fili_102_ppt_9.pptx-converted.pptx

Kahulugan ng Pananaliksik
• Sistematiko, matalino, at etikal na pagkalap ng impormasyon upang masagot
ang isang tanong o malutas ang isang suiranin. Sistematiko dahil hinihingi
nito ang pagsunod sa isang planadong proseso. May mga hakbang na
kailangang sundin upang matiyak na tama at maaasahan ang mga resultang
makakalap, at naaayon sa pondo at oras ang gawain, lalo pa at nililimitahan
ng mga usaping ito ang pananaliksik. Matalino ito dahil hinihingi nito ang
pagiging iskolar ng mananaliksik. Naiintindihan niya dapat ang paksang
sinasaliksik niya; alam niya kung paano pipiliin ang mga impormasyong
pakikinabangan niya at hindi; kaya niyang lapatan ang mga ito ng malalim na
pagsusuri; at kaya niyang ipaliwanag sa mundo ang kabuluhan ng kaniyang
pananaliksik. Etikal naman ito dahil kailangang panatilihin ng mananaliksik
ang katapatan sa buong proseso at iwasan hangga’t maaari ang paglabag sa
karapatan ng ibang taong maaaring masangkot sa pananaliksik, gaya ng mga
kukunin niyang respondent o ang mga awtor ng mga sangguniang gagamitin
niya.

Isang pamamaraang sistematiko, pormal at masaklaw na pagsasagawa n
g
pagsusuring lohiko at wasto sa pamamagitan ng matiyaga at hindi
apurahang pagkuha ng mga datos sa mga pangunahing maaaring
pagkunan, inaayos ang mga ito at pagkatapos ay sinusulat at inuulat (
Sauco, 1998).
Sistematikong pag-uusisa upang patunayan at makuha ang anumang
kabatiranghinahangad natin ( Mercene, 1983 ).
Mapanuri at kritikal na pag-aaral ukol sa isang isyu, konsepto at p
roble
ma (
Semorlan, 1999 ).
Isang masistemang pag-aaral ng kahit anong paksa sa layuning
masagutan a
n
gmga katanungang itinatanong ng mananaliksik ( Parel, 1973
).

Puspusang pagtuklas at paghahanap ng mga hindi pa nalalaman (
Sanchez, 1998 ).
Pagtatangka upang makakuha ng mga solusyon sa mga suliranin;
pangangalap ng mga datos sa isang kontroladong sitwasyon para sa layunin
ng prediksyon at eksplanasyon ( E. Trece at J.W. Trece, 1993 ).
Isang maingat, kritikal, disiplinadong pag-alam sa pamamagitan ng iba’t ibang
t
e
k
n
i
kat paraan batay sa kalikasan at kalagayan ng natukoy na suliranin tungo
sa klaripikasyon at/o resolusyon nito ( Good, 1993 ).
Sistematikong paghahanap sa mga mahahalagang impormasyon hinggil
sa i
s
a
n
gtiyak na paksa o suliranin ( Aquino, 1994 ).

Isang proseso ng pangangalap ng mga datos o impormasyon upang
malutas a
n
g isang partikular na suliranin sa isang siyentipikong
pamamaraan ( Manuel at Medel, 1976 ).
Formulated in a more comprehensive form, research may be defined a
s a
purposive, systematic and scientific process of gathering, analyzing,
organizing, presenting and interpreting data for the solution of a problem,
for prediction, for invention, for the discovery of truth, or for the
expansion or verification of existing knowledge, all for the preservation
and improvement of the quality of human life ( Calderon, at Gonzales,
1993 ).

Ang pinakamalaking industriya sa daigdig dahil nagaganap ito sa halos
lahat ng dako, gaya ng mga laboratoryo at aklatan, kasukalan ng
kagubatan at kailaliman ng karagatan, sulok ng mga kuweba at layo ng
kalawakan, sa mga tanggapan, sa cyberspace, maging sa mismo nating
mga tahanan (Booth, Colomb at Williams, 2008).
Ang buong proseso ng pananaliksik ay maaaring humantong sa: (1)
pagbubuo ng bagong kaalaman, (2) balidasyon o pagpapatibay ng iba
pang pag-aaral, at
(3) pagbuwag ng lumang kaalaman at paniniwala (Nuncio at Morales-
Nuncio, 2004).

Layunin ng Pananaliksik
Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay ang preserbasyon at
pagpapabuti ng kalidad ng pamumuhay ng tao. Wika nga nina Good at
Scates (1972), The purpose of research is to serve man and the goal is the
good life.
Upang makadiskubre ng mga bagong kaalaman hinggil sa
mga batid nang penomena.
Halimbawa:
Ang alkohol ay isa nang batid na penomena at sa pamamagitan ng
pananaliksik, maaring makalikha ng isang fuel mula sa alkohol na ang
kalidad ay katulad ng sa gasolina (Calderon at Gonzales, 1993).

good life.
Upang makakita ng mga sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na
nalulutas ng mga umiiral na metodo at impormasyon
Halimbawa:
Ang kanser ay isang malubhang sakit na hindi pa nahahanapan ng
ganap na lunas, ngunit sa pamamagitan ng mga intensib at patuloy na
pananaliksik, ang sakit na ito ay maaaring malunasan na sa hinaharap
(Calderon at Gonzales, 1993)

kalida
d
pagpapabuti ng ng pamumuhay ng tao. Wika nga nina Good at Scates
(1972), The purpose of
research is to serve man and the goal is the
good life.
Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong
instrumento o produkto.
Halimbaw
a:
Sa
pamamagitan ng pananaliksik sa komunikasyon at
teknolohiya,
napakikinabangan na natin sa kasalukuyan ang mga makabagong kagamitan tulad
ng kompyuter, cellphone, fax machine at iba pa. Inaasahan na bunga ng patuloy
na pananaliksik sa larangang nabanggit, higit sa sopistikado at episyente ang mga
kagamitang maiimbento at gagamitin sa hinaharap (Calderon at Gonzales, 1993).

good life.
Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substances at
elements.
Halimbawa:
Dati-rati, mayroon lamang tayong siyamnapu’t dalawang (92)
elements, ngunit bunga ng pananaliksik, mayroon na ngayong higit sa
isandaan (100) (Calderon at Gonzales, 1993).

good life.
Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang kilalang
substances at
elements.
Halimbawa:
Bunga ng pananaliksik, napag-alaman ang mga negatibong epekto ng
metamphetamine hydrochloride sa katawan ng tao na nagsilbing dahilan
upang ideklara itong isang ipinagbabawal na gamot (Calderon at Gonzales,
1993).

good life.
Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya sa kalakalan, industriya,
edukasyon, pamahalaan at iba pang larangan.
Halimbawa:
Bunga ng mga pananaliksik, napag-alaman na ang mga mag-aaral sa
hayskul ay kulang sa kaalaman at kasanayan sa paggamit ng wika sa mga
iskolarling diskurso. Ito ang naging isa sa mga dahilan upang ipasya ng
DepEd na baguhin ang kurikulum sa batayang edukasyon kung kaya’t sa
kasalukuya’y ipinatutupad ang Basic Educatin Curriculum o BEC (Calderon
at Gonzales, 1993).

good life.
Ma-satisfy ang kuryosidad ng
mananaliksik.
Halimbawa:
Naging misteryoso kay Thomas Edison kung paano nangingitlog ang
manok. Bunga ng kanyang kuryosidad sa bagay na ito, nagsaliksik siya at
kalauna’y nakaimbento ng tinatawag na incubator (Calderon at Gonzales,
1993).

good life.
Mapalawak o ma-verify ang mga umiiral na
kaalaman.
Halimbawa:
Sa pamamagitan ng pananaliksik hinggil sa mga isda, maaaring ma-
verify ng mga mananaliksik ang mga kaalamang una nang natuklasan ng
mga naunang pananaliksik o di kaya nama’y maaari silang makatuklas ng
mga bagong kaalaman hinggil sa mga katangian at kalikasan ng mga isda
na maaaring pakinabangan ng mga mangingisda, mangangalakal at maging
mga mamimili(Calderon at Gonzales, 1993).

good life.
Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-
paligid
Halimbawa:
Sa patuloy na pananaliksik na kaakibat ng pagbabasa, napupukaw
ang kamalayang pansarili. Ang walang kahala-halagang bagay sa kanya,
ngayon ay napagtutuunan na ng pansin at nakikita ang importansya (
Ordoñez et al., 2007 ).

good life.
Upang umunlad ang sariling kamalayan sa pali-paligid.
Sa patuloy na pananaliksik na kaakibat ng pagbabasa,
napupukawang
kamalayang
pansarili
.
Ang walang kahala-halagang bagay sa
kanya, ngayon ay
napagtutuunan na ng pansin at nakikita ang importansya ( Ordoñez et al.,
2007 ). Halimbawa:
Dapat palang maglunsad ng pananaliksik upang makita ang
pagkakaiba-iba sa maraming larangan katulad ng mga itinayong kainan sa
paligid ng kabayanan ang Jollibee, McDonald’s, Greenwich, KFC, Max’s at
iba pa.

good life.
Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga mag-aaral sa isang
partikular na bagay.
Halimbawa:
Sa pamamagitan ng pananaliksik mababatid ang lawak ng kaalaman
ng mga mag-aaral at maging ng mga gurong di-nagtuturo ng Filipino sa
2001 Revisyon ng Alfabetong Filipino o ng 1987 Ortograpiya na ibinalik
lamang kamakailan ( Ordoñez et al., 2007 ).

Sa paaralan, karaniwan nang pinagsasaliksik ang mga mag-aaral. Isa
itong akademikong pangangailangan sa halos kahit na anong larangan o
disiplina. Ang dahilang nito’y ang katotohanang walang larangan o disiplina
ang hindi maaaring umagapay sa patuloy na nagbabagong panahon.
Samakatwid, ang pananaliksik ay isang esensyal na pangangailangan sa
ano mang propesyon. Kung gayon, masasabing ang paggawa ng
pananaliksik sa akademya ay isang paghahanda sa propesyong
pinagpapakadalubhasaan ng mga mag-aaral na kalaunan ay kanilang
kabibilangan, at isa rin itong pagsasanay sa siyentipikong pagdulog ng
paglutas ng mga suliranin sa makatotohanang larangan na tinatawag nating
... buhay.

Kaakibat ng pananaliksik ang pagsulat ng papel-pampananaliksik o
pampamanahong papel. Sa mga paaralang gradwado, tisis o disertasyon
ang tawag dito. Isa itong paraan ng pag-oorganisa at paglalahad ng mga
datos na nakalap sa pananaliksik. Isa itong pinakamahusay na
manipestasyon ng kasanayan sa akademikong pagsulat na ayon sa ilang
pag-aaral ay hindi gamay ng maraming Pilipinong mag-aaral. Kung tutuusin,
may mga propesyonal na ngang hindi pa rin nakasusulat ng mga
akademikong ulat na kailangan sa kani-kanilang propesyon. Samakatwid,
ang pagsulat ng papel-pampananaliksik o pampamanahong papel ay
nararapat lamang pagtuunan ng pansin sa akademya.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
(Best, 1981)
1. Sumasaklaw sa pangangalap ng mga bagong datos o impormasyon o
kaya naman ay paggamit ng dati nang mga datos para sa bagong
layunin; kakambal ang pangangalap ng datos at makatwirang pagsusuri
kung saan ang hinuha ay nabubuo.
2. Nakatuon sa pagbibigay-kalutasan sa isang suliranin.
3. Kadalasang nilalapatan ng maingat napamamaraan at
laging gumagamit ng mga lohikal na pagsusuri.
4. Nangangailangan ng kasanayan, katapangan at lakas ng loob.
5. Nangangailangan ng tiyaga at hindi nagmamadaling gawain.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
(Bernales et. al., 2008)
1.Sistematik - may sinusunod na proseso o magkakasunod-sunod na mga
hakbang tungo sa pagtuklas ng katotohanan, solusyon ng suliranin, o
ano pa mang nilalayon sa pananaliksik.
2.Kontrolado - lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang mapanatiling
konstant. Hindi dapat baguhin, ano mang pagbabagong nagaganp sa
asignatura na pinag- aaralan ay maiuugnay sa eksperimental na
baryabol na kailangang-kailangan sa mga eksperimental na
pananaliksik.
3.Empirikal - kailangang maging katanggap-tanggap ang mga
pamamaraang ginagamit sa pananaliksik, maging ang mga datos
na nakalap.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
4. Mapanuri - ang mga datos na nakalap ay kailangang suriin nang kritikal upang
hindi magkamali ang mananaliksik sa paglalapat ng interpretasyon sa mga datos
na kanyang nakalap. Kadalasang gumagamit ang mananaliksik ng mga nabalideyt
nang pamamaraang pang-estadistika sa pagsusuri ng datos upang masabing
analitikal ang pananaliksik.
5. Lohikal, obhetibo at walang pagkiling - lahat ng tuklas o findings at mga
kongklusyon ay kailangang lohikal na nakabatay sa mga empirikal na datos at
walang pagtatangkang ginawa upang baguhin ang resulta ng pananaliksik.
Walang puwang dito ang sariling pagkiling.
6. Gumagamit ng mga kwantiteytib o istatistikal na metodo - ang mga datos ay
dapat mailahad sa pamamaraang numerikal at masuri sa pamamagitan ng
istatistikal na tritment upang matukoy ang kanilang gamit at kahalagahan.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
7. Isang orihinal na akda - ang mga datos na nakalap ng mananaliksik ay sarili
niyang tuklas at hindi mula sa panulat, tuklas o lathala ng ibang mananaliksik.
Idagdag pa na ang mga datos ay kailangang nagmula sa mga praymari sorses o
mga hanguang first-hand.
8. Akyureyt na imbestigasyon, obserbasyon at deskripsyon - bawat aktibidad
na pampananaliksik ay kailangang maisagawa nang tumpak o akyureyt nang ang
tuklas ay humantong sa pormulasyon ng mga syentipikong paglalahat. Lahat ng
kongklusyon ay kailangang nakabatay sa mga aktwal na ebidensya.
9. Matiyaga at hindi minamadali - upang matiyak ang katumpakan o accuracy ng
pananaliksik, kailangang pagtiyagaan ang bawat hakbang nito. Ang pananaliksik
na minadali at ginawa ng walang pag-iingat ay kadalasang humahantong sa mga
hindi matitibay na kongklusyon at paglalahat.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
(Bernales et. al.,
2008)
10. Pinagsisikapan - walang pananaliksiknang walan
pagsisikap. Kailangan itong
paglaanan ng panahon, talino at sipag upang maging matagumpay.
11. Nangangailangan ng tapang - kailangan ang tapang ng isang mananaliksik
sapagkat maaaring makaranas ng mga hazards at discomforts, gayundin ng
di-pagsang-ayon
ng publiko at lipunan at di-pagkakaunawaan sa pagitan ng mga
kasamang
mananaliksik habang nananaliksik.
12. Maingat na pagtatala at pag-uulat - lahat ng datos na nakalap ay
kailangang maingat na maitala. Ang maliit na pagkakamali ay makaaapekto
sa tuklas ng pananaliksik. Kailangan ding maiulat sa pasulat na paraan sa
anyo ng isang papel- pampananaliksik para sa angkop na dokumentasyon at
kadalasan ay sa pasalitang paraan o oral defense.

KATANGIAN NG
PANANALIKSIK
(Bernales, et. al., 2013)
1. Mapagkakatiwalaan - ulitin man ang pananaliksik gamit ang parehong pamamaraan, nararapat ay maging
magkatulad ang resulta na siyang pinupunto ng pagiging mapagkakatiwalaan. Ang pabagu-bagong resulta ay tanda
ng hindi lubusang mapagkakatiwalaan ang resulta ng pananaliksik at mainam na makabuo ng ibang pamamaraan
ng pagsasagawa ng pananaliksik.
2. Validity - pagiging tama o mali ng resulta ng pananaliksik at tumitiyak kung maaari bang maging kapaki-pakinabang
ang pananaliksik. Maaring mabisa nga ang instrumento ng pananaliksik ngunit sa uri ng pananaliksik ay hindi ito
angkop. Itinuturing ng nakararami na magkaugnay ang validity at ang pagiging mapagkakatiwalaan ng pananaliksik
ngunit higit na mahalaga ang validity dahil kung hindi valid ang mga isinasagawa sa pananaliksik, mawawalan ng
saysay ang gawaing pananaliksik.
3.Kawastuhan - tumutukoy sa kaangkupan ng mga kagamitan ng pananaliksik sa isinasagawang pananaliksik. Dapat
ay maaaring pag-ugnay-ugnayin ang lahat ng kasangkapan sa pananaliksik upang matiyak na wasto ang
pananaliksik.
4. Kredibilidad - kailangang maingat na piliin ang mga hanguan ng impormasyon. Tiyaking ang mga pinagkunan ay
mapagkakatiwalaan at kung may nakapanayam man, kailangang matiyak na siya ay taong kinikilala sa larangan ng
pinag- uusapan.
5.Generalizability - mahalagang tiyakin na ang resulta ng pananaliksik ay maaaring maikapit sa mas malalaking
populasyon kung kaya’t sa pagpili ng sample size, kailangang tiyakin na ito ay maaaring kumatawan sa mas
malalaking bilang.

KAHALAGAHAN NG
PANANALIKSIK
(Ordoñez et al., 2007)
1. Pampayaman ng kaisipan - yumayaman ang kaisipan ng mananaliksik dahil
patuloy siyang nagbabasa, nag-iisip sa panunuri at pagbibigay-interpretasyon ng
resulta ng kanyang pag- aaral.
2. Lumalawak ang karanasan - sa maraming nakakasalamuha sa pangangalap ng
datos, sa maraming nababasa, at sa mismong pagbuo ng pag-aaral, naiibang
karanasan ang nadarama ng mananaliksik.
3. Nalilinang ang tiwala sa sarili - ang sinumang tao, kapag maayos na
nagampanan ang tungkuling hinarap at ito’y naaayon sa tamang resulta,
nakasisigurong nalilinang ang pagmamalaki at tiwala sa sarili.
4. Nadaragdagan ang kaalaman - bagong kaalaman ang dulot sa mananaliksik ng
gawaing pananaliksik at mabigyan ng interpretasyon, bagong pagkatuto sa
mananaliksik ang mga pangyayari.

MGA URI NG PANANALIKSIK (Bernales et al., 2018)
Ayon sa Inkwiri
1. Rasyonalistik – nagsisimula sa isang umiiral na iskolarling teorya gamit ang mga
pormal na instrumento ng pangangalap ng mga datos. Sa pananaliksik na ito, ang
teorya ay tinatawag na take-of point ng inkwiri. Isang mahalagang konsiderasyon
ng mananaliksik ay mabalideyt o masulit ang teorya nang may pagsasaalang-
alang sa mga pala-palagay ng teorya.
2. Naturalistik – pag-unawa sa ugaling pantao ang pangunahing konsern ng
mananaliksik kung kaya iniimbestigahan niya ang mga iniisip, pagpapahalaga,
persepsyon, aksyon ng isang indibidwal o mga pangkat ng indibidwal.
3. Debelopmental – gumagamit ng mga sistematikong teknik at nagpapakilala ng mga
inobasyon batay sa mga siyentipikong tuklas ng pananaliksik. Layunin ng
mananaliksik na makalinang ng mga bagong materyales, kagamitan o serbisyo
upang mapabuti ang pamumuhay ng tao.

