ปรัชญาทั่วไป
โดย อาจารย์สรณีย์ สายศร
ภาควิชาปรัชญาและศาสนา
คณะมนุษยศาสตร์
2
Philosophy is…..
the art of wondering.
Philosophy
Beliefs
Assumptions
Values
Who?
What?
When?
Why?
How?
Mental Health Warning!
How do you see the world?
ความหมายของปรัชญา
1). ความหมายตามรูปศัพท์
คาว่า “ปรัชญา” แปลว่า “ความรอบรู้”
เป็นศัพท์บัญญัติใช้กับคาว่า“PHILOSOPHY”
ในภาษาอังกฤษ ซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษากรีกว่า
“PHILOS (LOVE) + SOPHIA (WISDOM)
ซึ่งแปลว่า “รักในความรู้” ( LOVE OF WISDOM )
หรือ “ความรัก อันเป็นพลังผลักดันให้แสวงหา
ความรอบรู้” หรือ “รักที่จะมีความรู้” นั่นเอง
ปรัชญาเป็นเรื่องของความรู้
ทั้งการแสวงหาความรู้ (Seeking Wisdom)
และความรู้ที่ค้นพบแล้ว (“Wisdom Sought”)
1. ในขั้นแสวงหา..มนุษย์มีความสงสัย จึงตั้งคาถาม แล้ว
คิดหาคาตอบอย่างมีเหตุผลเรียกขั้นนี้ว่า “การคิดแบบ
ปรัชญา”
2. เป็นผลสืบเนื่องมาจากการแสวงหา นั่นคือในที่สุด
มนุษย์ก็ได้ค้นพบคาตอบเกี่ยวกับความจริง ซึ่งเรียกว่า
“ความรู้เชิงปรัชญา”
***** ทายได้ไหมว่า แล้ว “Philosopher” หรือ “นักปรัชญา”
แปลว่าอะไร.......?
“ปรัชญา” คือ การแสวงหาความรู้ หรือ
ความจริงเกี่ยวกับมนุษย์ โลก ธรรมชาติ
และชีวิต ด้วยการใช้เหตุผล
2) ความหมายตามลักษณะเนื้อหา
3) ความหมายตามการใช้
“ปรัชญา” หมายถึง แนวความคิด
คติ ความเชื่อ หรือ ข้อคิดต่างๆ ใน
ชีวิตประจาวัน
เช่น.. “ระยะทางนับหมื่นลี้ ต้องเริ่มต้นจากก้าว
แรก”, “ความเพียรเป็นศัตรูแล้วเป็นมิตร ความเกียจ
คร้านป็นมิตร แล้วเป็นศัตรู” , หากคิดจะรัก ต้องรัก
ด้วยปัญญา ถ้ารักอย่างหลงใหล ผลคือโง่และ
เจ็บปวด”
มูลเหตุของการเกิดปรัชญา
1. มนุษย์มีความสามารถในการคิด
• ปรัชญาเริ่มต้นมาจากความสงสัยต่อโลกต่อตัวเรา
เอง ต่อสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเรา
• ทั้งนี้เพราะมนุษย์มีความสามารถในการคิด
( Man is a thinking animal – Aristotle )
สิ่งที่มนุษย์สงสัยนั้นมีมากมาย เช่น
• เราเกิดมาทาไม / ทาไมเราต้องตายด้วย
จะมีชีวิตเป็นอมตะไม่ได้หรือ /
พระเจ้าและจิตวิญญาณมีจริงหรือไม่
• โลกเกิดขึ้นมาได้อย่างไรและเกิดมาจากไหน/เราจะเชื่อ
สิ่งที่เห็นได้หรือไม่ /เมื่อมนุษย์เราตายแล้วจะเป็น
อย่างไรและไปอยู่ที่ไหน / บาป บุญ คุณ โทษ นรก
สวรรค์ มีจริงหรือไม่ / ความดีคืออะไรความดีคืออะไร
/นิพพานมีจริงหรือไม่ /เราจะพ้นจากความทุกข์ได้
อย่างไร
โลกนี้มีความเป็ นธรรมหรือไม่/ รักแท้เป็ น
เช่นใด มีอยู่จริงหรือไม่ /
เราจะรู้ได้อย่างไรว่าสิ่งไหนดีหรือชั่ว /
เราควรจะเชื่อหรือไม่เชื่ออะไร/
เราควรจะใช้ชีวิตอย่างไร มีจุดหมายอย่างไร?
