Abstract image of a woman sitting on books and studying on a laptop

Luận văn: Bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện trong luật dân sự, HOT

Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864, profile picture
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864

Luận văn của Cao Đăng Huy tập trung vào vấn đề bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện trong pháp luật dân sự Việt Nam, nhằm phân tích khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của quy định này. Tài liệu cũng xem xét thực tiễn áp dụng và đưa ra các kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định về thời hiệu khởi kiện, nhấn mạnh tính cần thiết của việc nghiên cứu sâu hơn về đề tài này trong bối cảnh pháp luật hiện hành.

Education
1 of 128
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Most read
11
Most read
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Most read
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
    BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ  ĐÀO  TẠO   TRƯỜNG  ĐẠI  HỌC  LUẬT  TP.  HỒ  CHÍ  MINH     CAO  ĐĂNG  HUY           BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU    TRONG  PHÁP  LUẬT   DÂN  SỰ  VIỆT  NAM           LUẬN  VĂN  THẠC  SĨ  LUẬT  HỌC                                                                                                                   TP.  HỒ  CHÍ  MINH,  NĂM  2016  
    BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ  ĐÀO  TẠO   TRƯỜNG  ĐẠI  HỌC  LUẬT  TP.  HỒ  CHÍ  MINH         CAO  ĐĂNG  HUY         BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU  KHỞI  KIỆN  TRONG   PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM         LUẬN  VĂN  THẠC  SĨ  LUẬT  HỌC   Chuyên  ngành  Luật  Dân  sự  và  Tố  tụng  Dân  sự   Mã  số  13190330051                                                                                                                                            Người  hướng  dẫn  khoa  học:  PGS.TS.  NGUYỄN  MINH  HẰNG           TP.  HỒ  CHÍ  MINH,  NĂM  2016
    LỜI  CAM  ĐOAN   Tôi  xin  cam  đoan  luận  văn  này  là  công  trình  nghiên  cứu  thực  sự  của  cá   nhân,  được  thực  hiện  dưới  sự  hướng  dẫn  khoa  học  của  Phó  giáo  sư,  Tiến  sĩ   Nguyễn  Minh  Hằng.  Các  kết  luận  nghiên  cứu  được  trình  bày  trong  luận  văn  này   trung  thực,  có  tính  kế  thừa  một  số  quan  điểm  khoa  học  và  chưa  từng  được  công   bố  dưới  bất  kỳ  hình  thức  nào.  Tôi  xin  chịu  trách  nhiệm  về  nghiên  cứu  của  mình.     Tác  giả  luận  văn                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    CAO  ĐĂNG  HUY                                  
    MỤC  LỤC   PHẦN  MỞ  ĐẦU  .....................................................................................................     CHƯƠNG  1.  KHÁI  QUÁT  CHUNG  VỀ  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU  KHỞI   KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  VIỆT  NAM  .....................................................................  10   1.1.  Khái  niệm,  đặc  điểm  và  ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ...  10   1.1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ...............................................................  10   1.1.2.  Đặc  điểm  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ........................................................  23   1.1.3.  Ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ............................................................  29   1.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ........  31   1.2.1.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một   phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  .........................................  31   1.2.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  .....................................................................  34   1.2.3.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  ...........  37   CHƯƠNG  2.  THỰC  TIỄN  ÁP  DỤNG  QUY  ĐỊNH  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI   HIỆU   KHỞI   KIỆN   TRONG   PHÁP   LUẬT   DÂN   SỰ   VIỆT   NAM   VÀ   KIẾN   NGHỊ  HOÀN  THIỆN  .........................................................................................................  44   2.1.Thực  tiễn  áp  dụng  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  và  kiến  nghị    .............................................................................................................  45   2.1.1.   Thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   phát   sinh   trong  thời  hiệu  khởi  kiện  và  kiến  nghị  ..........................................................................................  45   2.1.2.   Thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   phát   sinh   trong  quá  trình  tố  tụng  và  kiến  nghị  ..............................................................................................  51   2.2  Thực  tiễn  áp  dụng  hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   và  kiến  nghị  .....................................................................................................................  60   2.3Thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  kiến   nghị    ...................................................................................................................................  64  
    2.3.1.Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc   toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  và  kiến  nghị  .....................................  64   2.3.2.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  và  kiến  nghị  ......................................................  68   2.3.3.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  và  kiến  nghị  ..  78   KẾT  LUẬN  ..............................................................................................................  85   DANH  MỤC  TÀI  LIỆU  THAM  KHẢO   PHỤ  LỤC  
  DANH  MỤC  NHỮNG  TỪ  VIẾT  TẮT       BLDS  1995   Bộ  luật  Dân  sự  số  44-­‐L/CTN  ngày  28/10/1995  (Bộ   luật  Dân  sự  1995)   BLDS  2005   Bộ  luật  Dân  sự  số  33/2005/QH11  ngày  14/6/2005   (Bộ  luật  Dân  sự  2005)   BLDS  2015   Bộ  luật  Dân  sự  số  91/2015/QH13  ngày  24/11/2014   (Bộ  luật  Dân  sự  2015)     Luật  TM  2005     Bộ  luật  Thương  mại  số  36/2005/QH11  ngày   14/6/2005   BLTTDS  2004  (sửa  đổi,   bổ  sung  năm  2011)     Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  số  24/2004/QH11  ngày  15   tháng  6  năm  2004  &  Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  số   65/2011/QH12  ngày  29  tháng  3  năm  2011  sửa  đổi,  bổ   sung  một  số  điều  của  Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  năm   2004   BLTTDS  2015   Bộ  luật  Tố  tụng  dân  sự  số  92/2015/QH13  ngày   25/11/2015  
1   PHẦN  MỞ  ĐẦU   1. Lý  do  chọn  đề  tài   Thời  hiệu  khởi  kiện  là  thời  hạn  mà  chủ  thể  được  quyền  khởi  kiện  đề  nghị   Tòa  án  giải  quyết  yêu  cầu  bảo  vệ  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  nếu   thời  hạn  đó  kết  thúc  thì  mất  quyền  khởi  kiện,  trừ  trường  hợp  pháp  luật  có  quy   định  khác.  Thời  hiệu  khởi  kiện  là  thời  hạn  chủ  thể  được  quyền  yêu  cầu  cơ  quan   tài  phán  giải  quyết  vụ  việc  dân  sự,  nên  việc  xác  định  đúng  thời  hiệu  là  yếu  tố   tiên  quyết  cho  yêu  cầu  khởi  kiện  của  đương  sự  có  được  cơ  quan  có  thẩm  quyền   chấp  nhận  giải  quyết  hay  không.  Mặc  dù,  tầm  quan  trọng  của  thời  hiệu  khởi   kiện  không  thể  phủ  nhận,  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  phải  là  một  vấn  đề   mới  trong  Pháp  luật  Việt  Nam,  nhưng  quy  định  về  thời  hiệu,  cách  xác  định  và   vận  dụng  thời  hiệu  đến  thời  điểm  hiện  tại  vẫn  tồn  tại  những  bất  cập,  vướng   mắc  nhất  định,  ảnh  hưởng  không  ít  đến  công  tác  giải  quyết  tranh  chấp  của  các   cơ  quan  có  thẩm  quyền  cũng  như  quyền  lợi  của  đương  sự.  Quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  là  ngoại  lệ  cho  những  vấn  đề  này.     Thực   tế   cho   thấy,   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   chưa   được   quan   tâm   thích  đáng  trên  các  phương  diện  từ  quy  định  pháp  luật,  nghiên  cứu  chuyên  sâu,   áp  dụng  thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp,  đặc  biệt  là  trong  nhận  thức  pháp  luật   của  các  đương  sự.  Ở  góc  độ  lập  pháp,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  chỉ   được  quy  định  tại  Điều  162  Bộ  luật  dân  sự  2005  mà  chưa  có  quy  định  cụ  thể   hướng  dẫn  áp  dụng;  ở  góc  độ  nghiên  cứu,  chưa  có  công  trình  chuyên  biệt  tập   trung  vào  vấn  đề  này;  thực  tiễn  xét  xử  cách  hiểu  và  áp  dụng  không  có  sự  không   thống  nhất  về  sự  kiện  pháp  lý,  thời  điểm  của  sự  kiện  khởi  phát  việc  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  trước  hay  sau  khi  hết  thời  hiệu  và  trước  hay  sau  khi  khởi   kiện  tại  Tòa  án;  ở  góc  độ  quyền  khởi  kiện,  các  đương  sự  hầu  như  còn  mơ  hồ,   chưa  nắm  rõ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  đó,  họ  đã  không  vận   dụng  điều  này  trong  việc  xác  định  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  dẫn  đến  tự   mình  hạn  chế  quyền  khởi  kiện  của  mình  trong  trường  hợp   bản  thân  họ  cho   rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết,  nhưng  thực  chất  thời  hiệu  vẫn  còn  do  sự  kiện   làm  cho  thời  hiệu  được  bắt  đầu  lại.   Chính  vì  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  đáp  ứng  được  yêu   cầu  cần  có  trên  phương  diện  pháp  quy,  ở  khía  cạnh  nhận  thức  và  hiệu  quả  áp  
2   dụng  quy  định  này  vào  thực  tiễn,  cho  nên  tính  cấp  thiết,  tất  yếu  cần  phải  có  sự   nghiên  cứu  toàn  diện  hơn  nữa  quy  định  pháp  luật,  thực  tiễn  vận  dụng  trong   nước,  bên  cạnh  tham  khảo  quy  định  pháp  luật  nước  ngoài  nhằm  đưa  ra  giải   pháp  hoàn  thiện  hạn  chế  còn  tồn  tại  cần  phải  được  điều  chỉnh  trong  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Với  ý  nghĩa  lý  luận  và  thực  tiễn  đó,  tác  giả  mạnh   dạn   chọn   đề   tài   “Bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong   Pháp   luật   dân   sự   Việt   Nam”  làm  luận  văn  tốt  nghiệp.                2.  Tình  hình  nghiên  cứu  đề  tài      Qua  quá  trình  nghiên  cứu,  tổng  hợp  tình  hình  nghiên  cứu,  nhận  thấy  chưa   có  đề  tài,  công  trình  nghiên  cứu  chuyên  biệt  về  đề  tài  “Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam”,  tuy  nhiên  đã  có  những  bài  viết,  công   trình  nghiên  cứu  khoa  học  có  liên  quan  đến  đề  tài  này,  cụ  thể  như  sau:     Nguyễn  Thị  Hoài  Phương  (2007),  Thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  việc  dân  sự  -­‐  Những   vấn  đề  lý  luận  và  thực  tiễn,  Báo  cáo  kết  quả  nghiên  cứu  -­‐  Đề  tài  nghiên  cứu  khoa   học  cấp  bộ.  Về  tổng  quan,  Báo  cáo  đã  nêu  khái  quát  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005.  Do  phạm  vi  nghiên   cứu  của  báo  cáo  vấn  đề  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  là  một  nội  dung  nhỏ   trong  những  vấn  đề  về  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự   năm  2005  nên  những  vấn  đề  nghiên  cứu  liên  quan  chuyên  sâu  về  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu,  thực  tiễn  áp  dụng  cụ  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  vướng  mắc  và  giải  pháp  hoàn  thiện  quy  định  này  vẫn  còn  nhiều  bỏ  ngỏ.   Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2011),  “Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy   định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật-­‐  Đại  học  Luật   TP.  Hồ  Chí  Minh;  Nguyễn  Thị  Bích  Ly  (2014),  “Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế   theo  quy  định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật  –  Đại   học  Luật  TP.  Hồ  Chí  Minh.  Hai  luận  văn  này  tập  trung  nghiên  cứu  trọng  tâm  về   căn  cứ  thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế.  Mặc  dù,  những  nghiên  cứu  trong  hai  luận   văn  này  có  đề  cập  một  số  trường  hợp  luật  định  về  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  nhưng  chưa  có  sự  phân  tích  chi  tiết  từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  thực  trạng  pháp  luật  và  đánh  giá  thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  này  tại   Tòa  án  nhân  dân.  
3   Lê  Minh  Hùng  (2005):  “Thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  -­‐  Thực  trạng  pháp  luật   và  hướng  hoàn  thiện”,  Tạp  chí  Khoa  học  pháp  lý  (số  05);  Nguyễn  Minh  Hằng   (2009):  Yêu  cầu  chia  di  sản  thừa  kế  khi  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  khi  di  sản   thừa  kế  có  phần  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện”,  Tạp  chí  Viện  kiểm  sát  (số  15).  Hai   bài  viết  định  hướng  nghiên  cứu  về  thời  hiệu  khởi  kiện  chia  thừa  kế,  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  được  khai  thác  sâu,  tuy  nhiên  thực  trạng  áp   dụng  và  kiến  nghị  hoàn  thiện  thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  là  nguồn  tham  khảo   có  giá  trị  đối  với  phần  nghiên  cứu  của  tác  giả.   Đỗ  Văn  Hữu  và  Đỗ  Văn  Đại  (2006):  “Hậu  quả  của  việc  hết  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  lĩnh  vực  hợp  đồng”,  Tạp  chí  Hiến  kế  lập  pháp  (số  03/2006).  Nội  dung   bài  viết  chủ  yếu  luận  giải  về  hậu  quả  của  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  lĩnh   vực  hợp  đồng.  Phạm  vi  bài  viết  không  nghiên  cứu  trọng  tâm  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  phân  tích  đánh  giá  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ,  thực  tiễn   vận   dụng   quy   định   này   cũng   như   những   bất   cập   còn   tồn   tại   và   hướng   hoàn   thiện.  Tuy  nhiên,  kết  quả  nghiên  cứu  trong  công  trình  này  về  hậu  quả  của  việc   hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  hợp  đồng  là  một  trong  những  điều  kiện  xem  xét   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  có  các  căn  cứ  theo  quy  định  của  pháp  luật  là   một  trong  những  thông  tin  đáng  lưu  tâm  cho  phần  nghiên  cứu  đề  tài  của  tác  giả.     Lê  Mạnh  Hùng  (2011):  “Luật  về  thời  hiệu  khởi  kiện  của  một  số  nước  và  một   số  kiến  nghị  đối  với  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  theo  Bộ  luật  tố   tụng  dân  sự  Việt  Nam”,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  kỳ  II  tháng  3-­‐2011;  Trần  Anh   Tuấn  (2011),  “Thời  hiệu  dân  sự  -­‐  Nhìn  từ  góc  độ  lịch  sử  và  so  sánh”,  Tạp  chí  Tòa   án  nhân  dân  kỳ  1  tháng  6-­‐2011.  Hai  bài  viết  tuy  không  trực  tiếp  liên  quan  đến   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  nền  tảng  lý  luận  về  thời  hiệu,  thời  hiệu   khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  cùng  với  cách  tiếp  cận   nghiên  cứu,  so  sánh,  đối  chiếu  với  pháp  luật  nước  ngoài  trong  một  chừng  mực   nhất  định  có  ý  nghĩa  gợi  mở  giúp  tác  giả  định  hướng  tư  duy  tổng  quan  về  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  thực  hiện  đề  tài  nghiên  cứu.     Phùng  Trung  Lập  (2013),  “Hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời   hạn,  thời  hiệu  trong  BLDS  2005”,  Tạp  chí  Luật  học,  số  (10),  tr.  38-­‐45,  bài  viết  tuy   không  trọng  tâm  hướng  đến  phân  tích  nội  hàm  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  nhưng  nội  dung  có  liên  quan  nhất  định  đến  vấn  đề  này,  thông  qua  
4   những  phân  tích  quy  định  chung  về  thời  hiệu  khởi  kiện  là  một  trong  những  tiền   đề  cơ  bản  cho  việc  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  còn  hay  hết,  căn  cứ  vào  đó  nhận   định  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  phần  nghiên  cứu  của  tác  giả.  Mặt   khác,  hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời  hiệu  dù  không  thể  hiện  được   yêu  cầu  riêng  có  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  theo  hướng  cần  hoàn  thiện,   nhưng  giải  pháp  cho  quy  định  chung  là  có  giá  trị  hữu  ích  giúp  tác  giả  tham  khảo   cho  những  định  hướng  giải  pháp  hoàn  thiện  pháp  luật  về  quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.   Trần   Quốc   Hạnh   (01/2014),   “Xác   định   thời   hiệu   khởi   kiện   trong   vụ   án   tranh  chấp  thừa  kế  nhà  ở  mà  thời  điểm  mở  thừa  kế  trước  ngày  01/7/1991,  có   người  Việt  Nam  định  cư  ở  nước  ngoài,  cá  nhân,  tổ  chức  nước  ngoài  tham  gia”,   Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân,  số  (02),  bài  viết  đề  cập  một  khía  cạnh  nhỏ  liên  quan   đến  thời  hiệu  khởi  kiện  với  giới  hạn  nghiên  cứu  về  các  tranh  chấp  thừa  kế  kế   nhà  ở  mà  thời  điểm  mở  thừa  kế  trước  ngày  01/7/1991,  có  người  Việt  Nam   định  cư  ở  nước  ngoài,  cá  nhân,  tổ  chức  người  nước  ngoài  tham  gia.  Với  phạm  vi   nghiên  cứu  khá  hẹp,  nên  tổng  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   chưa  được  xem  xét  phân  tích  một  cách  toàn  diện,  kiến  nghị  giải  quyết  hoàn   thiện  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  được  đề  cập.   Đỗ  Văn  Đại,  “Luật  hợp  đồng  Việt  Nam  -­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb   Chính  trị  quốc  gia  –  sự  thật,  tập  2,  Hà  Nội  2014,  tr.  851-­‐882;  Đỗ  Văn  Đại,  “Luật   hợp  đồng  Việt  Nam  -­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà   Nội  2010,  tr.  694-­‐702  “Luật  bồi  thường  thiệt  hại  ngoài  hợp  đồng  Việt  Nam-­‐  Bản   án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc  gia  –  sự  thật,  Hà  Nội  2014,  tr.  851-­‐ 882;  “Luật  thừa  kế  Việt  Nam-­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc   gia  –  sự  thật  -­‐  xuất  bản  lần  thứ  2,  tập  2,  Hà  Nội  2013,  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  đã   nghiên  cứu  tổng  quan  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  sự  so  sánh   giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan,  nhưng   tác  giả  chưa  đi  sâu  vào  phân  tích  từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,   chưa  có  sự  đối  chiếu  tổng  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  với  thực  tiễn  áp   dụng  quy  định  này.  Mặc  dù,  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  dẫn  chứng  bản  án,  quyết  định   của  Toà  án  để  đánh  giá  việc  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  một  số  vụ  án   cụ  thể,  làm  căn  cứ  cho  việc  nhận  xét  điều  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  
5   nhưng  tác  giả  chưa  nêu  lên  điểm  thiếu  sót,  vướng  mắc,  thiếu  thống  nhất  trong   nhận  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  để  đưa  ra  giải  pháp   cụ  thể  về  vấn  đề  này.     Nhìn  chung,  các  bài  viết,  công  trình  nghiên  cứu  chủ  yếu  đề  cập  đến  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  so  sánh  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan.   Tuy  nhiên,  các  công  trình  nghiên  cứu  đã  được  công  bố  chưa  tiếp  cận  toàn  diện,   tổng  thể  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  chưa  đi  sâu  vào  phân  tích   từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cũng  như  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  cho  từng  trường  hợp.  Ngoài  ra,  thực  trạng  pháp  luật  và  thực   trạng  áp  dụng  pháp  luật  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Tòa  án   nhân  dân  vẫn  chưa  được  đề  cập  thấu  đáo,  cho  nên  giải  pháp  cho  vấn  đề  này  vẫn   còn  nhiều  nội  dung  còn  bỏ  ngỏ.  Do  đó,  việc  lựa  chọn  đề  tài  xét  cho  cùng  xuất   phát  từ  nền  tảng  lý  luận,  ý  tưởng,  lập  luận  của  những  bài  viết,  công  trình  nghiên   cứu  trước  liên  quan  đến  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  tiền  đề  căn  bản  cho   tác  giả  tiến  hành  nghiên  cứu  một  cách  tổng  quan,  hệ  thống  về  quy  định  và  thực   trạng  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam,  đặc   biệt  có  nghiên  cứu  tiếp  cận  thêm  những  quy  định  mới  trong  Bộ  luật  dân  sự  năm   2015  và  Bộ  luật  tố  tụng  dân  sự  năm  2015  về  vấn  đề  này.          3.  Mục  đích  và  nhiệm  vụ  nghiên  cứu  của  đề  tài   3.1.  Mục  đích  nghiên  cứu  của  đề  tài     Đề  tài  nghiên  cứu  hướng  tới  các  mục  đích  cơ  bản  sau  đây:   Góp  phần  làm  sáng  tỏ  một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  vụ  án  dân  sự  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam.  Trên  cơ  sở   phân  tích,  đánh  giá  thực  trạng  pháp  luật  hiện  hành  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  vụ  việc  dân  sự,  kết  quả  nghiên  cứu  nhằm  chỉ  ra  những  điểm  bất  cập  trong   quy  định  của  pháp  luật  và  đề  xuất  một  số  kiến  nghị  để  hoàn  thiện  pháp  luật.       3.2.  Nhiệm  vụ  nghiên  cứu     Để  hoàn  thành  được  mục  đích  nghiên  cứu  nêu  trên,  luận  văn  đặt  ra  các   nhiệm  vụ  nghiên  cứu  cụ  thể  sau:  
6   -­‐  Nghiên  cứu  một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện   -­‐  Nghiên  cứu,  tìm  hiểu  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam.  Phân  tích  đánh  giá,  làm  sáng  tỏ  bản  chất  của  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  làm  cơ  sở  so  sánh  giữa  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  như  thời  điểm  bắt  đầu  tính  thời  hiệu   khởi  kiện;  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện;  không  áp  dụng  thời   hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Nghiên  cứu,  đánh  giá,  phân  tích  thực  trạng  pháp  luật;  tiến  hành  thu  thập   bản  án,  quyết  định  có  liên  quan  về  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  để  phân  tích,  đánh  giá  trên  cơ  sở  tham  khảo  thêm  ý  kiến   của  các  chuyên  gia,  những  người  làm  công  tác  thực  tiễn  để  tiếp  cận  một  cách   toàn  diện  thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Tòa  án   nhân  dân,  đặc  biệt  là  ở  những  vướng  mắc.  Kết  quả  nghiên  cứu  của  đề  tài  nhằm   đề  xuất  một  số  kiến  nghị  cụ  thể  hoàn  thiện  pháp  luật  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  nói  chung  và  hướng  dẫn  thi  hành  quy  định  của  Bộ  luật   dân  sự  năm  2015  nói  riêng.   4.  Giới  hạn  phạm  vi  nghiên  cứu  của  đề  tài  và  phương  pháp  nghiên   cứu    4.1  Phạm  vi  nghiên  cứu  của  đề  tài              Khi   tiến   hành   nghiên   cứu,   do   giới   hạn   về   thời   gian,   nhận   thức,   kinh   nghiệm  của  bản  thân  tác  giả  cũng  như  tài  liệu  tham  khảo  bởi  tính  mới  của  đề   tài,  nên  tác  giả  không  nghiên  cứu  sâu  vào  mọi  góc  cạnh  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi   kiện   trong   phạm   vi   rộng   của   Pháp   luật   dân   sự.   Tác   giả   chỉ   trọng   tâm   nghiên  cứu  căn  cứ,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  và  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  trong  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005,  có  tiếp  cận  các  quy   định  sửa  đổi  bổ  sung  trong  Bộ  luật  dân  sự  năm  2015  để  những  đề  xuất  về  giải   pháp  hoàn  thiện  pháp  luật  có  những  cập  nhật  với  quy  định  mới  của  Pháp  luật   dân  sự.  Đối  với  pháp  luật  nước  ngoài,  tác  giả  chủ  yếu  tìm  hiểu,  nhận  định  mức   độ,  toàn  diện  và  hiệu  quả  về  vấn  đề  này,  song  song  đó  có  sự  so  sánh  nhất  định   với  pháp  luật  trong  nước  nhằm  có  cái  nhìn  khách  quan,  đầy  đủ  và  chính  xác  quy   định  thực  tại  của  pháp  luật  Việt  Nam  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.    
7   Về  phương  diện  thực  tiễn,  tác  giả  giới  hạn  nghiên  cứu  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  tại  Tòa  án  nhân  dân;  đánh  giá  một  số  quyết   định,  bản  án  của  Tòa  án;  tiếp  cận  cách  nhìn  nhận,  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  của  những  người  có  chuyên  môn,  kinh  nghiệm  trong  lĩnh   vực  pháp  luật  thông  qua  các  bài  viết  chuyên  khảo,  chuyên  đề,  ý  kiến  trong  các   cuộc  hội  thảo…    4.2.  Phương  pháp  nghiên  cứu   Cơ  sở,  nguyên  tắc  và  phương  pháp  luận  chủ  đạo  của  luận  văn  được  hình   thành   trên   dựa   trên   nền   tảng   chủ   nghĩa   Mác-­‐Lênin,   chủ   nghĩa   duy   vật   biện   chứng  và  các  phương  pháp  nghiên  cứu  khoa  học  khác,  thể  hiện  trong  tư  duy   nhận  thức  pháp  luật,  thực  tiễn  cũng  như  giải  pháp  của  đề  tài  đưa  ra,  cụ  thể:   Tại  Chương  1:  Một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam,  tác  giả  sử  dụng  phương  pháp  nghiên  cứu   chủ  đạo  là  phương  pháp  phân  tích,  suy  diễn  logic,  dẫn  chiếu  là  phương  pháp   chủ  yếu  được  sử  dụng  nhẳm  làm  rõ  quan  niệm,  quan  điểm,  quy  định  pháp  luật   về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  để  từ  đó  hình  thành  một  khái  niệm  phù  hợp,   rõ  nghĩa,  chính  xác  có  tính  khái  quát  cao,  phản  ánh  được  bản  chất  của  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Với  phương  pháp  phân  tích,  giải  thích,  suy  luận  được   vận  dụng  làm  căn  cứ  bóc  tách  đặc  điểm  riêng  không  thể  nhầm  lẫn  với  các  quy   định  pháp  luật  khác  về  thời  hiệu  có  liên  quan.  Tương  tự  vậy,  phương  pháp  suy   luận,  phân  tích  được  dùng  để  đúc  rút  giá  trị  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  quyền  khởi  kiện  của  cá  nhân,  tổ  chức  và  việc  đánh  giá  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  quá  trình  xem  xét,  giải  quyết  tranh  chấp   dân  sự  tại  Tòa  án  nhân  dân.   Nghiên  cứu  về  nội  dung  quy  định  của  Pháp  luật  dân  sự  hiện  hành  về  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  tác  giả  chú  trọng  áp  dụng  các  phương  pháp   nghiên  cứu  sau:   - Phương  pháp  phân  tích  được  dùng  để  làm  rõ  bản  chất  của  từng  quy  định,   phân  định  trường  hợp  áp  dụng,  điều  kiện  áp  dụng,  tính  chất  pháp  lý  riêng  của   từng  quy  định.  Bên  cạnh  đó,  phương  pháp  này  cũng  được  sử  dụng  để  tìm  hiểu   mối  liên  hệ  nhất  định  giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  thời  điểm  bắt  đầu  
8   thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  không  áp   dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  thậm  chí  là  sự  chuyển  đổi  về  cách  tính  thời  hiệu  khi   có  sự  thay  đổi  về  căn  cứ,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ.   - Phương  pháp  so  sánh  là  phương  tiện  chủ  yếu  tác  giả  sử  dụng  trong  việc   làm  rõ  điểm  giống,  điểm  khác  nhau  trong  điều  kiện  áp  dụng,  căn  cứ,  thời  điểm   và  ý  nghĩa  pháp  lý  giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  thời  điểm  bắt  đầu   thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  không  áp   dụng  thời  hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Phương  pháp  tổng  hợp  được  dùng  để  khái  quát  chung  mang  tính  toàn   diện  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  trong   tổng  thể  các  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  pháp  luật.   -­‐  Phương  pháp  lịch  sử  được  sử  dụng  xuyên  suốt  trong  việc  tổng  quan  sự   hình  thành,  thay  đổi  và  phát  triển  của  quy  định  pháp  luật  về  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện,  ghi  nhận  những  điểm  nhấn  trong  sự  phát  triển  quy  định  này   trong  các  giai  đoạn  được  nghiên  cứu.   -­‐  Phương  pháp  so  sánh  được  dùng  để  đối  chiếu  quy  định  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  qua  các  thời  kỳ,  thông  qua  đó  đánh  giá  tính  tiến  bộ  hay  thụt  lùi   trong  quy  định  pháp  luật  về  vấn  đề  này.   Tại  Chương  2  về  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  tại  Tòa  án  nhân  dân  và  kiến  nghị  hoàn   thiện  Pháp  luật,  tác  giả  sử  dụng  chung  phương  pháp  phân  tích  để  làm  rõ  từng   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ,  hệ  quả  của   việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  làm  cơ  sở  cho  việc  đánh  giá  để  làm  rõ  mức   độ   hoàn   thiện,   phù   hợp   của   các   quy   định   về   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  dựa  trên  sự  kết  hợp  phương  pháp  suy  luận.   Phương  pháp  phân  tích  cũng  được  dùng  trong  việc  mổ  xẻ,  phân  tích  các  bản  án,   quyết  định  của  Toà  án  và  ý  kiến  của  những  người  có  chuyên  môn  liên  quan  đến   việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  thực  tiễn.   Phương  pháp  so  sánh  được  vận  dụng  cho  việc  so  sánh  giữa  quy  định  về   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan  trong  mối   tương   quan   đảm   bảo   thời   hiệu   khởi   kiện   được   quy   định   chuẩn   xác.  Phương  
9   pháp  loại  suy  được  áp  dụng  như  là  một  phương  pháp  xem  xét  tính  hợp  lý  của   các  căn  cứ,  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  quy  định  của  pháp   luật  dân  sự.   Ngoài  ra  tác  giả  còn  dùng  phương  pháp  thống  kê  để  thu  thập  thông  tin  về   tình  trạng  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  kết  hợp  với  phương   pháp  tổng  hợp  ý  kiến,  quan  điểm  nhận  thức  của  các  chuyên  gia  trong  lĩnh  vực   pháp  luật.     Phương  pháp  suy  luận  là  kim  chỉ  nam  cho  phương  pháp  nghiên  cứu  của   tác  giả  trong  tiểu  mục  này,  bởi  căn  cứ  vào  thông  tin,  số  liệu,  ý  kiến,  quan  điểm   có  được  trong  quá  trình  phân  tích  đánh  giá  các  bản  án,  quyết  định  của  Toà  án,   tác  giả  đưa  ra  những  đánh  giá,  nhận  định  về  mức  độ  thống  nhất,  đồng  bộ  trong   cách  nhận  thức,  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vào  thực  tế.   Từ  đó  rút  ra  những  vướng  mắc,  thiếu  sót  cần  phải  được  điều  chỉnh  nâng  cao   tính  hoàn  thiện  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  đáp  ứng  được  yêu   cầu  cần  có  về  quy  định  này  về  mặt  nhận  thức,  lập  pháp  và  thực  tiễn  áp  dụng.   -­‐  Phương  pháp  logic  được  dùng  để  sâu  chuỗi  các  lý  luận,  lập  luận,  thông   tin,  số  liệu  có  được  dựa  trên  các  tài  liệu,  nguồn  tham  khảo  nhằm  đưa  ra  các  ý   kiến,  nhận  định,  kết  luận  của  tác  giả  về  từng  vấn  đề  được  nghiên  cứu.     Đối  với  kiến  nghị  hoàn  thiện  một  số  quy  định  của  Pháp  luật  dân  sự  về  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tác  giả  dùng  chung  một  số  phương  pháp  nghiên  cứu   sau:   -­‐   Phương   pháp   tổng   hợp   là   phương   pháp   chủ   đạo   trong   việc   thu   thập   thông  tin,  ý  kiến  liên  quan  đến  vướng  mắc,  giải  pháp  hoàn  thiện  quy  định  của   Pháp  luật  dân  sự  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  để  tác  giả  tham  khảo,  đối   chiếu,  so  sánh,  nhận  định,  lý  giải  những  cơ  bản  cho  kiến  nghị  của  tác  giả.   -­‐  Phương  pháp  suy  luận  được  dùng  để  xem  xét  tổng  thể  các  quy  định  Pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cũng  như  thực  trạng  áp   dụng  quy  định  này  để  đề  xuất  giải  pháp  khả  thi  cho  vấn  đề  nghiên  cứu.   -­‐  Phương  pháp  logic  được  vận  dụng  như  là  một  sợi  dây  liên  kết  chặt  chẽ   về  tính  phù  hợp  giữa  khoảng  trống  pháp  luật,  đáp  ứng  yêu  cầu  chính  đáng  của   thực  tiễn  với  giải  pháp  tác  giả  đề  ra.  
10   5.  Bố  cục  của  luận  văn   Ngoài   phần   mở   đầu,   kết   luận,   danh   mục   tài   liệu   tham   khảo,   nội   dung   chính  của  luận  văn  gồm  hai  chương:     Chương  1:  Một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam   Chương   2:   Thực   tiễn   áp   dụng   quy   định   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong  Pháp  luậtdân  sự  Việt  Nam  tại  Tòa  án  nhân  dân  và  kiến  nghị  hoàn  thiện   Pháp  luật    
11   CHƯƠNG  1.  MỘT  SỐ  VẤN  ĐỀ  CƠ  BẢN  VỀ  BẮT  ĐẦU  LẠI   THỜI  HIỆU  KHỞI  KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM   1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân   sự  Việt  Nam   1.1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   Khi  giả  thiết  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  và  tranh  chấp  xảy  ra,  bất   kỳ  ai  cũng  có  xu  thế  tìm  kiếm  giải  pháp  cho  việc  đòi  lại  quyền  lợi  đó.  Vấn  đề  đặt   ra  là  liệu  hành  vi  giành  lại  quyền  lợi  bị  cho  là  bị  xâm  phạm  bởi  một  chủ  thể  khác   có  thể  được  thực  hiện  trong  bất  kỳ  thời  điểm  nào?  Tất  nhiên  quyền  được  hành   động  trong  chừng  mực  quy  định  của  pháp  luật  để  bảo  vệ  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp   của  mỗi  chủ  thể  luôn  được  pháp  luật  tôn  trọng  và  bảo  vệ.  Do  đó,  trên  phương   diện  quyền,  điều  này  có  thể  được  thực  hiện  ở  bất  cứ  thời  điểm  nào.  Nhưng  nếu   điều  này  được  cho  phép  thì  trật  tự  xã  hội,  sự  ổn  định  trong  các  quan  hệ  xã  hội  là   một  bài  toán  khó.  Vì  lý  do  đó  mà  thời  hiệu  nói  chung  và  thời  hiệu  khởi  kiện  nói   riêng  được  hình  thành  như  là  một  phương  tiện,  nhằm  ổn  định  tình  trạng  hiện   hữu  của  các  quan  hệ  xã  hội  sau  một  thời  gian  nhất  định.   Mỗi  phương  thức  hành  động  bảo  vệ  quyền  có  một  giới  hạn  nhất  định  của   nó,  nhất  là  khi  con  đường  tố  tụng  tại  Tòa  án  được  lựa  chọn  như  một  cách  bảo   vệ  quyền  lợi.  Vì  hành  vi  yêu  cầu  Tòa  giải  quyết  tranh  chấp  về  quyền  lợi  bị  “giới   hạn”  bởi  thời  hiệu  khởi  kiện,  do  việc  kiện  tụng  không  thể  được  hành  xử  vô  hạn   định  mà  cần  phải  được  thực  hiện  trong  thời  hạn  được  pháp  luật  ấn  định.  Việc   không  hạn  định  thời  gian  thực  hiện  việc  kiện  có  thể  gây  nên  những  xáo  trộn,   làm  thiệt  hại  cho  nền  kinh  tế  xã  hội.  Ngoài  ra,  nếu  người  có  quyền  để  vụ  việc   trôi  qua  quá  lâu  mới  thực  hiện  việc  kiện  thì  người  có  nghĩa  vụ  sẽ  ở  vị  thế  bất  lợi   và  khó  có  thể  đưa  ra  được  chứng  cứ  để  biện  hộ  cho  mình1.   Thời  hiệu  khởi  kiện  cho  phép  chủ  thể  có  quyền  khởi  kiện  trong  thời  hạn   luật  định,  nhưng  đó  cũng  là  ranh  giới  hạn  định  quyền  khởi  kiện  khi  thời  hiệu   khởi   kiện   đã   hết.   Theo   nguyên   tắc   này   thì   thời   hiệu   khởi   kiện   hết   kéo   theo   quyền  khởi  kiện  đúng  nghĩa  chấm  dứt.  Dẫn  đến  hệ  quả  khó  khăn  cho  chủ  thể  có                                                                                                                             1  Trần Anh Tuấn (2011): Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ 1 tháng 6-2011, tr 1.
12   quyền  lợi  của  họ  bị  xâm  phạm,  khi  các  cách  thức  bảo  vệ  quyền  không  qua  con   đường  Tòa  án  không  có  khả  thi.     Mặc  dù,  Tòa  án  công  nhận  vụ  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  có  ý  nghĩa   đối  với  việc  chấm  dứt  quyền  yêu  cầu  giải  quyết  vụ  tranh  chấp  bằng  con  đường   Tòa  án  mà  không  bao  giờ  làm  chấm  dứt  nghĩa  vụ  các  bên  trong  quan  hệ  đang  có   tranh  chấp  và  cũng  không  tước  đoạt  quyền  lợi  hợp  pháp  của  một  bên  trong   quan  hệ  tranh  chấp  đó2.  Nhưng  nếu  Tòa  án  không  thể  can  thiệp  bởi  lý  do  thời   hiệu,  dường  như  các  bên  khó  lòng  tìm  được  giải  pháp  nào  tốt  hơn  trong  việc   giải  quyết  tranh  chấp,  bởi  trước  đó  các  bên  đã  không  tìm  được  tiếng  nói  chung   cho  tranh  chấp.  Trong  trường  hợp  này,  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   là  một  cứu  cánh,  khi  khôi  phục  lại  quyền  khởi  kiện  tưởng  chừng  như  đã  mất,   tạo  thêm  cơ  hội  đòi  lại  quyền  lợi  chính  đáng  của  các  chủ  thể.   Tầm  quan  trọng  của  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  không  thể  chối   bỏ,  nhưng  để  có  được  một  cái  nhìn  thấu  đáo  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   thật  sự  không  đơn  giản.  Cho  đến  nay,  khái  niệm  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  chưa  được  pháp  điển  hóa  chính  thức  trong  luật.  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005   (sau  đây  gọi  tắt  là  BLDS  2005)  ghi  nhận  tại  Điều  162  và  Điều  157  Bộ  luật  dân   sự  2015  cũng  kế  thừa  trên  cơ  sở  quy  định  của  Điều  162  BLDS  2005)  quy  định   về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  hướng  liệt  kê  các  căn  cứ  để  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  không  quy  định  khái  niệm  đã  tạo  ra  một  số  trở  ngại  khi  áp   dụng  quy  định  này.  Do  đó  cách  hiểu  và  vận  dụng  pháp  luật  chưa  đồng  nhất.     Để  làm  rõ  khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  thể  không  xem   xét  đến  khái  niệm  nền  tảng,  cơ  bản  đó  là  thời  hiệu  khởi  kiện.  Thời  hiệu  khởi   kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  có  mối  quan  hệ  chặt  chẽ  với  nhau.  Có   thời  hiệu  khởi  kiện  thì  mới  có  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  đó   là  sự  bổ  sung  làm  cho  thời  hiệu  khởi  kiện  linh  động  hơn  trong  thực  tiễn  tố  tụng   bảo  vệ  quyền  của  đương  sự.   Về   phương   diện   ngôn   ngữ,   theo   cách   lý   giải   của   Từ   điển   tiếng   Việt   của   Viện   khoa   học   xã   hội   Việt   Nam   năm   1992   “khái   niệm   thời   hiệu   được   hiểu   là   khoảng  thời  gian  có  hiệu  lực  trong  một  trường  hợp  cụ  thể”.                                                                                                                               2  Chủ nhiệm để tài Nguyễn Thị Hoài Phương (2007): Báo cáo kết quả nghiên cứu để tài nghiên cứu khoa học cấp bộ - Thời hiệu khởi kiện vụ việc dân sự những vấn đề lý luận và thực tiễn, TP.HCM, tr 75.  
13   Về  học  lý,  thời  hiệu  đã  được  giáo  sư  Vũ  Văn  Mẫu  và  giáo  sư  Lê  Đình  Chân   đề  cập  trong  cuốn  “Danh  từ  và  tài  liệu  Dân  luật  và  hiến  luật”  năm  1968,  theo  đó   “thời  hiệu  được  hiểu  là  thời  hạn  do  luật  ấn  định  có  hiệu  lực  biến  sự  chiếm  hữu   một  tài  sản  thành  quyền  sở  hữu  hoặc  tiêu  diệt  món  nợ  của  đương  sự”.     Theo  nhà  nghiên  cứu  Trần  Thúc  Linh:  “Thời  hiệu  là  một  phương  chước  để   một  người  có  thể  thủ  đắc  bất  động  sản  bằng  cách  chấp  hữu  trong  một  thời  hạn,   hoặc  để  cho  con  nợ  được  tự  giải  thoát  khỏi  bị  chủ  nợ  khởi  tố  nếu  đã  quá  thời  hạn   luật  định  không  hành  xử  tố  quyền”.    Về  phương  diện  pháp  lý,  thời  hiệu  là  thời  hạn  do  pháp  luật  quy  định  mà   khi  kết  thúc  thời  hạn  đó  thì  chủ  thể  được  hưởng  quyền  dân  sự,  được  miễn  trừ   nghĩa  vụ  dân  sự  hoặc  mất  quyền  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,  quyền  yêu  cầu  giải   quyết  việc  dân  sự3.     Nghiên  cứu  từ  góc  độ  lịch  sử,  vấn  đề  thời  hiệu  không  hoàn  toàn  mới  trong   Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam4.  Sự  không  hoàn  toàn  mới  về  cách  nhìn  nhận  và  quy   phạm   hóa   thời   hiệu   thể   hiện   trong   Pháp   luật   Việt   Nam   thời   kỳ   trước.   Theo   những  tài  liệu  về  cổ  luật  Việt  Nam  trước  đây  thể  hiện  thời  hiệu  dân  sự  đã  từng   được  ghi  nhận  dưới  thời  Lý5  –  Trần6  và  dưới  triều  Lê7.  Với  các  tiếp  cận  nghiên   cứu  hệ  thống,  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  là  vấn  đề  luôn  “mới”  trong  tranh  luận  pháp   lý,  kể  cả  trong  tư  duy  nhận  thức  và  trong  áp  dụng  pháp  luật.  Một  mặt  do  tính                                                                                                                             3 Điều 154 BLDS 2005. 4 Cổ luật Việt Nam đã từng đề cập đến vấn đề này. Chẳng hạn, theo Điều 588 Bộ luật Hồng Đức: “Mắc nợ quá hạn mà không trả thì xử tội trượng, tùy theo nặng hay nhẹ; nếu cự tuyệt không chịu trả, tì xử biếm hai tư, bồi thường gấp đôi. Quà niên hạn mà không đòi thì mất nợ (hạn định là đối với người trong họ thì 30 năm, người ngoài thì hạn 20 năm)”, (trích trích Đỗ Văn Đại (2014): Luật hợp đồng Việt Nam – Bản án và bình luận bản án, NXb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 2, tr. 852). 5  Tháng giêng năm Đại Định thứ ba (1142), vua Lý Anh Tông (1128 – 1175) khi ban hành quy định về việc kiện tụng và chuộc lại ruộng đất đã định rằng “Các ruộng cày cấy đã đem cầy cấy có thể chuộc lại trong một hạn là hai mươi năm. Các vụ tương tranh về điền thổ không thể xin vua xét xử sau một thời hạn 5 hay 10 năm; Phàm vườn ruộng bỏ hoang, đã có người cầy cấy, người chủ chỉ có quyền đòi lại trong hạn một năm. Trái lệnh này, sẽ phải phạt 80 trượng; Các ruộng cày cấy hoặc bỏ hoang, đã có văn tự bán đứt, không thể chuộc lại được – Ai trái lệnh cũng phải phạt cùng một tội”, (Trần Anh Tuấn (2011), Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, tlđd, tr 1). 6 “Năm 1299, Vua Trần Anh Tông có chiếu định rằng ai đã bán ruộng đất và gia nhân làm nô tỳ trong hai năm 1290, 1291 thì cho chuộc về, để quá hạn năm 1299 thì không cho chuộc”, (GS.TS. Lê Minh Tâm, Th.s Vũ Thị Nga, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam, Nxb CAND 2009, tr.117). 7 Điều 387 Bộ luật Hồng Đức “Nếu quá niên hạn mà xin chuộc thì không được (niên hạn là 30 năm). Trái lẽ mà cố cưỡng đi kêu, thì phải phạt 50 roi, biếm một tư” (Điều 384). (Cao Nãi Quang, Nguyễn Sĩ Giác, Vũ Văn Mẫu, Quốc Triều Hình luật, Nxb Nguyễn Văn Của, 1956).
14   phức  tạp,  biến  đổi  theo  thời  gian  về  cách  hiểu,  mặt  khác  do  thời  hiệu  khi  vận   dụng  thường  gắn  liền  và  liên  quan  đến  nhiều  quy  định  pháp  luật  khác.     Thời  hiệu  là  một  cách  thức,  biện  pháp  làm  chủ  thể  có  được  hoặc  mất  đi   quyền   của   mình,   thông   qua   một   khoảng   thời   gian   nhất   định   với   những   điều   kiện  do  pháp  luật  quy  định8.  Với  ý  nghĩa  là  phương  tiện  mang  lại  hay  triệt  tiêu   quyền,  không  chỉ  riêng  có  ở  Việt  Nam,  thời  hiệu  từ  lâu  cũng  đã  được  quy  định   trong  pháp  luật  của  một  số  nước  trên  thế  giới  như  là  một  công  cụ  hữu  hiệu  cho   quản  lý  trật  tự  xã  hội,  đảm  bảo  quyền  cho  người  dân.     Chẳng  hạn,  thời  hiệu  đã  được  quy  định  từ  lâu  trong  Luật  La  Mã  cổ  đại  và   tiếp  tục  phát  triển  dưới  thời  vua  Justinian9.  Dưới  thời  La  Mã  cổ  đại,  thuật  ngữ   “thời  hiệu”  (longi  temporis  praescriptio)  được  sử  dụng  với  một  nghĩa  rộng,  bao   gồm  loại  thời  hiệu  “tích  tụ,  hưởng  các  lợi  ích”  và  bị  mất  đi,  bị  tiêu  diệt  các  quyền   hưởng  lợi  ích”10.     Thời   hiệu   theo   thời   gian   không   những   không   mất   đi   giá   trị   của   nó,   mà   ngày  càng  được  nhiều  các  quốc  gia  trên  thế  giới  ghi  nhận.  Trong  quy  định  pháp   luật  hầu  hết  các  nước  thống  nhất  thời  hiệu  theo  nguyên  tắc  thời  gian  và  quyền   dùng  để  xác  định  một  khoảng  thời  gian  nhất  định  có  ý  nghĩa  cho  việc  thực  hiện   quyền,  nghĩa  vụ  của  các  chủ  thể  trong  mối  quan  hệ  pháp  luật,  tuy  hình  thức  thể   hiển  có  thể  không  giống  nhau.     Những  quốc  gia  theo  truyền  thống  thông  luật  thường  quy  định  vấn  đề  thời   hiệu  trong  một  đạo  luật  riêng,  như:  Anh  có  đạo  luật  về  thời  hiệu  năm  1939,  sửa   đổi   bổ   sung   năm   198011.   NewZealand   có   đạo   luật   về   thời   hiệu   năm   195012;   hoặc  Ireland  có  Đạo  luật  thời  hiệu  năm  1957,  sau  đó  lần  lượt  sửa  đổi  bổ  sung   năm  1991,  200013…                                                                                                                               8 Đỗ Văn Đại, Nguyễn Ngọc Hồng Phương (2015): Về các loại thời hiệu trong dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ I tháng 5/2015 (số 9), tr 4. 9 W.Buckard, A Text Book of Roman Law from Augustus to Justinian, 3rd , England: Cambridege University, 1966, tr 241 – 252.   10  Annalisa Triggiano, “Short Remarks on Extinctive Prescription in legal history”, US-China Law review, Vol. 10:35, 2013, tr. 37. 11  The South of African Lae Reform Commission, Prescription Periods – Discussion Paper 126, Project 125, July 2011, ISBN: 978-0-621-40078-6, tr.71. 12 The South of African Law Reform Commission, tlđd, tr 66. 13  The South of African Law Reform Commission, tlđd, tr 80.
15   Đối  với  các  quốc  gia  theo  truyền  thống  Dân  luật  thì  thời  hiệu  không  được   quy  định  trong  văn  bản  pháp  luật  riêng  mà  là  một  chế  định  tồn  tại  trong  Bộ  luật   dân  sự  như  Pháp,  Đức,  Nhật  Bản,  Thụy  Sĩ,  Quebec  (Cananda)…  Pháp  luật  Việt   Nam  cũng  theo  trường  phái  này  khi  thời  hiệu  không  quy  định  trong  đạo  luật   riêng   mà   quy   định   trong  BLDS   2005   tại   Điều   154:   “Thời   hiệu   là   thời   hạn   do   pháp  luật  quy  định  mà  khi  kết  thúc  thời  hạn  đó  thì  chủ  thể  được  hưởng  quyền   dân  sự,  được  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự  hoặc  mất  quyền  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,   quyền  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự”.  Ở  đây  thời  hiệu  được  phân  thành  bốn   loại,  gồm:  thời  hiệu  hưởng  quyền  dân  sự;  thời  hiệu  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự,   thời  hiệu  khởi  kiện;  thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự.  Liên  quan  đến  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  là  loại  thời  hiệu  có  mối  liên   hệ  mật  thiết  hơn  cả,  do  tính  nguồn  gốc  của  loại  thời  hiệu  này  đối  với  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.   Theo  quy  định  tại  khoản  3  Điều  155  BLDS  2005:  “Thời  hiệu  khởi  kiện  là   thời  hạn  mà  chủ  thể  được  quyền  khởi  kiện  để  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  vụ  án   dân  sự  bảo  vệ  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm;  nếu  thời  hạn  đó  kết  thúc   thì  mất  quyền  khởi  kiện”  (khoản  3  Điều  150  BLDS  2015  cũng  ghi  nhận  tương  tự   Điều  155  BLDS  2005).  Như  vậy,  thời  hiệu  khởi  kiện  là  khoảng  thời  gian  nhất   định,  cụ  thể  tùy  từng  trường  hợp,  theo  đó  quyền  khởi  kiện  có  giá  trị  khởi  phát   quá  trình  tố  tụng  khi  được  Tòa  án  tiến  hành  thụ  lý  giải  quyết.  Lẽ  đương  nhiên   khi  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  thì  “quyền  khởi  kiện”  cũng  chấm  dứt.     Trên  thế  giới  có  nhiều  nước  cũng  định  nghĩa  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân   sự  tương  tự  như  định  nghĩa  trong  BLDS  của  Việt  Nam.  Trong  đó  có  Công  hòa   nhân  dân  Trung  hoa,  Công  hòa  liên  bang  Nga,  Cộng  hòa  liên  bang  Đức,  nhiều   tiểu  bang  của  liên  bang  Australia  và  Vương  quốc  Anh14.     Có  thể  thấy  Pháp  luật  Việt  Nam  và  một  số  nước  trên  thế  giới  quy  định  thời   hiệu  khởi  kiện  như  là  một  phần  của  quá  trình  tố  tụng,  bởi  khi  chủ  thể  không   thực  hiện  khởi  kiện  trong  thời  hạn  luật  định  thì  quyền  khởi  kiện  cũng  không   còn  tồn  tại.  Nhưng  trong  pháp  luật  Việt  Nam  vẫn  có  quy  định  về  ngoại  lệ  cho                                                                                                                             14 Lê Mạnh Hùng (2011): Luật về thời hiệu khởi kiện của một số nước và một số kiến nghị đối với quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II tháng 3-2011 (số 6), tr. 42.
16   quyền  khởi  kiện  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết15,  chẳng  hạn  như  đối  với  trường   hợp  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  từ  yêu  cầu  chia  thừa  kế  sang  yêu  cầu  chia  tài   sản  chung  khi  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  chia  thừa  kế16.  Tuy  nhiên,  việc  cơ  quan   tiến  hành  tố  tụng  tự  viện  dẫn  việc  hết  thời  hiệu  để  không  giải  quyết  vụ  án  dân   sự,  thực  tiễn  pháp  luật  Việt  Nam17  khác  với  hệ  thống  pháp  luật  của  một  số  nước   trên  thế  giới.  Theo  Điều  2223  BLDS  Pháp  quy  định  Thẩm  phán  không  thể  viện   dẫn  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Pháp  luật  của  các  nước  Bỉ,  Lúc  –  Xăm  –  Bua,  Ý,   Tây  Ban  Nha  cũng  quy  định  tương  tự,  Tòa  án  tối  cao  thường  xuyên  hủy  bản  án   sơ  thẩm  trong  đó  Thẩm  phán  tự  mình  viện  dẫn  quyền  khởi  kiện  của  một  bên   trong  hợp  đồng  hết  do  thời  hiệu  trong  khi  không  được  bên  kia  của  hợp  đồng   yêu  cầu18.  Điểm  khác  biệt  này  đã  phần  nào  được  khỏa  lấp  với  điều  chỉnh  về  chủ   thể  được  quyền  yêu  cầu  viện  dẫn  thời  hiệu  tương  tự  các  quốc  gia  này  tại  khoản   2  Điều  149  BLDS  2015  có  hiệu  lực  thi  hành  ngày  01/01/2017.   Để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  và  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  một  cách  chính  xác,  điều  kiện  tiên  quyết  là  phải  nắm  bắt  được  các  nguyên   tắc  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện:   Thứ   nhất,   xác   định   vụ   án   dân   sự,   việc   dân   sự   đó   có   thuộc   trường   hợp   không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  không.  Điều  160  BLDS  2005  (Điều  155  BLDS   2015)  đã  ghi  nhận  các  trường  hợp  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân   sự,  cụ  thể  là:                                                                                                                             15 Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011): "Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu tòa giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”. 16 Theo hướng dẫn tại tiểu mục 2.4, mục 2 phần I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/08/2004 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình:“Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết”. 17 Theo Quyết định số 04/2014/QĐ-PT ngày 21/5/2014 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An: “Giữ nguyên quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 08/2014/QĐST-DS ngày 28/02/2014 của Tòa án nhân dân huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An về “Tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa” giữa bà Đặng Thị Kim Liên với ông Lê Thanh Long. Vì lý do thời hiệu khởi kiện vụ án đã hết. Tòa án nhân dân huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An căn cứ vào Điều 427 của Bộ luật dân sự 2005; Điểm b Khoản 3 Điều 159, Điểm h Khoản 1 Điều 192 của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 sửa đổi bổ sung năm 2011 là có cơ sở”. 18 Đỗ Văn Đại – Đỗ Văn Hữu, Thời hiệu khởi kiện điểm yếu của Luật dân sự hiện hành, nguồn: thongtin phapluat.vn/diendan/index.hph.
17   1.  Yêu  cầu  hoàn  trả  tài  sản  thuộc  hình  thức  sở  hữu  nhà  nước;   2.  Yêu  cầu  bảo  vệ  quyền  nhân  thân  bị  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  pháp   luật  có  quy  định  khác;   3.  Các  trường  hợp  khác  do  pháp  luật  quy  định.   Trường  hợp  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  còn  được   quy  định  trong  khoản  2  Điều  23  Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03  tháng   12   năm   2012   hướng   dẫn   thi   hành   một   số   quy   định   trong   phần   thứ   nhất   của  BLTTDS    hướng  dẫn  điểm  a  khoản  3  Điều  159  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ   sung  năm  2011)(19.   Ngoài  ra,  đối  với  những  quan  hệ  pháp  luật  thuộc  trường  hợp  thời  hiệu   khởi  kiện  không  bị  hạn  chế  được  ghi  nhận  trong  BLDS  là  cơ  sở  để  không  tính   thời  hiệu  khởi  kiện,  đương  nhiên  cũng  sẽ  không  đặt  ra  xem  xét  căn  cứ  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Thứ   hai,   Nếu  vụ,  việc  dân  sự  thuộc  trường  hợp   phải  áp  dụng  thời  hiệu   khởi  kiện  thì  căn  cứ  vào  pháp  luật  nội  dung  tại  thời  điểm  xác  lập  giao  dịch  để   xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trường  hợp  pháp  luật  nội  dung  không  quy  định   thì  áp  dụng  thời  hiệu  quy  định  trong  pháp  luật  tố  tụng.  Cụ  thể,  tại  khoản  3  Điều   159  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011)  quy  định:   Trong  trường  hợp  pháp  luật  không  có  quy  định  khác  về  thời  hiệu  khởi   kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  thì  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  được  quy  định   như  sau:   a)  Thời  hiệu  khởi  kiện  để  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  vụ  án  dân  sự  là  hai   năm,  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,  lợi  ích   công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà  nước  bị  xâm  phạm;                                                                                                                             19  Đối với các tranh chấp dân sự sau đây thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện: a) Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản là tranh chấp ai có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản đó; Ví dụ: Tranh chấp ai có quyền sở hữu nhà ở; nếu có khởi kiện thì Tòa án thụ lý vụ án; việc chấp nhận hay không phải căn cứ vào các quy định của pháp luật. b) Tranh chấp về đòi lại tài sản do người khác quản lý, chiếm hữu là tranh chấp về tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của mình nhưng do người khác quản lý, chiếm hữu tài sản đó; Ví dụ: Ngôi nhà thuộc quyền sở hữu của A nhưng do B đang quản lý; A có tài liệu chứng minh ngôi nhà thuộc quyền sở hữu của A và khởi kiện đòi nhà thì Tòa án thụ lý; việc chấp nhận hay không phải căn cứ vào các quy định của pháp luật. c) Tranh chấp về quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai là tranh chấp ai có quyền sử dụng đất đó  
18   b)  Thời  hiệu  yêu  cầu  để  Tòa  án  giải  quyết  việc  dân  sự  là  một  năm,  kể  từ   ngày  phát  sinh  quyền  yêu  cầu.   Thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  trong  những  vụ  việc  cụ  thể  được  chi   thiết   hóa   tại   Điều   23  Nghị   quyết   03/2012/NQ-­‐HĐTP   ngày   03   tháng   12   năm   201220.   Thứ  ba,  Tòa  án  chỉ  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu  theo  yêu  cầu  áp  dụng   thời  hiệu  của  một  bên  hoặc  các  bên.   Điều  184  BLTTDS  2015  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu   giải  quyết  việc  dân  sự  như  sau;   1.  Thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  được  thực   hiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự.   2.  Tòa  án  chỉ  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu  theo  yêu  cầu  áp  dụng  thời  hiệu   của  một  bên  hoặc  các  bên  với  điều  kiện  yêu  cầu  này  phải  được  đưa  ra  trước  khi   Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  ra  bản  án,  quyết  định  giải  quyết  vụ  việc.                                                                                                                             20  Điều 23 NQ 03/2012/NQ-HĐTP:     1. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thời hiệu khởi kiện thì áp dụng thời hiệu khởi kiện được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật đó. Ví dụ 1: Đối với tranh chấp về hợp đồng kinh doanh bảo hiểm thì theo quy định tại Điều 30 của Luật Kinh doanh bảo hiểm, thời hiệu khởi kiện về hợp đồng bảo hiểm là ba năm, kể từ thời điểm phát sinh tranh chấp; Ví dụ 2: Đối với các tranh chấp lao động cá nhân thì theo quy định tại khoản 2 Điều 202 của Bộ luật lao động, thời hiệu khởi kiện về tranh chấp lao động cá nhân là 01 năm kể từ ngày phát hiện ra hành vi mà mỗi bên tranh chấp cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm Ví dụ 3: Đối với tranh chấp về chia di sản thừa kế, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác thì theo quy định tại Điều 645 của Bộ luật dân sự năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. 3. Đối với tranh chấp dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự (hợp đồng vay tài sản, hợp đồng gửi giữ tài sản, thuê tài sản, thuê khoán tài sản, hợp đồng gia công, hợp đồng vận chuyển, hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê lại quyền sử dụng đất), thì giải quyết như sau: a) Đối với tranh chấp phát sinh từ giao dịch dân sự thì áp dụng thời hiệu quy định trong văn bản quy phạm pháp luật tương ứng đối với loại giao dịch đó. Ví dụ: Tranh chấp về hợp đồng thuê nhà thì thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng cho thuê tài sản được xác định theo quy định tại Điều 427 của Bộ luật dân sự năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện là 02 năm. 4. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật không có quy định về thời hiệu khởi kiện và không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản 3 Điều 159 của BLTTDS và hướng dẫn tại khoản 2 và điểm b khoản 3 Điều này, thì thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là hai năm, kể từ ngày cá nhân, cơ quan, tổ chức biết được quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Ví dụ: Điều 111 Luật Đường sắt năm 2005 quy định “Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu giải quyết tranh chấp về hợp đồng trong hoạt động kinh doanh đường sắt được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự và pháp luật về trọng tài thương mại”
19   Người  được  hưởng  lợi  từ  việc  áp  dụng  thời  hiệu  có  quyền  từ  chối  áp  dụng   thời  hiệu,  trừ  trường  hợp  việc  từ  chối  đó  nhằm  mục  đích  trốn  tránh  thực  hiện   nghĩa  vụ.   Thời  hiệu  không  đương  nhiên  được  Tòa  án  áp  dụng  như  thời  điểm  trước   khi  BLDS  2015  thông  qua,  mà  phải  xuất  phát  từ  yêu  cầu  của  một  trong  các  bên.   Nhưng  nguyên  tắc  này  bị  giới  hạn  không  áp  dụng  sau  khi  Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  ra   bản  án,  quyết  định  giải  quyết.   Từ  các  nguyên  tắc  áp  dụng  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  thể  suy  luận  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  áp  dụng  cho  mọi  vụ  án  tranh  chấp  mà  chỉ  áp   dụng   cho   những   tranh   chấp   pháp   luật   quy   định   được   khởi   kiện,   trong   một   khoảng  thời  gian  nhất  định.  Việc  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đơn  thuần  chỉ   dựa  vào  luật  nôi  dung  hay  luật  hình  thức  là  có  thể  xác  định  được  trong  nhiều   trường  hợp  cá  biệt.  Tòa  án  theo  xu  thế  không  còn  là  chủ  thể  có  toàn  quyền   quyết  định  xem  xét  về  mặt  thời  hiệu,  bởi   các  bên  trong  quan  hệ  tranh  chấp   đương  sự  cũng  có  quyền  có  ý  kiến  về  việc  việc  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu.     Trên  cơ  sở  các  nguyên  tắc  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  bắt  đầu   thời  hiệu  khởi  kiện  là  căn  cứ  cho  việc  xác  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   cónền  tảng  căn  bản  là  thời  hiệu  khởi  kiện,  với  quy  định  khởi  nguồn  đó  là  quy   định  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện.  Thời  điểm  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  được   tính  từ  ngày  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  pháp  luật  có   quy  định  khác21.     Luật  quy  định  thời  điểm  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  là  thời  điểm   quyền  khởi  kiện  phát  sinh.  So  sánh  với  pháp  luật  dân  sự  một  số  nước  cho  thấy   quy  định  về  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  rất  khác  nhau,  nhiều  nước  coi  đó  là  thời   điểm  người  có  quyền  bị  xâm  phạm  biết  hoặc  phải  biết  về  việc  xâm  phạm  quyền   của  mình.  Trong  nhiều  trường  hợp  thời  điểm  biết  và  thời  điểm  xâm  phạm  là   trùng  nhau.  Nhưng  ở  một  số  trường  hợp  khác  thời  điểm  biết  có  thể  chậm  hơn   so  với  thời  điểm  xâm  phạm  và  trong  trường  hợp  thứ  hai  này  thì  người  có  quyền   bị  xâm  phạm  có  vẻ  được  lợi  thế  hơn  về  thời  hiệu22.  Việc  xác  định  thời  điểm  bắt                                                                                                                             21 Khoản 1 Điều 159 BLDS 2005. 22  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, tr 340.  
20   đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  không  chỉ  đơn  giản  dừng  ở  mức  độ  xác  định  thời  điểm   quyền  bị  xâm  phạm.  Bởi  xác  định  đâu  là  thời  điểm  chính  thức  quyền  bị  xâm   phạm  gặp  không  ítvướng  mắc  về  lý  luận  lẫn  thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp,  cho   nên  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  đã  có  nghị  quyết  hướng  dẫn   xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  khoản  5  Điều  23  Nghị  quyết   03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03/12/2012:  Thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   được  tính  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,   lợi  ích  công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà  nước  bị  xâm  phạm  và  được  xác  định  như   sau:   a)  Đối  với  nghĩa  vụ  dân  sự  mà  các  bên  có  thoả  thuận  hoặc  pháp  luật  có  quy   định  thời  hạn  thực  hiện,  nếu  hết  thời  hạn  đó  mà  bên  có  nghĩa  vụ  không  thực  hiện,  thì   ngày  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  ngày  xảy  ra  xâm  phạm;   b)  Đối  với  nghĩa  vụ  dân  sự  mà  các  bên  không  thoả  thuận  hoặc  pháp  luật  không   quy  định  thời  hạn  thực  hiện,  nhưng  theo  quy  định  của  pháp  luật  các  bên  có  thể  thực   hiện  nghĩa  vụ  hoặc  yêu  cầu  thực  hiện  nghĩa  vụ  bất  cứ  lúc  nào  nhưng  phải  thông  báo   cho  nhau  biết  trước  trong  một  thời  gian  hợp  lý,  nếu  hết  thời  hạn  đã  được  thông  báo   đó  bên  có  nghĩa  vụ  không  thực  hiện,  thì  ngày  hết  thời  hạn  đã  được  thông  báo  là  ngày   xảy  ra  xâm  phạm;   c)  Trường  hợp  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thì  việc  xác  định  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị   xâm  phạm  căn  cứ  vào  ngày  chấm  dứt  thoả  thuận  của  các  bên  và  được  thực  hiện  như   hướng  dẫn  tại  điểm  a  và  điểm  b  khoản  5  Điều  này.   d)  Trong  quá  trình  thực  hiện  hợp  đồng  mà  có  vi  phạm  nghĩa  vụ  trong  hợp  đồng,   thì  ngày  vi  phạm  nghĩa  vụ  là  ngày  xảy  ra  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  các  bên  có  thoả   thuận  khác.  Nếu  một  bên  đơn  phương  đình  chỉ  hợp  đồng  thì  ngày  đơn  phương  đình   chỉ  hợp  đồng  là  ngày  bị  xâm  phạm.   đ)  Đối  với  trường  hợp  đòi  bồi  thường  thiệt  hại  do  hành  vi  xâm  phạm  tài  sản,  sức   khoẻ,  tính  mạng,...,  thì  ngày  xảy  ra  hành  vi  xâm  phạm  tài  sản,  sức  khoẻ,  tính  mạng,...  là   ngày  bị  xâm  phạm.   e)  Trong  một  quan  hệ  pháp  luật  hoặc  trong  một  giao  dịch  dân  sự,  nếu  hành  vi   xâm  phạm  xảy  ra  ở  nhiều  thời  điểm  khác  nhau,  thì  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi   kiện  được  tính  kể  từ  thời  điểm  xảy  ra  hành  vi  xâm  phạm  cuối  cùng.  
21   g)  Trong  các  trường  hợp  được  hướng  dẫn  tại  các  điểm  a,  b,  c,  d,  đ  và  e  khoản  5   Điều  này  nếu  các  bên  có  thoả  thuận  khác  về  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  thì   thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  xác  định  theo  thoả  thuận  của  các  bên.   Khó  khăn  trong  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  kéo  theo   hệ  quả  bế  tắc  khi  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  không  xác   định   được   thời   điểm   bắt   đầu   thời   hiệu   khởi   kiện   đồng   nghĩa   với   việc   cũng   không  xác  định  được  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  vậy,nếu  xác   định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  trong  khi  không  biết  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   bắt  đầu  hay  chưa  là  phi  logic.  Nhưng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  phát   sinh  quyền  khởi  kiện  trong  khoảng  thời  gian  nhất  định,  thời  hiệu  khởi  kiệndiễn   ra  liên  tục.  Sự  kiện  pháp  lý  ảnh  hưởng  đến  tính  liên  tục  của  thời  hiệu  khởi  kiện   làm  cho    khoảngthời  gian  đã  xảy  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  thời   hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại  từ  đầu  theoquy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005   (Điều  157  BLDS  2015)  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Các  sự  kiện  đó   gồm:  Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình   đối  với  người  khởi  kiện,Bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của   mình  đối  với  người  khởi  kiện  vàCác  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.    Sự  kiện  pháp  lý  khiếnthời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  “phụ  thuộc”  vào  căn  cứ   chứng  minh  nghĩa  vụ  tồn  tại.  Vì  các  căn  cứ  nêu  trên  luôn  cần  có  sự  xuất  hiện   của  ít  nhất  một  chủ  thể  trong  mối  quan  hệ  tranh  chấp,  thông  qua  hành  vi  bằng   hình  thức  này  hoặc  hình  thức  khác  thể  hiện  nghĩa  vụ  đáng  lẽ  ra  phải  thực  hiện,   nhưng  chưa  được  thực  hiện  hoặc  chưa  hoàn  thành.    Ngoài   căn   cứ   thừa   nhận   nghĩa   vụ,   thực   hiện   nghĩa   vụ   hay   hòa   giải   luật   không  quy  định  thêm  trường  hợp  ngoại  lệ  nào  khác,  nên  những  trường  hợp   thời  hiệu  khởi  kiện  dù  được  tính  lại  cũng  không  phải  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   mặc   dù   thời   hiệu   khởi   kiện   cũng   được   “tính   lại”.   Ví   dụ,trường  hợp  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại  tuy  các  mốc  sự  kiện  khác  nhau   như  đối  với  tranh  chấp  thừa  kế23,  giao  dịch  dân  sự24  nhưng  mang  hơi  hướng                                                                                                                             23  Đối với việc thừa kế đã mở trước ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế (ngày 30/8/1990), theo quy định tại khoản 4 Điều 36 Pháp lệnh thừa kế thì thời hiệu khởi kiện đến hết ngày 9/9/2000. 24  Điểm B mục 1.1 Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004: “Thời hiệu yêu cầu để Toà án giải quyết việc dân sự là 1 năm, kể từ ngày 1/1/2005, nếu quyền yêu cầu phát sinh trước ngày 1/1/2005 hoặc kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu, nếu yêu cầu phát sinh từ ngày 1/1/2005”.