Ayon sa Layunin
1. Batayan – tinatawag ding puro o pundamental na pananaliksik. Ang mga
praktikal na aplikasyon ng mga tuklas sa pananaliksik na ito ay hindi
konsern ng uring ito ng pananaliksik. Sa halip, isinasagawa ang
pananaliksik na ito upang malinang lamang ang buong siyentipikong
kaalaman.
2. Aplayd – isinasagawa upang makatuklas ng mga sagot sa mga suliraning
pampananaliksik at nang maiaplay ang mga iyon sa mga tiyak na
sitwasyon. Isang tipikal na halimbawa nito ay ang aksyong pananaliksik
sa pananaliksik na ito, ang mananaliksik ay nag-aaral ng penomenon,
nag-iintrodyus ng interbensyon at nag-aaplay ng bagong kaalaman.

Ayon sa Pamamaraan o Metodo
1. Kwantiteytib – layunin nito na obhetibong sukatin ang paksa ng pananaliksik gamit ang
matematika at estadistika. Madalas, ang mga datos sa pananaliksik na ito ay sinusuri sa
tulong ng spreadsheet software program tulad ng Microsoft Excel o kaya’y ng statistical
package tulad ng SPSS. Gamitin sa pananaliksik na ito ang instrumentong sarbey-
kwestyoneyr.
2. Kwaliteytib – tipikal na walang estruktura at may kalikasang eksploratori. Sa pananaliksik na
ito, ang mananaliksik ay hindi interesadong tukuyin ang obhetibong estadistikal na
kongklusyon o kaya’y subukin ang haypotisis. Sa halip, layunin ng mananaliksik na
makakuha ng mga insayt tungkol sa isang tiyak na paksa. Ilan sa mga karaniwang teknik
nito ang FGD, interbyu, at obserbasyon.
3. Magkahalo – kung gumagamit ng mga tradisyon ng dalawa. Maraming nagkakamali na
nagpapalagay na kapag ang pananaliksik ay gumagamit ng mga tekstwal at numerikal na
datos ay magkahalong metodo na ang pananaliksik. Mali ang palagay naito. Sa
katotohanan, ang magkahalong metodo ay nagkokombayn ng paggamit ng mga
kwantiteytib at kwaliteytib na datos, lapit, pamamaraan, at paradigma.

Ayon sa Disenyo
1. Eksperimental –may dalawang kategorya: purong eksperimental
(makikilala sa tatlong bahagi – manipulasyon, randomisasyon, at kontrol
na madalas ginagamit sa eksperimentasyon) at kwasi-eksperimental na
disenyo (kapag ang partisipant ay hindi pinili nang pa-random o walang
ramdomisasyon).

Ayon sa Disenyo
2. Di-eksperimental – may sumusunod na sub-kategorya: deskriptib, historikal,
korelasyonal, ex post facto, at ebalwasyon. Inilalarawan lamang ang mga
katangian ng isang populasyon o penomenon sa deskriptib na disenyo. Kritikal na
imbestigasyon naman ng mga nakaraang pangyayari, debelopment o karanasan
ang historikal na disenyo. Ginagamit naman ang korelasyonal na disenyo kung
layunin ng mananaliksik na tukuyin ang relasyon ng dalawa o higit pang set ng
datos. Ang disenyong ex post facto, kung tutuusin, ay isang kwasi-eksperimental
na disenyo, ngunit mauuri rin sa ilalim ng di- eksperimental na pananaliksik. Dito,
ang inkwiri ay nagsisimula matapos maganap ang isang fact nang hindi
kinokontrol ng mananaliksik ang independent na baryabol. Panghuli, ang
disenyong ebalwasyon ay ginagamit upang matukoy kung ang isang programa ay
epektibo o hindi. Layunin nitong makapagpasya kung ititigil o ipagpapatuloy ang
programang inebalweyt at kung ano-ano ang dapat gawin para sa pagpapabuti
nito.

MGA URI NG PANANALIKSIK (Dr. Lakandupil Garcia et .al., 2008)
• PALARAWAN (Descriptive) - sinasaklaw nito ang kasalukuyan. Pinag-
aaralan ang mga pangkasalukuyang ginagawa, pamantayan at kalagayan.
Halimbawa: pag- aaral sa mga suliranin ng mga mag-aaral na naninirahan
sa mga boarding houses at ang nagiging epekto nito sa kanilang pag-
aaral.
• EKSPERIMENTAL - ang pinag-uukulan nito ng pansin ay ang hinaharap at
kung ano ang mangyayari. Halimbawa: eksperimentong gagawin ng isang
guro upang malaman kung aling paraan ng pagtuturo ang gagamitin
upang madaling matuto ang kanyang mga mag-aaral; tinatawag itong
action research - isang uri ng pananaliksik na ang karaniwang layunin ay
mabigyan ng ebalwasyon ang kasalukuyang kalakaran at humanap ng
mas mabuting alternatibo.

• PANGKASAYSAYAN (Historical) - sinasaklaw ng uring ito ang nakalipas.
Sinusuri rito ang mga pangyayari, ang pag-unlad, ang mga dahilan ng
bagay-bagay, at sanhi at bunga. Halimbawa: pag-aaral ukol sa pag-unlad
ng ating pambansang wika.
• PAG-AARAL NG ISANG KASO (Case Study) - isang malawak na pag-
aaral sa isang aklat, pangyayari, karanasan, isang pasyente, isang usapin
o kaso sa hukuman, o kaya’y isang mabigat na suliranin. Halimbawa: pag-
aaral sa kaso ng isang sugapa sa ipinagbabawal na gamot na naging
dahilan ng pagkakapasok niya sa rehabilitation center.

• GENETIC STUDY - pinag-aaralan at sinusuri nito ang pagsulong at pag-
unlad ng isang paksa. Halimbawa: pag-aaral sa yugto ng
pagdadalaga/pagbibinata ng isang tao.
• PAMAMARAANG NABABATAY SA PAMANTAYAN (Normative) - dito’y
inihahambing ang resulta ng isang pag-aaral sa isang umiiral na
pamantayan. Halimbawa: paghahambing na nagampanan sa Ingles ng
mga nasa ikatlong baitang sa isang dibisyon sa Pambansang Pamantayan
sa Ingles ng mga nasa ikatlong baitang.
• HAMBINGANG PAMAMARAAN (Comparative Analysis) - ginagamitan ng
mga talahanayan ng paghahambing ng mga datos. Halimbawa: pag-aaral
ng bunga ng edukasyon sa mga mag-aaral ng paaralang publiko at
paaralang pribado.

• PAGHAHAMBING AT PAGKOKONTRAST - nagpapakita ng kalakasan o
kahinaan ng dalawang bagay o paksa. Kinakilangang magsagawa ang
mananaliksik ng sapat na pangangalap ng datos sa dalawang paksa
upang makapagbigay ng mapanuring paghahambing at pagkokontrast.
• ANALITIKAL - naglalaman ng samu’t saring impormasyon na nagsusuri
ng iba’t ibang pananaw kaugnay ng isang paksa. Malawak ang
pagtalakay ng mananaliksik at naghahain siya ng isang pangkalahatang
kongklusyon sa katapusan ng pananaliksik.

• SANHI AT BUNGA - karaniwang ginagamit sa larangan ng edukasyon at
pangangalakal. Sinusuri ng mananaliksik ang mga posibleng kahihinatnan
o bunga mula sa isang partikular na aksyon sa isang lohikal na
pagkakasunud-sunod (Oliver, 2008).
• REPORT - isang uri ng pampropesyonal na pananaliksik. Kabilang sa uring
ito ang project reports, annual reports, quarterly o half-yearly reports, at
focus group reports.

• ARGUMENTATIVE PAPER - naglalaman ng mga argumento, mga personal
na pananaw ng mananaliksik at mga solusyon. Karaniwang natutungkol sa
mga kontrobersyal na usapin. Naglalaman ng walang pagkiling na
pagtalakay ng dalawang panig ng isang isyu. Ang isang mahusay na
argumentative paper (Oliver, 2008) ay naglalaman ng in-text citation mula
sa mga mananaliksik na naghaharap ng lohikal na mga impormasyon
mula sa dalawang panig ng isyu at sa katapusan ay naghaharap ng isang
kongklusyon kung saan sinuri niya ang kalakasan at kahinaan ng bawat
argumento.

• SUBJECT-BASED REPORTS - pinakakaraniwang uri ng pananaliksik na
isinasagawa ng mga mag-aaral sa paaralan at karaniwang natutungkol sa
mga paksang ibinibigay ng guro. Isinasagawa ng mag-aaral upang
makapangalap ng impormasyon bago isulat ang mismong ulat.
• SURVEY RESEARCH - nangangalap ang mananaliksik ng impormasyon
pagkatapos ay susuriin niya ang datos na nakalap at iuulat ang anumang
resulta ng pag-aaral. Nabibilang dito ang public opinion polls, mall
surveys, telephone surveys, at consumer surveys.

MGA KATANGIAN NG MANANALIKSIK (Bernales et al., 2008)
• Masipag - kailangan niyang maging masipag sa pangangalap ng mga
datos at pagsisiyasat sa lahat ng anggulo at panig na pinapaksa ng
pananaliksik. Hindi maaaring doktorin ng mananaliksik ang resulta ng
kanyang pananaliksik. Kung magiging tamad siya, mahahalata ito sa
kakulangan ng kanyang datos, kakulangan sa katibayan para sa kanyang
mga pahayag at mga hindi mapangangatwiranang kongklusyon.
• Matiyaga - kakambal ng sipag ang tiyaga. Sa pangangalap kasi ng mga
datos, kailangang maging pasensyoso ang isang mananaliksik. Kailangan
niyang pagtiyagaan, hindi pa man iminumungkahi ng tagapayo, ang
pangangalap ng mga datos mula sa iba’t ibang hanguan tulad ng mga
aklat, magasin, pahayagan, journal, tisis, disertasyon, manuskrito,
manipesto, polyeto, praymer, imbestigasyon, obserbasyon at mga website
sa internet.

• Maingat - sa pagpili at paghihimay-himay ng mga makabuluhang datos,
kailangang maging maingat ang isang mananaliksik. Lalo na sa
dokumentasyon o sa pagkilala sa pinagkunan ng datos at pinagmulan ng
anumang ideya, ang pag- iingat ay kailangan upang maging kapani-
paniwala ang resulta ng pananaliksik. Kailangan ding maingat na tiyakin
ang iba’t ibang panig ng paksang sinisiyasat at maingat na tiyaking may
sapat na katibayan o balidasyon ang anumang posisyon o interpretasyong
ginawa sa pananaliksik.
• Sistematik - kailangang sundin ng mananaliksik ang mga hakbang nito
ayon sa pagkakasunud-sunod. Kailangang maging sistematiko upang di
maiwaglit ang mga datos sa sandaling kailangan na niya ng mga ito.

• Kritikal o mapanuri - ang pananaliksik ay isang iskolarling gawain na
pinaglalaanan ng buhos ng isip. Kailangang maging kritikal o mapanuri sa
pag- ieksamen ng mga impormasyon, datos, ideya o opinyon upang
matukoy kung ang mga ito ay valid, mapagkakatiwalaan, lohikal at may
batayan. Kailangang timbang- timbangin ang katwiran ng mga
impormasyon upang kanyang mapagpasyahan kung alin sa mga iyon ang
kanyang mapakikinabangan sa kanyang pananaliksik.

MGA PANANAGUTAN NG MANANALIKSIK (Bernales et al., 2008)
Katapatan ang pinakapangunahing pananagutan ng isang
mananaliksik na kailangan niyang maipamalas sa pagkilala ng pinagkunan
ng kanyang mga datos at iba pang ideya o impormasyon sa kanyang
pananaliksik. Nangangahulugan ito na:
1. Kinikilala ng mananaliksik ang lahat ng pinagkunan niya ng datos;
2. Bawat hiram na termino at ideya ay kanyang ginagawan ng karampatang
tala;
3. Hindi siya nagnanakaw ng mga salita ng iba kundi sinisipi ito at
binibigyang ng karampatang pagkilala; at
4. Hindi siya nagkukubli ng datos para lamang palakasin o pagtibayin ang
kanyang argumento o para ikiling ang kanyang pag-aaral sa isang
partikular na pananaw (Atienza et. al., 1996).

Sa aklat naman nina Dr. Lakandupil Garcia et. al. (2008), tinukoy
ang ilan sa mga responsibilidad ng sinumang mananaliksik:
1. Magkaroon ng panimulang kaalaman kung paanong isinasagawa ang
pananaliksik. Ang kaalamang ito ang gagabay sa mga hakbanging
isasakatuparan sa pananaliksik;
2. Alamin at pumili ng napapanahong paksa para sa isang partikular, tiyak at
napapanahong paksa para sa kanyang magiging pagsasaliksik.
Inaasahang siya ay may kakayahang mapaghiwalay ang mga ideyang
batay lamang sa mga haka-haka o opinyon at sa iniisip lamang na
pangyayari;

3. Mabigyang-kahulugan ang suliranin ng pananaliksik. Tungkulin ng
mananaliksik na masuri niyang mabuti ang lahat ng aspekto ukol sa
suliranin ng pananaliksik. Ang pagtukoy niya sa lahat ng bagay ukol sa
mga suliraning nais niyang isama sa pananaliksik ay makapagbibigay-
linaw at balidong resulta sa mga nais niyang matuklasan;
4. Pumili ng mga impormasyong kailangan at mahalaga sa ikalulutas ng
mga suliranin. Tungkulin ng mananaliksik na gamitin ang kanyang
kaalaman tungkol sa iba’t ibang pamamaraan sa pangangalap ng mga
datos at maging ang mga nakalap niyang mga datos ay kailangan pa ring
masuri;

5. Kumilala ng mga palagay/hinuha na may kinalaman sa suliranin ng
pananaliksik. Kailangang makita ng mananaliksik ang kaugnayan ng
kanyang mga hinuha sa ginagawang pananaliksik. Ang mga hinuhang ito
ang magpapalinaw sa direksyong tinatahak ng pananaliksik subalit dapat
tandaan ng mananaliksik na ang mga hinuhang ito ay hindi kailangang
mapatunayang tama o kaya naman ay mali;
6. Kakayahang gumawa ng makabuluhang kongklusyon mula sa kanyang
mga inaasahan, palagay o hinuha at mga mahahalagang impormasyon.
Ang isang di- makatwirang kongklusyon ay nabubuo kung ang
mananaliksik ay di- makatarungan sa kanyang paghuhusga at ang mga
paghuhusgang ito ay ayon lamang sa kanyang personal na batayan;

7. Kakayahang lumikha ng makabuluhang palagay. Ang mga mananaliksik
ay kailangang maingat sa pagsasagawa ng mga hinuha upang maging
makabuluhan ang mga hinuhang ito sa aktwal na proseso ng pananaliksik
- lalo na sa pananaliksik na may kasangkot na mga pagsubok o
pagsasanay;
8. Sanay manghusga sa katumpakan ng mga ginamit na pamamaraan
patungo sa pagbuo ng kongklusyon. Sa isang siyentipikong pananaliksik,
ang pagpili ng pamamaraang gagamitin ay isa sa pinakamahalagang
desisyong nararapat pagpasyahan. Ganoon din, ang proseso ng
paghihinuha ay gumagaganap ng isang mahalagang tungkulin sa
kabuuan ng pananaliksik. Ang kongklusyong di-mabuti ang pagkakabuo
ay nakapag-aalinlangan; at

9. Maalam sa pagtataya ng kahalagahan ng nabuong kongklusyon.
Nararapat na mapatunayan ng mananaliksik na ang nabuong
kongklusyon ay makabuluhan, nababagay at nagbibigay-linaw sa mga
ginawang rekomendasyon.

PLAGYARISMO - pangongopya ng datos, mga ideya, mga pangungusap,
buod at balangkas ng isang aklat, programa, himig at iba
pa, na hindi kinkilala ang pinagmulan o kinopyahan. Isang
uri ito ng pagnanakaw at pagsisinungaling dahil inaangkin
mo ang hindi iyo (Atienza, et .al.,1996). Ito ay paglabag sa
R. A. Bilang 8293 na kilala rin sa tawag na Intellectual
Property Code of the Philippines.
Sa pananaliksik ay may sinusunod na etika. Katulad ito ng ano mang
disiplina na may istriktong code of ethics na ipinatutupad. Sa etika ng
pananaliksik, itinuturing na napakalaking kasalanan ang plagyarismo. Dahil
sa kabigatan ng kasalanang ito, napatalsik ang isang dekano sa isang
unibersidad, natanggalan ng digri ang isang nagtapos ng doktorado,
nawalan ng kredibilidad ang isang tanyag na iskolar, inihabla sa korte ang
prodyuser ng isang programa sa tv (Atienza, et

PLAGYARISMO
Kamakailan, isang senador ang umani ng batikos sa mga netizen nang
kopyahin niya nang walang pagkilala ang isang blog at isalin at angkinin ang
bahagi ng talumpati ng isang dating pangulo. Isang mag-aaral din ng tanyag
na pamantasan ang nalagay sa malaking kahihiyan nang mabunyag ang
pagsusumite niya ng larawang hindi niya kuha sa isang timpalak sa
potograpiya.
Sa isang paaralan, akala ng isang pangkat ng mga estudyante na
nakalusot na sila nang hindi mapansin ng kanilang guro (pabaya rin kasi
ang kanilang guro!) na ang kanilang pamanahong-papel ay konopya lamang
sa ibang pamanahong- papel. Ngunit sa kanilang oral defense, halos
mangilabot ang mga panelist (mga kasamahan din ng guro) nang
makumpirma ang kapalaluan ng mga estudyanteng nabanggit.

PLAGYARISMO
Halos perpekto kasi ang papel, malayo sa aktwal na kaalaman at kakayahan
ng mga estudyanteng notoryus na ang kahinaan ng isip at kapabayaan sa
pag-aaral. Ang hinala ng mga panelist ay lalo pang tumibay nang hindi
maidepensa ng mga estudyante ang resulta ng pananaliksik na kanilang
kinopya lamang. Lumagpak ang mga estudyanteng iyon hindi lamang sa
kanilang defense kundi maging sa kanilang subject. Pasalamat pa sila at
hindi sila napatalsik sa paaralan at hindi na naghabol pa ang orihinal na
mananaliksik na kanilang pinagkopyahan!

Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)
kung ginamit ang orihinal na termino o mga salita, hindi ipinaloob sa panipi
(o hindi gumamit ng tipong italicized) o hindi itinala ang pinagkunan;
kung hiniram ang ideya o mga pangungusap at binago ang
pagkakapahayag ngunit
hidi kinilala ang pinagmulan;
kung namulot ng mga ideya o mga pangugusap m
u
l
asa iba’t ibang
akda at pinagtagni-tagni ang mga ito ngunit hindi kinilala ang mga
pinagkunan;

Ilang Halimbawa ng Plagyarismo (Atienza, et al., 1996)
kung isinalin ang mga termino, ideya, pahayag, at dahil nasa ibang wika
naay inangkin na at hindi itinala na salin ang mga ito;
kung ninakaw ang bahagi ng isang disenyo, balangkas, himig at hindi
kinilala a
n
g
pinagkunan ng “inspirasyon,” at
kung ginamit ng isang mananaliksik ang m
g
a datos na
pinahirapa ng iba at pinalabas niyang siya ang nangalap ng mga
datos na ito.

Mga Kaparusahang Maaaring Ipataw sa Plagyarista (Atienza, et al.,
1996)
pinakamagaang parusa na para sa mga estudyante na mabigyan
ng lagpak na marka para sa kurso;
kung mapatutunayan na matindi ang
pagnanakaw na ginawa, maaaring
patalsikin ang estudyante sa paaralan;
kahit nakagradweyt na ang estudyante at ilang taon na ang nakalipas, n
g
u
n
i
t
natuklasan na ang kaniyang pananaliksik ay kinopya, maaari siyang
bawian ng diploma o digri; at
maaari ring ihabla ang sino mang mangongopya batay sa Intellectual
PropertyRights Law at maaaring sentensyahan ng multa o pagkabilanggo.