และสุดท้ายถ้าต้องเลือกระหว่างความสุขส่วนตัว
กับความสุขส่วนรวม เราจะตัดสินใจอย่างไร
เป็นต้น
 …..และเมื่อมนุษย์สงสัย หรือเกิดความอยากรู้อยากเห็น
........เขาจึงตั้งคาถามและ....พยายามแสวงหาคาตอบโดยการ
ใช้ความคิดด้วยเหตุผล.....ซึ่งอาจจะเป็นแค่คาตอบเพื่อสนอง
ความอยากรู้ (อะไร ทาไม) หรืออาจจะเป็นคาตอบเพื่อเป็น
แนวทางในการใช้ชีวิตหรือแก้ปัญหาชีวิตก็ได้ (อย่างไร).........
 ....ปรัชญา..จึงเกิดขึ้นด้วยประการฉะนี้
ความใฝ่รู้เป็นอารมณ์ของ
นักปรัชญา ปรัชญาเริ่มต้น
ที่ความใฝ่รู้
• โสคราตีส (Socratis)
– พ.ศ. 73 - 144
• “หนึ่งเดียวที่ข้าพเจ้ารู้ คือ รู้
ว่า ข้าพเจ้าไม่รู้อะไร”
2 . การเกิดขึ้นของความคิดทาง
ปรัชญาและ วิชาปรัชญา
 ความคิดทางปรัชญาเกิดขึ้นมาพร้อมกับมนุษย์
ไม่ ต่ากว่า 2 ล้านปีมาแล้ว
วิชาปรัชญาเพิ่งมีขึ้นเมื่อประมาณ 3,000 ปีมานี้เอง
* หลักฐานแรก คือ คัมภีร์พระเวทของอินเดีย
เกิดขึ้นมาประมาณ 3,000-3,500 ปีมาแล้ว
* ทางโลกตะวันตก เริ่มต้นจากคาสอนของ
ทาเลส (Thales 624-550 ก่อน ค.ศ. ) ซึ่งเป็น
“Father of Philosophy”
• Ancients Earth, Air, Fire, Water
• Socrates (470-399BC)
Asked questions
• Plato (427-327BC)
Theory of ideas
• Aristotle (384-322BC)
Logic, Physics
 Traditionalism
Who am I?
Where did the
world come
from?
What is it
made of?
Plato and
Socrates
Crisis in Physics
• There is no ‘objective’
observer
Existentialism
• Criticism of positivism,
rationalism, empiricism
Critical Theory
• Mind and culture
influence knowledge
 Postmodernism
Werner Heisenberg (1901-1976)
Albert Einstein (1875-1955)
ลักษณะทั่วไปของปรัชญา
1. ปรัชญาพยายามเรียนรู้ทุกสิ่ง ศึกษาทุกเรื่องเท่าที่
สติปัญญามนุษย์จะอานวย
2. ปรัชญาเป็น “มารดาของศาสตร์ทั้งหลาย”
3. ปรัชญามีลักษณะวิพากษ์
4. ปัญหาทางปรัชญา เป็นปัญหาพื้นฐานของชีวิต
5. ปรัชญาแสวงหาโลกทัศน์ และ ช่วยให้ความเชื่อของ
เรามีระบบ ทาให้เราพบ “จุดยืน”ของตัวเอง
6. ความรู้เชิงปรัชญาเป็นความรู้แบบปลายเปิด ที่ไม่มี
คาตอบที่แน่นอนตายตัว
7. ความรู้เชิงปรัชญา เป็นความรู้ขั้นทัศนะส่วนตัว หรือ
การเก็งความจริง ชื่อว่าเป็น “โลกทัศน์” (World View)
8. ปรัชญาสนใจศึกษาทั้งสิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็น
ประโยชน์ โดยไม่สนใจว่าสิ่งนั้นจะสามารถนาไป
ปฏิบัติได้หรือเปล่า ถ้าเป็นแนวคิดเพื่อการปฏิบัติจะ
เรียกว่าปรัชญาชีวิต
9.วิชาปรัชญาเป็นเรื่องของการคิดอย่างมีเหตุผลและ
ระบบ ทาให้สามารถมองเห็นปัญหาและคาตอบที่คน
ทั่วไปมองไม่เห็น
IT’S NOT HOW YOU ARE
IT’S HOW YOU WANT TO BE…
แต่วิชาปรัชญามิได้มีหน้าที่ตัดสินว่าลัทธิความ
เชื่อใดถูกต้องหรือผิดพลาด แต่จะทาให้ผู้เรียน
เข้าใจว่าแต่ละลัทธิมีเหตุผลของตัวเองอย่างไร
ส่วนการจะตัดสินว่าลัทธิใดถูกต้องหรือผิดพลาด
อย่างไรเป็นเรื่องของผู้เรียนที่จะใช้วิจารณญาณ
ของตน
*** ทั้งนี้เพราะ ปรัชญามิได้สอนให้ “เชื่อ”แต่
สอนให้รู้จัก “คิด”
ขอบข่ายของวิชาปรัชญา
สิ่งที่ปรัชญาศึกษา...คือเรื่องที่ มนุษย์แสวงหาความ
จริงและความหมายของชีวิต.......โดยศึกษาว่า..........