22   của  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  phải  là  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện.     Có  thể  thấy  một  khi  sự  xuyên  suốt  của  thời  hiệu  khởi  kiện  bị  ảnh  hưởng  bởi   sự  kiện  pháp  lý  thì  cách  tình  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đơn  giản.  Càng  không   đơn  giản  khi  chưa  có  một  định  nghĩa  hay  khái  niệm  cho  biết  thế  nào  là  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ở  thời  điểm  nghiên  cứu,   nên  việc  đưa  ra  một  khái  niệm  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  cần  thiết.     Từ   những   phân   tích   quy   định   pháp   luật   cũng   như   lập   luận   dưới   góc   độ   nghiên  cứu  về  bản  chất  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  theo  tác  giả,  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được  định  nghĩa  như  sau:  “Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   là  sự  khôi  phục  lại  từ  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  dân   sự  mà  một  bên  căn  cứ  vào  đó  để  khởi  kiện  chưa  hoàn  thành”.   Thông  qua  nghiên  cứu  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hàm  nghĩa  quy   hồi  thời  hiệu  khởi  kiện,  giữ  nguyên  quyền  khởi  kiện  xét  về  mặt  thời  hiệu  cho   thấy  đây  là  một  trong  những  quy  định  liên  quan  đến  thời  hiệu,  nhất  thiết  phải   có  sự  đầu  tư  tìm  hiểu  đặc  điểm,  ý  nghĩa  và  hệ  quả  pháp  lý  để  có  cái  nhìn  chính   xác  cũng  như  vận  dụng  đúng  đắn  quy  định  này  trên  thực  tế.  Bộ  luật  dân  sự   2015  được  thông  qua  ngày  24/11/2015  và  có  hiệu  lực  kể  từ  ngày  01/01/2017   vẫn  giữ  không  bỏ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  đề  xuất  tại  Dự  thảo  Bộ  luật   dân   sự   (sửa   đổi)   theo   hướng   bỏ   thời   hiệu   khởi   kiện,   thời   hiệu   yêu   cầu   giải   quyết  việc  dân  sự,  chỉ  còn  lại  hai  loại  thời  hiệu  đó  là  thời  hiệu  hưởng  quyền  dân   sự,  thời  hiệu  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự25  một  lần  nữa  khẳng  định  thời  hiệu  khởi   kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  nguyên  giá  trị  điều  chỉnh.   1.2.  Đặc  điểm,  ý  nghĩa  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam   1.2.1.  Đặc  điểm  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật   dân  sự  Việt  Nam   1.2.1.1.  Đặc  điểm  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện                                                                                                                             25 Khoản 2 Điều 167 Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi).
23   Thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  có  căn  cứ  ghi  nhận  trong  Luật.  Thời   điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  ngày  tiếp  theo  ngày  xảy  ra  sự  kiện  pháp   lý  đó,  nhưng  cho  đến  nay,  các  quy  định  của  pháp  luật  về  vấn  đề  này  không  xác   định  rõ  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  phải  là  ở  thời  điểm  nào.  Chính  thời  điểm  xảy   ra  căn  cứ  không  được  minh  thị  tạo  nên  một  trong  những  đặc  điểm  riêng  của  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Việc  không  ấn  định  cụ  thể  thời  điểm  phát  sinh  căn   cứ  cho  phép  suy  luận  thời  điểm  này  ở  khía  cạnh  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  diễn   ra  trước  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  và  sau  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  chấm  dứt.   Còn  ở  khía  cạnh  tố  tụng  thời  điểm  có  thể  xảy  ra  trước  khi  quá  trình  tố  tụng  bắt   đầu  và  cũng  có  thể  chấp  nhận  ngay  khi  quá  trình  tố  tụng  đã  diễn  ra.  Tác  giả  Đỗ   Văn  Đại  cũng  từng  đề  cập  đến  vấn  đề  này  với  ý  kiến  không  khẳng  định  hay  phủ   định  thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành   trước  khi  khởi  kiện26.   Đặc  điểm  này  khiến  cho  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khác  biệt  so  với  các   quy  định  có  liên  quan.  Chẳng  hạn,  đối  với  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  quy  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  chặt  chẽ  hơn,  không  tùy  nghi  vô  định  khi  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  diễn  ra  ở  hai  thời  điểm  “cố  định”:   một  là,  thời  điểm  chủ  thể  có  quyền  và  lợi  ích  bị  xâm  phạm;  hai  là,  thời  điểm  xảy   ra  sau  thời  điểm  quyền,  lợi  ích  bị  xâm  phạm  do  các  bên  thỏa  thuận27.  Trong  khi   thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  phải   trong  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  dù  có  căn  cứ  để  không   tính  thời  gian  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  được  chấp  nhận,  do  ý  nghĩa   gián  đoạn  thời  hiệu  khởi  kiện  của  căn  cứ  không  còn.   1.2.1.2.  Đặc  điểm  về  căn  cứ  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được  quy  định  trong  BLDS  là  quy   phạm  bắt  buộc  tuân  thủ,  các  bên  trong  quan  hệ  dân  sự  không  thể  thỏa  thuận   khác.  Khi  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  được   tính   lại   từ   đầu,   thời   gian   trước   khi   xảy   ra   sự   kiện   không   tính   vào   thời   hiệu   chung.                                                                                                                               26  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865). 27  Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.  
24   Theo   quy   định   tại   Điều   162   BLDS   2005   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   lại   trong  các  trường  hợp  sau:  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn   bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện;  Bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong   một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện;  Các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   nhau”.  Khoảng  thời  gian  xảy  ra  trước  khi  có  các  sự  kiện  pháp  lý  không  được   tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  mà  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  từ  đầu,  kể  từ   ngày  tiếp  theo  xảy  ra  sự  kiện28.   Đặc  điểm  riêng  biệt  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  xuất  hiện   sự  kiện  minh  chứng  cho  sự  tồn  tại  của  nghĩa  vụ  chưa  được  thực  hiện  xong.  Sự   kiện  này  không  là  quy  định  pháp  lý  có  nguyên  nhân  do  yếu  tố  khách  quan  như   đối  với  sự  kiện  xảy  ra  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện;  không  áp  dụng  thời   hiệu  khởi  kiện  do  bản  chất  tranh  chấp;  hay  phát  sinh  do  yếu  tố  quyền  lợi  bị  xâm   phạm  như  quy  định  về  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện.     Đối  với  căn  cứ  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  được  quy  định  tại  Điều   161  BLDS  2005  phát  sinh  không  phải  bởi  ý  chí  của  các  bên  mà  do  ra  những  sự   kiện  nhất  định  được  pháp  luật  quy  định.  Trong  trường  hợp  này  thời  hiệu  tạm   dừng,  khoảng  thời  gian  diễn  ra  các  sự  kiện  đó  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi   kiện  vụ  án  dân  sự  như:   +  Khi  có  sự  kiện  bất  khả  kháng  hoặc  trở  ngại  khách  quan  khác  làm  người   có  quyền  khởi  kiện  không  thể  khởi  kiện  trong  phạm  vi  thời  hiệu.  Sự  kiện  bất   khả  kháng  là  sự  kiện  xảy  ra  một  cách  khách  quan  không  thể  lường  trước  được   và  không  thể  khắc  phục  được  mặc  dù  đã  áp  dụng  mọi  biện  pháp  cần  thiết  mà   khả  năng  cho  phép.  Ví  dụ:  bị  tai  nạn,  ốm  đau,  thiên  tai,...  Trở  ngại  khách  quan  là   những  trở  ngại  do  hoàn  cảnh  khách  quan  tác  động  làm  cho  người  có  quyền,   nghĩa  vụ  dân  sự  không  thể  biết  về  việc  quyển,  lợi  ích  hợp  pháp  của  mình  bị  xâm   phạm  hoặc  không  thể  thực  hiện  được  quyển  hoặc  nghĩa  vụ  dân  sự  của  mình.  Ví   dụ:  đi  công  tác  đột  xuất,  thư  tín  bị  thất  lạc...   +  Người  có  quyền  khởi  kiện  chưa  thành  niên,  đang  bị  mất  năng  lực  hành  vi   dân  sự,  đang  bị  hạn  chế  năng  lực  hành  vi  dân  sự  nhưng  chưa  có  người  đại  diện.   Những  người  này  không  thể  tự  mình  yêu  cầu  Toà  án  bảo  vệ  quyền  lợi  của  họ,                                                                                                                             28 Phùng Trung Lập (2013): “Hướng sửa đổi, bổ sung các quy định về thời hạn, thời hiệu trong BLDS 2005”, Tạp chí Luật học, số 10, tr.41.
25   do  họ  là  những  người  chưa  có  năng  lực  hành  vi  dân  sự  đầy  đủ,  không  có  năng   lực  hay  hạn  chế  năng  lực  hành  vi  dân  sự,  thiếu  nhận  thức  và  lý  trí,  không  có   cuộc  sống  kinh  tế  độc  lập,  không  có  đủ  năng  lực  chủ  thể  để  tự  mình  định  đoạt   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  mình  và  phải  phụ  thuộc  vào  người  đại  diện  nên   rất  khó  có  thể  tự  mình  khởi  kiện…29,  nên  pháp  luật  quy  định  tạm  ngừng  thời   hiệu  khởi  kiện,  trong  trường  hợp  họ  chứng  minh  được  không  có  người  đại  diện   hợp  pháp  bảo  vệ  quyền  lợi  của  họ.   Đối   với   căn   cứ   không   áp   dụng   thời   hiệu   khởi   kiện,   pháp   luật   quy   định   không  hẳn  do  nguyên  nhân  khách  quan,  cũng  không  phải  do  ý  muốn  chủ  quan   của  các  bên  mà  dựa  vào  đối  tượng  tranh  chấp,  sự  vi  phạm  điều  cấm  của  pháp   luật,  quy  tắc  đạo  đức  xã  hội  và  kể  cả  không  trung  thực  khi  xác  lập  giao  dịch  giữa   các  bên.  Bởi  nếu  đối  tượng  tranh  chấp  là  quyền  sở  hữu  tài  sản;  đòi  lại  tài  sản,  đòi   lại  quyền  sử  dụng  đất  do  người  khác  quản  lý,  chiếm  hữu  thông  qua  giao  dịch  dân   sự  thì  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện30;  Các  giao  dịch  dân  sự  vô  hiệu  do  giả   tạo,  trái  pháp  luật,  đạo  đức  xã  hội  thời  hiệu  yêu  cầu  Toà  án  tuyên  bố  giao  dịch   dân  sự  vô  hiệu  không  bị  hạn  chế31.  Do  bản  chất  của  đối  tượng  tranh  chấp,  sự  bất   tuân  quy  định  cấm  của  pháp  luật,  quy  tắc  đạo  đức,  giả  tạo  như  đã  trình  bày,  thời   hiệu  khởi  kiện  không  đặt  ra  cho  những  trường  hợp  này,  cho  nên  sự  thỏa  thuận   của  các  đương  sự  về  thời  hiệu  không  có  giá  trị.  Tương  tự  các  nhân  tố  vừa  nêu,   đặc  điểm  nhân  thân  của  chủ  thể  không  được  xét  đến  ở  khía  cạnh  thời  hiệu  khởi   kiện32.   Qua  sự  phân  tích  về  đặc  điểm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với   đặc  điểm  căn  cứ  của  các  quy  định  có  liên  quan  mật  thiết  với  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  như:  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhận  thấy  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  do  sự  kiện  pháp  lý  dường  như  dựa                                                                                                                             29 Lê Minh Hùng (2005): “Thời hiệu khởi kiện thừa kế - Thực trạng pháp luật và hướng hoàn thiện”, Tạp chí Khoa học pháp lý, (số 05), tr.48. 30 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 hướng dẫn Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011) 31  Điều 136 Bộ luật Dân sự 2005.   32   Khoản 4 Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011): “Thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự được thực hiện theo quy định của pháp luật. Trường hợp pháp luật không có quy định về thời hiệu yêu cầu thì thời hiệu yêu cầu để Tòa án giải quyết việc dân sự là một năm, kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu, trừ các việc dân sự có liên quan đến quyền dân sự về nhân thân của cá nhân thì không áp dụng thời hiệu yêu cầu.”
26   trên  ý  chí  hành  động  của  các  bên  trong  việc  xác  nhận  thông  qua  các  hình  thức   khác  nhau  rằng  nghĩa  vụ  đáng  lý  ra  đã  phải  được  thực  hiện,  nhưng  chưa  thực   hiện  hoặc  thực  hiện  không  đầy  đủ  như  thỏa  thuận  ban  đầu  khi  thiết  lập  giao   dịch.  Trong  khi  các  quy  định  còn  lại  dựa  vào  căn  cứ  quy  định  của  pháp  luật   phần  nhiều  mang  tính  khách  quan  hay  bản  chất  của  tranh  chấp.   1.2.1.3.  Đặc  điểm  về  hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện    Khi  đi  vào  phân  tích  các  khía  cạnh  của  quy  định  pháp  luật  bên  cạnh  phạm   vi  điều  chỉnh,  hiệu  lực  thời  gian,  hệ  quả  pháp  lý  là  điều  không  thể  bỏ  qua.  Do   một  trong  những  điều  mà  chủ  thể  của  quan  hệ  pháp  luật  quan  tâm  nhất  về  quy   định  pháp  luật  là  hệ  quả  pháp  lý  của  nó.  Bởi  xét  cho  cùng  hệ  quả  pháp  lý  là  điều   cuối  cùng,  quan  trọng  nhất  quyết  định  hiệu  quả  điều  chỉnh.  Cho  nên,  hệ  quả   pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cùng  các  đặc  điểm  về  hệ  quả  pháp  lý   cần  được  xem  xét.   Thời  hiệu  theo  nghĩa  chung  nhất  là  căn  cứ  pháp  lý  do  pháp  luật  quy  định   làm  phát  sinh,  thay  đổi,  chấm  dứt  quyền  và  nghĩa  vụ  dân  sự.  Điểm  khác  biệt  của   thời  hiệu  so  với  hành  vi  pháp  lý  hoặc  sự  kiện  pháp  lý  là  khi  một  khoảng  thời   gian  trôi  qua  và  những  điều  kiện  do  pháp  luật  quy  định  thì  hậu  quả  pháp  lý   phát  sinh33,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cũng  không  là  ngoại  lệ  với  những  hệ  quả  pháp   lý  nhất  định.     Hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  được  dẫn  chiếu  suy  luận  dựa  vào   thời  hiệu  khởi  kiện.  Trước  khi  BLDS  2015  được  thông  qua  ý  kiến  trong  Dự  thảo   BLDS  (sửa  đổi)  về  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  hết  mập  mờ34.  Sau  khi  BLDS   2015  được  thông  qua  khúc  mắc  về  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  hết  cũng  chưa   có  đáp  án  rõ  ràng  hơn  so  với  quy  định  tại  BLDS  2005.   Chúng  ta  cần  làm  rõ  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  mới  làm   bật  lên  được  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Thời  hiệu  khởi   kiện  do  pháp  luật  quy  định,  các  bên  không  có  quyền  thỏa  thuận  như  thời  hạn                                                                                                                             33  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr 333, 334. 34  Đỗ Văn Đại, Nguyễn Ngọc Hồng Phương (2015): Về các loại thời hiệu trong dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ I tháng 5/2015 (số 9), tr 5:  “BLDS 2005 quy định khi hết thời hiệu thì chủ thể được hưởng quyền, miễn trừ nghĩa vụ, hoặc mất quyền khởi kiện, yêu cầu giải quyết việc dân sự. Nhưng Dự thảo chỉ quy định chung chung là khi hết thời hiệu thì chủ thể sẽ phát sinh hậu quả pháp lý, còn hậu quả pháp lý đó là gì thì không quy định rõ mà sẽ xác định trong từng điều kiện cụ thể do luật định”.
27   do  tính  bắt  buộc  của  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  thế  mọi  sự  thỏa  thuận  của  các  bên   khi  tham  gia  vào  quan  hệ  pháp  luật  dân  sự  nhằm  thay  đổi  thời  hiệu  khởi  kiện   hoặc  cách  tình  thời  hiệu  khởi  kiện  đều  vô  hiệu.  Áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu   khởi  kiện  cũng  mang  tính  bắt  buộc  đối  với  Tòa  án  khi  xem  xét  giải  quyết  vụ   án35.     Chính  từ  hệ  quả  pháp  lý  của  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  kéo  theo  quyền  khởi   kiện  cũng  không  còn,  do  vậy  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  mang  theo  hệ  quả  pháp  lý  đặc   trưng  là  “tái  khởi  động  quyền  khởi  kiện  những  tưởng  đã  chấm  hết  cũng  là  hệ  quả   bắt  buộc  dù  các  bên  có  mong  muốn  hay  không  (nhất  là  bên  bị  kiện)”.    Việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  dẫn  đến  khoảng  thời  xảy  ra  trước  khi   sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  tính  vào  thời  hiệu  chung,  xem  như   chưa  tính  thời  hiệu.  Là  sự  bắt  đầu  nhưng  hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  không  hoàn  toàn  giống  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  dù  cả  hai   đều  có  chung  hệ  quả  về  điểm  khởi  đầu  tính  thời  hiệu  khởi  kiện.     Vì  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  sự  khởi  đầu,  nhưng  cũng  là  sự  kết  thúc   của  khoảng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  diễn  ra  bằng  cách  “phủ  nhận”  thời  gian  tính   vào  thời  hiệu  trước  đó.  Trong  khi  đó  khi  sự  kiện  làm  cho  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt   đầu,   mang   hàm   nghĩa   quyền   khởi   kiện   chính   thức   được   khởi   phát,   các   quyền  tố  tụng  liên  quan  cũng  bắt  đầu  từ  đây  và  khoảng  thời  gian  của  thời  hiệu   chính  thức  được  tính.   So  sánh  với  hệ  quả  pháp  lý  của  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi   kiện,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  có  hệ  quả  riêng  có  của  nó.  Vì  thời  gian   không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hệ  quả  pháp  lý  là  thời  hiệu  khởi  kiện  bị   tạm  ngưng,  nhưng  khoảng  thời  gian  xảy  ra  trước  khi  có  sự  kiện  tạm  ngừng  vẫn   được  tính  vào  thời  hiệu  chung.  Thời  hiệu  bị  “đứng”  lại  như  một  nút  thắt  ngăn   sự  tiếp  diễn  của  thời  hiệu  nhằm  bảo  về  quyền  khởi  kiện  của  các  chủ  thể  trong   trường  hợp  họ  không  thể  thực  hiện  quyền  khởi  kiện.  Ví  dụ:  theo  hướng  dẫn  tại   Nghị  quyết  số  58/UBTVQH10  ngày  25/8/1998  của  Uỷ  ban  thường  vụ  quốc  về   giao  dịch  dân  sự  về  nhà  ở  được  xác  lập  trước  ngày  1/7/1991  và  hướng  dẫn  tại   điểm  1  mục  IV  Thông  tư  liên  tịch  số  01/1999/TTLT-­‐TANDTC  -­‐  VKSNDTC  ngày                                                                                                                             35  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr 334.
28   25/1/1999   của   Tòa   án   nhân   dân   tối   cao,   Viện   kiểm   sát   nhân   dân   tối   cao   “Hướng  dẫn  áp  dụng  một  số  quy  định  tại  Nghị  quyết  về  giao  dịch  dân  sự  về  nhà  ở   xác  lập  trước  ngày  1/7/1991  của  Uỷ  ban  thường  vụ  Quốc  hội”  từ  ngày  1/7/1996   đến  ngày  31/12/1998  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đối  với  giao  dịch  dân   sự  về  nhà  ở  xác  lập  trước  ngày  1/7/1991.  Do  vậy,  thời  hiệu  khởi  kiện  loại  việc   này   được   tính   đến   ngày   9/3/2003.   Bắt   đầu   từ   ngày   10/3/2003   đương   sự   không  còn  quyền  khởi  kiện  đối  với  những  vụ  án  thừa  kế  có  thời  điểm  mở  thừa   kế  trước  ngày  10/9/199036.      Thời  hiệu  khởi  kiện  bị  “treo”  có  thể  ngắn  hoặc  dài  hơn  cả  thời  hiệu  khởi   kiện,   tùy   thuộc   vào   nguyên   nhân   làm   cho   thời   hiệu   khởi   kiện   được   kéo   dài.   Nhưng  sự  kéo  dài  thời  hiệu  này  thực  chất  không  làm  cho  thời  điểm  tính  thời   hiệu  khởi  kiện  bị  dịch  chuyển,  mốc  tính  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   không  thay  đổi.  Còn  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  nghĩa  nào  đó  làm  cho   thời  hiệu  khởi  kiện  được  “kéo  dài”,  do  khoảng  thời  hiệu  đã  qua  đi  không  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại   vào  ngày  tiếp  theo  diễn  ra  sự  kiện  đắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  giữ   nguyên  thời  điểm  ban  đầu  như  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện.     Như  vậy,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hệ  quả  quyền  khởi  kiện  bắt   đầu  lại,  quyền  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  giải  quyết  tranh  chấp  không  bị  ảnh   hưởng  bởi  thời  gian  qua  đi  trước  đó.  Dù  thời  hiệu  khởi  kiện  được  coi  như  là   một  sự  suy  đoán  có  tính  mặc  nhiên  về  ý  chí  của  chủ  thể  đối  với  quyền  lợi  rằng   người  có  quyền  lợi  đã  từ  bỏ  tố  quyền  nếu  họ  không  hành  động  trong  thời  hạn   mà  họ  đã  có  thể  thực  hiện  nó,  khi  không  có  bất  kỳ  trở  ngại  nào  cản  trở  việc  thực   hiện  quyền  này37  thì  chưa  hẳn  có  thể  suy  đoán  rằng  họ  đã  từ  bỏ  quyền  khởi   kiện  của  mình  giải  phóng  người  có  nghĩa  vụ  thoát  khỏi  gánh  nặng  về  nghĩa  vụ   dân  sự,  nếu  nghĩa  vụ  còn  tồn  tại,  chứng  minh  được  và  bản  thân  người  có  quyền   mong  muốn  giành  lại  quyền  lợi  chính  đáng  thông  qua  khởi  kiện.     1.2.2. Ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện     -­‐  Bảo  đảm  tính  ổn  định  trật  tự  chung  của  xã  hội:                                                                                                                             36 Nguyễn Minh Hằng (2009): Yêu cầu chia di sản thừa kế khi đã hết thời hiệu khởi kiện và khi di sản thừa kế có phần đã hết thời hiệu khởi kiện, Tạp chí Viện kiểm sát số 15/2009. 37  Trần Anh Tuấn (2011), Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ 1 tháng 6-2011, tr 1.
29   Sự  thừa  nhận  thời  hiệu  là  một  trong  những  biện  pháp  của  Nhà  nước  nhằm   thực  hiện  mục  tiêu  khách  quan  của  pháp  luật  là  bảo  đảm  trật  tự  xã  hội,  công   bằng  xã  hội38.  Do  đó  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đảm  bảo  được   trật  tự  công  cộng,  quyền  được  an  toàn,  quyền  được  ổn  định  của  con  người.  Mặt   khác,  ý  nghĩa  của  quy  định  còn  góp  phần  nâng  cao  trách  nhiệm  của  các  bên   trong  việc  yêu  cầu  Nhà  nước  bảo  vệ  quyền  lợi  cho  mình,  giảm  bớt  gánh  nặng   cho  Tòa  án.     Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cũng  góp  phần  hạn  chế  làm  xáo  trộn  các  lợi  ích  xã  hội   khác,  khi  người  dân  ý  thức  thực  hiện  quyền  của  mình  trong  trường  hợpthời   hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại.  Điều  này  giúp  cho  họ  không  phải  từ  bỏ  quyền  của   mình  để  rồi  phải  sử  dụng  các  biện  pháp  ngoài  tố  tụng  với  mục  đích  giành  lại  lợi   ích  chính  đáng  bị  xâm  phạm,  do  sự  nhận  thức  không  được  đầy  đủ,  chính  xác  về   ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đành  phải  chịu  hậu  quả  pháp  lý  bất   lợi  ngoài  mong  muốn.  Có  thể  thấy,  sự  ổn  định  của  các  quan  hệ  dân  sự  là  một   trong  những  mục  đích  điều  chỉnh  của  pháp  luật  dân  sự39,  nên  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  là  một  quy  định  của  pháp  luật  dân  sự  cũng  không  thể  không  có   mục  đích  này.   -­‐  Bảo  đảm  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  của  đương  sự:   Quyền  khởi  kiện  là  quyền  của  người  dân,  được  nhà  nước,  pháp  luật  bảo   hộ.  Mọi  chủ  thể  có  quyền,  lợi  ích  bị  xâm  phạm  hay  tranh  chấp  đều  được  pháp   luật  trao  cho  quyền  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  các  vụ  việc.  Việc  xác  định  thời   hiệu  khởi  kiện  còn  hay  hết  không  chỉ  có  ý  nghĩa  rất  quan  trọng  trong  hoạt  động   giải  quyết  tranh  chấp  của  cơ  quan  Tòa  án  mà  còn  quyền  khởi  kiện  của  đương   sự.  Nhiều  vụ  việc  trên  thực  tiễn  là  những  bài  học  “đau  đớn”  cho  các  đương  sự  vì   không  nhận  thức  đầy  đủ  về  ý  nghĩa  của  thời  hiệu  khởi  kiện.  Quy  định  về  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tạo  điều  kiện  cho  các  đương  sự  ý  thức  được  việc  bảo  vệ   quyền  lợi  của  mình  và  sớm  có  yêu  cầu  cơ  quan  có  thẩm  quyền  giải  quyết.  Tránh                                                                                                                             38 Tham khảo bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Điện trên Báo điện tử Chính phủ ngày 15/01/2015; nguồn http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-lam-ro-quy-dinh- ve-thoi-hieu/218290.vgp, truy cập ngày 20/5/2015. 39  Nguyễn Minh Hằng (2015): Cân nhắc quy định thời hiệu khởi kiện, Báo điện tử chính phủ ngày 12/3/2015 (http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-nhac-quy-dinh- ve-thoi-hieu-khoi-kien/222066.vgp, truy cap ngay 20/5/2015).
30   tình   trạng   thời   kiệu   khởi   kiện   chưa   chấm   dứt   nhưng   đương   sự   không   nhận   thức  được  đã  từ  bỏ  quyền  khởi  kiện.   -­‐  Bảo  đảm  tính  chính  xác,  khách  quan  trong  quá  trình  tiến  hành  tố  tụng:   Quyền  khởi  kiện  của  đương  sự  là  tiền  đề  làm  phát  sinh  quan  hệ  tố  tụng   dân  sự,  là  cơ  sở  để  tiến  hành  các  thủ  tục  tố  tụng  dân  sự  ở  các  giai  đoạn  tố  tụng   tiếp  theo.  Đó  là  lý  do  BLTTDS  2004  được  sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011  đã  bỏ  quy   định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  là  điều  kiện  bắt  buộc  để  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  vụ   án   và   BLTTDS   2015   được   thông   qua   ngày   25/11/2015   có   hiệu   lực   thi   hành   ngày  01/7/2016  vẫn  bảo  lưu  điều  này  tại  Điều  192.  Tuy  nhiên,  trong  quá  trình   xem  xét  giải  quyết  vụ  án,  nếu  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  đó  là  cơ  sở  để  Tòa  án   đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án.   Thời   hiệu   khởi   kiện   đối   với   từng   loại   quan   hệ   pháp   luật   tranh   chấp   đã   được  quy  định  cụ  thể  trong  pháp  luật  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình,  kinh  doanh,   thương  mại,  lao  động...  Từ  góc  nhìn  của  thực  tiễn  xét  xử,  khi  vận  dụng  pháp   luật,  thực  trạng  một  số  Toà  án  đã  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đúng  dẫn   tới  việc  ra  quyết  định  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  sai  làm  cho  đương  sự  mất  quyền   khởi  kiện.  Khi  xác  định  đúng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  Toà  án  phải  xác   định  được  quan  hệ  tranh  chấp  đó  có  được  văn  bản  pháp  luật  nào  khác  quy  định   về  thời  hiệu  khởi  kiện  hay  không.  Điều  quan  trọng  nữa  là  phải  xác  định  đúng   ngày  nào  được  coi  là  ngày  có  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  để  bắt   đầu  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  từ  đầu.   Mặt  khác,  việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  sẽ  thúc   đẩy  mạnh  hơn  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ  chứng  minh  của  đương  sự.  Khi  đó,  thay   vì  Tòa  án  ban  hành  quyết  định  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  do  hết  thời  hiệu  khởi   kiện,  Tòa  án  sẽ  ban  hành  quyết  định,  bản  án  không  chấp  nhận  yêu  cầu  khởi  kiện   của  đương  sự  nếu  đương  sự  không  thực  hiện  được,  thực  hiện  không  đúng,  đầy   đủ  quyền  và  nghĩa  vụ  chứng  minh  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn.          
31     1.3.  Nội  dung  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam     1.3.1.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một   phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  quy  định  mới  trong  Pháp  luật   Việt  Nam  khi  BLDS  năm  1995  đã  có  quy  định  này40.  Sự  kế  thừa  quy  định  về  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  hiện  nguyên  vẹn  từ  BLDS  1995  đến  BLDS  2005  phản  ánh   giá  trị  điều  chỉnh,  tính  chuẩn  mực  về  mặt  pháp  quy.  Các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  giữ  nguyên  không  thay  đổi  qua  hai  thập  kỷ  như  một  minh  chứng   thuyết  phục  cho  tính  “hoàn  thiện”  của  các  căn  cứ  này.  Điều  đó  không  có  nghĩa  là   không  cần  thêm  sự  điều  chỉnh  nào  khi  cả  lý  luận  lẫn  thực  tiễn  đang  dần  đặt  ra   yêu  cầu  cao  hơn,  phần  nào  được  thể  hiện  qua  sự  điều  chỉnh  trong  quy  định  tại   Điều  157  BLDS  2015  vừa  được  thông  qua.     Điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  ghi  nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  khi  “bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ   của  mình  đối  với  người  khởi  kiện”.  Sự  thừa  nhận  hay  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ   về  bản  chất  thể  hiện  sự  tồn  tại  của  nghĩa  vụ  phải  thực  hiện,  mang  lại  quyền   được  hành  động  hay  không  hành  động  của  người  có  quyền  yêu  cầu  người  có   nghĩa  vụ  hoàn  tất  nghĩa  vụ  đó.  Song  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  gắn   thêm  hệ  quả  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cho  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  tồn  tại.     Nghĩa  vụ  còn,  quyền  yêu  cầu  còn  là  hiển  nhiên,  nhưng  người  có  nghĩa  vụ   thừa   nhận   nghĩa   vụ   còn   đồng   nghĩa   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   lại.   Trong   trường  hợp,  mặc  dù  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  người  có  nghĩa  vụ  vẫn   thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  mình  với  người  có  quyền,  chỉ  cần  họ  thừa  nhận  một   phần  nghĩa  vụ  là  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  được  khôi  phục  trở  lại.  Thời  điểm   khôi  phục  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  ngày  tiếp  theo  ngày  người  có  nghĩa  vụ  thừa   nhận  nghĩa  vụ  của  mình.   Đối  chiếu  với  quy  định  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  chúng  tôi  thấy  không   dễ  dàng  trong  một  số  trường  hợp  để  xác  định  thời  hiệu  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.   Vì  “thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi                                                                                                                             40 Điều 171 Bộ luật Dân sự năm 1995.
32   ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,  lợi  ích  công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà   nước  bị  xâm  phạm;  trường  hợp  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên   có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thì  việc  xác  định  ngày   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  căn  cứ  vào  ngày  chấm  dứt  thoả  thuận   của  các  bên  và  được  thực  hiện  như  hướng  dẫn  tại  điểm  a  và  điểm  b  khoản  5   Điều  này”41.     Sự  kiện  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  kể  từ  ngày  tiếp   theo  của  ngày  chấm  dứt  sự  thỏa  thuận  là  trường  hợp  có  sự  phân  vân  giữa  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.  Vì  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  mà  các   bên  không  thực  hiện  ngay  việc  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ   cho  đến  một  khoảng  thời  gian  sau  đó  mới  thực  hiện.  Nhưng  thời  hiệu  khởi  kiện   đã  bắt  đầu  tính  từ  khi  hết  hạn  thực  hiện  thỏa  thuận  ban  đầu  giữa  các  bên  và   liên  tục  cho  đến  khi  các  bên  có  thỏa  thuận  khác  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ.  Trong  khi  đó,  theo  quy  định  về  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   trên  có  thể  suy  đoán  thời  gian  xảy  ra  trước  đó  chưa  phát  sinh  thời  hiệu  khởi   kiện,  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  được  tính.   Suy  đoán  này  có  vẻ  như  trùng  lặp  và  mâu  thuẫn  với  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện.  Bởi  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  và  sau  một  khoảng  thời  gian   các  bên  mới  có  trao  đổi,  xác  nhận  nghĩa  vụ  kèm  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  có  thể  xem  là  trường  hợp  xuất  hiện  căn  cứ  “bên  có   nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”  nên  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại.  Lý  giải  cho  điều  này  dựa   trên  sự  suy  luận  logic  là  không  phải  lúc  nào  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  đồng  nghĩa   với  bên  có  nghĩa  vụ  sẽ  thực  hiện  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình,  khiến  cho  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  mà  không  phải  là  bắt  đầu  như  phân  tích  ở  trên.     Bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại  đối  với  trường  hợp  đang  phân  tích  không  có  nhiều   ý  nghĩa  xét  về  mặt  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  xét  trên  hệ  quả  nào  đi  chăng  nữa  thì   thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  được  “bắt  đầu”.  Tuy  nhiên,  trên  phương  diện  lý  luận,   bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  giống  nhau                                                                                                                             41 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 Hướng dẫn thi hành một số quy định trong phần thứ nhất “Những quy định chung” của Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung theo luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự.
33   ở  một  số  hệ  quả  pháp  lý.  Điều  này  có  ý  nghĩa  đối  với  việc  giải  thích  áp  dụng  căn   cứ  để  tránh  gây  ra  sự  nhầm  lẫn,  không  tách  bạch  được  đâu  là  trường  hợp  bắt   đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  đầu  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Một  khía  cạnh  không  kém  quan  trong  khi  nhắc  đến  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  nói  chung,  trong  đó  có  căn  cứ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ   nói  riêng  là  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ.  Luật  chỉ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  khi  có  các  căn  cứ  sau,  nhưng  lại  không  có  quy  định  rõ  ràng  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ.  Xem  xét  Điều  162  BLDS  2005,  các  văn  bản  hướng  dẫn  Bộ  luật   này  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  đến  thời  hiệu  theo  quy  định  hiện  tại  chưa   cho  phép  khẳng  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  là  phải  sau  khi  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  hay  còn  trong  thời  hiệu  khởi  kiện,  trước  hay  sau  khi  tiến  hành  tố   tụng.  Luật  quy  định  chưa  rõ,  nhưng  nếu  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  phát  sinh  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  mà  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  không  phải  là  một  lý  giải  thuyết  phục  hoàn  toàn  về  thời  hiệu,  nhưng   có  thể  xem  là  một  lý  giải  hợp  lý  theo  khuynh  hướng  gia  tăng  tối  đa  có  thể  quyền   khởi  kiện  trên  phương  diện  thời  hiệu  cho  đương  sự.     Sự  bỏ  ngỏ  giới  hạn  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  đã  tạo  nên  nhiều  chiều  hướng   lập  luận.  Có  ý  kiến  cho  rằng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  chỉ  được  chấp  nhận   trước  khi  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  tranh  chấp,  như  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên  với   quan  điểm:  “việc  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  sau   khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  vụ  việc  dân  sự,  sẽ  không  áp  dụng  Điều  162  BLDS  để  tính  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  tuy  BLDS  2005  không  quy  định  nhưng  trên  thực  tế  thì  yêu   cầu  khởi  kiện  hợp  lệ  được  Tòa  án  chấp  nhận  thụ  lý  cũng  là  căn  cứ  làm  gián   đoạn  thời  hiệu.  Trong  trường  hợp  đó,  thời  hiệu  khởi  kiện  không  được  tính  lại   từ  đầu  nếu  hoạt  động  tố  tụng  bị  đình  chỉ42.     Tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly  cũng  đồng  quan  điểm  với  tác  giả  Hoàng  Thế   Liên  qua  nhận  định  “khi  áp  dụng  các  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005  cần  lưu   ý,  trường  hợp  trong  khoảng  thời  gian  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  mới  xuất  hiện  các  sự   kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Điều  162  BLDS  2005  thì  không  áp  dụng   các  quy  định  đó  để  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bởi  vì  về  mặt  tố  tụng  trước   khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  Tòa  án  phải  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  thì  Tòa                                                                                                                             42 Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr. 347.
34   án  không  được  thụ  lý  và  phải  trả  lại  đơn  khởi  kiện”  43.  Tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  góc   nhìn  thận  trọng  hơn  về  vấn  đề  này,  với  ý  kiến  không  khẳng  định  hay  phủ  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành  trước   khi  khởi  kiện44.  Quan  điểm  cá  nhân,  tôi  không  hoàn  toàn  đồng  tình  với  các  chủ   kiến  trên.  Vì  luật  đã  không  hạn  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  và  quy  định   trong  luật  tố  tụng  dân  sự  cũng  không  khước  từ  quyền  khởi  kiện  của  đương  sự   nếu  chưa  chứng  minh  được  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  ở  thời  điểm  nộp  đơn   kiện  và  trong  khoảng  thời  gian  tố  tụng  tiếp  theo.  Do  đó,  có  thể  cởi  mở  phạm  vi   thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  mọi  thời  điểm   bất  kể  trong  hay  ngoài  tố  tụng,  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.     Từ  các  phân  tích  trên  có  thể  kết  luận:  Căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận   một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  là  căn  cứ  bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện.   Tuy   nhiên   quy   định   căn   cứ   này   tạo   nên   sự   băn   khoăn  trong  nhận  định  pháp  lý  về  thời  hiệu,  bên  cạnh  sự  mập  mờ  về  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ  này  khi  không  quy  định  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  phải  diễn  ra  ở   thời  điểm  nào  mới  được  khôi  phục  lại  hoặc  không  khôi  phục  lại  thời  hiệu  khởi   kiện.  Lý  luận  là  thế,  nhưng  còn  phải  nghiên  cứu  thêm  thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ   này  mới  đánh  giá  được  khiếm  khuyết  này  thực  sự  bộc  lộ  chưa,  bộc  lộ  như  thế   nào  và  có  cần  phải  điều  chỉnh  hay  không.     1.3.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện   Căn  cứ  thứ  hai  được  áp  dụng  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  không   chỉ  dừng  lại  ở  mức  độ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  yếu  tố  chứng  minh  nghĩa  vụ  đã   được  thực  hiện  xong  một  phần,  nhưng  chưa  thực  hiện  xong  toàn  phần  theo  quy   định   tại   điểm   b   khoản   1   Điều   162   BLDS   2005.   Giống   như   căn   cứ   thừa   nhận   nghĩa  vụ,  luật  không  quy  định  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  phải   diễn  ra  trong  thời  gian  nào.  Thực  hiện  nghĩa  vụ  được  xem  như  bước  tiếp  theo   và  hệ  quả  của  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  gắn  với  trách  nhiệm  phải  thực  hiện  nghĩa   vụ  của  mình.  Vì  thế,  nếu  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi                                                                                                                             43 Nguyễn Thị Bích Ly (2014): Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của Pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.29. 44  Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865).  
35   kiện  thì  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  lại  càng  phải  được  xem  là  căn  cứ  để   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  như  một  tính  tất  yếu.    Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  mang  hình  bóng  của  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ,  bởi  nếu  không  thừa  nhận  chắc  chắn  cũng  không  có  việc  thực  hiện   nghĩa  vụ.  Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  dẫn  đến  thời  hiệu  bắt  đầu  lại  được   suy  xét  trên  cơ  sở  “thừa  nhận  ngầm”  nghĩa  vụ  và  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  mặc  dù   việc  thực  hiện  chỉ  là  một  phần.  .  Vì  vậy,  giống  như  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ   thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  có  thể  suy  luận  chấp  nhận  khi  thời   hiệu  khởi  kiện  còn  hoặc  hết,  trong  hay  ngoài  tố  tụng.  Nhưng  điều  đáng  xem  xét   nhất  đối  với  căn  cứ  này  không  phải  là  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  mà  là  cách  hiểu   và  vận  dụng  thống  nhất  về  nội  hàm  căn  cứ.  .     Việc  hiểu  thế  nào  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  xét  về  mặt  lý  luận   lẫn  thực  tiễn  còn  nhiều  điều  cần  bàn  luận  Về  lý  luận,  điều  này  làm  nảy  sinh  mối   băn   khoăn,   do   chưa   có   hướng   dẫn,   giải   thích   của   văn   bản   pháp   luật   đối   với   thuật  ngữ  thực  hiện  “xong  một  phần  nghĩa  vụ”.  Nghĩa  vụ  tuy  được  thực  hiện,   nhưng  chưa  xong  phần  nào  hoặc  không  thể  xác  định  là  đã  hoàn  thành  một  phần   khó  có  thể  coi  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  theo  như  ngôn  từ  của  quy  định   này.  Nút  thắt  của  căn  cứ  chỉ  được  tháo  gỡ  khi  giải  mã  hoàn  chỉnh  và  thống  nhất   về  cách  hiểu  và  áp  dụng.     Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  thể  được  hiểu  là  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  trong  tổng  thể  nghĩa  vụ  chung  phân  định  rõ  ràng  những  phần  vụ   khác  nhau.  Nhưng  nếu  giản  đơn  ở  mức  độ  nghĩa  vụ  luôn  được  phân  thành  các   nghĩa  vụ  nhỏ  cụ  thể  thì  không  có  gì  phải  bàn.  Vì  trên  thực  tế  có  sự  phong  phú  về   nghĩa  vụ  và  sự  thỏa  thuận  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  các  chủ  thể  không  phải  lúc  nào   cũng  làm  cho  các  nghĩa  vụ  tách  bạch.   Đối  với  trường  hợp  chỉ  có  một  quan  hệ  tranh  chấp  được  yêu  cầu  giải  quyết   trong  vụ  án,  nhưng  nghĩa  vụ  không  được  phân  thành  các  phần  nhỏ  như  quan  hệ   vay  mượn  tiền.  Trong  đó  khoản  nợ  tiền  vay,  khoản  tiền  lãi  và  toàn  bộ  khoản  nợ   đó  được  xác  định  phải  trả  trong  cùng  một  thời  điểm  thì  thanh  toán  số  nợ  bao   nhiêu  để  được  coi  là  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”.  Câu  trả  lời  quả  thật   không  đơn  giản  và  càng  phức  tạp  khi  xem  xét  thêm  khoản  tiền  lãi  mà  các  bên  có   thỏa  thuận,  bởi  theo  quy  định  của  pháp  luật  hiện  tại  nếu  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  
36   thì  chỉ  được  đòi  lại  tài  sản  đã  cho  vay-­‐nợ  gốc,  còn  tiền  lãi  thì  không  xem  xét45.   Hệ   quả,   người   cho   vay   đứng   trước   nguy   cơ   bị   mất   khoản   tiền   lãi   theo   thỏa   thuận  khi  thời  hiệu  khởi  không  được  tính  lại,  nếu  như  không  chứng  minh  được   nghĩa  vụ  trả  tiền  vay  đã  được  thực  hiện  xong  một  phần   Đối  với  trường  hợp  có  nhiều  nghĩa  vụ  xuất  phát  từ  nhiều  quan  hệ  pháp   luật  có  liên  quan  với  nhau,  để  xác  định  nghĩa  vụ  được  thực  hiện  xong  một  phần   khó  khăn  hơn  nhiều  so  với  nghĩa  vụ  phát  sinh  từ  một  quan  hệ  pháp  luật.  Vì  luật   vẫn  chưa  cho  biết  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  là  của  một  hay  của  nhiều   quan  hệ  pháp  luật,  kèm  theo  hệ  quả  của  nó.  Dẫn  đến  suy  luận  thực  hiện  xong   một  phần  nghĩa  vụ  của  một  mối  quan  hệ  pháp  luật,  chưa  đủ  điều  kiện  để  thời   hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại  cho  tất  cả  các  mối  quan  hệ  pháp  luật  khác  có   liên  quan  cùng  giải  quyết  trong  một  vụ  án.  Nếu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  khôi   phục  lại  cho  mối  quan  hệ  pháp  này  có  kéo  theo  hệ  quả  đó  cho  mối  quan  hệ  pháp   luật  khác  có  liên  quan  có  tranh  chấp.  Ví  dụ:  vừa  nợ  tiền  mua  hàng  hoặc  nợ  số   lượng  hàng  chưa  giao  theo  hợp  đồng  mua  bán,  vừa  nợ  tiền  vay  và  được  khởi   kiện   trong   cùng   một   vụ   án   thì   các   loại   nghĩa   vụ   đó   thuộc   hai   quan   hệ  pháp   luật  khác  nhau,  nếu  đã  thực  hiện  xong  nghĩa  vụ  trả  nợ  số  tiền  vay  có  hiển  nhiên   khôi  phục  lại  thời  hiệu  đối  với  nghĩa  vụ  trả  nợ  tiền  hàng  hoặc  nghĩa  vụ  giao   hàng  trong  quan  hệ  pháp  luật  mua  bán  hàng  hóa  hay  không.     Căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  nếu  được  hiểu  một  cách  máy   móc  theo  nguyên  nghĩa  ngôn  từ  không  tránh  khỏi  những  vướng  mắc  về  lý  luận,   khi  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ  có  xảy  ra,  nhưng  chưa  xác  định  được  đã  thực  hiện   “xong  một  phần  nghĩa  vụ”  thì  rất  có  thể  không  thuộc  trường  hợp  khôi  phục  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.  Tất  nhiên,  chiếu  theo  hệ  quả  pháp  lý  của  nó  người  có  quyền   mất  đi  quyền  khởi  kiện,  dù  nghĩa  vụ  vẫn  còn  tồn  tại  và  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ   tuy  chưa  xong  một  phần  nhưng  đã  diễn  ra.  Ví  dụ:  đối  với  nghĩa  vụ  trả  nợ  vay   gồm  vốn  gốc  và  lãi  suất,  bên  có  nghĩa  vụ  chỉ  trả  được  một  phần  lãi  suất  thì  có   thể  xem  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  về  lãi  để  khôi  phục  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  hay  không  quả  là  một  câu  hỏi  nan  giải.   Với   những   khiếm   khuyết  hiện   hữu   tại   căn   cứ   này,   ý   kiến   bổ   sung,   điều   chỉnh  đã  được  ghi  nhận  tại  điểm  b,  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015:  “Bên  có  nghĩa                                                                                                                             45 Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.
37   vụ  thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”.  Việc  bổ  sung  căn  cứ  thừa  nhận  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  theo   chúng  tôi  không  lấp  đầy  được  nhược  điểm  còn  tồn  tại  trong  căn  cứ  này.  Bởi  lẽ,   khi  sự  bổ  sung  căn  cứ  chỉ  làm  trùng  lắp  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157.   Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  tưởng  chừng  như  không  có  gì  để  tranh   luận  khi  thuật  ngữ  có  vẽ  rõ  nghĩa,  nhưng  suy  xét  cẩn  trọng  ta  thấy  không  phải   như  thế.  Nên  chăng  thuật  ngữ  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  cần  được   điều  chỉnh,  hoặc  có  hướng  dẫn  giải  thích  áp  dụng  thống  nhất  tránh  làm  phát   sinh  tình  trạng  bất  nhất  trong  cách  hiểu,  cách  vận  dụng  ảnh  hưởng  đến  quyền   khởi  kiện  của  đương  sự.   1.3.3.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau   Trong   quan   hệ   dân   sự   điều   quan   trọng   nhất   thúc   đẩy   các   bên   thiết   lập   quan  hệ  với  nhau  là  tính  hoàn  toàn  tự  nguyện,  không  bên  nào  được  áp  đặt,  cấm   đoán,  cưỡng  ép,  đe  doạ,  ngăn  cản  bên  nào.  Cam  kết,  thỏa  thuận  hợp  pháp  có   hiệu  lực  bắt  buộc  thực  hiện  đối  với  các  bên  và  phải  được  cá  nhân,  pháp  nhân,   chủ  thể  khác  tôn  trọng.   Hòa  giải  được  các  bên  chọn  lựa  với  tất  các  các  đặc  điểm  trên  như  một  biện   pháp  để  các  bên  giải  quyết  tranh  chấp,  tháo  gỡ  mối  bất  đồng,  rắc  rối  giữa  họ.   Khi  các  bên  chịu  ngồi  lại  thương  lượng  với  nhau,  theo  lẽ  thường  mâu  thuẫn   dường   như   được   thu   xếp   ổn   thỏa,   chiều   hướng   khởi   kiện   không   còn   là   giải   pháp  kiên  quyết  đặt  ra  trong  những  tình  huống  như  vậy.     Xuất  phát  từ  quyền  tự  do,  tự  nguyện  của  đương  sự,  nên  dù  đã  có  tranh   chấp  xảy  ra,  nhưng  nếu  các  bên  đương  sự  hòa  giải  được  với  nhau,  thỏa  thuận   được  với  nhau  luôn  luôn  được  khuyến  khích  và  các  bên  cần  phải  tôn  trọng  sự   hòa  giải,  sự  thỏa  thuận  của  họ.  Nhưng  vì  một  lý  do  nào  đó,  một  trong  các  bên   không  tôn  trọng  thỏa  thuận,  không  tôn  trọng  kết  quả  tự  hòa  giải  với  nhau,  tiếp   tục  có  tranh  chấp  thì  kết  quả  tự  hòa  giải  là  một  cơ  sở  xem  xét  vấn  đề  thời  hiệu.     Theo  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  nếu  các  bên  đã  tự   hòa  giải  với  nhau  mà  sự  hòa  giải  của  các  bên  không  thể  giải  quyết  triệt  để  vấn   đề,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  như  một  quy  định  mang  tính  dự  liệu  hợp  lý  
38   và  cần  thiết  bảo  vệ  quyền,  lợi  chính  đáng  cho  các  bên,  khi  nội  dung  hòa  giải   không  được  tôn  trọng,  thực  hiện  nghiêm  túc.   Nội  dung  và  hình  thức  các  bên  tự  hòa  giải,  thỏa  thuận  rất  phong  phú.  Các   bên  có  thể  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  hiệu  khởi  kiện,  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ,  thực  hiện  nghĩa  vụ  trong  nhiều  giai  đoạn,  trong  nhiều  lần,  thỏa  thuận   việc  bù  trừ  nghĩa  vụ,  hoặc  chỉ  phải  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  thực  hiện  một   nghĩa  vụ  khác  thay  thế  hoặc  cùng  với  bên  thứ  ba  thỏa  thuận  chuyển  giao  nghĩa   vụ,  thỏa  thuận  chỉ  phải  thực  hiện  nghĩa  vụ  khi  có  những  điều  kiện  xuất  hiện…   các  bên  có  thể  tự  hòa  giải  được  trước  hoặc  sau  khi  khởi  kiện  đều  được  tính  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.  Việc  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  về  việc  thực  hiện  nghĩa   vụ,  nhưng  sau  đó  lại  xảy  ra  tranh  chấp,  thời  điểm  các  bên  tự  hòa  giải  được  hoặc   thời  điểm  mà  các  bên  thỏa  thuận  bên  bị  khởi  kiện,  bị  yêu  cầu  phải  thực  hiện   nghĩa  vụ,  nhưng  đã  không  thực  hiện…  Tùy  theo  nội  dung  đã  thỏa  thuận  để  xác   định  thời  điểm  bắt  đầu  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Chỉ  dừng  lại  ở  thời  điểm  hòa  giải  hoặc  thời  điểm  thực  hiện  nghĩa  vụ  do  các   bên  hòa  giải  lựa  chọn  làm  mốc  tính  lại  thời  hiệu  mọi  thứ  trở  nên  đơn  giản.  Bởi   nếu  đi  vào  phân  tích  kỹ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  căn  cứ  vào  sự   hòa  giải  giữa  các  bên  ta  thấy  có  không  ít  thắc  mắc  cần  giải  đáp  về  sự  phân  định   cụ  thể  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.  Bởi  các  bên  hòa  giải  với  nhau   với   tinh   thần   thiện   chí,   trung   thực   nhằm   giải   quyết   tranh   chấp   các   bên,   tuy   nhiên  hòa  giải  không  luôn  kèm  theo  “hóa  giải  nghĩa  vụ”.     Cho  nên  rất  có  thể  khi  hòa  giải  ngoài  việc  các  bên  xác  nhận  lại  nghĩa  vụ   còn  có  việc  xác  nhận  thời  gian,  phương  thức  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Tất  nhiên  điều   này  dẫn  tới  thỏa  thuận  cho  phép  bên  có  nghĩa  vụ  thêm  thời  gian  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ.  Đây  là  một  hình  thức  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Nếu   soi  chiếu  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  23  Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP   ngày   03/12/2012,   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   tính   từ   ngày   tiếp   theo   ngày   chấm  dứt  thỏa  thuận  gia  hạn  thời  gian  thực  hiện  mà  nghĩa  vụ  vẫn  chưa  hoàn   tất.  Thế  nhưng  theo  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hòa  giải,  nếu  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  từ  thời  điểm  kế  tiếp  ngày  hòa  giải,  trong  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  sau  thời  điểm  hòa  giải  tạo  nên  một  nghịch  lý  tương  tự  như  căn  cứ  bên  có  
39   nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1   Điều  này.     Liệu  có  nên  xem  xét  lại  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  khi  luật  chưa  quy  định  cụ  thể   mà  hệ  quả  pháp  lý  khác  nhau.  Do  đó,  thời  điểm  của  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu   khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  cần  được  xem  xét  điều  chỉnh   tránh  tình  trạng  lấn  cấn  khi  áp  dụng  các  quy  định  này.  Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự   (sửa  đổi)  đã  loại  bỏ  căn  cứ  này46,  chỉ  giữa  lại  hai  căn  cứ  quy  định  tại  khoản  1   Điều  162  BLDS  2005  phải  chăng  căn  cứ  này  không  mang  giá  trị  thực  tiễn  đối   với  việc  khôi  phục  thời  hiệu  khởi  kiện,  hay  vì  quy  định  căn  cứ  hòa  giải  có  sự   chồng  lấn  về  nội  hàm  với  hai  căn  cứ  khác.  BLDS  2015  chính  thức  được  thông   qua  vẫn  giữ  nguyên  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau,  theo  tác  giả  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  đã  đặt  ra  một  thách  thức  không  nhỏ  trong  phân  định   cần  thiết  hay  không  quá  cần  thiết  quy  định  căn  cứ  này  đối  với  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện.   Không   khó   khăn   để   nhận   ra   hòa   giải   mang   nội   dung   của   sự   thừa   nhận   nghĩa  vụ  và  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Căn  cứ  hòa  giải  không  là  một  căn  cứ  độc  lập,   bản  thân  của  căn  cứ  luôn  kèm  theo  một  trong  hai  hoặc  cả  hai  căn  cứ  còn  lại.   Nhưng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  chỉ  cần  một  trong  các  căn  cứ  này  là  đủ.   Hay  nói  cách  khác  quy  định  căn  cứ  hòa  giải  giữa  các  bên  không  thật  sự  cần  thiết   khi  có  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Vì  thế,   như  phân  tích  ở  trên  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  ẩn   chứa  vướng  mắc  trong  xác  định  thời  điểm  phát  sinh  các  căn  cứ,  bên  cạnh  khó   khăn  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  đầu  hay  bắt  đầu  lại  thì  những  khó   khăn,  vướng  mắc  này  cũng  xuất  hiện  trong  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   nhau  Mặt  khác,   Ngoài  khía  cạnh  về  thời  hiệu  khởi  kiện,  hòa  giải  có  ý  nghĩa  khác  cũng  liên   quan  đến  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  mới  tại  Điều  416  BLTTDS  2015   công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành  ngoài  Tòa  án:  “Kết  quả  hòa  giải  vụ  việc  ngoài   Tòa  án  được  Tòa  án  xem  xét  ra  quyết  định  công  nhận  là  kết  quả  hòa  giải  thành   vụ  việc  xảy  ra  giữa  cơ  quan,  tổ  chức,  cá  nhân  do  cơ  quan,  tổ  chức,  người  có  thẩm                                                                                                                             46 Điều 175 Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi).
40   quyền  có  nhiệm  vụ  hòa  giải  đã  hòa  giải  thành  theo  quy  định  của  pháp  luật  về  hòa   giải”.     Theo  quy  định  mới  sự  tự  hòa  giải  của  các  bên  nếu  đi  đến  kết  quả  thống   nhất  phương  thức  giải  quyết  tranh  chấp  còn  tồn  tại  sẽ  có  thêm  một  vai  trò  đó  là   định  đoạt  luôn  trách  nhiệm  của  các  bên  về  nội  dung  hòa  giải  thông  qua  sự  công   nhận  của  Tòa  án47.  Tòa  án  chỉ  là  chủ  thể  trung  gian  xác  nhận  hiệu  lực  của  hòa   giải,  không  còn  giữ  vai  trò  giải  quyết,  quyết  định  như  trước  đây.  Tuy  nhiên,  kết   quả  tự  hòa  giải  của  các  bên  chỉ  được  Tòa  án  xem  xét  công  nhận  trong  thời  hạn   06  tháng,  kể  từ  ngày  các  bên  đạt  được  thỏa  thuận  hòa  giải  thành48.  Vậy  nếu  hết   thời  hạn  06  tháng  thì  dù  các  bên  có  yêu  cầu  Tòa  án  công  nhận  hòa  giải  thành   cũng   không   được   Tòa   án   công   nhận   và   Tòa   án   giải   quyết   theo   thủ   tục   bình   thường?     Quy  định  công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành  ngoài  tố  tụng  có  thể  hiểu  là  đã   có  chuyển  hóa  gián  tiếp  yêu  cầu  khởi  kiện  dân  sự  thành  yêu  cầu  giải  quyết  việc   dân  sự  một  cách  đặc  biệt,  và  cũng  chuyển  hóa  luôn  thời  hiệu  khởi  kiện  thành   thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  trong  thời  hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  sự   kiện  tự  hòa  giải  giữa  các  bên  diễn  ra  làm  cho  việc  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trở  nên  phức  tạp  hơn.  Vì  thời  hiệu  khởi  kiện  dân  sự  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày   các  bên  tự  hòa  giải  thành,  nhưng  trong  thời  hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  này  thời   hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  cũng  có  hiệu  lực.  Có  thể  suy  luận  theo  hai   hướng:  một  là  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  tính  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hòa   giải  song  song  với  thời  hiệu  yêu  cầu  Tòa  án  công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành   trong  thời  gian  06  tháng;  hai  là  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  bắt  đầu  lại  kể  từ   ngày  tiếp  theo  ngày  các  bên  hòa  giải  mà  bắt  đầu  từ  ngày  tiếp  theo  khi  hết  thời   hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  hòa  giải.  Cách  tiếp  cận  thứ  nhất  hay  thứ  hai  đều  có  vấn                                                                                                                             47 Điều 417 BLTTDS 2015 quy định điều kiện công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án: 1. Các bên tham gia thỏa thuận hòa giải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. 2. Các bên tham gia thỏa thuận hòa giải là người có quyền, nghĩa vụ đối với nội dung thỏa thuận hòa giải. Trường hợp nội dung thỏa thuận hòa giải thành liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người thứ ba thì phải được người thứ ba đồng ý. 3. Một hoặc cả hai bên có đơn yêu cầu Tòa án công nhận. 4. Nội dung thỏa thuận hòa giải thành của các bên là hoàn toàn tự nguyện, không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với Nhà nước hoặc người thứ ba. 48 Khoản 1 Điều 418 BLTTDS 2015.
41   đề  xét  về  thời  hiệu,  khi  tính  chuẩn  xác,  liên  tục,  áp  dụng  độc  lập  và  riêng  biệt   của  thời  hiệu  đối  với  từng  loại  vụ  việc  không  còn.     Sự  chuyển  hóa  thời  hiệu  khởi  kiện  cùng  với  sự  chuyển  hóa  quan  hệ  tranh   chấp  không  phải  quá  mới  mẻ  trong  Pháp  luật  Việt  Nam  với  các  quy  định  liên   quan  đến  tranh  chấp  thừa  kế  đã  quá  thời  hạn  mười  năm49,  theo  hướng  dẫn  tại   Nghị  quyết  02/2004/NQ-­‐HĐTP  ngày  10/8/2004  tại  mục  2.450.  Như  vậy,  để  có   thể  phân  chia  di  sản  thừa  kế  khi  hết  thời  hiệu  cần  phải  có  sự  đồng  ý  của  tất  cả   các  đồng  thừa  kế  và  có  văn  bản  cùng  xác  nhận  là  đồng  thừa  kế  hoặc  các  thừa  kế   không  có  tranh  chấp  về  hàng  thừa  kế  và  đều  thừa  nhận  di  sản  do  người  chết  để   lại  chưa  chia.  Khi  đó,  di  sản  này  sẽ  được  chuyển  thành  tài  sản  chung  của  các   thừa  kế  và  được  giải  quyết  như  quy  định  nêu  trên.  Sự  chuyển  hóa  từ  quan  hệ   tranh  chấp  thừa  kế  thành  quan  hệ  tài  sản  chung,  trên  cơ  sở  đồng  thuận  bằng   văn  bản  của  các  đồng  thừa  kế  giống  như  sự  tự  hòa  giải  giữa  các  bên  về  tranh   chấp  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết.  Luật  không  quy  định  đây  là  trường  hợp  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  hướng  giải  quyết  lại  có  phần  tương  tự  như   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  nhằm  “gia   hạn”  thời  gian  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  cho  các  bên,  và  Tòa  án  có  thể  công   nhận  sự  thỏa  thuận  về  di  sản  của  các  đồng  thừa  kế  thời  hiệu  khởi  kiện  chia   thừa  kế  đã  hết.  Do  đó,  theo  quan  điểm  cá  nhân,  tôi  cho  rằng  đáng  lý  ra  có  thể   xem  trường  hợp  nêu  trên  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  (ngoại   lệ),  vì  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.  Tác  giả  Tưởng  Thị  Lan  cũng  có  ý  kiến  liên                                                                                                                             49   Điều 645 BLDS 2005: "Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế..." 50 Không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế: a. Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết và cần phân biệt như sau: a.1. Trường hợp có di chúc mà các đồng thừa kế không có tranh chấp và thoả thuận việc chia tài sản sẽ được thực hiện theo di chúc khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo di chúc. a.2. Trường hợp không có di chúc mà các đồng thừa kế thảo thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo thoả thuận của họ. a.3. Trường hợp không có di chúc và các đồng thừa kế không có thoả thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo quy định của pháp luật về chia tài sản chung. b. Trường hợp người chết để lại di sản cho các thừa kế nhưng các thừa kế không trực tiếp quản lý, sử dụng mà di sản đó đang do người khác chiếm hữu bất hợp pháp hoặc thuê, mượn, quản lý theo uỷ quyền... thì các thừa kế có quyền khởi kiện người khác đó để đòi lại di sản.
42   quan  đến  việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án   thừa  kế  với  nhận  định:    “BLDS  năm  1995  và  BLDS  năm  2005  chỉ  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  (tại  Điều  171  BLDS  năm  1995  và  Điều  162  BLDS  năm  2005).  Đây  là  quy  định   được  áp  dụng  chung  cho  tất  cả  các  loại  vụ  việc  dân  sự,  trong  đó  có  loại  việc  là   tranh  chấp  thừa  kế.  Quy  định  này  tạo  cơ  sở  pháp  lý  để  giải  quyết  các  vụ  án  tranh   chấp  di  sản  thừa  kế  đã  quá  mười  năm  kể  từ  thời  điểm  mở  thừa  kế,  khi  vụ  việc  đó   thỏa  mãn  các  điều  kiện  trong  Điều  171  BLDS  1995  và  Điều  162  BLDS  2005.  Tuy   nhiên,  trong  thực  tế  xét  xử  các  tranh  chấp  thừa  kế  cũng  chưa  áp  dụng  quy  định   này  (đối  với  loại  tranh  chấp  khác  đã  được  áp  dụng  Điều  162  BLDS  2005)”51.      Căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau,  những  tưởng  bản  thân  căn  cứ  đã   có  sự  rõ  ràng  ở  nội  hàm,  nhưng  khi  đối  chiếu  với  các  căn  cứ  còn  lại  có  thể  thấy   căn  cứ  này  đang  bao  quát  luôn  nội  hàm  các  căn  cứ  khác.  Lý  luận  chưa  sáng  tỏ   thì  khó  có  thể  thực  tiễn  diễn  ra  theo  chiều  ngược  lại.  Tuy  nhiên,  dù  xét  dưới  góc   độ  nào  đi  nữa  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  là  một  quy  định  có  ý  nghĩa   lý  luận  và  thực  tiễn  sâu  sắc  được  xuất  phát  từ  quyền  tự  do,  tự  nguyện  cam  kết,   thỏa  thuận,  quyền  tự  định  đoạt…  đã  được  quy  định  trong  Hiến  pháp,  trong  rất   nhiều  các  ngành  luật  khác  nhau52.       Kết  luận  Chương  1   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  quy  định  có  ý  nghĩa  quan  trọng  trên  cả   phương  diện  lý  luận  và  thực  tiễn  thực  hiện  pháp  luật.  Tuy  nhiên,  cho  đến  nay   những  nghiên  cứu  lý  luận  về  vấn  đề  này  chưa  nhiều,  một  số  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  dù  được  ghi  nhận  trong  BLDS  2005,  kế  thừa  trong  BLDS   2015   nhưng   còn   chưa   thực   sự   đi   vào   cuộc   sống.   Nguyên   nhân   xuất   phát   từ   những  thiếu  vắng  quy  định  về  điều  kiện  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu                                                                                                                             51 Ths. Tưởng Thị Lan (2015): Cơ sở pháp lý của việc giải quyết các vụ tranh chấp thừa kế đã quá mười năm kể từ thời điểm mở thừa kế, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II tháng 12/2015 (số 24), tr. 1. 52  Ví dụ tại Điều 4 của Bộ luật Dân sự năm 2005 có quy định về quyền tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận như sau: “Quyền tự do cam kết, thỏa thuận trong việc xác lập quyền, nghĩa vụ dân sự được pháp luật bảo đảm, nếu cam kết, thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội”.  
43   khởi  kiện;  sự  chưa  rõ  ràng  về  nguyên  tắc  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện...     Các  căn  cứ  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt   Nam  nhìn  tổng  thể  đều  có  một  điểm  chung  đó  là  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  còn   tồn  tại  khi  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đã  hết,  mặc  dù  phương  thức  khẳng  định   điều  này  khác  nhau.  Xuất  phát  từ  vấn  đề  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  chưa  được   minh  thị,  nội  hàm  các  căn  cứ  không  thật  sự  rõ  ràng  dẫn  đến  nhiều  hướng  diễn   giải  trái  chiều,  tạo  nên  các  luồng  ý  kiến  khi  căn  cứ  này  theo  một  khía  cạnh  trong   một  chừng  mực  bao  hàm  luôn  căn  cứ  khác.  Đây  là  nguyên  nhân  dẫn  đến  việc   hiểu  và  vận  dụng  pháp  luật  trong  thực  tiễn  xét  xử  chưa  nhất  quán.  Riêng  đối   với  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  còn  nhiều  vướng  mắc  về  lý  luận  liên  quan  đến   thời  hiệu  khởi  kiện  trong  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  và  công  nhận  nội  dung   hòa  giải.  Ngoài  ra,  phạm  vi  áp  dụng  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  một  số  trường  hợp  còn  bỏ  ngỏ  như  đối  với  tranh  chấp  thừa  kế…    Kết  quả  nghiên  cứu  một  số  vấn  đề  lý  luận  cũng  như  thực  trạng  pháp  luật  về   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ở  nội  dung   chương  này  là  nền  tảng  để  tác  giả  nghiên  cứu  thực  trạng  áp  dụng  pháp  luật  và   đề  xuất  các  kiến  nghị  hoàn  thiện  pháp  luật  tại  chương  2  của  luận  văn.               CHƯƠNG  2.THỰC  TIỄN  ÁP  DỤNG  QUY  ĐỊNH  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU   KHỞI  KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM  TẠI  TÒA  ÁN  NHÂN   DÂN  VÀ  KIẾN  NGHỊ  HOÀN  THIỆN  PHÁP  LUẬT     Quy  định  pháp  luật  hoàn  thiện  đến  mức  độ  nào  thể  hiện  thông  qua  gương   chiếu  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  đó.  Bởi  chính  trong  quá  trình  vận  dụng  pháp  