Tandaan ang mga kasunod na tagubilin nina Atienza, et al. (1996)
Walang nagtitiwala sa isang magnanakaw at sinungaling. Kung
matuklasan na ang isang mananaliksik ay nangopya at hindi kumilala sa
kanyang pinagkunan, sapat na ito para mabura ang lahat ng iba pa niyang
pinagpaguran. Hindi na kapani-paniwala ang kaniyang saliksik at hindi na
mapagkakatiwalaan pa ang kaniyang gawain. Parang sinisira na rin niya
nag kaniyang pangalan at kinabukasan…
Alalahaning kung madali para sa sino mang estudyante ang
mangopya, magiging madali rin para sa kaniya ang gumawa ng korapsyon
kung siya ay nagtatrabaho na.

PROSESO NG PANANALIKSIK
(http://www.edison.edu/library/research skills/Unit I/3 sixSteps.php,n.d.)
1. Pagtukoy at pagkilala ng kahingian ng
pananaliksik
2. Pagpili ng paksa ng pananaliksik
3. Pagbuo ng estratehiya ng pananaliksik
4. Pagsasagawa ng pangangalap
5. Pagsusuri ng mga hanguan
6. Pagkilala sa mga hanguan

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al., 2008)
Hanguang Primarya
• Mga indibidwal o awtoridad
• Mga grupo o organisasyon ( pamilya, asosasyon, unyon, fraternity,
katutubo o minorya, bisnes, samahan, simbahan at gobyerno)
• Mga kinagawiang kaugalian (relihiyon at pagaasawa, sistemang legal at
ekonomiko)
• Mga pampublikong kasulatan o dokumento (konstitusyon, batas-kautusan,
treaty o kontrata at ang lahat ng orihinal na tala, katitikan sa korte, sulat,
journal, at talaarawan o dayari)

Hanguang Sekondarya
• Mga aklat ( diksyunaryo, ensayklopedya, taunang-ulat o yearbook,
almanac at
atlas)
• Mga nalathalang artikulo sa journal, magasin, pahayagan at newsletter
• Mga tesis, disertasyon at pag-aaral ng pasibiliti, nailathala man o hindi,
at
• Mga monograp, manwal, polyeto, at manuskrito at iba pa.

Mga Uri ng Hanguan (Monsura, 1999 sa Bernales et .al.,
2008)
Hanguang Elektroniko
A. Internet - isa sa pinakamalawakat pinakamabilis
na impormasyon o datos
hanguan ng
mga

Ilang Katanungan sa Kawastuhan ng Paggamit ng Internet
1. Anong uri ng website ang iyong tinitingnan?
a. Ang web page Uniform Resource Locators (URLs) na nagtatapos
sa .edu ay mula sa institusyon ng edukasyon o akademiko
Halimbawa: www.university_of_makati.edu
b. Ang .org ay nangangahulugang mula sa isang organisasyon at ang
.com ay mula sa komersyo o bisnes.
Halimbawa: www.knightsofcolumbus.org
www.yahoo.com

2. Sino ang may-akda?
Mahalagang malaman kung sino ang may-akda ng isang
impormasyon sa Internet nang sa gayo’y masuri kung ang impormasyon ay
wasto at kompleto. Kadalasan kasi ay kalakip ng impormasyong isinulat ng
may-akda ang kanilang mga kredensyal at kwalipikasyon. Kung gayon,
maaaring i-verify ang mga impormasyon hinggil sa kanilang pagkatao. Kung
wala nito, mahirap paniwalaan ang kanilang akda.

3. Ano ang layunin?
Alamin ang layunin ng may-akda kung bakit naglunsad o naglabas ng
website. Nais bang magbahagi ng impormasyon o magbenta lamang ng
produkto? Alalahaning napakaluwag ng pagpasok ng mga impormasyon sa
Internet. Samakatuwid, maaari din itong magamit sa pagpapakalat ng
maling propaganda at mga pansariling interes.

4. Paano inilahad ang impormasyon?
Ang teksto ba ay pang-advertizing o opinyon lamang? Alamin din
kung may
bias at prejudice ang teksto.

5. Makatotohanan ba ang teksto?
Alamin kung opisyal o dokumentado ang teksto. Pag-aralan kung ang
pagkakasulat ay maayos o kung wasto ang baybay at gramatika. Subukan
din kung ang web site ay maaaring ihalintulad o iugnay sa ibang web site
nang sa gayo’y maikumpara ito sa iba nang matimbang kung ang tekstong
laman nito ay wasto o hindi.

6. Ang impormasyon ba ay napapanahon?
Mainam kung ang impormasyon ay napapanahon. Marapat na
nakalagay ang petsa ng pinakahuling rebisyon ng akda nang sa gayon ay
malaman kung ang akda ay bago o hindi.
Gamitin ang mga payo o tips na nailahad sa pag-eebalweyt ng mga
impormasyon o datos. Mahalaga ito upang maging akyureyt ang pagsulat ng
pananaliksik.

Pangangalap ng mga Impormasyon o Datos
Matapos matukoy ang iba’t ibang pagkukunan o paghahanguan ng
impormasyon o datos, sa pagkakataong ito, atin namang pansinin ang
pangangalap ng impormasyon o datos. Una, tukuyin kung anong uri ng
impormasyon o datos ang kailangan gayon din ang klasipikasyon kung saan
maaaring matagpuan ito sa silid- aklatan. Ang lahat ng posibleng
sanggunian ay kailangang itala upang mapadali ang paghahanap nito.

Halimbawa:
Tanong: Ano ang intelektwalisasyon ng wika?
1. Impormasyong hahanapin
a. Pagkakaiba o pagkakatulad ng intelektwalisasyon at
estandardisasyon
b. Kailan masasabi na ang wika ay intelektwalisado

Halimbawa:
Tanong: Ano ang intelektwalisasyon ng
wika?
2. Mga posibleng sanggunian
a. Ensayklopidya, aklat sa wika
b. Mga artikulo at kolum sa pahayagan at
magasin
c. Mga artikulo sa mga propesyonal na
journal
d. Panayam sa mga eksperto

Kapansin-pansin na magiging sistematiko ang pangangalap ng mga
impormasyon o datos sapagkat nakaayos ang balangkas ng paksang
sasaliksikin. Natukoy rin ang mga posibleng sanggunian kaya’t mapadadali
ang paghahanap nito sa silid-aklatan.

Tatlong Yugto ng Pananaliksik sa Silid-aklatan
A. Panimulang paghahanap ng kard katalog, sangguniang-aklat,
bibiliograpi, indeks at hanguang elektroniko o internet.
B. Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, skimming at scanning ng
mga aklat at artikulo at ng pagpili ng citation mula sa mga babasahin.
C. Pagbabasa at pagtatala mula sa mga aklat, sanaysay, artikulo,
compute
r printouts, at iba pang sanggunian

Ang tatlong yugtong ito ay dapat sundin kung gusto ng isang
mananaliksik na maging sistematiko ang kaniyang pananaliksik.
Maliban sa mga aklat na nasa loob ng silid-aklatan, makabubuting
sumangguni rin sa mga magasin, dyaryo at iba pang babasahin. Huwag
ikulong ang sarili sa silid-aklatan bagkus ay isiping marami pang
impormasyon na makukuha sa paligid. Nariyan ang midya at internet.

Kaugnay ng paghahanap ng kard katalog, kailangang batid ng isang
mananaliksik kung anong uri ng kard katalog ang kaniyang kailangan at
hahanapin. Dahil nga sa kalawakan ng koleksyon ng mga libro, sadyang
inihanda ang isang tanging lugar sa aklatan na dapat na unang lapitan ng
mga mananaliksik. Sa ngayon, ang kard katalog ay hindi na lamang mga
kabinet na nakaayos nang alpabetikal kundi nakaprograma na rin ito sa mga
kompyuter (kung aang aklatan ay moderno na). Ano man ang anyo nito, isa
pa rin naman ang mga uri at paraan ng pagkakasulat nito.

Mga Uri ng Kard Katalog
Kard ng Paksa - nangunguna sa entri ang mismong paksa bago pa man
ang iba pang impormasyon tulad ng awtor at pamagat ng libro
PHILIPPINE POETRY (FILIPINO)
F
P
L
6165.4.R9 Rubin, Ligaya Tiamson
P11 Paano Tumutula ang Isang Ina: Tula ng Buhay at
Bayan 2000 Ligaya Tiamson-Rubin. --
Manila: De La Salle University Press, Inc.
C2000 179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4
1. Philippine poetry (Filipino). I. Title

Kard ng Awtor - nangunguna sa entri ang pangalan ng awtor bago pa
ang ibang entris.
RUBIN, L.T.
F
P
L
C2000 179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4

Kard ng Pamagat - ang unang entri sa kard na ito ay ang pamagat
ng libro.
Paano Tumutula ang Isang Ina: Tula ng Buhay at Bayan
F
P
L
C2000 179p. 23cm
ISBN 971-555-335-4

Sa ikalawang yugto, gamitin ang mga kasanayang browsing,
skimming, at scanning sa mga aklat at artikulong posibleng magamit sa
pagsulat ng pananaliksik. Alamin kung ito’y may kaugnayan sa paksang
tinatalakay at makatutulong sa isinasagawang pananaliksik.
Ang pagkakaroon ng maraming impormasyon o datos mula sa ibang
sanggunian ay mabuting palatandaan sapagkat mas madaling magbawas
kaysa sa kulangin ng datos o impormasyon. Kapag kulang ang
impormasyon, ang mananaliksik ay magpapabalik-balik sa silid-aklatan.
Masasayang ang panahon at maaaring mauwi sa wala ang pagsulat ng
pananaliksik.

Sa bahaging ito, ang mga napiling impormasyon o datos ay
kailangang salain upang malaman kung magagamit ito, gayon din ang dapat
gawin sa mga sangguniang hindi makatutulong sa pananaliksik. Gamitin
ang mga sumusunod na gabay na tanong sa pagsusuri ng mga nakalap
na sanggunian.
1.Ano ang kaugnayan nito sa paksa?
Isinasagawa ang pananaliksik upang tugunan ang isang
paghahanap o pangangailangan. Tiyaking ang mga impormasyon sa
sanggunian ay tumatalakay sa paksa ng pananaliksik. Magagamit mo
ba ang aklat ukol sa sayaw na ipinamana ng mga dayuhan
halimbawa sa paksang katutubong sayaw?

na sanggunian.
2. Mapagkakatiwalaan ba ang may-akda at tagapaglathala?
Hindi mo nanaising pagdudahan ang iyong gawa, hindi ba? Kung
gayon makabubuti kung ang sumulat ng mga sanggunian ay
mapagkakatiwalaan o mga awtoridad sa paksa. Tingnan kung may
sapat na kaalaman at karanasan ang may akda sa kaniyang paksang
sinusulat. Pakaiisipin mo: Gaano kahalaga ang impormasyong
makukuha ukol sa pag-awit mula sa akdang sinulat ng isang
mananayaw?

na sanggunian.
3. Makatotohanan ba ito?
Ang pagiging makatotohanan ay hindi lamang nasusukat sa may-
akda. Ang totoo noon ay maaaring kasinungalingan na ngayon.
Hangga’t maaari ay iwasan ang mga sangguniang limang (5) taong
mahigit na sa tagal, maliban kung ang sanggunian ay isang
hanguang primarya.

na sanggunian.
3. Makatotohanan ba ito?
Kaugnay nito, iwasang gumamit ng sanggunian mula sa tabloyd,
digest, at review. Bakit? Sapagkat ang mga nakalathala rito ay
malamang na hindi siyentipiko ang pagkakasulat o lumaktaw sa
masinop na pangangalap at pagtitiyak ng datos. Piliting gumamit ng
mga sangguniang mapanghahawakan o sangguniang magagamit
bilang mabigat at malakas na ebidensya.

Sa ikatlong yugto, mahalaga ang pagsasagawa at paghahanda ng
mga tala ng impormasyon o datos. Ngunit paano ito gagawin ng isang
mananaliksik?

Pagtatala ng mga Impormasyon o Datos
Narito ang ilang bagay na dapat tandaan sa paggawa ng tala ng mga
impormasyon o datos.
Sa pangangalap ng tala o notecards, maaaring gumamit ng kard na
may sukat na 3x5, 4x6, at 5x8. ang 3x5 ay may kaliitan ang sukat. Ang 4x6
ay katamtaman lamang ang laki at ang 5x8 ay husto sa lahat ng nais itala
dahil maaaring isulat ang mga mahahalagang komento o kuro-kuro hinggil
sa impormasyon. Sa tatlong iba’t ibang sukat ng kard, gumamit lamang ng
isang sukat. Alin man sa tatlo ay maaaring gamitin depende sa kung saan
komportable ang mananaliksik.

Ano ang iyong itatala?
1. Pamagat ng impormasyon o datos,
2. Ang impormasyono datos na nais ibilang sa pananaliksikat
bibigyang paliwanag,
3. Ang may-akda o mga may-akda, at
4. Ang pamagat ng aklat, magasino kung saan kinuha ang
impormasyon kasama ang pahina kung saan nakuha ito.

May dalawang paraan ng pagtatala ng mga impormasyon o datos:
1. Tuwirang sipi. Ito ay eksakto o kompletong pagsipi ng bahagi ng
orihinal na teksto. Maaaring ito ay isa o higit pa sa isang salita,
parirala, pangungusap o talata.
2. Pabuod. Ang orihinal na teksto ay kailangang ibuod sapagkat may
mga tekstong mahahaba. Sa pagbubuod, kailangang maisagawa ito
sa pamamagitan ng sariling pananalita ng mananaliksik.
Paraphrasing ang tawag dito. Isulat ang buod ng napiling
impormasyon batay sa pang-unawa at pagkatapos ay ikumpara ito
kung may pagkakahawig sa ito diwa.

Halimbawa ng Tuwirang Sipi:
“Ang ulat sa maikling kathang Tagalog ay hindi magiging ganap kundi
mababanggit ang isang institusyon sa ganang sarili – si “Lola Basyang”
ambil ni Severino Reyes sa kaniyang mga salaysay na romantikong
lingguhang lumabas noon sa Liwayway. Ang mga kuwento ni Lola Basyang
ay ukol sa mga ada o engkantada, mga hari at reyna sa malalayong bayan
at mga kuwento ng katalinuhan na kinagigiliwan ng bata’t matandang
mambabasa noon hanggang bago magkadigma. Marami sa mga
kuwentong ito ay gagad sa mga katha sa ibang bansa…”
-Ponciano B.P
. Pineda, G.K del Rosario,
Tomas C.Ongoco,

Pagtatala ng mga Impormasyon o
Datos
Halimbawa ng Pabuod:
Isang institusyon sa maikling
kathang Tagalog si Severino
Reyes, nakilala sa sagisag na Lola Basyang sa mga salaysay sa
lingguhang Liwayway noon hanggang bago magkadigma. Ang
kanyang mga kuwentong gagad sa mga dayuhang akda ay
karaniwang tungkol sa kababalaghan, kaharian o katalinuhan na
kinagigiliwan ng mga mambabasang bata o matanda.
-Ponciano B.P. Pineda, G.K del Rosario, Tomas
C.Ongoco,
Ang Panitikang Pilipino sa Kanluraning
Bansa; Caloocan, National Bookstore, pp.
308-309; 1979

“Fitness is neither being thin and having a small waist nor is being in
size. These is a general notion that only stout person
should exercise, but the truth is, everyone should exercise to stay fit and
healthy.
Thin people must exercise and consequently watch their diet in order to
grow bigger and stay fit. Likewise, stout people must have an exercise
program that will enable them to remove their excess fats to reach fitness
level.”
-Cyrus M. Saremi, Fitness for
All;
Cyrus Publishing, Inc.

Pagtatala ng mga Impormasyon o
Datos
Hindi pagiging mataba, payat
o kaliitan ng baywang ang
sukatan ng “fitness.” Hindi rin totoong mataba lamang ang dapat mag-
ehersisyo upang maging “fit” at malusog. Mapamataba o mapapayat man
ay kailangang mag-ehersisyo upang maabot ang “fitness level.”
-Cyrus M. Saremi, Fitness for
All;
Cyrus Publishing, Inc.
1993; p.9

ANG PAGSISIMULA NG PANANALIKSIK
(Research Skill, n.d.)
1. Pumili ng paksa - ang pagpili ng paksa ay pagkilala sa paksang nais
gawan ng pag- aaral. Ito ay maaring ibigay ng guro o kaya ay pinili ng
mag-aaral. Tiyakin na magiging kawili-wili ang paksang mapipili at may
mapagkakatiwalaang hanguan ng impormasyon upang maisagawa ang
pananaliksik.

Mga Hanguan ng Paksa
• Sarili - mula sa sariling karanasan, mga nabasa, napakinggan, napag-
aralan, at natutunan. Nangangahulugan ito na maaaring simulan sa sarili
ang pag-iisip ng mga paksang pagpipilian.
• Dyaryo at magasin - maaaring paghanguan ng paksa ang mga
napapanahong isyu sa mga pamukhang pahina ng mga dyaryo at
magasin o sa mga kolum, liham sa editor at iba pang seksyon ng mga
dyaryo at magasin tulad ng lokal na balita, bisnes, entertainment at
isports.
• Radyo, tv at cable tv - maraming uri ng programa sa radyo at tv ang
mapagkukunan ng paksa. Marami na ring bahay, hindi lamang sa Metro
Manila, kundi maging sa mga probinsya, ang may cable tv. Mas maraming
programa sa cable dahil sa 24 na oras na balita, isports at mga
programang edukasyonal.

• Mga awtoridad, kaibigan at guro - magtanong-tanong sa ibang tao.
Makatutulong ito upang makakuha ng paksang hindi lamang napapanahon
kundi kawiwilihan din ng ibang tao.
• Internet - isa sa pinakamadali, mabilis, malawak at sopistikadong paraan
ng paghahanap ng paksa. Maraming mga websites sa internet na
tumutugon sa iba- ibang interes at pangangailangan ng iba’t ibang uri ng
tao.
• Aklatan – bagama’t tradisyonal na hanguan ito ng paksa, hinsi pa rin
mapasusubalian ang yaman ng mga paksang maaaring mahango sa
aklatan . Dito makatatagpo ng iba’t ibang paksang nauugnay sa ano mang
larangang pang- akademya.

Sa puntong ito, kapaki-pakinabang marahil na pansinin ang naging
obserbasyon nina Atienza, et al. (1996):
Madalas, kapag nag-iisip na ang mananaliksik ng kaniyang susulatin,
papasok na ang aborsyon, prostitusyon, paninigarilyo, drug addiction, faith
healing, fiesta, at marami pang gasgas at gastado nang mga paksa. Bakit
nga ba ordinaryo at paboritong paksain ang mga ito? Dahil, mga
karaniwang problema, pangyayari, at elementong panlipunan ang mga ito.
Madalas ding talakayin ang mga paksang ganito sa akademya at sa midya.

Para maiwasan na ang inilahad na obserbasyob, kailangang
maghanap at mag-isip ng mga paksang wika nina Atienza ay hindi gasgas at
gastado na na hango sa alin man sa mga natukoy nang hanguan. Upang
lalo pang matiyak ito, iminumungkahi ang pagpili ng paksang kaugnay ng
Wika at/o Kulturang Pilipino na siyang requirement ng asignaturang Filipino
sa kurikulum na ito.