• - ความจริงคืออะไร (ฉันคือใคร? และฉันอยู่ที่ไหน? )
• - เรารู้ความจริงได้อย่างไร ( ฉันรู้จักและเข้าใจสิ่งต่างๆ ได้
อย่างไร ? )
• - เราจะใช้ชีวิตอย่างไร? (ให้สอดคล้องกับความจริงนั้น)
(ฉันควรดาเนินชีวิตอย่างไรดี ?)
สาขาของวิชาปรัชญา
ปรัชญา
ปรัชญาบริสุทธิ์ ปรัชญาประยุกต์
อภิปรัชญา(Metaphysics) -ปรัชญาการเมือง
-ปรัชญาศาสนา
ญาณวิทยา(Epistemology) -ปรัชญาการศึกษา
-ปรัชญาวิทยาศาสตร์
ตรรกวิทยา(Logic) -ปรัชญาคณิตศาสตร์
ฯลฯ
คุณวิทยา(Axiology)
จริยศาสตร์ (Ethics) สุนทรียศาสตร์(Aesthetics)
อภิปรัชญา(Metaphysics)
เป็นสาขาที่ว่าด้วยเรื่องความเป็นจริงสูงสุด ว่า
ด้วยเรื่องธรรมชาติของโลกและจักรวาล/ และว่าด้วย
ธรรมชาติของมนุษย์ (สสารนิยม,จิตนิยม,ทวินิยม)
* อะไรคือเนื้อแท้ของโลก?
* โลกเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร?
* อะไรคือเนื้อแท้ของมนุษย์?
* มนุษย์เป็นอิสระหรือไม่?
ญาณวิทยา/ทฤษฎีความรู้(Epistemology)
 เป็นสาขาที่ศึกษาเพื่อหาคาตอบว่า เรารู้ความ
เป็นจริงได้อย่างไร /
 ความรู้ที่ถูกต้องมีลักษณะอย่างไร /อะไรคือ
ลักษณะทั่วไปของความรู้/มนุษย์เรารู้ความจริงได้แค่
ไหน/ความรู้ได้มาทางไหน (ประสบการณ์นิยม,
เหตุผลนิยม,อัชฌัตติกญาณนิยม)
จริยศาสตร์(Ethics)
 เป็นสาขาที่ศึกษาเกี่ยวกับคุณค่าของพฤติกรรม
มนุษย์ทั้งที่มีความสัมพันธ์ต่อตนเองและต่อผู้อื่น
โดยจะศึกษาว่า
**อะไรคือสิ่งที่ดีที่สุดที่มนุษย์พึงแสวงหา
**อะไรควรเป็นอุดมคติของชีวิต
**อะไรคือเกณฑ์ตัดสินว่าสิ่งใดหรือการกระทาใด เป็นสิ่งที่ ดี ชั่ว
ถูก หรือผิด
**ความดี ความชั่ว ความถูก ความผิด มีจริงหรือไม่ และมีอยู่
อย่างไร
สุนทรียศาสตร์ (Aesthetic)
การศึกษาเกี่ยวกับความงามและสิ่งที่งามทั้งในงาน
ศิลปะและในธรรมชาติ
ศึกษาว่าความงาม หรือ คุณค่าทางสุนทรียะ
มีอยู่จริงหรือไม่ อย่างไร
ศิลปะคืออะไร?
