Ilmu Tajwid
Download as PPT, PDF31 likes36,037 views
Dokumen menerangkan tentang pentingnya makhraj dan sifat huruf dalam bacaan Al-Quran, serta menjelaskan pelbagai kaedah bacaan dan hukum yang berkaitan. Terdapat penekanan pada kesalahan dalam bacaan yang boleh mengubah makna serta kewajipan memelihara lafaz semasa membaca. Di samping itu, ia juga menyentuh tentang pelbagai bahagian makhraj serta kepentingan pembelajaran melalui sanad yang sah.
Ilmu Tajwid
- 1. Haji Mohamad Shalahudin Bin Marzuki Pegawai Hal Ehwal Islam (Naqib) Jabatan Agama Islam Sarawak
- 3. TAKRIF : Bahasa : Mengelokkan sesuatu Istilah : Mengeluarkan setiap huruf daripada makhrajnya, serta memberikan haknya dan yang dihakkan kepadanya ( hak mendatang) .
- 4. HAK HURUF : Sifatnya yang asal. Iaitu sifat zat huruf yang ada pada huruf, seperti sabdu ( الشدة ), tinggi ( الاستعلأ ) dengung ( الغنة ) dan lain-lain. Tidak boleh terpisah daripadanya. Sekiranya terpisah daripadanya walaupun sedikit, maka salahlah makhrajnya.
- 5. YANG DIHAKKAN KEPADANYA (HAK MENDATANG) : Sifat yang mendatang (sifat yang sepatutnya) bagi huruf. Sifat-sifat yang berlaku daripada sifat-sifat huruf itu sendiri, seperti bacaan secara tebal ( التفخيم ), iaitu kalimah tersebut keluar daripada huruf yang tinggi ( الاستعلأ ).
- 6. Mempelajarinya adalah fardhu kifayah . Beramal dengannya adalah fardhu ‘ain atas setiap pembaca Al-Quran Muslim dan Muslimah.
- 7. Memelihara lidah daripada tersalah dalam membaca Kalam Allah.
- 9. Kesalahan yang boleh mengubah makna atau boleh mencacatkan status Al-Quran. Hukumnya adalah haram.
- 10. Bertukar atau mengubah makhraj huruf Berubah sifat huruf Berubah baris Menambah huruf Mengurangkan huruf Menambah kalimah Mengurangkan kalimah Mewakafkan di tengah kalimah Bernafas di tengah-tengah kalimah Ibtida’ di tengah-tengah kalimah
- 11. Kesalahan yang tidak mengubah makna dan tidak mencacatkan status Al-Quran. Hanya sekadar mengurangkan fasohah dan menghilangkan kesenian bacaan. Bacaannya makruh dan tidak afdhal dijadikan Imam sembahyang.
- 12. Tidak sempurna makhraj atau sifat-sifat huruf. Tidak tepat membunyikan baris (fathah, kasrah, dhommah). Tidak tepat membunyikan tarqiq, tafkhim, dan taghliz. Tidak tepat /tidak sempurna sifat-sifat ghunnah. Tidak sempurna pelaksanaan idgham, izhar, dan iqlab. Tidak seragam kaedah toriq, riwayat atau Imam Qiraat.
- 14. TAKRIF : Bahasa : Tempat keluar. Istilah : Tempat keluar huruf.
- 15. Bilangan makhraj huruf ialah tujuh belas mengikut pendapat yang rojih. Ia dibahagikan secara ringkas kepada lima bahagian
- 16. Al-Jauf ( الجوف ) – Rongga Al-Halq ( ااحلق ) – Kerongkong Al-Lisan ( اللسان ) – Lidah As-Syafatan ( الشفتان ) – Dua bibir Al-Khaisyum ( الخيشوم ) – Pangkal hidung
- 17. Iaitu tempat kosong yang terdapat di antara mulut dan halqum. Daripada tempat tersebut keluarnya tiga huruf mad, iaitu : alif mati ( ا ) wau mati yang sebelumnya baris depan ( و ) dan ya mati yang sebelumnya baris bawah ( ي ).
- 18. Keluar dari makhraj ini enam huruf iaitu : ء ه ح ع غ خ Makhraj ini dibahagikan pula kepada tiga bahagian. ء dan ه di hujung rongga (ke arah pangkal dada). ح dan ع di tengah tekak. خ dan غ di pangkal rongga selepas daripada mulut.
- 19. Daripada makhraj ini keluar lapan belas huruf. Iaitu ; ق ك ج ش ي ض ل ن ر ط د ت ص ز س ظ ذ ث Makhraj ini terbahagi kepada 10 makhraj kecil.