Mga Konsiderasyon sa Pagpili ng Paksa
• Kasapatan ng datos. Kailangang may sapat nang literatura hinggil sa
paksang pipiliin. Magiging labis na limitado ang saklaw ng pananaliksik
kung mangilan- ngilan pa lamang ang mga abeylabol na datos hinggil
doon.
• Limitasyon ng panahon. Tandaan, ang kursong ito ay para sa isa o
dalawang markahan lamang. Magiging konsiderasyon sa pagpili ng paksa
ang limitasyong ito. May mga paksa kasing mangangailangan ng
mahabang panahon, higit pa sa dalawang markahan, upang
maisakatuparan.
• Kakayahang pinansyal. Isa pang problema ito sa pagpili ng paksa. May
mga paksang nangangailangan ng mahabang panahon, higit pa sa
dalawang markahan, upang maisakatuparan.

Mga Konsiderasyon sa Pagpili ng Paksa
• Kabuluhan ng paksa. Ang isang pananaliksik na nauukol sa isang
paksang walang kabuluhan. Samakatuwid, kailangang pumili ng paksang
hindi lamang napapanahon, kundi maaari ring pakinabangan ng
mananaliksik at ng iba pang tao.
• Interes ng mananaliksik. Magiging madali para sa isang mananaliksik
ang pangangalap ng mga datos kung ang paksa niya ay naaayon sa
kaniyang kawilihan o interes. Hindi na rin niya kailangang pilitin pa ang
sarili sa pananaliksik kung ang ginagawa niya ay nauukol sa bagay na
gusto naman talaga niya.

2. Ilahad ang paksa bilang isang katanungan - nagkakaroon ng direksyon
ang pananaliksik dahil itutuon ng mananaliksik ang kaniyang pokus sa
paghahanap ng sagot sa katanungang nabuo.
3
.
Paglilimitang paksa - makatutulong upang maayos na maisagawa
ang
pananaliksik, maiwasan ang masaklaw na pag-aaral, mabigyan ng
direksyon at
pokus ang pananaliksik, at maiwasa ang padampot-dampot o sabog
na
pagtalakay sa paksa. Maaaring gamiting batayan ang mga sumusunod sa
paglilimita ng paksa (Bernales et .al., 2008): a) panahon; b) edad; c)
kasarian; d) perspektibo; e) lugar; f) propesyon o grupong kinabibilangan;
g) anyo o uri; h) partikular na halimbawa o kaso; o i) kombinasyon ng
dalawa sa itaas o higit pang batayan.

Batayan ng Paglilimita Pangkalahatang
Paksa
Nilimitahang Paksa
A. Panahon Karapatan ng
Kababaihan
Karapatanng
Kababaihan
sa Panahon ng
Komonwelt
B. Edad Mga Imbentor na Pilipino
at ang Hinaharap
ng Teknolohiya sa
Pilipinas
Mga Batang Imbentor na
Pilipino (Edad 13-17) at
ang Hinaharap ng
Teknolohiya sa Pilipinas
C. Kasarian Ang mga NGO Bilang
Tagapunong
Kakulangan
sa Serbisyo ng
Pamahalaan
Ang Papel ng
Kababaihan
sa NGO Bilang
Tagapuno ng
Kakulangan sa Serbisyo

Paksa
Nilimitahang Paksa
D. Perspektibo Epekto ng
Globalisasyon
sa Lipunang Pilipino
Epekto ng Globalisasyon
sa Ispiritwal
na Pamumuhay
ng mga Pilipino
E. Lugar Mga Naiibang
Tradisyong
Pangkapistahan
s
a Katagalugan
Mga Naiibang
Tradisyong
Pangkapistahan
s
a Malolos, Bulacan
F. Propesyon o Grupong
Kinabibiulangan
Pag-aaral ng Wika ng
mga
Bakla
Pag-aaral ng Wika ng
mga
Baklang Parlorista

Paksa
Nilimitahang Paksa
G. Anyo o Uri Persepsyon sa
Kababaihan
sa Larangan ng
Panitikang Ilokano
Persepsyon sa
Kababaihan
sa Larangan ng
Panulaang Ilokano
H. Partikular na
Halimbawa o Kaso
Epektong
Pangkapaligira
n
ng Turismo sa Pilipinas
Epektong
Pangkapaligiran
sa mga Beach Resorts
sa Pilipinas: Kaso ng
Puerto Galera

Paksa
Nilimitahang Paksa
I. Kumbinasyon
1. Perspektibo
2. Uri
3. Lugar
4. Anyo
Atityud ng mga
Estudyante sa mga
Programang Kultural
Preperensya ng
mga
Estudyante...
Preperensya ng
mga
Estudyanteng nasa Unang
Taon Preperensya ng
mga
Taon
sa Unibersidad ng Makati
Preperensya ng mga
Taon

Ang Pamagat-Pampananaliksik
Ang pamagat-pampananaliksik ay kaiba sa pamagat ng mga akdang
pampanitikan. Kaiba ito sa pamagat ng mga kuwento, nobela, sanaysay, at
dula. Pansinin ang mga kasunod na pamagat ng mga akda:
1. Sa Kabataang Pilipino (Tula)
2. Sa Kadawagan ng Pilik-mata (Kuwento)
3. Bata…Bata…Paano Ka Ginawa? (Nobela)
4. Sino si Bill Gates? (Sanaysay)
5. Ang Paglilitis ni Mang Serapio (Dula)
Ang mga ganitong pamagat ay hindi maaaring gamitin sa
pananaliksik. Bagama’t makatawag-pansin ang mga pamagat na ‘yon at
nagbibigay ng ideya kung tungkol saan ang paksa, masyadong literari ang
dating ng mga nabanggit na pamagat.

Ang Pamagat-Pampananaliksik
Sa pananaliksik , ang pamagat ay kailangang maging malinaw (hindi
matalinhaga), tuwiran (hindi maligoy) at tiyak (hindi masaklaw). Kung
tutuusin, ang mga konsiderasyon sa paglilimita ng paksa ay maaari ring
isaalang-alang sa pagdidisenyo ng pamagat upang iyo’y maging malinaw,
tuwiran, at tiyak. Kung tutuusin din, ang nalimitang paksa, maliban sa
kaunting pag-aayos, ay maaari na ring gamitin bilang pamagat
pampananaliksik.
May iminumungkahi ring bilang ng mga salita sa pamagat, hindi
kasama ang
mga salitang pangkayarian tulad ng pantukoy, pananda, at pang-ugnay.
Hangga’t maaari, ang mga salita ay hindi kukulangin sa sampu (10) at hindi
hihigit sa dalawampu (20).

Halimbawang Pamagat-Pampananaliksik sa Iba’t Ibang Larangan
a. Isang Pagsusuring mga Pamamaraang Ginamit sa Pagsasalin sa
Filipino ng mga Katawagang Legal sa Bagong Konstituyon ng Pilipinas
b. Preperensya ng mga Batang Preschooler ng Barangay South Cembo sa Pagpili
ng mga
Kuwentong Pambata
c. Mga Estratehiya ng Promosyon ng mga Produktong Pabango ng Bench Phils.:
Isang Analisis ng Epektibnes
d. Korelasyon ng mga Piling Baryabol sa Atityud sa Pang-ekonomikong
Pamumuhay ng mga
Magulang na Iskwater sa Bliss Guadalupe
e. Pahambing na Pagsusuri sa Preperensya ng mga Kababaihan at Kalalakihang
Mag-aaral ng UST sa Panonood ng mga Telenobela
f. Isang Mungkahing Limang-Taonna DevelopmentPlan sa Pagtatatagng Sentro
ng Pananaliksik sa Unibersidad ng Makati
g. Mga Piling Estudyateng May Malalang Bayolasyon sa Patakaran ng NTC-HSD:
Mga Aral-
Kaso
h. Disenyo at Gabay sa Paggamit ng Internet Web Site para sa Mutya Publishing
House, Inc.: Isang Project Proposal

4. Ang pangangalap ng datos ay nakadepende sa pamamaraan o uri ng
pananaliksik na isasagawa - ang paraan ng pangangalap ay karaniwang
may tuwirang kaugnayan sa ninanais na maging resulta ng pananaliksik.
Mahalagang matutunan ang wastong pagtatala ng impormasyon upang
matiyak na hindi makakaligtaan ang mahahalagang impormasyon tulad
ng ngalan ng awtor, pamagat ng aklat at ibang impormasyon na
kailangan sa bibliograpiya. Hindi dapat makalimutan ang pinaghanguan
ng bawat impormasyon na kanyang ninanais na ilagay sa kaniyang likha.
Kalakip ng pangangalap ng datos ang pagtatala: tuwirang sipi -
paghango ng bawat salita na sinulat ng isang awtor, pagbubuod, at
paraphrasing - muling paglalahad ng kaisipan ng isang awtor gamit ang
sarili mong salita (Bernales et.al., 2008).

5. Paglalahad ng tesis ng pananaliksik - ang tesis (The thesis statement,
n.d.) - isa o dalawang pangungusap sa teksto na naglalaman ng pokus ng
sanaysay at naglalahad sa mambabasa kung natutungkol saan ang
pananaliksik - ang gagabay sa mag-aaral sa direksyon ng kanyang
pananaliksik. Nararapat na fleksibol ang tesis kung saan maaaring
maragdagan kung sa proseso ng pagsulat ay mayroong matuklasang
bago na maaaring isama upang mapagbuti ang pananaliksik.

6. Pagbuo ng balangkas - ang balangkas (A research guide for students,
n.d.) ay magsisilbing gabay ng mananaliksik kung hanggang saan ang
maaaring talakayin sa isusulat na teksto. Sa pagsasaayos ng balangkas,
makatutulong ang sumusunod (Concise guide to research writing,
Ellison, 2010):
• Kilalanin ang tesis at itala ito bilang pangunahing punto.
• Itala ayon sa antas ng kahalagahan ang mga mahahalagang punto mula
sa iyong pananaliksik na sumusuporta sa iyong tesis.
• Sa ilalim ng bawat mahalagang punto, itala ang mga ebidensyang
magpapatunay sa naturang punto.

6. Pagbuo ng balangkas - ang balangkas (A research guide for students,
n.d.) ay magsisilbing gabay ng mananaliksik kung hanggang saan ang
maaaring talakayin sa isusulat na teksto. Sa pagsasaayos ng balangkas,
makatutulong ang sumusunod (Concise guide to research writing,
Ellison, 2010):
• I-edit ang iyong talaan.
• Itala ang lahat ng mga ideya ayon sa antas ng kahalagahan.
• Magdagdag ng pangunahing punto na siyang magpapakilala sa
kongklusyon na iyong nais na mabuo ng iyong mga mambabasa mula sa
iyong inihaing impormasyon.
• Sa ilalim nito ay itala ang mga kadahilanan kung bakit

7. Pagsasaayos at presentasyon ng mga datos - makatutulong ang
paglilimita ng impormasyon sa mga lubhang mahahalaga lamang upang
hindi maging daan ng kalituhan ng mambabasa at magiging maayos ang
presentasyon kung limitado ito.
Ang pagsasaayos ng datos ay
pananaliksik na isinagawa. Anumang
kahingian ng uri ng pananaliksik.
may tuwirang kaugnayansa uri
ng pamamaraan ay dapat
tumugon sa
Sa paghaharap ng datos, kailangang walang pagkiling ang
mananaliksik sa resulta ng pag-aaral. Hindi dapat ikubli ang ilang
impormasyon upang palutangin ang ninanais na ideya.

8. Pagsulat ng unang burador - sa pagsulat ng unang burador, hayaan
muna ang mga kamalian sa gramatika at ispeling.
9.Pagrerebisa at Pag-eedit - mahalaga ang pagrebisa (Ellison, 2010)
upang matiyak na ang introduksyon ay nanghihikayat ng mambabasa at
malinaw na nagpapahayag ng tesis na tumutugon sa kahingian ng
pananaliksik; ang katawan ay sumusuporta sa tesis at ang kongklusyon
ay kinukumbinse ang mambabasa sa halaga ng iyong pananaliksik.
10. Pagsulat ng pinal na papel - ang
maingat na pagsasaalang-alang ng mga naunang hakbang ay
daan sa higit na mas matagumpay na pananaliksik.

MGA HAKBANG SA PANANALIKSIK ni
Blankenship (sa www.humankinetics.com) halaw sa Applied Research and
Evaluation Methods in Recreation
1. Tukuyin ang problema. Ang unang hakbang sa proseso ng pananaliksik
ay ang pagtukoy sa mga problema o ang pagdebelop ng katanungang
pampananaliksik. Inilalahad ang mga problemang ito sa Layunin ng Pag-
aaral. Kinapapalooban ito ng isang pangkalahatang problema at ilang
mga tiyak na problema. Ito ay inilalahad sa paraang patanong, at
tinatangka itong sagutin sa pananaliksik. Napakahalaga ng hakbang na
ito sa proseso ng pananaliksik dahil sa nagsisilbi itong pokus ng pag-
aaral.

2. Rebyuhin ang literatura. Matapos tukuyin ang problema, ang
mananaliksik ay kailangang magkaroon ng higit na kaalaman hinggil sa
paksang iniimbestigahan. Upang matamo ito, kailangang rebyuhin ng
mananaliksik ang mga literatura at pag-aaral na kaugnay ng
pangkalahatang problema. Ang hakbang na ito rin ang magtuturo sa
mananaliksik kung ano-ano na ang mga pag-aaral na isinagawa kaugnay
ng paksang pampananaliksik, kung paano isinagawa ang mga naunang
pag-aaral, at ang mga kongklusyon at rekomendasyong nalika ng iba pang
mananaliksik.

3. Linawin ang problema. Madalas, ang natukoy na problema sa unang
hakbang ay napakalawak kung hindi man napakakitid. Sa hakbang na ito,
nililinaw ng mananaliksik ang kaniyang mga problema, nililimita o kaya’y
pinalalawak kung kinakailangan. Isinasagawa ang hakbang na ito
matapos ang pagrerebyu ng literatura sapagkat ang kaalamang natamo
niya sa hakbang na iyon ang magsisilbing gabay sa paglilinaw ng
kaniyang natukoy na problema. Sa hakbang na ito, inaasahang ang
mananaliksik ay hahantong sa mga problemang researchable at higit na
limitado ang pokus kumpara sa orihinal na natukoy na problema.

4. Malinaw na bigyang-kahulugan ang mga temino at konsepto. Ang
mga termino at konsepto ay mga salita o parirala na ginagamit para sa
layunin ng paglalahad ng layunin at deskripsyon ng pag-aaral. Ang mga
aytem na ito ay kailangang tiyak na mabigyang-kahulugan kung paano
gagamitin sa pag-aaral. Madalas, ang mga termino at konsepto ay may
iba-ibang kahulugan depende sa larangan at sa oryentasyon ng
bumabasa. Upang maiwasan ang kalituhan, kailangang gawin ng
mananaliksik ang hakbang na ito. Kailangan din ito upang maunawaan
nang higit ang pananaliksik ng mga mambabasa nito.

5. Ilarawan ang populasyon. Ang mga proyektong pampananaliksik ay
maaaring nakapokus sa isang tiyak na pangkat ng mga tao, pasilidad,
programa, istatus, gawain o teknolohiya. Halimbawa, kung nais ng
mananaliksik na suriin ang tiyak na pangkat ng tao sa isang komunidad,
maaaring ipokus ang pag-aaral sa isang tiyak na age group, kasarian,
lugar o pangkat etniko. Ang mga natukoy at nalinaw na problema ng pag-
aaral ay dapat maging gabay ng mananaliksik sa pagtukoy
populasyon.Ang hakbang na ito ay makatutulong sa
mananaliksik
ng pangkat na sangkot sa pag-aaral na sa pananaliksikay tinatawag
na
sa
pamamagitan ng paglilimita ng saklaw ng pag-aaral mula sa napakalawak
na populasyon tungo sa pangkat na manageable at sa pagtukoy sa
pangkat na pagtuunan ng pansin sa pag-aaral. Sa tulong ng hakbang na
ito, natitiyak ng mananaliksik na siya ay nananatili sa tamang landas sa
kabuuan ng proseso ng pananaliksik at hindi nalilihis ng landas.

6. Idebelop ang plano ng instrumentasyon. Ang plano ng pananaliksik ay
tinatawag na Plano ng Instrumentasyon. Nagsisilbi itong mapa sa
kabuuan ng pag-aaral. Tinutukoy sa planong ito kung sino-sino ang
sangkot sa pag-aaral, maging paano at kailan kokolektahin ang mga
datos. Ang planong ito ay kinapapalooban din ng maraming desisyon at
konsiderasyon kaugnay kung paano susuriin ang mga datos na
makokolekta. Sa kabuuan, inilalatag sa planong ito ang mga hakbang na
isasagawa ng mananaliksik.

Blankenship (sa www.humankinetics.com) halaw sa Applied Research and Evaluation
Methods in Recreation
7. Kolektahin ang mga datos. Matapos kompletuhin ang Plano ng
Instrumentasyon, ang aktwal na pag-aaral ay magsisimula na sa
pamamagitan ng pangongolekta ng mga datos. Napakakritikal na
hakbang ito sa pananaliksik dahil dito makukuha ang mga impormasyong
kailangan upang masagot ang mga katanungang inilahad sa Mga
Suliranin ng Pag-aaral. Bawat pananaliksik ay nagsasangkot ng
pangongolekta ng ano mang uri ng datos, mula man sa literatura o kaya’y
mga subject. Ang mga datos ay maaaring kolektahin sa pamamagitan ng
sarbey na gumagamit ng kwestyoneyr, ay sa pamamagitan ng interbyu o
kaya ay sa pamamagitan ng obserbasyon.

8. Suriin ang mga datos. Lahat ng panahon at pagsusumikap na ginawa ng
mananaliksik sa Hakbang 1 hanggang 7 ay natatapos sa pinakahuling
hakbang na ito. Matapos makolekta ang mga datos, ang kasunod na
lohikal na hakbang ay suriin ang mga ito. Sa ikaanim na hakbang,
natukoy na kung paano susuriin ang mga datos, kung kaya ang
mananaliksik ay magsasagawa ng pagsusuri ayon sa kanyang dinibelop
na plano. Ang mga resulta ng pagsusuri ay kanya ring rerebyuhin at
lalagumin batay sa mga katanungang inilahad sa Mga Suliranin ng Pag-
aaral.
Sa walong hakbang na itong tinukoy ni Blankenship ay
maidaragdag ang mga kasunod na hakbang na sa aming karanasan sa
pagtuturo ng pananaliksik at sa aming karanasan sa mismong
pagsasagawa ng pananaliksik ay aming napatunayang lubhang

9. Isulat ang papel pampananaliksik. Sa hakbang na ito, kailangang
masinop na maisulat o mai-encode ang papel ayon sa itinatakdang
pormat ng paaralan. Sa hakbang na ito, kailangang maging maingat ng
mananaliksik lalong-lalo na hinggil sa mga grammatical at typographical
errors. Dito rin kailangang- kailangan ang kasanayan sa organisasyon ng
mga ideya at ang pagsasaalang- alang ng pangangailangan ng kaisahan
(unity), pagkakaugnay-ugnay (coherence), at diin (emphasis) sa pagsulat
ng talataan. Iminumungkahi namin ang baha- bahagi o kaba-kabanatang
pagsasagawa ng hakbang na ito. Halimbawa, matapos maisagawa ang
Hakbang 1, 3, 4, 5, at 6, maaari nang isulat ang Kabanata I ng papel.
Maaari namang isulat ang Kabanata II ng papel matapos isagawa ang
Hakbang 2. Matapos namang gawin ang Hakbang 5 at 6, makabubuting
isulat na agad ang Kabanata III. Matapos namang maisagawa ang

10. Iulat ang resulta ng pag-aaral. Ito ang kulminasyon ng proseso ng
pananaliksik kung masinop na nagawa ng mananaliksik ang mga
naunang hakbang. Sa hakbang na ito, iniuulat ng mananaliksik sa
paraang pasalita ang resulta ng pag- aaral. Karaniwang isinasagawa ito
sa pamamagitan ng talakayang panel kung ang pananaliksik ay ginawa
nang pangkatan. Ang resulta ng pananaliksik ay iniebalweyt din ng panel
ng mga eksperto sa hakbang na ito. Maaaring sa hakbang na ito ay may
matutukoy ang panel ng mga ebalweytor na mga kahinaan at
pagkakamali sa papel pampananaliksik. Kung gayon, maaaring may
maimungkahi ang panel para sa pagpapabuti ng pananaliksik, kung kaya
ang mananaliksik ay mapipilitang bumalik sa alin man sa mga naunang
natukoy na hakbang.

