10. cac thiet bi do hat nhan su dung trong cong nghiep va cac van de atbx lien quan 6

çc thiÕt bÞ ®o h¹t nh©nçc thiÕt bÞ ®o h¹t nh©n
vµ çc vÊn ®Ò an toµn liªn quanvµ çc vÊn ®Ò an toµn liªn quan
Cục An toàn bức xạ và hạt nhân
113, Trần Duy Hưng, Hà Nội

Néi dungNéi dung
 Çc lo¹i m¸y ®o h¹t nh©nÇc lo¹i m¸y ®o h¹t nh©n
- M¸y ®o sö dông hiÖu øng truyÒn qua- M¸y ®o sö dông hiÖu øng truyÒn qua
- M¸y ®o sö dông hiÖu øng t¸n x¹ ngîc- M¸y ®o sö dông hiÖu øng t¸n x¹ ngîc
- M¸y ®o sö dông hiÖu øng ph¶n øng- M¸y ®o sö dông hiÖu øng ph¶n øng
 Çc bé phËn cña m¸y ®o h¹t nh©nÇc bé phËn cña m¸y ®o h¹t nh©n
- Nguån bøc x¹ cã vá kÝn (nguån kÝn) hoÆc m¸y ph¸t tia bøc x¹- Nguån bøc x¹ cã vá kÝn (nguån kÝn) hoÆc m¸y ph¸t tia bøc x¹
nh èng ph¸t tia X.nh èng ph¸t tia X.
- Buång b¶o vÖ vµ hÖ thèng che ch¾n- Buång b¶o vÖ vµ hÖ thèng che ch¾n
- §Çu dß, thiÕt bÞ ph©n tÝch vµ hÖ ®iÒu khiÓn- §Çu dß, thiÕt bÞ ph©n tÝch vµ hÖ ®iÒu khiÓn
 Çc m¸y ®o h¹t nh©n cè ®Þnh vµ di ®éngÇc m¸y ®o h¹t nh©n cè ®Þnh vµ di ®éng

Çc lo¹i m¸y ®o h¹t nh©nÇc lo¹i m¸y ®o h¹t nh©n
1. M¸y ®o sö dông hiÖu øng truyÒn qua1. M¸y ®o sö dông hiÖu øng truyÒn qua
Nguyªn lý: Nguån bøc x¹
®Æt ë mét phÝa cña vËt
cÇn ®o ®èi diÖn víi ®Çu
dß. §o møc bøc x¹ truyÒn
qua vËt thö nghiÖm. Sù
kh¸c nhau cña møc ph«ng
bøc x¹ cã mÉu vµ kh«ng cã
mÉu cho ta biÕt çc ®Æc
tÝnh cña vËt thö nghiÖm .
MËt ®é vµ ®é dµy cña vËt
thö nghiÖm cã thÓ ®o ®îc
khi ta so s¸nh víi çc mÉu
chuÈn.
S¬ ®å nguyªn lý bè trÝ thiÕt bÞcña ph¬ng
ph¸p ®o truyÒn qua

VÝ dô sö dông nguån vµ øng dông trongVÝ dô sö dông nguån vµ øng dông trong
m¸y ®om¸y ®o truyÒn quatruyÒn qua
Trong c¸c phÐp ®o truyÒn qua ho¹t ®é nguån thêng dïng
kho¶ng 10MBq ®èi víi m¸y ®o dïng nguån beta, vµ vµi tr¨m
GBq víi m¸y ®o dïng nguån gamma.