44   luật  vào  thực  tế  mới  có  thể  nhận  thấy  tính  khả  thi  và  khiếm  khuyết  còn  tồn  tại   cần  phải  sửa  đổi,  bổ  sung  để  đáp  ứng  yêu  cầu  điều  chỉnh  xã  hội.  Thời  hiệu  được   ghi  nhận  trong  Pháp  luật  dân  sự  ở  các  nước  tiên  tiến  được  hiểu  là  căn  cứ  để  xác   lập  hoặc  xoá  bỏ  một  quyền,  bằng  cách  để  cho  một  khoảng  thời  gian  trôi  qua53.   Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  cũng  không  là  ngoại  lệ.  Có  thể  nói,  thời  hiệu  khởi   kiện  là  một  trong  những  yếu  tố  mang  tính  quyết  định  đối  với  việc  bảo  vệ  lợi  ích   của  đương  sự.  Vì  rằng  nếu  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  thì  dù  có   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  và  có  đủ  chứng  cứ  thì  đương  sự  cũng  không  được   Tòa  án  xem  xét  yêu  cầu  để  giải  quyết  tranh  chấp  đó54.  Trong  trường  hợp  như   vậy,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  là  quy  định  nếu  viện  dẫn  sẽ  mang  lại  quyền  tố  tụng  và   các  quyền,  lợi  ích  khác  phát  sinh  dựa  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  cần  phải  được  suy   xét.  Vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  và  đang  ở  mức  độ  nào   đòi  hỏi  sự  tổng  quan  quy  định  và  áp  dụng  thực  tiễn  các  căn  cứ  của  quy  định   này.   Trong  quá  trình  nghiên  cứu,  tác  giả  đã  cố  gắng  tìm  kiếm  thông  tin,  số  liệu   thống  kê  các  bản  án,  quyết  định  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  cho  nhận  xét,  đánh  giá,  bình  luận  quy  định  này.  Tuy  nhiên,  đến  thời  điểm   nghiên  cứu  chưa  có  báo  cáo,  tổng  kết  hay  thống  kê  của  Tòa  án  hay  các  Cơ  quan   chuyên  môn  liên  quan  về  vấn  đề  này,  nên  tác  giả  không  thể  khai  thác,  nhìn  nhận   thực   trạng   theo   nhữngsố   liệu   xác   định.   Do   vậy,   hướng   tiếp   cận   thông   qua   những  bản  án,  quyết  định  cụ  thể  tác  giả  thu  thập  được  so  sánh,  đối  chiếu  với   quy  định  pháp  luật  và  quan  điểm  của  chuyên  gia,  người  có  chuyên  môn  trong   bài  viết,  bài  nghiên  cứu  hay  phát  biểu  của  họ  để  phần  nào  khái  quát  thực  trạng   áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   2.1.  Xác  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện     2.1.1.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  trong  thời  hiệu  khởi   kiện                                                                                                                               53 Tham khảo bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Điện trên Báo điện tử Chính phủ ngày 15/01/2015 (http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-lam-ro-quy- dinh-ve-thoi-hieu/218290.vgp, truy cập ngày 20/5/2015). 54 Chủ nhiệm để tài Nguyễn Thị Hoài Thương (2007): Báo cáo kết quả nghiên cứu để tài nghiên cứu khoa học cấp bộ - Thời hiệu khởi kiện vụ việc dân sự những vấn đề lý luận và thực tiễn, TP.HCM, tr 65.
45   Thực  tiễn  áp  dụng  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  là  điều  không  thể  bỏ  qua  khi   nghiên  cứu  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  vẫn  còn  nhiều  tranh  luận,  tổng   hợp  chung  làm  cho  gam  màu  của  căn  cứ  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   có  một  chút  gợn,  không  trong,  không  tươi  sáng  như  mục  đích,  ý  nghĩa  mà  quy   định  này  hướng  tới.    Khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,  thời  điểm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  được   chấp  nhận  là  đương  nhiên.  Vấn  đề  là,  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  mà  căn  cứ   phát  sinh  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  có  được  tính  lại  hay  không,  BLDS  chỉ  ghi  nhận   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  có  các  căn  cứ  nhưng  không  xác  định  cụ  thể   thời  điểm  các  căn  cứ  phát  sinh  có  nhất  thiết  phải  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết   hay  còn.  Thực  tiễn  xét  xử,  vấn  đề  này  đã  dẫn  đến  những  lúng  túng  nhất  định  khi   cân  nhắc  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  kiện.  Đơn  cử  khi  áp  dụng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  trường  hợp  “khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa   vụ  dân  sự  các  bên  không  có  ngay  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa   vụ  đó”:   Ví  dụ  1:  Bản  án  số  211/2015/DS-­‐ST  ngày  20/8/2015  ngày  20/8/2015  của   Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:   “Theo  giấy  thỏa  thuận  vay  tài  sản  thì  thời  hạn  vay  là  02  năm  kể  từ  ngày  ký  giấy   thỏa  thuận  ngày  10/3/2008,  nhưng  khi  hết  thời  hạn  vay,  hơn  04  năm  sau  (Tòa   án  thụ  lý  ngày  17/12/2014)  bà  Hoa  mới  khởi  kiện  buộc  ông  Bá  phải  trả  cho  bà   Hoa  83  lượng  vàng  SJC  được  quy  đổi  ra  tiền  đồng  Việt  Nam  theo  giá  vàng  tại   thời  điểm  thi  hành  án.  Do  đó,  xác  định  quan  hệ  pháp  luật  là  quyền  đòi  lại  tài   sản”.   Bản  thân  các  đương  sự  trong  vụ  án  trên  đều  không  có  ý  kiến  về  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  nhận  định  của  Hội  đồng  xét  xử  cũng  như  trong  suốt  quá  trình   Tòa  án  giải  quyết  vụ  án  này  nói  riêng.  Theo  nội  dung  đơn  khởi  kiện,  nguyên   đơn  kiện  về  quan  hệ  tranh  chấp  hợp  đồng  vay  tài  sản.  Các  tài  liệu  trong  hồ  sơ   thể  hiện  quan  hệ  pháp  luật  không  phải  là  kiện  đòi  lại  tài  sản,  vì  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  như  hội  đồng  xét  xử  nhận  định.  Do  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  căn  cứ  vào  lời  khai  của  nguyên  đơn  và  xác  nhận  của  bị  đơn:  “Sau  khi   kết  thời  hạn  vay,  ông  Bá  đã  liên  hệ  với  bà  để  xin  kéo  dài  thời  hạn  trả  nợ  do  công   việc  làm  ăn  của  ông  gặp  nhiều  khó  khăn,  chưa  có  khả  năng  trả  số  vàng  đã  vay.  
46   Do  tin  tưởng  thông  cảm  cho  hoàn  cảnh  khó  khăn  của  ông  Bá  và  là  chị  em  ruột,   nên  bà  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả.  Việc  gia  hạn  này  không  lập  thành  văn  bản.   Tuy  nhiên  từ  đó  cho  đến  nay  ông  Bá  vẫn  chưa  trả  số  vàng  vay,  dù  bà  đã  nhiều   lần  yêu  cầu  ông  Bá  trả  nợ”.    Hết  thời  hạn  trả  nợ  bị  đơn  đã  chủ  động  thừa  nhận  nợ,  liên  hệ  với  bị  đơn   xin  kéo  dài  thời  hạn  trả  nợ  và  được  nguyên  đơn  đồng  ý.  Rất  có  thể  trong  trường   hợp  này,  đương  sự  và  cơ  quan  tiến  hành  tố  tụng  đang  phân  vân  giữa  bắt  đầu   thời   hiệu   khởi   kiện   và   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   vì   rằng   có   tình   tiết   nguyên  đơn  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả  nợ  cho  bị  đơn55.  Hồ  sơ  vụ  án  không   khai  thác,  làm  rõ  nguyên  đơn  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả  nợ  cho  bị  đơn  là  bao   nhiêu  lâu  nên  không  có  căn  cứ  để  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi   kiện  và  cũng  rất  khó  có  thể  suy  luận  theo  hướng  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt   đầu  lại  và  thời  hiệu  khởi  kiện  hợp  đồng  vay  vẫn  còn.  Tuy  nhiên,  qua  phân  tích   và  đánh  giá  có  thể  thấy  căn  cứ  thừa  nhận  nợ  trong  vụ  án  hoàn  toàn  có  thể  diễn   ra  trong  thời  gian  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  lẽ  vì  lý  do  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   nằm   trong   thời   hiệu   khởi   kiện,   nên   hội   đồng   cho   rằng   không  có  ý  nghĩa  về  thời  hiệu  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết  mà  tính  lại  là   không  chuẩn.  Dẫn  đến  việc  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   hết  là  chưa  thật  sự  thuyết  phục.   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án  nhân   dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh:  “…Căn  cứ  vào  Công  văn  ngày  06/10/2011   của  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  và  Công  văn  số  216/Cty.KHDA  ngày  18/10/2011   của  Công  ty  Hồng  Quang  thì  Công  ty  Hồng  Quang  có  trách  nhiệm  thanh  toán  số   tiền  15.000.000.000  đồng  đã  nhận  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  trong  thời  hạn   30  ngày  kể  từ  ngày  05/10/2011.  Tuy  nhiên  phía  Công  ty  Hồng  Quang  đã  không   thực  hiện  đúng  thỏa  thuận  nêu  trên.  Sau  đó,  Công  ty  Hồng  Quang  đã  nhiều  lần   cam  kết  thanh  toán  số  tiền  đặt  cọc  còn  thiếu  nhưng  cũng  không  thực  hiện  đúng   cam  kết.  Căn  cứ  vào  Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán  ngày  26/5/2014  và  sự   xác  nhận  của  các  bên  đương  sự  thì  tính  đến  ngày  12/3/2014,  Công  ty  Hồng                                                                                                                             55 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”;
47   Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  tổng  cộng  8.900.000.000   đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa  thanh  toán  thêm  khoản   tiền  nào.  Vì  vậy,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải   thanh  toán  số  tiền  nợ  gốc  còn  thiếu  6.100.000.000  đồng  là  có  căn  cứ  nên  Hội   đồng  xét  xử  chấp  nhận.    Ngoài  số  tiền  nợ  gốc,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  còn  yêu  cầu  Công  ty  Hồng   Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  số  tiền  gốc  kể   trên  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  Hội  đồng  xét  xử  nhận   thấy:…Công  ty  Hồng  Quang  đã  nhiều  lần  cam  kết  nhưng  không  thanh  toán  số  tiền   đã  nhận  đúng  hạn.  Mặt  khác,  tại  “Biên  bản  làm  việc”  ngày  07/8/2012,  Công  ty   Hồng   Quang   xác   nhận   còn   nợ   Công   ty   Đức   Long   Gia   Lai   số   tiền   nợ   gốc   là   10.200.000.000   đồng,   đồng   thời   cam   kết   chậm   nhất   là   ngày   15/8/2012   trả   200.000.000  đồng.  Số  tiền  nợ  gốc  còn  lại  Công  ty  Hồng  Quang  sẽ  trả  trong  vòng   10  tháng  kể  từ  ngày  15/8/2012,  mỗi  tháng  trả  ít  nhất  1.000.000.000  đồng  và  trả   lãi  suất  2,5%/tháng/số  tiền  chậm  trả.  Căn  cứ  vào  Điều  306  Luật  Thương  mại   2005  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số   tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số  nợ   gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm  theo  mức  lãi   suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét   xử  chấp  nhận”.   Phân  tích  vụ  án  có  thể  thấy  tranh  chấp  phát  sinh  từ  hợp  đồng  đã  chấm  dứt   giữa  các  bên,  về  nguyên  tắc  thời  hiệu  khởi  kiện  là  02  năm56.  Thời  gian  khởi  kiện   trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  ngày  tiếp  theo  ngày  cuối  cùng   của  thời  hạn  thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ   của  hai  bên  đương  sự57,  nhưng  ngày  09/10/2014  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  mới   nộp  đơn  khởi  kiện  là  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  nếu  không  có  căn  cứ  gián  đoạn   thời  hiệu  khởi  kiện  hay  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Xét  chi  tiết  hơn  ở   vụ  việc  này,  nguyên  đơn  yêu  cầu  bị  đơn  trả  khoản  tiền  cọc  đã  nhận  sau  khi  hai   bên  thỏa  thuận  thanh  lý  hợp  đồng,  nên  đây  thực  chấp  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài                                                                                                                             56 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005. 57 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”.
48   sản  phát  sinh  từ  hợp  đồng  chuyển  nhượng  quyền  sử  dụng  đất  không  tính  thời   hiệu  khởi  kiện58.  Không  có  nhiều  điều  phải  bàn,  nếu  nguyên  đơn  chỉ  yêu  cầu  bị   đơn  trả  tiền  cọc,  không  yêu  cầu  tiền  lãi.  Việc  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  chấp  nhận   yêu  cầu  của  nguyên  đơn  buộc  bị  đơn  phải  trả  lại  khoản  tiền  cọc  và  phải  thanh   toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính   trên  số  nợ  gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,   theo  mức  lãi  suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  không  phù   hợp  với  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Vì  đối  với  yêu  cầu  thanh   toán   khoản   tiền   gốc   không   áp   dụng   thời   hiệu   khởi   kiện,   Tòa   án   thụ   lý   giải   quyết   theo   thủ   tục   chung59.   Với   yêu   cầu   thanh   toán   khoản   tiền   lãi,   Tòa   án   không  có  căn  cứ  giải  quyết  vì  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Cho  nên  Hội  đồng  xét   xử  đã  chấp  nhận  yêu  cầu  tính  lãi  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  (nguyên  đơn   kiện   đòi   lại   tài   sản)   căn   cứ   vào   Điều   306   Luật   Thương   mại   200560   có   phần   không  hợp  lý  vì  điều  này  được  áp  dụng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  còn.     Lý  giải  cho  hướng  giải  quyết  này,  rất  có  thể  Hội  đồng  xét  xử  cho  rằng  thời   hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  do  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ,  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  ngày  05/11/2011   mà  là  ngày  15/8/2012.  Nhưng  cách  giải  thích  này  không  thật  sự  thuyết  phục,  vì   thời  gian  khởi  kiện  trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  tiếp  theo   ngày  cuối  cùng  của  thời  hạn  thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ  của  hai  bên  đương  sự.  Cho  nên  xác  định  ngày  15/8/2012  là  ngày   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  sẽ  chính  xác  hơn.  Vì  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát   sinh,  một  thời  gian  sau  các  bên  mới  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ  mà  vẫn  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  bắt  đầu  và  chỉ  bắt  đầu  khi   hết  thời  hạn  gia  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  không  chuẩn  về  mặt  lập  luận.                                                                                                                               58 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 59 Điểm b khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012. 60   Điều 306 Luật thương mại 2005: “Bên bị vi phạm có quyền yêu cầu trả tiền lãi trên số tiền chậm trả theo lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường tại thời điểm thanh toán tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, hoặc pháp luật có quy định khác”.  
49   Tình  tiết  vụ  án  phản  ánh  rõ  nét  những  vướng  mắc  về  xác  định  thời  hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   hay   bắt   đầu   lại   trong   trường   hợp   hết   thời   hạn   thực   hiện   nghĩa  vụ  những  các  bên  không  có  ngay  một  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ  cho  đến  một  khoảng  thời  gian  sau  đó.  Điều  này  khiến  cho  Tòa  án   hết  sức  lúng  túng  khi  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  và  dường  như  Tòa  án  đang   theo  hướng  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  chứ  không  phải  bắt  đầu  lại.   Tác  giả  không  đồng  tình  với  cách  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  này  của  thực   tiễn  vì  những  lý  do  đã  trình  bày.   - Vướng  mắc:   Không  phải  bất  cứ  lúc  nào  ngay  sau  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  các  bên   liền  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Như  vậy,  khi  các  bên  chưa  có   thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu   kể  từ  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ61.  Thời  hiệu  khởi  kiện  rõ  ràng  đã  bắt  đầu,   nhưng  sau  một  khoảng  thời  gian  kể  từ  thời  điểm  này  các  bên  mới  có  thỏa  thuận   kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  và  theo  quy  định  của  pháp  luật  hiện  tại  chỉ   khi  hết  thời  hạn  thỏa  thuận  kéo  dài  này  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  bắt  đầu  là  có   vấn  đề  về  mặt  lý  luận,  vì  “thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu,  nhưng  lại  chưa  bắt   đầu”.  BLTTDS  201562  vừa  được  thông  qua  cũng  không  đề  cập  đến  trường  hợp   này,  đã  tạo  nên  khoảng  trống  không  xác  định  thời  hiệu  tố  tụng  từ  thời  điểm  hết   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.Theo  tác  giả  trong  trường  hợp  này  phải  xác  định  thời   hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu.  Thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  liên  tục  cho  đến  thời   điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  có  hai  khả   năng  về  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  xảy  ra:      Khả  năng  thứ  nhất:  Nếu  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  phải  xem  đây  là  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  bởi  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ                                                                                                                             61 Điểm a khoản 4 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được tính kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước bị xâm phạm và được xác định như sau: Đối với nghĩa vụ dân sự mà các bên có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định thời hạn thực hiện, nếu hết thời hạn đó mà bên có nghĩa vụ không thực hiện, thì ngày hết hạn thực hiện nghĩa vụ là ngày xảy ra xâm phạm. 62  Khoản 1 Điều 184: “Thời hiệu khởi kiện, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự được thực hiện theo quy định của Bộ luật dân sự”.
50   là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Nhưng  khoảng  thời  gian  các  bên  thỏa   thuận  kéo  dài  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  xem  thời  gian  kéo  dài  là  sự   gián  đoạn  thời  hiệu  theo  thỏa  thuận  của  các  bên63.     Khả  năng  thứ  hai:  Nếu  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết  khoảng  thời  gian  giữa   thời  điểm  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  với  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo   dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  vẫn  được  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện.  Tuy   nhiên,  khi  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tương  tự  phân  tích  ở  trên,  nên  khoảng  gian  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát  sinh  bị  “vô  hiệu”.  Thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính   lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  các  bên  có  thỏa  thuận  và  thời  gian  tính  vào  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  được  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hết  thời  hạn  gia   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  giữa  các  bên.  Do  khoảng  thời  gian  kéo  dài  thực  hiện   nghĩa  vụ  không  được  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  sự  thỏa  thuận  của  các  bên   làm  gián  đoạn  thời  hiệu.  Có  nghĩa  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được   sử  dụng  ngay  cả  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Cả  hai  khả  năng  đều  có  hệ  quả  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  khác  so  với  quy   định  pháp  luật  hiện  tại,  nhưng  từ  góc  độ  lý  luận  về  thời  hiệu  tác  giả  cho  rằng  ý   kiến  của  mình  có  tính  hợp  lý  nhất  định.   - Kiến  nghị:      Luật  chưa  có  hướng  dẫn  cách  tính  thời  hiệu  trong  trường  hợp  “khi  hết   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực   hiện  nghĩa  vụ  đó,  nhưng  việc  thỏa  thuận  này  không  được  thực  hiện  ngay  sau   khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Do  đó,  tác  giả  kiến  nghị  cần  có  văn  bản  hướng   dẫn  cụ  thể  về  cách  tính  thời  hiệu  trong  trường  hợp  này  như  sau:     1. Khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  thì  ngày  tiếp  theo  ngày  nghĩa  vụ   dân  sự  đến  hạn  các  bên  không  có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ,   thì  việc  xác  định  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  căn  cứ  là  ngày  tiếp   theo  ngày  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  (thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu).                                                                                                                             63 Điểm g khoản 4 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Trong các trường hợp được hướng dẫn tại các điểm a, b, c, d, đ và e khoản 5 Điều này nếu các bên có thoả thuận khác về thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện, thì thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được xác định theo thoả thuận của các bên.
51   2. Khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  các  bên  không  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ,  nhưng  sau  đó  một  khoảng  thời  gian  các  bên  mới   có  thỏa  thuận  này  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo   ngày  các  bên  có  thỏa  thuận  và  thời  gian  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại   được  tính  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hết  thời  hạn  gia  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  giữa   các  bên  (do  khoảng  thời  gian  kéo  dài  thực  hiện  nghĩa  vụ  không  được  tính  vào   thời  hiệu  khởi  kiện  vì  sự  thỏa  thuận  của  các  bên  làm  gián  đoạn  thời  hiệu).   Tác   giả   cho   rằng,   việc   hướng   dẫn   cụ   thể   này   trong   Nghị   quyết   của   Hội   đồng  thẩm  phán  về  thời  hiệu  sẽ  góp  phần  hạn  chế  bất  cập  đối  với  việc  xác  định   thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong   trường  hợp  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Bên   cạnh  khắc  phục  được  lỗ  hổng  về  thời  thời  hiệu,  hướngdẫn  này  sẽ  góp  phần  tăng   thêm  tính  hoàn  thiện  về  lý  luận  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu   khởi  kiện,  theo  hướng  chấp  nhận  căn  cứ  ngay  cả  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa   kết  thúc,  khẳng  định  bản  chất  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đúng   như  tên  gọi  của  quy  định.   2.1.2.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  trong  quá  trình  tố  tụng     Một  vấn  đề  nổi  cộm  liên  quan  đến  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đó  là  thời   điểm   xảy   ra   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện.   Điều   162   BLDS   2005   và   BLDS  2015  không  cho  biết  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  chỉ  cho  biết  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  tiếp   theo  sau  ngày  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  theo  nguyên  nghĩa  là  sự  khởi  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có   căn  cứ  luật  định,  vậy  có  phải  chỉ  cần  có  căn  cứ  luật  định  là  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  mà  không  cần  xem  xét  đến  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  hay  không?  Quy   định  của  pháp  luật  không  rõ  ràng  và  thực  tiễn  cũng  không  nhất  quán  đã  tạo  ra   sự  bối  rối  khi  áp  dụng  quy  định  này.     Ví  dụ  1:  Bản  án  số  72/2014/DS-­‐ST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre,  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:  “Đây  là  vụ  kiện  tranh   chấp  đòi  lại  tài  sản  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  đối  với  bà  Phạm  Thị  Ren”…  Theo   hồ  sơ  khởi  kiện  vào  năm  2006  cho  đến  năm  2008,  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  và   bà  Phạm  Thị  Ren  có  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn  nuôi  tôm  với  hình  thức  là  chị  
52   Ngân  cung  cấp  thức  ăn  cho  bà  Ren  nuôi  tôm  từ  lúc  thả  tôm  cho  đến  khi  thu   hoạch  xong  bà  Ren  phải  thanh  toán  toàn  bộ  số  tiền  thức  ăn  mà  bà  đã  mua.  Lúc   đầu,  bà  Ren  thực  hiện  đầy  đủ.  Đến  năm  2008,  chị  Ngân  giao  thức  ăn  cho  bà  Ren,   sau  khi  kết  toán  bà  Ren  còn  nợ  chị  Ngân  số  tiền  120.000.000  đồng,  dù  bà  Ren   đã  thu  hoạch  tôm  xong.  Do  không  thanh  toán  số  tiền  nêu  trên,  nhiều  lần  chị   Ngân  đến  yêu  cầu  bà  Ren  hoàn  trả,  bà  Ren  hẹn  nhưng  không  thực  hiện…Tại   Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước  bà   có  nêu,  khi  chị  Ngân  đến  đòi  tiền,  bà  cứ  nghĩ  con  bà  thiếu,  bà  có  hứa  với  bà   Ngân  trả  từ  từ  nhưng  bà  hỏi  con  bà  thì  con  bà  không  thiếu,  đã  trả  xong  cho  chị   Ngân  rồi  nên  bà  không  còn  thiếu  gì  nữa.  Về  phía  chị  Ngân  tại  phiên  tòa  có  cung   cấp  cho  Hội  đồng  xét  xử  lời  dịch  từ  ghi  âm  của  cuộc  nói  chuyện  việc  chi  Ngân   cùng  chồng  là  anh  Hiếu  đến  đòi  tiền  bà  Phạm  Thị  Ren,  sau  khi  nghe  băng  ghi  âm   này,  bà  Ren  thừa  nhận  đây  là  tiếng  nói  của  bà.  Như  vậy,  đã  khẳng  định  được  số   tiền  nêu  trên  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  cuộn  băng  ghi  âm   giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  và  bà  Ren  đã  hứa  để  từ  từ  trả”.     Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại  nhận  định  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  có  xác   lập  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn,  việc  bà  Ren  không  thực  hiện  đúng  nghĩa  vụ   thanh  toán  là  vi  phạm  hợp  đồng  giữa  các  bên,  bà  Ngân  có  quyền  khởi  kiện  thời   hạn  2  năm  kể  từ  khi  có  hành  vi  vi  phạm  xảy  ra  (suy  đoán  02  năm  bắt  đầu  từ   năm   2009).   Đến   tháng   11/2013   bà   Ren   mới   khởi   kiện   đã   quá   thời   gian   2   năm  này,  bà  không  còn  quyền  khởi  kiện  tranh  chấp  hợp  đồng  dân  sự  nữa,  mà   chuyển   sang   tranh   chấp   đòi   lại   tài   sản   như   Hội   đồng   xét   xử   nhận   định.   Tất   nhiên,  điều  đó  đúng  nếu  không  có  tình  tiết  khác  thay  đổi  thời  hiệu  khởi  kiện.   Trong  vụ  việc  này  Tòa  án,  tuy  có  xem  xét  đến  tình  tiết  bà  Ren  thừa  nhận  nợ  bà   Ngân  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  tại  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh   Phước  và  cuộn  băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  bà   Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  nội  dung  băng  ghi  âm  bà  Ren  đã   hứa  để  từ  từ  trả.  Nhưng  Hội  đồng  xét  xử  đã  “quên”  không  đánh  giá  ý  nghĩa  của   chứng  cứ  này  đối  với  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Bà  Ren  phủ  nhận  thông   tin  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013,  vì  cho  rằng  nhớ  nhầm.  Nhưng  tại   phiên  tòa  bà  Ren  đã  thừa  nhận  giọng  nói  trong  cuộn  băng  ghi  âm  thể  hiện  bà   Ren  còn  nợ  chị  Ngân  120.000.000  đồng.  Do  đó,  Hội  đồng  xét  xử  có  thể  căn  cứ   vào  sự  thừa  nhận  ngay  tại  phiên  tòa  của  đương  sự  để  nhận  định  thời  hiệu  khởi  
53   kiện  bắt  đầu  lại  theo  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005.  Đồng  thời  xác  định   quan  hệ  tranh  chấp  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp  “Hợp  đồng  mua  bán”   và  xem  xét  thêm  phần  lãi  suất  do  bà  Ren  vi  phạm  nghĩa  vụ  thanh  toán  trong   hợp  đồng164  sẽ  thuyết  phục  hơn,  đảm  bảo  tốt  hơn  quyền  lợi  đáng  có  của  nguyên   đơn  như  tại  các  bản  án,  quyết  định  khác65.  Tuy  nhiên,  Hội  đồng  xét  xử  đã  bỏ   qua  tình  tiết  này,  theo  tác  giả  nguyên  nhân  rất  có  thể  vì  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  phát  sinh  tại  thời  điểm  vụ  án  đã  được  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết,  tức  là  trong  tố   tụng  nên  không  được  chấp  nhận.   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  429/2010/KDTM-­‐ST  ngày  09/4/2010  của  Tòa  án  nhân   dân  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh66:  “  Tại  biên  bản  hòa  giải  ngày  06/3/2009  tại  Tòa   án  nhân  dân  Quận  11,  ông  Wen  có  trình  bày:”  Tôi  thừa  nhận  là  trước  đây  giữa   tôi  và  ông  Hóa  có  hợp  tác  làm  ăn  chung  về  việc  mua  bán  gỗ  dăm.  Tôi  thừa  nhận   là  bản  photo  “Bảng  kê  chi  tiết  xuất  nhập  gỗ  dăm  ngày  13/12/2005”  (chữ  hoa)   mà  ông  Hóa  cung  cấp  cho  Tòa  án  đúng  là  chữ  ký  của  tôi  đã  ký  trên  văn  bản  đó.   Những  dòng  chữ  viết  tay  ở  cuối  văn  bản  này  là  do  tôi  ghi,  ghi  bằng  chữ  hoa  và   có  nội  dung  là:  Khoản  này  xuất  khẩu  gỗ  dăm,  lợi  nhuận  còn  lại  là  50.902USD,   trong  đó  có  ông  Hóa,  25.450USD  ông  Hóa  được  hưởng”.  Ngoài  ra  cũng  trong   ngày  06/3/2009  giữa  hai  ông  Wen  và  ông  Hóa  có  lập  Biên  bản  đối  chiếu  “Bảng   kê”  tiếng  Hoa  được  dịch  đúng  nội  dung  tiếng  Việt  (Tài  liệu  thu  thập  trực  tiếp  từ   Tòa  án  nhân  dân  Quận  11),  đồng  thời  các  bên  đều  thừa  nhận  “nội  dung  và  chữ   ký”  trên  bảng  kê  đúng  là  chữ  ký  của  ông  Wen  và  ông  Hóa”.  Cả  hai  bên  đều  đã  ký   vào   biên   bản   này   cùng   với   đại   diện   nguyên   đơn   ông   Mạnh…Như   vậy   là   đến   ngày  06/3/2009  tại  Tòa  án  nhân  dân  Quận  11  và  hai  ông  đã  trực  tiếp  làm  việc,   ông  Wen  đã  thừa  nhận  toàn  bộ  nội  dung  văn  bản  trước  đây  ngày  13/12/2005   là  đúng  sự  thật.  Do  đó,  có  thể  căn  cứ  Điều  171  BLDS  1995  và  Điều  162  BLDS   2005  quy  định:  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự”.                                                                                                                               64  Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác”. 65  Bản án số 25/2012 của Tòa án nhân dân huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai: “Căn cứ vào Biên bản hòa giải và cam kết cùng ngày 5/8/2011, ông Lâm đã thừa nhận toàn bộ số nợ gốc theo yêu cầu của ông Hùng là 50 triệu đồng. Do vậy, theo Điều 162 của Bộ luật dân sự có căn cứ để tính thời hiệu khởi kiện vụ án được tính lại kể từ ngày tiếp theo ngày ông Lâm nhận nợ. Vì vậy, yêu cầu của nguyên đơn về việc đòi nợ gốc là 50 triệu đồng và yêu cầu tính lãi suất là có cơ sở” (Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.854); 66  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865-866.  
54   Trong  vụ  án  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là   trong  quá  trình  tố  tụng  khi  Tòa  án  tiến  hành  hòa  giải  và  căn  cứ  này  được  chấp   nhận  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.     Như  vậy,  cùng  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  ở  thời   điểm  Tòa  án  tiến  hành  giải  quyết  vụ  án,  tuy  nhiên  cách  tiếp  cận  giải  quyết  của   Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre  và  Tòa  án  nhân  dân  Thành  phố   Hồ  Chí  Minh  khác  nhau  cho  thấy  thực  tiễn  chưa  thống  nhất.     - Vướng  mắc:   Không   phải   tự   nhiên   mà   thực   tiễn   lại   có   những   hướng   chấp   nhận   trái   ngược  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nguyên   nhân  xuất  phát  từ  quy  định  của  pháp  luật  chưa  rõ  ràng  về  thời  điểm  phát  sinh   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiệndẫn  đến  cách  hiểu  có  phần  tùy  nghi.   Chính  từ  không  rõ  ràng  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  dẫn  đến  những  quan  điểm  trái  chiều  về  vấn  đề  này.  Tác  giả  Nguyễn   Thị   Hoài   Thương   có   quan   điểm:   “việc   xác   định   sự   kiện   hòa   giải   của   các   bên   đương   sự   nếu   vận   dụng   để   tính   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   khi   sự   hòa   giải   nằm   ngoài  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  sẽ  gây  bất  ổn  trong  các  tranh  chấp  về  thừa  kế,  làm   cho  tranh  chấp  kéo  dài,  trở  nên  phức  tạp  và  khó  giải  quyết”67.  Tác  giả  Hoàng   Thế  Liên  có  quan  điểm  khác:  “việc  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay   toàn  bộ  nghĩa  vụ  sau  khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  vụ  việc  dân  sự,  sẽ  không  áp  dụng  Điều   162  BLDS  2005  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  tuy  BLDS  2005  không  quy  định   nhưng  trên  thực  tế  thì  yêu  cầu  khởi  kiện  hợp  lệ  được  Tòa  án  chấp  nhận  thụ  lý   cũng  là  căn  cứ  làm  gián  đoạn  thời  hiệu.  Trong  trường  hợp  đó,  thời  hiệu  khởi   kiện  không  được  tính  lại  từ  đầu  nếu  hoạt  động  tố  tụng  bị  đình  chỉ68.  Tác  giả   Nguyễn  Thị  Bích  Ly  cũng  đồng  quan  điểm  với  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên  qua  nhận   định  “khi  áp  dụng  các  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005  cần  lưu  ý,  trường  hợp   trong  khoảng  thời  gian  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  mới  xuất  hiện  các  sự  kiện  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Điều  162  BLDS  2005  thì  không  áp  dụng  các  quy  định  đó                                                                                                                             67  Nguyễn Thị Hoài Thương (2011), “Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.28. 68  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr. 347.
55   để  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện”69.  Trong  khi  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  góc  nhìn   thận  trọng  hơn  về  vấn  đề  này,  với  ý  kiến  chưa  rõ  nét  khẳng  định  hay  phủ  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành  trước   khi  khởi  kiện70.   Nếu  chỉ  dựa  vào  câu  chữ  của  điều  luật  chưa  thể  cho  ta  biết,  quan  điểm  của   tác  giả  nào  phù  hợp  nhất.  Tuy  nhiên,    tôi  không  đồng  tình  với  cả  hai  luồng  ý   kiến  nêu  trên.  Vì  quan  điểm  thứ  nhất  đi  ngược  lại  với  mục  đích  của  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  quy  định  tạo   thêm  cơ  hội,  ít  nhất  là  cơ  hội  về  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  các  đương  sự  trong   trường  hợp  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết,  nghĩa  vụ  vẫn  tồn  tại  và  Tòa  án  được  lựa   chọn  là  cơ  quan  giải  quyết  tranh  chấp  tốt  nhất  của  họ.  Tác  giả  Nguyễn  Thị  Hoài   Thương  cho  rằng  việc  vận  dụng  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  sự  hòa  giải   nằm  ngoài  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  sẽ  gây  bất  ổn   trong  các  tranh  chấp  về  thừa  kế,  làm  cho  tranh  chấp  kéo  dài,  trở  nên  phức  tạp   và  khó  giải  quyết,  chẳng  khác  nào  đi  ngược  lại  hoàn  toàn  với  mục  đích  của  điều   luật,  hạn  chế  quyền  được  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  tranh  chấp  của  đương  sự   khi  có  tài  liệu,  chứng  cứ  chứng  minh  cho  yêu  cầu  của  họ  là  có  căn  cứ.     Đối  với  quan  điểm  của  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên,  tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly   không  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  xảy  ra  trong  quá  trình  giải   quyết  vụ  án  có  phần  thiếu  thuyết  phục.  Bởi  pháp  luật  không  cấm,  không  giới   hạn  thời  gian,  không  gian  diễn  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  miễn   là  có  chứng  cứ  chứng  minh.  Bên  cạnh  đó,  lý  do  mà  tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly   đưa  ra  nhằm  lập  luận  cho  nhận  định  của  mình  chưa  chuẩn  xác,  có  sự  nhầm  lẫn   về  tố  tụng  khi  chỉ  áp  dụng  BLTTDS  2004,  chưa  cập  nhật  sửa  đổi  bổ  sung  của   BLTTDS  năm  2011  nên  có  khẳng  định  sai  là  trước  khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  Tòa   án  phải  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  thì  Tòa  án  không  được  thụ  lý  và  phải   trả  lại  đơn  khởi  kiện.  Vì  theo  quy  định  của  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm   2011)  thời  hiệu  khởi  kiện  ở  đây  không  được  hiểu  là  thời  hiệu  thụ  lý  đơn,  mà   phải  được  hiểu  là  bên  có  nghĩa  vụ  được  miễn  trừ  nghĩa  vụ  khi  đó  hết  thời  hạn   mà  họ  phải  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  mình.  Còn  quyền  khởi  kiện  là  quyền  cơ  bản                                                                                                                             69 Nguyễn Thị Bích Ly (2014): Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.29. 70  Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865).  
56   của  các  chủ  thể  trong  quan  hệ  pháp  luật  dân  sự  và  Toà  án  luôn  có  trách  nhiệm   phải  thụ  lý  đơn  khởi  kiện  và  không  được  lấy  lý  do  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  để  từ   chối  thụ  lý  đơn  khởi  kiện  khi  có  yêu  cầu.  Tòa  án  không  được  trả  lại  đơn  vì  lý  do   thời  hiệu  đã  hết  71.       Thực  tiễn  xét  xử,  Tòa  án  chấp  nhận  sự  kiện  diễn  ra  trong  quá  trình  giải   quyết  vụ  án  theo  biên  bản  hòa  giải  tại  Tòa  án.  đã  tạo  nên  tiền  lệ  áp  dụng  quy   định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cần  được  phổ  biến.     Về  lý  luận,  hướng  chấp  nhận  sự  kiện  chứa  đựng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  ở  mọi  thời  điểm  có  thể  một  mặt  phù  hợp  với  thực  tiễn,  mặt  khác   phù  hợp  với  xu  thế  gia  tăng  cơ  hội  quyền  khởi  kiện  cho  đương  sự  với  những   quy  định  thay  đổi  bổ  sung  ngày  càng  có  lợi  cho  đương  sự  trong  việc  thực  hiện   quyền  khởi  kiện.  Ví  dụ:  Quy  định  Tòa  án  từ  chối  nhận  đơn  khởi  kiện  vì  lý  do   thời  hiệu,  chuyển  thành  Toà  án  không  được  lấy  lý  do  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết   để  trả  lại  đơn  khởi  kiện72;  Quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  tranh  chấp  quyền   sở  hữu,  đòi  lại  tài  sản…  đã  được  loại  bỏ,  sửa  đổi  theo  hướng  không  tính  thời   hiệu  khởi  kiện  cho  loại  vụ  việc  này73;  Quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế   trước  đây  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  hết  quyền  khởi  kiện  đã  mở  thêm  cơ  hội  khởi   kiện  cho  các  đương  sự  khi  đủ  điều  kiện  khởi  kiện  chia  tài  sản  chung74  hay  quy   định  tăng  thêm  thời  gian  khởi  kiện  thừa  kế  theo  quy  định  tại  khoản  1  Điều  623   BLDS  201575…                                                                                                                             71 Khoản 6 Điều 8 Nghị quyết 05/2012/NQ/HĐTP ngày 03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn thi hành một số quy định về thủ tục giải quyết vụ án tại Tòa án cấp sơ thẩm: “Khoản 1 Điều 168 của BLTTDS đã bỏ căn cứ trả lại đơn khởi kiện vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết, vì vậy, Toà án không được lấy lý do thời hiệu khởi kiện đã hết để trả lại đơn khởi kiện. Trường hợp trước đây, Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết mà đương sự có yêu cầu khởi kiện lại, thì Toà án thụ lý vụ việc và đương sự phải nộp tiền tạm ứng án phí nếu không thuộc diện được miễn theo quy định pháp luật. Trường hợp đã có bản án, quyết định của Toà án bác yêu cầu hoặc đình chỉ vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết, thì Toà án căn cứ điểm b khoản 1 Điều 168 của BLTTDS để trả lại đơn khởi kiện và giải thích cho họ biết họ có quyền làm đơn đề nghị xem xét vụ việc theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định nêu trên“ . 72  Khoản 6 Điều 8 Nghị quyết 05/2012/NQ/HĐTP ngày 03/12/2012 .   73 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. 74 Điểm 2.4 điều 2 mục I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Hội đồng thẩm phán TANDTC: 75 Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế.
57   Quy  định  sửa  đổi  tại  BLTTDD  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011)  bỏ  căn  cứ   “thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết”  vốn  dĩ  là  một  trong  những  căn  cứ  để  Tòa  án  trả  lại   đơn  khởi  kiện  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  168  BLTTDS  2004,  là  một   bước  đột  phá  trong  lập  pháp,  thoát  ra  rào  cản  của  quan  niệm  hết  thời  hiệu  khởi   kiện  thì  mất  quyền  khởi  kiện.  BLTTDS  2015  vẫn  duy  trì  quy  định  không  trả  lại   đơn  khởi  kiện  vì  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,  minh  chứng  cho  tư  duy  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  hết  “cửa”  nộp  đơn  đã  không  còn.  Như  vậy,  lâu  nay  truyền  thống  pháp   lý  ở  nước  ta  xây  dựng  khái  niệm  về  thời  hiệu  khởi  kiện  dựa  trên  nguyên  lý  “Còn   thời  hiệu  khởi  kiện,  còn  quyền  khởi  kiện;  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  mất  quyền   khởi  kiện”,  nhưng  nếu  hiểu  theo  tinh  thần  của  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung   năm  2011)  thì  “hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  mất  quyền  khởi  kiện”76.     Theo  tác  giả  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chẳng  qua  là  phương  tiện  tạo   thêm  cơ  hội  để  chủ  thể  được  thực  hiện  quyền  khởi  kiện,  thế  nên  không  có  lý  do   gì  lại  suy  luận  theo  hướng  ngược  lại  hạn  chế  quyền  khởi  kiện  của  họ  chỉ  vì  thời   điểm  xảy  căn  cứ.  Đúng  như  quan  điểm  của  tác  giả  Lê  Mạnh  Hùng  về  vấn  đề  thời   hiệu  khởi  kiện:  “Thời  hiệu  khởi  kiện  sẽ  dẫn  đến  việc  khởi  kiện  không  còn  ý   nghĩa  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  trước  khi  nguyên  đơn  có  thể  có  lý  do  để   nhận  ra  rằng  nguyên  đơn  có  thể  thực  hiện  quyền  khởi  kiện  để  bảo  vệ,  quyền  và   lợi  ích  hợp  pháp  của  họ”77.    Để  thời  hiệu  khởi  kiện  duy  trì  và  phát  huy  ý  nghĩa,  giải  pháp  nhất  thiết   phải  đặt  ra.  Giống  như  việc  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ   án  dân  sự  được  tính  từ  ngày  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  trừ  trường   hợp  pháp  luật  có  quy  định  khác78  có  những  vướng  mắc  nhất  định  trong  nhận   thức  về  thời  điểm  phải  có  hướng  dẫn  của  văn  bản  dưới  luật  thống  nhất79.  Thời   điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  tương  tự,   từ  những   phân  tích  về  thực  trạng  pháp  luật,  ta  thấy  thiếu  sót  đang  nằm  ở  điểm  thiếu  quy   định  minh  thị  về  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Các                                                                                                                             76 Nguyễn Hải Sơn (2014): Thống nhất nhận thức, quy định và áp dụng pháp luật về thời hiệu khởi kiện để nâng cao chất lương giải quyết các vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân, Tạp chí Tòa án nhân dân số 3, tr 10. 77 Lê Mạnh Hùng (2011): Luật về thời hiệu khởi kiện của một số nước và một số kiến nghị đối với quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân số 6, tr. 42. 78 Khoản 1 Điều 159 Bộ luật dân sự 2005. 79 Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.
58   kiến  nghị  hoàn  thiện  quy  định  này  đề  cập  khá  nhiều  trong  quá  trình  soạn  thảo,   lấy  ý  kiến,  nhưng  khi  BLDS  2015  được  thông  qua  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  không  được  thể  hiện  rõ  80.     - Kiến  nghị:   Theo   Phó   Chủ   tịch   kiêm   Tổng   Thư   ký   Liên   đoàn   Luật   sư   Việt   Nam   Đỗ   Ngọc   Thịnh,  BLDS  2005  có  vị  trí  đặc  biệt  quan  trọng,  là  văn  bản  quy  phạm  pháp  luật   điều  chỉnh  lĩnh  vực  rộng  lớn  các  quan  hệ  xã  hội,  các  giao  lưu  dân  sự  của  cá   nhân,  pháp  nhân  và  các  chủ  thể  khác.  Bộ  luật  đã  phát  huy  vai  trò  to  lớn  trong   việc  điều  chỉnh  các  quan  hệ  xã  hội  có  tính  phổ  biến  trong  đời  sống,  đáp  ứng   được  yêu  cầu  trong  tình  hình  mới  của  đất  nước,  phù  hợp  với  điều  kiện  của  Việt   Nam  cũng  như  phục  vụ  hội  nhập  quốc  tế….  Tuy  nhiên,  đến  nay,  Bộ  luật  cũng  đã   bộc  lộ  những  hạn  chế,  bất  cập  nhất  định  như  có  những  quy  định  không  phù  hợp   với  sự  phát  triển  của  đất  nước  trong  thời  kỳ  công  nghiệp  hoá,  hiện  đại  hoá,  hội   nhập  quốc  tế;  có  những  quy  định  không  cụ  thể,  rõ  ràng  chưa  tương  thích  với   những  quy  định  trong  các  điều  ước  và  thông  lệ  quốc  tế  mà  Việt  Nam  tham  gia…   Việc  tổng  kết  tìm  ra  những  hạn  chế  không  còn  phù  hợp  để  sửa  đổi  BLDS  2005   là  cần  thiết  nhằm  hoàn  thiện  hệ  thống  pháp  luật  nước  ta,  đáp  ứng  nhu  cầu  phát   triển81.     Quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  ngoại  lệ  với  xu  hướng   điều  chỉnh  quy  định  pháp  luật  chung,  trong  đó  quy  định  về  thời  điểm  xảy  ra  căn   cứ.  BLDS  2015  vừa  được  Quốc  hội  thông  qua  vẫn  giữ  quy  định  về  thời  hiệu   khởi  kiện,  không  xóa  bỏ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu82,  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  giữ  nguyên  không  thay  đổi,  ngoại  trừ  có  sự  sửa  đổi,  thêm,   bớt  thuật  ngữ  trong  hai  căn  cứ  đầu  tiên.  BLDS  2015  không  khẳng  định  hay  phủ   định  thời  điểm  sự  kiện  xảy  ra  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  phải  diễn  ra  trước  hay   có  thể  sau  khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  kiện  với  quy  định  nước  đôi:  Bên  có  nghĩa  vụ  “đã”   thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  (điểm  a  khoản  1  Điều  157  và  Bên  có   nghĩa  vụ  thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với   người  khởi  kiện  (điểm  b  khoản  1  Điều  157).  Đã  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  căn  cứ                                                                                                                             80 Điều 157 Bộ luật dân sự 2015. 81 Tổng kết thi hành Bộ luật Dân sự năm 2005: Nhiều vấn đề cần được sửa đổi, bổ sung (http://duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/TT_TINLAPPHAP/View_Detail.aspx?ItemID=960 truy cập ngày 07/7/2015). 82 Điều 168 Bộ luật dân sự (sửa đổi).
59   thể  hiện  việc  này  đã  diễn  ra  rồi  và  người  khởi  kiện  lấy  đó  làm  căn  cứ  yêu  cầu   khởi  kiện  được  Tòa  án  xem  xét  về  thời  hiệu  khi  thụ  lý  hồ  sơ.  Còn  thừa  nhận   nghĩa  vụ/thừa  nhận  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  không  cho  biết  gian  xảy  ra   việc  thừa  nhận  trước  hay  sau  khi  khởi  kiện.  Tuy  rằng,  sự  sửa  đổi  bổ  sung  thiên   về  hướng  không  bắt  buộc  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  phải  trước  khi  Tòa  án  thụ  lý   giải  quyết.  Nhưng  qui  định  vẫn  còn  lập  lờ,  chắc  chắn  sẽ  tiếp  tục  dấy  lên  luồng   tranh  luận  xác  định  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  do   đó  thực  tiễn  khó  có  thể  tránh  khỏi  bối  rối  khi  áp  dụng  qui  định  này.  Cho  nên,  tác   giả  thấy  quy  định  sửa  đổi  chưa  giải  quyết  triệt  để  vấn  đề  xác  định  thời  điểm  xảy   ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nên  kiến  nghị  hoàn  thiện  là  cần  bổ   sung  quy  định  hướng  dẫn  thống  nhất  áp  dụng  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao  theo  hướng:    “Tòa  án  phải  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có  căn  cứ   phát  sinh  dù  ở  bất  kỳ  thời  điểm  nào,  kể  cả  khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  giải  quyết  vụ  án”.   Như  vậy  điều  luật  sẽ  thống  nhất  giữa  điểm  a  và  điểm  b  khoản  1  Điều  157   BLDS  2015  sẽ  không  còn  lấn  cấn  khi  cân  nhắc  đã  thừa  nhận  hay  thừa  nhận  lúc   nào  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  bắt  đầu  lại,  mà  chỉ  cần  có  chứng  cứ  (bất  cứ  thời   điểm  nào)  thể  hiện  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại.  Có  như  vậy,  tinh  thần  của  căn  cứ  áp  dụng  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  mới  được  đảm  bảo.  Nếu  không  đã  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   khi  có  những  căn  cứ  sau…nhưng  lại  giới  hạn  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  thì  thoạt   nghe  đã  có  gì  đó  không  ổn.     Kiến  nghị  này  vừa  mang  tính  kỹ  thuật,  vừa  đảm  bảo  tốt  nhất  quyền  khởi   kiện  của  đương  sự,  giảm  thiểu  được  tranh  luận  không  cần  thiết  chỉ  vì  xác  định   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  xảy  ra  ở  thời  điểm  nào  thì  mới  được   chấp  nhận,  còn  xảy  ra  ở  thời  gian  nào  thì  không.  Ở  phương  diện  thực  tiễn  giải   quyết,  kiến  nghị  này  khắc  phục  được  tình  trạng  Tòa  án  “từ  chối  khéo”  đơn  khởi   kiện  của  đương  sự  vì  lý  do  thời  hiệu,  tuy  rằng  luật  không  cho  phép  trả  lại  đơn   khởi  kiện  do  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  đảm  bảo  quyền  chứng  minh  của  đương   sự  là  “vô  cùng”  trước  khi  có  bản  án  quyết  định  có  hiệu  lực  pháp  luật  đối  với  yêu   cầu  của  đương  sự.    
60   2.2.  Chứng  cứ  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện     Quy   định   về   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   được   ghi   nhận   trong   BLDS   nhưng  chứng  cứ  để  chứng  minh  sự  tồn  tại  của  căn  cứ  này  lại  được  ghi  nhận   trong  BLTTDS.  Thực  tiễn  áp  dụng  về  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  khá  phức  tạp  với  những  hướng  giải  quyết  trái  chiều  trong  việc  chấp   nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Ví  dụ  1:  Bản  án  kinh  doanh  thương  mại  sơ  thẩm  số  11/2015/KDTM-­‐ST   ngày  10/12/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Cần  Giuộc,  tỉnh  Long  An  xác  định   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  nên  chấp  nhận  yêu  cầu  khởi  kiện  của  nguyên   đơn.   Tuy   nhiên,   Bản   án   số   04/2016/KDTM-­‐PT   ngày   09/3/2016   của   Tòa   án   nhân  dân  tỉnh  Long  An  tuyên  hủy  một  phần  bản  án  này  do  thời  hiệu  khởi  kiện   đã  hết:  “Xét  tờ  “Thư  xác  nhận  nợ,  vay”  lập  ngày  19/02/2014  do  ông  Lin  Pen   Yuan  ký  xác  nhận  số  nợ  mà  Công  ty  Fu-­‐I  phải  trả  cho  Công  ty  Đức  Khánh  tính   đến  ngày  31/12/2013  là  3.599.253.378  đồng,  Công  ty  Đức  Khánh  căn  cứ  vào   Điều  162  BLDS  2005  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  này  được  bắt  đầu  lại  từ   ngày  20/02/2014.  Tuy  nhiên,  theo  lời  trình  bày  của  Công  ty  Fu-­‐I  và  các  chứng   cứ  thu  thập  trong  hồ  sơ  vụ  án  cũng  như  quá  trình  tham  gia  tố  tụng  tại  phiên  tòa   thấy  rằng:  Trong  quá  trình  thi  công  các  công  trình,  ông  Lin  Pen  Yuan  được  Công   ty  Fu-­‐I  thuê  trông  coi  và  ký  các  biên  bản  nghiệm  thu,  biên  bản  bàn  giao  công   trình,  nhưng  ông  Lin  Pen  Yuan  không  phải  là  người  đại  diện  theo  pháp  luật  của   Công  ty  hoặc  được  người  có  thẩm  quyền  của  Công  ty  ủy  quyền  đứng  ra  đại  diện   Công  ty  ký  hợp  đồng  hoặc  ký  các  văn  bản  giao  dịch  nhân  danh  chủ  thể  là  Công   ty  Fu-­‐I,  ông  Lin  Pen  Yuan  ký  xác  nhận  nợ  trong  khi  chưa  được  sự  thống  nhất  về   các  khoản  nợ  giữa  hai  công  ty  và  không  được  sự  ủy  quyền  của  người  có  thẩm   quyền  trong  Công  ty  Fu-­‐I…Căn  cứ  vào  Điều  145  BLDS  2005  quy  định  về  hậu   quả  giao  dịch  dân  sự  do  người  không  có  thẩm  quyền  đại  diện  xác  lập,  thực  hiện   đã  có  cơ  sở  kết  luận:  Văn  bản  ngày  19/02/2014  không  làm  phát  sinh  nghĩa  vụ   đối  với  Công  ty  Fu-­‐I  và  không  là  căn  cứ  để  xác  định  Công  ty  Fu-­‐I  thừa  nhận   nghĩa  vụ  trả  nợ  cho  nên  bản  án  sơ  thẩm  áp  dụng  điểm  a,  khoản  1  Điều  162   BLDS  2005  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  đối  với  yêu  cầu  khởi  kiện  của   Công  ty  Đức  Khánh  tranh  chấp  với  Công  ty  Fu-­‐I  về  hợp  đồng  số  03-­‐01  ngày   01/3/2009  và  hợp  đồng  nạo  vét  lòng  sông  ngày  27/3/2012  là  không  có  cơ  sở.  
61   Cần  tuyên  hủy  một  phần  bản  án  sơ  thẩm  và  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  đối  với   yêu  cầu  khởi  kiện  của  Công  ty  Đức  Khánh  về  việc  tranh  chấp  hợp  đồng  số  03-­‐01   ngày  01/3/2009  và  hợp  đồng  nạo  vét  lòng  sông  ngày  27/3/2012  với  Công  ty   Fu-­‐I”.     Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát  sinh,  nhưng  cách  vận  dụng   của  Tòa  cấp  sơ  thẩm  và  cấp  phúc  thẩm  khác  nhau.  Tòa  án  sơ  thẩm  nhận  định  sự   thừa  nhận  từ  người  của  pháp  nhân  về  nghĩa  vụ  chưa  thực  hiện  của  pháp  nhân   là  đủ  cơ  sở  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  không  cần  quan  tâm  tính   pháp  lý  về  điều  kiện  hình  thức  của  căn  cứ  thừa  nhận  có  bắt  buộc  phải  do  người   có  thẩm  quyền  của  pháp  nhân  thực  hiện  hay  không.  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  lại   cho  rằng,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  được  đặt  ra  khi  thừa  nhận  nghĩa  vụ   đó  phải  được  thực  hiện  thông  qua  người  đại  diện  theo  pháp  luật  của  pháp  nhân   hoặc   người   được   ủy   quyền   hợp   pháp   mới   có   giá   trị.   Tòa   án   cấp   phúc   thẩm   không  chỉ  dựa  vào  việc  căn  cứ  phát  sinh  để  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại  mà  kèm  theo  điều  kiện  hình  thức  của  căn  cứ.  Hướng  giải  quyết  của  Tòa   cấp  phúc  thẩm  có  vẻ  đi  xa  hơn  so  với  luật  định,  khi  xác  định  đối  với  pháp  nhân   việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  đơn  thuần  vẫn  là  chưa  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại  mà  phải  thông  qua  người  đại  diện    hợp  pháp  của  pháp  nhân,  trong  khi   luật  không  quy  định  về  hình  thức  của  căn  cứ.  Thiết  nghĩ  Tòa  án  chỉ  dựa  vào  việc   người  không  có  thẩm  quyền  của  pháp  nhân  xác  nhận  nghĩa  vụ  của  pháp  nhân   để  phủ  nhận  ngay  quyền  yêu  cầu  của  nguyên  đơn  bằng  việc  không  chấp  nhận   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  mà  không  xem  xét,  đối  chiếu,  thẩm  tra  nội   dung  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  chưa  thật  sự  thuyết  phục.  Quan  điểm  tác  giả  không   thống  nhất  với  nhận  định  trên  của  Tòa  án  nhân  dân  tỉnh  Long  An,  vì  nếu  qua   quá  trình  giải  quyết  vụ  án  xác  định  được  việc  Công  ty  Fu-­‐I  còn  nợ  Công  ty  Đức   Khánh  là  3.599.253.378  đồng  thì  việc  ai  là  người  thừa  nhận,  ông  Lin  Pen  Yuan  -­‐   người  làm  công  hay  là  người  đại  diện  hợp  pháp  của  Công  ty  Fu-­‐I  không  quan   trọng.  Tương  tự  như  trường  hợp  khi  đương  sự  nộp  đơn  kiện  thì  tài  liệu,  chứng   cứ  ban  đầu  cho  thấy  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,    Tòa  án  cũng  không  được  từ  chối   thụ  lý.  Cho  nên  chỉ  vì  hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  không  đảm  bảo  mà   Tòa  án  đã  không  xem  xét  về  thời  hiệu,  bỏ  qua  luôn  nội  dung  của  căn  cứ  theo  tôi   là  chưa  thật  sự  chuẩn  xác.  
62   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại  nhận  định  giữa   bà  Ngân  và  bà  Ren  có  xác  lập  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn,  việc  bà  Ren  không   thực  hiện  đúng  nghĩa  vụ  thanh  toán  là  vi  phạm  hợp  đồng  giữa  các  bên,  bà  Ngân   có  quyền  khởi  kiện  thời  hạn  2  năm  kể  từ  khi  có  hành  vi  vi  phạm  xảy  ra  (suy   đoán  02  năm  bắt  đầu  từ  năm  2009).  Đến  tháng  11/2013  bà  Ren  mới  khởi  kiện   đã   quá   thời   gian   2   năm  này,   bà   không   còn   quyền   khởi   kiện   tranh   chấp   hợp   đồng  dân  sự  nữa,  mà  chuyển  sang  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  như  Hội  đồng  xét   xử  nhận  định.  Tất  nhiên,  điều  đó  đúng  nếu  không  có  tình  tiết  khác  thay  đổi  thời   hiệu  khởi  kiện.  Trong  vụ  việc  này  Tòa  án,  tuy  có  xem  xét  đến  tình  tiết  bà  Ren   thừa  nhận  nợ  bà  Ngân  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  tại  Ủy  ban  nhân   dân   xã   Thạnh   Phước   và   cuộn   băng   ghi   âm   giữa   hai   bên   có   nêu   về   số   tiền   120.000.000   đồng   bà   Ren   chưa   thanh   toán   cho   chị   Ngân   mà   trong   nội   dung   băng   ghi   âm   bà   Ren   đã   hứa   để   từ   từ   trả.   Nhưng   Hội   đồng   xét   xử   đã   “quên”   không  đánh  giá  ý  nghĩa  của  chứng  cứ  này  với  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.   Nội  dung  biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  đã  bị  bà  Ren  phủ  nhận  nên  khó  có   thể  lấy  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Tuy  nhiên,  tại  phiên  tòa  bà   Ren  đã  thừa  nhận  nội  dung  trong  cuộn  băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số   tiền  120.000.000  đồng  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  và  bà   Ren  đã  hứa  để  từ  từ  trả.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  rõ,  nhưng  có   thể  vì  nội  dung  căn  cứ  được  chứa  đựng  trong  cuộn  băng  ghi  âm  không  có  hình   thức  chính  thống  như  văn  bản,  hay  giấy  thừa  nhận,  biên  bản  hòa  giải…  Vì  vậy,   Tòa  án  không  chấp  nhận  áp  dụng  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  để  nhận   định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  bà  Ngân  khởi  kiện  trong  thời  hạn  luật  định.   Đồng  thời  xác  định  quan  hệ  tranh  chấp  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp   “Hợp  đồng  mua  bán”  và  xem  xét  thêm  phần  lãi  suất  do  bà  Ren  vi  phạm  nghĩa  vụ   thanh  toán  trong  hợp  đồng83.     Ví  dụ  3:  Bản  án  số  15/2015/KDTM-­‐ST  ngày  15/4/2015  của  Tòa  án  nhân   dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.  “Về  yêu  cầu  tính  lãi:  Phía  bị  đơn  không   đồng  ý  thanh  toán  khoản  tiền  lãi;  Bị  đơn  cho  rằng  tính  đến  ngày  Công  ty  Miền                                                                                                                             83 Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
63   Nam  khởi  kiện  thì  vụ  án  đã  hết  thời  hiệu.  Về  yêu  cầu  này  của  bị  đơn,  Hội  đồng   xét  xử  nhận  định:  Thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  BLTTDS  là  02  năm  kể   từ   ngày   cá   nhân,   cơ   quan,   tổ   chức   biết   được   quyền   và   lợi   ích   hợp   pháp   của   mình  bị  xâm  phạm.  Tuy  nhiên,  căn  cứ  những  tài  liệu,  chứng  cứ  có  trong  hồ  sơ   thể  hiện  cho  đến  năm  2013  thì  bị  đơn  vẫn  xác  nhận  bằng  văn  bản  với  công  văn   yêu  cầu  hoàn  trả  số  tiền  đầu  tư  ban  đầu  của  nguyên  đơn.  Căn  cứ  điểm  a  khoản  1   Điều  162  BLDS  2005  quy  định:  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa   vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi   kiện.  Do  đó,  bị  đơn  cho  rằng  không  đồng  ý  trả  lãi  do  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện   là  không  phù  hợp  quy  định  pháp  luật”.   Trong  vụ  án,  Tòa  án  đã  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   thông  qua  xác  nhận  bằng  văn  bản.  Không  giống  như  hai  bản  án  phân  tích,  trước   hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án  này  cụ  thể  hơn  nên   việc  Tòa  án  chấp  nhận  ngay  căn  cứ  để  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  hoàn  toàn  dễ   hiểu.   - Vướng  mắc:   Chứng   cứ   chứng   minh   về   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   tưởng   chừng  như  không  quan  trọng,  không  ảnh  hưởng  đến  việc  áp  dụng  căn  cứ,  vì   luật  quy  định  khi  có  căn  cứ  sau…  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  còn  căn  cứ   từ  đâu  mà  có?  nếu  có  thì  ở  dạng  thức  nào?  luật  không  đề  cập,  không  bắt  buộc.   Thực  tiễn  phong  phú  bởi  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  xuất  hiện  không   chỉ  trong  những  hình  thức  cố  định,  dễ  nhận  biết,  dễ  xét  đoán  qua  nhiều  hình   thức  dạng  thể  đã  khiến  việc  vận  dụng  căn  cứ  không  giống  nhau.  Sự  bỏ  ngỏ  về   hình  thức  của  quy  định  pháp  luật  không  hẳn  là  một  khiếm  khuyết,  bởi  theo  tác   giả  việc  này  nhằm  tạo  thêm  cơ  hội  và  điều  kiện  thực  hiện  quyền  chứng  minh   cho  đương  sự  không  bó  buộc  hình  thức  của  căn  cứ  phải  bằng  văn  bản.  Nhưng   thực  tiễn  không  lấy  tinh  thần  của  luật  là  kim  chỉ  nam  đã  làm  cho  quyền  khởi   kiện  của  đương  sự  có  phần  bị  hạn  chế.     - Kiến  nghị:   Nghiên  cứu  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cho  thấy  kỹ  thuật  lập  pháp  về   chứng  cứ  chứng  minhcăn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  lẫn  hiệu  quả  vận  
64   dụng  của  quy  định  chưa  cao  như  mong  đợi.  Do  đó,  tìm  kiếm  giải  pháp  thích  hợp   hoàn  thiện  về  mặt  pháp  quy,  hạn  chế  vướng  mắc  trong  thực  tiễn  áp  dụng  là  yêu   cầu,  thách  thức  không  nhỏ.  Từ  lý  luận  đến  việc  nghiên  cứu  thực  tiễn,  tác  giả  đề   xuất  kiến  nghị  hoàn  thiện  quy  định  về  chứng  cứ  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  bằng  hướng  dẫn  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán   Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  như  sau:   “Đương  sự  khi  viện  dẫn  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định   của  Pháp  luật  dân  sự  được  chứng  minh  bằng  nhiều  nguồn  chứng  cứ  khác  nhau   được  ghi  nhận  trong  Pháp  luật  TTDS”.     Việc  hướng  dẫn  thống  nhất  về  hình  thức  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  là  điều  kiện  để  xem  xét  áp  dụng  căn  cứ  này  là  sự  bảo  đảm  cho  đương   sự  thực  hiện  quyền  và  nghĩa  vụ  chứng  minh.     2.3.  Thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại   Tòa  án  nhân  dân   2.3.1.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần   hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện       Thừa  nhận  nghĩa  vụ  không  phải  là  một  căn  cứ  khó  hình  dung  hay  quá  khó   chứng  minh,  nếu  bên  có  nghĩa  vụ  xác  nhận  nghĩa  vụ  vẫn  còn.  Tuy  nhiên,  thừa   nhận  nghĩa  vụ  trên  lý  thuyết  và  thực  tiễn  có  những  khoảng  cách  nhất  định  ở   thời  điểm  hiện  tại.     Do  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thường  được  sử  dụng  vào  mục  đích  chứng   minh  nội  dung  yêu  cầu,  hơn  là  vào  mục  đích  hình  thức  tố  tụng  đối  với  cả  người   tham  gia  tố  tụng,  lẫn  cơ  quan,  người  tiến  hành  tố  tụng.  Khi  tiến  hành  khởi  kiện,   không  ít  chủ  thể  không  quan  tâm  đến  căn  cứ  này,  với  họ  Tòa  án  nhận  thụ  lý  hồ   sơ  là  đã  đủ,  nội  dung  yêu  cầu  mới  quan  trọng,  thời  hiệu  là  thứ  yếu.  Cơ  quan,   người  tiến  hành  tố  tụng  lâu  nay  thường  chú  trọng  đến  thời  điểm  bắt  đầu  thời   hiệu  khởi  và  thời  điểm  kết  thúc  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  xem  xét  điều  kiện  thụ  lý   hơn  là  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.   Ví  dụ  1:  Tại  Bản  án  số  70/2014/DSST  ngày  30/9/2014  về  việc  tranh  chấp   “Hợp  đồng  vay  tài  sản”  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre  thể  
65   hiện:  “  Tại  Biên  bản  lấy  lời  khai  ngày  23/7/2014  chị  Trần  Thu  Trãi  khai:  Thừa   nhận  vào  năm  2005  có  vay  của  chị  Mai  mười  lăm  triệu  đồng,  trong  đó  anh  Tươi   nhận  10  triệu  đồng,  chị  nhận  5  triệu  đồng,  lãi  suất  6%/tháng.  Đã  trả  cho  chị  Mai   nhiều  lần  là  10  triệu  đồng,  từ  năm  2010  đến  nay  không  trả  vốn  lãi.    Chị  Tuyết  Mai  xác  định  từ  lúc  vay  cho  đến  ngày  nay,  chị  Trãi,  anh  Tươi  có   gởi  xe  đò  lên  trả  cho  chị  được  2.800.000  đồng  và  số  tiền  này  chị  Mai  xác  định  là   trả  vốn  vay,  sau  đó  thì  chị  Trãi,  anh  Tươi,  không  trả  vốn  cũng  không  trả  lãi  mặc   dù  chị  đã  đòi  nhiều  lần.  Tại  phiên  Tòa,  chị  Mai  chỉ  yêu  cầu  vợ  chồng  anh  Tươi,   chị  Trãi  phải  trả  cho  chị  số  tiền  57.200.000  đồng,  không  yêu  cầu  tính  lãi”.     Trong  hồ  sơ  vụ  án  cho  thấy  từ  khi  nộp  đơn  khởi  kiện  cho  đến  khi  xét  xử   nguyên  đơn  khẳng  định  và  bị  đơn  thừa  nhận  việc  vay  mượn  có  lãi  suất.  Đồng   thời  nguyên  đơn  không  có  ý  định  từ  bỏ  lãi  suất  cho  vay.  Tuy  nhiên,  tại  phiên  tòa   nguyên  đơn  lại  không  yêu  cầu  tính  lãi,  phải  chăng  vì  yếu  tố  thời  hiệu  khởi  kiện.     Thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp  ở  Tòa  án  hai  cấp  không  có  sự  thống  nhất   áp  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  trong  việc  xét  thời  hiệu  khởi  kiện,  bộc  lộ  khi   Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  còn,  nhưng  Tòa  án  cấp  phúc   thẩm  lại  xác  định  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  hủy  bản  án  sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải   quyết  vụ  án.  Tình  tiết  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thể  hiện  trong  hồ  sơ  tại  các  lời  khai,   chứng  cứ  thu  thập  đã  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  nhưng  Tòa  án  cấp   phúc  thẩm  lại  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết.     Ví  dụ  2:  Quyết  định  số  584/2012/DS-­‐GĐT  ngày  22/11/2012  của  Tòa  dân   sự  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao:  “Việc  vay  nợ  không  có  biên  nhận  nhưng  bà  Hạnh   thừa  nhận  còn  nợ  bà  Hoa  số  tiền  3.200.000  đồng  và  đồng  ý  trả  khoản  nợ  này,   sự  thừa  nhận  còn  nợ  của  bà  Hạnh  là  cơ  sở  để  xác  định  nghĩa  vụ  của  bà  Hạnh  và   được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  kể  từ  khi  bà  Hạnh  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  bà  Hoa.  Lẽ  ra,  phải  căn  cứ   sự  thừa  nhận  nợ  của  bà  Hạnh  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  bà  Hoa  để  buộc  trả  nợ,   nhưng  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  lại  xác  định  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  hủy  án   sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  là  không  đúng”84.                                                                                                                             84 Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Nxb Chính trị quốc gia –Sự thật, tập 2, tr. 844-845.