Ang pagsasagawa ng tinalakay na mga hakbang sa pagsasagawa ng
siyentipikong pananaliksik ay sadyang nangangailangan ng dedikasyon ng
panahon at efort sa proseso ng pagpaplano. Hindi maaaring
makapagsaliksik gamit ang siyentipikong proseso ng pananaliksik kung ang
panahon ay napakalimitado o ang pag-aaral ay minamadali. Ang mga
gayong mananaliksik ay karaniwang humahantong sa mga maling
kongklusyon o kaya’y mga kongklusyong hindi matibay, at kung gayo’y hindi
mapanghahawakan.

MGA BAHAGI NG PAMANAHONG PAPEL
Pamanahong Papel - isang uri ng papel-pampananaliksik na
karaniwang ipinagagawa sa mga estudyante sa kolehiyo bilang isa sa mga
pangangailangan sa isang larangang akademiko. Kadalasang nagsisilbing
kulminasyon ito ng mga pasulat na gawain kaugnay ng pag-aaral ng isang
paksa sa isang kurso o asignatura sa loob ng isang panahon o term na
kadalasa’y saklaw ng isang semester o traymester. Kaya tinawag itong term
paper.

Pamanahong Papel – isa sa sukatan ng kabutihan nito ay ang
presentasyon at pagkakaayos ng mga bahagi at nilalaman nito. Kung gayon,
marapat lamang na maging pamilyar ang isang mananaliksik sa mga bahagi
at nilalaman ng isang karaniwang pamanahong papel.
Mga Pahinang Preliminari o Front Matters
• Fly Leaf 1 - pinakaunang pahina na walang nakasulat kahit na ano,
blangko ito.
• Pamagating Pahina - ang pahinang nagpapakilala sa pamagat ng
pamanahong- papel. Nakasaad dito kung kanino iniharap o ipinasa ang
papel, kung saang asignatura ito pangangailangan, kung sino ang
gumawa, at panahon ng komplesyon. Nakaayos ng pabaliktad na piramide

• Dahon ng Pagpapatibay - ang pahinang kumukumpirma sa pagkakapasa
ng mananaliksik at pagtanggap ng guro ng pamanahong-papel.
• Pasasalamat o Pagkilala - tinutukoy dito ang mga indibidwal, pangkat,
tanggapan o institusyong maaaring nakatulong sa pagsulat ng
pamanahong-papel at kung gayo’y nararapat pasalamatan o kilalanin.

• Talaan ng mga Nilalaman - nakaayos ang pagbabalangkas ng mga
bahagi at nilalaman ng pamanahong-papel at nakatala ang kaukulang
bilang ng pahina kung saan matatagpuan ang bawat isa.
• Talaan ng mga Talahanayan at Grap - nakatala ang pamagat ng bawat
talahanayan/grap na nasa loob ng pamanahong-papel at ang bilang ng
pahina na katatagpuan ng bawat isa.

• Fly Leaf 2 - isa na namang blangkong pahina bago ang katawan ng
pamanahong- papel.

KABANATA I: Ang Suliranin at
Kaligiran Nito
• Panimulao Introduksyon - isang maikling talataan
nakinapapalooban ng
pangkalahatang pagtalakay ng paksa ng pananaliksik.
• Layunin ng Pag-aaral - inilalahad ang pangkalahatang layunin o
dahilan
kun
g
bakit isinasagawa ang pag-aaral. Tinutukoy dito ang mga ispesipik na
suliranin na nasa anyong patanong.
• Kahalagahan ng Pag-aaral - inilalahad ang
signipikans ng pagsasagawa ng
pananaliksikng paksa ng pag-aaral. Tinutukoy rito ang
maaaaring kapakinabangan o halaga ng pag-
aaral sa iba’t
magin
g ibang
indibidwal,
pangkat,
institusyon, propesyon, disiplina o
larangan.

KABANATA I: Ang Suliranin at Kaligiran Nito
• Saklaw at Limitasyon - tinutukoy ang simula, at hangganan ng
pananaliksik. Itinatakda rito ang parameter ng pananaliksik dahil tinutukoy
rito kung anu-ano ang baryabol na sakop ng pag-aaral.
• Depinisyon ng mga Terminolohiya - ang mga katawagang makailang
ginamit sa pananaliksik at ang bawat isa’y binigyan ng kahulugan. Ang
pagpapakahulugan ay maaaring konseptwal ( batay sa istandard na
depinisyon ng mga katawagan) at operasyonal (batay sa kung paano
ginamit sa pamanahong-papel).
May mga pamanahong papel na kakikitaan ng Theoretical o
Conceptual Framework, Hypotheses at Assumptions sa Kabanata I.

KABANATA II: Mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral
Sa kabanatang ito, tinutukoy ang mga pag-aaral at mga babasahin o
literaturang kaugnay ng paksa ng pananaliksik. Kailangan ding matukoy ng
mananaliksik kung sino-sino ang mga may-akda ng naunang pag-aaral o
literatura, disenyo ng pananaliksik na ginamit, mga layunin at mga resulta ng
pag-aaral. Mahalaga ang kabanatang ito dahil ipinaaalam dito ng
mananaliksik ang kasalukuyang estado ng kaalaman kaugnay ng kaniyang
paksa.
• Kaugnay na Literatura - ang mga
literaturang tutukuyin at tatalakayin dito ay yaong mga bago
o nalimbag sa loob ng huling sampung taon.

KABANATA II: Mga Kaugnay na Literatura at Pag-aaral
• Kaugnay na Pag-aaral - ipinaaalam dito ng mananaliksik ang
kasalukuyang estado ng kaalaman kaugnay ng kanyang paksa.
Hangga’t maaari, ang mga pag-aaral at literaturang gagamitin ay
yaong lokal at dayuhan. Tiyakin din na ang materyal na gagamitin ay
nagtataglay ng mga katangiang tulad ng: a) obhetibo o walang pagkiling; b)
nauugnay o relevant sa pag- aaral; at c) sapat ang dami o hindi
napakakakaunti o napakarami.

KABANATA III: Disenyo at Paraan ng Pananaliksik
• Disenyo ng Pananaliksik - nililinaw kung anong uri ng pananaliksik ang
kasalukuyang pag-aaral. Para sa inyong pamanahong papel,
iminumungkahi ang pinakasimple na, ang deskriptib-analiktik na isang
disenyo ng pangangalap ng datos at impormasyon hinggil sa mga salik o
factors na kaugnay ng paksa ng pananaliksik.
• Respondente - tinutukoy kung sino sila, paano at bakit sila ang napili.

• Instrumento ng Pananaliksik - inilalarawan ang paraang ginamit ng
pananaliksik sa pangangalap ng mga datos at impormasyon. Iniisa-isa rito
ang mga hakbang na kanyang ginawa at kung maaari, kung paano at bakit
ginawa ang bawat hakbang. Maaring mabanggit dito ang interbyu o
pakikipanayam, pagko-conduct ng sarbey at pagpapasagot ng sarbey-
kwestyoneyr sa mga respondente bilang pinakakaraniwan at
pinakamadaling paraang aplikabol sa isang deskriptib-analitik na disenyo.

• Tritment ng mga Datos - inilalarawan kung anong istatistikal tritment na
ginamit upang ang mga numerikal na datos ay mailarawan. Dahil ito’y
isang pamanahong- papel lamang, hindi kailangang gumamit ng mga
kompleks na istatistikal tritment. Sapat na ang pagkuha ng porsyento o
bahagdan matapos mai-tally ang mga kasagutan sa kwestyoneyr ng mga
respondente.

KABANATA IV: Presentasyon at Interpretasyon ng mga Datos
Sa kabanatang ito inilalahad ang mga datos na nakalap ng
mananaliksik sa pamamagitan ng tekstwal at tabular o grapik na
presentasyon. Sa teksto inilalalahad ng mananaliksik ang kanyang analisis
o pagsusuri.

KABANATA V: Lagom, Kongklusyon at Rekomendasyon
Lagom - binubuod ang mga datos at impormasyong nakalap ng
mananaliksik na komprehensibong tinalakay sa Kabanata III.
• Mga Tagubilin(Methods of Research and Thesis Writing
nina Calderon at
Gonzales, 1993) sa Pagsulat ng
A. Lagom
• Simulan ang lagom sa isang maikling pahayag tungkol sa pangunahing
layunin ng pag-aaral, mga respondente, saklaw, limitasyon at panahon ng
pag-aaral, pamamaraan at instrumentong ginamit sa pangangalap ng
mga datos at impormasyon at ang disenyo ng pananaliksik. Hindi na
kailangan ang anumang eksplanasyon o pagpapalawig.

• Mga
Tagubili
n
(Methods of Research and Thesis Writing
nina Calderon at
Gonzales, 1993) sa
Pagsulat ng
A. Lagom
• Ilahad ang lagom sa paraang tekstwal at numerikal sa pamamagitan
ng
pagbubuod ng mga importanteng datos.
• Huwag gumawa ng mga deduction, inference at
interpretasyon sa lagom dahil mauulit lamang ang mga iyon sa
kongklusyon.

• Mga
Tagubili
n
nina Calderon at
Gonzales, 1993) sa
Pagsulat ng
A. Lagom
• Ang mga importanteng tuklas at haylayt ng mga datos ang dapat
banggitin sa lagom, lalung-lalo na iyong mga pinagbatayan ng mga
kongklusyon.
• Ang mga datos ay hindi dapat ipaliwanag pang muli.

• Mga
Tagubili
n
nina Calderon at
A. Lagom
• Gawing maiikli at tuwiran ang mga pahayag sa lagom.
• Huwag magdaragdag ng mga bagong datos o impormasyon sa
lagom.

KABANATA V: Lagom, Kongklusyon at
Rekomendasyon Lagom ng Isang Haypotetikal
na Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa layuning madetermina ang
istatus ng pagtuturo ng Wika sa mga pampublikong mataas na paaralan sa
lalawigan ng Abra. Ang ginamit na pamamaraan ng pananaliksik ay
deskriptib at normatib sarbey naman ang teknik na ginamit sa pangangalap
ng mga datos at impormasyon. Nagdisenyo ang mga mananaliksik ng isang
kwestyoneyr na ginamit na istrumento sa pangangalap ng mga datos mula
sa mga respondente. Ang pag-aaral na ito isinagawa sa taong-akademiko
2015-2016.

Rekomendasyon Lagom ng Isang Haypotetikal
na Pag-aaral
Sa limampu’t siyam (59) na respondenteng gurong nagtuturo ng
subject na Filipino sa buong lalawigan, napag-alamang tatlumpu’t isa (31 o
53.54%) sa kanila ang nagtapos ng kursong BSE samantalang tatlo (3 o
5.08%) lamang ang may digring Masteral. Dalawampu’t lima (25 o 42.37%)
naman ang gurong nagtapos ng ibang kurso (maliban sa BSE) ngunit
nakapagtuturo dahil sa pagtatamo ng hindi kukulangin sa labingwalo (18)
yunit sa Edukasyon. Kapansin-pansin naman na kulang sa kalahati ng mga
respondente, dalawampu’t pito (27 o 25.76%) ang medyor sa Filipino
samantalang higit sa kalahati, tatlumpu’t dalawa (32 o 54.24%) ang mga
hindi medyor sa nasabing subject na kanilang itinuturo…

Kongklusyon - mga inferences, abstraksyon, implikasyon, interpretasyon,
pangkalahatang pahayag, at/o paglalahad batay sa mga datos at
impormasyong nakalap ng mananaliksik.
Mga Tagubilin (Methods of Research and Thesis Writing nina Calderon at
B. Kongklusyon
• Lahat ng kongklusyon ay dapat ibatay sa lohika ng mga datos at
impormasyong nakalap.

B. Kongklusyon
• Dapat masagot nang tumpak at maayos ang mga katanungang tinukoy sa
Layunin ng Pag-aaral. Mawawalan ng kabuluhan ang pananaliksik kung
ang mga katanungang iyon ay hindi malalapatan ng mga kasagutan sa
kongklusyon.

B. Kongklusyon
• Dapat matukoy sa kongklusyon ang mga paktwal na napag-alaman sa
inkwiri.
• Huwag bumuo ng kongklusyon batay sa mga implayd o indirektang epekto
ng mga datos o impormasyong nakalap.

B. Kongklusyon
• Gawing maiikli at tuwiran ang mga kongklusyon, ngunit tandaang
kailangang maihayag ang mga kailangang impormasyong resulta ng pag-
aaral na hinihingi ng mga tiyak o ispesipik na tanong sa Layunin ng Pag-
aaral.

B. Kongklusyon
• Maging tiyak sa paglalahad ng mga kongklusyon. Hindi dapat ipahiwatig ng
mga mananaliksik na sila’y may pagdududa o alinlangan sa validity at
reliability ng kanilang pananaliksik. Kailangan kung gayong iwasan ang
mga salitang nagpapahayag ng walang-katiyakan tulad ng siguro, marahil,
malamang, baka, at iba pa.

B. Kongklusyon
• Ilimita ang mga kongklusyon sa paksa, saklaw at panahon ng pag-aaral.
• Ang mga kongklusyon ay hindi dapat repetisyon lamang ng mga pahayag
sa ibang bahagi ng pamanahong-papel. Samakatwid, ang isang diwang
una nang nabanggit sa ibang bahagi ay kailangang maipahayag sa ibang

Rekomendasyon Kongklusyon ng Isang
Haypotetikal na Pag-aaral
Batay sa nakalap na datos at impormasyon ang mga
mananaliksik ay humantong sa mga sumusunod na kongklusyon:
a. Pitumpu’t tatlong porsyento (73%) ng mga gurong nagtuturo ng Filipino
sa mga pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra ay hindi
kwalipayd.
b. Hindi sapat ang mga pasilidad na ginagamit sa pagtuturo ng Filipino sa
mga pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan.
c. Hindi sapat ang pondong inilalaan ng DepEdsa pagpapabuting kalidad
ng pagtututo ng Filipino sa mga pampublikong mataas na paaralan

Rekomendasyon Kongklusyon ng Isang
Batay sa nakalap na datos at impormasyon ang mga
mananaliksik ay humantong sa mga sumusunod na kongklusyon:
d. Below average ang nakuhang mean ng mga mag-aaral sa mga
pampublikong mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra sa Achievement
Test na inadminister ng DepEd sa taong-akademiko 1999-2000 sa
Filipino., at
e. Animnapung porsyento (60%) ng mga gurong nagtuturo ng Filipino sa
mga pampublikong mataas na paaralan sa Abra ay naniniwalang hindi
kasiya-siya ang istatus ng pagtuturo sa nasabing subject sa kani-
kanilang paaralan.

Rekomendasyon- mga mungkahing solusyon para
sa mga suliraning natukoyo natuklasan sa
pananaliksik.
C. Rekomendasyon
• Ang mga rekomendasyon ay dapat naglalayong lutasin ang mga
suliraning natuklasan sa imbestigasyon.
• Huwag magrekomenda ng mga solusyon sa anumang suliraning hindi
naman natuklasan o natalakay sa pag-aaral.

Rekomendasyon- mga mungkahing solusyon para
sa mga suliraning natukoyo natuklasan sa
pananaliksik.
C. Rekomendasyon
• Bagama’t ang mga rekomendasyon ay maaaring maging ideyal,
kailangang ang
makatotohanan at
bawat isa’y maging praktikal, naisasagawa,
nakakamit, makatarungan.
• Dapat maging balid at lohikal ang bawat
rekomendasyon.

Rekomendasyon - mga mungkahing solusyon para sa mga suliraning
natukoy o natuklasan sa pananaliksik.
C. Rekomendasyon
• Dapat ipatungkol ang bawat rekomendasyon sa indibidwal, pangkat,
tanggapan o institusyong nasa posisyong magpatupad ng bawat isa.
• Kung may mga mabubuting bagay na natuklasan, kailangang irekomenda
ang pagpapanatili, pagpapatuloy at/o pagpapapabuti ng mga iyon at/o mga
hakbang o paraan kaugnay niyon.

Rekomendasyon - mga mungkahing solusyon para sa mga suliraning
natukoy o natuklasan sa pananaliksik.
C. Rekomendasyon
• Maaaring irekomenda sa ibang mga mananaliksik ang pagpapatuloy o
pagpapalawak ng isinagawang pag-aaral at/o paggamit ng ibang saklaw,
panahon, lokaliti at populasyon upang ma-verify, ma-amplify o
mapasinungalingan ang mga natuklasan sa pag-aaral.

Rekomendasyon Rekomendasyon ng Isang
Kaugnay ng isinagawang pag-aaral, buong-pagpapakumbabang
iminumungkahi ng mga mananaliksik sa mga kinauukulang indibidwal,
pangkat, tanggapan, o institusyon ang mga sumusunod na rekomendasyon:
a. Para sa mga superitendente at superbisor ng mga paaralang dibisyon sa
lalawigan ng Abra at mga prinsipal ng mga pampublikong mataas na
paaralan ng lalawigan, maging mahigpit sa pagtanggap ng mga guro sa
Filipino. Kailangang ipatupad ang minimum na kwalipikasyong itinatakda
ng Serbisyo Sibil sa pagtanggap ng mga bagong guro sa nabanggit na
subject.

b. Para sa mga administrador ng mga pampublikong mataas na paaralan sa
lalawigan, hikayatin ang mga gurong nagtuturo ng Filipino tungo sa
komplisyon ng digrimg masteral, mga pagsasanay, mga seminar at/o
worksyap sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga insentibo tulad ng
promosyon, dagdag na suweldo at/o parangal o distinksyon sa mga
makapagpapataas ng kanilang kwalipikasyong akademiko.

c. Sa DepEd at DBM, pag-aralan kung paano madaragdagan ang pondong
inilalaan sa pagpapabuti ng pagtuturo ng Filipino sa mga pampublikong
mataas na paaralan sa lalawigan ng Abra.

d. Sa mga administrador ng paaralan, guro, magulang, at mag-aaral
samantalang hindi pa nadaragdagan ang pondo para sa mga pasilidad
sa pagtuturo ng Filipino, magtulungan upang makapangalap ng pondo
upang maibsan kahit paano ang hindi kasapatan sa nasabing pasilidad.

e. Para sa mga administrador at guro ng mga paaralang pampubliko ng
lalawigan ng Abra, magsagawa ng mga klaseng remidyal upang maitaas
ang lebel ng kompetensi ng kanilang mga mag-aaral sa Filipino.

f. Para sa pamahalaang lokal ng lalawigan ng Abra,
maglaan ng pondong gagamitin sa pagpapabuti ng
istatus ng pagtuturo ng Filipino sa lalawigan; at
g. Para sa iba pang mga mananaliksik at/o DepEd, magsagawa ng katulad
na pag- aaral hinggil sa ibang subject at/o sa ibang lokalidad upang
mahanapa ng mga posibleng solusyon ang iba pang matutukoy na
suliraning pang-edukasyon.