- 20. 10 Makhraj kecil : Makhraj huruf ق ialah di pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas. Makhraj huruf ك ialah pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas di bawah sedikit daripada makhraj ق . Makhraj huruf ج ش ي ialah di tengah lidah bertentangan dengan langit-langit. Makhraj huruf ض ialah salah satu daripada tepi lidah bertentang dengan gigi geraham atas di sebelah kiri atau kanan. Makhraj huruf ل ialah di antara dua tepi lidah selepas daripada makhraj ض sehingga penghabisan hujung lidah bertentangan dengan gusi gigi atas .
- 21. Makhraj huruf ن ialah hujung lidah bertentangan dengan gusi dua gigi kapak sebelah atas di bawah makhraj ل sedikit. Makhraj huruf ر ialah di hujung lidah serta sedikit belakang lidah bertentang dengan gusi gigi hadapan (gigi kapak). Makhraj huruf ط د ت ialah belakang hujung lidah bertentangan dengan pangkal dua gigi kapak. Makhraj huruf ص س ز ialah di hujung lidah bersama hujung gigi bawah bertentangan dengan dua gigi kapak. Makhraj huruf ث ذ ظ ialah hujung lidah bersama hujung gigi atas (dikeluarkan lidah antara dua gigi).
- 22. Terdapat dua tempat keluar daripada makhraj ini. Daripada kedua-duanya pula keluar 4 huruf. Perut bibir bawah bersama hujung gigi atas. Keluar darinya huruf ف Dua bibir yang keluar bersekali. Daripada kedua-dua bibir tersebut keluar huruf ب م dan و yang hidup.
- 23. Keluar daripadanya huruf-huruf dengung iaitu nun mati atau tanwin dan mim ketika didengungkan.
- 25. أأ اب أت أث أج أح أخ أد أذ أر أز أس أش أص أض أط أظ أع أغ أف أق اك أل أم أن أو أه أي
- 28. Takrif : Bahasa : Nyata Istilah : Mengeluarkan setiap huruf pada makhrajnya tanpa dengung pada huruf yang diizharkan.
- 29. Apabila Nun Mati atau Tanwin bertemu salah satu dari 6 huruf . أغح خعه
- 30. Terdiri dari 6 huruf Halqiah (Tekak): ء ه ع ح غ خ ) أغح خعه (
- 31. ?
- 32. Cara bacaan adalah seperti bacaan Izhar Halqi. Hurufnya ada 2 sahaja : ي dan و
- 33. 1. الدنيا 2. بنيانهم 3. قنوان 4. صنوان
- 34. Takrif : Bahasa : Memasukkan Istilah : Bertemu huruf yang mati dengan huruf yang hidup sehingga dua huruf itu terbentuk satu huruf yang ditasydidkan. Diangkat lidah semasa menyebutnya.
- 36. Ma’al ghunnah = Beserta dengung Dinamakan Idgham Naqis, iaitu tidak sempurna kerana hanya hilang huruf nun mati dan tanwin tetapi masih tertinggal sifatnya iaitu dengung. Apabila nun mati atau tanwin bertemu salah satu dari 4 huruf dalam dua kalimah.
- 37. ي ن م و ( ينمو )
- 38. ?
- 39. Bila Ghunnah = Tiada dengung Dinamakan Idgham Kamil, iaitu sempurna kerana hilang huruf yang pertama beserta sifatnya iaitu dengung. Apabila Nun Mati atau Tanwin bertemu salah satu dari dua huruf .
- 40. ل ر
- 41. ?
- 42. Takrif : Bahasa : Menyembunyikan Istilah : Menyembunyikan huruf dengan sifat di antara Izhar dengan Idgham dengan tidak bertasydid serta didengungkan pada huruf pertama iaitu nun mati dan tanwin.
- 43. Apabila nun mati atau tanwin bertemu salah satu dari 15 huruf.
- 44. ?
- 45. Takrif : Bahasa : Membalikkan sesuatu daripada permukaannya. Istilah : Menjadikan huruf di tempat lain, iaitu ditukarkan nun yang mati dan tanwin kepada mim yang berada sebelum huruf ba dengan menjaga dengungnya serta diikhfa’kan mim.
- 46. Apabila nun mati atau tanwin bertemu huruf ب
- 49. Dinamakan ikhfa’ Syafawi kerana huruf mim dan ba sejenis tempat keluar dan sifat kedua-duanya (kedua-duanya keluar dari dua bibir).
- 50. Apabila mim mati bertemu dengan huruf ب Hukumnya wajib diikhfa’kan
- 51. ?
- 52. Apabila mim mati berjumpa dengan mim hidup Dibaca dengan hukum idgham serta dengung
- 53. ?
- 54. Apabila mim mati berjumpa dengan 26 huruf selain huruf Ikhfa’ Syafawi dan Idgham Mithlain. Wajib dibaca secara izhar.
- 55. ?