66   Thật  khó  lý  giải  cho  nhận  định  của  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  trong  trường   hợp  này.  Có  thể  người  tiến  hành  tố  tụng  đã  không  chú  ý  đến  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  chỉ  tập  trung  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đối  với  vụ  việc  còn   trong  hạn  theo  luật  định  hay  không.   Trong  một  số  bản  án  khác  nhận  thức  về  thời  hiệu  khởi  kiện  của  người  tiến   hành  tố  tụng  cũng  đáng  lưu  ý,  chẳng  hạn:     Ví  dụ  3:  Quyết  định  giám  đốc  thẩm  số  06/2012/DS-­‐GĐT  ngày  15/02/2012   của  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao,  tại  phần  xét  thấy:  “…  Việc  Tòa   án  cấp  phúc  thẩm  cho  rằng  giữa  hai  bên  chưa  thống  nhất  về  số  nợ  theo  Biên   bản  làm  việc  ngày  16/01/2002  và  Biên  bản  làm  việc  ngày  06/5/2004  nên  đã   hết   thời   hiệu   khởi   kiện   vụ   án   đối   với   Hợp   đồng   đại   lý   ngày   14/10/1997   và   Quyết  định  hủy  bản  án  sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  là  không  đúng;  Bởi  vì:   ngày  22/8/1999  ông  Dũng  đã  có  văn  bản  tuyên  bố  hủy  hợp  đồng  đại  lý  và  được   Công  ty  Cô  ca  –  Cô  la  Việt  Nam  chấp  nhận.  Sau  đó,  ông  Dũng  đã  nhiều  lần  xác   nhận  nợ  và  trả  được  một  phần  nợ,  trong  đó  lần  xác  nhận  nợ  cuối  cùng  là  ngày   06/5/2004…Vì  vậy,  ngày  08/6/2004,  Công  ty  Cô  ca  –  Cô  la  Việt  Nam  khởi  kiện   với  yêu  cầu  ông  Dũng  phải  trả  nợ  gốc  và  lãi  phát  sinh  là  còn  trong  thời  hiệu   khởi  kiện”85.   - Vướng  mắc:   +  Về  phía  chủ  thể  tham  gia  tố  tụng:  Trong  quá  trình  giải  quyết  vụ  việc,  tuy   có  căn  cứ  xác  định  có  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  bên  bị  kiện,  nhưng  bên  khởi   kiện  do  không  biết,  không  hiểu  hay  không  hiểu  hết  giá  trị  của  căn  cứ  này  đã   không  viện  dẫn,  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khiến  cho  quyền,  lợi  ích  phát   sinh  từ  thời  hiệu  của  họ  “vô  tình  bị  bỏ  qua”.  Tại  một  số  bản  án  giải  quyết  về   tranh  chấp  vay  tài  sản  có  căn  cứ  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  lại,   nhưng  nguyên  đơn  không  yêu  cầu  Tòa  án  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  và  cho   rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  họ  chỉ  được  đòi  lại  tài  sản86,    không  đề  cập  đến                                                                                                                             85 Bản án số 72/2014/DSST ngày 15/10/2014 của Tòa án nhân dân huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre.   86 Theo quy định tại Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện.
67   lãi  suất  do  vi  phạm  nghĩa  vụ  thanh  toán87.  Do  đó,  trong  nhiều  trường  hợp  họ  đã   không  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  phần  lãi  suất  vì  lý  do  thời  hiệu,  bên  cạnh  lý  do   thông  cảm,  chia  sẻ  với  hoàn  cảnh  khó  khăn  của  bị  đơn.     +   Về   phía   chủ   thế   tiến   hành   tố   tụng:   Bản   thân   người   tham   gia   tố   tụng   không  phải  lúc  nào  có  điều  kiện  để  tiếp  cận  pháp  luật,  am  hiểu  pháp  luật  tường   tận  là  điều  dễ  hiểu.  Nhưng  người  tiến  hành  tố  tụng  nhận  thức  có  phần  chưa  đầy   đủ,  có  nhầm  lẫn  về  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  dẫn  đến  không  thu  thập  tài  liệu,  chứng  cứ  cần  thiết  xem  xét  đánh  giá  thời   hiệu  khởi  kiện  chưa  chính  xác,  không  áp  dụng  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   là  điều  khó  hiểu.  Do  đó,  không  xem  xét  kỹ  vấn  đề  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  thấy   hết  thời  hiệu  khởi  kiện  là  đình  chỉ,  nên  mặc  dù  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  vẫn   xem  xét,  giải  quyết  quan  hệ  tranh  chấp  hoặc  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  lại   nhưng   không   xem   xét,   tính   thời   hiệu   khởi   kiện   không   đúng   ảnh   hưởng   đến   quyền  lợi  của  đương  sự.  Tính  không  thống  nhất  còn  thể  hiện  trong  nhận  thức   giữa  Tòa  án  hai  cấp  xét  xử  với  nhìn  nhận  khác  nhau  về  thời  hiệu,  vì  không  xem   xét  vấn  đề  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  trong  quá  trình  giải  quyết  vụ  án.   Như  vậy,  xác  định  thời  hiện  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại  là  một  việc   khó  khăn,  khi  thừa  nhận  nghĩa  vụ  dường  như  được  quan  tâm  ở  khía  cạnh  nội   dung  quyền  hơn  ở  khía  cạnh  tố  tụng.  Xác  định  chính  xác  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   bắt  đầu  hay  chưa  để  làm  cơ  sở  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   khá  phức  tạp.  Vì  ngoài  mốc  thời  điểm  xuất  hiện  tình  tiết  nghĩa  vụ  được  thừa   nhận  khi  còn  hay  hết  thời  hiệu,  về  phương  diện  lý  luận  còn  đưa  ra  quan  điểm   về  thời  điểm  của  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  căn  cứ  vào  mốc  thời  điểm    khởi  kiện.   Có  ý  kiến  cho  rằng,  bên  có  nghĩa  vụ  phải  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa   vụ  của  mình  trước  khi  khởi  kiện  mới  được  tính  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện.  Vì  việc  thừa  nhận  đó  sẽ  là  cơ  sở  để  người  khởi  kiện  tiến  hành  khởi   kiện  khi  vụ  án  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  bởi  nếu  bên  có  nghĩa  vụ  không  thừa   nhận  nghĩa  vụ  của  mình,  tranh  chấp  đó  vẫn  đang  trong  tình  trạng  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  và  đương  sự  không  còn  quyền  khởi  kiện.  Bên  cạnh  những  bản  án,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 87 Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác”.
68   quyết  định  xác  định  đúng  đắn  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thực  tiễn   vẫn  còn  không  ít  bản  án,  quyết  định  của  Tòa  án  không  đề  cập  đến  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  căn  cứ  vào  tình  tiết  nghĩa  vụ  được  bên  bị  kiện  thừa  nhận.   Dẫn  đến  nhận  định  về  hình  thức  tố  tụng  trong  bản  án,  quyết  định  chưa  chính   xác  về  nội  dung,  xem  xét  thiếu  toàn  diện,  không  suy  xét  đầy  đủ  quyền,  lợi  ích   hợp  pháp  đáng  có  của  đương  sự  phát  sinh  do  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.   -­‐  Kiến  nghị:   Cần  bổ  sung  quy  định  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao  vềnghĩa  vụ  của  người  tiến  hành  tố  tụng:     1.  Người  tiến  hành  tố  tụng  phải  phổ  biến  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  đương  sự   khi  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  tranh  chấp  của  họ.   2.  Trường  hợp  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  người  tiến  hành  tố   tụng  phải  thông  báo  cho  đương  sự  biết  về  ý  nghĩa  của  căn  cứ  đối  với  thời  hiệu   khởi  kiện  và  quyền  của  họ.   2.3.2  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thưc  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện     Điều  trước  tiên  khi  nhắc  đến  thực  hiện  hay  không  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  cơ   sở  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện,  là  cơ  sở  để  bên  có  quyền  khởi  kiện  tại  Tòa  án88,   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu.  Thế  nhưng  quy  định  tại  điểm  b  khoản  1  Điều  162   BLDS  2005  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  với   bên  khởi  kiện,  phần  nghĩa  vụ  còn  lại  chưa  thực  hiện  (vi  phạm  nghĩa  vụ,  xâm   phạm  quyền  lợi  bên  khởi  kiện)  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không   phải  là  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  phần  nào  làm  cho  thực  tiễn  áp  dụng   không  thống  nhất.   Ví  dụ  1:  Tại  Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án   nhân   dân   Quận   4,   Thành   phố   Hồ   Chí   Minh:   “…Căn   cứ   vào   Công   văn   ngày   06/10/2011  của  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  và  Công  văn  số  216/Cty.KHDA  ngày   18/10/2011  của  Công  ty  Hồng  Quang  thì  Công  ty  Hồng  Quang  có  trách  nhiệm   thanh  toán  số  tiền  15.000.000.000  đồng  đã  nhận  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai                                                                                                                             88 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005:  Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Toà án giải quyết tranh chấp hợp đồng dân sự là hai năm, kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác bị xâm phạm.
69   trong  thời  hạn  30  ngày  kể  từ  ngày  05/10/2011.  Tuy  nhiên  phía  Công  ty  Hồng   Quang   đã   không   thực   hiện   đúng   thỏa   thuận   nêu   trên.   Sau   đó,   Công   ty   Hồng   Quang  đã  nhiều  lần  cam  kết  thanh  toán  số  tiền  đặt  cọc  còn  thiếu  nhưng  cũng   không  thực  hiện  đúng  cam  kết.  Căn  cứ  vào  “Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán   ngày   26/5/2014   và   sự   xác   nhận   của   các   bên   đương   sự   thì   tính   đến   ngày   12/3/2014,  Công  ty  Hồng  Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai   tổng  cộng  8.900.000.000  đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa   thanh  toán  thêm  khoản  tiền  nào.  Vì  vậy,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công   ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  nợ  gốc  còn  thiếu  6.100.000.000  đồng  là   có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét  xử  chấp  nhận.    Ngoài  số  tiền  nợ  gốc,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  còn  yêu  cầu  Công  ty  Hồng   Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  số  tiền  gốc  kể   trên  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  Hội  đồng  xét  xử  nhận   thấy:  tại  “Biên  bản  làm  việc”  ngày  07/8/2012,  Công  ty  Hồng  Quang  xác  nhận   còn  nợ  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  số  tiền  nợ  gốc  là  10.200.000.000  đồng,  đồng   thời  cam  kết  chậm  nhất  là  ngày  15/8/2012  trả  200.000.000  đồng.  Số  tiền  nợ   gốc   còn   lại   Công   ty   Hồng   Quang   sẽ   trả   trong   vòng   10   tháng   kể   từ   ngày   15/8/2012,   mỗi   tháng   trả   ít   nhất   1.000.000.000   đồng   và   trả   lãi   suất   2,5%/tháng/số   tiền   chậm   trả.   Căn   cứ   vào   Điều   306   Luật   Thương   mại   2005,   Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số  tiền   lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số  nợ  gốc   giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm  theo  mức  lãi  suất   quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét  xử   chấp  nhận”.   Phân  tích  vụ  án  có  thể  thấy  tranh  chấp  phát  sinh  từ  hợp  đồng  đã  chấm  dứt   giữa  các  bên,  về  nguyên  tắc  thời  hiệu  khởi  kiện  là  02  năm89.  Thời  gian  khởi  kiện   trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  ngày  cuối  cùng  của  thời  hạn   thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  hai  bên   đương  sự90,  nhưng  ngày  09/10/2014  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  mới  nộp  đơn                                                                                                                             89 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005. 90 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”.
70   khởi  kiện  phải  chăng  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Xét  chi  tiết  hơn  ở  vụ  việc  này,   nguyên  đơn  yêu  cầu  bị  đơn  trả  khoản  tiền  cọc  đã  nhận  sau  khi  hai  bên  thỏa   thuận  thanh  lý  hợp  đồng,  nên  đây  thực  chấp  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  phát   sinh  từ  hợp  đồng  chuyển  nhượng  quyền  sử  dụng  đất  không  tính  thời  hiệu  khởi   kiện91.  Không  có  nhiều  điều  phải  bàn,  nếu  nguyên  đơn  chỉ  yêu  cầu  bị  đơn  trả   tiền  cọc,  không  yêu  cầu  tiền  lãi.  Việc  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  chấp  nhận  yêu   cầu  của  nguyên  đơn  buộc  bị  đơn  phải  trả  lại  khoản  tiền  cọc  và  phải  thanh  toán   số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số   nợ  gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  theo  mức   lãi  suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  không  phù  hợp  với  nhận   định  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Vì  đối  với  yêu  cầu  thanh  toán  khoản  tiền   gốc  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  theo  thủ  tục   chung92.  Còn  yêu  cầu  thanh  toán  khoản  tiền  lãi,  Tòa  án  không  có  căn  cứ  giải   quyết  vì  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Cho  nên  Hội  đồng  xét  xử  đã  chấp  nhận  yêu   cầu  tính  lãi  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  (nguyên  đơn  kiện  đòi  lại  tài  sản)  căn   cứ  vào  Điều  306  Luật  Thương  mại  200593  có  phần  không  hợp  lý,  vì  Điều  306  áp   dụng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  còn.     Theo  tác  giả  sở  dĩ  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định  như  vậy  có  thể  Hội  đồng  xét   xử  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết,  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  nhưng  Hội  đồng  xét  xử  không  phân  tích  đánh  giá  trong  bản  án  mà  “ngầm”   thừa  nhận  dựa  vào  Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán  ngày  26/5/2014  và  sự   xác  nhận  của  các  bên  đương  sự  thì  tính  đến  ngày  12/3/2014,  Công  ty  Hồng   Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  tổng  cộng  8.900.000.000   đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa  thanh  toán  thêm  khoản   tiền  nào.  Bảng  kê  thể  hiện  bị  đơn  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  thừa  nhận                                                                                                                             91 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 92 Điểm b khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012. 93   Điều 306 Luật thương mại 2005: “Bên bị vi phạm có quyền yêu cầu trả tiền lãi trên số tiền chậm trả theo lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường tại thời điểm thanh toán tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, hoặc pháp luật có quy định khác”.  
71   phần  nghĩa  vụ  còn  lại.  Nhưng  Hội  đồng  xét  xử  không  phân  tích  trong  bản  án   không  xem  việc  bị  đơn  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  có  thể  vì  Hội  đồng  không  xác  định  được  thực  hiện  “xong”   hay  chưa  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Do  nghĩa  vụ  trả  nợ  gốc  và  lãi  không  thể  hiện   rõ  rệt  thành  từng  phần  nghĩa  vụ  riêng  biệt,  độc  lập  nên  Tòa  án  không  dám  vận   dụng  căn  cứ  này  để  xem  xét  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Dù  xét  ở  góc  độ  nào,  Tòa  án  đã  không  đánh  giá  toàn  diện  tài  liệu  chứng  cứ,   không  dẫn  chứng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  minh  thị  trong  bản  án,   nhưng  lại  chấp  nhận  yêu  cầu  thanh  toán  tiền  cọc  và  lãi  phát  sinh  như  đối  với   trường  hợp  còn  thời  hiệu  khởi  kiện  là  chưa  thuyết  phục.   Ví  dụ  2:  Bản  án  169/2012/DS-­‐ST  ngày  27/11/2012  về  tranh  chấp  Hợp   đồng  mua  bán  nhà  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh,  Hội   đồng  xét  xử  nhận  định:  “…  Giá  mua  bán  nhà  hai  bên  cùng  xác  nhận  là  10  lượng   vàng  9999.  Cũng  theo  sự  xác  nhận  của  hai  bên  thì  tính  cho  đến  nay,  bà  Dung   mới  trả  cho  bà  Chi  được  tổng  cộng  04  lượng  04  chỉ  05  phân  vàng  9999  (4,45   lượng)  và  bà  Chi  đã  giao  toàn  bộ  diện  tích  nhà  đất  mua  bán  cho  bà  Dung  quản   lý  sử  dụng  …  Xét  hợp  đồng  mua  bán  nhà  tháng  10/2001  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung   thấy  rằng:  Hợp  đồng  mua  bán  nhà  giữa  hai  bên  không  được  lập  thành  văn  bản   mà  chỉ  thỏa  thuận  bằng  miệng.  Theo  quy  định  tại  Điều  131,  Điều  443  BLDS  năm   1995  và  Nghị  quyết  01/2003/NQ-­‐HĐTP  ngày  16/4/2003  của  Hội  đồng  thẩm   phán   Tòa   án   nhân   dân   tối   cao   hướng   dẫn   áp   dụng   pháp   luật   trong   việc   giải   quyết  một  số  tranh  chấp  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình  thì  bà  Chi  và  bà  Dung   không  thực  hiện  đúng  quy  định  của  pháp  luật  về  thủ  tục  chuyển  nhượng  nhà  ở.   Do  đó,  Hợp  đồng  mua  bán  nhà  tháng  10/2001  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  là  vô  hiệu   về  hình  thức.  Mặt  khác,  tại  thời  điểm  thỏa  thuận  việc  mua  bán  nhà  thì  bà  Chi   vẫn  chưa  được  cơ  quan  nhà  nước  có  thẩm  quyền  cấp  giấy  chứng  nhận  quyền  sở   hữu  nhà  ở  và  quyền  sử  dụng  đất  ở  đối  với  căn  nhà  243/94/19  Hoàng  Diệu  nên   Hợp  đồng  mua  bán  nhà  bằng  miệng  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  vô  hiệu  cả  về  nội   dung.   Vì   vậy,   chấp   nhận   yêu   cầu   của   nguyên   đơn   cũng   như   Luật   sư   bảo   vệ   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  nguyên  đơn  về  việc  hủy  hợp  đồng  mua  bán  một   phần  căn  nhà  số  243/94/19  Hoàng  Diệu,  Phường  4,  Quận  4  giữa  bà  Chi  và  bà   Dung”.  
72   Phân  tích  bản  án  có  thể  thấy  giao  dịch  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  xác  lập  vào   năm  2001  chịu  sự  điều  chỉnh  của  BLDS  1995,  nên  đáng  ra  phải  vận  dụng  Thông   tư  liên  ngành  số  03/TTLN  ngày  10/8/1994  của  Tòa  án  nhân  dân  và  Viện  kiểm   sát  nhân  dân  tối  cao94  không  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  như  nhận  định  của   Hội  đồng  xét  xử:  “Xét  giao  dịch  dân  sự  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  được  xác  lập  vào   năm  2001  trước  ngày  Bộ  luật  dân  sự  2005  có  hiệu  lực,  căn  cứ  vào  Điểm  b  Khoản   2  Nghị  quyết  45/2005-­‐QH11  của  Quốc  hội  về  việc  thi  hành  Bộ  luật  dân  sự,  Tòa  án   áp  dụng  các  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  1995  và  các  văn  bản  hướng  dẫn  áp   dụng  Bộ  luật  dân  sự  1995  để  giải  quyết”.  Nhưng  ngày  14/7/2011  bà  Dung  mới   khởi  kiện  nên  việc  áp  dụng  thời  hiệu  của  Thông  tư  liên  ngành  số  03/TTLN  ngày   10/8/1994  và  BLDS  1995  cần  phải  được  cân  nhắc  với  quy  định  thời  hiệu  của   BLDS  2005  và  BLTTDS  2004.     Lý  giải  thấu  đáo  nguyên  nhân  áp  dụng  BLDS  2005  và  BLTTDS  2004  hay  áp   BLDS  1995  để  tính  thời  hiệu  quả  thật  không  đơn  giản  trong  trường  hợp  này   theo  như  ý  kiến  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại95.  Việc  áp  dụng  thời  hiệu  quy  định  tại  BLDS   2005  và  BLTTDS  2004  giải  quyết  tranh  chấp  trong  vụ  án  sẽ  thuyết  phục  hơn,  vì   về  hình  thức  tố  tụng  phải  áp  dụng  quy  định  có  hiệu  lực  tại  thời  điểm  xét  xử.   Thực  tiễn,  Tòa  án  theo  hướng  02  năm  kể  từ  ngày  01/01/200596.     Đối  chiếu  với  vụ  án  trên,  ngày  14/7/2011  bà  Dung  mới  khởi  kiện  đáng  lý   Tòa  án  phải  áp  dụng  quy  định  BLDS  2005  và  BLTTDS  2004  để  nhận  định  thời   hiệu  khởi  kiện  hết  sẽ  chính  xác  hơn.  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  vẫn  giải  quyết  vụ   việc  rất  có  thể  một  phần  vì  áp  dụng  quy  định  thời  hiệu  tại  BLDS  1995,  Nghị   quyết  45/2005-­‐QH11  của  Quốc  hội  về  việc  thi  hành  Bộ  luật  dân  sự,  mặc  nhiên                                                                                                                             94 Bộ luật Dân sự năm 1995 không có quy định về thời hiệu khởi kiện đối với vi phạm hợp đồng dân sự, do đó các hợp đồng dân sự xác lập trước ngày 1/7/1996 mà có vi phạm, thì bên bị vi phạm không bị hạn chế thời gian khởi kiện trước Tòa án, nếu pháp luật không có quy định khác (trích dẫn theo Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr. 853). 95  Trong vụ việc thứ nhất và thứ hai, giao dịch chịu sự chi phối của Bộ luật dân sự năm 1995 nên đáng ra phải vận dụng Thông tư nêu trên nhưng chỉ một bên khởi kiện đến Tòa án vào năm 2008 và năm 2009 (tức sau khi Bộ luật dân sự 2005 và Bộ luật tố tụng dân sự 2004 có hiệu lực) nên vấn đề xác định thời gian gặp khó khăn: Áp dụng thời hiệu của Thông tư, Thời hiệu của Bộ luật tố tụng dân sự, của Bộ luật dân sự 2005 hay thời hiệu khác?  (Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.854).   96 Bản án số 14/2014/DSPT ngày 6/1/2012 của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh; Quyết định số 584/2012/DS-GĐT ngày 22/11/2012 của Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao; Quyết định số 32/2013/DS- GĐT ngày 30/01/2013 của Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao (Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.844-855).
73   xem  tranh  chấp  vi  phạm  hợp  đồng  dân  sự  không  có  thời  hiệu  khởi  kiện.  Nhưng   hướng  giải  quyết  này  trái  với  quy  tắc  áp  dụng  pháp  luật  tố  tụng,  nên  có  phần   không  thuyết  phục.  Rất  có  thể  Tòa  án  “mặc  định”  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt   đầu  lại  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  theo  sự  xác  nhận   của  hai  bên  thì  tính  cho  đến  nay,  bà  Dung  mới  trả  cho  bà  Chi  được  tổng  cộng  04   lượng  04  chỉ  05  phân  vàng  9999  (4,45  lượng)  và  bà  Chi  đã  giao  toàn  bộ  diện   tích  nhà  đất  mua  bán  cho  bà  Dung  quản  lý  sử  dụng,  tuy  việc  xác  định  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  chưa  được  nhận  định  trong  bản  án  -­‐  Tòa  án.  Việc  “mặc   định”  này,  nếu  chiếu  theo  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  lẽ  là  cách   giải  thích  hợp  lý  hơn  cả.  Lập  luận  có  theo  hướng  nào  đi  chăng  nữa,  khi  xuất   hiện   sự   kiện   liên   quan   tất   yếu   đến   xác   định   lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   Tòa   án   không  xem  xét  đến  theo  tác  giả  là  thiếu  sót,  nhầm  lẫn  về  cách  xác  định  thời  hiệu   khởi  kiện.   Như  vậy,  lăng  kính  thực  tiễn  phức  tạp  hơn  nhiều  so  với  sức  điều  chỉnh  của   quy  định  pháp  luật.  Bởi  lẽ  chứng  minh  nghĩa  vụ  thực  hiện  “xong”  một  phần  là   điều  không  dễ,  vì  lý  luận  còn  nhiều  tranh  cãi,  chưa  sáng  tỏ  về  sự  tách  bạch  của   căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  và  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Do  sự  “lấn   sân”  áp  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  sang  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ,  mặc  dù  vẫn  đảm  bảo  về  mặt  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Song  tính   chuẩn  xác  viện  dẫn  điều  luật  theo  chứng  cứ  trong  vụ  án  là  điều  cần  phải  bàn.   Nguyên  nhân  sâu  xa  có  thể  bởi  chữ  “xong”  trong  căn  cứ  thực  hiện  một  phần   nghĩa  vụ.     -­‐  Vướng  mắc:   Sự   chưa   thống   nhất   hoàn   toàn   trong   thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   này   có   nhiều  nguyên  nhân,  trong  đó  có  nguyên  nhân  về  cách  hiểu  và  giải  thích  từ  ngữ   “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  theo  phân  tích  của  tác  giả  tại  phần  lý  luận   chung.  Chính  vì  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  chưa  xác  định  cụ  thể  nội   hàm,  khó  hiểu  trong  những  vụ  việc  nghĩa  vụ  tranh  chấp  không  tách  bạch  rõ   thành  từng  phần,  hay  trong  tranh  chấp  nhiều  nghĩa  vụ  liên  quan  -­‐  việc  thực   hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  một  quan  hệ  tranh  chấp  có  là  căn  cứ  để  thời  hiểu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  cho  các  quan  hệ  tranh  chấp  có  liên  quan  còn  lại  hay  không,   thực  tiễn  chưa  giải  đáp  được.  
74   Những  bản  án,  quyết  định  được  tác  giải  sử  dụng  không  có  bản  án,  quyết   định  nào  sử  dụng  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Có  chăng,  căn  cứ   thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  (không  thể  hiện  minh  thị  “xong  một  phần”  hay  chỉ   thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  chung  chung)  được  viện  dẫn  xem  xét  thời  hiệu   khởi  kiện.  Có  căn  cứ  thể  hiện  nghĩa  vụ  được  thực  hiện  một  phần  song  chỉ  chung   chung,  không  rõ  ràng,  không  xác  định  đã  thực  hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ   hay  chưa  thực  hiện  xong  theo  quy  định  chưa  đủ  điều  kiện  để  áp  dụng  căn  cứ   này.  Đây  là  một  trong  những  lý  do  chủ  đạo  khiến  cho  cơ  quan  tố  tụng  lẫn  đương   sự  nhập  nhằn  trong  việc  viện  dẫn,  chứng  minh,  lúng  túng  khi  đối  chiếu  giữa  quy   định  của  pháp  luật  và  tình  tiết  vụ  án.  Tài  liệu  trong  hồ  sơ  chỉ  thể  hiện  bên  có   nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  không  đủ  căn  cứ  cho  biết  đã  thực   hiện   xong   một   phần   nghĩa   vụ   hay   không,   vì   nghĩa   vụ   không   được   quy   định   thành  từng  phần  tách  biệt.  Có  khi  nhiều  nghĩa  vụ  trong  cùng  một  mối  quan  hệ   pháp  luật,  hay  nhiều  mối  quan  hệ  pháp  luật  giải  quyết  trong  cùng  một  vụ  án,   việc  xác  định  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  trong  nghĩa  vụ  này  có  làm   phát  sinh  thời  hiệu  khởi  kiện  trở  lại  cho  các  nghĩa  vụ  khác  hay  không.  Do  đó,   thực  tế  vận  dụng  căn  cứ  này  theo  hướng  chuyển  sang  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa   vụ,  bởi  khi  nghĩa  vụ  thực  hiện  một  phần,  bên  có  nghĩa  vụ  sẽ  xác  nhận  phần   nghĩa  vụ  còn  lại  chưa  thực  hiện  hoặc  thực  hiện  không  đúng  vô  tình  thể  hiện   chứng  cứ  xác  định  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.  Hệ  quả  pháp  lý  đã  vô  tình  hay  cố   tình  không  để  ý  đến  tình  tiết  này  trong  vụ  án,  hoặc  nếu  có  cũng  chuyển  hướng   sang  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  để  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện97.   Tòa  án  đã  tìm  cách  vận  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thay  thế  cho  căn   cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  thể  xem  là  cách  thức  giải  quyết  linh   hoạt,  nhưng  không  thật  sự  thuyết  phục  về  mặt  lý  luận,  khi  có  căn  cứ  này  nhưng   lại  áp  dụng  căn  cứ  khác.  Điều  này  khiến  người  áp  dụng  pháp  luật  không  khỏi   “hồ  nghi”  tính  hoàn  thiện  của  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ,  nếu   không   được   điều   chỉnh   sửa   đổi.   Thực   hiện   xong   hay   không   xong   một   phần   nghĩa  vụ  xét  cho  cùng  cũng  là  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  chưa  chấm  dứt,  vậy  nên   thừa  nhận  nghĩa  vụ  đó  còn  tồn  tại  là  quá  đủ  cho  yêu  cầu  của  người  có  quyền                                                                                                                             97 Bản án số 11/2015/KDTM-ST ngày 09/3/2015 của Tòa án nhân dân Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh; Bản án 169/2012/DS-ST ngày 27/11/2012 của Tòa án nhân dân Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh (nội dung bản án đã phân tích ở trên).
75   buộc  người  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  phần  nghĩa  vụ  còn  lại.  Đó  là  một  trong  những   nguyên  nhân  chính  theo  tác  giả  giải  thích  cho  việc  sử  dụng  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ  thay  thế  cho  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  trên  thực  tế.     Nhận  thấy  cốt  lõi  vấn  đề  nằm  ở  chữ  “xong”,  thế  nào  là  thực  hiện  xong  và   thế  nào  là  thực  hiện  không  xong  một  phần  nghĩa  vụ  hiện  chưa  có  hướng  dẫn   giải  thích  vận  dụng  cụ  thể.  Quan  điểm  của  tác  giả  nếu  đã  coi  hành  vi  thực  hiện   nghĩa  vụ  là  một  căn  cứ  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cần  gì  phải  quy  định  thực   hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ  mới  được  tính  lại  thời  hiệu.  Nếu  nghĩa  vụ  thực   hiện  được  một  phần  mà  không  xong  thì  không  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  hay   sao.  Suy  luận  như  vậy  đang  cổ  xúy  cho  bên  có  nghĩa  vụ  thoát  khỏi  trách  nhiệm   thực  hiện  nghĩa  vụ  còn  lại,  hay  ít  nhất  là  không  đối  diện  với  nguy  cơ  kiện  tụng   trước  Tòa  án,  ảnh  hưởng  nghiêm  trọng  đến  quyền  bảo  vệ  quyền,  quyền  được   yêu  cầu  pháp  luật  bảo  vệ  của  bên  có  quyền.     Bộ  luật  dân  sự  2015  được  thông  qua  vẫn  giữ  nguyên  căn  cứ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  khi  quy  định  “Bên  có  nghĩa  vụ   thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi   kiện”  (điểm  b  khoản  1  Điều  157).  Có  lẽ  trong  quá  trình  đề  xuất,  tham  luận  các   chuyên  gia  pháp  luật  đã  nhận  ra  sự  lấn  cấn  giữa  thực  hiện  một  phần  và  thừa   nhận  phần  nghĩa  vụ  còn  lại,  khi  không  xác  định  được  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện   xong  một  phần  thì  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  cũng  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại,  nên  mới  bổ  sung  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  bên  cạnh  căn  cứ  thực  hiện   xong  một  phần  nghĩa  vụ  trong  cùng  điểm  b  khoản  1  Điều  157  Dự  thảo  Bộ  luật   dân  sự  (sửa  đổi).  Việc  bổ  sung  này  tưởng  chừng  đã  giải  quyết  được  vấn  đề,   nhưng  theo  tác  giả  không  hẳn  như  vậy,  vì  hai  lý  do:     Lý  do  thứ  nhất,  Luật  sửa  đổi  vẫn  quy  định  nghĩa  vụ  phải  thực  hiện  “xong”   một  phần  mới  được  áp  dụng  tính  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  đó,  như  đã   trình  bày  chứng  minh  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  về  lý  thuyết  cũng  như   thực  tiễn  vấp  phải  không  ít  vướng  mắc  và  tất  nhiên  sự  không  thay  đổi  chắc   chắn  sẽ  tiếp  tục  gặp  phải  rào  cản  nhận  thức  trong  áp  dụng  trong  căn  cứ  này;     Lý  do  thức  hai,  Luật  sửa  đổi  bổ  sung  thêm  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thừa   nhận  bên  cạnh  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ,  như  là  giải  pháp  bổ   sung  hợp  lý  cho  thiếu  sót  trong  áp  dụng  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  
76   vụ  (nếu  không  xác  định  đã  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  thì  chỉ  cần  bên  có   nghĩa  vụ  thừa  nhận  là  đủ).  Tuy  nhiên  Luật  ngăn  cách  giữa  hai  căn  cứ  bằng  từ   “hoặc”  có  nghĩa  là  hai  căn  cứ  này  độc  lập,  tách  biệt,  thứ  tự  sắp  đặt  hai  căn  cứ   cũng  không  phải  để  bổ  sung  cho  nhau  khi  cần  thiết  như  tác  giả  phân  tích.  Hệ   quả  hai  căn  cứ  trong  cùng  một  điểm,  khoản  không  hỗ  trợ  được  cho  nhau  về  mặt   chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Hơn  nữa,  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ  đã  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157  BLDS,  nhưng  điểm  b   khoản  2  Điều  157  BLDS  2015  lại  tiếp  tục  quy  định  căn  cứ  này  riêng  biệt  có  vẻ   không  ổn  về  kỹ  thuật  lập  pháp,  mặc  dù  có  thay  đổi  ở  cụm  từ  “đã  thừa  nhận”   thành  cụm  từ  “thừa  nhận”  đơn  giản  chỉ  khác  nhau  sự  kiện  đã  diễn  ra  hay  chưa.   Thực  tiễn  uyển  chuyển  sử  lý  tình  huống  hợp  lý  trong  thực  tiễn  và  sự  điều   chỉnh  bổ  sung  trong  BLDS  2015  không  có  nghĩa  không  cần  tới  câu  trả  lời  của  lý   luận  giải  quyết  triệt  để  hơn  về  mặt  pháp  quy,  cho  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thưc   hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  đang  còn  thiếu   nhất  quán  và  sự  chồng  lấn  giữa  các  căn  cứ  trên  lý  thuyết,  tạo  cơ  sở  cho  thực   tiễn  thực  thi  tốt  đẹp.     -­‐  Kiến  nghị:   Bộ   luật   dân   sự   2015   thoạt   nhìn   xử   lý   được   những   bất   cập   ở   thực   tiễn,   nhưng  theo  tác  giả  mục  đích  hoàn  thiện  hơn  quy  định  khi  sửa  đổi  vẫn  chưa  đạt   được  như  kỳ  vọng,  mục  tiêu  đề  ra  theo  phát  biểu  của  Phó  Thủ  tướng  Nguyễn   Xuân  Phúc:  “Sửa  đổi  lần  này  phải  quán  triệt  được  hết  mọi  vấn  đề  của  xã  hội,  của   từng  người  dân,  không  để  vài  năm  lại  sửa  và  để  Bộ  luật  Dân  sự  cùng  các  luật   khác  bảo  vệ  tốt  nhất  các  quyền  và  lợi  ích  chính  đáng  của  người  dân”98.     Đối  với  trường  hợp  này,  BLDS  2015  tuy  vừa  mới  được  thông  qua  với  rất   nhiều  đề  xuất,  chỉnh  sửa  nhưng  cũng  cần  được  xem  xét  thận  trọng  lại  trước  khi   Bộ  luật  chính  thức  có  hiệu  lực  thi  hành.  Bởi  sử  điều  chỉnh  chưa  thật  sự  đáp  ứng   được  yêu  cầu  về  lập  pháp,  phục  vụ  đắc  lực  cho  thực  tiễn.  Vì  lẽ  đó,  tác  giả  kiến   nghị99  nên  sửa  đổi  điểm  b  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015:  “Bên  có  nghĩa  vụ  thừa                                                                                                                             98   http://duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/TT_TINLAPPHAP/View_Detail.aspx?ItemID=2199 truy cap ngày 07/7/2015. 99  Kiến nghị này của tác giả giống như đề xuất tại Bản dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) trình Quốc hội vào ngày 15/8/2015 (điểm b Khoản 1 Điều 159: “Bên có nghĩa vụ đã thực hiện một phần nghĩa vụ của mình đối với bên có quyền”). Nhưng tại Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) thông qua ngày 24/12/2015 đã không chấp
77   nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện”   thành  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”.   Sửa  đổi  này  đầu  tiên  là  bỏ  cụm  từ  “thừa  nhận  hoặc”,  vì  nhận  thấy  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ  đã  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157,  lại  tiếp  tục   quy  định  tại  điểm  b  khoản  1  Điều  157  là  không  khoa  học,  làm  rối  thêm  nhận   thức  không  biết  nên  áp  dụng  điểm  a  hay  điểm  b  khoản  1  Điều  157  khi  có  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ.     Sửa   đổi   tiếp   theo   là   bỏ   từ   “xong”,   có   như   vậy   mới   chấm   dứt   được   tình   trạng  phân  vân  trong  cách  hiểu  và  chứng  minh  thế  nào  là  “thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ”  đã  gây  nên  không  ít  tranh  cãi,  khó  khăn  cho  thực  tiễn  áp  dụng   như  đã  trình  bày.  Quy  định  như  vậy  vừa  bao  quát,  dễ  hiểu,  vừa  không  cần  phải   giải  thích  thế  nào  là  thực  hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ.    Vì  vậy,  theo  quan  điểm  của  tác  giả  chỉ  nên  quy  định  điểm  b  khoản  1  Điều   157:  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”..     Khi   đề   xuất   kiến   nghị   này   chúng   tôi   biết   mình   phải   đối   diện   một   thách   thức  không  nhỏ  để  bảo  vệ  quan  điểm  của  mình  do  BLDS  2015  vừa  mới  được   thông  qua.  Tính  khả  thi  của  kiến  nghị  sẽ  thực  tế  hơn,  nếu  các  đề  xuất  này  không   phải  chỉnh  sửa  trực  tiếp  trong  điều  luật  mà  thay  bằng  hướng  dẫn  chi  tiết  bằng   Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  theo  hướng  giải   thích  thuật  ngữ  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  là  thế  nào.   2.3.3 Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau     Thực  tế  không  hiếm  các  tranh  chấp  các  bên  phải  dùng  biện  pháp  tố  tụng   tại  Tòa  án,  sau  khi  hòa  giải  giữa  các  bên  không  giải  quyết  dứt  điểm  mâu  thuẫn,   không  hiếm  trường  hợp  các  bên  đương  sự  viện  dẫn,  Tòa  án  sử  dụng  căn  cứ  việc   các  đương  sự  đã  hòa  giải  để  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trong  số  đó,  không   ít  bản  án,  quyết  định  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  kể  từ  ngày  các  bên  lập  biên   bản  hòa  giải,  nhưng  không  dẫn  chiếu  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     nhận kiến nghị này và sửa đổi theo hướng “Bên có nghĩa vụ thừa nhận hoặc thực hiện xong một phần nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện” (điểm b Khoản 1 Điều 157 Bộ luật dân sự (sửa đổi)).  
78   BLDS  2005.  Thay  vào  đó  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản   1  Điều  162  BLDS  2005  được  áp  dụng,  dựa  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải  thể   hiện  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.  Còn  căn  cứ  thực  hiện  một  phần  nghĩa   vụ  ở  phạm  vi  các  bản  án,  quyết  định  tác  giả  nghiên  cứu  không  thấy  Tòa  án  đề   cập  đến,  mặc  dù  trong  biên  bản  hòa  giải  giữa  các  bên  xác  nhận  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện  được  một  phần.  Như  vậy,  có  một  nghịch  lý  không  nhỏ  về  áp  dụng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  giữa  các  căn  cứ,  đặc  biệt  là  căn  cứ  các  bên  đã  tự   hòa  giải  với  nhau.   Ví  dụ  1:  Quyết  định  số  272/2015/QĐ  –  PT  ngày  04/3/2015  của  Tòa  án   nhân  dân  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh:  “Như  vậy,  ngày  20/11/2013,  Công  ty  Hoa   Hồng  nộp  đơn  khởi  kiện  lại  đối  với  vụ  tranh  chấp  nêu  trên  là  hết  thời  hiệu  khởi   kiện.  Công  ty  Hoa  Hồng  kháng  cáo  cho  rằng  vụ  án  nêu  trên  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  kể  từ  ngày  lập  biên  bản  hòa  giải  ngày  05/8/2013  giữa  Công  ty  Hoa   Hồng   và   Công   ty   Đức   Phát.   Xét   thấy,   nội   dung   Biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013  thể  hiện  là  Công  ty  Đức  Phát  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  Công  ty   Đức  Phát  đối  với  Công  ty  Hoa  Hồng,  ngược  lại  Công  ty  Đức  Phát  cho  rằng  số   tiền  Công  ty  Đức  Phát  trả  cho  Công  ty  Hoa  Hồng  nhiều  hơn  số  tiền  quy  định   trong  hợp  đồng.  Vì  vậy,  biên  bản  ngày  05/8/2013  không  thuộc  trường  hợp  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  quy  định  tại  Điều  162  Bộ  luật  dân  sự   như  Công  ty  Hoa  Hồng  đã  trình  bày  để  làm  căn  cứ  kháng  cáo.  Do  đó,  hội  đồng   phiên   họp   quyết   định   không   chấp   nhận   yêu   cầu   kháng   cáo   của   Công   ty   Hoa   Hồng”.   Nguyên   đơn   –   Công   ty   Hoa   Hồng   viện   dẫn   biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013,  để  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  05/8/2013.   Đối   chiếu   với   quy   định   tại   điểm   c   khoản   1   Điều   162   BLDS   2005   ý   kiến   của   nguyên  đơn  không  phải  không  đính  đáng,  bởi  luật  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.  Rõ  ràng  các  bên  đã  tự  hòa  giải   với  nhau  có  lập  biên  bản  hòa  giải,  nhưng  Tòa  án  không  chấp  nhận  căn  cứ  này   với  lý  do  biên  bản  ngày  05/8/2013  không  thuộc  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  như  Công  ty  Hoa  Hồng   đã   trình   bày   để   làm   căn   cứ   kháng   cáo.   Vì   nội   dung   Biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013  thể  hiện  Công  ty  Đức  Phát  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  Công  ty  
79   Đức  Phát  đối  với  Công  ty  Hoa  Hồng,  ngược  lại  Công  ty  Đức  Phát  cho  rằng  số   tiền  Công  ty  Đức  Phát  trả  cho  Công  ty  Hoa  Hồng  nhiều  hơn  số  tiền  quy  định   trong  hợp  đồng.  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  căn  cứ  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải  để   xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  thấy  thực  tiễn  đi  xa  hơn,  cụ  thể  hơn  so  với  quy   định  của  pháp  luật.     Ví  dụ  2:  Bản  án  số  25/2012/DSST  ngày  07/12/2012  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Vĩnh  Cửu,  tỉnh  Đồng  Nai100.  Tòa  án  “căn  cứ  vào  biên  bản  hòa  giải  và  giấy   cam  kết  cùng  ngày  05/8/2011,  ông  Lâm  đã  thừa  nhận  toàn  bộ  số  tiền  nợ  gốc   theo  yêu  cầu  của  ông  Hùng  là  50  triệu  đồng.  Do  vậy,  theo  Điều  162  Bộ  luật  dân   sự  có  căn  cứ  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  được  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp   theo  ngày  ông  Lâm  nhận  nợ.  Vì  vậy,  yêu  cầu  của  nguyên  đơn  về  việc  đòi  nợ  gốc   là  50  triệu  đồng  và  yêu  cầu  tính  lãi  là  có  cơ  sở  xem  xét”.   Ví  dụ  3:  Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre,  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:  “Đây  là  vụ  kiện  tranh   chấp  đòi  lại  tài  sản  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  đối  với  bà  Phạm  Thị  Ren”…Vì   theo  hồ  sơ  khởi  kiện  vào  năm  2006  cho  đến  năm  2008,  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm   Ngân  và  bà  Phạm  Thị  Ren  có  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn  nuôi  tôm  với  hình  thức   là  chị  Ngân  cung  cấp  thức  ăn  cho  bà  Ren  nuôi  tôm  từ  lúc  thả  tôm  cho  đến  khi   thu  hoạch  xong  bà  Ren  phải  thanh  toán  toàn  bộ  số  tiền  thức  ăn  mà  bà  đã  mua.   Lúc  đầu,  bà  Ren  thực  hiện  đầy  đủ.  Đến  năm  2008,  chị  Ngân  giao  thức  ăn  cho  bà   Ren,  sau  khi  kết  toán  bà  Ren  còn  nợ  chị  Ngân  số  tiền  120.000.000  đồng,  dù  bà   Ren  đã  thu  hoạch  tôm  xong.  Do  không  thanh  toán  số  tiền  nêu  trên,  nhiều  lần  chị   Ngân  đến  yêu  cầu  bà  Ren  hoàn  trả,  bà  Ren  hẹn  nhưng  không  thực  hiện…Tại   Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước  bà   có  nêu,  khi  chị  Ngân  đến  đòi  tiền,  bà  cứ  nghĩ  con  bà  thiếu,  bà  có  hứa  với  bà   Ngân  trả  từ  từ  nhưng  bà  hỏi  con  bà  thì  con  bà  không  thiếu,  đã  trả  xong  cho  chị   Ngân  rồi  nên  bà  không  còn  thiếu  gì  nữa.  Phần  chị  Ngân  cũng  tại  phiên  tòa  hôm   nay  có  cung  cấp  cho  Hội  đồng  xét  xử  lời  dịch  từ  ghi  âm  của  cuộc  nói  chuyện  việc   chi  Ngân  cùng  chồng  là  anh  Hiếu  đến  đòi  tiền  bà  Phạm  Thị  Ren,  sau  khi  nghe   băng  ghi  âm  này,  bà  Ren  thừa  nhận  đây  là  tiếng  nói  của  bà.  Như  vậy,  đã  khẳng                                                                                                                             100  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865.  
80   định  được  số  tiền  nêu  trên  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  cuộn   băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  và  bà  Ren  đã  hứa   để  từ  từ  trả”.   Vụ  án  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  biên  bản  hòa  giải  ngày   14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước,  nhưng  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại  không  xem  xét,  nên  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  tranh   chấp  giữa  chị  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  chứ  không  phải  là   tranh  chấp  hợp  đồng  mua  bán  là  không  thuyết  phục.   Ba  bản  án  phân  tích  ở  trên  đều  có  sự  kiện  hòa  giải  giữa  các  bên,  nhưng   dường  như  Tòa  án  không  quan  tâm  đến  sự  kiện  này  mà  quan  tâm  đến  nội  dung   của  sự  kiện.  Hòa  giải  giữa  các  bên  phải  đi  đến  kết  quả  thừa  nhận  một  phần   nghĩa  vụ  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  hay  thể  hiện  nghĩa  vụ  đã  được  thực  hiện  một   phần  thì  mới  được  Tòa  án  xem  xét.  Vậy  khác  nào  Tòa  án  đang  quan  tâm  đến   việc  có  hay  không  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  hay  xác  nhận  phần  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện  hơn  là  việc  các  bên  đã  tự  hòa  giải.  Căn  cứ  hòa  giải  chỉ  là  tiền  đề,  còn  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ  mới  là  căn  cứ  chủ  đạo.       -­‐  Vướng  mắc:   Luật  chỉ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  các  bên  đã  hòa  giải   với  nhau,  không  cho  biết  nội  hàm  sự  kiện  các  bên  đã  hòa  giải  với  nhau  như  thế   nào.  Dẫn  đến  sự  tùy  nghi  có  thể  có  trong  sử  dụng  căn  cứ  này  theo  chiều  hướng   có  lợi  nhất  về  thời  hiệu  cho  đương  sự.Về  măt  lý  thuyết,  theo  câu  chữ  chỉ  cần  các   bên  đã  hòa  giải  với  nhau  có  biên  bản  hòa  giải,  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu   lại  kể  từ  thời  điểm  đó.  Trên  thực  tế,  việc  các  bên  có  lập  biên  bản  hòa  giải  chưa   đủ  điều  kiện  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  khi  nội  dung  biên  bản  hòa  giải   không  thể  hiện  nghĩa  vụ  còn  tồn  tại  và  Tòa  án  đã  phủ  nhận  sự  kiện  các  bên  đã   tự  hòa  giải  vì  nội  dung  của  nó  để  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  hết.  Nhưng  cũng  chính   điều  này  tạo  nên  những  quan  điểm  trái  chiều  trong  việc  áp  dụng  căn  cứ  và  thực   tiễn  cũng  chưa  thống  nhất.  Mặc  dù,  ở  một  khía  cạnh  nhất  định,  thực  tiễn  dường  
81   như  “mềm  dẻo”  hơn  so  với  quy  định  của  pháp  luật  chấp  nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  xảy  ra  ngay  cả  khi  Tòa  án  tiến  hành  tố  tụng.     Thiết  nghĩ,  nhiều  người  sẽ  cho  rằng  căn  cứ  này  là  chuẩn,  không  cần  phải   chỉnh  sửa  gì  hết.  Dựa  vào  tư  duy  đơn  thuần  logic  hòa  giải  là  sự  kiện  pháp  lý  thể   hiện  rõ  nét  nhất  so  với  các  căn  cứ  còn  lại  ở  góc  độ  xác  nhận  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện,  nghĩa  vụ  còn  lại  phải  thực  hiện  và  phương  thức  thực  hiện  nghĩa  vụ  đối  với   bên  có  nghĩa  vụ.  Trong  khi  bên  có  quyền  thông  qua  hòa  giải  một  lần  nữa  tái   khẳng  định  sự  tồn  tại  nghĩa  vụ  của  bên  kia,  thể  hiện  ý  chí  của  mình  yêu  cầu  bên   có  nghĩa  vụ  hoàn  thành  nghĩa  vụ  như  thế  nào.  Nhưng  cũng  chính  lý  do  hết  sức   thuyết  phục  đó  lại  khiến  tác  giả  đắn  đo  bởi  chính  những  luận  giải  này.  Hòa  giải   chắc  chắn  là  sự  kiện  pháp  lý  mà  ở  đó  cả  các  bên  đều  muốn  thể  hiện  ý  chí  của   mình  về  quyền  và  nghĩa  vụ  của  mỗi  bên.  Sự  thể  hiện  đó  luôn  đi  kèm  xác  nhận  có   hay  không  nghĩa  vụ,  nếu  có  thì  phương  thức  các  bên  giải  quyết  nghĩa  vụ  đó.  Có   hai  trường  hợp  có  thể  xảy  ra  khi  các  bên  hòa  giải  như  sau:     Trường  hợp  thứ  nhất,  tại  cuộc  hòa  giải  “bên  có  nghĩa  vụ”  cho  rằng  mình   không  có  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  không  còn  tồn  tại,  trong  khi  “bên  có  quyền”  vẫn   khẳng  định  nghĩa  vụ  chưa  được  thực  hiện  xong  theo  thỏa  thuận  thì  sự  kiện  hòa   giải  này  không  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  sự  kiện  hòa  giải   không   hàm   chứa   căn   cứ   thể   hiện   sự   tồn   tại   của   nghĩa   vụ,   tức   là   có   hòa   giải   nhưng  kết  quả  không  cho  thấy  “bên  có  nghĩa  vụ”  có  nghĩa  vụ  sẽ  không  được   chấp  nhận  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thực  tiễn  cũng  theo  hướng   như  vậy101;     Trường  hợp  thứ  hai,  khi  các  bên  hòa  giải  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  tồn  tại  hay  thừa  nhận  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  với  bên  có  quyền  sự   kiện  hòa  giải  được  sử  dụng  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  chính   xác,  theo  như  quy  định  pháp  luật.  Nhưng  việc  chấp  nhận  sự  kiện  hòa  giải  không   phải  bởi  bản  thân  căn  cứ  này  mà  vì  nó  chứa  đựng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khác  (thừa  nhận  nghĩa  vụ;  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ).     Thực  tiễn  tác  giả  nghiên  cứu,  Tòa  án  dựa  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải   giữa  các  bên  thể  hiện  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  đã  được  thực  hiện  một                                                                                                                             101  Quyết định số 272/2015/QĐ – PT ngày 04/3/2015 của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh.
82   phần  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  và  căn  cứ  áp  dụng  không  phải   là  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  mà  là  căn  cứ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ   nghĩa  vụ,  căn  cứ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ.  Hay  nói  cách  khác  chỉ  riêng   bản  thân  sự  kiện  hòa  giải  không  thể  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Hòa  giải  chỉ  là  “hình  thức”  chứa  đựng  các  căn  cứ  khác,  chính  xác  hơn  là  một  loại   tài  liệu  chứng  cứ  chứng  minh  việc  viện  dẫn  các  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  căn   cứ  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Vậy   nên  quy  định  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  là  hơi  “thừa”.  Một  căn  cứ   chồng  chéo  lên  căn  cứ  khác,  không  thể  hiện  được  bản  chất  của  căn  cứ  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  thật  sự  có  giá  trị  áp  dụng  nên  cần  phải  điều  chỉnh.   Phân  tích  các  bản  án,  quyết  định  và  những  quy  định  pháp  luật  có  liên  quan   đến  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  mở  ra  góc  nhìn  toàn  diện  hơn  về  căn  cứ  vốn   dĩ  tưởng  chừng  đơn  giản  như  tên  gọi  của  nó  vậy  –  Hòa  giải.  Bản  thân  sự  kiện   chưa  giải  quyết  được  vấn  đề  mà  vấn  đề  cốt  lõi  nằm  ở  nội  dung  của  sự  kiện,   nhưng  nội  dung  của  sự  kiện  lại  bao  hàm  nội  dung  của  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  khác  như  đã  trình  bày.  Tất  yếu  việc  áp  dụng  sẽ  không  rõ  nét   căn  cứ  nào  ra  căn  cứ  nào.  Theo  tác  giả,  cách  Tòa  án  đang  vận  dụng  là  hợp  lý,  vì   nếu  hòa  giải  mà  không  có  nội  dung  liên  quan  đến  nghĩa  vụ  tranh  chấp  thì  hòa   giải  để  làm  gì.  Hòa  giải  phải  mang  đến  kết  quả,  giải  pháp  đối  với  thực  hiện  nghĩa   vụ.  Nếu  không  hòa  giải  sẽ  là  công  cụ  phương  tiện  để  đương  sự  lợi  dụng  gây  bất   ổn,  xáo  trộn  trật  tự  xã  hội.  Khi  bên  có  nghĩa  vụ  giả  vờ  gặp  gỡ  hòa  giải  với  bên  có   quyền,  nhưng  trong  biên  bản  hòa  giải  bên  có  nghĩa  vụ  phủ  nhận  nghĩa  vụ  hoặc   cho  rằng  đã  hoàn  thành  nghĩa  vụ  thì  bên  có  quyền  không  thể  nào  dùng  sự  kiện   hòa  giải  đó  để  yêu  cầu  Tòa  án  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Kiến  nghị:   Sự  hợp  lý  của  thực  tiễn  đặt  ra  câu  hỏi  không  hề  nhỏ  cho  lý  luận,  cho  quy   định  về  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải.  Hòa  giải  chung  quy  lại  cũng  là  một  căn  cứ   xác  nhận  nghĩa  vụ  giữa  các  bên,  thể  hiện  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  đến  đâu  và  thỏa   thuận  thực  hiện  nghĩa  vụ  còn  lại.  Hay  nói  cách  khách  căn  cứ  hòa  giải  chỉ  là  “bức   bình  phong”  cho  hai  căn  cứ  còn  lại.  Suy  cho  cùng  hòa  giải  chỉ  là  sự  kiện  mang   tính  hình  thức  không  ảnh  hưởng  đến  thời  hiệu  khởi  kiện,  nội  dung  hòa  giải  mới   là  nội  dung  quyết  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  hay  không.  Do  đó,  tác  giả  
83   đề  xuất  bỏ  “điểm  c  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015”  hay  nói  cách  khác  là  loại  trừ   căn  cứ  “Các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau”.     Kiến  nghị  này  đã  từng  được  đề  xuất  tại  Tờ  trình  Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự   (sửa  đổi)  ngày  02/01/2015102,  nhưng  BLDS  2015  đã  bảo  lưu  quy  định  tại  điểm   c  hoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  giữ  nguyên  không  loại  bỏ  căn  cứ.  Tác  giả  tán   thành  đề  xuất  này  và  tiếp  tục  mạnh  dạn  bảo  lưu  quan  điểm  kiến  nghị  chấm  dứt   sự  tồn  tại  của  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.   Giải  pháp  này  vừa  đảm  bảo  tính  chặt  chẽ  về  mặt  lập  pháp  tránh  trường   hợp  căn  cứ  chồng  căn  cứ  không  biết  phải  áp  dụng  thế  nào,  vừa  bảo  đảm  giá  trị   của  căn  cứ  được  ban  hành  tránh  tình  trạng  căn  cứ  quy  định,  nhưng  không  bao   giờ  được  áp  dụng  do  lý  luận  không  đủ  để  khỏa  lấp  khiếm  khuyết  của  căn  cứ  nên   tính  thực  tiễn  ứng  dụng  không  có.             kết  luận  chương  2     Các   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi  kiện  quy  định  tại  Điều  162  BLDS   2005,  Điều  157  BLDS  2015  có  hiệu  lực  thi  hành  ngày  01/01/2017  thoạt  nhìn  có   vẻ  rõ  ràng,  không  đánh  đố  về  câu  chữ,  không  mập  mờ  về  cách  áp  dụng,  nhưng   thực  tiễn  đòi  hỏi  nhiều  hơn  thế  đã  làm  bộc  lộ  những  nhược  điểm  nhất  định  còn   tồn  tại  của  quy  định  này  trong  cách  hiểu  và  vận  dụng.  Đương  sự  không  nắm  bắt   hoặc  nắm  bắt  chưa  kỹ  quy  định  đã  đành,  cơ  quan,  người  tiền  hành  tố  tụng  lắm   lúc  vẫn  “mơ  hồ”,  xem  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  như  là  cơ  sở  xem  xét  về  nội  dung  khởi  kiện  hơn  là  hình  thức  tố  tụng  (về   thời  hiệu)  nhiều  khi  đã  quên  đi  phạm  vi  điều  chỉnh  đích  thực  của  quy  định  này.                                                                                                                             102 Dự thảo Bộ luật dân sự sửa đổi lấy ý kiến nhân dân kèm theo Quyết định số 01/QĐ-TTg ngày 02 tháng 01 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch của Chính phủ về việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi).  
84   Song  song  đó,  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  không  thấy  được  vận   dụng  trong  trường  hợp  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  được  một  phần,  vì  lấn  cấn  xác   định  thế  nào  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Ngoài  ra,  căn  cứ  các  bên  đã   tự  hòa  giải  bị  biến  thể  thành  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  một  phần   nghĩa  vụ  đã  đặt  ra  câu  hỏi  về  tính  độc  lập  và  giá  trị  điều  chỉnh  của  căn  cứ  này.   Sự  lẫn  lộn  giữa  các  căn  cứ  trong  áp  dụng  chỉ  là  “một  phần  nổi  của  tảng  băng   trôi”,  bởi  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  là  mốc  quan  trọng  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  chưa  được  pháp  luật  minh  thị.  Quan  điểm  về  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  còn   nhiều  mâu  thuẫn  đáng  lưu  ý,  cơ  quan  tiến  hành  tố  tụng  lung  túng,  không  nhất   quán.  BLDS  2015  được  thông  qua  có  những  điều  chỉnh  nhất  định,  nhưng  vẫn   chưa   thật   sự   hoàn   thiện.   Ngay   chính   sự   bổ   sung   căn   cứ   cũng   không   thật   sự   thuyết  phục  khi  chưa  giải  quyết  dứt  điểm  những  đòi  hỏi  từ  lý  luận,  thực  tiễn.   Xuất  phát  từ  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   còn   có   những   vướng   mắc.   Về   mặt   kỹ   thuật   lập   pháp,   BLDS   2015   vừa   được   thông  qua  với  những  sửa  đổi,  bổ  sung  cũng  chưa  thật  sự  đáp  ứng  yêu  cầu  đòi   hỏi  từ  thực  tiễn  hiện  tại  và  lý  luận.    Tác  giả  bằng  quan  điểm  cá  nhân  thông  qua   tham  khảo,  so  sánh  giữa  pháp  luật  và  thực  tiễn,  ý  kiến  chuyên  gia  và  BLDS  2015   cố  gắng  đưa  ra  kiến  nghị  thích  hợp  nhằm  hoàn  thiện  hơn  quy  định  hiện  có,  bổ   sung  một  phần  lý  luận  mới,  nhận  thức  mới  chuẩn  xác  hướng  đến  hạn  chế  tối   thiểu  bất  cập  trong  sử  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trên  thực   tế.         KẾT  LUẬN   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  quy  định  mới,  hơn  nữa  lại  là   quy  định  tái  sinh  quyền  khởi  kiện,  đáng  lý  ra  nên  được  chú  trọng  phân  tích,   hoàn   thiện   để   quy   định   đi   vào   thực   tiễn   phát   huy   đúng   giá   trị.   Nhưng   qua   nghiên  cứu  nhận  thức  về  quy  định  này  đưa  được  quan  tâm  xem  xét,  bàn  luận   đúng  mực.  Không  có  nhiều  công  trình  nghiên  cứu  chuyên  biệt  đề  cập  đến  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Đặc  biệt  khi  luật  sửa  đổi  theo  hướng  không  áp  dụng   đối  với  một  số  loại  tranh  chấp  dân  sự  liên  quan  đến  quyền  sở  hữu  chiếm  tỷ  lệ  
85   không  nhỏ  trong  tổng  số  vụ  kiện,  khiến  cho  cơ  hội  dẫn  chiếu  áp  dụng  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  ý  nghĩ  của  đương  sự  lẫn  cơ  quan  tố  tụng  càng   trở  nên  nhỏ  hơn.  Ở  góc  độ  lý  luận,  tác  giả  không  chắc  rằng  nghiên  cứu  của  mình   về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  sẽ   góp  phần  bổ  sung  vào  lý  luận  những  quan  điểm  hoàn  toàn  mới,  nhưng  cơ  bản   cũng  làm  rõ  được  bản  chất,  phạm  vi,  ý  nghĩa  và  các  điểm  bất  hợp  lý  về  nội  hàm,   thời  điểm  áp  dụng  của  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Ở  góc  độ  thực   tiễn,  với  khá  nhiều  quyết  định,  bản  án  sưu  tầm  được,  dù  không  thể  đại  diện  hay   phản  ánh  toàn  bộ  thực  tiễn  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,   song  cũng  có  thể  tương  đối  đầy  đủ  để  đối  chiếu,  so  sánh  với  quy  định  pháp  luật   trong  phạm  vi  nghiên  cứu  đề  tài.  BLDS  2015  vừa  được  thông  qua  theo  đánh  giá,   nhận  định  cá  nhân,  tác  giả  chưa  phải  là  sự  trả  lời  trọn  vẹn  cho  yêu  cầu  hoàn   thiện  đặt  ra  đối  với  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trên  cơ  sở  đó  tác   giả  đưa  ra  những  đề  xuất  góp  phần  nhỏ,  tuy  không  mới,  không  lạ  nhưng  hy   vọng  làm  gia  tăng  tính  khả  dụng,  hợp  lý,  phù  hợp  và  rõ  ràng  của  từng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  nói  riêng,  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  nói  chung.  Kiến  nghị  có  thể  không  phải  toàn  bộ  là  ý  kiến  riêng  có  của  chính   tác  giả  khi  dùng  kiến  nghị  đã  có  bằng  cách  tán  thành,  đồng  thuận  với  giải  pháp,   nhưng  cách  luận  giải,  dẫn  chứng,  lý  giải  cho  kiến  nghị  có  thể  hoàn  toàn  khởi   phát  từ  quá  trình  nghiên  cứu  của  mình.  
    DANH  MỤC  TÀI  LIỆU  THAM  KHẢO   A. Văn  bản  pháp  luật   1. Bộ  luật  Dân  sự  1995   2. Bộ  luật  Dân  sự  2005   3. Bộ  luật  Dân  sự  2015   4. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2004   5. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  2011)   6. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2015   7. Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự  (sửa  đổi)   8. Luật  Thương  mại  2005   9. Nghị  quyết  01/2003/NQ-­‐HĐTP  ngày  16/4/2003  của  Hội  đồng  thẩm  phán   Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  hướng  dẫn  áp  dụng  pháp  luật  trong  việc  giải  quyết   một  số  tranh  chấp  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình.   10. Nghị  quyết  02/2004/NQ-­‐HĐTP  ngày  10/8/2004  Hướng  dẫn  áp  dụng  pháp   luật  trong  giải  quyết  các  vụ  án  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình.   11. Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03/12/2012  Hướng  dẫn  thi  hành  một   số  quy  định  trong  phần  thứ  nhất  “Những  quy  định  chung”  của  Bộ  luật  tố   tụng  dân  sự  đã  được  sửa  đổi,  bổ  sung  theo  luật  sửa  đổi  bổ  sung  một  số  điều   của  Bộ  luật  tố  tụng  dân  sự.   12. Nghị   quyết   05/2012/NQ/HĐTP   ngày   03/12/2012   của   Hội   đồng   Thẩm   phán  TANDTC  hướng  dẫn  thi  hành  một  số  quy  định  về  thủ  tục  giải  quyết  vụ   án  tại  Tòa  án  cấp  sơ  thẩm.     B. Giáo  trình,  sách  chuyên  khảo,  sách  tham  khảo   13. Hoàng  Thế  Liên  (2009):  Bình  luận  khoa  học  Bộ  luật  Dân  sự  năm  2005,  Viện   Khoa  học  pháp  lý  -­‐  Bộ  Tư  pháp,  tập  I,  Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội.   14. Trường  Đại  học  luật  Hà  Nội  (2012),  Giáo  trình  Luật  dân  sự  Việt  Nam,  tập  II,   Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội.  
    15. GS.TS.  Lê  Minh  Tâm,  Th.s  Vũ  Thị  Nga,  Giáo  trình  lịch  sử  nhà  nước  và  pháp   luật  Việt  Nam,  Nxb  CAND  2009.   16. Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2007):  Báo  cáo  kết  quả  nghiên  cứu  để  tài  nghiên   cứu  khoa  học  cấp  bộ  -­‐  Thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  việc  dân  sự  những  vấn  đề  lý   luận  và  thực  tiễn,  TP.HCM.   17. Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2011),  Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy   định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành,  luận  văn  cử  nhân  Luật   18. Nguyễn  Thị  Bích  Ly  (2014):  Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy  định   của  Pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật.   19. Đỗ  Văn  Đại  (2014):    Luật  hợp  đồng  Việt  Nam  –  Bản  án  và  bình  luận  bản  án,   NXb.  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội,  tập  2.   20. Đỗ  văn  Đại  (2013),  Luật  thừa  kế  Việt  Nam,  Bản  án  và  bình  luận  bản  án,  Tập   2,  Nxb  Chính  trị  quốc  gia  -­‐  Sự  thật,  Hà  Nội.     C. Tạp  chí   21. Lê  Minh  Hùng  (2005):  “Thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  -­‐  Thực  trạng  pháp  luật   và  hướng  hoàn  thiện”,  Tạp  chí  Khoa  học  pháp  lý,  (số  05).   22. Nguyễn  Minh  Hằng  (2009):  Yêu  cầu  chia  di  sản  thừa  kế  khi  đã  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  và  khi  di  sản  thừa  kế  có  phần  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  tạp  chí   Viện  kiểm  sát  số  15/2009.   23. Trần   Anh   Tuấn   (2011):   Thời   hiệu   dân   sự   -­‐   Nhìn   từ   góc   độ   lịch   sử   và   so   sánh,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  kỳ  1  tháng  6-­‐2011.   24. Phùng  Trung  Lập  (2013):  “Hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời   hạn,  thời  hiệu  trong  BLDS  2005”,  Tạp  chí  Luật  học,  số  10.   25. Nguyễn  Hải  Sơn  (2014):  Thống  nhất  nhận  thức,  quy  định  và  áp  dụng  pháp   luật  về  thời  hiệu  khởi  kiện  để  nâng  cao  chất  lương  giải  quyết  các  vụ  án  dân   sự  tại  Tòa  án  nhân  dân,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  số  3.   26. Nguyễn  Minh  Hằng  (2015):  Cân  nhắc  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện,  Báo  điện   tử  chính  phủ  ngày  12/3/2015.  
    27. Đỗ  Văn  Đại  –  Đỗ  Văn  Hữu,  Thời  hiệu  khởi  kiện  điểm  yếu  của  Luật  dân  sự   hiện  hành,  nguồn:  thongtin  phapluat.vn/diendan/index.hph  (truy  cập  ngày   20/5/2015).   28.  Đỗ  Văn  Đại,  Nguyễn  Ngọc  Hồng  Phương  (2015):  Về  các  loại  thời  hiệu  trong   dự   thảo   Bộ   luật   dân   sự   (sửa   đổi),   Tạp   chí   Tòa   án   nhân   dân   kỳ   I   tháng   5/2015.   29.  Ths.  Tưởng  Thị  Lan  (2015):  Cơ  sở  pháp  lý  của  việc  giải  quyết  các  vụ  tranh   chấp  thừa  kế  đã  quá  mười  năm  kể  từ  thời  điểm  mở  thừa  kế,  Tạp  chí  Tòa  án   nhân  dân  kỳ  II  tháng  12/2015  (số  24).   Website   30. http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-­‐y-­‐kien-­‐nhan-­‐dan-­‐ve-­‐du-­‐thao-­‐Bo-­‐luat-­‐ dan-­‐su-­‐sua-­‐doi/Can-­‐lam-­‐ro-­‐quy-­‐dinh-­‐ve-­‐thoi-­‐hieu/218290.vgp,   truy   cập   ngày  20/5/2015.   31. http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-­‐y-­‐kien-­‐nhan-­‐dan-­‐ve-­‐du-­‐thao-­‐Bo-­‐luat-­‐ dan-­‐su-­‐sua-­‐doi/Can-­‐nhac-­‐quy-­‐dinh-­‐ve-­‐thoi-­‐hieu-­‐khoi-­‐kien/222066.vgp,   truy  cap  ngay  20/5/2015.   32. Thongtin  phapluat.vn/diendan/index.hph.                        
    phụ  lục  (Bản  án)   33. Bản   án   số   429/2010/KDTM-­‐ST   ngày   09/4/2010   của   Tòa   án   nhân   dân   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   34. Quyết  định  giám  đốc  thẩm  số  06/2012/DS-­‐GĐT  ngày  15/02/2012  của  Hội   đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao.   35. Bản  án  169/2012/DS-­‐ST  ngày  27/11/2012  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   36. Quyết  định  số  584/2012/DS-­‐GĐT  ngày  22/11/2012  của  Tòa  dân  sự  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao   37. Bản  án  số  25/2012/DSST  ngày  07/12/2012  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện   Vĩnh  Cửu,  tỉnh  Đồng  Nai.   38. Bản  án  số  70/2014/DSST  ngày  30/9/2014  về  việc  tranh  chấp  “Hợp  đồng   vay  tài  sản”  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.   39. Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện   Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.   40. Quyết  định  số  272/2015/QĐ  –  PT  ngày  04/3/2015  của  Tòa  án  nhân  dân   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   41.Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận   4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   42.Bản  án  số  15/2015/KDTM-­‐ST  ngày  15/4/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận   4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   43.Bản  án  số  211/2015/DS-­‐ST  ngày  20/8/2015  ngày  20/8/2015  của  Tòa  án   nhân  dân  Quận  4.   44.Bản   án   số   11/2015/KDTM-­‐ST   ngày   10/12/2015   của   Tòa   án   nhân   dân   huyện  Cần  Giuộc,  tỉnh  Long  An.   45.Bản  án  số  04/2016/KDTM-­‐PT  ngày  09/3/2016  của  Tòa  án  nhân  dân  tỉnh   Long  An.  
     