ตรรกศาสตร์ (Logic)
คือสาขาที่ศึกษาเกี่ยวกับกฎเกณฑ์
การใช้เหตุผล , การอ้างเหตุผล,จุดบกพร่อง
ของการนาเสนอเหตุผล ฯลฯ
ความจริง
ความรู้
ความดี
ความงาม
แนวทางการศึกษาปรัชญา
1. เรียนในแง่ที่วิชาปรัชญาเป็นส่วนหนึ่งของ
ประวัติศาสตร์โลก
2. เรียนในแง่ที่วิชาปรัชญาเป็น
เครื่องมือสาหรับกระตุ้นความคิด
36
เราจะศึกษาปรัชญาไปเพื่ออะไรกัน?
นอกจากการได้รู้ ปรัชญามีประโยชน์อะไรบ้าง ?
ประโยชน์และคุณค่า
ของการศึกษาปรัชญา
เรียนปรัชญาไปทาไม
1. เพื่อให้สามารถมองเห็นปัญหาที่ยังเป็นปัญหาอย่างกว้างๆและ
มองเห็นคาตอบต่างๆที่เป็นไปได้ของสิ่งต่างๆที่เกิดขึ้น
2. เพื่อให้รู้จักฝึกหัด การคิดวิพากษ์วิจารณ์ด้วยเหตุผลในเรื่อง
ต่างๆและรู้จักสงสัยและตั้งคาถามในเรื่องต่างๆได้อย่างมี
เหตุผล ปรัชญาจะช่วยให้เราคิดได้เป็นระบบขึ้น
3. เพื่อให้ รู้จักที่จะเป็นตัวของตัวเองในการคิด
ด้วยเหตุผล มีความเชื่อมั่นในการใช้ศักยภาพทาง
ความคิดด้วยเหตุผลของตนเองและกล้าที่จะแสดงออกมา
4. เพื่อฝึกหัดให้เป็นคนใจกว้าง ยอมรับฟังความคิดเห็นและ
เหตุผลของผู้อื่น แม้จะไม่ตรงกับทัศนะของตน
5. เพื่อให้สามารถนาเอาแง่คิดของปรัชญาในเรื่องต่างๆไป
ประยุกต์ใช้ในการดาเนินชีวิตหรือการแก้ปัญหาในชีวิตจริง
6. เพื่อช่วยให้เข้าใจปัญหาและปรากฏการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นใน
สังคมและรู้วิธีแก้ปัญหา
7. ความรู้จากการศึกษาปรัชญาทั้งในแง่ขององค์ความรู้และ
วิธีการ สามารถเป็นกุญแจที่จะไขไปสู่ความรู้ในศาสตร์สาขา
อื่นๆได้
อย่างไรก็ตาม วิธีที่น่าจะดี
ที่สุดที่จะบอกว่าเรียนปรัชญา
แล้วได้ประโยชน์อะไร ก็คือ
.......ลองถามตัวของคุณเอง
หลังจากได้เรียนปรัชญาอย่าง
ตั้งใจแล้ว........
“..ถึงแม้จะรู้ว่าวิชาปรัชญาสอนให้คนเรารู้จัก
ตั้งคาถาม และค้นหาคาตอบ แต่ในวัยที่ชีวิต
ราบเรียบ ไร้อุปสรรค คาถามมักไม่มีความ
จาเป็น ต่อเมื่อชีวิตพบผ่านความขรุขระ พบ
พานความโศกเศร้า คาถามและความสงสัย
ต่างๆ ดูจะพากันประดังประเดเข้ามา..”
(ณิพรรณ กุลประสูติ)
ดาวน์โหลดไฟล์นี้ได้ที่
www.philosophychicchic.com
สนุกกับการเรียนรู้ปรัชญาและศาสนาแบบชิคๆ เคียงคู่รอยยิ้ม

ปรัชญาทั่วไป บทที่1