Mga Panghuling Pahina
• Listahan ng Sanggunian - isang kumpletong tala ng lahat ng mga
hanguan o sorses na ginamit ng mananaliksik sa pagsulat ng
pamanahong-papel.
• Apendiks - tinatawag ding dahong dagdag; maaaring ilagay dito ang mga
liham, pormularyo ng ebalwasyon, transkripsyon ng interbyu, sampol ng
sarbey- kwestyoneyr, biodata ng mananaliksik, mga larawan, kliping at
kung anu-ano pa.

BAHAGI NG PANANALIKSIK (Research Paper Outline, n.d.)
Konseptong Papel
1. Pamagat - nagsisilbing paunang introduksyon sa pananaliksik.
Mahalagang ang pamagat ay magbigay ng ideya tungkol sa isinagawang
pananaliksik ngunit hindi gaanong mahaba at ibinibigay ang lahat ng
detalye tungkol sa pananaliksik.
2. Abstrak - naglalaman ng buod ng pananaliksik, resulta ng pananaliksik
nang hindi lalagpas sa 200 salita. Mahalagang maingat itong maisagawa
dahil ito ang karaniwang binabasa ng mga taong interesadong mabasa
ang ginawa mong pananaliksik.
3. Introduksyon - dito ipinakikilala ang isinagawang pananaliksik.
Makatutulong ang paglalagay ng maikling kaligirang pangkasaysayan na
naging daan sa paglulunsad ng pananaliksik upang maunawaan ng
mambabasa ang konteksto ng pananaliksik. Huwag kalilimutang kilalanin
ang pinaghanguan ng impormasyon.

Konseptong Papel
4. Pamamaraan - sa bahaging ito ipinaliliwanag ang pamamaraang
isinagawa upang matamo ang layunin ng pananaliksik. Nakasaad din
ang mga kagamitang kinasangkapan sa pananaliksik, gayundin ang
iskedyul ng mga gawain, lalo na sa pananaliksik na may kalakihan ang
saklaw.
5. Resulta - mahalagang maisama sa katawan ng pananaliksik ang
kinalabasan ng pag-aaral ngunit kailangang ilimita ang datos sa
mahahalagang punto lamang mainam na ilagay ang iba pang datos sa
apendiks ng pananaliksik upang hindi malito ang mga mambabasa.

Konseptong Papel
7
.
6. Diskusyon/kongklusyon - sa diskusyon tinatalakay ang nasabing resulta
ng pananaliksik. Inilalarawan ang mga kinalabasan ng mga
pamamaraang ginamit sa pananaliksik. Inilalarawan ang resulta at
binibigyan ng paliwanag na may pinagbabasehang teorya. Sa
pagtalakay sa resulta, mahalagang mailarawan ang kahalagahan ng
kinalabasan ng pag-aaral, mapatunayan man o hindi ang binuong
haypotesis sa simula. Dito rin inilalahad kung ano ang mahalagang
natutunan o nabuo mula sa pananaliksik.
Bibliograpiya - dito nararapat itala ang lahat ng mga pinaghanguan
ng impormasyon para sa pananaliksik. Mahalagang kumpleto at wasto
ang detalye upang maiwasang maakusahan ng pangongopya.

DOKUMENTASYON
Isang mahalagang pangangailangan sa pananaliksik ang maingat na
pagkilala sa pinagmulan ng mga hiniram na ideya, datos o impormasyon . Ito
ang dahilan kung bakit kailangang mabatid at magamit ng sino mang
mananaliksik ang iba’t ibang paraan ng pagkilala na ginamir na hanguan sa
pagsulat ng pamanahong papel. Ito ang tinatawag na dokumentasyon.

DOKUMENTASYON
Kahalagahan at Tungkulin ng Dokumentasyon
Ang dokumentasyon ay gumaganap ng mahalagang tungkulin sa
isang papel-pampananaliksik. Bukod sa manipestasyon ito ng katapatan ng
isang mananaliksik, nagbibigay ito ng kredibilidad sa mga datos at
impormasyong ginamit. Nagiging lubos na kapani-paniwala ang mga datos
o impormasyong iyon kung binabanggit ng mananaliksik ang awtor ng
akdang kanyang pinaghanguan (Atienza, et al., 1996).

DOKUMENTASYON
Kahalagahan at Tungkulin ng Dokumentasyon
Lubhang mapanganib para sa isang mananaliksik ang pagbabale-
wala sa halaga at tungkulin ng dokumentasyon. Ang hindi pagkilala sa
pinaghanguan ng impormasyon ay isang uri ng pagnanakaw ng intelektwal
na pag-aari ng iba sa larangan ng pananaliksik, pamamahayag at literatura
ay tinatawag na plagyarismo. Katulad ng natalakay na, ang isang
plagyarista ay maaaring patawan ng mga kaparusahang naaayon sa
polisiya ng paaralan at/o sang-ayon sa Intellectual Property Law (Atienza, et
al., 1996).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Sa kabuuan ng talakayan kaugnay ng pananaliksik, makailang ulit
binanggit ang kahalagahan ng in-text citation, at pagkakaroon ng talaan ng
pinaghanguan o bibliograpiya.
Dat-rati, footnoting o paggamit ng talababa ang pinakagamiting
paraan ng dokumentasyon ng mga mananaliksik. Karaniwang ginagamit sa
kasalukuyan ang estilong APA o American Psychological Association. Ito
ang tinatawag na talang- parentetikal (parenthetical citation) na higit na
simple at madaling gawin kaysa footnote, bukod pa sa nagagawa nitong
maging tuluy-tuloy ang daloy ng teksto sa pagbabasa.

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Dalawang pamamaraan ang maaring gawin sa in-text citation:
Paggamit ng signal na kataga tulad ng: Ayon kay ... o
Nabanggit ni ...
Halimbawa:
• Isang awtor : Ayon kay San Juan (2005), “..........”
• Dalawang awtor: Ayon kina San Juan at Pasia (1979).....
• Tatlo hanggang limang awtor: Ayon kina San Juan, Cimafranca,
Salvador at Durano (1987).....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
Halimbawa:
*Tandaan na sa susunod na babanggitin ang teksto, ang ngalan na lamang
ng unang awtor ang ilalagay na susundan ng et .al.
Nabanggit nina San Juan, et al (1987) na .....
Higit sa limang awtor: Nilinaw nina San Juan, et al (1987) na .....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
• Walang awtor: Kung walang ngalan ng awtor at walang binanggit na taon,
banggitin ang teksto sa pamamagitan ng pamagat o di kaya ay banggitin
ang unang dalawang salita na nakapaloob sa panaklong. Ang pamagat ng
mga aklat at mga report ay nakasulat nang pahilig samantalang ang
pamagat ng mga artikulo, kabanata at pahina sa web ay nakapaloob sa
mga panipi (In-text citations: Citing authors, n.d.)
Halimbawa:
Isang pag-aaral ang naisagawa kaugnay ng .......(Understanding
Computers, n.d.)

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
• Sa pagkakataong isang organisasyon ang tumatayong awtor ng teksto,
banggitin ang buong ngalan ng organisasyon sa unang pagkakataon
kalakip sa tabi nito ang daglat na nakapaloob sa braket at sa mga
susunod na pagbanggit ay ang daglat na lamang ang isusulat.
Halimbawa:
Ayon sa Mechanical Engineering Society ｛ MES ｝ (1993) ..........

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
• Dalawang awtor na magkatulad ang apelyido. Upang maiwasan ang
kalituhan, ilakip ang inisyal ng mga unang ngalan ng awtor kasunod ng
apelyido:
Halimbawa:
Ayon kina E. San Juan at F. San Juan (2004) .....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
• Di-tuwirang pinaghanguan. Sa loob ng teksto, unang banggitin ang
orihinal na pinaghanguan kasunod ang awtor ng akda kung saan
hinango ang teksto.
Halimbawa:
Ayon kay San Juan (1987, sa Pasia, 2003) .....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Nabanggit ni ...
• Hanguang elektroniko. Hindi ito naiiba sa mga akda kung saan awtor-petsa
rin ang metodong sinusunod. Sa pagkakataong walang awtor at petsa,
gamitin ang pamagat ng akda o ang unang dalawang salita na nakapaloob
sa panaklong at ilakip ang mga titik na n.d. Upang ilahad ang no date. Sa
pagkakataong kailangang itala ang bilang ng pahina ngunit walang bilang
ng pahina ang teksto, isulat ang katagang para na may tuldok na
kumakatawan sa salitang paragraph, kasunod ang bilang ng talata.
Halimbawa:
Ayon sa Wikipedia.org.....

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Talang parentetikal kung saan nakapaloob sa panaklong ang
mahahalagang impormasyon
Halimbawa:
• Isang awtor:o .......... (San Juan, 2005).
• Dalawang awtor: ..... (San Juan & Pasia, 1979).
• Tatlo hanggang limang awtor: ..... (San Juan, Pasia, Cimafranca,
Salvador at Durano, 1987).
*Tandaan...: ..... (San Juan, et .al., 1987).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Talang parentetikal kung saan nakapaloob sa panaklong ang
mahahalagang impormasyon
Halimbawa:
• Higit sa limang awtor: .....(San Juan, et. al., 1987).
• Organisasyon ang tumatayong awtor: .....(Mechanical Engineering
Society
｛ MES ｝ (1993).
• Dalawang awtor na magkatulad ang apelyido: .....(E. San Juan & F.
San Juan, 2004).
• Di-tuwirang pinaghanguan: .....(San Juan, 1987, sa Pasia, 2003).
• Hanguang elektroniko: .....(http//www.latinamerica.com, n.d.)

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Sa M.L.A., ang pangalan (apelyido) ng awtor at bilang ng pahina ang
inilalagay sa loob ng parentesis. Samantala sa A.P.A. Naririto ang
pangkalahatang tuntunin sa paggamit ng dokumentasyon:
A. Kung nabanggit na ang pangalan ng awtor sa mismong teksto, taon na
lamang ng publikasyon ang isulat sa loob na panaklong.
Halimbawa:
Ayon kay Nunan (1977), mahalaga ang pakikinig sa pag-aaral ng
dayuhang wika. Ngunit sa pag-aaral ng katutubong wika, binibigyan ng higit
na pansin sa mga paaralan ang paglinang sa kakayahan sa pagbasa at
pagsulat...

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
• Kung si Nunan ay may ko-awtor (dalawa o higit pa), kailangang may
et al. matapos ang kanyang pangalan at sa kuwit na naghihiwalay
rito, bago ang taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Ayon kina Nunan, et. al. (1977), mahalaga ang pakikinig sa pag-aaral
ng dayuhang wika. Ngunit sa pag-aaral ng katutubong wika, binibigyan ng
higit na pansin sa mga paaralan ang paglinang sa kakayahan sa pagbasa at
pagsulat...

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
B. Kung hindi nabanggit ang awtor sa mismong teksto, banggitin ito sa
hulihan ng pangungusap kasama ang taon ng publikasyon. Paghiwalayin
ang dalawang entris sa loob ng parentesis sa pamamagitan ng kuwit (,).
Halimbawa:
Ang lingua franca ay ang wikang ginagamit ng mga taong may iba’t
ibang katutubong wika upang sila’y magkaunawaan (Wardaugh, 1986).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
C. Kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon
ng publikasyon.
Halimbawa:
Inamin ng mga guro ng Oral Communication sa Estados Unidos na
ang isang tipikal na mag-aaral sa kolehiyo ay pinakukuha ng mga kurso sa
pagbasa, pagsulat at pagsasalita, ngunit iilan lamang ang nagkakaroon ng
pagkakataong kumuha ng kurso sa pakikinig (Seiler at Beall, 2002).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
C. Kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon ng
publikasyon.
nina Seiler at Beall (2002), mga guro ng Oral
Communication sa
Halimbawa:
Inamin
Estados
Unidos,
na ang isangtipikal na mag-aaral sa kolehiyo ay
pinakukuha ng
mga kurso sa pagbasa, pagsulat at pagsasalita, ngunit iilan lamang ang
nagkakaroon ng pagkakataong kumuha ng kurso sa pakikinig.

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
D. Kung tatlo o higit pa ang awtor at hindi nabanggit ang pangunahing awtor
sa mismong teksto banggitin na lamang ang unang awtor sa loob ng
parentesis at sundan ng et. al. bago ang taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Sa pananaw na komunikatibo, ang apat na kasanayang pangwika ay
hindi pinaghihiwalay kundi nililinang sa integratibong paraan (Bernales, et
al., 2001).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
E. Kung may babanggiting dalawa o higit pang awtor na pareho ang
apelyido, banggitin ang inisyal ng mga awtor bago ang kani-kaniyang
apelyido at sundan ng taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Ang pananaliksik ay pangangalap ng mga datos sa masinop at
kontroladong sitwasyon para sa layuning prediksyon at eksplanasyon (E.
Trece at J. W. Trece, Jr.,1977).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
E. Kung may babanggiting dalawa o higit pang awtor na pareho ang
apelyido, banggitin ang inisyal ng mga awtor bago ang kani-kaniyang
apelyido at sundan ng taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Ayon kina E. Trece at J. W. Trece, Jr., (1977), ang pananaliksik ay
pangangalap ng mga datos sa masinop at kontroladong sitwasyon para sa
layuning prediksyon at eksplanasyon.

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
F. Kung pamagat lamang ang abeylabol na impormasyon, banggitin ang
pinaikling bersyon ng pamagat at sundan ng taon ng publikasyon.
Ipaloob ang pinaikling pamagat sa panipi o di kaya’y iitalisado ang tipo
ng font.
Halimbawa:
Ang mga mag-aaral ay may karapatang maglathala at mamahala ng
regular na publikasyon na sumasalamin ng responsableng pamamahayag
at ng misyon- bisyon ng Kolehiyo (CBS Student Handbook, 1996)..

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
F. Kung pamagat lamang ang abeylabol na impormasyon, banggitin ang
pinaikling bersyon ng pamagat at sundan ng taon ng publikasyon.
Ipaloob ang pinaikling pamagat sa panipi o di kaya’y iitalisado ang tipo
ng font.
Halimbawa:
Ang mga mag-aaral ay may karapatang maglathala at mamahala ng
regular na publikasyon na sumasalamin ng responsableng pamamahayag
at ng misyon- bisyon ng Kolehiyo (“CBS Student Handbook,“1996).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
G. Kung ang babanggitin ay bahagi ng akdang may higit sa isang bolyum,
banggitin ang bilang ng bolyum kasunod ng pangalan ng awtor o mga
awtor, ngunit tutuldok (:) ang gamiting bantas upang paghiwalayin ang
unang entri sa taon ng publikasyon.
Halimbawa:
Nang sakupin ng Amerika ang Pilipinas, muling ipinahayag ni Mabini
ang kanyang paghihimagsik. Isinulat niya ang El Liberal na isang
panunuligsa sa mga bagong mananakop (Bernales 4: 2002).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
H. Kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor,
banggitin na lamang ang mga akda at paikliin hangga’t maaari. Ipaloob
sa panipi o iitalisado ang mga pamagat.
Halimbawa:
Sa mga aklat ni Bernales(Sining ng Pakikipagtalastasan at
Mabisang komunikasyon), tinukoy ang mga pangunahin at
unibersal na katangian ng wika.

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
H. Kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor,
banggitin na lamang ang mga akda at paikliin hangga’t maaari. Ipaloob
sa panipi o iitalisado ang mga pamagat.
Halimbawa:
Sa mga aklat ni Bernales(“Sining ng Pakikipagtalastasan” at
“Mabisang komunikasyon”), tinukoy ang mga pangunahin at
unibersal na katangian ng wika.

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
I. Kung ang datos mula sa isang awtor ay nakuha mula sa aklat ng ibang
awtor, dapat banggitin ang dalawa.
Halimbawa:
Tinukoy ni Halliday (1961; sa Bernales, et al.,2000) ang pitong
tungkulin ng
wika.
May pitong tungkulin ang wika (Halliday , 1961; sa Bernales, et
al.,2000)

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
J. Kung ang datos o impormasyon ay hango sa internet, banggitin na
lamang ang
link kung walang awtor. Kung batid ang awtor, banggitin din ang awtor.
Halimbawa:
Ayon sa campus.muraystate.edu,pangunahin sa mga hakbang
sa
pananaliksik ang pagtukoy sa suliranin.
Pangunahin sa mga hakbang sa pananaliksikang
pagtukoy sa suliranin (campus.muraystate.edu).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
J. Kung ang datos o impormasyon ay hango sa internet, banggitin na
lamang ang
link kung walang awtor. Kung batid ang awtor, banggitin din ang awtor.
Halimbawa:
Sa www.humankinetics.com, walo ang tinukoy na hakbang ni
Blankenship sa pagsasagawa ng pananaliksik.
May walong tinukoy na hakbang sa pagsasagawa ng
pananaliksik ( www.humankinetics.com).

DOKUMENTASYON
Estilong A.P.A.
Tandaan: Agad na inilalagay ang talang parentetikal pagkatapos ng
salita o ideyang hiniram at ito’y ipinoposisyon bago ang bantas sa loob o
katapusan ng pahayag maging iyon man ay tuldok (.), tandang-pananong
(?), padamdam (!), kuwit (,), tutuldok (:), tuldok-kuwit (;), tulduk-tuldok (...), o
panipi (“ ”). Maliban sa tuntunin g, laging kuwit ang ginagamit na bantas sa
paghihiwalay ng mga entris sa loob ng parentesis.

PRESENTASYON NG MGA DATOS
Sa pananaliksik, ang presentasyon ay tumutukoy sa proseso ng pag-
oorganisa ng mga datos sa lohikal, sikwensyal at makahuligang kategorya at
klasipikasyon ayon sa isinasagawang pag-aaral at interpretasyon. Sina
Calderon at Gonzales (1993) ay may tinukoy na tatlong paraan ng
presentasyon ng mga datos na nakalap sa pananaliksik: tekstuwal na
presentasyon, tabular na presentasyon, at grapikal na presentasyon.

A. TEKSTWAL na PRESENTASYON - gumagamit ng mga patalatang
pahayag upang ilarawan ang mga datos. Ang layunin ay upang
maipokus ang atensyon sa ilang mahahalagang datos upang magsilbing
suplement sa presentasyong tabular o grapikal.
KATANGIAN:
• Kaisahan - nangangahulugang pagkakaroon ng isang ideya sa loob ng
talata.
• Kohirens - tumutukoy sa pagkakaugnay-ugnay ng mga bahagi sa loob ng
talataan.
• Empasis - tumutukoy sa pagbibigay-angkop at sapat na diin sa
datos na nangangailangan niyon.

KATANGIAN:
Ang iba pang katangian ng tekstwal na presentasyon ay :
• Malinaw – tiyaking ang mga pangungusap ay hindi malabo o maaaring
magbunga ng iba’t ibang interpretasyon.
• Tuwiran - iwasan ang pagiging maligoy ng pahayag.

KATANGIAN:
• Maikli – tandaang ito’y isang teknikal na sulatin at hindi isang akdang
literari at malikhain, panatilihin ang pagiging maikli ng pahayag na
gagamitin. Sa teknikal na pagsulat, ang brevity ay isang pangangailangan.
• Wasto ang gramar - kailangang maging maingat sa konstruksyon ng mga
pangungusap, sa pagbaybay at sa paggamit ng bantas.