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
     
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
     
     
   
     

More Related Content

PDF
Luận văn: Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong luật dân sự, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Hợp đồng mua bán tài sản hình thành trong tương lai, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Luận văn: Bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự đối với người bị tạm ...
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Đề tài: Bảo vệ quyền con người bằng luật Tố tụng hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Hỏi cung bị can trong Luật tố tụng hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Luận văn: Áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Đề tài: Bảo đảm quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong luật dân sự, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Hợp đồng mua bán tài sản hình thành trong tương lai, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Luận văn: Bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự đối với người bị tạm ...
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Đề tài: Bảo vệ quyền con người bằng luật Tố tụng hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Hỏi cung bị can trong Luật tố tụng hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Luận văn: Áp dụng pháp luật trong giải quyết các vụ án dân sự
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Đề tài: Bảo đảm quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 

What's hot (20)

PDF
Luận án: Người đại diện của đương sự trong tố tụng dân sự, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Giải quyết vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Đề tài: Hiệu lực thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
hieu anh
 
PDF
Luận văn: Chấm dứt hợp đồng lao động trong Bộ luật lao động 2012
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Phân loại tài sản theo quy định của bộ luật dân sự, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
BÀI MẪU Luận văn thạc sĩ Người chưa thành niên phạm tội, HAY
Viết Thuê Khóa Luận _ ZALO 0917.193.864 default
 
PDF
Luận văn: Địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng dân sự, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Xác định và phân chia di sản thừa kế theo luật, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
PDF
Đề tài: Bảo đảm quyền con người trong xử lý hành chính, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Hợp đồng vay tài sản qua giải quyết tranh chấp, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Luận văn: Pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Luận văn: Pháp luật về sử dụng lao động nước ngoài tại Việt Nam
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOC
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN TẠI TAND QUA THỰC TIỄN ...
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0936 885 877
 
PDF
Giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Tái thẩm trong tố tụng dân sự Việt Nam, HOT, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Chứng thực của UBND xã huyện Mỹ Đức, Hà Nội, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
PDF
Luận văn: Chứng cứ trong tố tụng theo pháp luật Việt Nam, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Năng lực hành vi dân sự của cá nhân theo pháp luật, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận án: Người đại diện của đương sự trong tố tụng dân sự, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Giải quyết vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Đề tài: Hiệu lực thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
hieu anh
 
Luận văn: Chấm dứt hợp đồng lao động trong Bộ luật lao động 2012
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Phân loại tài sản theo quy định của bộ luật dân sự, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
BÀI MẪU Luận văn thạc sĩ Người chưa thành niên phạm tội, HAY
Viết Thuê Khóa Luận _ ZALO 0917.193.864 default
 
Luận văn: Địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng dân sự, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Xác định và phân chia di sản thừa kế theo luật, HAY
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
Đề tài: Bảo đảm quyền con người trong xử lý hành chính, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Hợp đồng vay tài sản qua giải quyết tranh chấp, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Luận văn: Pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Luận văn: Pháp luật về sử dụng lao động nước ngoài tại Việt Nam
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN CỦA VỢ CHỒNG KHI LY HÔN TẠI TAND QUA THỰC TIỄN ...
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0936 885 877
 
Giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Tái thẩm trong tố tụng dân sự Việt Nam, HOT, HAY
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Chứng thực của UBND xã huyện Mỹ Đức, Hà Nội, 9đ
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO: 0909232620
 
Luận văn: Chứng cứ trong tố tụng theo pháp luật Việt Nam, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Năng lực hành vi dân sự của cá nhân theo pháp luật, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Ad

Similar to Luận văn: Bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện trong luật dân sự, HOT (20)

DOC
Đề tài: Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện...
Dịch vụ viết thuê Khóa Luận - ZALO 0932091562
 
DOC
Báo Cáo Thực Tập Thời Hiệu Khởi Kiện Theo Qui Định Của Bộ Luật Dân Sự Năm...
Nhận Viết Thuê Đề Tài Baocaothuctap.net / 0909.232.620
 
PDF
PLDC C9-PHÁP LUẬT TáddsasadasdsaỐ TỤNG.pdf
bachson1302
 
PDF
Luận văn: Thời hạn tố tụng dân sự theo pháp luật, HOT
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
DOC
Thời Hạn Tố Tụng Dân Sự.doc
Dịch vụ viết thuê Luận Văn - ZALO 0932091562
 
DOC
Thời Hạn Tố Tụng Dân Sự.doc
Dịch vụ viết thuê Luận Văn - ZALO 0932091562
 
DOCX
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Viết Thuê Luận Văn Luanvanpanda.com
 
DOCX
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Viết Thuê Luận Văn Luanvanpanda.com
 
DOC
Thời hiệu khởi kiện và mất quyền khởi kiện một vụ án dân sự được luật quy địn...
Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật - Phan Mạnh Thăng
 
DOCX
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Nhận Viết Đề Tài Thuê trangluanvan.com
 
DOCX
Quyền khởi kiện và bảo đảm quyền khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng ...
anh hieu
 
DOC
Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý lu...
Dịch vụ viết thuê Khóa Luận - ZALO 0932091562
 
PDF
Quyền khởi kiện và bảo đảm quyền khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng...
hieu anh
 
DOC
Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý luận và th...
Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 📢📢📢 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
DOC
Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý luận và th...
Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 📢📢📢 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
DOCX
Tranh tụng trong TTDS Việt Nam - Những vấn đề lý luận và thực tiễn
anh hieu
 
PDF
Luận án: Thời hạn tố tụng trong luật tố tụng hình sự tại Việt Nam
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
PDF
Luận văn: Thời hạn tố tụng trong pháp luật tố tụng hình sự, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Cơ sở lý luận về chế định thời hiệu trong luật hình sự Việt Nam.docx
💖Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói 💖 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
DOC
Bài mẫu Luận văn: Thời hạn tố tụng trong pháp luật tố tụng hình sự, 9 ĐIỂM
Viết Thuê Khóa Luận _ ZALO 0917.193.864 default
 
Đề tài: Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện...
Dịch vụ viết thuê Khóa Luận - ZALO 0932091562
 
Báo Cáo Thực Tập Thời Hiệu Khởi Kiện Theo Qui Định Của Bộ Luật Dân Sự Năm...
Nhận Viết Thuê Đề Tài Baocaothuctap.net / 0909.232.620
 
PLDC C9-PHÁP LUẬT TáddsasadasdsaỐ TỤNG.pdf
bachson1302
 
Luận văn: Thời hạn tố tụng dân sự theo pháp luật, HOT
Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864
 
Thời Hạn Tố Tụng Dân Sự.doc
Dịch vụ viết thuê Luận Văn - ZALO 0932091562
 
Thời Hạn Tố Tụng Dân Sự.doc
Dịch vụ viết thuê Luận Văn - ZALO 0932091562
 
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Viết Thuê Luận Văn Luanvanpanda.com
 
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Viết Thuê Luận Văn Luanvanpanda.com
 
Thời hiệu khởi kiện và mất quyền khởi kiện một vụ án dân sự được luật quy địn...
Luật Sư Tư Vấn Pháp Luật - Phan Mạnh Thăng
 
Luận Văn Thạc Sĩ Bảo Đảm Quyền Khởi Kiện Vụ Án Dân Sự
Nhận Viết Đề Tài Thuê trangluanvan.com
 
Quyền khởi kiện và bảo đảm quyền khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng ...
anh hieu
 
Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý lu...
Dịch vụ viết thuê Khóa Luận - ZALO 0932091562
 
Quyền khởi kiện và bảo đảm quyền khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng...
hieu anh
 
Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý luận và th...
Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 📢📢📢 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo pháp luật dân sự Việt Nam - Lý luận và th...
Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 📢📢📢 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
Tranh tụng trong TTDS Việt Nam - Những vấn đề lý luận và thực tiễn
anh hieu
 
Luận án: Thời hạn tố tụng trong luật tố tụng hình sự tại Việt Nam
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Luận văn: Thời hạn tố tụng trong pháp luật tố tụng hình sự, HOT
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Cơ sở lý luận về chế định thời hiệu trong luật hình sự Việt Nam.docx
💖Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói 💖 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149
 
Bài mẫu Luận văn: Thời hạn tố tụng trong pháp luật tố tụng hình sự, 9 ĐIỂM
Viết Thuê Khóa Luận _ ZALO 0917.193.864 default
 
Ad

More from Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864 (20)

DOCX
200 de tai khoa luạn tot nghiep nganh tam ly hoc
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành khách sạn,10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ngân hàng, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ngữ văn, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ô tô, 10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục mầm non, mới nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ quản trị rủi ro, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng, từ sinh viên giỏi
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ tiêm chủng mở rộng, 10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
danh sach 200 de tai luan van thac si ve rac nhua
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kinh Nghiệm Chọn 200 Đề Tài Tiểu Luận Chuyên Viên Chính Trị Hay Nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 Đề Tài Bài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Kế Toán, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Ngành Thủy Sản, từ các trường đại học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 đề tài luận văn ngành thương mại điện tử
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành điện tử viễn thông, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Giáo Dục Tiểu Học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành luật, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành quản trị văn phòng, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Sư Phạm Tin Học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
DOCX
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Xuất Nhập Khẩu
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
200 de tai khoa luạn tot nghiep nganh tam ly hoc
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành khách sạn,10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ngân hàng, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ngữ văn, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ ô tô, 10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục mầm non, mới nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ quản trị rủi ro, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng, từ sinh viên giỏi
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Danh sách 200 đề tài luận văn thạc sĩ tiêm chủng mở rộng, 10 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
danh sach 200 de tai luan van thac si ve rac nhua
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kinh Nghiệm Chọn 200 Đề Tài Tiểu Luận Chuyên Viên Chính Trị Hay Nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 Đề Tài Bài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Kế Toán, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Ngành Thủy Sản, từ các trường đại học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 đề tài luận văn ngành thương mại điện tử
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành điện tử viễn thông, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Giáo Dục Tiểu Học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành luật, hay nhất
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 đề tài luận văn tốt nghiệp ngành quản trị văn phòng, 9 điểm
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Sư Phạm Tin Học
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 
Kho 200 Đề Tài Luận Văn Tốt Nghiệp Ngành Xuất Nhập Khẩu
Dịch vụ viết bài trọn gói ZALO 0917193864
 

Recently uploaded (20)

PPTX
Báo cáo Brucella sữa - trọng nghĩa..pptx
talaai782
 
PDF
Suy tim y khoa, dược, y học cổ truyền mới
28thuong
 
PPTX
CHƯƠNG MỞ ĐẦU Lịch sử đảng cộng sản Việt Nam
phuonglinhn2412
 
PDF
FULL TN LSĐ 2024 HUIT. LICH SU DANGGGGGG
eunyin007
 
PPTX
Các bước đọc điện tâm đồ bài giảng đại học Phạm ngọc thạch
LanAnhTranNguyen1
 
DOCX
123 ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KÌ I TOÁN 6 (1).docx
MacMac321243
 
PDF
GIÁO ÁN KẾ HOẠCH BÀI DẠY THỂ DỤC 11 CẦU LÔNG - KẾT NỐI TRI THỨC CẢ NĂM THEO C...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
PPTX
Chương 4: Vận dụng tư tưởng HCM Vào công tác xây dựng Đảng và Nhà nước
hoangaieo
 
PDF
Slide bài giảng môn Tâm lý Học Giao tiếp - Chủ đề Phong Cách Giao Tiếp
helenado1908
 
PDF
Mua Hàng Cần Trở Thành Quản Lý Chuỗi Cung Ứng.pdf
2200008853
 
PDF
Tiếp cận Tiêu chảy cấp ở đối tượng trẻ em
KhangHuu1
 
PDF
BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC TẬP MÔN HÓA HỌC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY ...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
DOCX
bao cao thuc tap nhan thuc_marketing_pary2
nghuyen30102003
 
PPTX
GIỚI THIỆU SÁCH GIÁO KHOA TOÁN 4_CTST.pptx
anhthanhpham80
 
PDF
712387774-Slide-Lịch-Sử-Đảng-Vnfsdfsf.pdf
23021784
 
PPTX
Bài 02. bệnh da do nhiễm ký sinh trùng .pptx
tranhoangphucmttg
 
PPTX
Bài 01. cấu trúc da và sang thương cơ bản.pptx
tranhoangphucmttg
 
PPTX
S2.1 - LEC11 - Tự chăm sóc bản thân.pptx
HongNguynNguyn5
 
PDF
NGÂN HÀNG CÂU HỎI TÁCH CHỌN LỌC THEO CHUYÊN ĐỀ TỪ ĐỀ THI THỬ TN THPT 2025 TIẾ...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
PDF
8. Đỏ da toàn thân do tổn thương cơ bản.pdf
tranhoangphucmttg
 
Báo cáo Brucella sữa - trọng nghĩa..pptx
talaai782
 
Suy tim y khoa, dược, y học cổ truyền mới
28thuong
 
CHƯƠNG MỞ ĐẦU Lịch sử đảng cộng sản Việt Nam
phuonglinhn2412
 
FULL TN LSĐ 2024 HUIT. LICH SU DANGGGGGG
eunyin007
 
Các bước đọc điện tâm đồ bài giảng đại học Phạm ngọc thạch
LanAnhTranNguyen1
 
123 ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KÌ I TOÁN 6 (1).docx
MacMac321243
 
GIÁO ÁN KẾ HOẠCH BÀI DẠY THỂ DỤC 11 CẦU LÔNG - KẾT NỐI TRI THỨC CẢ NĂM THEO C...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
Chương 4: Vận dụng tư tưởng HCM Vào công tác xây dựng Đảng và Nhà nước
hoangaieo
 
Slide bài giảng môn Tâm lý Học Giao tiếp - Chủ đề Phong Cách Giao Tiếp
helenado1908
 
Mua Hàng Cần Trở Thành Quản Lý Chuỗi Cung Ứng.pdf
2200008853
 
Tiếp cận Tiêu chảy cấp ở đối tượng trẻ em
KhangHuu1
 
BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC TẬP MÔN HÓA HỌC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY ...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
bao cao thuc tap nhan thuc_marketing_pary2
nghuyen30102003
 
GIỚI THIỆU SÁCH GIÁO KHOA TOÁN 4_CTST.pptx
anhthanhpham80
 
712387774-Slide-Lịch-Sử-Đảng-Vnfsdfsf.pdf
23021784
 
Bài 02. bệnh da do nhiễm ký sinh trùng .pptx
tranhoangphucmttg
 
Bài 01. cấu trúc da và sang thương cơ bản.pptx
tranhoangphucmttg
 
S2.1 - LEC11 - Tự chăm sóc bản thân.pptx
HongNguynNguyn5
 
NGÂN HÀNG CÂU HỎI TÁCH CHỌN LỌC THEO CHUYÊN ĐỀ TỪ ĐỀ THI THỬ TN THPT 2025 TIẾ...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
8. Đỏ da toàn thân do tổn thương cơ bản.pdf
tranhoangphucmttg
 

Luận văn: Bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện trong luật dân sự, HOT

