीला कलम 22 अंतर्गत कोणते अधिकार उपलब्ध आहे त?

(अ) अटकेचे कारण जाणून घे ण्याचा हक्क.

(ब) कायदे शीर मदत मिळवण्याचा हक्क.

(क) प्रवासाचा काळ वगळता 24 तासां च्या आत दं डाधिकार्‍यांसमोर हजर करण्याचा हक्क.

A person arrested under ordinary law has which of the following rights under article 22?
(a) Right to be informed of the grounds of arrest.

(b) Right to consult a legal practitioner.

(c) Right to be produced before a magistrate within 24 hours, excluding the journey time.

Options

फक्त अ व ब

Only a and b

फक्त ब व क

Only b anc c

फक्त अ व क

only a and c
d

अ, ब व क

a, b, c

b d

Explanation

उत्तर - 4

इतर अधिकार - दं डाधिकार्‍याने परवानगी न दिल्यास 24 तासांनंतर सोडून दे ण्याचा अधिकार. हे सर्व अधिकार
सर्वसाधारण कायद्यांतर्गत अटक झालेल्या व्यक्तीला उपलब्ध आहे त, प्रतिबंधात्मक स्थानबद्धतेअंतर्गत अटक
झालेल्या व्यक्तीला नाही.

Other rights - right to be released after 24 hours unless the magistrate authorises further dentention.

All these rights are available for a person arrested under ordinary laws and not available to a person
arrested or detained under a preventive detention law.

99

नीती आयोगाच्या पर्ण

ू वेळ संघटनात्मक आराखड्यात पढ
ु ीलपैकी कोणाचा समावेश होतो?

(अ) पं तप्रधान
(ब) केंद्रीय कॅबिने ट मं त्र्याचा दर्जा असणारे उपाध्यक्ष.

(क) केंद्रीय राज्यमं त्र्याचा दर्जा असणारे पूर्णवे ळ सदस्य.

(ड) पदसिद्ध सदस्य म्हणून कमाल 5 केंद्रीय कॅबिने ट मं तर् ी.

Which of the following is part of in full-time organizational structure of NITI Aayog?

(a) Prime Minister

(b) Vice-Chairman having status of Union cabinet minister

(c) Full time member having union state minister status

(d) Minimum 5 union cabinet ministers as ex-officio members

Options

अवब

a and b

अ, ब व क

a, b, c

अ, ब व ड

a, b, d

अ, ब, क व ड

a, b, c, d

c b

Explanation
उत्तर - 2

पंतप्रधानांना कमाल 4 कॅबिनेट मंत्र्यांना सदस्य म्हणून नेमता येतो.

Prime Minister can appoint maximum 4 cabinet ministers as members.

100

केंद्रीय दक्षता आयोगाबाबत अयोग्य विधान निवडा.

Choose the incorrect statements about Central Vigilance Commission from the following.

Options

1982 मध्ये स्थापन केले ल्या सं थानम समितीच्या शिफारशीनु सार या आयोगाची स्थापना करण्यात आली.

It is established on the recommendation of Santhanam committee formed in 1982.

आयोगाचे अध्यक्ष व सदस्य यांना चार वर्षांचा कार्यकाळ मिळतो.

Chairman and members of commission gets 4 year term.

c

निवत्ृ तीनंतर अध्यक्ष व सदस्यांना सरकारी नोकरीत काम करता येत नाही.

After retirement chairman and members cannot work under government service.

यापैकी नाही.

None of the above.

b d

Explanation

उत्तर - 4

About Us

The Unique Academy is a leading Institue empowering the civil services aspirants to realise their dreams.

Contact Us

Email : [email protected]

Contact : 7620 44 66 44

Social Media :
Quick Links

About Us

Contact Us

Terms and Conditions

Privacy Policy

Refund Policy

Disclaimer Policy