- 56. Terbahagi kepada empat bahagian ; Tartil ( الترتيل ) iaitu bacaan yang sederhana, tenang dan mengeluarkan setiap huruf daripada makhrajnya dan memberikan haknya serta yang bersangkutan dengannya bersama ‘mentadabbur’ maknanya. Tahqiq ( التحقيق ) iaitu bacan yang seperti Tartil ( الترتيل ) tetapi bacaan ini lebih tenang. Ia digunakan di dalam pengajian / pembelajaran. Hadr ( الحدر ) Iaitu cepat di dalam bacan dengan menjaga hukum-hukumnya. Tadwir ( التدوير ) Iaitu martabat pertengahan di antara Tartil ( الترتيل ) dan Hadr ( الحدر ).
- 57. Bacaan Tartil adalah sebaik-baik bacaan kerana Al-Quran diturunkan dengan bacaan ini sebagaimana firman Allah SWT di dalam surah Al-Muzammil ayat 4 yang berbunyi: Maksudnya : …dan bacalah Al-Quran itu dengan tartil
- 58. 1. ( الألحان ) Al-Alhan Membaca dengan lagu seperti nyanyian. Membaca dengan tarannum dibenarkan. Imam Syafie di dalam kitab Al-Mukhtasar menyatakan tidak mengapa membaca dengan lagu (taranum) selagi tidak keluar dari had Al-Quran. Tetapi jika terkeluar daripadanya maka haram cara bacaan yang tersebut. 2. ( الترقيص ) At-Tarqis Menarikan suara bacaannya serta menambahkan harakat mad dengan sebab memainkan peranan lagunya seolah seorang penari yang menggerak-gerakkan anggotanya semasa menari 3. ( الترعيد ) At-Tar’id Membaca dengan cara menggetarkan suaranya seperti orang yang sangat sejuk atau suatu penyakit menimpanya. 4. ( التحريف ) At-Tahrif Membaca Al-Quran secara beramai-ramai secara serentak dan berhenti serentak. Di antara mereka membaca beberapa kalimah sahaja kemudian disambung oleh jemaah yang lain tanpa memikir mengenai Al-Quranul Karim.
- 59. Maksud bid’ah di sini ialah membaca Al-Quran dengan cara tidak yang pernah Rasulullah SAW membacanya.
- 60. CONTOH : Membaca bacaan dengan Lin ( لين ) dan Rakhawah ( رخاوة ) bererti melembutkan pada semua huruf dengan menyerupai bacaan orang malas. Takalluf ( تكلف ) : Membaca dengan cara menekankan huruf sekuat-kuatnya. Seakan-akan orang sedang bergaduh. Memotongkan huruf pada bahagian yang menyerupai saktah ( سكتة ). Selalunya perkara ini berlaku pada hukum-hukum Izhar ( اظهار ), disebabkan hendak menjelaskannya. Tidak menjelaskan bunyi huruf-huruf yang dimulai dan juga huruf-huruf yang diwaqaf di atasnya. Memanjangkan baris sehingga terjadi mad, ini boleh merosakkan makna. Qalqalah ( قلقلة ) dibaca dengan kuat sehingga menyerupai baris hidup.
- 61. Mentafkhimkan ( تفخيم ) ra’ ( ر ) pada tempat yang sepatutnya di tarqiq kan( ترقيق ). Mengikuti sifat huruf kepada huruf yang berdekatan, terkadang sifat huruf itu perlu di tarqiq kan ( ترقيق ) tetapi oleh sebab berdekatan dengan huruf yang perlu di tafkhim kan ( تفخيم ) maka ia dibaca secara tafkhim juga. Memanjangkan baris huruf-huruf yang sebelum huruf-huruf akhir yang diwaqaf sehingga terjadi huruf mad. Contohnya : به dibaca بيه Menggantikan huruf dengan huruf yang lain contohnya seperti المستقيم di baca المسطقيم Meringankan huruf-huruf yang bersabdu atau sebaliknya, terutama huruf yang dijadikan waqaf. Menghidupkan huruf-huruf yang berbaris mati seperti الحمدلله dibaca الحمدلله Menambahkan harakah Mad Tabiie lebih dari 2 harakat seperti Mengurangkan harakat Mad Tabiie kurang dari 2 harakat
- 62. Rukun bacaan Al-Quranulkarim ada tiga : صحة السند : Sah sanadnya iaitu membaca dan mempelajari dari seorang guru yang mahir yang mana sanadnya bersambung terus kepada Nabi SAW. Hendaklah membaca dari awal sehingga khatam dengan guru tersebut. Mengetahui Rasam ‘Uthmani Mengetahui tulisan ‘Uthmani seperti maqtu’, mausul, dan lain-lain. Muafakat bacaannya pada satu wajah di antara beberapa wajah nahu walaupun dengan wajah yang daif. Sekiranya mempelajari Al-Quran dengan guru yang mengetahui ilmu nahu, maka masih sah bacaannya, ini menurut pendapat yang sahih.