KATANGIAN:
• Lohikal - maaaringayusinang mga datos mula sa
pinakamalaki/pinakamataas
hanggang sa pinakamaliit/pinakamababa o ang
kabaligtaran nito,
mula
sa pinakakompleks hanggang sa
pinakasimple o kabaligtaran nito, mula
sa
pinakbago hanggang sa pinakaluma o kabaligtaran nito, mula sa una
hanggang sa huli o kabaligtaran nito o mula sa pinakamalayo hanggang
sa pinakamalapit o kabaligtaran nito, depende sa uri at kalikasan ng mga
datos na inilalahad sa teksto.

Halimbawa:
Noong taong 2000, tumaas ng dalawangpung bahagdan (20%) ang
bilang ng mga turistang pumunta rito sa Pilipinas mula sa dami ng bilang ng
mga dayuhang turistang naitala ng Departamento ng Turismo noong 1996.
dalawamopung bahagdan (20%) din ang itinaas ng bilang ng mga turista
noong 2004. gayon din ang itinaas noong 2008. samakatuwid, lumilitaw na
tumataas ng dalawampung bahagdan (20%) ang bilang ng mga turistang
dumadayo sa Pilipinas tuwing ikaapat na taon mula 1996 hanggang 2008.

B. TABULAR na PRESENTASYON - dito, ang ginagamit ay isang istatistikal
na talahanayan kung saan ang mga magkakaugnay na datos ay inaayos
ng sistematiko. Bawat numerikal na datos ay itinatala sa ilalim ng isang
kolum at katapat ng isang hanay (row) upang ipakita ang ugnayan ng
mga iyon sa isang tiyak, kompak at nauunawaang anyo.

Talahanayan ng Ispesipikasyon sa Filipino,
Baitang 7
Paksang Aralin
Layunin ng Pag-aaral
Kaalaman Pag-unawa Paglalapat Pagsusuri Kabuuan
Katangian ng
Wikang Filipino 10 (22.2%) 10 (22.2%)
Mga Barayti ng Wika 6 (13.3%) 3 (6.7%) 1 (2.2%) 10 (22.2%)
Klasipikasyon ng mga
Wika
1 (2.2%) 12 (26%) 1 (2.2%) 14 (31.1%)
Kasaysayan ng
Wikang Filipino
2 (4.4%) 6 (13.3%) 2 (4.4%) 1 (2.2%) 11 (24.3%)
Kabuuan 19 (42.2%) 21 (46.7%) 2 (4.4%) 3 (6.7%) 45 (100%)

C. GRAPIKAL na PRESENTASYON - ang grap ay isang biswal na
presentasyong kumakatawan sa kwantiteytib na baryasyon o pagbabago
ng mga baryabol, o kwantiteytib na komparison ng pagbabago ng isang
baryabol sa iba pang baryabol o mga baryabol sa anyong palarawan o
diagramatik ( Calderon at Gonzales, 1993).
Mga Pinakagamiting Uri ng Grap
• Layn grap - ginagamit upang ipakita ang mga pagbabago ng baryabol;
epektib kung nais ipakita ang trend o pagtaas, pagdami o pagsulong ng
isang tiyak na baryabol.

Category
1
Category
2
Category
3
Category
4
0
%
40
%
20
%
• Layn grap - ginagamit upang ipakita ang mga pagbabago ng baryabol;
epektib kung nais ipakita ang trend o pagtaas, pagdami o pagsulong ng
isang tiyak na baryabol.
Edad ng mga Pasyenteng Nagka-A(H1N1) Virus
100%
80%
60%
Column
2

• Bilog na grap - tinatawag ding circle o pie graph. Ginagamit ito upang
ipakita ang distribusyon, pagkakahati-hati o dibisyon, proporsyon,
alokasyon, bahagi o praksyon ng isang kabuuan.

• Bar grap - epektib gamitin upang ipakita ang sukat, halaga o dami ng isa o
higit pang baryabol sa pamamagitan ng haba ng bar.

• Piktograp - ang presentasyon ay sa pamamagitan ng larawang
kumakatawan sa isang baryabol.

HULING TAGUBILIN
Sa pananaliksik, kailangang sikaping maging malinaw at akyureyt ang
presentasyon ng mga datos na nakalap. Samakatuwid, kailangang gamitin
ang kombinasyon ng tekstuwal na presentasyon at ng tabular o grapikal na
presentasyon. Tandaan lamang na kailangang maging konsistent ang mga
datos na inilalahad sa teksto at sa talahanayan o grap.

ANG LISTAHAN NG MGA SANGGUNIAN
Ang listahan ng mga sanggunian ay matatagpuan sa katapusan ng
isang papel-pampananaliksik. Ito ang pinakakatumbas ng Bibilograpi sa
M.L.A. sa A.P.A., ang pahinang ito ay maaaring pamagatang Listahan ng
mga Sanggunian, Mga Sanggunian o Talasanggunian.
Ang unang linya ng bawat entri sa listahan ng sanggunian ay
nagsisimula sa dulong kaliwa, samantalang ang ikalawa at mga kasunod na
linya ay nakapasok nang tatlong espasyo mula sa kaliwang margin. Hanging
indention ang tawag dito. Ang mga entris ay nakaayos ng alpabetikal batay
sa apelyido ng awtor o unang awtor. (Para sa awtor ng aklat na ito, opsyonal
ang hanging indention dahil it does not serve any purpose.)

Mahalaga ang listahan ng sanggunian sa isang pamanahong papel.
Ito ay gumaganap sa mga sumusunod na tungkulin:
1. Nagpapahalaga at nagbibigay ng kredit sa mga pinaghanguan ng mga
ideya, ilustrasyon, mga pahayag na hiniram o mga materyales na
hinalaw,
2. Nagpapakita ng pagkilala sa mga taong pinaghanguan ng mga
kaalaman,
3. Nagbibigay ng mga karagdagangimpormasyon para sa mambabasa
na nagnanais na palawakin pa ang isang pananaliksik,
4. Nagbibigay ng oportunidad sa mga mambabasa na alamin kung
may
katotohanan ang mga nakalap na impormasyon ng isang
mananaliksik, at
5. Nagbibigay ito ng kredibilidad sa pananaliksik na isinagawa.

Ang mga entris ng sanggunian ay kailangang maging kumpleto sa
kapakanan ng iba pang mananaliksik na maaaring
nagbabalak na sumangguni rin sa mga
sangguniang nakatala roon. Kung gayon, kailangang
matukoy sa listahan ng
sanggunian ang mga sumusunod na batayang
impormasyon:
• Awtor o mga awtor
• Pamagat
• Lugar ng publikasyon
• Pablisyer/tagalimbag
• Petsa/taon ng publikasyon/pagkakalimbag
• Editor, tagasalin, konsultant, compiler (kung
mayroon)

• Mga Tagubilin (mula sa A Guide for Research Paper, A.P.A. Style na
matatagpuan sa http://webster.commet.edu/apa/apa htm#content2 ni
Burgess, 1995)
Aklat na may isang awtor
• Simulan sa apelyido ng awtor, sundan ng kuwit at inisyal ng awtor (o buong
pangalan kung abeylabol ang datos na iyon), at tuldukan.
• Isunod ang taon ng publikasyon. Tuldukan.
• Isunod ang pamagat ng aklat. Tanging ang unang salita ang nagsisimula sa
malaking tiitk at ang mga pangngalang pantangi at subtitle na karaniwang
sumusunod sa tutuldok. Tuldukan ang huling salita ng pamagat.
• Isunod ang lugar ng publikasyon at ang publisher. Paghiwalayin ang
dalawa ng tutuldok. Tapusin ang entri sa isang tuldok.

Mga Tagubilin (mula sa A Guide for Research Paper, A.P.A. Style na
Burgess, 1995)
Aklat na may isang awtor
Aquino, B. 1990. The taming of the millionaire. New York:
Random House.
Bernales, Rolando A. 1995. Bukal 3: Pagbasa. San Mateo, Rizal:
Vicente Publishing House, Inc.

Burgess, 1995)
Aklat na may dalawa o higit pang awtor
• Simulan sa apelyido ng unang awtor, kuwit at inisyal o pangalan (kung
abeylabol). Huwag babaguhin ang pagkakasunud-sunod ng mga awtor na
nakatala sa aklat.
• Isunod ang apelyido ng (mga) ko-awtor tularan ang pormat ng unang awtor.
Paghiwalayin ang mga pangalan ng awtor ng kuwit, maliban kung dalawa
lamang ang awtor at bago ang huling awtor na ginagamitan ng ampersand
(&).
• Sundin ang tuntunin A.2, A.3 at A.4.

Burgess, 1995)
Davis, K. & Newstorm, J. 1989. Human behavior in organization.
New York: Mc Graw-Hill.
Tumangan, Alcomtiser P., Bernales, Rolando A., Lim, Dante C. &
Mangonon, Isabela A. 2000. Sining ng pakikipagtalastasan:
Pandalubhasaan. Valenzuela City: Mutya Publishing House,
Inc.

Burgess, 1995)
Ang et. al. (et alibi, and others, at iba pa) ay hindi ginagamit sa
listahan ng sanggunian kahit pa mahigit sa dalawa ang awtor ng isang
sanggunian. Sa dokumentasyon (talang parentetikal) lamang ginagamit ang
et. al.

Burgess, 1995)
Inedit na bolyum ng isang aklat
• Simulan sa apelyido ng editor ng bolyum. Bantasan katulad ng sa awtor
o mga awtor ng isang aklat. Kung dalawa o higit pa ang editor, gumamit
ng ampersand sa pagitan ng dalawang editor at huling editor kung tatlo
o higit pa.
• Isunod ang ed. (nag-iisang editor) o Eds. (dalawa o higit pa) na
nakapaloob sa parentesis. Tuldukan.
• Sundin ang tuntunin A.2, A.3 at A.4.

Burgess, 1995)
Almario, Virgilio S. (Ed.). 1996. Poetikang Tagalog: Mga unang
pagsusuri sa sining ng pagtulang Tagalog. Lungsod ng
Quezon: UP Diliman.
Darling, C.W., Shields, J. & Villa, V.B. (Eds.). 1998.
Chronological looping in political novels. Hartford: Capitol
Press.

Burgess, 1995)
Halos ganito rin ang mga tuntunin sa mga isinalin at kinumpayl na
akda. Palitan lamang ang Ed. o Eds. ng Tran. o Trans. Para sa translator/s at
Comp. o Comps. para sa compiler/s. Kung konsultant o mga konsultant
naman ang given, gamitin ang Con. o Cons. sa halip.

Burgess, 1995)
Mga hanguang walang awtor o editor
• Simulan sa pamagat ng akda at tuldukan.
• Sundin ang tuntunin A. 2, at A.4.
Webster’s new collegiate dictionary. 1961. Springfield, MA: G and G
Merriam. The personal promise pocketbook. 1987. Makati: Alliance
Publishers, Inc.

Burgess, 1995)
Multi-bolyum, inedit na akda
• Sundin ang tuntunin C.1 at C.2.
• Sundin ang tuntunin A.3.
• Isunod ang bilang ng bolyum na nakapaloob sa parentesis. Tuldukan.
Nadeau, B.M. (Ed.). 1994. Studies in the history of
cutlery. (Vol. 4). Lincoln: University of Nebraska Press.

Burgess, 1995)
Multi-bolyum, inedit na akda
Kung ang multi-bolyum na akda ay hindi inedit at sa halip ay isinulat
ng isang awtor, sundin lang ang tuntunin A.1, A.2, A.3, E.4, at A.4. Kung
dalawa o higit pa ang awtor, sundin ang tuntunin B.1, B.2, A.2, A.3, E.4, at
A.4.

Burgess, 1995)
Di-nalathalang disertasyon, tisis, pamanahong-papel
• Sundin ang tuntunin A.1 at A.2.
• Sundin ang tuntunin A.3 at salungguhitan.
• Isunod ang salitang di-nalathalang disertasyon/tisis/pamanahong papel ( o
ano mang anyo ng papel-pampananaliksik o akademikong papel), sundan
ng kuwit, ng pangalan ng kolehiyo o unibersidad at tuldukan.

Burgess, 1995)
Di-nalathalang disertasyon, tisis, pamanahong-papel
De Jesus, Armando F. 2000.Institutional research capability and
performance at the University of Santo Tomas: Proposed model for
managing research in private HEIs. Di-nalathalang disertasyon,
UST.
Grospe, Alas A. 1999. Isang pagsusuri ng mga pamamaraang ginamit ni
Rolando Tinio sa pagsasalin ng mga idyoma sa mga dula ni
Shakespeare. Di- nalathalang tisis, UP Diliman.

Burgess, 1995)
Mga artikulo mula sa journal, magasin, dyaryo, newsletter
• Sundin ang mga tuntunin A.1 kung nag-iisa ang awtor; B.1 at B.2 kung
dalawa o higit pa.
• Isunod ang taon, buwan (kung abeylabol ang petsa, idagdag din ito)
na pinaghihiwalay ng kuwit. Tuldukan matapos.
• Isunod ang pamagat ng artikulo, tulad ng sa A.2. Tuldukan.
• Isunod ang pangalan ng journal, magasin dyaryo o newsletter, sundaan ng
kuwit, ng bilang ng pahina (huwag gagamit ng p. o pp.) at tuldukan.

Burgess, 1995)
Mga artikulo mula sa journal, magasin, dyaryo, newsletter
Dauz, Florentino. 2003. Agosto 10. Ang bayan ng Gapan. Kabayan, 4.
Maddux, K. 1997. March. True stories of the interest patrol. Net
Guide Magazine, 88-98.
Nolasco,Ma. Ricardo.1998. Hunyo. Ang linggwistiks sa pagsalinsa
wikang pambansa. Lagda, 12-20.

Burgess, 1995)
Pelikula, kaset, cd, vcd
• Sundin ang tuntunin A.1. Palitan lamang ang awtor ng direktor kung
pelikula at
artist/speaker/lecturer kung kaset, vcd o cd.
• Kung di-given ang mga pangalan sa H.1, magsimula na agad sa H.4,
tuldukan, isunod ang taon ng unang distribusyon at tuldok muli.
• Sundin ang tuntunin A.3 ngunit bago tuldukan, isingit ang salitang
“Pelikula, Kaset, VCD,o CD” sa loob ng braket.

Burgess, 1995)
Pelikula, kaset, cd, vcd
• Isunod ang lugar kung saan prinodyus (kung given) sundan ng tutuldok,
isunod ang prodyuser at tuldukan. Kung di-given ang lugar, isunod agad
prodyuser at tuldukan.
Leonardo: The inventor [VCD]. 1994. Future Vision Multimedia
Inc. Redford, R. 1980. Ordinary people [Pelikula]. Paramount.
Sound effects [CD]. 1999. Network Music Inc.
Villaluz, E. & Reyes, L. 1990. Sing! Sing!sing!: A vocal course for pop
singers [kaset]. Ivory Records.

Burgess, 1995)
Mga dokumento mula sa mga tanggapan ng gobyerno
• Simulan sa pangalan ng ahensyang pinagmulan ng dokumento at
tuldukan.
• Isunod ang taon ng publikasyon at tuldukan.
• Isunod ang pamagat ng dokumento, ang bilang ng publikasyon (kung
mayroon) sa loob ng parentesis at tuldukan.
• Isunod ang lugar ng publikasyon, tutuldok at pablisyer.

Burgess, 1995)
Mga dokumento mula sa mga tanggapan ng gobyerno
National Institute of Mental Health. 1982. Television and behavior: Ten
years of scientific progress (DHHS Publication No. A82-1195).
Washington, DC: US Government Printing Office.

Burgess, 1995)
Mga hanguang elektroniko
• Kung nakapost sa internet ang pangalan ng awtor o kontribyutor, at/o ang
pamagat, sundin ang tuntunin A.1, A.2 at A.3 at isunod ang
sinalungguhitang website o path. Tapusin sa tuldok.
• Kung pamagat lamang ang abeylabol, simulan sa pamagat, tuldukan at
isunod ang
website o path na sinalungguhitan.
• Kung hindi abeylabol ang datos sa J.1 at J.2, ilagay na lang ang
sinalungguhitang
website.

Burgess, 1995)
Mga hanguang elektroniko
• Tapusin ang entri sa pamamagitan ng paglalagay ng petsa kung kailan na-
retrieve ang datos sa internet. Tuldukan.
Burgess, Patricia. 1995. A guide for research paper. APA
style. http://webster.commet.edu/apa/apa intro.htm#content2.
Comments and criticisms on Gabriel Garcia Marquez’
a Love in the Time of Cholera.
http://Gabrielgarciamarquez.edu.ph.
http://latin-americanliterature.edu.ph.

PASULAT na PRESENTASYON
Sadyang napakahalaga sa isang pamanahong papel ang nilalaman o
ang mga ideyang ipinaaabot niyon sa mga mambabasa. Ngunit
kasinghalaga niyon ang matuto at masanay ang mananaliksik sa wasto at
mabisang presentasyon nito – ang wastong pormat, margin, indensyon, at
iba pa. Bahagi ito ng disiplina ng isang mananaliksik. Sinasalamin kasi nito
ang kaniyang kultura sa pananaliksik at sinop sa paggawa.
Sa bahagi naman ng mambabasa, ang wasto at mabisang
presentasyon ng papel ay nakatutulong para higit na madali niyang
maunawaan ang mga kaalamang nais iparating sa kaniya.

Kung tutuusin, may iba’t ibang pormat na iminumungkahi ang iba’t
ibang unibersidad at kolehiyo at walang makapagsasabi na ang isa ay tama
at ang iba ay mali. Mayroon silang kani-kaniyang kumbensyon sa
pananaliksik. May mga pagkakataon ngang ang mga guro ng iisang
institusyon ay may itinatakdang iba- ibang pormat at pangangailangan.
Kadalasan, nagbubunga ito ng kalituhan sa mga mag-aaral. Isipin na
lamang na sasanayin ang mga mag-aaral sa pagsulat sa isang tiyak na
pormat sa isang subject tulad halimbawa ng Ingles samantalang iba naman
sa Filipino.

May mga guro pa ngang nagpapagawa ng pamanahong papel nang walang
itinakdang pormat. Nagbubunga ito ng pagkakaiba-iba sa pormat ng awtput
ng mga mag-aaral. Ito ang dahilan kung bakit ang mga progresibong
paaralan, unibersidad, at kolehiyo (tulad ng UP, DLSU,UST at ADMU) ay
may itinatakdang isang tiyak na pormat sa pagsulat ng ano pa mang papel-
pampananaliksik sa ano mang larangan o disiplina. Ang layunin ay
makapag-establish ng isang kultura sa pananaliksik. Manipestasyon ito ng
mataas na respeto sa larangan ng pananaliksik. Ganito ang dapat na
maging kalakaran sa anumang paaralan, unibersidad, at kolehiyong
nangangarap na umagapay sa mga progresibong pagbabago sa mga
pangunahing institusyong pang-akademiko sa loob at labas ng ating bansa.

Mga Tagubilin Kaugnay ng mga Sangkap at/o Pangangailangan ng
Pananaliksik
PAPEL, MAKINILYA/KOMPYUTER, PRINTER AT CORRECTION
FLUID
Ang sukat ng papel ay 8 ½ x 11 na may katamtamang kapal na
maaaring
substance 20-26. Huwag gumamit ng napakanipis na papel.
Hangga’t maaari, gumamit na ng kompyuter sa halip na tayprayter
dahil sa mga features nitong nakatutulong sa mga mananaliksik sa
pagpapadali ng pagsulat ng pamanahong-papel.