2. M¸y ®o dïng hiÖu øng t¸n x¹ ngîc2. M¸y ®o dïng hiÖu øng t¸n x¹ ngîc
Nguyªn lý:
- §Çu dß vµ nguån ®îc bè
trÝ cïng mét phÝa so víi
vËt thö nghiÖm.
- §Çu dß ph¶i ®îc che
ch¾n ®èi víi tia x¹ ®Õn
trùc tiÕp
- C¸c tia bøc x¹ sÏ t¬ng t¸c
m¹nh víi vËt chÊt cã mËt
®é vµ ®é dµy cao. §Çu
dß sÏ ®o c¸c tia x¹ ph¶n x¹
l¹i tõ vËt thö nghiÖm.
- Víi cÊu tróc h×nh häc hîp
lý ta sÏ ®o ®îc mËt ®é vµ
®é dµy cña vËt cÇn ®o.
M«t¶ bè trÝ thiÕt bÞ®o t¸n x¹ ngîc

m¸y ®o t¸n x¹ ngîcm¸y ®o t¸n x¹ ngîc
Ho¹t ®é nguån thêng dïng kho¶ng tõ 10 ®Õn hµng tr¨m MBq
®èi víi m¸y ®o dïng nguån beta vµ vµi tr¨m GBq víi m¸y ®o dïng
nguån gamma. Nguån neutron thêng dïng ë kho¶ng GBq.

2.2. M¸y ®o sö dông hiÖu øng ph¶n øngM¸y ®o sö dông hiÖu øng ph¶n øng
Nguyªn lý:
- Tia gamma, tia X cã thÓ ion
ho¸ nguyªn tö cña çc
nguyªn tè v× chóng ph¸t ra
tia X thø cÊp (hiÖu øng
huúnh quang) víi n¨ng lîng
®Æc trng cho vËt liÖu bÞ
chiÕu.
- Nguån N¬tron cã thÓ dïng- Nguån N¬tron cã thÓ dïng
®Ó biÕn chÊt kh«ng phãng®Ó biÕn chÊt kh«ng phãng
x¹ thµnh chÊt phãng x¹. Çcx¹ thµnh chÊt phãng x¹. Çc
h¹t nh©n phãng x¹ ®îc h×nhh¹t nh©n phãng x¹ ®îc h×nh
thµnh bëi t¬ng t¸c cña h¹tthµnh bëi t¬ng t¸c cña h¹t
nh©n bÒn víi neutron ph¸tnh©n bÒn víi neutron ph¸t
ra tia gamma ®Æt trng cãra tia gamma ®Æt trng cã
thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ngthÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng
M«t¶ nguyªn t¾c lµmviÖc cña m¸y ®o h¹t
nh©n kiÓu ph¶n øng

m¸y ®o kiÓu ph¶n øngm¸y ®o kiÓu ph¶n øng
Trong m¸y ®o kiÓu ph¶n øng, ho¹t ®é nguån thêng dïng
trong d¶i hµng tr¨m MBq ®Õn GBq

Çc bé phËn cña m¸y ®o h¹tÇc bé phËn cña m¸y ®o h¹t
nh©nnh©n
1.1. Çc nguån phãng x¹ kÝnÇc nguån phãng x¹ kÝn
• Çc nguån phãng cã vá
hµn kÝn hoµn toµn
• ChÊt phãng x¹ lo¹i nµy th
êng ë d¹ng bÒn ho¸ häc
• Çc phÐp thö víi nguån
ph¶i ®îc tiÕn hµnh ë
®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao
trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh vµ cã t¸c ®éng
va ch¹m c¬ häc m¹nh
H×nh d¹ng nguån kÝn

2. C¸c thiÕt bÞph¸t bøc x¹ ion ho¸2. C¸c thiÕt bÞph¸t bøc x¹ ion ho¸
Nguyªn lý:Nguyªn lý:
- §iÖn tö ®îc gia tèc ®i vÒ- §iÖn tö ®îc gia tèc ®i vÒ
phÝa bia (Anot) bëiphÝa bia (Anot) bëi
®iÖn trêng víi ®iÖn ¸p®iÖn trêng víi ®iÖn ¸p
cao cì kV vµ ph¸t ra bøccao cì kV vµ ph¸t ra bøc
x¹ sãng ®iÖn tõ gièng nhx¹ sãng ®iÖn tõ gièng nh
bøc x¹ gamma. Nguånbøc x¹ gamma. Nguån
®iÖn tö lµ sîi ®èt kim lo¹i®iÖn tö lµ sîi ®èt kim lo¹i
®îc nung nãng s¸ng b»ng®îc nung nãng s¸ng b»ng
mét dßng ®iÖn cì mA.mét dßng ®iÖn cì mA.
-- Do ®ã khi c¾t cao ¸p th×Do ®ã khi c¾t cao ¸p th×
hoµn toµn kh«ng cã tia Xhoµn toµn kh«ng cã tia X
ph¸t ra.ph¸t ra.
èng ph¸t tia X
èng ph¸t tia X1.Vá nguån vµ che ch¾n