  • 1.     BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ  ĐÀO  TẠO   TRƯỜNG  ĐẠI  HỌC  LUẬT  TP.  HỒ  CHÍ  MINH     CAO  ĐĂNG  HUY           BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU    TRONG  PHÁP  LUẬT   DÂN  SỰ  VIỆT  NAM           LUẬN  VĂN  THẠC  SĨ  LUẬT  HỌC                                                                                                                   TP.  HỒ  CHÍ  MINH,  NĂM  2016  
  • 2.     BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ  ĐÀO  TẠO   TRƯỜNG  ĐẠI  HỌC  LUẬT  TP.  HỒ  CHÍ  MINH         CAO  ĐĂNG  HUY         BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU  KHỞI  KIỆN  TRONG   PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM         LUẬN  VĂN  THẠC  SĨ  LUẬT  HỌC   Chuyên  ngành  Luật  Dân  sự  và  Tố  tụng  Dân  sự   Mã  số  13190330051                                                                                                                                            Người  hướng  dẫn  khoa  học:  PGS.TS.  NGUYỄN  MINH  HẰNG           TP.  HỒ  CHÍ  MINH,  NĂM  2016
  • 3.     LỜI  CAM  ĐOAN   Tôi  xin  cam  đoan  luận  văn  này  là  công  trình  nghiên  cứu  thực  sự  của  cá   nhân,  được  thực  hiện  dưới  sự  hướng  dẫn  khoa  học  của  Phó  giáo  sư,  Tiến  sĩ   Nguyễn  Minh  Hằng.  Các  kết  luận  nghiên  cứu  được  trình  bày  trong  luận  văn  này   trung  thực,  có  tính  kế  thừa  một  số  quan  điểm  khoa  học  và  chưa  từng  được  công   bố  dưới  bất  kỳ  hình  thức  nào.  Tôi  xin  chịu  trách  nhiệm  về  nghiên  cứu  của  mình.     Tác  giả  luận  văn                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    CAO  ĐĂNG  HUY                                  
  • 4.     MỤC  LỤC   PHẦN  MỞ  ĐẦU  .....................................................................................................     CHƯƠNG  1.  KHÁI  QUÁT  CHUNG  VỀ  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU  KHỞI   KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  VIỆT  NAM  .....................................................................  10   1.1.  Khái  niệm,  đặc  điểm  và  ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ...  10   1.1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ...............................................................  10   1.1.2.  Đặc  điểm  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ........................................................  23   1.1.3.  Ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  ............................................................  29   1.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ........  31   1.2.1.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một   phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  .........................................  31   1.2.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  .....................................................................  34   1.2.3.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  ...........  37   CHƯƠNG  2.  THỰC  TIỄN  ÁP  DỤNG  QUY  ĐỊNH  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI   HIỆU   KHỞI   KIỆN   TRONG   PHÁP   LUẬT   DÂN   SỰ   VIỆT   NAM   VÀ   KIẾN   NGHỊ  HOÀN  THIỆN  .........................................................................................................  44   2.1.Thực  tiễn  áp  dụng  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  và  kiến  nghị    .............................................................................................................  45   2.1.1.   Thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   phát   sinh   trong  thời  hiệu  khởi  kiện  và  kiến  nghị  ..........................................................................................  45   2.1.2.   Thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   phát   sinh   trong  quá  trình  tố  tụng  và  kiến  nghị  ..............................................................................................  51   2.2  Thực  tiễn  áp  dụng  hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   và  kiến  nghị  .....................................................................................................................  60   2.3Thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  kiến   nghị    ...................................................................................................................................  64  
  • 5.     2.3.1.Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc   toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  và  kiến  nghị  .....................................  64   2.3.2.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  và  kiến  nghị  ......................................................  68   2.3.3.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  và  kiến  nghị  ..  78   KẾT  LUẬN  ..............................................................................................................  85   DANH  MỤC  TÀI  LIỆU  THAM  KHẢO   PHỤ  LỤC  
  • 6.   DANH  MỤC  NHỮNG  TỪ  VIẾT  TẮT       BLDS  1995   Bộ  luật  Dân  sự  số  44-­‐L/CTN  ngày  28/10/1995  (Bộ   luật  Dân  sự  1995)   BLDS  2005   Bộ  luật  Dân  sự  số  33/2005/QH11  ngày  14/6/2005   (Bộ  luật  Dân  sự  2005)   BLDS  2015   Bộ  luật  Dân  sự  số  91/2015/QH13  ngày  24/11/2014   (Bộ  luật  Dân  sự  2015)     Luật  TM  2005     Bộ  luật  Thương  mại  số  36/2005/QH11  ngày   14/6/2005   BLTTDS  2004  (sửa  đổi,   bổ  sung  năm  2011)     Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  số  24/2004/QH11  ngày  15   tháng  6  năm  2004  &  Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  số   65/2011/QH12  ngày  29  tháng  3  năm  2011  sửa  đổi,  bổ   sung  một  số  điều  của  Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  năm   2004   BLTTDS  2015   Bộ  luật  Tố  tụng  dân  sự  số  92/2015/QH13  ngày   25/11/2015  
  • 7. 1   PHẦN  MỞ  ĐẦU   1. Lý  do  chọn  đề  tài   Thời  hiệu  khởi  kiện  là  thời  hạn  mà  chủ  thể  được  quyền  khởi  kiện  đề  nghị   Tòa  án  giải  quyết  yêu  cầu  bảo  vệ  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  nếu   thời  hạn  đó  kết  thúc  thì  mất  quyền  khởi  kiện,  trừ  trường  hợp  pháp  luật  có  quy   định  khác.  Thời  hiệu  khởi  kiện  là  thời  hạn  chủ  thể  được  quyền  yêu  cầu  cơ  quan   tài  phán  giải  quyết  vụ  việc  dân  sự,  nên  việc  xác  định  đúng  thời  hiệu  là  yếu  tố   tiên  quyết  cho  yêu  cầu  khởi  kiện  của  đương  sự  có  được  cơ  quan  có  thẩm  quyền   chấp  nhận  giải  quyết  hay  không.  Mặc  dù,  tầm  quan  trọng  của  thời  hiệu  khởi   kiện  không  thể  phủ  nhận,  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  phải  là  một  vấn  đề   mới  trong  Pháp  luật  Việt  Nam,  nhưng  quy  định  về  thời  hiệu,  cách  xác  định  và   vận  dụng  thời  hiệu  đến  thời  điểm  hiện  tại  vẫn  tồn  tại  những  bất  cập,  vướng   mắc  nhất  định,  ảnh  hưởng  không  ít  đến  công  tác  giải  quyết  tranh  chấp  của  các   cơ  quan  có  thẩm  quyền  cũng  như  quyền  lợi  của  đương  sự.  Quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  là  ngoại  lệ  cho  những  vấn  đề  này.     Thực   tế   cho   thấy,   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   chưa   được   quan   tâm   thích  đáng  trên  các  phương  diện  từ  quy  định  pháp  luật,  nghiên  cứu  chuyên  sâu,   áp  dụng  thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp,  đặc  biệt  là  trong  nhận  thức  pháp  luật   của  các  đương  sự.  Ở  góc  độ  lập  pháp,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  chỉ   được  quy  định  tại  Điều  162  Bộ  luật  dân  sự  2005  mà  chưa  có  quy  định  cụ  thể   hướng  dẫn  áp  dụng;  ở  góc  độ  nghiên  cứu,  chưa  có  công  trình  chuyên  biệt  tập   trung  vào  vấn  đề  này;  thực  tiễn  xét  xử  cách  hiểu  và  áp  dụng  không  có  sự  không   thống  nhất  về  sự  kiện  pháp  lý,  thời  điểm  của  sự  kiện  khởi  phát  việc  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  trước  hay  sau  khi  hết  thời  hiệu  và  trước  hay  sau  khi  khởi   kiện  tại  Tòa  án;  ở  góc  độ  quyền  khởi  kiện,  các  đương  sự  hầu  như  còn  mơ  hồ,   chưa  nắm  rõ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  đó,  họ  đã  không  vận   dụng  điều  này  trong  việc  xác  định  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  dẫn  đến  tự   mình  hạn  chế  quyền  khởi  kiện  của  mình  trong  trường  hợp   bản  thân  họ  cho   rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết,  nhưng  thực  chất  thời  hiệu  vẫn  còn  do  sự  kiện   làm  cho  thời  hiệu  được  bắt  đầu  lại.   Chính  vì  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  đáp  ứng  được  yêu   cầu  cần  có  trên  phương  diện  pháp  quy,  ở  khía  cạnh  nhận  thức  và  hiệu  quả  áp  
  • 8. 2   dụng  quy  định  này  vào  thực  tiễn,  cho  nên  tính  cấp  thiết,  tất  yếu  cần  phải  có  sự   nghiên  cứu  toàn  diện  hơn  nữa  quy  định  pháp  luật,  thực  tiễn  vận  dụng  trong   nước,  bên  cạnh  tham  khảo  quy  định  pháp  luật  nước  ngoài  nhằm  đưa  ra  giải   pháp  hoàn  thiện  hạn  chế  còn  tồn  tại  cần  phải  được  điều  chỉnh  trong  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Với  ý  nghĩa  lý  luận  và  thực  tiễn  đó,  tác  giả  mạnh   dạn   chọn   đề   tài   “Bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong   Pháp   luật   dân   sự   Việt   Nam”  làm  luận  văn  tốt  nghiệp.                2.  Tình  hình  nghiên  cứu  đề  tài      Qua  quá  trình  nghiên  cứu,  tổng  hợp  tình  hình  nghiên  cứu,  nhận  thấy  chưa   có  đề  tài,  công  trình  nghiên  cứu  chuyên  biệt  về  đề  tài  “Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam”,  tuy  nhiên  đã  có  những  bài  viết,  công   trình  nghiên  cứu  khoa  học  có  liên  quan  đến  đề  tài  này,  cụ  thể  như  sau:     Nguyễn  Thị  Hoài  Phương  (2007),  Thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  việc  dân  sự  -­‐  Những   vấn  đề  lý  luận  và  thực  tiễn,  Báo  cáo  kết  quả  nghiên  cứu  -­‐  Đề  tài  nghiên  cứu  khoa   học  cấp  bộ.  Về  tổng  quan,  Báo  cáo  đã  nêu  khái  quát  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005.  Do  phạm  vi  nghiên   cứu  của  báo  cáo  vấn  đề  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  là  một  nội  dung  nhỏ   trong  những  vấn  đề  về  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự   năm  2005  nên  những  vấn  đề  nghiên  cứu  liên  quan  chuyên  sâu  về  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu,  thực  tiễn  áp  dụng  cụ  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  vướng  mắc  và  giải  pháp  hoàn  thiện  quy  định  này  vẫn  còn  nhiều  bỏ  ngỏ.   Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2011),  “Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy   định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật-­‐  Đại  học  Luật   TP.  Hồ  Chí  Minh;  Nguyễn  Thị  Bích  Ly  (2014),  “Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế   theo  quy  định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật  –  Đại   học  Luật  TP.  Hồ  Chí  Minh.  Hai  luận  văn  này  tập  trung  nghiên  cứu  trọng  tâm  về   căn  cứ  thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế.  Mặc  dù,  những  nghiên  cứu  trong  hai  luận   văn  này  có  đề  cập  một  số  trường  hợp  luật  định  về  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  nhưng  chưa  có  sự  phân  tích  chi  tiết  từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  thực  trạng  pháp  luật  và  đánh  giá  thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  này  tại   Tòa  án  nhân  dân.  
  • 9. 3   Lê  Minh  Hùng  (2005):  “Thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  -­‐  Thực  trạng  pháp  luật   và  hướng  hoàn  thiện”,  Tạp  chí  Khoa  học  pháp  lý  (số  05);  Nguyễn  Minh  Hằng   (2009):  Yêu  cầu  chia  di  sản  thừa  kế  khi  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  khi  di  sản   thừa  kế  có  phần  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện”,  Tạp  chí  Viện  kiểm  sát  (số  15).  Hai   bài  viết  định  hướng  nghiên  cứu  về  thời  hiệu  khởi  kiện  chia  thừa  kế,  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  được  khai  thác  sâu,  tuy  nhiên  thực  trạng  áp   dụng  và  kiến  nghị  hoàn  thiện  thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  là  nguồn  tham  khảo   có  giá  trị  đối  với  phần  nghiên  cứu  của  tác  giả.   Đỗ  Văn  Hữu  và  Đỗ  Văn  Đại  (2006):  “Hậu  quả  của  việc  hết  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  lĩnh  vực  hợp  đồng”,  Tạp  chí  Hiến  kế  lập  pháp  (số  03/2006).  Nội  dung   bài  viết  chủ  yếu  luận  giải  về  hậu  quả  của  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  lĩnh   vực  hợp  đồng.  Phạm  vi  bài  viết  không  nghiên  cứu  trọng  tâm  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  phân  tích  đánh  giá  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ,  thực  tiễn   vận   dụng   quy   định   này   cũng   như   những   bất   cập   còn   tồn   tại   và   hướng   hoàn   thiện.  Tuy  nhiên,  kết  quả  nghiên  cứu  trong  công  trình  này  về  hậu  quả  của  việc   hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  hợp  đồng  là  một  trong  những  điều  kiện  xem  xét   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  có  các  căn  cứ  theo  quy  định  của  pháp  luật  là   một  trong  những  thông  tin  đáng  lưu  tâm  cho  phần  nghiên  cứu  đề  tài  của  tác  giả.     Lê  Mạnh  Hùng  (2011):  “Luật  về  thời  hiệu  khởi  kiện  của  một  số  nước  và  một   số  kiến  nghị  đối  với  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  theo  Bộ  luật  tố   tụng  dân  sự  Việt  Nam”,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  kỳ  II  tháng  3-­‐2011;  Trần  Anh   Tuấn  (2011),  “Thời  hiệu  dân  sự  -­‐  Nhìn  từ  góc  độ  lịch  sử  và  so  sánh”,  Tạp  chí  Tòa   án  nhân  dân  kỳ  1  tháng  6-­‐2011.  Hai  bài  viết  tuy  không  trực  tiếp  liên  quan  đến   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  nền  tảng  lý  luận  về  thời  hiệu,  thời  hiệu   khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  cùng  với  cách  tiếp  cận   nghiên  cứu,  so  sánh,  đối  chiếu  với  pháp  luật  nước  ngoài  trong  một  chừng  mực   nhất  định  có  ý  nghĩa  gợi  mở  giúp  tác  giả  định  hướng  tư  duy  tổng  quan  về  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  thực  hiện  đề  tài  nghiên  cứu.     Phùng  Trung  Lập  (2013),  “Hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời   hạn,  thời  hiệu  trong  BLDS  2005”,  Tạp  chí  Luật  học,  số  (10),  tr.  38-­‐45,  bài  viết  tuy   không  trọng  tâm  hướng  đến  phân  tích  nội  hàm  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện,  nhưng  nội  dung  có  liên  quan  nhất  định  đến  vấn  đề  này,  thông  qua  
  • 10. 4   những  phân  tích  quy  định  chung  về  thời  hiệu  khởi  kiện  là  một  trong  những  tiền   đề  cơ  bản  cho  việc  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  còn  hay  hết,  căn  cứ  vào  đó  nhận   định  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  phần  nghiên  cứu  của  tác  giả.  Mặt   khác,  hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời  hiệu  dù  không  thể  hiện  được   yêu  cầu  riêng  có  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  theo  hướng  cần  hoàn  thiện,   nhưng  giải  pháp  cho  quy  định  chung  là  có  giá  trị  hữu  ích  giúp  tác  giả  tham  khảo   cho  những  định  hướng  giải  pháp  hoàn  thiện  pháp  luật  về  quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.   Trần   Quốc   Hạnh   (01/2014),   “Xác   định   thời   hiệu   khởi   kiện   trong   vụ   án   tranh  chấp  thừa  kế  nhà  ở  mà  thời  điểm  mở  thừa  kế  trước  ngày  01/7/1991,  có   người  Việt  Nam  định  cư  ở  nước  ngoài,  cá  nhân,  tổ  chức  nước  ngoài  tham  gia”,   Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân,  số  (02),  bài  viết  đề  cập  một  khía  cạnh  nhỏ  liên  quan   đến  thời  hiệu  khởi  kiện  với  giới  hạn  nghiên  cứu  về  các  tranh  chấp  thừa  kế  kế   nhà  ở  mà  thời  điểm  mở  thừa  kế  trước  ngày  01/7/1991,  có  người  Việt  Nam   định  cư  ở  nước  ngoài,  cá  nhân,  tổ  chức  người  nước  ngoài  tham  gia.  Với  phạm  vi   nghiên  cứu  khá  hẹp,  nên  tổng  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   chưa  được  xem  xét  phân  tích  một  cách  toàn  diện,  kiến  nghị  giải  quyết  hoàn   thiện  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  được  đề  cập.   Đỗ  Văn  Đại,  “Luật  hợp  đồng  Việt  Nam  -­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb   Chính  trị  quốc  gia  –  sự  thật,  tập  2,  Hà  Nội  2014,  tr.  851-­‐882;  Đỗ  Văn  Đại,  “Luật   hợp  đồng  Việt  Nam  -­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà   Nội  2010,  tr.  694-­‐702  “Luật  bồi  thường  thiệt  hại  ngoài  hợp  đồng  Việt  Nam-­‐  Bản   án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc  gia  –  sự  thật,  Hà  Nội  2014,  tr.  851-­‐ 882;  “Luật  thừa  kế  Việt  Nam-­‐  Bản  án  và  bình  luận  bản  án”,    Nxb  Chính  trị  quốc   gia  –  sự  thật  -­‐  xuất  bản  lần  thứ  2,  tập  2,  Hà  Nội  2013,  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  đã   nghiên  cứu  tổng  quan  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  sự  so  sánh   giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan,  nhưng   tác  giả  chưa  đi  sâu  vào  phân  tích  từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,   chưa  có  sự  đối  chiếu  tổng  thể  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  với  thực  tiễn  áp   dụng  quy  định  này.  Mặc  dù,  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  dẫn  chứng  bản  án,  quyết  định   của  Toà  án  để  đánh  giá  việc  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  một  số  vụ  án   cụ  thể,  làm  căn  cứ  cho  việc  nhận  xét  điều  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  
  • 11. 5   nhưng  tác  giả  chưa  nêu  lên  điểm  thiếu  sót,  vướng  mắc,  thiếu  thống  nhất  trong   nhận  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  để  đưa  ra  giải  pháp   cụ  thể  về  vấn  đề  này.     Nhìn  chung,  các  bài  viết,  công  trình  nghiên  cứu  chủ  yếu  đề  cập  đến  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  so  sánh  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan.   Tuy  nhiên,  các  công  trình  nghiên  cứu  đã  được  công  bố  chưa  tiếp  cận  toàn  diện,   tổng  thể  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  chưa  đi  sâu  vào  phân  tích   từng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cũng  như  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  cho  từng  trường  hợp.  Ngoài  ra,  thực  trạng  pháp  luật  và  thực   trạng  áp  dụng  pháp  luật  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Tòa  án   nhân  dân  vẫn  chưa  được  đề  cập  thấu  đáo,  cho  nên  giải  pháp  cho  vấn  đề  này  vẫn   còn  nhiều  nội  dung  còn  bỏ  ngỏ.  Do  đó,  việc  lựa  chọn  đề  tài  xét  cho  cùng  xuất   phát  từ  nền  tảng  lý  luận,  ý  tưởng,  lập  luận  của  những  bài  viết,  công  trình  nghiên   cứu  trước  liên  quan  đến  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  tiền  đề  căn  bản  cho   tác  giả  tiến  hành  nghiên  cứu  một  cách  tổng  quan,  hệ  thống  về  quy  định  và  thực   trạng  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam,  đặc   biệt  có  nghiên  cứu  tiếp  cận  thêm  những  quy  định  mới  trong  Bộ  luật  dân  sự  năm   2015  và  Bộ  luật  tố  tụng  dân  sự  năm  2015  về  vấn  đề  này.          3.  Mục  đích  và  nhiệm  vụ  nghiên  cứu  của  đề  tài   3.1.  Mục  đích  nghiên  cứu  của  đề  tài     Đề  tài  nghiên  cứu  hướng  tới  các  mục  đích  cơ  bản  sau  đây:   Góp  phần  làm  sáng  tỏ  một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  vụ  án  dân  sự  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam.  Trên  cơ  sở   phân  tích,  đánh  giá  thực  trạng  pháp  luật  hiện  hành  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  vụ  việc  dân  sự,  kết  quả  nghiên  cứu  nhằm  chỉ  ra  những  điểm  bất  cập  trong   quy  định  của  pháp  luật  và  đề  xuất  một  số  kiến  nghị  để  hoàn  thiện  pháp  luật.       3.2.  Nhiệm  vụ  nghiên  cứu     Để  hoàn  thành  được  mục  đích  nghiên  cứu  nêu  trên,  luận  văn  đặt  ra  các   nhiệm  vụ  nghiên  cứu  cụ  thể  sau:  
  • 12. 6   -­‐  Nghiên  cứu  một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện   -­‐  Nghiên  cứu,  tìm  hiểu  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam.  Phân  tích  đánh  giá,  làm  sáng  tỏ  bản  chất  của  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  làm  cơ  sở  so  sánh  giữa  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  như  thời  điểm  bắt  đầu  tính  thời  hiệu   khởi  kiện;  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện;  không  áp  dụng  thời   hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Nghiên  cứu,  đánh  giá,  phân  tích  thực  trạng  pháp  luật;  tiến  hành  thu  thập   bản  án,  quyết  định  có  liên  quan  về  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  để  phân  tích,  đánh  giá  trên  cơ  sở  tham  khảo  thêm  ý  kiến   của  các  chuyên  gia,  những  người  làm  công  tác  thực  tiễn  để  tiếp  cận  một  cách   toàn  diện  thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Tòa  án   nhân  dân,  đặc  biệt  là  ở  những  vướng  mắc.  Kết  quả  nghiên  cứu  của  đề  tài  nhằm   đề  xuất  một  số  kiến  nghị  cụ  thể  hoàn  thiện  pháp  luật  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  nói  chung  và  hướng  dẫn  thi  hành  quy  định  của  Bộ  luật   dân  sự  năm  2015  nói  riêng.   4.  Giới  hạn  phạm  vi  nghiên  cứu  của  đề  tài  và  phương  pháp  nghiên   cứu    4.1  Phạm  vi  nghiên  cứu  của  đề  tài              Khi   tiến   hành   nghiên   cứu,   do   giới   hạn   về   thời   gian,   nhận   thức,   kinh   nghiệm  của  bản  thân  tác  giả  cũng  như  tài  liệu  tham  khảo  bởi  tính  mới  của  đề   tài,  nên  tác  giả  không  nghiên  cứu  sâu  vào  mọi  góc  cạnh  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi   kiện   trong   phạm   vi   rộng   của   Pháp   luật   dân   sự.   Tác   giả   chỉ   trọng   tâm   nghiên  cứu  căn  cứ,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  và  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  trong  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005,  có  tiếp  cận  các  quy   định  sửa  đổi  bổ  sung  trong  Bộ  luật  dân  sự  năm  2015  để  những  đề  xuất  về  giải   pháp  hoàn  thiện  pháp  luật  có  những  cập  nhật  với  quy  định  mới  của  Pháp  luật   dân  sự.  Đối  với  pháp  luật  nước  ngoài,  tác  giả  chủ  yếu  tìm  hiểu,  nhận  định  mức   độ,  toàn  diện  và  hiệu  quả  về  vấn  đề  này,  song  song  đó  có  sự  so  sánh  nhất  định   với  pháp  luật  trong  nước  nhằm  có  cái  nhìn  khách  quan,  đầy  đủ  và  chính  xác  quy   định  thực  tại  của  pháp  luật  Việt  Nam  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.    
  • 13. 7   Về  phương  diện  thực  tiễn,  tác  giả  giới  hạn  nghiên  cứu  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  tại  Tòa  án  nhân  dân;  đánh  giá  một  số  quyết   định,  bản  án  của  Tòa  án;  tiếp  cận  cách  nhìn  nhận,  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  của  những  người  có  chuyên  môn,  kinh  nghiệm  trong  lĩnh   vực  pháp  luật  thông  qua  các  bài  viết  chuyên  khảo,  chuyên  đề,  ý  kiến  trong  các   cuộc  hội  thảo…    4.2.  Phương  pháp  nghiên  cứu   Cơ  sở,  nguyên  tắc  và  phương  pháp  luận  chủ  đạo  của  luận  văn  được  hình   thành   trên   dựa   trên   nền   tảng   chủ   nghĩa   Mác-­‐Lênin,   chủ   nghĩa   duy   vật   biện   chứng  và  các  phương  pháp  nghiên  cứu  khoa  học  khác,  thể  hiện  trong  tư  duy   nhận  thức  pháp  luật,  thực  tiễn  cũng  như  giải  pháp  của  đề  tài  đưa  ra,  cụ  thể:   Tại  Chương  1:  Một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam,  tác  giả  sử  dụng  phương  pháp  nghiên  cứu   chủ  đạo  là  phương  pháp  phân  tích,  suy  diễn  logic,  dẫn  chiếu  là  phương  pháp   chủ  yếu  được  sử  dụng  nhẳm  làm  rõ  quan  niệm,  quan  điểm,  quy  định  pháp  luật   về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  để  từ  đó  hình  thành  một  khái  niệm  phù  hợp,   rõ  nghĩa,  chính  xác  có  tính  khái  quát  cao,  phản  ánh  được  bản  chất  của  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Với  phương  pháp  phân  tích,  giải  thích,  suy  luận  được   vận  dụng  làm  căn  cứ  bóc  tách  đặc  điểm  riêng  không  thể  nhầm  lẫn  với  các  quy   định  pháp  luật  khác  về  thời  hiệu  có  liên  quan.  Tương  tự  vậy,  phương  pháp  suy   luận,  phân  tích  được  dùng  để  đúc  rút  giá  trị  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  quyền  khởi  kiện  của  cá  nhân,  tổ  chức  và  việc  đánh  giá  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  quá  trình  xem  xét,  giải  quyết  tranh  chấp   dân  sự  tại  Tòa  án  nhân  dân.   Nghiên  cứu  về  nội  dung  quy  định  của  Pháp  luật  dân  sự  hiện  hành  về  căn   cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  tác  giả  chú  trọng  áp  dụng  các  phương  pháp   nghiên  cứu  sau:   - Phương  pháp  phân  tích  được  dùng  để  làm  rõ  bản  chất  của  từng  quy  định,   phân  định  trường  hợp  áp  dụng,  điều  kiện  áp  dụng,  tính  chất  pháp  lý  riêng  của   từng  quy  định.  Bên  cạnh  đó,  phương  pháp  này  cũng  được  sử  dụng  để  tìm  hiểu   mối  liên  hệ  nhất  định  giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  thời  điểm  bắt  đầu  
  • 14. 8   thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  không  áp   dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  thậm  chí  là  sự  chuyển  đổi  về  cách  tính  thời  hiệu  khi   có  sự  thay  đổi  về  căn  cứ,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ.   - Phương  pháp  so  sánh  là  phương  tiện  chủ  yếu  tác  giả  sử  dụng  trong  việc   làm  rõ  điểm  giống,  điểm  khác  nhau  trong  điều  kiện  áp  dụng,  căn  cứ,  thời  điểm   và  ý  nghĩa  pháp  lý  giữa  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  thời  điểm  bắt  đầu   thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  không  áp   dụng  thời  hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Phương  pháp  tổng  hợp  được  dùng  để  khái  quát  chung  mang  tính  toàn   diện  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  trong   tổng  thể  các  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  pháp  luật.   -­‐  Phương  pháp  lịch  sử  được  sử  dụng  xuyên  suốt  trong  việc  tổng  quan  sự   hình  thành,  thay  đổi  và  phát  triển  của  quy  định  pháp  luật  về  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện,  ghi  nhận  những  điểm  nhấn  trong  sự  phát  triển  quy  định  này   trong  các  giai  đoạn  được  nghiên  cứu.   -­‐  Phương  pháp  so  sánh  được  dùng  để  đối  chiếu  quy  định  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  qua  các  thời  kỳ,  thông  qua  đó  đánh  giá  tính  tiến  bộ  hay  thụt  lùi   trong  quy  định  pháp  luật  về  vấn  đề  này.   Tại  Chương  2  về  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  tại  Tòa  án  nhân  dân  và  kiến  nghị  hoàn   thiện  Pháp  luật,  tác  giả  sử  dụng  chung  phương  pháp  phân  tích  để  làm  rõ  từng   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ,  hệ  quả  của   việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  làm  cơ  sở  cho  việc  đánh  giá  để  làm  rõ  mức   độ   hoàn   thiện,   phù   hợp   của   các   quy   định   về   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  dựa  trên  sự  kết  hợp  phương  pháp  suy  luận.   Phương  pháp  phân  tích  cũng  được  dùng  trong  việc  mổ  xẻ,  phân  tích  các  bản  án,   quyết  định  của  Toà  án  và  ý  kiến  của  những  người  có  chuyên  môn  liên  quan  đến   việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  thực  tiễn.   Phương  pháp  so  sánh  được  vận  dụng  cho  việc  so  sánh  giữa  quy  định  về   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  các  quy  định  khác  có  liên  quan  trong  mối   tương   quan   đảm   bảo   thời   hiệu   khởi   kiện   được   quy   định   chuẩn   xác.  Phương  
  • 15. 9   pháp  loại  suy  được  áp  dụng  như  là  một  phương  pháp  xem  xét  tính  hợp  lý  của   các  căn  cứ,  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  quy  định  của  pháp   luật  dân  sự.   Ngoài  ra  tác  giả  còn  dùng  phương  pháp  thống  kê  để  thu  thập  thông  tin  về   tình  trạng  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  kết  hợp  với  phương   pháp  tổng  hợp  ý  kiến,  quan  điểm  nhận  thức  của  các  chuyên  gia  trong  lĩnh  vực   pháp  luật.     Phương  pháp  suy  luận  là  kim  chỉ  nam  cho  phương  pháp  nghiên  cứu  của   tác  giả  trong  tiểu  mục  này,  bởi  căn  cứ  vào  thông  tin,  số  liệu,  ý  kiến,  quan  điểm   có  được  trong  quá  trình  phân  tích  đánh  giá  các  bản  án,  quyết  định  của  Toà  án,   tác  giả  đưa  ra  những  đánh  giá,  nhận  định  về  mức  độ  thống  nhất,  đồng  bộ  trong   cách  nhận  thức,  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vào  thực  tế.   Từ  đó  rút  ra  những  vướng  mắc,  thiếu  sót  cần  phải  được  điều  chỉnh  nâng  cao   tính  hoàn  thiện  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  đáp  ứng  được  yêu   cầu  cần  có  về  quy  định  này  về  mặt  nhận  thức,  lập  pháp  và  thực  tiễn  áp  dụng.   -­‐  Phương  pháp  logic  được  dùng  để  sâu  chuỗi  các  lý  luận,  lập  luận,  thông   tin,  số  liệu  có  được  dựa  trên  các  tài  liệu,  nguồn  tham  khảo  nhằm  đưa  ra  các  ý   kiến,  nhận  định,  kết  luận  của  tác  giả  về  từng  vấn  đề  được  nghiên  cứu.     Đối  với  kiến  nghị  hoàn  thiện  một  số  quy  định  của  Pháp  luật  dân  sự  về  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tác  giả  dùng  chung  một  số  phương  pháp  nghiên  cứu   sau:   -­‐   Phương   pháp   tổng   hợp   là   phương   pháp   chủ   đạo   trong   việc   thu   thập   thông  tin,  ý  kiến  liên  quan  đến  vướng  mắc,  giải  pháp  hoàn  thiện  quy  định  của   Pháp  luật  dân  sự  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  để  tác  giả  tham  khảo,  đối   chiếu,  so  sánh,  nhận  định,  lý  giải  những  cơ  bản  cho  kiến  nghị  của  tác  giả.   -­‐  Phương  pháp  suy  luận  được  dùng  để  xem  xét  tổng  thể  các  quy  định  Pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cũng  như  thực  trạng  áp   dụng  quy  định  này  để  đề  xuất  giải  pháp  khả  thi  cho  vấn  đề  nghiên  cứu.   -­‐  Phương  pháp  logic  được  vận  dụng  như  là  một  sợi  dây  liên  kết  chặt  chẽ   về  tính  phù  hợp  giữa  khoảng  trống  pháp  luật,  đáp  ứng  yêu  cầu  chính  đáng  của   thực  tiễn  với  giải  pháp  tác  giả  đề  ra.  
  • 16. 10   5.  Bố  cục  của  luận  văn   Ngoài   phần   mở   đầu,   kết   luận,   danh   mục   tài   liệu   tham   khảo,   nội   dung   chính  của  luận  văn  gồm  hai  chương:     Chương  1:  Một  số  vấn  đề  lý  luận  cơ  bản  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam   Chương   2:   Thực   tiễn   áp   dụng   quy   định   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   trong  Pháp  luậtdân  sự  Việt  Nam  tại  Tòa  án  nhân  dân  và  kiến  nghị  hoàn  thiện   Pháp  luật    
  • 17. 11   CHƯƠNG  1.  MỘT  SỐ  VẤN  ĐỀ  CƠ  BẢN  VỀ  BẮT  ĐẦU  LẠI   THỜI  HIỆU  KHỞI  KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM   1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân   sự  Việt  Nam   1.1.1.  Khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   Khi  giả  thiết  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  và  tranh  chấp  xảy  ra,  bất   kỳ  ai  cũng  có  xu  thế  tìm  kiếm  giải  pháp  cho  việc  đòi  lại  quyền  lợi  đó.  Vấn  đề  đặt   ra  là  liệu  hành  vi  giành  lại  quyền  lợi  bị  cho  là  bị  xâm  phạm  bởi  một  chủ  thể  khác   có  thể  được  thực  hiện  trong  bất  kỳ  thời  điểm  nào?  Tất  nhiên  quyền  được  hành   động  trong  chừng  mực  quy  định  của  pháp  luật  để  bảo  vệ  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp   của  mỗi  chủ  thể  luôn  được  pháp  luật  tôn  trọng  và  bảo  vệ.  Do  đó,  trên  phương   diện  quyền,  điều  này  có  thể  được  thực  hiện  ở  bất  cứ  thời  điểm  nào.  Nhưng  nếu   điều  này  được  cho  phép  thì  trật  tự  xã  hội,  sự  ổn  định  trong  các  quan  hệ  xã  hội  là   một  bài  toán  khó.  Vì  lý  do  đó  mà  thời  hiệu  nói  chung  và  thời  hiệu  khởi  kiện  nói   riêng  được  hình  thành  như  là  một  phương  tiện,  nhằm  ổn  định  tình  trạng  hiện   hữu  của  các  quan  hệ  xã  hội  sau  một  thời  gian  nhất  định.   Mỗi  phương  thức  hành  động  bảo  vệ  quyền  có  một  giới  hạn  nhất  định  của   nó,  nhất  là  khi  con  đường  tố  tụng  tại  Tòa  án  được  lựa  chọn  như  một  cách  bảo   vệ  quyền  lợi.  Vì  hành  vi  yêu  cầu  Tòa  giải  quyết  tranh  chấp  về  quyền  lợi  bị  “giới   hạn”  bởi  thời  hiệu  khởi  kiện,  do  việc  kiện  tụng  không  thể  được  hành  xử  vô  hạn   định  mà  cần  phải  được  thực  hiện  trong  thời  hạn  được  pháp  luật  ấn  định.  Việc   không  hạn  định  thời  gian  thực  hiện  việc  kiện  có  thể  gây  nên  những  xáo  trộn,   làm  thiệt  hại  cho  nền  kinh  tế  xã  hội.  Ngoài  ra,  nếu  người  có  quyền  để  vụ  việc   trôi  qua  quá  lâu  mới  thực  hiện  việc  kiện  thì  người  có  nghĩa  vụ  sẽ  ở  vị  thế  bất  lợi   và  khó  có  thể  đưa  ra  được  chứng  cứ  để  biện  hộ  cho  mình1.   Thời  hiệu  khởi  kiện  cho  phép  chủ  thể  có  quyền  khởi  kiện  trong  thời  hạn   luật  định,  nhưng  đó  cũng  là  ranh  giới  hạn  định  quyền  khởi  kiện  khi  thời  hiệu   khởi   kiện   đã   hết.   Theo   nguyên   tắc   này   thì   thời   hiệu   khởi   kiện   hết   kéo   theo   quyền  khởi  kiện  đúng  nghĩa  chấm  dứt.  Dẫn  đến  hệ  quả  khó  khăn  cho  chủ  thể  có                                                                                                                             1  Trần Anh Tuấn (2011): Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ 1 tháng 6-2011, tr 1.
  • 18. 12   quyền  lợi  của  họ  bị  xâm  phạm,  khi  các  cách  thức  bảo  vệ  quyền  không  qua  con   đường  Tòa  án  không  có  khả  thi.     Mặc  dù,  Tòa  án  công  nhận  vụ  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  có  ý  nghĩa   đối  với  việc  chấm  dứt  quyền  yêu  cầu  giải  quyết  vụ  tranh  chấp  bằng  con  đường   Tòa  án  mà  không  bao  giờ  làm  chấm  dứt  nghĩa  vụ  các  bên  trong  quan  hệ  đang  có   tranh  chấp  và  cũng  không  tước  đoạt  quyền  lợi  hợp  pháp  của  một  bên  trong   quan  hệ  tranh  chấp  đó2.  Nhưng  nếu  Tòa  án  không  thể  can  thiệp  bởi  lý  do  thời   hiệu,  dường  như  các  bên  khó  lòng  tìm  được  giải  pháp  nào  tốt  hơn  trong  việc   giải  quyết  tranh  chấp,  bởi  trước  đó  các  bên  đã  không  tìm  được  tiếng  nói  chung   cho  tranh  chấp.  Trong  trường  hợp  này,  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   là  một  cứu  cánh,  khi  khôi  phục  lại  quyền  khởi  kiện  tưởng  chừng  như  đã  mất,   tạo  thêm  cơ  hội  đòi  lại  quyền  lợi  chính  đáng  của  các  chủ  thể.   Tầm  quan  trọng  của  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  không  thể  chối   bỏ,  nhưng  để  có  được  một  cái  nhìn  thấu  đáo  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   thật  sự  không  đơn  giản.  Cho  đến  nay,  khái  niệm  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  chưa  được  pháp  điển  hóa  chính  thức  trong  luật.  Bộ  luật  dân  sự  năm  2005   (sau  đây  gọi  tắt  là  BLDS  2005)  ghi  nhận  tại  Điều  162  và  Điều  157  Bộ  luật  dân   sự  2015  cũng  kế  thừa  trên  cơ  sở  quy  định  của  Điều  162  BLDS  2005)  quy  định   về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  hướng  liệt  kê  các  căn  cứ  để  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  không  quy  định  khái  niệm  đã  tạo  ra  một  số  trở  ngại  khi  áp   dụng  quy  định  này.  Do  đó  cách  hiểu  và  vận  dụng  pháp  luật  chưa  đồng  nhất.     Để  làm  rõ  khái  niệm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  thể  không  xem   xét  đến  khái  niệm  nền  tảng,  cơ  bản  đó  là  thời  hiệu  khởi  kiện.  Thời  hiệu  khởi   kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  có  mối  quan  hệ  chặt  chẽ  với  nhau.  Có   thời  hiệu  khởi  kiện  thì  mới  có  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  đó   là  sự  bổ  sung  làm  cho  thời  hiệu  khởi  kiện  linh  động  hơn  trong  thực  tiễn  tố  tụng   bảo  vệ  quyền  của  đương  sự.   Về   phương   diện   ngôn   ngữ,   theo   cách   lý   giải   của   Từ   điển   tiếng   Việt   của   Viện   khoa   học   xã   hội   Việt   Nam   năm   1992   “khái   niệm   thời   hiệu   được   hiểu   là   khoảng  thời  gian  có  hiệu  lực  trong  một  trường  hợp  cụ  thể”.                                                                                                                               2  Chủ nhiệm để tài Nguyễn Thị Hoài Phương (2007): Báo cáo kết quả nghiên cứu để tài nghiên cứu khoa học cấp bộ - Thời hiệu khởi kiện vụ việc dân sự những vấn đề lý luận và thực tiễn, TP.HCM, tr 75.  
  • 19. 13   Về  học  lý,  thời  hiệu  đã  được  giáo  sư  Vũ  Văn  Mẫu  và  giáo  sư  Lê  Đình  Chân   đề  cập  trong  cuốn  “Danh  từ  và  tài  liệu  Dân  luật  và  hiến  luật”  năm  1968,  theo  đó   “thời  hiệu  được  hiểu  là  thời  hạn  do  luật  ấn  định  có  hiệu  lực  biến  sự  chiếm  hữu   một  tài  sản  thành  quyền  sở  hữu  hoặc  tiêu  diệt  món  nợ  của  đương  sự”.     Theo  nhà  nghiên  cứu  Trần  Thúc  Linh:  “Thời  hiệu  là  một  phương  chước  để   một  người  có  thể  thủ  đắc  bất  động  sản  bằng  cách  chấp  hữu  trong  một  thời  hạn,   hoặc  để  cho  con  nợ  được  tự  giải  thoát  khỏi  bị  chủ  nợ  khởi  tố  nếu  đã  quá  thời  hạn   luật  định  không  hành  xử  tố  quyền”.    Về  phương  diện  pháp  lý,  thời  hiệu  là  thời  hạn  do  pháp  luật  quy  định  mà   khi  kết  thúc  thời  hạn  đó  thì  chủ  thể  được  hưởng  quyền  dân  sự,  được  miễn  trừ   nghĩa  vụ  dân  sự  hoặc  mất  quyền  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,  quyền  yêu  cầu  giải   quyết  việc  dân  sự3.     Nghiên  cứu  từ  góc  độ  lịch  sử,  vấn  đề  thời  hiệu  không  hoàn  toàn  mới  trong   Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam4.  Sự  không  hoàn  toàn  mới  về  cách  nhìn  nhận  và  quy   phạm   hóa   thời   hiệu   thể   hiện   trong   Pháp   luật   Việt   Nam   thời   kỳ   trước.   Theo   những  tài  liệu  về  cổ  luật  Việt  Nam  trước  đây  thể  hiện  thời  hiệu  dân  sự  đã  từng   được  ghi  nhận  dưới  thời  Lý5  –  Trần6  và  dưới  triều  Lê7.  Với  các  tiếp  cận  nghiên   cứu  hệ  thống,  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  là  vấn  đề  luôn  “mới”  trong  tranh  luận  pháp   lý,  kể  cả  trong  tư  duy  nhận  thức  và  trong  áp  dụng  pháp  luật.  Một  mặt  do  tính                                                                                                                             3 Điều 154 BLDS 2005. 4 Cổ luật Việt Nam đã từng đề cập đến vấn đề này. Chẳng hạn, theo Điều 588 Bộ luật Hồng Đức: “Mắc nợ quá hạn mà không trả thì xử tội trượng, tùy theo nặng hay nhẹ; nếu cự tuyệt không chịu trả, tì xử biếm hai tư, bồi thường gấp đôi. Quà niên hạn mà không đòi thì mất nợ (hạn định là đối với người trong họ thì 30 năm, người ngoài thì hạn 20 năm)”, (trích trích Đỗ Văn Đại (2014): Luật hợp đồng Việt Nam – Bản án và bình luận bản án, NXb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tập 2, tr. 852). 5  Tháng giêng năm Đại Định thứ ba (1142), vua Lý Anh Tông (1128 – 1175) khi ban hành quy định về việc kiện tụng và chuộc lại ruộng đất đã định rằng “Các ruộng cày cấy đã đem cầy cấy có thể chuộc lại trong một hạn là hai mươi năm. Các vụ tương tranh về điền thổ không thể xin vua xét xử sau một thời hạn 5 hay 10 năm; Phàm vườn ruộng bỏ hoang, đã có người cầy cấy, người chủ chỉ có quyền đòi lại trong hạn một năm. Trái lệnh này, sẽ phải phạt 80 trượng; Các ruộng cày cấy hoặc bỏ hoang, đã có văn tự bán đứt, không thể chuộc lại được – Ai trái lệnh cũng phải phạt cùng một tội”, (Trần Anh Tuấn (2011), Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, tlđd, tr 1). 6 “Năm 1299, Vua Trần Anh Tông có chiếu định rằng ai đã bán ruộng đất và gia nhân làm nô tỳ trong hai năm 1290, 1291 thì cho chuộc về, để quá hạn năm 1299 thì không cho chuộc”, (GS.TS. Lê Minh Tâm, Th.s Vũ Thị Nga, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam, Nxb CAND 2009, tr.117). 7 Điều 387 Bộ luật Hồng Đức “Nếu quá niên hạn mà xin chuộc thì không được (niên hạn là 30 năm). Trái lẽ mà cố cưỡng đi kêu, thì phải phạt 50 roi, biếm một tư” (Điều 384). (Cao Nãi Quang, Nguyễn Sĩ Giác, Vũ Văn Mẫu, Quốc Triều Hình luật, Nxb Nguyễn Văn Của, 1956).
  • 20. 14   phức  tạp,  biến  đổi  theo  thời  gian  về  cách  hiểu,  mặt  khác  do  thời  hiệu  khi  vận   dụng  thường  gắn  liền  và  liên  quan  đến  nhiều  quy  định  pháp  luật  khác.     Thời  hiệu  là  một  cách  thức,  biện  pháp  làm  chủ  thể  có  được  hoặc  mất  đi   quyền   của   mình,   thông   qua   một   khoảng   thời   gian   nhất   định   với   những   điều   kiện  do  pháp  luật  quy  định8.  Với  ý  nghĩa  là  phương  tiện  mang  lại  hay  triệt  tiêu   quyền,  không  chỉ  riêng  có  ở  Việt  Nam,  thời  hiệu  từ  lâu  cũng  đã  được  quy  định   trong  pháp  luật  của  một  số  nước  trên  thế  giới  như  là  một  công  cụ  hữu  hiệu  cho   quản  lý  trật  tự  xã  hội,  đảm  bảo  quyền  cho  người  dân.     Chẳng  hạn,  thời  hiệu  đã  được  quy  định  từ  lâu  trong  Luật  La  Mã  cổ  đại  và   tiếp  tục  phát  triển  dưới  thời  vua  Justinian9.  Dưới  thời  La  Mã  cổ  đại,  thuật  ngữ   “thời  hiệu”  (longi  temporis  praescriptio)  được  sử  dụng  với  một  nghĩa  rộng,  bao   gồm  loại  thời  hiệu  “tích  tụ,  hưởng  các  lợi  ích”  và  bị  mất  đi,  bị  tiêu  diệt  các  quyền   hưởng  lợi  ích”10.     Thời   hiệu   theo   thời   gian   không   những   không   mất   đi   giá   trị   của   nó,   mà   ngày  càng  được  nhiều  các  quốc  gia  trên  thế  giới  ghi  nhận.  Trong  quy  định  pháp   luật  hầu  hết  các  nước  thống  nhất  thời  hiệu  theo  nguyên  tắc  thời  gian  và  quyền   dùng  để  xác  định  một  khoảng  thời  gian  nhất  định  có  ý  nghĩa  cho  việc  thực  hiện   quyền,  nghĩa  vụ  của  các  chủ  thể  trong  mối  quan  hệ  pháp  luật,  tuy  hình  thức  thể   hiển  có  thể  không  giống  nhau.     Những  quốc  gia  theo  truyền  thống  thông  luật  thường  quy  định  vấn  đề  thời   hiệu  trong  một  đạo  luật  riêng,  như:  Anh  có  đạo  luật  về  thời  hiệu  năm  1939,  sửa   đổi   bổ   sung   năm   198011.   NewZealand   có   đạo   luật   về   thời   hiệu   năm   195012;   hoặc  Ireland  có  Đạo  luật  thời  hiệu  năm  1957,  sau  đó  lần  lượt  sửa  đổi  bổ  sung   năm  1991,  200013…                                                                                                                               8 Đỗ Văn Đại, Nguyễn Ngọc Hồng Phương (2015): Về các loại thời hiệu trong dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ I tháng 5/2015 (số 9), tr 4. 9 W.Buckard, A Text Book of Roman Law from Augustus to Justinian, 3rd , England: Cambridege University, 1966, tr 241 – 252.   10  Annalisa Triggiano, “Short Remarks on Extinctive Prescription in legal history”, US-China Law review, Vol. 10:35, 2013, tr. 37. 11  The South of African Lae Reform Commission, Prescription Periods – Discussion Paper 126, Project 125, July 2011, ISBN: 978-0-621-40078-6, tr.71. 12 The South of African Law Reform Commission, tlđd, tr 66. 13  The South of African Law Reform Commission, tlđd, tr 80.
  • 21. 15   Đối  với  các  quốc  gia  theo  truyền  thống  Dân  luật  thì  thời  hiệu  không  được   quy  định  trong  văn  bản  pháp  luật  riêng  mà  là  một  chế  định  tồn  tại  trong  Bộ  luật   dân  sự  như  Pháp,  Đức,  Nhật  Bản,  Thụy  Sĩ,  Quebec  (Cananda)…  Pháp  luật  Việt   Nam  cũng  theo  trường  phái  này  khi  thời  hiệu  không  quy  định  trong  đạo  luật   riêng   mà   quy   định   trong  BLDS   2005   tại   Điều   154:   “Thời   hiệu   là   thời   hạn   do   pháp  luật  quy  định  mà  khi  kết  thúc  thời  hạn  đó  thì  chủ  thể  được  hưởng  quyền   dân  sự,  được  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự  hoặc  mất  quyền  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự,   quyền  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự”.  Ở  đây  thời  hiệu  được  phân  thành  bốn   loại,  gồm:  thời  hiệu  hưởng  quyền  dân  sự;  thời  hiệu  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự,   thời  hiệu  khởi  kiện;  thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự.  Liên  quan  đến  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  là  loại  thời  hiệu  có  mối  liên   hệ  mật  thiết  hơn  cả,  do  tính  nguồn  gốc  của  loại  thời  hiệu  này  đối  với  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.   Theo  quy  định  tại  khoản  3  Điều  155  BLDS  2005:  “Thời  hiệu  khởi  kiện  là   thời  hạn  mà  chủ  thể  được  quyền  khởi  kiện  để  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  vụ  án   dân  sự  bảo  vệ  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm;  nếu  thời  hạn  đó  kết  thúc   thì  mất  quyền  khởi  kiện”  (khoản  3  Điều  150  BLDS  2015  cũng  ghi  nhận  tương  tự   Điều  155  BLDS  2005).  Như  vậy,  thời  hiệu  khởi  kiện  là  khoảng  thời  gian  nhất   định,  cụ  thể  tùy  từng  trường  hợp,  theo  đó  quyền  khởi  kiện  có  giá  trị  khởi  phát   quá  trình  tố  tụng  khi  được  Tòa  án  tiến  hành  thụ  lý  giải  quyết.  Lẽ  đương  nhiên   khi  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  thì  “quyền  khởi  kiện”  cũng  chấm  dứt.     Trên  thế  giới  có  nhiều  nước  cũng  định  nghĩa  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân   sự  tương  tự  như  định  nghĩa  trong  BLDS  của  Việt  Nam.  Trong  đó  có  Công  hòa   nhân  dân  Trung  hoa,  Công  hòa  liên  bang  Nga,  Cộng  hòa  liên  bang  Đức,  nhiều   tiểu  bang  của  liên  bang  Australia  và  Vương  quốc  Anh14.     Có  thể  thấy  Pháp  luật  Việt  Nam  và  một  số  nước  trên  thế  giới  quy  định  thời   hiệu  khởi  kiện  như  là  một  phần  của  quá  trình  tố  tụng,  bởi  khi  chủ  thể  không   thực  hiện  khởi  kiện  trong  thời  hạn  luật  định  thì  quyền  khởi  kiện  cũng  không   còn  tồn  tại.  Nhưng  trong  pháp  luật  Việt  Nam  vẫn  có  quy  định  về  ngoại  lệ  cho                                                                                                                             14 Lê Mạnh Hùng (2011): Luật về thời hiệu khởi kiện của một số nước và một số kiến nghị đối với quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II tháng 3-2011 (số 6), tr. 42.
  • 22. 16   quyền  khởi  kiện  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết15,  chẳng  hạn  như  đối  với  trường   hợp  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  từ  yêu  cầu  chia  thừa  kế  sang  yêu  cầu  chia  tài   sản  chung  khi  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  chia  thừa  kế16.  Tuy  nhiên,  việc  cơ  quan   tiến  hành  tố  tụng  tự  viện  dẫn  việc  hết  thời  hiệu  để  không  giải  quyết  vụ  án  dân   sự,  thực  tiễn  pháp  luật  Việt  Nam17  khác  với  hệ  thống  pháp  luật  của  một  số  nước   trên  thế  giới.  Theo  Điều  2223  BLDS  Pháp  quy  định  Thẩm  phán  không  thể  viện   dẫn  việc  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Pháp  luật  của  các  nước  Bỉ,  Lúc  –  Xăm  –  Bua,  Ý,   Tây  Ban  Nha  cũng  quy  định  tương  tự,  Tòa  án  tối  cao  thường  xuyên  hủy  bản  án   sơ  thẩm  trong  đó  Thẩm  phán  tự  mình  viện  dẫn  quyền  khởi  kiện  của  một  bên   trong  hợp  đồng  hết  do  thời  hiệu  trong  khi  không  được  bên  kia  của  hợp  đồng   yêu  cầu18.  Điểm  khác  biệt  này  đã  phần  nào  được  khỏa  lấp  với  điều  chỉnh  về  chủ   thể  được  quyền  yêu  cầu  viện  dẫn  thời  hiệu  tương  tự  các  quốc  gia  này  tại  khoản   2  Điều  149  BLDS  2015  có  hiệu  lực  thi  hành  ngày  01/01/2017.   Để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  và  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  một  cách  chính  xác,  điều  kiện  tiên  quyết  là  phải  nắm  bắt  được  các  nguyên   tắc  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện:   Thứ   nhất,   xác   định   vụ   án   dân   sự,   việc   dân   sự   đó   có   thuộc   trường   hợp   không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  không.  Điều  160  BLDS  2005  (Điều  155  BLDS   2015)  đã  ghi  nhận  các  trường  hợp  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân   sự,  cụ  thể  là:                                                                                                                             15 Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011): "Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu tòa giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”. 16 Theo hướng dẫn tại tiểu mục 2.4, mục 2 phần I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/08/2004 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình:“Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết”. 17 Theo Quyết định số 04/2014/QĐ-PT ngày 21/5/2014 của Tòa án nhân dân tỉnh Long An: “Giữ nguyên quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự số 08/2014/QĐST-DS ngày 28/02/2014 của Tòa án nhân dân huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An về “Tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa” giữa bà Đặng Thị Kim Liên với ông Lê Thanh Long. Vì lý do thời hiệu khởi kiện vụ án đã hết. Tòa án nhân dân huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An căn cứ vào Điều 427 của Bộ luật dân sự 2005; Điểm b Khoản 3 Điều 159, Điểm h Khoản 1 Điều 192 của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 sửa đổi bổ sung năm 2011 là có cơ sở”. 18 Đỗ Văn Đại – Đỗ Văn Hữu, Thời hiệu khởi kiện điểm yếu của Luật dân sự hiện hành, nguồn: thongtin phapluat.vn/diendan/index.hph.
  • 23. 17   1.  Yêu  cầu  hoàn  trả  tài  sản  thuộc  hình  thức  sở  hữu  nhà  nước;   2.  Yêu  cầu  bảo  vệ  quyền  nhân  thân  bị  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  pháp   luật  có  quy  định  khác;   3.  Các  trường  hợp  khác  do  pháp  luật  quy  định.   Trường  hợp  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  còn  được   quy  định  trong  khoản  2  Điều  23  Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03  tháng   12   năm   2012   hướng   dẫn   thi   hành   một   số   quy   định   trong   phần   thứ   nhất   của  BLTTDS    hướng  dẫn  điểm  a  khoản  3  Điều  159  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ   sung  năm  2011)(19.   Ngoài  ra,  đối  với  những  quan  hệ  pháp  luật  thuộc  trường  hợp  thời  hiệu   khởi  kiện  không  bị  hạn  chế  được  ghi  nhận  trong  BLDS  là  cơ  sở  để  không  tính   thời  hiệu  khởi  kiện,  đương  nhiên  cũng  sẽ  không  đặt  ra  xem  xét  căn  cứ  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Thứ   hai,   Nếu  vụ,  việc  dân  sự  thuộc  trường  hợp   phải  áp  dụng  thời  hiệu   khởi  kiện  thì  căn  cứ  vào  pháp  luật  nội  dung  tại  thời  điểm  xác  lập  giao  dịch  để   xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trường  hợp  pháp  luật  nội  dung  không  quy  định   thì  áp  dụng  thời  hiệu  quy  định  trong  pháp  luật  tố  tụng.  Cụ  thể,  tại  khoản  3  Điều   159  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011)  quy  định:   Trong  trường  hợp  pháp  luật  không  có  quy  định  khác  về  thời  hiệu  khởi   kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  thì  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  được  quy  định   như  sau:   a)  Thời  hiệu  khởi  kiện  để  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  vụ  án  dân  sự  là  hai   năm,  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,  lợi  ích   công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà  nước  bị  xâm  phạm;                                                                                                                             19  Đối với các tranh chấp dân sự sau đây thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện: a) Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản là tranh chấp ai có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản đó; Ví dụ: Tranh chấp ai có quyền sở hữu nhà ở; nếu có khởi kiện thì Tòa án thụ lý vụ án; việc chấp nhận hay không phải căn cứ vào các quy định của pháp luật. b) Tranh chấp về đòi lại tài sản do người khác quản lý, chiếm hữu là tranh chấp về tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của mình nhưng do người khác quản lý, chiếm hữu tài sản đó; Ví dụ: Ngôi nhà thuộc quyền sở hữu của A nhưng do B đang quản lý; A có tài liệu chứng minh ngôi nhà thuộc quyền sở hữu của A và khởi kiện đòi nhà thì Tòa án thụ lý; việc chấp nhận hay không phải căn cứ vào các quy định của pháp luật. c) Tranh chấp về quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai là tranh chấp ai có quyền sử dụng đất đó  
  • 24. 18   b)  Thời  hiệu  yêu  cầu  để  Tòa  án  giải  quyết  việc  dân  sự  là  một  năm,  kể  từ   ngày  phát  sinh  quyền  yêu  cầu.   Thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  trong  những  vụ  việc  cụ  thể  được  chi   thiết   hóa   tại   Điều   23  Nghị   quyết   03/2012/NQ-­‐HĐTP   ngày   03   tháng   12   năm   201220.   Thứ  ba,  Tòa  án  chỉ  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu  theo  yêu  cầu  áp  dụng   thời  hiệu  của  một  bên  hoặc  các  bên.   Điều  184  BLTTDS  2015  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu   giải  quyết  việc  dân  sự  như  sau;   1.  Thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  được  thực   hiện  theo  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự.   2.  Tòa  án  chỉ  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu  theo  yêu  cầu  áp  dụng  thời  hiệu   của  một  bên  hoặc  các  bên  với  điều  kiện  yêu  cầu  này  phải  được  đưa  ra  trước  khi   Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  ra  bản  án,  quyết  định  giải  quyết  vụ  việc.                                                                                                                             20  Điều 23 NQ 03/2012/NQ-HĐTP:     1. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thời hiệu khởi kiện thì áp dụng thời hiệu khởi kiện được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật đó. Ví dụ 1: Đối với tranh chấp về hợp đồng kinh doanh bảo hiểm thì theo quy định tại Điều 30 của Luật Kinh doanh bảo hiểm, thời hiệu khởi kiện về hợp đồng bảo hiểm là ba năm, kể từ thời điểm phát sinh tranh chấp; Ví dụ 2: Đối với các tranh chấp lao động cá nhân thì theo quy định tại khoản 2 Điều 202 của Bộ luật lao động, thời hiệu khởi kiện về tranh chấp lao động cá nhân là 01 năm kể từ ngày phát hiện ra hành vi mà mỗi bên tranh chấp cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm Ví dụ 3: Đối với tranh chấp về chia di sản thừa kế, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác thì theo quy định tại Điều 645 của Bộ luật dân sự năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. 3. Đối với tranh chấp dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự (hợp đồng vay tài sản, hợp đồng gửi giữ tài sản, thuê tài sản, thuê khoán tài sản, hợp đồng gia công, hợp đồng vận chuyển, hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê quyền sử dụng đất, hợp đồng thuê lại quyền sử dụng đất), thì giải quyết như sau: a) Đối với tranh chấp phát sinh từ giao dịch dân sự thì áp dụng thời hiệu quy định trong văn bản quy phạm pháp luật tương ứng đối với loại giao dịch đó. Ví dụ: Tranh chấp về hợp đồng thuê nhà thì thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng cho thuê tài sản được xác định theo quy định tại Điều 427 của Bộ luật dân sự năm 2005 thì thời hiệu khởi kiện là 02 năm. 4. Đối với tranh chấp dân sự mà văn bản quy phạm pháp luật không có quy định về thời hiệu khởi kiện và không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản 3 Điều 159 của BLTTDS và hướng dẫn tại khoản 2 và điểm b khoản 3 Điều này, thì thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự là hai năm, kể từ ngày cá nhân, cơ quan, tổ chức biết được quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm. Ví dụ: Điều 111 Luật Đường sắt năm 2005 quy định “Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu giải quyết tranh chấp về hợp đồng trong hoạt động kinh doanh đường sắt được thực hiện theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự và pháp luật về trọng tài thương mại”
  • 25. 19   Người  được  hưởng  lợi  từ  việc  áp  dụng  thời  hiệu  có  quyền  từ  chối  áp  dụng   thời  hiệu,  trừ  trường  hợp  việc  từ  chối  đó  nhằm  mục  đích  trốn  tránh  thực  hiện   nghĩa  vụ.   Thời  hiệu  không  đương  nhiên  được  Tòa  án  áp  dụng  như  thời  điểm  trước   khi  BLDS  2015  thông  qua,  mà  phải  xuất  phát  từ  yêu  cầu  của  một  trong  các  bên.   Nhưng  nguyên  tắc  này  bị  giới  hạn  không  áp  dụng  sau  khi  Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  ra   bản  án,  quyết  định  giải  quyết.   Từ  các  nguyên  tắc  áp  dụng  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  thể  suy  luận  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  áp  dụng  cho  mọi  vụ  án  tranh  chấp  mà  chỉ  áp   dụng   cho   những   tranh   chấp   pháp   luật   quy   định   được   khởi   kiện,   trong   một   khoảng  thời  gian  nhất  định.  Việc  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đơn  thuần  chỉ   dựa  vào  luật  nôi  dung  hay  luật  hình  thức  là  có  thể  xác  định  được  trong  nhiều   trường  hợp  cá  biệt.  Tòa  án  theo  xu  thế  không  còn  là  chủ  thể  có  toàn  quyền   quyết  định  xem  xét  về  mặt  thời  hiệu,  bởi   các  bên  trong  quan  hệ  tranh  chấp   đương  sự  cũng  có  quyền  có  ý  kiến  về  việc  việc  áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu.     Trên  cơ  sở  các  nguyên  tắc  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  bắt  đầu   thời  hiệu  khởi  kiện  là  căn  cứ  cho  việc  xác  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   cónền  tảng  căn  bản  là  thời  hiệu  khởi  kiện,  với  quy  định  khởi  nguồn  đó  là  quy   định  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện.  Thời  điểm  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  được   tính  từ  ngày  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  pháp  luật  có   quy  định  khác21.     Luật  quy  định  thời  điểm  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  là  thời  điểm   quyền  khởi  kiện  phát  sinh.  So  sánh  với  pháp  luật  dân  sự  một  số  nước  cho  thấy   quy  định  về  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  rất  khác  nhau,  nhiều  nước  coi  đó  là  thời   điểm  người  có  quyền  bị  xâm  phạm  biết  hoặc  phải  biết  về  việc  xâm  phạm  quyền   của  mình.  Trong  nhiều  trường  hợp  thời  điểm  biết  và  thời  điểm  xâm  phạm  là   trùng  nhau.  Nhưng  ở  một  số  trường  hợp  khác  thời  điểm  biết  có  thể  chậm  hơn   so  với  thời  điểm  xâm  phạm  và  trong  trường  hợp  thứ  hai  này  thì  người  có  quyền   bị  xâm  phạm  có  vẻ  được  lợi  thế  hơn  về  thời  hiệu22.  Việc  xác  định  thời  điểm  bắt                                                                                                                             21 Khoản 1 Điều 159 BLDS 2005. 22  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, tr 340.  