Pananaliksik
FLUID
Kung kompyuter printer naman ang gagamitin, makabubuti nang
gamitin ang inkjet o laser na printer dahil mas mabilis ito at mas episyente.
Ngunit kung dotmatrix pa rin ang gagamitin, iminumungkahing nylon cloth
ang gamiting ribon sa halip na carbon at cotton cloth.

Pananaliksik
FLUID
Ang correction fluid ay angkop gamitin sa makinilyadong kopya, ngunit
huwag abusuhin ang gamit nito. Kadalasan, mas makabubuting itayp na
lamang muli ang isang buong pahina sa halip na tadtarin iyon ng correction
fluid. Samantala, ang pag-eedit sa kompyuter ay dapat gawin bago i-print
ang isang kopya upang maiwasan na ang paggamit ng correction fluid o
manwal na pagdaragdag o pagbubura sa final na kopya ng pamanahong
papel.

Pananaliksik
MARGIN, SPACING, CENTERING
Ang tamang margin ay 1½ pulgada sa kaliwa at isang pulgada sa
itaas, sa kanan at sa ibaba. Ang dahilan nito ay para sa binding lalo na
kung gagamit ng plastic slide o hardbound.

Pananaliksik
Doble ang espasyong dapat gamitin sa pagitan ng bawat linya sa loob
ng mga talataan at maging sa pagitan ng isang heading, sub-heading at
simula ng isang talataan. Ang tanging eksepsyon sa tuntuning ito ay ang
pagsipi ng isang buong talataan o mahabang quoted material na isinusulat
nang may tig-iisa lamang na espasyo bawat linya at ini-indent pa sa
magkabilang panig, higit pa sa itinakdang margin sa mga karaniwang
talataan.

Pananaliksik
Ang isa pang ginagamitan ng isang espasyo ay ang listahan ng mga
sanggunian. Ang mga linya sa loob ng isang entri ay kailangang tig-iisang
espasyo lamang, ngunit ang espasyo sa pagitan ng bawat bibliograpikal na
entri ay kailangang dalawa.

Pananaliksik
Lahat ng mga kabanata bilang, pamagat ng kabanata at mga
kasangang- paksa o subtitles ay kailangang nakasentro sa pahina ng papel.
Gayundin ang lahat ng datos na nakapaloob sa pamagating pahina.

Pananaliksik
FONT
Ang isang ikinalalamang na feature ng kompyuter sa makinilya ay ang
bersatiliti ng font nito. Sa pagsulat ng pamanahong-papel gamit ang
kompyuter, kailangang pumili ng simpleng tipo ng font tulad ng Times New
Roman, Tahoma, Calibri, o Arial. Huwag gagamit ng maarteng tipo.
Tandaang ang pamanahong-papel ay isang pormal na sulatin.
Huwag ding gagamit ng labis na maliliit at malalaking tipo.
Pinakaideyal na ang font na may sukat na labindalawa (12).

Pananaliksik
FONT
Ang paghahaylayt o boldfacing naman ng font ay kailangang gamitin
lamang kung kailan kailangan. Ang mga bilang ng kabanata, titles at sub-
titles ng katawan ng pamanahong-papel ay kailangang i-bold. Gayundin ang
pamagat ng iba pang bahagi o pahina tulad ng Dahon ng Pagpapatibay,
Pasasalamat, Talaan ng mga Nilalaman, Listahan ng mga Talahanayan at
Grap, Listahan ng mga Sanggunian at Apendiks.

Pananaliksik
FONT
Samantala, ang italics na font ay kailangan namang gamitin sa mga
dayuhang salitang binaybay sa orihinal na ispeling at ginamit sa loob ng
isang tekstong Filipino. Maaari din itong gawing sabstityut sa panipi (“ “),
halimbawa sa mga siniping pahayag, mga banggit na pahayag at mga
pamagat ng akdang binanggit sa loob ng teksto ng pamanahong-papel.

Pananaliksik
KAPITALISASYON, PAGDADAGLAT, PAGSULAT NG BILANG
Ang tuntunin ng gramatika sa paggamit ng malaking titik ay
kailangang istriktong masunod sa pagsulat ng pamanahong papel tulad ng
sa simula ng mga pangungusap, pangngalang pantangi, mga dinaglat na
titulo, mga titulong pantawag tulad ng Mang, Aling, Padre at iba pa. Ang
tanging eksepsyon sa mga tuntuning ito ay ang pamagat-bilang at pamagat
ng bawat kabanata sa katawan ng pamanahong-papel na isinusulat nang
buo sa malalaking titik (all caps).

Pananaliksik
Ang mga salita ay kailangang isulat nang buo hangga’t maaari. Ang
maaari lamang daglatin ay ang mga titulo tulad ng G., Gng., Bb., Dr., Prof.,
Rev., Kgg., PhD., Jr.; mga karaniwan nang akronim tulad ng USA, UNESCO,
YMCA; at mga salitang panukat tulad ng cm., mm., ft., lbs.,; mga pormula
tulad ng H2O, Fe. Huwag na huwag gagamit ng mga pinaikling salita gaya
ng nakagawian sa paggamit ng e-mail at cellular phone.

Pananaliksik
Ang mga buong bilang ay kailangang baybayin, sinusundan lamang
ito ng simbulong numerikal sa loob ng parentesis, halimbawa: labinlima
(15), anim na raan at dalawampu’t isa (621), siyamnapung porsyento
(90%), dalampung litro (20 liters). Ngunit ang mga petsa, taon, bilang ng
kalye, serial at bilang na may praksyon o puntos-desimal ay maaari nang
isulat sa simbulo, halimbawa: Pebrero 16, 1969, 216 Daang Malvar, Bolyum
2, 1 ¼, 89.23.

Pananaliksik
BILANG NG PAHINA
Ang bilang ng pahina ay kailangang ilagay sa itaas, gawing kanan o
upper right hand corner ng papel. Ang pahina ay nagsisimula sa katawan ng
pamanahong- papel o sa Kabanata I hanggang sa mga huling pahina nito.
Hindi na nilalagyan ng bilang ng pahina ang Fly leaf, Pamagating Pahina,
Dahon ng Pagpapatibay, Pasasalamat, Listahan ng mga Talahanayan at
Grap at Listahan ng mga Nilalaman.

Pananaliksik
PAGBABAYBAY AT PAGBABANTAS
Kailangang sundin ang mga alituntuning panggramatika sa
pagbabaybay at pagbabantas. Makatutulong kung muling sasangguni sa
mga aklat na tumatalakay sa gamit ng mga bantas.

Pananaliksik
PROOFREADING AT EDITING
Karaniwang hindi maiiwasan ang mga pagkakamali sa pagsusulat.
Maaaring ito ay sa pagkakamali sa gramatika, ispeling, pagbabantas, o sa
pagsipi ng mga datos. Maaari ding ang pagkakamali ay tipograpikal o
pagkakamali sa pag-eenkowd sa kompyuter lalo na kung ibang tao ang nag-
enkowd o nagtayp ng teksto kung gayon, mahalaga ang hakbang na
proofreading sa pagsulat ng pamanahong papel.

Pananaliksik
Sa hakbang na ito, muling pinapasadahan ang teksto upang salain at
iwasto ang ano mang pagkakamali sa teksto. Isa itong mahalagang
tungkulin ng mananaliksik bago ipasa ang pinal na kopya ng kaniyang
pamanahong papel. Editing naman ang tawag sa pagwawasto sa mga
pagkakamali sa gramatika, ispeling, pagbabantas o sa pagsipi ng datos.

Pananaliksik
May mga pagkakataong ang mga mananaliksik na hindi gaanong
maalam sa gramatika o hindi nakatitiyak sa kawastuhan ng kaniyang
presentasyon ay kumukuha at nagbabayad pa ng editor, ngunit ang gawain
niyo’y kailangang ilimita lamang sa gawaing pag-eedit ng mga pagkakamali
sa teksto.

PASALITANG PRESENTASYON
Ang pananaliksik ay hindi lamang isang proseso ng pangangalap at
pagtatala ng mga datos at impormasyon tungo sa kalutasan ng isang
suliranin. Nakapaloob din sa prosesong ito ang pag-uulat ng mga nakalap
na datos at impormasyon. Ito ang dahilan kung bakit isang esensyal na
pangangailangan ng pananaliksik ang komplesyon ng isang papel
pampananaliksik tulad ng pamanahong papel. Ito ang pasulat na pag-uulat
o presentasyon ng mga tuklas na impormasyon o datos sa isinagawang
akademikong pananaliksik.

Kadalasan, bukod sa pasulat na presentasyon, ang mga mag-aaral na
mananaliksik ay hinihingan pa ng pasalitang presentasyon bilang
kulminasyon ng proseso ng pananaliksik. Oral defense ang tawag dito ng
marami, ngunit ang salitang defense ay may negatibong konotasyon, na
wari bang may isang katuwiran o panig na kailangang idepensa o
ipagtanggol. Ito ang dahilan kung bakit kinatatakutan ng maraming mag-
aaral ang gawaing ito. Kaya nga’t mas makabubuti at mas angkop marahil
ang tawag na oral presentation, dahil sa katunayan, kung naging masinop
ang isang mananaliksik sa pangangalap ng datos, kung naging maingat siya
sa pagtatala niyon, kung naging matapat siya sa pagsunod sa lahat ng mga
tagubiling binigyang-diin sa mga nakalipas na liksyon tungo sa maayos at
wastong pasulat na presentasyon ng kaniyang papel, at kung magiging
konpident at matalino siya sa kaniyang pasalitang presentasyon ay wala
naman siyang kailangang idepensa, sa halip, paglalahad, pagpapaliwanag,
at pagtalakay lamang ang kakailanganin niyang gawin.

May mga dahilan kung bakit kailangang isagawa ang
pasalitang presentasyon. Ilan sa mga layunin nito ay ang
sumusunod:
1.
Matiya
k
ang relayabiliti ng mga datos o impormasyongnakalap ng
mga
mananaliksik;
2. Matiyak ang baliditi ng mga pamamaraang ginamit ng mga mananaliksik
sa pangangalap ng mga datos at ang kawastuhan ng interpretasyong
kanilang inilapat sa mga datos;
3. Matiyak ang masteri ng bawat mananaliksik sa saklaw at nilalaman ng
paksang sinaliksik;

May mga dahilan kung bakit kailangang isagawa ang
pasalitang presentasyon. Ilan sa mga layunin nito ay ang
sumusunod:
4.
Malapata
n
ng independiyenteng kritisismo ang presentasyon (pasulat at
pasalita) ng pamanahong papel;
5. Maebalweyt ang halaga at mga merito ng pamanahong
papel; at
6. Makapaglahad ng
mga mungkahi tungo sa posibleng pagpapabuti
ng
isinagawang pananaliksik at isinulat na pamanahong
papel.

Samakatuwid, kailangang isaisip at isagawa ng isa o pangkat ng mga
mananaliksik ang mga sumusunod na tagubilin tungo sa matagumpay na
pasalitang presentasyon:
A. PAGHAHANDA
Kahandaan ang isa sa mga susi ng matagumpay na pasalitang
presentasyon. Ang sapat na kahandaan o ang kakulangan o kawalan nito ay
makikita sa kabuuan ng presentasyon, mula simula hanggang wakas.
Samakatuwid, kailangang maging maayos at balanse ang paghahati-hati ng
mga paksang tatalakayin ng bawat miyembro ng pangkat nang maging
malinaw at tiyak ang saklaw at limitasyon ng paghahandang gagawin ng
bawat isa.

A. PAGHAHANDA
Magiging limitado rin ang gagawing paghahanda ng bawat miyembro at wala
nang magiging dahilan upang magahol ang isa sa pag-aaral sa bahaging
naitakda sa kaniya. Ngunit kung sadyang pinagtulungan ng bawat isa ang
pagsasagawa ng bawat bahagi ng pamanahong papel, bawat miyembro ay
inaasahang magiging maalam sa nilalaman ng lahat ng bahagi niyon. Kung
gayon, hindi magiging suliranin sa bawat miyembro ang pagkakamit ng
masteri sa kabuuan ng isinulat na pamanahong papel.

A. PAGHAHANDA
Upang matiyak ang kahandaan ng bawat miyembro, makatutulong
kung ang pangkat ay magpapraktis ng presentasyon nang sa gayo’y makritik
nila ang preparasyon ng isa’t isa. Sa pamamagitan nito, magkakaroon din
ng pagkakataon ang bawat isa na maiwasto ang mga pagkakamali o
mapunan ang mga pagkukulang ng iba nang hindi na iyon mamanipest pa
sa aktwal na presentasyon.

A. PAGHAHANDA
Kailangan ding ihanda ang mga kagamitang kailangan na
makatutulong upang maging epektib at impresib ang presentasyon. Kasama
sa mga kagamitang dapat ihanda ng pangkat ay ang mga awtlayn ng
presentasyon, mga grap, talahanayan at iba pang visual aids. Kung
mangangailangan ang pangkat ng mga kagamitang elektroniko tulad ng
kompyuter, projector, mikropono, karaoke, cd/cassette player, tv, at iba pa,
kailangan ding ihanda ang mga iyon. Tiyaking nagpapangksyon ang mga
kagamitan gagamitin. Kung kinakailangan, magsanay din sa paggamit,
operasyon, o manipulasyon ng mga kaukulang kagamitan nang maiwasan
na ang mga di-inaasahang kapalpakan sa presentasyon.

A. PAGHAHANDA
Bahagi rin ng paghahanda ang pagpili at pag-anyay sa mga panelist.
Iminumungkahi ang maingat na pagpili sa mga panelist na hindi bababa sa
tatlo. Hangga’t maaari, ang mga panelist ay kailangang dalubhasa o
praktisyuner sa paksa ng pamanahong papel nang sa gayo’y maiwasan na
ang mga katanungang lihis o sadyang hindi nauugnay sa paksa at nang sa
gayon di’y makapagbigay sila ng mahahalaga at relevent na input na
maaaring makatulong sa pagpapabuti ng pamanahong papel.

A. PAGHAHANDA
Hangga’t maaari din, isa sa mga panelist na pipiliin ay dalubhasa o kaya’y
maalam sa pananaliksik at pagsulat ng pamanahong papel upang may
mag-eebalweyt sa anyo at porma ng pasulat na awtput at sa disenyo at
pamamaraang ginamit sa pananaliksik. Upang matiyak ang mga ito,
kailangang sang-ayunan muna ng inyong guro ang listahan ng inyong mga
panelist bago sila padalhan ng paanyaya. Kapag tinanggap na ang
paanyaya ng pinili ninyong mga panelist, bigyan na sila kaagad ng kopya ng
inyong pamanahong papel nang sa gayo’y mabasa na nila iyon bago pa
man ang aktuwal na presentasyon at nang maging sila ay makapaghanda
rin.

B. BAGO ANG AKTUWAL NA PRESENTASYON
Dapat na dumating nang mas maaga sa aktuwal na presentasyon ng
pamanahong papel. Hangga’t maaari, isang oras bago ang takdang oras.
Kailangan ito upang maihanda ang lahat ng mga kagamitang kakailanganin
ng pangkat at matiyak kung ang bawat miyembro ay handang-handa na sa
itinakdang gawain.

B. BAGO ANG AKTUWAL NA PRESENTASYON
Kailangan ding ayusin ang silid na pagdarausan ng pangkat ayon sa
hinihingi ng gawain. Tiyakin ding malinis ang silid bago ang aktuwal na
presentasyon.
Kung kinakailangan, sunduin ang mga panelist. Kailangang maipakita
sa kanila ang mataas na pagpapahalaga. Alalahaning mahalaga ang
tungkulin nila sa presentasyon. Kung tutuusin, they can make or unmake
your presentation.

C. SA AKTUWAL NA PRESENTASYON
Magsimula sa oras. Hindi magandang impresyon sa mga panelist ang
pagkaantala ng presentasyon.
Magbihis nang naaayon sa okasyon. Business attire ang
iminumungkahing kasuotan.

Tiyakin ding magigig malinaw, tiyak, malakas, at wasto ang tinig at
bigkas sa presentasyon. Tiyaking malinaw na maririnig ng lahat, lalong-lalo
na ng mga panelist, ang inyong tinig. Kailangan ding iwasan ang mga
maliligoy at matatalinhagang pahayag na hindi angkop sa ganitong gawain.

Sa pagsasalita, magpakita ng tiwala sa sarili. Hangga’t maaari,
iwasan ang mga nakadidistrak na mannerism at labis na paggamit ng mga
pahayag na walang tiyak na kahulugan tulad ng ahhh…, bale…, …ng ano at
iba pa. Iwasan din ang paggamit ng mga bulgar, balbal, at maging mga
kolokyal na salitang may kagaspangan. Tandaang ang pasalitang
presentasyon ay isang pormal na okasyon at ang mga gayong salita ay hindi
angkop gamitin sa ganitong pagkakataon.

Tiyaking maayos ang daloy ng presentasyon. Tiyaking lohikal ang
presentasyon, hindi padampot-dampot. Iwasan din ang mahahabang gap
na makasisira sa momentum ng presentasyon. Upang matiyak ito,
kailangang alam ng bawat isa kung kailan magsisimulang magsalita at kung
kailan matatapos, kung sino ang susunod kanino. Kailangang iwasan din
ang pagsasalita nang sabay-sabay. Maaari kayong mag-asayn ng lider o
pasiliteytor ng pangkat para sa layuning nabanggit nang hindi mamanipuleyt
ng isa o ilan ang talakayan. Hindi magandang mamonopolisa ng isa o ilang
miyembro ang presentasyon. Maging konsyus din sa oras. Huwag na huwag
babaguhin, iinipin, o gugutumin ang mga panelist.

Sa pagtalakay, huwag na huwag babasahinang teksto ng
pamanahong papel. Kung kinakailangan, gumamit ng gabay na nakasulat
sa maliliit na indeks kard. Ngunit huwag namang ipahahalatang sinaulo
lamang ang mga sinasabi. Tandaang kailangang maimpres ang mga
panelist na alam ninyo ang inyong sinasabi at hindi mga salitang binabasa
lamang o ‘di kaya’y sinaulo lamang nang walang pang- unawa.

Kailangan ding magamit nang epektibo ang mga visual aid. Ituon ang
atensyon ng panelist sa bahagi ng talahanayan o grap na binibigyang-diin
maging ang bilang ng pahina at talata kung saan matatagpuan ang
impormasyong binibigyang-diin sa kopya ng mga panelist.
Sa pagtalakay pa rin, iminumungkahi ang paraang panel discussion
dahil ito ay isang pangkatang presentasyon.

Sa pagsagot sa mga tanong ng mga panelist, kailangang maging
magalang, mapagpakumbaba, at tuwiran. Kung sino ang tinatanong, siya
ang dapat sumagot. Kung may ibang nais magsalita, humingi ng pahintulot
sa mga panelist. Iwasan ang pagbibigay ng sagot na hindi tiyak, maligoy, o
sumasalaungat sa mga datos o impormasyong nakalap. Iwasan din ang
pagbibigay ng mga opinyon, prediksyon o ispekulasyon, maging ang mga
datos o impormasyong hindi naman nailahad sa pamanahong papel. Huwag
na huwag ding makipagtalo sa mga panelist. Maging reseptib sa kanilang
mga ideya at rekomendasyon.

Sa pagwawakas ng presentasyon, pasalamatan ang panelist sa
kanilang oras at mahahalagang input. Hangga’t maaari, bigyan sila ng token
of appreciation.

fili_102_ppt_9.pptx-converted.pptx

More Related Content

What's hot (20)

Similar to fili_102_ppt_9.pptx-converted.pptx (20)

More from LeahMaePanahon1 (20)

Recently uploaded (20)

fili_102_ppt_9.pptx-converted.pptx