3. Vá nguån vµ che ch¾n3. Vá nguån vµ che ch¾n
 B¶o vÖ che ch¾n ngêi vËn hµnh khái chïm tia trùc tiÕp.B¶o vÖ che ch¾n ngêi vËn hµnh khái chïm tia trùc tiÕp.
 ThiÕt lËp çc hµng rµo vËt lý bæ sung ®Ó b¶o vÖ khiThiÕt lËp çc hµng rµo vËt lý bæ sung ®Ó b¶o vÖ khi
x¶y ra çc sù cè ®èi víi nguån, cho phÐp chïm tia bøc x¹x¶y ra çc sù cè ®èi víi nguån, cho phÐp chïm tia bøc x¹
®i vµo híng ®· ®îc lùa chän.®i vµo híng ®· ®îc lùa chän.
 Çc t¸c ®éng c¬ khÝ g©y nguy hiÓm víi nguån ph¶i ®îcÇc t¸c ®éng c¬ khÝ g©y nguy hiÓm víi nguån ph¶i ®îc
lo¹i trõ.lo¹i trõ.
Vá nguån ph¶i ®îc lµm theo çc tiªu chuÈn qui ®Þnh song ph¶i
tho¶ m·n çc yªu cÇu sau:
Çc phÐp thö kh¾t khe ®èi víi vá nguån nh»m ®¶m b¶o r»ng
chóng ®¸p øng çc tiªu chuÈn an toµn:
 Thö nhiÖtThö nhiÖt
 Thö ®é cøngThö ®é cøng
 Thö kh¶ n¨ng chÞu níc cña vá nguånThö kh¶ n¨ng chÞu níc cña vá nguån

M«t¶ c¸c lo¹i vá b¶o vÖ vµ cÊu tróc c¬ khÝ
cña khe ph¸t x¹ cña m¸y ®o

4. §Çu dß, thiÕt bÞph©n tÝch vµ hÖthèng4. §Çu dß, thiÕt bÞph©n tÝch vµ hÖthèng
®iÒu khiÓn®iÒu khiÓn
 §Çu dß vµ thiÕt bÞ ph©n tÝch dïng ®Ó ®o tia bøc x¹ sau§Çu dß vµ thiÕt bÞ ph©n tÝch dïng ®Ó ®o tia bøc x¹ sau
khi t¬ng t¸c víi mÉu ®o.khi t¬ng t¸c víi mÉu ®o.
 HÖ thèng ®iÒu khiÓn vµ bé phËn c¬ khÝ ®iÒu chØnh çcHÖ thèng ®iÒu khiÓn vµ bé phËn c¬ khÝ ®iÒu chØnh çc
th«ng sè trong qu¸ tr×nh ®o vµ ®äc çc sè ®Õm tõ ®Çuth«ng sè trong qu¸ tr×nh ®o vµ ®äc çc sè ®Õm tõ ®Çu
dß vµ ph©n tÝch.dß vµ ph©n tÝch.