  • 26. 20   đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  không  chỉ  đơn  giản  dừng  ở  mức  độ  xác  định  thời  điểm   quyền  bị  xâm  phạm.  Bởi  xác  định  đâu  là  thời  điểm  chính  thức  quyền  bị  xâm   phạm  gặp  không  ítvướng  mắc  về  lý  luận  lẫn  thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp,  cho   nên  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  đã  có  nghị  quyết  hướng  dẫn   xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  khoản  5  Điều  23  Nghị  quyết   03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03/12/2012:  Thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   được  tính  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,   lợi  ích  công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà  nước  bị  xâm  phạm  và  được  xác  định  như   sau:   a)  Đối  với  nghĩa  vụ  dân  sự  mà  các  bên  có  thoả  thuận  hoặc  pháp  luật  có  quy   định  thời  hạn  thực  hiện,  nếu  hết  thời  hạn  đó  mà  bên  có  nghĩa  vụ  không  thực  hiện,  thì   ngày  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  ngày  xảy  ra  xâm  phạm;   b)  Đối  với  nghĩa  vụ  dân  sự  mà  các  bên  không  thoả  thuận  hoặc  pháp  luật  không   quy  định  thời  hạn  thực  hiện,  nhưng  theo  quy  định  của  pháp  luật  các  bên  có  thể  thực   hiện  nghĩa  vụ  hoặc  yêu  cầu  thực  hiện  nghĩa  vụ  bất  cứ  lúc  nào  nhưng  phải  thông  báo   cho  nhau  biết  trước  trong  một  thời  gian  hợp  lý,  nếu  hết  thời  hạn  đã  được  thông  báo   đó  bên  có  nghĩa  vụ  không  thực  hiện,  thì  ngày  hết  thời  hạn  đã  được  thông  báo  là  ngày   xảy  ra  xâm  phạm;   c)  Trường  hợp  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thì  việc  xác  định  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị   xâm  phạm  căn  cứ  vào  ngày  chấm  dứt  thoả  thuận  của  các  bên  và  được  thực  hiện  như   hướng  dẫn  tại  điểm  a  và  điểm  b  khoản  5  Điều  này.   d)  Trong  quá  trình  thực  hiện  hợp  đồng  mà  có  vi  phạm  nghĩa  vụ  trong  hợp  đồng,   thì  ngày  vi  phạm  nghĩa  vụ  là  ngày  xảy  ra  xâm  phạm,  trừ  trường  hợp  các  bên  có  thoả   thuận  khác.  Nếu  một  bên  đơn  phương  đình  chỉ  hợp  đồng  thì  ngày  đơn  phương  đình   chỉ  hợp  đồng  là  ngày  bị  xâm  phạm.   đ)  Đối  với  trường  hợp  đòi  bồi  thường  thiệt  hại  do  hành  vi  xâm  phạm  tài  sản,  sức   khoẻ,  tính  mạng,...,  thì  ngày  xảy  ra  hành  vi  xâm  phạm  tài  sản,  sức  khoẻ,  tính  mạng,...  là   ngày  bị  xâm  phạm.   e)  Trong  một  quan  hệ  pháp  luật  hoặc  trong  một  giao  dịch  dân  sự,  nếu  hành  vi   xâm  phạm  xảy  ra  ở  nhiều  thời  điểm  khác  nhau,  thì  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi   kiện  được  tính  kể  từ  thời  điểm  xảy  ra  hành  vi  xâm  phạm  cuối  cùng.  
  • 27. 21   g)  Trong  các  trường  hợp  được  hướng  dẫn  tại  các  điểm  a,  b,  c,  d,  đ  và  e  khoản  5   Điều  này  nếu  các  bên  có  thoả  thuận  khác  về  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  thì   thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  xác  định  theo  thoả  thuận  của  các  bên.   Khó  khăn  trong  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  kéo  theo   hệ  quả  bế  tắc  khi  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  không  xác   định   được   thời   điểm   bắt   đầu   thời   hiệu   khởi   kiện   đồng   nghĩa   với   việc   cũng   không  xác  định  được  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  vậy,nếu  xác   định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  trong  khi  không  biết  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   bắt  đầu  hay  chưa  là  phi  logic.  Nhưng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  phát   sinh  quyền  khởi  kiện  trong  khoảng  thời  gian  nhất  định,  thời  hiệu  khởi  kiệndiễn   ra  liên  tục.  Sự  kiện  pháp  lý  ảnh  hưởng  đến  tính  liên  tục  của  thời  hiệu  khởi  kiện   làm  cho    khoảngthời  gian  đã  xảy  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  thời   hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại  từ  đầu  theoquy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005   (Điều  157  BLDS  2015)  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Các  sự  kiện  đó   gồm:  Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình   đối  với  người  khởi  kiện,Bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của   mình  đối  với  người  khởi  kiện  vàCác  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.    Sự  kiện  pháp  lý  khiếnthời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  “phụ  thuộc”  vào  căn  cứ   chứng  minh  nghĩa  vụ  tồn  tại.  Vì  các  căn  cứ  nêu  trên  luôn  cần  có  sự  xuất  hiện   của  ít  nhất  một  chủ  thể  trong  mối  quan  hệ  tranh  chấp,  thông  qua  hành  vi  bằng   hình  thức  này  hoặc  hình  thức  khác  thể  hiện  nghĩa  vụ  đáng  lẽ  ra  phải  thực  hiện,   nhưng  chưa  được  thực  hiện  hoặc  chưa  hoàn  thành.    Ngoài   căn   cứ   thừa   nhận   nghĩa   vụ,   thực   hiện   nghĩa   vụ   hay   hòa   giải   luật   không  quy  định  thêm  trường  hợp  ngoại  lệ  nào  khác,  nên  những  trường  hợp   thời  hiệu  khởi  kiện  dù  được  tính  lại  cũng  không  phải  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   mặc   dù   thời   hiệu   khởi   kiện   cũng   được   “tính   lại”.   Ví   dụ,trường  hợp  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại  tuy  các  mốc  sự  kiện  khác  nhau   như  đối  với  tranh  chấp  thừa  kế23,  giao  dịch  dân  sự24  nhưng  mang  hơi  hướng                                                                                                                             23  Đối với việc thừa kế đã mở trước ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế (ngày 30/8/1990), theo quy định tại khoản 4 Điều 36 Pháp lệnh thừa kế thì thời hiệu khởi kiện đến hết ngày 9/9/2000. 24  Điểm B mục 1.1 Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004: “Thời hiệu yêu cầu để Toà án giải quyết việc dân sự là 1 năm, kể từ ngày 1/1/2005, nếu quyền yêu cầu phát sinh trước ngày 1/1/2005 hoặc kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu, nếu yêu cầu phát sinh từ ngày 1/1/2005”.
  • 28. 22   của  việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  phải  là  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện.     Có  thể  thấy  một  khi  sự  xuyên  suốt  của  thời  hiệu  khởi  kiện  bị  ảnh  hưởng  bởi   sự  kiện  pháp  lý  thì  cách  tình  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đơn  giản.  Càng  không   đơn  giản  khi  chưa  có  một  định  nghĩa  hay  khái  niệm  cho  biết  thế  nào  là  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ở  thời  điểm  nghiên  cứu,   nên  việc  đưa  ra  một  khái  niệm  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  cần  thiết.     Từ   những   phân   tích   quy   định   pháp   luật   cũng   như   lập   luận   dưới   góc   độ   nghiên  cứu  về  bản  chất  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  theo  tác  giả,  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được  định  nghĩa  như  sau:  “Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   là  sự  khôi  phục  lại  từ  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  dân   sự  mà  một  bên  căn  cứ  vào  đó  để  khởi  kiện  chưa  hoàn  thành”.   Thông  qua  nghiên  cứu  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hàm  nghĩa  quy   hồi  thời  hiệu  khởi  kiện,  giữ  nguyên  quyền  khởi  kiện  xét  về  mặt  thời  hiệu  cho   thấy  đây  là  một  trong  những  quy  định  liên  quan  đến  thời  hiệu,  nhất  thiết  phải   có  sự  đầu  tư  tìm  hiểu  đặc  điểm,  ý  nghĩa  và  hệ  quả  pháp  lý  để  có  cái  nhìn  chính   xác  cũng  như  vận  dụng  đúng  đắn  quy  định  này  trên  thực  tế.  Bộ  luật  dân  sự   2015  được  thông  qua  ngày  24/11/2015  và  có  hiệu  lực  kể  từ  ngày  01/01/2017   vẫn  giữ  không  bỏ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  đề  xuất  tại  Dự  thảo  Bộ  luật   dân   sự   (sửa   đổi)   theo   hướng   bỏ   thời   hiệu   khởi   kiện,   thời   hiệu   yêu   cầu   giải   quyết  việc  dân  sự,  chỉ  còn  lại  hai  loại  thời  hiệu  đó  là  thời  hiệu  hưởng  quyền  dân   sự,  thời  hiệu  miễn  trừ  nghĩa  vụ  dân  sự25  một  lần  nữa  khẳng  định  thời  hiệu  khởi   kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  nguyên  giá  trị  điều  chỉnh.   1.2.  Đặc  điểm,  ý  nghĩa  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam   1.2.1.  Đặc  điểm  của  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật   dân  sự  Việt  Nam   1.2.1.1.  Đặc  điểm  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện                                                                                                                             25 Khoản 2 Điều 167 Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi).
  • 29. 23   Thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  có  căn  cứ  ghi  nhận  trong  Luật.  Thời   điểm  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  ngày  tiếp  theo  ngày  xảy  ra  sự  kiện  pháp   lý  đó,  nhưng  cho  đến  nay,  các  quy  định  của  pháp  luật  về  vấn  đề  này  không  xác   định  rõ  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  phải  là  ở  thời  điểm  nào.  Chính  thời  điểm  xảy   ra  căn  cứ  không  được  minh  thị  tạo  nên  một  trong  những  đặc  điểm  riêng  của  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Việc  không  ấn  định  cụ  thể  thời  điểm  phát  sinh  căn   cứ  cho  phép  suy  luận  thời  điểm  này  ở  khía  cạnh  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  diễn   ra  trước  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  và  sau  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  chấm  dứt.   Còn  ở  khía  cạnh  tố  tụng  thời  điểm  có  thể  xảy  ra  trước  khi  quá  trình  tố  tụng  bắt   đầu  và  cũng  có  thể  chấp  nhận  ngay  khi  quá  trình  tố  tụng  đã  diễn  ra.  Tác  giả  Đỗ   Văn  Đại  cũng  từng  đề  cập  đến  vấn  đề  này  với  ý  kiến  không  khẳng  định  hay  phủ   định  thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành   trước  khi  khởi  kiện26.   Đặc  điểm  này  khiến  cho  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khác  biệt  so  với  các   quy  định  có  liên  quan.  Chẳng  hạn,  đối  với  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  quy  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  chặt  chẽ  hơn,  không  tùy  nghi  vô  định  khi  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  diễn  ra  ở  hai  thời  điểm  “cố  định”:   một  là,  thời  điểm  chủ  thể  có  quyền  và  lợi  ích  bị  xâm  phạm;  hai  là,  thời  điểm  xảy   ra  sau  thời  điểm  quyền,  lợi  ích  bị  xâm  phạm  do  các  bên  thỏa  thuận27.  Trong  khi   thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  phải   trong  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  dù  có  căn  cứ  để  không   tính  thời  gian  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  được  chấp  nhận,  do  ý  nghĩa   gián  đoạn  thời  hiệu  khởi  kiện  của  căn  cứ  không  còn.   1.2.1.2.  Đặc  điểm  về  căn  cứ  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được  quy  định  trong  BLDS  là  quy   phạm  bắt  buộc  tuân  thủ,  các  bên  trong  quan  hệ  dân  sự  không  thể  thỏa  thuận   khác.  Khi  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  được   tính   lại   từ   đầu,   thời   gian   trước   khi   xảy   ra   sự   kiện   không   tính   vào   thời   hiệu   chung.                                                                                                                               26  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865). 27  Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.  
  • 30. 24   Theo   quy   định   tại   Điều   162   BLDS   2005   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   lại   trong  các  trường  hợp  sau:  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn   bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện;  Bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong   một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện;  Các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   nhau”.  Khoảng  thời  gian  xảy  ra  trước  khi  có  các  sự  kiện  pháp  lý  không  được   tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  mà  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  từ  đầu,  kể  từ   ngày  tiếp  theo  xảy  ra  sự  kiện28.   Đặc  điểm  riêng  biệt  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  xuất  hiện   sự  kiện  minh  chứng  cho  sự  tồn  tại  của  nghĩa  vụ  chưa  được  thực  hiện  xong.  Sự   kiện  này  không  là  quy  định  pháp  lý  có  nguyên  nhân  do  yếu  tố  khách  quan  như   đối  với  sự  kiện  xảy  ra  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện;  không  áp  dụng  thời   hiệu  khởi  kiện  do  bản  chất  tranh  chấp;  hay  phát  sinh  do  yếu  tố  quyền  lợi  bị  xâm   phạm  như  quy  định  về  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện.     Đối  với  căn  cứ  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  được  quy  định  tại  Điều   161  BLDS  2005  phát  sinh  không  phải  bởi  ý  chí  của  các  bên  mà  do  ra  những  sự   kiện  nhất  định  được  pháp  luật  quy  định.  Trong  trường  hợp  này  thời  hiệu  tạm   dừng,  khoảng  thời  gian  diễn  ra  các  sự  kiện  đó  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi   kiện  vụ  án  dân  sự  như:   +  Khi  có  sự  kiện  bất  khả  kháng  hoặc  trở  ngại  khách  quan  khác  làm  người   có  quyền  khởi  kiện  không  thể  khởi  kiện  trong  phạm  vi  thời  hiệu.  Sự  kiện  bất   khả  kháng  là  sự  kiện  xảy  ra  một  cách  khách  quan  không  thể  lường  trước  được   và  không  thể  khắc  phục  được  mặc  dù  đã  áp  dụng  mọi  biện  pháp  cần  thiết  mà   khả  năng  cho  phép.  Ví  dụ:  bị  tai  nạn,  ốm  đau,  thiên  tai,...  Trở  ngại  khách  quan  là   những  trở  ngại  do  hoàn  cảnh  khách  quan  tác  động  làm  cho  người  có  quyền,   nghĩa  vụ  dân  sự  không  thể  biết  về  việc  quyển,  lợi  ích  hợp  pháp  của  mình  bị  xâm   phạm  hoặc  không  thể  thực  hiện  được  quyển  hoặc  nghĩa  vụ  dân  sự  của  mình.  Ví   dụ:  đi  công  tác  đột  xuất,  thư  tín  bị  thất  lạc...   +  Người  có  quyền  khởi  kiện  chưa  thành  niên,  đang  bị  mất  năng  lực  hành  vi   dân  sự,  đang  bị  hạn  chế  năng  lực  hành  vi  dân  sự  nhưng  chưa  có  người  đại  diện.   Những  người  này  không  thể  tự  mình  yêu  cầu  Toà  án  bảo  vệ  quyền  lợi  của  họ,                                                                                                                             28 Phùng Trung Lập (2013): “Hướng sửa đổi, bổ sung các quy định về thời hạn, thời hiệu trong BLDS 2005”, Tạp chí Luật học, số 10, tr.41.
  • 31. 25   do  họ  là  những  người  chưa  có  năng  lực  hành  vi  dân  sự  đầy  đủ,  không  có  năng   lực  hay  hạn  chế  năng  lực  hành  vi  dân  sự,  thiếu  nhận  thức  và  lý  trí,  không  có   cuộc  sống  kinh  tế  độc  lập,  không  có  đủ  năng  lực  chủ  thể  để  tự  mình  định  đoạt   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  mình  và  phải  phụ  thuộc  vào  người  đại  diện  nên   rất  khó  có  thể  tự  mình  khởi  kiện…29,  nên  pháp  luật  quy  định  tạm  ngừng  thời   hiệu  khởi  kiện,  trong  trường  hợp  họ  chứng  minh  được  không  có  người  đại  diện   hợp  pháp  bảo  vệ  quyền  lợi  của  họ.   Đối   với   căn   cứ   không   áp   dụng   thời   hiệu   khởi   kiện,   pháp   luật   quy   định   không  hẳn  do  nguyên  nhân  khách  quan,  cũng  không  phải  do  ý  muốn  chủ  quan   của  các  bên  mà  dựa  vào  đối  tượng  tranh  chấp,  sự  vi  phạm  điều  cấm  của  pháp   luật,  quy  tắc  đạo  đức  xã  hội  và  kể  cả  không  trung  thực  khi  xác  lập  giao  dịch  giữa   các  bên.  Bởi  nếu  đối  tượng  tranh  chấp  là  quyền  sở  hữu  tài  sản;  đòi  lại  tài  sản,  đòi   lại  quyền  sử  dụng  đất  do  người  khác  quản  lý,  chiếm  hữu  thông  qua  giao  dịch  dân   sự  thì  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện30;  Các  giao  dịch  dân  sự  vô  hiệu  do  giả   tạo,  trái  pháp  luật,  đạo  đức  xã  hội  thời  hiệu  yêu  cầu  Toà  án  tuyên  bố  giao  dịch   dân  sự  vô  hiệu  không  bị  hạn  chế31.  Do  bản  chất  của  đối  tượng  tranh  chấp,  sự  bất   tuân  quy  định  cấm  của  pháp  luật,  quy  tắc  đạo  đức,  giả  tạo  như  đã  trình  bày,  thời   hiệu  khởi  kiện  không  đặt  ra  cho  những  trường  hợp  này,  cho  nên  sự  thỏa  thuận   của  các  đương  sự  về  thời  hiệu  không  có  giá  trị.  Tương  tự  các  nhân  tố  vừa  nêu,   đặc  điểm  nhân  thân  của  chủ  thể  không  được  xét  đến  ở  khía  cạnh  thời  hiệu  khởi   kiện32.   Qua  sự  phân  tích  về  đặc  điểm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với   đặc  điểm  căn  cứ  của  các  quy  định  có  liên  quan  mật  thiết  với  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  như:  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  thời  gian  không  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhận  thấy  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  do  sự  kiện  pháp  lý  dường  như  dựa                                                                                                                             29 Lê Minh Hùng (2005): “Thời hiệu khởi kiện thừa kế - Thực trạng pháp luật và hướng hoàn thiện”, Tạp chí Khoa học pháp lý, (số 05), tr.48. 30 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 hướng dẫn Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011) 31  Điều 136 Bộ luật Dân sự 2005.   32   Khoản 4 Điều 159 Bộ luật Tố tụng dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2011): “Thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự được thực hiện theo quy định của pháp luật. Trường hợp pháp luật không có quy định về thời hiệu yêu cầu thì thời hiệu yêu cầu để Tòa án giải quyết việc dân sự là một năm, kể từ ngày phát sinh quyền yêu cầu, trừ các việc dân sự có liên quan đến quyền dân sự về nhân thân của cá nhân thì không áp dụng thời hiệu yêu cầu.”
  • 32. 26   trên  ý  chí  hành  động  của  các  bên  trong  việc  xác  nhận  thông  qua  các  hình  thức   khác  nhau  rằng  nghĩa  vụ  đáng  lý  ra  đã  phải  được  thực  hiện,  nhưng  chưa  thực   hiện  hoặc  thực  hiện  không  đầy  đủ  như  thỏa  thuận  ban  đầu  khi  thiết  lập  giao   dịch.  Trong  khi  các  quy  định  còn  lại  dựa  vào  căn  cứ  quy  định  của  pháp  luật   phần  nhiều  mang  tính  khách  quan  hay  bản  chất  của  tranh  chấp.   1.2.1.3.  Đặc  điểm  về  hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện    Khi  đi  vào  phân  tích  các  khía  cạnh  của  quy  định  pháp  luật  bên  cạnh  phạm   vi  điều  chỉnh,  hiệu  lực  thời  gian,  hệ  quả  pháp  lý  là  điều  không  thể  bỏ  qua.  Do   một  trong  những  điều  mà  chủ  thể  của  quan  hệ  pháp  luật  quan  tâm  nhất  về  quy   định  pháp  luật  là  hệ  quả  pháp  lý  của  nó.  Bởi  xét  cho  cùng  hệ  quả  pháp  lý  là  điều   cuối  cùng,  quan  trọng  nhất  quyết  định  hiệu  quả  điều  chỉnh.  Cho  nên,  hệ  quả   pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cùng  các  đặc  điểm  về  hệ  quả  pháp  lý   cần  được  xem  xét.   Thời  hiệu  theo  nghĩa  chung  nhất  là  căn  cứ  pháp  lý  do  pháp  luật  quy  định   làm  phát  sinh,  thay  đổi,  chấm  dứt  quyền  và  nghĩa  vụ  dân  sự.  Điểm  khác  biệt  của   thời  hiệu  so  với  hành  vi  pháp  lý  hoặc  sự  kiện  pháp  lý  là  khi  một  khoảng  thời   gian  trôi  qua  và  những  điều  kiện  do  pháp  luật  quy  định  thì  hậu  quả  pháp  lý   phát  sinh33,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cũng  không  là  ngoại  lệ  với  những  hệ  quả  pháp   lý  nhất  định.     Hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  được  dẫn  chiếu  suy  luận  dựa  vào   thời  hiệu  khởi  kiện.  Trước  khi  BLDS  2015  được  thông  qua  ý  kiến  trong  Dự  thảo   BLDS  (sửa  đổi)  về  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  hết  mập  mờ34.  Sau  khi  BLDS   2015  được  thông  qua  khúc  mắc  về  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  hết  cũng  chưa   có  đáp  án  rõ  ràng  hơn  so  với  quy  định  tại  BLDS  2005.   Chúng  ta  cần  làm  rõ  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  mới  làm   bật  lên  được  hệ  quả  pháp  lý  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Thời  hiệu  khởi   kiện  do  pháp  luật  quy  định,  các  bên  không  có  quyền  thỏa  thuận  như  thời  hạn                                                                                                                             33  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr 333, 334. 34  Đỗ Văn Đại, Nguyễn Ngọc Hồng Phương (2015): Về các loại thời hiệu trong dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ I tháng 5/2015 (số 9), tr 5:  “BLDS 2005 quy định khi hết thời hiệu thì chủ thể được hưởng quyền, miễn trừ nghĩa vụ, hoặc mất quyền khởi kiện, yêu cầu giải quyết việc dân sự. Nhưng Dự thảo chỉ quy định chung chung là khi hết thời hiệu thì chủ thể sẽ phát sinh hậu quả pháp lý, còn hậu quả pháp lý đó là gì thì không quy định rõ mà sẽ xác định trong từng điều kiện cụ thể do luật định”.
  • 33. 27   do  tính  bắt  buộc  của  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  thế  mọi  sự  thỏa  thuận  của  các  bên   khi  tham  gia  vào  quan  hệ  pháp  luật  dân  sự  nhằm  thay  đổi  thời  hiệu  khởi  kiện   hoặc  cách  tình  thời  hiệu  khởi  kiện  đều  vô  hiệu.  Áp  dụng  quy  định  về  thời  hiệu   khởi  kiện  cũng  mang  tính  bắt  buộc  đối  với  Tòa  án  khi  xem  xét  giải  quyết  vụ   án35.     Chính  từ  hệ  quả  pháp  lý  của  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  kéo  theo  quyền  khởi   kiện  cũng  không  còn,  do  vậy  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  mang  theo  hệ  quả  pháp  lý  đặc   trưng  là  “tái  khởi  động  quyền  khởi  kiện  những  tưởng  đã  chấm  hết  cũng  là  hệ  quả   bắt  buộc  dù  các  bên  có  mong  muốn  hay  không  (nhất  là  bên  bị  kiện)”.    Việc  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  dẫn  đến  khoảng  thời  xảy  ra  trước  khi   sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  tính  vào  thời  hiệu  chung,  xem  như   chưa  tính  thời  hiệu.  Là  sự  bắt  đầu  nhưng  hệ  quả  pháp  lý  của  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  không  hoàn  toàn  giống  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  dù  cả  hai   đều  có  chung  hệ  quả  về  điểm  khởi  đầu  tính  thời  hiệu  khởi  kiện.     Vì  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  sự  khởi  đầu,  nhưng  cũng  là  sự  kết  thúc   của  khoảng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  diễn  ra  bằng  cách  “phủ  nhận”  thời  gian  tính   vào  thời  hiệu  trước  đó.  Trong  khi  đó  khi  sự  kiện  làm  cho  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt   đầu,   mang   hàm   nghĩa   quyền   khởi   kiện   chính   thức   được   khởi   phát,   các   quyền  tố  tụng  liên  quan  cũng  bắt  đầu  từ  đây  và  khoảng  thời  gian  của  thời  hiệu   chính  thức  được  tính.   So  sánh  với  hệ  quả  pháp  lý  của  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi   kiện,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  có  hệ  quả  riêng  có  của  nó.  Vì  thời  gian   không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hệ  quả  pháp  lý  là  thời  hiệu  khởi  kiện  bị   tạm  ngưng,  nhưng  khoảng  thời  gian  xảy  ra  trước  khi  có  sự  kiện  tạm  ngừng  vẫn   được  tính  vào  thời  hiệu  chung.  Thời  hiệu  bị  “đứng”  lại  như  một  nút  thắt  ngăn   sự  tiếp  diễn  của  thời  hiệu  nhằm  bảo  về  quyền  khởi  kiện  của  các  chủ  thể  trong   trường  hợp  họ  không  thể  thực  hiện  quyền  khởi  kiện.  Ví  dụ:  theo  hướng  dẫn  tại   Nghị  quyết  số  58/UBTVQH10  ngày  25/8/1998  của  Uỷ  ban  thường  vụ  quốc  về   giao  dịch  dân  sự  về  nhà  ở  được  xác  lập  trước  ngày  1/7/1991  và  hướng  dẫn  tại   điểm  1  mục  IV  Thông  tư  liên  tịch  số  01/1999/TTLT-­‐TANDTC  -­‐  VKSNDTC  ngày                                                                                                                             35  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr 334.
  • 34. 28   25/1/1999   của   Tòa   án   nhân   dân   tối   cao,   Viện   kiểm   sát   nhân   dân   tối   cao   “Hướng  dẫn  áp  dụng  một  số  quy  định  tại  Nghị  quyết  về  giao  dịch  dân  sự  về  nhà  ở   xác  lập  trước  ngày  1/7/1991  của  Uỷ  ban  thường  vụ  Quốc  hội”  từ  ngày  1/7/1996   đến  ngày  31/12/1998  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đối  với  giao  dịch  dân   sự  về  nhà  ở  xác  lập  trước  ngày  1/7/1991.  Do  vậy,  thời  hiệu  khởi  kiện  loại  việc   này   được   tính   đến   ngày   9/3/2003.   Bắt   đầu   từ   ngày   10/3/2003   đương   sự   không  còn  quyền  khởi  kiện  đối  với  những  vụ  án  thừa  kế  có  thời  điểm  mở  thừa   kế  trước  ngày  10/9/199036.      Thời  hiệu  khởi  kiện  bị  “treo”  có  thể  ngắn  hoặc  dài  hơn  cả  thời  hiệu  khởi   kiện,   tùy   thuộc   vào   nguyên   nhân   làm   cho   thời   hiệu   khởi   kiện   được   kéo   dài.   Nhưng  sự  kéo  dài  thời  hiệu  này  thực  chất  không  làm  cho  thời  điểm  tính  thời   hiệu  khởi  kiện  bị  dịch  chuyển,  mốc  tính  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   không  thay  đổi.  Còn  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  nghĩa  nào  đó  làm  cho   thời  hiệu  khởi  kiện  được  “kéo  dài”,  do  khoảng  thời  hiệu  đã  qua  đi  không  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại   vào  ngày  tiếp  theo  diễn  ra  sự  kiện  đắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  giữ   nguyên  thời  điểm  ban  đầu  như  thời  gian  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện.     Như  vậy,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  hệ  quả  quyền  khởi  kiện  bắt   đầu  lại,  quyền  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  giải  quyết  tranh  chấp  không  bị  ảnh   hưởng  bởi  thời  gian  qua  đi  trước  đó.  Dù  thời  hiệu  khởi  kiện  được  coi  như  là   một  sự  suy  đoán  có  tính  mặc  nhiên  về  ý  chí  của  chủ  thể  đối  với  quyền  lợi  rằng   người  có  quyền  lợi  đã  từ  bỏ  tố  quyền  nếu  họ  không  hành  động  trong  thời  hạn   mà  họ  đã  có  thể  thực  hiện  nó,  khi  không  có  bất  kỳ  trở  ngại  nào  cản  trở  việc  thực   hiện  quyền  này37  thì  chưa  hẳn  có  thể  suy  đoán  rằng  họ  đã  từ  bỏ  quyền  khởi   kiện  của  mình  giải  phóng  người  có  nghĩa  vụ  thoát  khỏi  gánh  nặng  về  nghĩa  vụ   dân  sự,  nếu  nghĩa  vụ  còn  tồn  tại,  chứng  minh  được  và  bản  thân  người  có  quyền   mong  muốn  giành  lại  quyền  lợi  chính  đáng  thông  qua  khởi  kiện.     1.2.2. Ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện     -­‐  Bảo  đảm  tính  ổn  định  trật  tự  chung  của  xã  hội:                                                                                                                             36 Nguyễn Minh Hằng (2009): Yêu cầu chia di sản thừa kế khi đã hết thời hiệu khởi kiện và khi di sản thừa kế có phần đã hết thời hiệu khởi kiện, Tạp chí Viện kiểm sát số 15/2009. 37  Trần Anh Tuấn (2011), Thời hiệu dân sự - Nhìn từ góc độ lịch sử và so sánh, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ 1 tháng 6-2011, tr 1.
  • 35. 29   Sự  thừa  nhận  thời  hiệu  là  một  trong  những  biện  pháp  của  Nhà  nước  nhằm   thực  hiện  mục  tiêu  khách  quan  của  pháp  luật  là  bảo  đảm  trật  tự  xã  hội,  công   bằng  xã  hội38.  Do  đó  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đảm  bảo  được   trật  tự  công  cộng,  quyền  được  an  toàn,  quyền  được  ổn  định  của  con  người.  Mặt   khác,  ý  nghĩa  của  quy  định  còn  góp  phần  nâng  cao  trách  nhiệm  của  các  bên   trong  việc  yêu  cầu  Nhà  nước  bảo  vệ  quyền  lợi  cho  mình,  giảm  bớt  gánh  nặng   cho  Tòa  án.     Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cũng  góp  phần  hạn  chế  làm  xáo  trộn  các  lợi  ích  xã  hội   khác,  khi  người  dân  ý  thức  thực  hiện  quyền  của  mình  trong  trường  hợpthời   hiệu  khởi  kiện  được  tính  lại.  Điều  này  giúp  cho  họ  không  phải  từ  bỏ  quyền  của   mình  để  rồi  phải  sử  dụng  các  biện  pháp  ngoài  tố  tụng  với  mục  đích  giành  lại  lợi   ích  chính  đáng  bị  xâm  phạm,  do  sự  nhận  thức  không  được  đầy  đủ,  chính  xác  về   ý  nghĩa  của  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đành  phải  chịu  hậu  quả  pháp  lý  bất   lợi  ngoài  mong  muốn.  Có  thể  thấy,  sự  ổn  định  của  các  quan  hệ  dân  sự  là  một   trong  những  mục  đích  điều  chỉnh  của  pháp  luật  dân  sự39,  nên  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  là  một  quy  định  của  pháp  luật  dân  sự  cũng  không  thể  không  có   mục  đích  này.   -­‐  Bảo  đảm  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  của  đương  sự:   Quyền  khởi  kiện  là  quyền  của  người  dân,  được  nhà  nước,  pháp  luật  bảo   hộ.  Mọi  chủ  thể  có  quyền,  lợi  ích  bị  xâm  phạm  hay  tranh  chấp  đều  được  pháp   luật  trao  cho  quyền  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  các  vụ  việc.  Việc  xác  định  thời   hiệu  khởi  kiện  còn  hay  hết  không  chỉ  có  ý  nghĩa  rất  quan  trọng  trong  hoạt  động   giải  quyết  tranh  chấp  của  cơ  quan  Tòa  án  mà  còn  quyền  khởi  kiện  của  đương   sự.  Nhiều  vụ  việc  trên  thực  tiễn  là  những  bài  học  “đau  đớn”  cho  các  đương  sự  vì   không  nhận  thức  đầy  đủ  về  ý  nghĩa  của  thời  hiệu  khởi  kiện.  Quy  định  về  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tạo  điều  kiện  cho  các  đương  sự  ý  thức  được  việc  bảo  vệ   quyền  lợi  của  mình  và  sớm  có  yêu  cầu  cơ  quan  có  thẩm  quyền  giải  quyết.  Tránh                                                                                                                             38 Tham khảo bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Điện trên Báo điện tử Chính phủ ngày 15/01/2015; nguồn http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-lam-ro-quy-dinh- ve-thoi-hieu/218290.vgp, truy cập ngày 20/5/2015. 39  Nguyễn Minh Hằng (2015): Cân nhắc quy định thời hiệu khởi kiện, Báo điện tử chính phủ ngày 12/3/2015 (http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-nhac-quy-dinh- ve-thoi-hieu-khoi-kien/222066.vgp, truy cap ngay 20/5/2015).
  • 36. 30   tình   trạng   thời   kiệu   khởi   kiện   chưa   chấm   dứt   nhưng   đương   sự   không   nhận   thức  được  đã  từ  bỏ  quyền  khởi  kiện.   -­‐  Bảo  đảm  tính  chính  xác,  khách  quan  trong  quá  trình  tiến  hành  tố  tụng:   Quyền  khởi  kiện  của  đương  sự  là  tiền  đề  làm  phát  sinh  quan  hệ  tố  tụng   dân  sự,  là  cơ  sở  để  tiến  hành  các  thủ  tục  tố  tụng  dân  sự  ở  các  giai  đoạn  tố  tụng   tiếp  theo.  Đó  là  lý  do  BLTTDS  2004  được  sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011  đã  bỏ  quy   định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  là  điều  kiện  bắt  buộc  để  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  vụ   án   và   BLTTDS   2015   được   thông   qua   ngày   25/11/2015   có   hiệu   lực   thi   hành   ngày  01/7/2016  vẫn  bảo  lưu  điều  này  tại  Điều  192.  Tuy  nhiên,  trong  quá  trình   xem  xét  giải  quyết  vụ  án,  nếu  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  đó  là  cơ  sở  để  Tòa  án   đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án.   Thời   hiệu   khởi   kiện   đối   với   từng   loại   quan   hệ   pháp   luật   tranh   chấp   đã   được  quy  định  cụ  thể  trong  pháp  luật  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình,  kinh  doanh,   thương  mại,  lao  động...  Từ  góc  nhìn  của  thực  tiễn  xét  xử,  khi  vận  dụng  pháp   luật,  thực  trạng  một  số  Toà  án  đã  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  không  đúng  dẫn   tới  việc  ra  quyết  định  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  sai  làm  cho  đương  sự  mất  quyền   khởi  kiện.  Khi  xác  định  đúng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  Toà  án  phải  xác   định  được  quan  hệ  tranh  chấp  đó  có  được  văn  bản  pháp  luật  nào  khác  quy  định   về  thời  hiệu  khởi  kiện  hay  không.  Điều  quan  trọng  nữa  là  phải  xác  định  đúng   ngày  nào  được  coi  là  ngày  có  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  để  bắt   đầu  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  từ  đầu.   Mặt  khác,  việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  sẽ  thúc   đẩy  mạnh  hơn  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ  chứng  minh  của  đương  sự.  Khi  đó,  thay   vì  Tòa  án  ban  hành  quyết  định  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  do  hết  thời  hiệu  khởi   kiện,  Tòa  án  sẽ  ban  hành  quyết  định,  bản  án  không  chấp  nhận  yêu  cầu  khởi  kiện   của  đương  sự  nếu  đương  sự  không  thực  hiện  được,  thực  hiện  không  đúng,  đầy   đủ  quyền  và  nghĩa  vụ  chứng  minh  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn.          
  • 37. 31     1.3.  Nội  dung  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp   luật  dân  sự  Việt  Nam     1.3.1.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một   phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  quy  định  mới  trong  Pháp  luật   Việt  Nam  khi  BLDS  năm  1995  đã  có  quy  định  này40.  Sự  kế  thừa  quy  định  về  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  hiện  nguyên  vẹn  từ  BLDS  1995  đến  BLDS  2005  phản  ánh   giá  trị  điều  chỉnh,  tính  chuẩn  mực  về  mặt  pháp  quy.  Các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  giữ  nguyên  không  thay  đổi  qua  hai  thập  kỷ  như  một  minh  chứng   thuyết  phục  cho  tính  “hoàn  thiện”  của  các  căn  cứ  này.  Điều  đó  không  có  nghĩa  là   không  cần  thêm  sự  điều  chỉnh  nào  khi  cả  lý  luận  lẫn  thực  tiễn  đang  dần  đặt  ra   yêu  cầu  cao  hơn,  phần  nào  được  thể  hiện  qua  sự  điều  chỉnh  trong  quy  định  tại   Điều  157  BLDS  2015  vừa  được  thông  qua.     Điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  ghi  nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  khi  “bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ   của  mình  đối  với  người  khởi  kiện”.  Sự  thừa  nhận  hay  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ   về  bản  chất  thể  hiện  sự  tồn  tại  của  nghĩa  vụ  phải  thực  hiện,  mang  lại  quyền   được  hành  động  hay  không  hành  động  của  người  có  quyền  yêu  cầu  người  có   nghĩa  vụ  hoàn  tất  nghĩa  vụ  đó.  Song  quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  lại  gắn   thêm  hệ  quả  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cho  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  tồn  tại.     Nghĩa  vụ  còn,  quyền  yêu  cầu  còn  là  hiển  nhiên,  nhưng  người  có  nghĩa  vụ   thừa   nhận   nghĩa   vụ   còn   đồng   nghĩa   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   lại.   Trong   trường  hợp,  mặc  dù  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  người  có  nghĩa  vụ  vẫn   thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  mình  với  người  có  quyền,  chỉ  cần  họ  thừa  nhận  một   phần  nghĩa  vụ  là  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  được  khôi  phục  trở  lại.  Thời  điểm   khôi  phục  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  ngày  tiếp  theo  ngày  người  có  nghĩa  vụ  thừa   nhận  nghĩa  vụ  của  mình.   Đối  chiếu  với  quy  định  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện,  chúng  tôi  thấy  không   dễ  dàng  trong  một  số  trường  hợp  để  xác  định  thời  hiệu  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.   Vì  “thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  kể  từ  ngày  quyền  và  lợi                                                                                                                             40 Điều 171 Bộ luật Dân sự năm 1995.
  • 38. 32   ích  hợp  pháp  của  cá  nhân,  cơ  quan,  tổ  chức,  lợi  ích  công  cộng,  lợi  ích  của  Nhà   nước  bị  xâm  phạm;  trường  hợp  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên   có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thì  việc  xác  định  ngày   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  căn  cứ  vào  ngày  chấm  dứt  thoả  thuận   của  các  bên  và  được  thực  hiện  như  hướng  dẫn  tại  điểm  a  và  điểm  b  khoản  5   Điều  này”41.     Sự  kiện  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  kể  từ  ngày  tiếp   theo  của  ngày  chấm  dứt  sự  thỏa  thuận  là  trường  hợp  có  sự  phân  vân  giữa  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.  Vì  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  mà  các   bên  không  thực  hiện  ngay  việc  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ   cho  đến  một  khoảng  thời  gian  sau  đó  mới  thực  hiện.  Nhưng  thời  hiệu  khởi  kiện   đã  bắt  đầu  tính  từ  khi  hết  hạn  thực  hiện  thỏa  thuận  ban  đầu  giữa  các  bên  và   liên  tục  cho  đến  khi  các  bên  có  thỏa  thuận  khác  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ.  Trong  khi  đó,  theo  quy  định  về  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện   trên  có  thể  suy  đoán  thời  gian  xảy  ra  trước  đó  chưa  phát  sinh  thời  hiệu  khởi   kiện,  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  được  tính.   Suy  đoán  này  có  vẻ  như  trùng  lặp  và  mâu  thuẫn  với  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện.  Bởi  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  và  sau  một  khoảng  thời  gian   các  bên  mới  có  trao  đổi,  xác  nhận  nghĩa  vụ  kèm  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  có  thể  xem  là  trường  hợp  xuất  hiện  căn  cứ  “bên  có   nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”  nên  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại.  Lý  giải  cho  điều  này  dựa   trên  sự  suy  luận  logic  là  không  phải  lúc  nào  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  đồng  nghĩa   với  bên  có  nghĩa  vụ  sẽ  thực  hiện  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình,  khiến  cho  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  mà  không  phải  là  bắt  đầu  như  phân  tích  ở  trên.     Bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại  đối  với  trường  hợp  đang  phân  tích  không  có  nhiều   ý  nghĩa  xét  về  mặt  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  xét  trên  hệ  quả  nào  đi  chăng  nữa  thì   thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  được  “bắt  đầu”.  Tuy  nhiên,  trên  phương  diện  lý  luận,   bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  giống  nhau                                                                                                                             41 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 Hướng dẫn thi hành một số quy định trong phần thứ nhất “Những quy định chung” của Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung theo luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự.
  • 39. 33   ở  một  số  hệ  quả  pháp  lý.  Điều  này  có  ý  nghĩa  đối  với  việc  giải  thích  áp  dụng  căn   cứ  để  tránh  gây  ra  sự  nhầm  lẫn,  không  tách  bạch  được  đâu  là  trường  hợp  bắt   đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  đầu  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Một  khía  cạnh  không  kém  quan  trong  khi  nhắc  đến  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  nói  chung,  trong  đó  có  căn  cứ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ   nói  riêng  là  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ.  Luật  chỉ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  khi  có  các  căn  cứ  sau,  nhưng  lại  không  có  quy  định  rõ  ràng  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ.  Xem  xét  Điều  162  BLDS  2005,  các  văn  bản  hướng  dẫn  Bộ  luật   này  và  các  quy  định  khác  có  liên  quan  đến  thời  hiệu  theo  quy  định  hiện  tại  chưa   cho  phép  khẳng  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  là  phải  sau  khi  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  hay  còn  trong  thời  hiệu  khởi  kiện,  trước  hay  sau  khi  tiến  hành  tố   tụng.  Luật  quy  định  chưa  rõ,  nhưng  nếu  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  phát  sinh  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  mà  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  không  phải  là  một  lý  giải  thuyết  phục  hoàn  toàn  về  thời  hiệu,  nhưng   có  thể  xem  là  một  lý  giải  hợp  lý  theo  khuynh  hướng  gia  tăng  tối  đa  có  thể  quyền   khởi  kiện  trên  phương  diện  thời  hiệu  cho  đương  sự.     Sự  bỏ  ngỏ  giới  hạn  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  đã  tạo  nên  nhiều  chiều  hướng   lập  luận.  Có  ý  kiến  cho  rằng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  chỉ  được  chấp  nhận   trước  khi  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  tranh  chấp,  như  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên  với   quan  điểm:  “việc  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  sau   khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  vụ  việc  dân  sự,  sẽ  không  áp  dụng  Điều  162  BLDS  để  tính  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  tuy  BLDS  2005  không  quy  định  nhưng  trên  thực  tế  thì  yêu   cầu  khởi  kiện  hợp  lệ  được  Tòa  án  chấp  nhận  thụ  lý  cũng  là  căn  cứ  làm  gián   đoạn  thời  hiệu.  Trong  trường  hợp  đó,  thời  hiệu  khởi  kiện  không  được  tính  lại   từ  đầu  nếu  hoạt  động  tố  tụng  bị  đình  chỉ42.     Tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly  cũng  đồng  quan  điểm  với  tác  giả  Hoàng  Thế   Liên  qua  nhận  định  “khi  áp  dụng  các  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005  cần  lưu   ý,  trường  hợp  trong  khoảng  thời  gian  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  mới  xuất  hiện  các  sự   kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Điều  162  BLDS  2005  thì  không  áp  dụng   các  quy  định  đó  để  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bởi  vì  về  mặt  tố  tụng  trước   khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  Tòa  án  phải  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  thì  Tòa                                                                                                                             42 Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr. 347.
  • 40. 34   án  không  được  thụ  lý  và  phải  trả  lại  đơn  khởi  kiện”  43.  Tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  góc   nhìn  thận  trọng  hơn  về  vấn  đề  này,  với  ý  kiến  không  khẳng  định  hay  phủ  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành  trước   khi  khởi  kiện44.  Quan  điểm  cá  nhân,  tôi  không  hoàn  toàn  đồng  tình  với  các  chủ   kiến  trên.  Vì  luật  đã  không  hạn  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  và  quy  định   trong  luật  tố  tụng  dân  sự  cũng  không  khước  từ  quyền  khởi  kiện  của  đương  sự   nếu  chưa  chứng  minh  được  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  ở  thời  điểm  nộp  đơn   kiện  và  trong  khoảng  thời  gian  tố  tụng  tiếp  theo.  Do  đó,  có  thể  cởi  mở  phạm  vi   thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  mọi  thời  điểm   bất  kể  trong  hay  ngoài  tố  tụng,  còn  hay  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.     Từ  các  phân  tích  trên  có  thể  kết  luận:  Căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận   một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  là  căn  cứ  bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện.   Tuy   nhiên   quy   định   căn   cứ   này   tạo   nên   sự   băn   khoăn  trong  nhận  định  pháp  lý  về  thời  hiệu,  bên  cạnh  sự  mập  mờ  về  thời  điểm   phát  sinh  căn  cứ  này  khi  không  quy  định  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  phải  diễn  ra  ở   thời  điểm  nào  mới  được  khôi  phục  lại  hoặc  không  khôi  phục  lại  thời  hiệu  khởi   kiện.  Lý  luận  là  thế,  nhưng  còn  phải  nghiên  cứu  thêm  thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ   này  mới  đánh  giá  được  khiếm  khuyết  này  thực  sự  bộc  lộ  chưa,  bộc  lộ  như  thế   nào  và  có  cần  phải  điều  chỉnh  hay  không.     1.3.2.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện   Căn  cứ  thứ  hai  được  áp  dụng  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  không   chỉ  dừng  lại  ở  mức  độ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  yếu  tố  chứng  minh  nghĩa  vụ  đã   được  thực  hiện  xong  một  phần,  nhưng  chưa  thực  hiện  xong  toàn  phần  theo  quy   định   tại   điểm   b   khoản   1   Điều   162   BLDS   2005.   Giống   như   căn   cứ   thừa   nhận   nghĩa  vụ,  luật  không  quy  định  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  phải   diễn  ra  trong  thời  gian  nào.  Thực  hiện  nghĩa  vụ  được  xem  như  bước  tiếp  theo   và  hệ  quả  của  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  gắn  với  trách  nhiệm  phải  thực  hiện  nghĩa   vụ  của  mình.  Vì  thế,  nếu  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi                                                                                                                             43 Nguyễn Thị Bích Ly (2014): Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của Pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.29. 44  Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865).  
  • 41. 35   kiện  thì  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  lại  càng  phải  được  xem  là  căn  cứ  để   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  như  một  tính  tất  yếu.    Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  mang  hình  bóng  của  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ,  bởi  nếu  không  thừa  nhận  chắc  chắn  cũng  không  có  việc  thực  hiện   nghĩa  vụ.  Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  dẫn  đến  thời  hiệu  bắt  đầu  lại  được   suy  xét  trên  cơ  sở  “thừa  nhận  ngầm”  nghĩa  vụ  và  thực  hiện  nghĩa  vụ  đó,  mặc  dù   việc  thực  hiện  chỉ  là  một  phần.  .  Vì  vậy,  giống  như  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ   thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  có  thể  suy  luận  chấp  nhận  khi  thời   hiệu  khởi  kiện  còn  hoặc  hết,  trong  hay  ngoài  tố  tụng.  Nhưng  điều  đáng  xem  xét   nhất  đối  với  căn  cứ  này  không  phải  là  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  mà  là  cách  hiểu   và  vận  dụng  thống  nhất  về  nội  hàm  căn  cứ.  .     Việc  hiểu  thế  nào  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  xét  về  mặt  lý  luận   lẫn  thực  tiễn  còn  nhiều  điều  cần  bàn  luận  Về  lý  luận,  điều  này  làm  nảy  sinh  mối   băn   khoăn,   do   chưa   có   hướng   dẫn,   giải   thích   của   văn   bản   pháp   luật   đối   với   thuật  ngữ  thực  hiện  “xong  một  phần  nghĩa  vụ”.  Nghĩa  vụ  tuy  được  thực  hiện,   nhưng  chưa  xong  phần  nào  hoặc  không  thể  xác  định  là  đã  hoàn  thành  một  phần   khó  có  thể  coi  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  theo  như  ngôn  từ  của  quy  định   này.  Nút  thắt  của  căn  cứ  chỉ  được  tháo  gỡ  khi  giải  mã  hoàn  chỉnh  và  thống  nhất   về  cách  hiểu  và  áp  dụng.     Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  thể  được  hiểu  là  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  trong  tổng  thể  nghĩa  vụ  chung  phân  định  rõ  ràng  những  phần  vụ   khác  nhau.  Nhưng  nếu  giản  đơn  ở  mức  độ  nghĩa  vụ  luôn  được  phân  thành  các   nghĩa  vụ  nhỏ  cụ  thể  thì  không  có  gì  phải  bàn.  Vì  trên  thực  tế  có  sự  phong  phú  về   nghĩa  vụ  và  sự  thỏa  thuận  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  các  chủ  thể  không  phải  lúc  nào   cũng  làm  cho  các  nghĩa  vụ  tách  bạch.   Đối  với  trường  hợp  chỉ  có  một  quan  hệ  tranh  chấp  được  yêu  cầu  giải  quyết   trong  vụ  án,  nhưng  nghĩa  vụ  không  được  phân  thành  các  phần  nhỏ  như  quan  hệ   vay  mượn  tiền.  Trong  đó  khoản  nợ  tiền  vay,  khoản  tiền  lãi  và  toàn  bộ  khoản  nợ   đó  được  xác  định  phải  trả  trong  cùng  một  thời  điểm  thì  thanh  toán  số  nợ  bao   nhiêu  để  được  coi  là  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”.  Câu  trả  lời  quả  thật   không  đơn  giản  và  càng  phức  tạp  khi  xem  xét  thêm  khoản  tiền  lãi  mà  các  bên  có   thỏa  thuận,  bởi  theo  quy  định  của  pháp  luật  hiện  tại  nếu  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  
  • 42. 36   thì  chỉ  được  đòi  lại  tài  sản  đã  cho  vay-­‐nợ  gốc,  còn  tiền  lãi  thì  không  xem  xét45.   Hệ   quả,   người   cho   vay   đứng   trước   nguy   cơ   bị   mất   khoản   tiền   lãi   theo   thỏa   thuận  khi  thời  hiệu  khởi  không  được  tính  lại,  nếu  như  không  chứng  minh  được   nghĩa  vụ  trả  tiền  vay  đã  được  thực  hiện  xong  một  phần   Đối  với  trường  hợp  có  nhiều  nghĩa  vụ  xuất  phát  từ  nhiều  quan  hệ  pháp   luật  có  liên  quan  với  nhau,  để  xác  định  nghĩa  vụ  được  thực  hiện  xong  một  phần   khó  khăn  hơn  nhiều  so  với  nghĩa  vụ  phát  sinh  từ  một  quan  hệ  pháp  luật.  Vì  luật   vẫn  chưa  cho  biết  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  là  của  một  hay  của  nhiều   quan  hệ  pháp  luật,  kèm  theo  hệ  quả  của  nó.  Dẫn  đến  suy  luận  thực  hiện  xong   một  phần  nghĩa  vụ  của  một  mối  quan  hệ  pháp  luật,  chưa  đủ  điều  kiện  để  thời   hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu  lại  cho  tất  cả  các  mối  quan  hệ  pháp  luật  khác  có   liên  quan  cùng  giải  quyết  trong  một  vụ  án.  Nếu  thời  hiệu  khởi  kiện  được  khôi   phục  lại  cho  mối  quan  hệ  pháp  này  có  kéo  theo  hệ  quả  đó  cho  mối  quan  hệ  pháp   luật  khác  có  liên  quan  có  tranh  chấp.  Ví  dụ:  vừa  nợ  tiền  mua  hàng  hoặc  nợ  số   lượng  hàng  chưa  giao  theo  hợp  đồng  mua  bán,  vừa  nợ  tiền  vay  và  được  khởi   kiện   trong   cùng   một   vụ   án   thì   các   loại   nghĩa   vụ   đó   thuộc   hai   quan   hệ  pháp   luật  khác  nhau,  nếu  đã  thực  hiện  xong  nghĩa  vụ  trả  nợ  số  tiền  vay  có  hiển  nhiên   khôi  phục  lại  thời  hiệu  đối  với  nghĩa  vụ  trả  nợ  tiền  hàng  hoặc  nghĩa  vụ  giao   hàng  trong  quan  hệ  pháp  luật  mua  bán  hàng  hóa  hay  không.     Căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  nếu  được  hiểu  một  cách  máy   móc  theo  nguyên  nghĩa  ngôn  từ  không  tránh  khỏi  những  vướng  mắc  về  lý  luận,   khi  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ  có  xảy  ra,  nhưng  chưa  xác  định  được  đã  thực  hiện   “xong  một  phần  nghĩa  vụ”  thì  rất  có  thể  không  thuộc  trường  hợp  khôi  phục  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.  Tất  nhiên,  chiếu  theo  hệ  quả  pháp  lý  của  nó  người  có  quyền   mất  đi  quyền  khởi  kiện,  dù  nghĩa  vụ  vẫn  còn  tồn  tại  và  việc  thực  hiện  nghĩa  vụ   tuy  chưa  xong  một  phần  nhưng  đã  diễn  ra.  Ví  dụ:  đối  với  nghĩa  vụ  trả  nợ  vay   gồm  vốn  gốc  và  lãi  suất,  bên  có  nghĩa  vụ  chỉ  trả  được  một  phần  lãi  suất  thì  có   thể  xem  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  về  lãi  để  khôi  phục  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  hay  không  quả  là  một  câu  hỏi  nan  giải.   Với   những   khiếm   khuyết  hiện   hữu   tại   căn   cứ   này,   ý   kiến   bổ   sung,   điều   chỉnh  đã  được  ghi  nhận  tại  điểm  b,  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015:  “Bên  có  nghĩa                                                                                                                             45 Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.
  • 43. 37   vụ  thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”.  Việc  bổ  sung  căn  cứ  thừa  nhận  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  theo   chúng  tôi  không  lấp  đầy  được  nhược  điểm  còn  tồn  tại  trong  căn  cứ  này.  Bởi  lẽ,   khi  sự  bổ  sung  căn  cứ  chỉ  làm  trùng  lắp  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157.   Thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  tưởng  chừng  như  không  có  gì  để  tranh   luận  khi  thuật  ngữ  có  vẽ  rõ  nghĩa,  nhưng  suy  xét  cẩn  trọng  ta  thấy  không  phải   như  thế.  Nên  chăng  thuật  ngữ  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  cần  được   điều  chỉnh,  hoặc  có  hướng  dẫn  giải  thích  áp  dụng  thống  nhất  tránh  làm  phát   sinh  tình  trạng  bất  nhất  trong  cách  hiểu,  cách  vận  dụng  ảnh  hưởng  đến  quyền   khởi  kiện  của  đương  sự.   1.3.3.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau   Trong   quan   hệ   dân   sự   điều   quan   trọng   nhất   thúc   đẩy   các   bên   thiết   lập   quan  hệ  với  nhau  là  tính  hoàn  toàn  tự  nguyện,  không  bên  nào  được  áp  đặt,  cấm   đoán,  cưỡng  ép,  đe  doạ,  ngăn  cản  bên  nào.  Cam  kết,  thỏa  thuận  hợp  pháp  có   hiệu  lực  bắt  buộc  thực  hiện  đối  với  các  bên  và  phải  được  cá  nhân,  pháp  nhân,   chủ  thể  khác  tôn  trọng.   Hòa  giải  được  các  bên  chọn  lựa  với  tất  các  các  đặc  điểm  trên  như  một  biện   pháp  để  các  bên  giải  quyết  tranh  chấp,  tháo  gỡ  mối  bất  đồng,  rắc  rối  giữa  họ.   Khi  các  bên  chịu  ngồi  lại  thương  lượng  với  nhau,  theo  lẽ  thường  mâu  thuẫn   dường   như   được   thu   xếp   ổn   thỏa,   chiều   hướng   khởi   kiện   không   còn   là   giải   pháp  kiên  quyết  đặt  ra  trong  những  tình  huống  như  vậy.     Xuất  phát  từ  quyền  tự  do,  tự  nguyện  của  đương  sự,  nên  dù  đã  có  tranh   chấp  xảy  ra,  nhưng  nếu  các  bên  đương  sự  hòa  giải  được  với  nhau,  thỏa  thuận   được  với  nhau  luôn  luôn  được  khuyến  khích  và  các  bên  cần  phải  tôn  trọng  sự   hòa  giải,  sự  thỏa  thuận  của  họ.  Nhưng  vì  một  lý  do  nào  đó,  một  trong  các  bên   không  tôn  trọng  thỏa  thuận,  không  tôn  trọng  kết  quả  tự  hòa  giải  với  nhau,  tiếp   tục  có  tranh  chấp  thì  kết  quả  tự  hòa  giải  là  một  cơ  sở  xem  xét  vấn  đề  thời  hiệu.     Theo  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  nếu  các  bên  đã  tự   hòa  giải  với  nhau  mà  sự  hòa  giải  của  các  bên  không  thể  giải  quyết  triệt  để  vấn   đề,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  như  một  quy  định  mang  tính  dự  liệu  hợp  lý  
  • 44. 38   và  cần  thiết  bảo  vệ  quyền,  lợi  chính  đáng  cho  các  bên,  khi  nội  dung  hòa  giải   không  được  tôn  trọng,  thực  hiện  nghiêm  túc.   Nội  dung  và  hình  thức  các  bên  tự  hòa  giải,  thỏa  thuận  rất  phong  phú.  Các   bên  có  thể  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  hiệu  khởi  kiện,  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ,  thực  hiện  nghĩa  vụ  trong  nhiều  giai  đoạn,  trong  nhiều  lần,  thỏa  thuận   việc  bù  trừ  nghĩa  vụ,  hoặc  chỉ  phải  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  thực  hiện  một   nghĩa  vụ  khác  thay  thế  hoặc  cùng  với  bên  thứ  ba  thỏa  thuận  chuyển  giao  nghĩa   vụ,  thỏa  thuận  chỉ  phải  thực  hiện  nghĩa  vụ  khi  có  những  điều  kiện  xuất  hiện…   các  bên  có  thể  tự  hòa  giải  được  trước  hoặc  sau  khi  khởi  kiện  đều  được  tính  lại   thời  hiệu  khởi  kiện.  Việc  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  về  việc  thực  hiện  nghĩa   vụ,  nhưng  sau  đó  lại  xảy  ra  tranh  chấp,  thời  điểm  các  bên  tự  hòa  giải  được  hoặc   thời  điểm  mà  các  bên  thỏa  thuận  bên  bị  khởi  kiện,  bị  yêu  cầu  phải  thực  hiện   nghĩa  vụ,  nhưng  đã  không  thực  hiện…  Tùy  theo  nội  dung  đã  thỏa  thuận  để  xác   định  thời  điểm  bắt  đầu  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Chỉ  dừng  lại  ở  thời  điểm  hòa  giải  hoặc  thời  điểm  thực  hiện  nghĩa  vụ  do  các   bên  hòa  giải  lựa  chọn  làm  mốc  tính  lại  thời  hiệu  mọi  thứ  trở  nên  đơn  giản.  Bởi   nếu  đi  vào  phân  tích  kỹ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  căn  cứ  vào  sự   hòa  giải  giữa  các  bên  ta  thấy  có  không  ít  thắc  mắc  cần  giải  đáp  về  sự  phân  định   cụ  thể  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại.  Bởi  các  bên  hòa  giải  với  nhau   với   tinh   thần   thiện   chí,   trung   thực   nhằm   giải   quyết   tranh   chấp   các   bên,   tuy   nhiên  hòa  giải  không  luôn  kèm  theo  “hóa  giải  nghĩa  vụ”.     Cho  nên  rất  có  thể  khi  hòa  giải  ngoài  việc  các  bên  xác  nhận  lại  nghĩa  vụ   còn  có  việc  xác  nhận  thời  gian,  phương  thức  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Tất  nhiên  điều   này  dẫn  tới  thỏa  thuận  cho  phép  bên  có  nghĩa  vụ  thêm  thời  gian  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ.  Đây  là  một  hình  thức  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Nếu   soi  chiếu  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  23  Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP   ngày   03/12/2012,   thời   hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   tính   từ   ngày   tiếp   theo   ngày   chấm  dứt  thỏa  thuận  gia  hạn  thời  gian  thực  hiện  mà  nghĩa  vụ  vẫn  chưa  hoàn   tất.  Thế  nhưng  theo  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hòa  giải,  nếu  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  từ  thời  điểm  kế  tiếp  ngày  hòa  giải,  trong  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  sau  thời  điểm  hòa  giải  tạo  nên  một  nghịch  lý  tương  tự  như  căn  cứ  bên  có  
  • 45. 39   nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1   Điều  này.     Liệu  có  nên  xem  xét  lại  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  khi  luật  chưa  quy  định  cụ  thể   mà  hệ  quả  pháp  lý  khác  nhau.  Do  đó,  thời  điểm  của  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu   khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  cần  được  xem  xét  điều  chỉnh   tránh  tình  trạng  lấn  cấn  khi  áp  dụng  các  quy  định  này.  Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự   (sửa  đổi)  đã  loại  bỏ  căn  cứ  này46,  chỉ  giữa  lại  hai  căn  cứ  quy  định  tại  khoản  1   Điều  162  BLDS  2005  phải  chăng  căn  cứ  này  không  mang  giá  trị  thực  tiễn  đối   với  việc  khôi  phục  thời  hiệu  khởi  kiện,  hay  vì  quy  định  căn  cứ  hòa  giải  có  sự   chồng  lấn  về  nội  hàm  với  hai  căn  cứ  khác.  BLDS  2015  chính  thức  được  thông   qua  vẫn  giữ  nguyên  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau,  theo  tác  giả  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  đã  đặt  ra  một  thách  thức  không  nhỏ  trong  phân  định   cần  thiết  hay  không  quá  cần  thiết  quy  định  căn  cứ  này  đối  với  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện.   Không   khó   khăn   để   nhận   ra   hòa   giải   mang   nội   dung   của   sự   thừa   nhận   nghĩa  vụ  và  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Căn  cứ  hòa  giải  không  là  một  căn  cứ  độc  lập,   bản  thân  của  căn  cứ  luôn  kèm  theo  một  trong  hai  hoặc  cả  hai  căn  cứ  còn  lại.   Nhưng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  chỉ  cần  một  trong  các  căn  cứ  này  là  đủ.   Hay  nói  cách  khác  quy  định  căn  cứ  hòa  giải  giữa  các  bên  không  thật  sự  cần  thiết   khi  có  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Vì  thế,   như  phân  tích  ở  trên  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  ẩn   chứa  vướng  mắc  trong  xác  định  thời  điểm  phát  sinh  các  căn  cứ,  bên  cạnh  khó   khăn  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  đầu  hay  bắt  đầu  lại  thì  những  khó   khăn,  vướng  mắc  này  cũng  xuất  hiện  trong  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với   nhau  Mặt  khác,   Ngoài  khía  cạnh  về  thời  hiệu  khởi  kiện,  hòa  giải  có  ý  nghĩa  khác  cũng  liên   quan  đến  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  mới  tại  Điều  416  BLTTDS  2015   công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành  ngoài  Tòa  án:  “Kết  quả  hòa  giải  vụ  việc  ngoài   Tòa  án  được  Tòa  án  xem  xét  ra  quyết  định  công  nhận  là  kết  quả  hòa  giải  thành   vụ  việc  xảy  ra  giữa  cơ  quan,  tổ  chức,  cá  nhân  do  cơ  quan,  tổ  chức,  người  có  thẩm                                                                                                                             46 Điều 175 Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi).