5. Çc nh·n hiÖu trªn m¸y ®o h¹t nh©n5. Çc nh·n hiÖu trªn m¸y ®o h¹t nh©n
 Tªn nguån bøc x¹.Tªn nguån bøc x¹.
 Ho¹t ®é cñaHo¹t ®é cña
nguån.nguån.
 Ngµy hiÖu chuÈnNgµy hiÖu chuÈn
 H·ng s¶n xuÊt.H·ng s¶n xuÊt.
 Sè m¸ySè m¸y
 Çc ký hiÖu cÇnÇc ký hiÖu cÇn
chó ý.chó ý.
Çc nh·n hiÖu ph¶i cung cÊp çc th«ng tin sau:
HÖ thèng ®ãng
më, nh·n m¸c vá
nguån vµ biÓn
c¶nh b¸o

M¸y ®o h¹t nh©n cè ®Þnh vµ diM¸y ®o h¹t nh©n cè ®Þnh vµ di
®éng®éng
 §©y lµ lo¹i m¸y ®îc l¾p cè ®Þnh t¹i mét vÞ trÝ trong§©y lµ lo¹i m¸y ®îc l¾p cè ®Þnh t¹i mét vÞ trÝ trong
d©y chuyÒn s¶n xuÊt hoÆc kiÓm tra thiÕt bÞd©y chuyÒn s¶n xuÊt hoÆc kiÓm tra thiÕt bÞ
 Chøc n¨ng cña läai m¸y nµy ®îc thiÕt kÕ phï hîp víi qu¸Chøc n¨ng cña läai m¸y nµy ®îc thiÕt kÕ phï hîp víi qu¸
tr×nh vËn hµnh cña mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt cè ®Þnhtr×nh vËn hµnh cña mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt cè ®Þnh
vµ chóng kh«ng cÇn di chuyÓn trong nh÷ng ho¹t ®éngvµ chóng kh«ng cÇn di chuyÓn trong nh÷ng ho¹t ®éng
b×nh thêng.b×nh thêng.
1. M¸y ®o h¹t nh©n cè ®Þnh
M¸y ®o møc chÊt láng cao vµ
thÊp sö dông hiÖu øng truyÒn
qua
M¸y ®o chiÒu dµy b»ng hiÖu øng t¸n
x¹ ngîc vµ c¸ch che ch¾n hÖ®o

Çc ®iÒu cÇn lu ý ®Õn an toµnÇc ®iÒu cÇn lu ý ®Õn an toµn
®èi víi hÖ®o cè ®Þnh®èi víi hÖ®o cè ®Þnh
 X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé qui tr×nh liªnX¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé qui tr×nh liªn
quan tíi c«ng t¸c an toµn, trang bÞ çc thiÕt bÞ kiÓm so¸tquan tíi c«ng t¸c an toµn, trang bÞ çc thiÕt bÞ kiÓm so¸t
an toµn nh çc m¸y ®o suÊt liÒu.an toµn nh çc m¸y ®o suÊt liÒu.
 C¬ së bøc x¹ ph¶i bæ nhiÖm çn bé phô tr¸ch an toµnC¬ së bøc x¹ ph¶i bæ nhiÖm çn bé phô tr¸ch an toµn
bøc x¹ b»ng v¨n b¶nbøc x¹ b»ng v¨n b¶n
 Ph¶i thêng xuyªn kiÓm tra cÈn thËn nguån bøc x¹, váPh¶i thêng xuyªn kiÓm tra cÈn thËn nguån bøc x¹, vá
b¶o vÖ dïng trong m¸y ®o h¹t nh©nb¶o vÖ dïng trong m¸y ®o h¹t nh©n
 H¹n chÕ ngêi qua l¹i khu vùc xung quanh m¸y ®o ®angH¹n chÕ ngêi qua l¹i khu vùc xung quanh m¸y ®o ®ang
lµm viÖclµm viÖc
 Ph¶i cã çc kho cÊt gi÷ thÝch hîp, ®¶m b¶o vÒ an toµnPh¶i cã çc kho cÊt gi÷ thÝch hîp, ®¶m b¶o vÒ an toµn
vµ anh ninh nguån phãng x¹vµ anh ninh nguån phãng x¹

..........................................

2. Lo¹i m¸y ®o di ®éng2. Lo¹i m¸y ®o di ®éng
 §o ®é Èm vµ mËt ®é cña ®Êt trong n«ng nghiÖp vµ x©y§o ®é Èm vµ mËt ®é cña ®Êt trong n«ng nghiÖp vµ x©y
dùng cÇu ®êngdùng cÇu ®êng
 Th¨m dß çc thµnh phÇn kho¸ng vËt trong çc mòiTh¨m dß çc thµnh phÇn kho¸ng vËt trong çc mòi
khoankhoan

Theo dâi møc chÊt dËp t¾t löa trong b×nh cøu ho¶ v.v...Theo dâi møc chÊt dËp t¾t löa trong b×nh cøu ho¶ v.v...
Thêng ®îc sö dông trong:Thêng ®îc sö dông trong:
M¸y ®o h¹t nh©n dïng trong c«ng
nghiÖp cÇu ®êng
M¸y ®o ®é Èm dïng
trong n«ng nghiÖp

 Khi dïng lo¹i m¸y nµy ta ph¶i x¸c ®Þnh khu vùc an toµnKhi dïng lo¹i m¸y nµy ta ph¶i x¸c ®Þnh khu vùc an toµn
cho ngêi lµm viÖc vµ khu vùc xung quanh, vµ ®¶m b¶ocho ngêi lµm viÖc vµ khu vùc xung quanh, vµ ®¶m b¶o
an toµn cho ngêi vµ thiÕt bÞ.an toµn cho ngêi vµ thiÕt bÞ.
 Vïng kiÓm so¸t ph¶i cã biÓn b¸o ký hiÖu nguy hiÓm vµVïng kiÓm so¸t ph¶i cã biÓn b¸o ký hiÖu nguy hiÓm vµ
qui ®Þnh ranh giíi khu vùc lµm viÖc nguy hiÓmqui ®Þnh ranh giíi khu vùc lµm viÖc nguy hiÓm
 §iÒu quan träng lµ khi vËn chuyÓn çc lo¹i m¸y ®o cè§iÒu quan träng lµ khi vËn chuyÓn çc lo¹i m¸y ®o cè
®Þnh hoÆc di ®éng, chóng ph¶i ®îc cè ®Þnh ch¾c®Þnh hoÆc di ®éng, chóng ph¶i ®îc cè ®Þnh ch¾c
ch¾n trªn xe t¶i.ch¾n trªn xe t¶i.
 Nh©n viªn phô tr¸ch an toµn bøc x¹ ph¶i lu ý c«ng nh©nNh©n viªn phô tr¸ch an toµn bøc x¹ ph¶i lu ý c«ng nh©n
vËn hµnh çc thiÕt bÞ ®o h¹t nh©n ph¶i cã ý thøc vÒvËn hµnh çc thiÕt bÞ ®o h¹t nh©n ph¶i cã ý thøc vÒ
vÊn ®Ò gi¶m liÒu chiÕu ngoµi dùa trªn 3 nguyÖn t¾cvÊn ®Ò gi¶m liÒu chiÕu ngoµi dùa trªn 3 nguyÖn t¾c
t¨ngt¨ng kho¶ng çch, gi¶mthêi giankho¶ng çch, gi¶mthêi gian vµvµ che ch¾n.che ch¾n.
Nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý vÒan toµn ®èi víi çcNh÷ng ®iÒu cÇn lu ý vÒan toµn ®èi víi çc
lo¹i m¸y ®o x¸ch taylo¹i m¸y ®o x¸ch tay

10. cac thiet bi do hat nhan su dung trong cong nghiep va cac van de atbx lien quan 6

More Related Content

What's hot (18)

Similar to 10. cac thiet bi do hat nhan su dung trong cong nghiep va cac van de atbx lien quan 6 (20)

More from Huu Nguyen (20)

10. cac thiet bi do hat nhan su dung trong cong nghiep va cac van de atbx lien quan 6