  • 46. 40   quyền  có  nhiệm  vụ  hòa  giải  đã  hòa  giải  thành  theo  quy  định  của  pháp  luật  về  hòa   giải”.     Theo  quy  định  mới  sự  tự  hòa  giải  của  các  bên  nếu  đi  đến  kết  quả  thống   nhất  phương  thức  giải  quyết  tranh  chấp  còn  tồn  tại  sẽ  có  thêm  một  vai  trò  đó  là   định  đoạt  luôn  trách  nhiệm  của  các  bên  về  nội  dung  hòa  giải  thông  qua  sự  công   nhận  của  Tòa  án47.  Tòa  án  chỉ  là  chủ  thể  trung  gian  xác  nhận  hiệu  lực  của  hòa   giải,  không  còn  giữ  vai  trò  giải  quyết,  quyết  định  như  trước  đây.  Tuy  nhiên,  kết   quả  tự  hòa  giải  của  các  bên  chỉ  được  Tòa  án  xem  xét  công  nhận  trong  thời  hạn   06  tháng,  kể  từ  ngày  các  bên  đạt  được  thỏa  thuận  hòa  giải  thành48.  Vậy  nếu  hết   thời  hạn  06  tháng  thì  dù  các  bên  có  yêu  cầu  Tòa  án  công  nhận  hòa  giải  thành   cũng   không   được   Tòa   án   công   nhận   và   Tòa   án   giải   quyết   theo   thủ   tục   bình   thường?     Quy  định  công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành  ngoài  tố  tụng  có  thể  hiểu  là  đã   có  chuyển  hóa  gián  tiếp  yêu  cầu  khởi  kiện  dân  sự  thành  yêu  cầu  giải  quyết  việc   dân  sự  một  cách  đặc  biệt,  và  cũng  chuyển  hóa  luôn  thời  hiệu  khởi  kiện  thành   thời  hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  trong  thời  hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  sự   kiện  tự  hòa  giải  giữa  các  bên  diễn  ra  làm  cho  việc  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  trở  nên  phức  tạp  hơn.  Vì  thời  hiệu  khởi  kiện  dân  sự  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày   các  bên  tự  hòa  giải  thành,  nhưng  trong  thời  hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  này  thời   hiệu  yêu  cầu  giải  quyết  việc  dân  sự  cũng  có  hiệu  lực.  Có  thể  suy  luận  theo  hai   hướng:  một  là  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  tính  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hòa   giải  song  song  với  thời  hiệu  yêu  cầu  Tòa  án  công  nhận  kết  quả  hòa  giải  thành   trong  thời  gian  06  tháng;  hai  là  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  bắt  đầu  lại  kể  từ   ngày  tiếp  theo  ngày  các  bên  hòa  giải  mà  bắt  đầu  từ  ngày  tiếp  theo  khi  hết  thời   hạn  06  tháng  kể  từ  ngày  hòa  giải.  Cách  tiếp  cận  thứ  nhất  hay  thứ  hai  đều  có  vấn                                                                                                                             47 Điều 417 BLTTDS 2015 quy định điều kiện công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án: 1. Các bên tham gia thỏa thuận hòa giải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. 2. Các bên tham gia thỏa thuận hòa giải là người có quyền, nghĩa vụ đối với nội dung thỏa thuận hòa giải. Trường hợp nội dung thỏa thuận hòa giải thành liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người thứ ba thì phải được người thứ ba đồng ý. 3. Một hoặc cả hai bên có đơn yêu cầu Tòa án công nhận. 4. Nội dung thỏa thuận hòa giải thành của các bên là hoàn toàn tự nguyện, không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với Nhà nước hoặc người thứ ba. 48 Khoản 1 Điều 418 BLTTDS 2015.
  • 47. 41   đề  xét  về  thời  hiệu,  khi  tính  chuẩn  xác,  liên  tục,  áp  dụng  độc  lập  và  riêng  biệt   của  thời  hiệu  đối  với  từng  loại  vụ  việc  không  còn.     Sự  chuyển  hóa  thời  hiệu  khởi  kiện  cùng  với  sự  chuyển  hóa  quan  hệ  tranh   chấp  không  phải  quá  mới  mẻ  trong  Pháp  luật  Việt  Nam  với  các  quy  định  liên   quan  đến  tranh  chấp  thừa  kế  đã  quá  thời  hạn  mười  năm49,  theo  hướng  dẫn  tại   Nghị  quyết  02/2004/NQ-­‐HĐTP  ngày  10/8/2004  tại  mục  2.450.  Như  vậy,  để  có   thể  phân  chia  di  sản  thừa  kế  khi  hết  thời  hiệu  cần  phải  có  sự  đồng  ý  của  tất  cả   các  đồng  thừa  kế  và  có  văn  bản  cùng  xác  nhận  là  đồng  thừa  kế  hoặc  các  thừa  kế   không  có  tranh  chấp  về  hàng  thừa  kế  và  đều  thừa  nhận  di  sản  do  người  chết  để   lại  chưa  chia.  Khi  đó,  di  sản  này  sẽ  được  chuyển  thành  tài  sản  chung  của  các   thừa  kế  và  được  giải  quyết  như  quy  định  nêu  trên.  Sự  chuyển  hóa  từ  quan  hệ   tranh  chấp  thừa  kế  thành  quan  hệ  tài  sản  chung,  trên  cơ  sở  đồng  thuận  bằng   văn  bản  của  các  đồng  thừa  kế  giống  như  sự  tự  hòa  giải  giữa  các  bên  về  tranh   chấp  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết.  Luật  không  quy  định  đây  là  trường  hợp  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nhưng  hướng  giải  quyết  lại  có  phần  tương  tự  như   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  nhằm  “gia   hạn”  thời  gian  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  cho  các  bên,  và  Tòa  án  có  thể  công   nhận  sự  thỏa  thuận  về  di  sản  của  các  đồng  thừa  kế  thời  hiệu  khởi  kiện  chia   thừa  kế  đã  hết.  Do  đó,  theo  quan  điểm  cá  nhân,  tôi  cho  rằng  đáng  lý  ra  có  thể   xem  trường  hợp  nêu  trên  là  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  (ngoại   lệ),  vì  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.  Tác  giả  Tưởng  Thị  Lan  cũng  có  ý  kiến  liên                                                                                                                             49   Điều 645 BLDS 2005: "Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế..." 50 Không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế: a. Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết và cần phân biệt như sau: a.1. Trường hợp có di chúc mà các đồng thừa kế không có tranh chấp và thoả thuận việc chia tài sản sẽ được thực hiện theo di chúc khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo di chúc. a.2. Trường hợp không có di chúc mà các đồng thừa kế thảo thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo thoả thuận của họ. a.3. Trường hợp không có di chúc và các đồng thừa kế không có thoả thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo quy định của pháp luật về chia tài sản chung. b. Trường hợp người chết để lại di sản cho các thừa kế nhưng các thừa kế không trực tiếp quản lý, sử dụng mà di sản đó đang do người khác chiếm hữu bất hợp pháp hoặc thuê, mượn, quản lý theo uỷ quyền... thì các thừa kế có quyền khởi kiện người khác đó để đòi lại di sản.
  • 48. 42   quan  đến  việc  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án   thừa  kế  với  nhận  định:    “BLDS  năm  1995  và  BLDS  năm  2005  chỉ  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  (tại  Điều  171  BLDS  năm  1995  và  Điều  162  BLDS  năm  2005).  Đây  là  quy  định   được  áp  dụng  chung  cho  tất  cả  các  loại  vụ  việc  dân  sự,  trong  đó  có  loại  việc  là   tranh  chấp  thừa  kế.  Quy  định  này  tạo  cơ  sở  pháp  lý  để  giải  quyết  các  vụ  án  tranh   chấp  di  sản  thừa  kế  đã  quá  mười  năm  kể  từ  thời  điểm  mở  thừa  kế,  khi  vụ  việc  đó   thỏa  mãn  các  điều  kiện  trong  Điều  171  BLDS  1995  và  Điều  162  BLDS  2005.  Tuy   nhiên,  trong  thực  tế  xét  xử  các  tranh  chấp  thừa  kế  cũng  chưa  áp  dụng  quy  định   này  (đối  với  loại  tranh  chấp  khác  đã  được  áp  dụng  Điều  162  BLDS  2005)”51.      Căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau,  những  tưởng  bản  thân  căn  cứ  đã   có  sự  rõ  ràng  ở  nội  hàm,  nhưng  khi  đối  chiếu  với  các  căn  cứ  còn  lại  có  thể  thấy   căn  cứ  này  đang  bao  quát  luôn  nội  hàm  các  căn  cứ  khác.  Lý  luận  chưa  sáng  tỏ   thì  khó  có  thể  thực  tiễn  diễn  ra  theo  chiều  ngược  lại.  Tuy  nhiên,  dù  xét  dưới  góc   độ  nào  đi  nữa  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  là  một  quy  định  có  ý  nghĩa   lý  luận  và  thực  tiễn  sâu  sắc  được  xuất  phát  từ  quyền  tự  do,  tự  nguyện  cam  kết,   thỏa  thuận,  quyền  tự  định  đoạt…  đã  được  quy  định  trong  Hiến  pháp,  trong  rất   nhiều  các  ngành  luật  khác  nhau52.       Kết  luận  Chương  1   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  quy  định  có  ý  nghĩa  quan  trọng  trên  cả   phương  diện  lý  luận  và  thực  tiễn  thực  hiện  pháp  luật.  Tuy  nhiên,  cho  đến  nay   những  nghiên  cứu  lý  luận  về  vấn  đề  này  chưa  nhiều,  một  số  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  dù  được  ghi  nhận  trong  BLDS  2005,  kế  thừa  trong  BLDS   2015   nhưng   còn   chưa   thực   sự   đi   vào   cuộc   sống.   Nguyên   nhân   xuất   phát   từ   những  thiếu  vắng  quy  định  về  điều  kiện  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu                                                                                                                             51 Ths. Tưởng Thị Lan (2015): Cơ sở pháp lý của việc giải quyết các vụ tranh chấp thừa kế đã quá mười năm kể từ thời điểm mở thừa kế, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II tháng 12/2015 (số 24), tr. 1. 52  Ví dụ tại Điều 4 của Bộ luật Dân sự năm 2005 có quy định về quyền tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận như sau: “Quyền tự do cam kết, thỏa thuận trong việc xác lập quyền, nghĩa vụ dân sự được pháp luật bảo đảm, nếu cam kết, thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội”.  
  • 49. 43   khởi  kiện;  sự  chưa  rõ  ràng  về  nguyên  tắc  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện...     Các  căn  cứ  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt   Nam  nhìn  tổng  thể  đều  có  một  điểm  chung  đó  là  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  còn   tồn  tại  khi  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  đã  hết,  mặc  dù  phương  thức  khẳng  định   điều  này  khác  nhau.  Xuất  phát  từ  vấn  đề  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  chưa  được   minh  thị,  nội  hàm  các  căn  cứ  không  thật  sự  rõ  ràng  dẫn  đến  nhiều  hướng  diễn   giải  trái  chiều,  tạo  nên  các  luồng  ý  kiến  khi  căn  cứ  này  theo  một  khía  cạnh  trong   một  chừng  mực  bao  hàm  luôn  căn  cứ  khác.  Đây  là  nguyên  nhân  dẫn  đến  việc   hiểu  và  vận  dụng  pháp  luật  trong  thực  tiễn  xét  xử  chưa  nhất  quán.  Riêng  đối   với  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  còn  nhiều  vướng  mắc  về  lý  luận  liên  quan  đến   thời  hiệu  khởi  kiện  trong  chuyển  hóa  quan  hệ  pháp  luật  và  công  nhận  nội  dung   hòa  giải.  Ngoài  ra,  phạm  vi  áp  dụng  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   trong  một  số  trường  hợp  còn  bỏ  ngỏ  như  đối  với  tranh  chấp  thừa  kế…    Kết  quả  nghiên  cứu  một  số  vấn  đề  lý  luận  cũng  như  thực  trạng  pháp  luật  về   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  ở  nội  dung   chương  này  là  nền  tảng  để  tác  giả  nghiên  cứu  thực  trạng  áp  dụng  pháp  luật  và   đề  xuất  các  kiến  nghị  hoàn  thiện  pháp  luật  tại  chương  2  của  luận  văn.               CHƯƠNG  2.THỰC  TIỄN  ÁP  DỤNG  QUY  ĐỊNH  BẮT  ĐẦU  LẠI  THỜI  HIỆU   KHỞI  KIỆN  TRONG  PHÁP  LUẬT  DÂN  SỰ  VIỆT  NAM  TẠI  TÒA  ÁN  NHÂN   DÂN  VÀ  KIẾN  NGHỊ  HOÀN  THIỆN  PHÁP  LUẬT     Quy  định  pháp  luật  hoàn  thiện  đến  mức  độ  nào  thể  hiện  thông  qua  gương   chiếu  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  đó.  Bởi  chính  trong  quá  trình  vận  dụng  pháp  
  • 50. 44   luật  vào  thực  tế  mới  có  thể  nhận  thấy  tính  khả  thi  và  khiếm  khuyết  còn  tồn  tại   cần  phải  sửa  đổi,  bổ  sung  để  đáp  ứng  yêu  cầu  điều  chỉnh  xã  hội.  Thời  hiệu  được   ghi  nhận  trong  Pháp  luật  dân  sự  ở  các  nước  tiên  tiến  được  hiểu  là  căn  cứ  để  xác   lập  hoặc  xoá  bỏ  một  quyền,  bằng  cách  để  cho  một  khoảng  thời  gian  trôi  qua53.   Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  cũng  không  là  ngoại  lệ.  Có  thể  nói,  thời  hiệu  khởi   kiện  là  một  trong  những  yếu  tố  mang  tính  quyết  định  đối  với  việc  bảo  vệ  lợi  ích   của  đương  sự.  Vì  rằng  nếu  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  không  còn  thì  dù  có   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  và  có  đủ  chứng  cứ  thì  đương  sự  cũng  không  được   Tòa  án  xem  xét  yêu  cầu  để  giải  quyết  tranh  chấp  đó54.  Trong  trường  hợp  như   vậy,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  là  quy  định  nếu  viện  dẫn  sẽ  mang  lại  quyền  tố  tụng  và   các  quyền,  lợi  ích  khác  phát  sinh  dựa  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  cần  phải  được  suy   xét.  Vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  và  đang  ở  mức  độ  nào   đòi  hỏi  sự  tổng  quan  quy  định  và  áp  dụng  thực  tiễn  các  căn  cứ  của  quy  định   này.   Trong  quá  trình  nghiên  cứu,  tác  giả  đã  cố  gắng  tìm  kiếm  thông  tin,  số  liệu   thống  kê  các  bản  án,  quyết  định  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  cho  nhận  xét,  đánh  giá,  bình  luận  quy  định  này.  Tuy  nhiên,  đến  thời  điểm   nghiên  cứu  chưa  có  báo  cáo,  tổng  kết  hay  thống  kê  của  Tòa  án  hay  các  Cơ  quan   chuyên  môn  liên  quan  về  vấn  đề  này,  nên  tác  giả  không  thể  khai  thác,  nhìn  nhận   thực   trạng   theo   nhữngsố   liệu   xác   định.   Do   vậy,   hướng   tiếp   cận   thông   qua   những  bản  án,  quyết  định  cụ  thể  tác  giả  thu  thập  được  so  sánh,  đối  chiếu  với   quy  định  pháp  luật  và  quan  điểm  của  chuyên  gia,  người  có  chuyên  môn  trong   bài  viết,  bài  nghiên  cứu  hay  phát  biểu  của  họ  để  phần  nào  khái  quát  thực  trạng   áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   2.1.  Xác  định  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện     2.1.1.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  trong  thời  hiệu  khởi   kiện                                                                                                                               53 Tham khảo bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Điện trên Báo điện tử Chính phủ ngày 15/01/2015 (http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-y-kien-nhan-dan-ve-du-thao-Bo-luat-dan-su-sua-doi/Can-lam-ro-quy- dinh-ve-thoi-hieu/218290.vgp, truy cập ngày 20/5/2015). 54 Chủ nhiệm để tài Nguyễn Thị Hoài Thương (2007): Báo cáo kết quả nghiên cứu để tài nghiên cứu khoa học cấp bộ - Thời hiệu khởi kiện vụ việc dân sự những vấn đề lý luận và thực tiễn, TP.HCM, tr 65.
  • 51. 45   Thực  tiễn  áp  dụng  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  là  điều  không  thể  bỏ  qua  khi   nghiên  cứu  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  vẫn  còn  nhiều  tranh  luận,  tổng   hợp  chung  làm  cho  gam  màu  của  căn  cứ  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   có  một  chút  gợn,  không  trong,  không  tươi  sáng  như  mục  đích,  ý  nghĩa  mà  quy   định  này  hướng  tới.    Khi  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,  thời  điểm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  được   chấp  nhận  là  đương  nhiên.  Vấn  đề  là,  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  mà  căn  cứ   phát  sinh  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  có  được  tính  lại  hay  không,  BLDS  chỉ  ghi  nhận   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  có  các  căn  cứ  nhưng  không  xác  định  cụ  thể   thời  điểm  các  căn  cứ  phát  sinh  có  nhất  thiết  phải  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết   hay  còn.  Thực  tiễn  xét  xử,  vấn  đề  này  đã  dẫn  đến  những  lúng  túng  nhất  định  khi   cân  nhắc  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  kiện.  Đơn  cử  khi  áp  dụng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  trường  hợp  “khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa   vụ  dân  sự  các  bên  không  có  ngay  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa   vụ  đó”:   Ví  dụ  1:  Bản  án  số  211/2015/DS-­‐ST  ngày  20/8/2015  ngày  20/8/2015  của   Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:   “Theo  giấy  thỏa  thuận  vay  tài  sản  thì  thời  hạn  vay  là  02  năm  kể  từ  ngày  ký  giấy   thỏa  thuận  ngày  10/3/2008,  nhưng  khi  hết  thời  hạn  vay,  hơn  04  năm  sau  (Tòa   án  thụ  lý  ngày  17/12/2014)  bà  Hoa  mới  khởi  kiện  buộc  ông  Bá  phải  trả  cho  bà   Hoa  83  lượng  vàng  SJC  được  quy  đổi  ra  tiền  đồng  Việt  Nam  theo  giá  vàng  tại   thời  điểm  thi  hành  án.  Do  đó,  xác  định  quan  hệ  pháp  luật  là  quyền  đòi  lại  tài   sản”.   Bản  thân  các  đương  sự  trong  vụ  án  trên  đều  không  có  ý  kiến  về  thời  hiệu   khởi  kiện  đối  với  nhận  định  của  Hội  đồng  xét  xử  cũng  như  trong  suốt  quá  trình   Tòa  án  giải  quyết  vụ  án  này  nói  riêng.  Theo  nội  dung  đơn  khởi  kiện,  nguyên   đơn  kiện  về  quan  hệ  tranh  chấp  hợp  đồng  vay  tài  sản.  Các  tài  liệu  trong  hồ  sơ   thể  hiện  quan  hệ  pháp  luật  không  phải  là  kiện  đòi  lại  tài  sản,  vì  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  như  hội  đồng  xét  xử  nhận  định.  Do  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  căn  cứ  vào  lời  khai  của  nguyên  đơn  và  xác  nhận  của  bị  đơn:  “Sau  khi   kết  thời  hạn  vay,  ông  Bá  đã  liên  hệ  với  bà  để  xin  kéo  dài  thời  hạn  trả  nợ  do  công   việc  làm  ăn  của  ông  gặp  nhiều  khó  khăn,  chưa  có  khả  năng  trả  số  vàng  đã  vay.  
  • 52. 46   Do  tin  tưởng  thông  cảm  cho  hoàn  cảnh  khó  khăn  của  ông  Bá  và  là  chị  em  ruột,   nên  bà  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả.  Việc  gia  hạn  này  không  lập  thành  văn  bản.   Tuy  nhiên  từ  đó  cho  đến  nay  ông  Bá  vẫn  chưa  trả  số  vàng  vay,  dù  bà  đã  nhiều   lần  yêu  cầu  ông  Bá  trả  nợ”.    Hết  thời  hạn  trả  nợ  bị  đơn  đã  chủ  động  thừa  nhận  nợ,  liên  hệ  với  bị  đơn   xin  kéo  dài  thời  hạn  trả  nợ  và  được  nguyên  đơn  đồng  ý.  Rất  có  thể  trong  trường   hợp  này,  đương  sự  và  cơ  quan  tiến  hành  tố  tụng  đang  phân  vân  giữa  bắt  đầu   thời   hiệu   khởi   kiện   và   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   vì   rằng   có   tình   tiết   nguyên  đơn  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả  nợ  cho  bị  đơn55.  Hồ  sơ  vụ  án  không   khai  thác,  làm  rõ  nguyên  đơn  đồng  ý  kéo  dài  thời  gian  trả  nợ  cho  bị  đơn  là  bao   nhiêu  lâu  nên  không  có  căn  cứ  để  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi   kiện  và  cũng  rất  khó  có  thể  suy  luận  theo  hướng  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt   đầu  lại  và  thời  hiệu  khởi  kiện  hợp  đồng  vay  vẫn  còn.  Tuy  nhiên,  qua  phân  tích   và  đánh  giá  có  thể  thấy  căn  cứ  thừa  nhận  nợ  trong  vụ  án  hoàn  toàn  có  thể  diễn   ra  trong  thời  gian  thời  hiệu  khởi  kiện,  có  lẽ  vì  lý  do  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   nằm   trong   thời   hiệu   khởi   kiện,   nên   hội   đồng   cho   rằng   không  có  ý  nghĩa  về  thời  hiệu  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết  mà  tính  lại  là   không  chuẩn.  Dẫn  đến  việc  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   hết  là  chưa  thật  sự  thuyết  phục.   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án  nhân   dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh:  “…Căn  cứ  vào  Công  văn  ngày  06/10/2011   của  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  và  Công  văn  số  216/Cty.KHDA  ngày  18/10/2011   của  Công  ty  Hồng  Quang  thì  Công  ty  Hồng  Quang  có  trách  nhiệm  thanh  toán  số   tiền  15.000.000.000  đồng  đã  nhận  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  trong  thời  hạn   30  ngày  kể  từ  ngày  05/10/2011.  Tuy  nhiên  phía  Công  ty  Hồng  Quang  đã  không   thực  hiện  đúng  thỏa  thuận  nêu  trên.  Sau  đó,  Công  ty  Hồng  Quang  đã  nhiều  lần   cam  kết  thanh  toán  số  tiền  đặt  cọc  còn  thiếu  nhưng  cũng  không  thực  hiện  đúng   cam  kết.  Căn  cứ  vào  Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán  ngày  26/5/2014  và  sự   xác  nhận  của  các  bên  đương  sự  thì  tính  đến  ngày  12/3/2014,  Công  ty  Hồng                                                                                                                             55 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”;
  • 53. 47   Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  tổng  cộng  8.900.000.000   đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa  thanh  toán  thêm  khoản   tiền  nào.  Vì  vậy,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải   thanh  toán  số  tiền  nợ  gốc  còn  thiếu  6.100.000.000  đồng  là  có  căn  cứ  nên  Hội   đồng  xét  xử  chấp  nhận.    Ngoài  số  tiền  nợ  gốc,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  còn  yêu  cầu  Công  ty  Hồng   Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  số  tiền  gốc  kể   trên  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  Hội  đồng  xét  xử  nhận   thấy:…Công  ty  Hồng  Quang  đã  nhiều  lần  cam  kết  nhưng  không  thanh  toán  số  tiền   đã  nhận  đúng  hạn.  Mặt  khác,  tại  “Biên  bản  làm  việc”  ngày  07/8/2012,  Công  ty   Hồng   Quang   xác   nhận   còn   nợ   Công   ty   Đức   Long   Gia   Lai   số   tiền   nợ   gốc   là   10.200.000.000   đồng,   đồng   thời   cam   kết   chậm   nhất   là   ngày   15/8/2012   trả   200.000.000  đồng.  Số  tiền  nợ  gốc  còn  lại  Công  ty  Hồng  Quang  sẽ  trả  trong  vòng   10  tháng  kể  từ  ngày  15/8/2012,  mỗi  tháng  trả  ít  nhất  1.000.000.000  đồng  và  trả   lãi  suất  2,5%/tháng/số  tiền  chậm  trả.  Căn  cứ  vào  Điều  306  Luật  Thương  mại   2005  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số   tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số  nợ   gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm  theo  mức  lãi   suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét   xử  chấp  nhận”.   Phân  tích  vụ  án  có  thể  thấy  tranh  chấp  phát  sinh  từ  hợp  đồng  đã  chấm  dứt   giữa  các  bên,  về  nguyên  tắc  thời  hiệu  khởi  kiện  là  02  năm56.  Thời  gian  khởi  kiện   trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  ngày  tiếp  theo  ngày  cuối  cùng   của  thời  hạn  thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ   của  hai  bên  đương  sự57,  nhưng  ngày  09/10/2014  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  mới   nộp  đơn  khởi  kiện  là  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  nếu  không  có  căn  cứ  gián  đoạn   thời  hiệu  khởi  kiện  hay  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Xét  chi  tiết  hơn  ở   vụ  việc  này,  nguyên  đơn  yêu  cầu  bị  đơn  trả  khoản  tiền  cọc  đã  nhận  sau  khi  hai   bên  thỏa  thuận  thanh  lý  hợp  đồng,  nên  đây  thực  chấp  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài                                                                                                                             56 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005. 57 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”.
  • 54. 48   sản  phát  sinh  từ  hợp  đồng  chuyển  nhượng  quyền  sử  dụng  đất  không  tính  thời   hiệu  khởi  kiện58.  Không  có  nhiều  điều  phải  bàn,  nếu  nguyên  đơn  chỉ  yêu  cầu  bị   đơn  trả  tiền  cọc,  không  yêu  cầu  tiền  lãi.  Việc  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  chấp  nhận   yêu  cầu  của  nguyên  đơn  buộc  bị  đơn  phải  trả  lại  khoản  tiền  cọc  và  phải  thanh   toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính   trên  số  nợ  gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,   theo  mức  lãi  suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  không  phù   hợp  với  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Vì  đối  với  yêu  cầu  thanh   toán   khoản   tiền   gốc   không   áp   dụng   thời   hiệu   khởi   kiện,   Tòa   án   thụ   lý   giải   quyết   theo   thủ   tục   chung59.   Với   yêu   cầu   thanh   toán   khoản   tiền   lãi,   Tòa   án   không  có  căn  cứ  giải  quyết  vì  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Cho  nên  Hội  đồng  xét   xử  đã  chấp  nhận  yêu  cầu  tính  lãi  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  (nguyên  đơn   kiện   đòi   lại   tài   sản)   căn   cứ   vào   Điều   306   Luật   Thương   mại   200560   có   phần   không  hợp  lý  vì  điều  này  được  áp  dụng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  còn.     Lý  giải  cho  hướng  giải  quyết  này,  rất  có  thể  Hội  đồng  xét  xử  cho  rằng  thời   hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  do  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ,  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  ngày  05/11/2011   mà  là  ngày  15/8/2012.  Nhưng  cách  giải  thích  này  không  thật  sự  thuyết  phục,  vì   thời  gian  khởi  kiện  trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  tiếp  theo   ngày  cuối  cùng  của  thời  hạn  thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ  của  hai  bên  đương  sự.  Cho  nên  xác  định  ngày  15/8/2012  là  ngày   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  sẽ  chính  xác  hơn.  Vì  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát   sinh,  một  thời  gian  sau  các  bên  mới  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện   nghĩa  vụ  mà  vẫn  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  bắt  đầu  và  chỉ  bắt  đầu  khi   hết  thời  hạn  gia  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  không  chuẩn  về  mặt  lập  luận.                                                                                                                               58 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 59 Điểm b khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012. 60   Điều 306 Luật thương mại 2005: “Bên bị vi phạm có quyền yêu cầu trả tiền lãi trên số tiền chậm trả theo lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường tại thời điểm thanh toán tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, hoặc pháp luật có quy định khác”.  
  • 55. 49   Tình  tiết  vụ  án  phản  ánh  rõ  nét  những  vướng  mắc  về  xác  định  thời  hiệu   khởi   kiện   bắt   đầu   hay   bắt   đầu   lại   trong   trường   hợp   hết   thời   hạn   thực   hiện   nghĩa  vụ  những  các  bên  không  có  ngay  một  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực   hiện  nghĩa  vụ  cho  đến  một  khoảng  thời  gian  sau  đó.  Điều  này  khiến  cho  Tòa  án   hết  sức  lúng  túng  khi  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  và  dường  như  Tòa  án  đang   theo  hướng  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  chứ  không  phải  bắt  đầu  lại.   Tác  giả  không  đồng  tình  với  cách  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  này  của  thực   tiễn  vì  những  lý  do  đã  trình  bày.   - Vướng  mắc:   Không  phải  bất  cứ  lúc  nào  ngay  sau  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  các  bên   liền  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Như  vậy,  khi  các  bên  chưa  có   thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu   kể  từ  khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ61.  Thời  hiệu  khởi  kiện  rõ  ràng  đã  bắt  đầu,   nhưng  sau  một  khoảng  thời  gian  kể  từ  thời  điểm  này  các  bên  mới  có  thỏa  thuận   kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  và  theo  quy  định  của  pháp  luật  hiện  tại  chỉ   khi  hết  thời  hạn  thỏa  thuận  kéo  dài  này  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  bắt  đầu  là  có   vấn  đề  về  mặt  lý  luận,  vì  “thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu,  nhưng  lại  chưa  bắt   đầu”.  BLTTDS  201562  vừa  được  thông  qua  cũng  không  đề  cập  đến  trường  hợp   này,  đã  tạo  nên  khoảng  trống  không  xác  định  thời  hiệu  tố  tụng  từ  thời  điểm  hết   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.Theo  tác  giả  trong  trường  hợp  này  phải  xác  định  thời   hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu.  Thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính  liên  tục  cho  đến  thời   điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  có  hai  khả   năng  về  thời  hiệu  khởi  kiện  có  thể  xảy  ra:      Khả  năng  thứ  nhất:  Nếu  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  phải  xem  đây  là  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  bởi  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ                                                                                                                             61 Điểm a khoản 4 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được tính kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước bị xâm phạm và được xác định như sau: Đối với nghĩa vụ dân sự mà các bên có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định thời hạn thực hiện, nếu hết thời hạn đó mà bên có nghĩa vụ không thực hiện, thì ngày hết hạn thực hiện nghĩa vụ là ngày xảy ra xâm phạm. 62  Khoản 1 Điều 184: “Thời hiệu khởi kiện, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự được thực hiện theo quy định của Bộ luật dân sự”.
  • 56. 50   là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Nhưng  khoảng  thời  gian  các  bên  thỏa   thuận  kéo  dài  không  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  và  xem  thời  gian  kéo  dài  là  sự   gián  đoạn  thời  hiệu  theo  thỏa  thuận  của  các  bên63.     Khả  năng  thứ  hai:  Nếu  đến  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời   gian  thực  hiện  nghĩa  vụ,  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết  khoảng  thời  gian  giữa   thời  điểm  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  với  thời  điểm  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo   dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  vẫn  được  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện.  Tuy   nhiên,  khi  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tương  tự  phân  tích  ở  trên,  nên  khoảng  gian  tính   vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát  sinh  bị  “vô  hiệu”.  Thời  hiệu  khởi  kiện  được  tính   lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  các  bên  có  thỏa  thuận  và  thời  gian  tính  vào  thời   hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  được  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hết  thời  hạn  gia   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  giữa  các  bên.  Do  khoảng  thời  gian  kéo  dài  thực  hiện   nghĩa  vụ  không  được  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện,  vì  sự  thỏa  thuận  của  các  bên   làm  gián  đoạn  thời  hiệu.  Có  nghĩa  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  được   sử  dụng  ngay  cả  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  còn  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Cả  hai  khả  năng  đều  có  hệ  quả  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  khác  so  với  quy   định  pháp  luật  hiện  tại,  nhưng  từ  góc  độ  lý  luận  về  thời  hiệu  tác  giả  cho  rằng  ý   kiến  của  mình  có  tính  hợp  lý  nhất  định.   - Kiến  nghị:      Luật  chưa  có  hướng  dẫn  cách  tính  thời  hiệu  trong  trường  hợp  “khi  hết   hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự,  các  bên  có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực   hiện  nghĩa  vụ  đó,  nhưng  việc  thỏa  thuận  này  không  được  thực  hiện  ngay  sau   khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Do  đó,  tác  giả  kiến  nghị  cần  có  văn  bản  hướng   dẫn  cụ  thể  về  cách  tính  thời  hiệu  trong  trường  hợp  này  như  sau:     1. Khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  thì  ngày  tiếp  theo  ngày  nghĩa  vụ   dân  sự  đến  hạn  các  bên  không  có  thoả  thuận  kéo  dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ,   thì  việc  xác  định  ngày  quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm  căn  cứ  là  ngày  tiếp   theo  ngày  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  (thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu).                                                                                                                             63 Điểm g khoản 4 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Trong các trường hợp được hướng dẫn tại các điểm a, b, c, d, đ và e khoản 5 Điều này nếu các bên có thoả thuận khác về thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện, thì thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện được xác định theo thoả thuận của các bên.
  • 57. 51   2. Khi  hết  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  dân  sự  các  bên  không  có  thoả  thuận  kéo   dài  thời  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ,  nhưng  sau  đó  một  khoảng  thời  gian  các  bên  mới   có  thỏa  thuận  này  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp  theo   ngày  các  bên  có  thỏa  thuận  và  thời  gian  tính  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại   được  tính  kể  từ  ngày  tiếp  theo  ngày  hết  thời  hạn  gia  hạn  thực  hiện  nghĩa  vụ  giữa   các  bên  (do  khoảng  thời  gian  kéo  dài  thực  hiện  nghĩa  vụ  không  được  tính  vào   thời  hiệu  khởi  kiện  vì  sự  thỏa  thuận  của  các  bên  làm  gián  đoạn  thời  hiệu).   Tác   giả   cho   rằng,   việc   hướng   dẫn   cụ   thể   này   trong   Nghị   quyết   của   Hội   đồng  thẩm  phán  về  thời  hiệu  sẽ  góp  phần  hạn  chế  bất  cập  đối  với  việc  xác  định   thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong   trường  hợp  các  bên  có  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ.  Bên   cạnh  khắc  phục  được  lỗ  hổng  về  thời  thời  hiệu,  hướngdẫn  này  sẽ  góp  phần  tăng   thêm  tính  hoàn  thiện  về  lý  luận  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu   khởi  kiện,  theo  hướng  chấp  nhận  căn  cứ  ngay  cả  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa   kết  thúc,  khẳng  định  bản  chất  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đúng   như  tên  gọi  của  quy  định.   2.1.2.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  trong  quá  trình  tố  tụng     Một  vấn  đề  nổi  cộm  liên  quan  đến  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đó  là  thời   điểm   xảy   ra   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện.   Điều   162   BLDS   2005   và   BLDS  2015  không  cho  biết  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  chỉ  cho  biết  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  tiếp   theo  sau  ngày  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  theo  nguyên  nghĩa  là  sự  khởi  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có   căn  cứ  luật  định,  vậy  có  phải  chỉ  cần  có  căn  cứ  luật  định  là  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  mà  không  cần  xem  xét  đến  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  hay  không?  Quy   định  của  pháp  luật  không  rõ  ràng  và  thực  tiễn  cũng  không  nhất  quán  đã  tạo  ra   sự  bối  rối  khi  áp  dụng  quy  định  này.     Ví  dụ  1:  Bản  án  số  72/2014/DS-­‐ST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre,  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:  “Đây  là  vụ  kiện  tranh   chấp  đòi  lại  tài  sản  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  đối  với  bà  Phạm  Thị  Ren”…  Theo   hồ  sơ  khởi  kiện  vào  năm  2006  cho  đến  năm  2008,  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  và   bà  Phạm  Thị  Ren  có  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn  nuôi  tôm  với  hình  thức  là  chị  
  • 58. 52   Ngân  cung  cấp  thức  ăn  cho  bà  Ren  nuôi  tôm  từ  lúc  thả  tôm  cho  đến  khi  thu   hoạch  xong  bà  Ren  phải  thanh  toán  toàn  bộ  số  tiền  thức  ăn  mà  bà  đã  mua.  Lúc   đầu,  bà  Ren  thực  hiện  đầy  đủ.  Đến  năm  2008,  chị  Ngân  giao  thức  ăn  cho  bà  Ren,   sau  khi  kết  toán  bà  Ren  còn  nợ  chị  Ngân  số  tiền  120.000.000  đồng,  dù  bà  Ren   đã  thu  hoạch  tôm  xong.  Do  không  thanh  toán  số  tiền  nêu  trên,  nhiều  lần  chị   Ngân  đến  yêu  cầu  bà  Ren  hoàn  trả,  bà  Ren  hẹn  nhưng  không  thực  hiện…Tại   Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước  bà   có  nêu,  khi  chị  Ngân  đến  đòi  tiền,  bà  cứ  nghĩ  con  bà  thiếu,  bà  có  hứa  với  bà   Ngân  trả  từ  từ  nhưng  bà  hỏi  con  bà  thì  con  bà  không  thiếu,  đã  trả  xong  cho  chị   Ngân  rồi  nên  bà  không  còn  thiếu  gì  nữa.  Về  phía  chị  Ngân  tại  phiên  tòa  có  cung   cấp  cho  Hội  đồng  xét  xử  lời  dịch  từ  ghi  âm  của  cuộc  nói  chuyện  việc  chi  Ngân   cùng  chồng  là  anh  Hiếu  đến  đòi  tiền  bà  Phạm  Thị  Ren,  sau  khi  nghe  băng  ghi  âm   này,  bà  Ren  thừa  nhận  đây  là  tiếng  nói  của  bà.  Như  vậy,  đã  khẳng  định  được  số   tiền  nêu  trên  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  cuộn  băng  ghi  âm   giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  và  bà  Ren  đã  hứa  để  từ  từ  trả”.     Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại  nhận  định  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  có  xác   lập  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn,  việc  bà  Ren  không  thực  hiện  đúng  nghĩa  vụ   thanh  toán  là  vi  phạm  hợp  đồng  giữa  các  bên,  bà  Ngân  có  quyền  khởi  kiện  thời   hạn  2  năm  kể  từ  khi  có  hành  vi  vi  phạm  xảy  ra  (suy  đoán  02  năm  bắt  đầu  từ   năm   2009).   Đến   tháng   11/2013   bà   Ren   mới   khởi   kiện   đã   quá   thời   gian   2   năm  này,  bà  không  còn  quyền  khởi  kiện  tranh  chấp  hợp  đồng  dân  sự  nữa,  mà   chuyển   sang   tranh   chấp   đòi   lại   tài   sản   như   Hội   đồng   xét   xử   nhận   định.   Tất   nhiên,  điều  đó  đúng  nếu  không  có  tình  tiết  khác  thay  đổi  thời  hiệu  khởi  kiện.   Trong  vụ  việc  này  Tòa  án,  tuy  có  xem  xét  đến  tình  tiết  bà  Ren  thừa  nhận  nợ  bà   Ngân  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  tại  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh   Phước  và  cuộn  băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  bà   Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  nội  dung  băng  ghi  âm  bà  Ren  đã   hứa  để  từ  từ  trả.  Nhưng  Hội  đồng  xét  xử  đã  “quên”  không  đánh  giá  ý  nghĩa  của   chứng  cứ  này  đối  với  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Bà  Ren  phủ  nhận  thông   tin  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013,  vì  cho  rằng  nhớ  nhầm.  Nhưng  tại   phiên  tòa  bà  Ren  đã  thừa  nhận  giọng  nói  trong  cuộn  băng  ghi  âm  thể  hiện  bà   Ren  còn  nợ  chị  Ngân  120.000.000  đồng.  Do  đó,  Hội  đồng  xét  xử  có  thể  căn  cứ   vào  sự  thừa  nhận  ngay  tại  phiên  tòa  của  đương  sự  để  nhận  định  thời  hiệu  khởi  
  • 59. 53   kiện  bắt  đầu  lại  theo  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005.  Đồng  thời  xác  định   quan  hệ  tranh  chấp  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp  “Hợp  đồng  mua  bán”   và  xem  xét  thêm  phần  lãi  suất  do  bà  Ren  vi  phạm  nghĩa  vụ  thanh  toán  trong   hợp  đồng164  sẽ  thuyết  phục  hơn,  đảm  bảo  tốt  hơn  quyền  lợi  đáng  có  của  nguyên   đơn  như  tại  các  bản  án,  quyết  định  khác65.  Tuy  nhiên,  Hội  đồng  xét  xử  đã  bỏ   qua  tình  tiết  này,  theo  tác  giả  nguyên  nhân  rất  có  thể  vì  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  phát  sinh  tại  thời  điểm  vụ  án  đã  được  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết,  tức  là  trong  tố   tụng  nên  không  được  chấp  nhận.   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  429/2010/KDTM-­‐ST  ngày  09/4/2010  của  Tòa  án  nhân   dân  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh66:  “  Tại  biên  bản  hòa  giải  ngày  06/3/2009  tại  Tòa   án  nhân  dân  Quận  11,  ông  Wen  có  trình  bày:”  Tôi  thừa  nhận  là  trước  đây  giữa   tôi  và  ông  Hóa  có  hợp  tác  làm  ăn  chung  về  việc  mua  bán  gỗ  dăm.  Tôi  thừa  nhận   là  bản  photo  “Bảng  kê  chi  tiết  xuất  nhập  gỗ  dăm  ngày  13/12/2005”  (chữ  hoa)   mà  ông  Hóa  cung  cấp  cho  Tòa  án  đúng  là  chữ  ký  của  tôi  đã  ký  trên  văn  bản  đó.   Những  dòng  chữ  viết  tay  ở  cuối  văn  bản  này  là  do  tôi  ghi,  ghi  bằng  chữ  hoa  và   có  nội  dung  là:  Khoản  này  xuất  khẩu  gỗ  dăm,  lợi  nhuận  còn  lại  là  50.902USD,   trong  đó  có  ông  Hóa,  25.450USD  ông  Hóa  được  hưởng”.  Ngoài  ra  cũng  trong   ngày  06/3/2009  giữa  hai  ông  Wen  và  ông  Hóa  có  lập  Biên  bản  đối  chiếu  “Bảng   kê”  tiếng  Hoa  được  dịch  đúng  nội  dung  tiếng  Việt  (Tài  liệu  thu  thập  trực  tiếp  từ   Tòa  án  nhân  dân  Quận  11),  đồng  thời  các  bên  đều  thừa  nhận  “nội  dung  và  chữ   ký”  trên  bảng  kê  đúng  là  chữ  ký  của  ông  Wen  và  ông  Hóa”.  Cả  hai  bên  đều  đã  ký   vào   biên   bản   này   cùng   với   đại   diện   nguyên   đơn   ông   Mạnh…Như   vậy   là   đến   ngày  06/3/2009  tại  Tòa  án  nhân  dân  Quận  11  và  hai  ông  đã  trực  tiếp  làm  việc,   ông  Wen  đã  thừa  nhận  toàn  bộ  nội  dung  văn  bản  trước  đây  ngày  13/12/2005   là  đúng  sự  thật.  Do  đó,  có  thể  căn  cứ  Điều  171  BLDS  1995  và  Điều  162  BLDS   2005  quy  định:  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự”.                                                                                                                               64  Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác”. 65  Bản án số 25/2012 của Tòa án nhân dân huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai: “Căn cứ vào Biên bản hòa giải và cam kết cùng ngày 5/8/2011, ông Lâm đã thừa nhận toàn bộ số nợ gốc theo yêu cầu của ông Hùng là 50 triệu đồng. Do vậy, theo Điều 162 của Bộ luật dân sự có căn cứ để tính thời hiệu khởi kiện vụ án được tính lại kể từ ngày tiếp theo ngày ông Lâm nhận nợ. Vì vậy, yêu cầu của nguyên đơn về việc đòi nợ gốc là 50 triệu đồng và yêu cầu tính lãi suất là có cơ sở” (Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.854); 66  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865-866.  
  • 60. 54   Trong  vụ  án  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là   trong  quá  trình  tố  tụng  khi  Tòa  án  tiến  hành  hòa  giải  và  căn  cứ  này  được  chấp   nhận  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.     Như  vậy,  cùng  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phát  sinh  ở  thời   điểm  Tòa  án  tiến  hành  giải  quyết  vụ  án,  tuy  nhiên  cách  tiếp  cận  giải  quyết  của   Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre  và  Tòa  án  nhân  dân  Thành  phố   Hồ  Chí  Minh  khác  nhau  cho  thấy  thực  tiễn  chưa  thống  nhất.     - Vướng  mắc:   Không   phải   tự   nhiên   mà   thực   tiễn   lại   có   những   hướng   chấp   nhận   trái   ngược  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nguyên   nhân  xuất  phát  từ  quy  định  của  pháp  luật  chưa  rõ  ràng  về  thời  điểm  phát  sinh   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiệndẫn  đến  cách  hiểu  có  phần  tùy  nghi.   Chính  từ  không  rõ  ràng  về  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  dẫn  đến  những  quan  điểm  trái  chiều  về  vấn  đề  này.  Tác  giả  Nguyễn   Thị   Hoài   Thương   có   quan   điểm:   “việc   xác   định   sự   kiện   hòa   giải   của   các   bên   đương   sự   nếu   vận   dụng   để   tính   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   khi   sự   hòa   giải   nằm   ngoài  thời  hiệu  khởi  kiện  thì  sẽ  gây  bất  ổn  trong  các  tranh  chấp  về  thừa  kế,  làm   cho  tranh  chấp  kéo  dài,  trở  nên  phức  tạp  và  khó  giải  quyết”67.  Tác  giả  Hoàng   Thế  Liên  có  quan  điểm  khác:  “việc  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  một  phần  hay   toàn  bộ  nghĩa  vụ  sau  khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  vụ  việc  dân  sự,  sẽ  không  áp  dụng  Điều   162  BLDS  2005  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  tuy  BLDS  2005  không  quy  định   nhưng  trên  thực  tế  thì  yêu  cầu  khởi  kiện  hợp  lệ  được  Tòa  án  chấp  nhận  thụ  lý   cũng  là  căn  cứ  làm  gián  đoạn  thời  hiệu.  Trong  trường  hợp  đó,  thời  hiệu  khởi   kiện  không  được  tính  lại  từ  đầu  nếu  hoạt  động  tố  tụng  bị  đình  chỉ68.  Tác  giả   Nguyễn  Thị  Bích  Ly  cũng  đồng  quan  điểm  với  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên  qua  nhận   định  “khi  áp  dụng  các  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  2005  cần  lưu  ý,  trường  hợp   trong  khoảng  thời  gian  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  mới  xuất  hiện  các  sự  kiện  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  tại  Điều  162  BLDS  2005  thì  không  áp  dụng  các  quy  định  đó                                                                                                                             67  Nguyễn Thị Hoài Thương (2011), “Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.28. 68  Hoàng Thế Liên (Chủ biên): Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, tlđd, tr. 347.
  • 61. 55   để  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện”69.  Trong  khi  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại  có  góc  nhìn   thận  trọng  hơn  về  vấn  đề  này,  với  ý  kiến  chưa  rõ  nét  khẳng  định  hay  phủ  định   thời  điểm  xảy  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  tiến  hành  trước   khi  khởi  kiện70.   Nếu  chỉ  dựa  vào  câu  chữ  của  điều  luật  chưa  thể  cho  ta  biết,  quan  điểm  của   tác  giả  nào  phù  hợp  nhất.  Tuy  nhiên,    tôi  không  đồng  tình  với  cả  hai  luồng  ý   kiến  nêu  trên.  Vì  quan  điểm  thứ  nhất  đi  ngược  lại  với  mục  đích  của  quy  định   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  quy  định  tạo   thêm  cơ  hội,  ít  nhất  là  cơ  hội  về  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  các  đương  sự  trong   trường  hợp  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết,  nghĩa  vụ  vẫn  tồn  tại  và  Tòa  án  được  lựa   chọn  là  cơ  quan  giải  quyết  tranh  chấp  tốt  nhất  của  họ.  Tác  giả  Nguyễn  Thị  Hoài   Thương  cho  rằng  việc  vận  dụng  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  sự  hòa  giải   nằm  ngoài  thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  sẽ  gây  bất  ổn   trong  các  tranh  chấp  về  thừa  kế,  làm  cho  tranh  chấp  kéo  dài,  trở  nên  phức  tạp   và  khó  giải  quyết,  chẳng  khác  nào  đi  ngược  lại  hoàn  toàn  với  mục  đích  của  điều   luật,  hạn  chế  quyền  được  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  tranh  chấp  của  đương  sự   khi  có  tài  liệu,  chứng  cứ  chứng  minh  cho  yêu  cầu  của  họ  là  có  căn  cứ.     Đối  với  quan  điểm  của  tác  giả  Hoàng  Thế  Liên,  tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly   không  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  xảy  ra  trong  quá  trình  giải   quyết  vụ  án  có  phần  thiếu  thuyết  phục.  Bởi  pháp  luật  không  cấm,  không  giới   hạn  thời  gian,  không  gian  diễn  ra  sự  kiện  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  miễn   là  có  chứng  cứ  chứng  minh.  Bên  cạnh  đó,  lý  do  mà  tác  giả  Nguyễn  Thị  Bích  Ly   đưa  ra  nhằm  lập  luận  cho  nhận  định  của  mình  chưa  chuẩn  xác,  có  sự  nhầm  lẫn   về  tố  tụng  khi  chỉ  áp  dụng  BLTTDS  2004,  chưa  cập  nhật  sửa  đổi  bổ  sung  của   BLTTDS  năm  2011  nên  có  khẳng  định  sai  là  trước  khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  án  Tòa   án  phải  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  thì  Tòa  án  không  được  thụ  lý  và  phải   trả  lại  đơn  khởi  kiện.  Vì  theo  quy  định  của  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm   2011)  thời  hiệu  khởi  kiện  ở  đây  không  được  hiểu  là  thời  hiệu  thụ  lý  đơn,  mà   phải  được  hiểu  là  bên  có  nghĩa  vụ  được  miễn  trừ  nghĩa  vụ  khi  đó  hết  thời  hạn   mà  họ  phải  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  mình.  Còn  quyền  khởi  kiện  là  quyền  cơ  bản                                                                                                                             69 Nguyễn Thị Bích Ly (2014): Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành”, luận văn cử nhân Luật, tr.29. 70  Đỗ Văn Đại Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865).  
  • 62. 56   của  các  chủ  thể  trong  quan  hệ  pháp  luật  dân  sự  và  Toà  án  luôn  có  trách  nhiệm   phải  thụ  lý  đơn  khởi  kiện  và  không  được  lấy  lý  do  thời  hiệu  khởi  kiện  hết  để  từ   chối  thụ  lý  đơn  khởi  kiện  khi  có  yêu  cầu.  Tòa  án  không  được  trả  lại  đơn  vì  lý  do   thời  hiệu  đã  hết  71.       Thực  tiễn  xét  xử,  Tòa  án  chấp  nhận  sự  kiện  diễn  ra  trong  quá  trình  giải   quyết  vụ  án  theo  biên  bản  hòa  giải  tại  Tòa  án.  đã  tạo  nên  tiền  lệ  áp  dụng  quy   định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cần  được  phổ  biến.     Về  lý  luận,  hướng  chấp  nhận  sự  kiện  chứa  đựng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  ở  mọi  thời  điểm  có  thể  một  mặt  phù  hợp  với  thực  tiễn,  mặt  khác   phù  hợp  với  xu  thế  gia  tăng  cơ  hội  quyền  khởi  kiện  cho  đương  sự  với  những   quy  định  thay  đổi  bổ  sung  ngày  càng  có  lợi  cho  đương  sự  trong  việc  thực  hiện   quyền  khởi  kiện.  Ví  dụ:  Quy  định  Tòa  án  từ  chối  nhận  đơn  khởi  kiện  vì  lý  do   thời  hiệu,  chuyển  thành  Toà  án  không  được  lấy  lý  do  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết   để  trả  lại  đơn  khởi  kiện72;  Quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  tranh  chấp  quyền   sở  hữu,  đòi  lại  tài  sản…  đã  được  loại  bỏ,  sửa  đổi  theo  hướng  không  tính  thời   hiệu  khởi  kiện  cho  loại  vụ  việc  này73;  Quy  định  về  thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế   trước  đây  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  hết  quyền  khởi  kiện  đã  mở  thêm  cơ  hội  khởi   kiện  cho  các  đương  sự  khi  đủ  điều  kiện  khởi  kiện  chia  tài  sản  chung74  hay  quy   định  tăng  thêm  thời  gian  khởi  kiện  thừa  kế  theo  quy  định  tại  khoản  1  Điều  623   BLDS  201575…                                                                                                                             71 Khoản 6 Điều 8 Nghị quyết 05/2012/NQ/HĐTP ngày 03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn thi hành một số quy định về thủ tục giải quyết vụ án tại Tòa án cấp sơ thẩm: “Khoản 1 Điều 168 của BLTTDS đã bỏ căn cứ trả lại đơn khởi kiện vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết, vì vậy, Toà án không được lấy lý do thời hiệu khởi kiện đã hết để trả lại đơn khởi kiện. Trường hợp trước đây, Tòa án đã trả lại đơn khởi kiện vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết mà đương sự có yêu cầu khởi kiện lại, thì Toà án thụ lý vụ việc và đương sự phải nộp tiền tạm ứng án phí nếu không thuộc diện được miễn theo quy định pháp luật. Trường hợp đã có bản án, quyết định của Toà án bác yêu cầu hoặc đình chỉ vì lý do thời hiệu khởi kiện đã hết, thì Toà án căn cứ điểm b khoản 1 Điều 168 của BLTTDS để trả lại đơn khởi kiện và giải thích cho họ biết họ có quyền làm đơn đề nghị xem xét vụ việc theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định nêu trên“ . 72  Khoản 6 Điều 8 Nghị quyết 05/2012/NQ/HĐTP ngày 03/12/2012 .   73 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. 74 Điểm 2.4 điều 2 mục I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Hội đồng thẩm phán TANDTC: 75 Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế.
  • 63. 57   Quy  định  sửa  đổi  tại  BLTTDD  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  năm  2011)  bỏ  căn  cứ   “thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết”  vốn  dĩ  là  một  trong  những  căn  cứ  để  Tòa  án  trả  lại   đơn  khởi  kiện  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  168  BLTTDS  2004,  là  một   bước  đột  phá  trong  lập  pháp,  thoát  ra  rào  cản  của  quan  niệm  hết  thời  hiệu  khởi   kiện  thì  mất  quyền  khởi  kiện.  BLTTDS  2015  vẫn  duy  trì  quy  định  không  trả  lại   đơn  khởi  kiện  vì  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,  minh  chứng  cho  tư  duy  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  hết  “cửa”  nộp  đơn  đã  không  còn.  Như  vậy,  lâu  nay  truyền  thống  pháp   lý  ở  nước  ta  xây  dựng  khái  niệm  về  thời  hiệu  khởi  kiện  dựa  trên  nguyên  lý  “Còn   thời  hiệu  khởi  kiện,  còn  quyền  khởi  kiện;  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  mất  quyền   khởi  kiện”,  nhưng  nếu  hiểu  theo  tinh  thần  của  BLTTDS  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung   năm  2011)  thì  “hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  mất  quyền  khởi  kiện”76.     Theo  tác  giả  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chẳng  qua  là  phương  tiện  tạo   thêm  cơ  hội  để  chủ  thể  được  thực  hiện  quyền  khởi  kiện,  thế  nên  không  có  lý  do   gì  lại  suy  luận  theo  hướng  ngược  lại  hạn  chế  quyền  khởi  kiện  của  họ  chỉ  vì  thời   điểm  xảy  căn  cứ.  Đúng  như  quan  điểm  của  tác  giả  Lê  Mạnh  Hùng  về  vấn  đề  thời   hiệu  khởi  kiện:  “Thời  hiệu  khởi  kiện  sẽ  dẫn  đến  việc  khởi  kiện  không  còn  ý   nghĩa  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  trước  khi  nguyên  đơn  có  thể  có  lý  do  để   nhận  ra  rằng  nguyên  đơn  có  thể  thực  hiện  quyền  khởi  kiện  để  bảo  vệ,  quyền  và   lợi  ích  hợp  pháp  của  họ”77.    Để  thời  hiệu  khởi  kiện  duy  trì  và  phát  huy  ý  nghĩa,  giải  pháp  nhất  thiết   phải  đặt  ra.  Giống  như  việc  xác  định  thời  điểm  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ   án  dân  sự  được  tính  từ  ngày  quyền,  lợi  ích  hợp  pháp  bị  xâm  phạm,  trừ  trường   hợp  pháp  luật  có  quy  định  khác78  có  những  vướng  mắc  nhất  định  trong  nhận   thức  về  thời  điểm  phải  có  hướng  dẫn  của  văn  bản  dưới  luật  thống  nhất79.  Thời   điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  tương  tự,   từ  những   phân  tích  về  thực  trạng  pháp  luật,  ta  thấy  thiếu  sót  đang  nằm  ở  điểm  thiếu  quy   định  minh  thị  về  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Các                                                                                                                             76 Nguyễn Hải Sơn (2014): Thống nhất nhận thức, quy định và áp dụng pháp luật về thời hiệu khởi kiện để nâng cao chất lương giải quyết các vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân, Tạp chí Tòa án nhân dân số 3, tr 10. 77 Lê Mạnh Hùng (2011): Luật về thời hiệu khởi kiện của một số nước và một số kiến nghị đối với quy định về thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự theo Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân số 6, tr. 42. 78 Khoản 1 Điều 159 Bộ luật dân sự 2005. 79 Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012.
  • 64. 58   kiến  nghị  hoàn  thiện  quy  định  này  đề  cập  khá  nhiều  trong  quá  trình  soạn  thảo,   lấy  ý  kiến,  nhưng  khi  BLDS  2015  được  thông  qua  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vẫn  không  được  thể  hiện  rõ  80.     - Kiến  nghị:   Theo   Phó   Chủ   tịch   kiêm   Tổng   Thư   ký   Liên   đoàn   Luật   sư   Việt   Nam   Đỗ   Ngọc   Thịnh,  BLDS  2005  có  vị  trí  đặc  biệt  quan  trọng,  là  văn  bản  quy  phạm  pháp  luật   điều  chỉnh  lĩnh  vực  rộng  lớn  các  quan  hệ  xã  hội,  các  giao  lưu  dân  sự  của  cá   nhân,  pháp  nhân  và  các  chủ  thể  khác.  Bộ  luật  đã  phát  huy  vai  trò  to  lớn  trong   việc  điều  chỉnh  các  quan  hệ  xã  hội  có  tính  phổ  biến  trong  đời  sống,  đáp  ứng   được  yêu  cầu  trong  tình  hình  mới  của  đất  nước,  phù  hợp  với  điều  kiện  của  Việt   Nam  cũng  như  phục  vụ  hội  nhập  quốc  tế….  Tuy  nhiên,  đến  nay,  Bộ  luật  cũng  đã   bộc  lộ  những  hạn  chế,  bất  cập  nhất  định  như  có  những  quy  định  không  phù  hợp   với  sự  phát  triển  của  đất  nước  trong  thời  kỳ  công  nghiệp  hoá,  hiện  đại  hoá,  hội   nhập  quốc  tế;  có  những  quy  định  không  cụ  thể,  rõ  ràng  chưa  tương  thích  với   những  quy  định  trong  các  điều  ước  và  thông  lệ  quốc  tế  mà  Việt  Nam  tham  gia…   Việc  tổng  kết  tìm  ra  những  hạn  chế  không  còn  phù  hợp  để  sửa  đổi  BLDS  2005   là  cần  thiết  nhằm  hoàn  thiện  hệ  thống  pháp  luật  nước  ta,  đáp  ứng  nhu  cầu  phát   triển81.     Quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  cũng  không  ngoại  lệ  với  xu  hướng   điều  chỉnh  quy  định  pháp  luật  chung,  trong  đó  quy  định  về  thời  điểm  xảy  ra  căn   cứ.  BLDS  2015  vừa  được  Quốc  hội  thông  qua  vẫn  giữ  quy  định  về  thời  hiệu   khởi  kiện,  không  xóa  bỏ  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu82,  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  giữ  nguyên  không  thay  đổi,  ngoại  trừ  có  sự  sửa  đổi,  thêm,   bớt  thuật  ngữ  trong  hai  căn  cứ  đầu  tiên.  BLDS  2015  không  khẳng  định  hay  phủ   định  thời  điểm  sự  kiện  xảy  ra  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  phải  diễn  ra  trước  hay   có  thể  sau  khi  Tòa  án  thụ  lý  vụ  kiện  với  quy  định  nước  đôi:  Bên  có  nghĩa  vụ  “đã”   thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  (điểm  a  khoản  1  Điều  157  và  Bên  có   nghĩa  vụ  thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với   người  khởi  kiện  (điểm  b  khoản  1  Điều  157).  Đã  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  căn  cứ                                                                                                                             80 Điều 157 Bộ luật dân sự 2015. 81 Tổng kết thi hành Bộ luật Dân sự năm 2005: Nhiều vấn đề cần được sửa đổi, bổ sung (http://duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/TT_TINLAPPHAP/View_Detail.aspx?ItemID=960 truy cập ngày 07/7/2015). 82 Điều 168 Bộ luật dân sự (sửa đổi).
  • 65. 59   thể  hiện  việc  này  đã  diễn  ra  rồi  và  người  khởi  kiện  lấy  đó  làm  căn  cứ  yêu  cầu   khởi  kiện  được  Tòa  án  xem  xét  về  thời  hiệu  khi  thụ  lý  hồ  sơ.  Còn  thừa  nhận   nghĩa  vụ/thừa  nhận  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  không  cho  biết  gian  xảy  ra   việc  thừa  nhận  trước  hay  sau  khi  khởi  kiện.  Tuy  rằng,  sự  sửa  đổi  bổ  sung  thiên   về  hướng  không  bắt  buộc  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  phải  trước  khi  Tòa  án  thụ  lý   giải  quyết.  Nhưng  qui  định  vẫn  còn  lập  lờ,  chắc  chắn  sẽ  tiếp  tục  dấy  lên  luồng   tranh  luận  xác  định  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  do   đó  thực  tiễn  khó  có  thể  tránh  khỏi  bối  rối  khi  áp  dụng  qui  định  này.  Cho  nên,  tác   giả  thấy  quy  định  sửa  đổi  chưa  giải  quyết  triệt  để  vấn  đề  xác  định  thời  điểm  xảy   ra  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  nên  kiến  nghị  hoàn  thiện  là  cần  bổ   sung  quy  định  hướng  dẫn  thống  nhất  áp  dụng  thời  điểm  phát  sinh  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao  theo  hướng:    “Tòa  án  phải  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  có  căn  cứ   phát  sinh  dù  ở  bất  kỳ  thời  điểm  nào,  kể  cả  khi  Tòa  án  đã  thụ  lý  giải  quyết  vụ  án”.   Như  vậy  điều  luật  sẽ  thống  nhất  giữa  điểm  a  và  điểm  b  khoản  1  Điều  157   BLDS  2015  sẽ  không  còn  lấn  cấn  khi  cân  nhắc  đã  thừa  nhận  hay  thừa  nhận  lúc   nào  thời  hiệu  khởi  kiện  mới  bắt  đầu  lại,  mà  chỉ  cần  có  chứng  cứ  (bất  cứ  thời   điểm  nào)  thể  hiện  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại.  Có  như  vậy,  tinh  thần  của  căn  cứ  áp  dụng  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  mới  được  đảm  bảo.  Nếu  không  đã  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   khi  có  những  căn  cứ  sau…nhưng  lại  giới  hạn  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  thì  thoạt   nghe  đã  có  gì  đó  không  ổn.     Kiến  nghị  này  vừa  mang  tính  kỹ  thuật,  vừa  đảm  bảo  tốt  nhất  quyền  khởi   kiện  của  đương  sự,  giảm  thiểu  được  tranh  luận  không  cần  thiết  chỉ  vì  xác  định   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  phải  xảy  ra  ở  thời  điểm  nào  thì  mới  được   chấp  nhận,  còn  xảy  ra  ở  thời  gian  nào  thì  không.  Ở  phương  diện  thực  tiễn  giải   quyết,  kiến  nghị  này  khắc  phục  được  tình  trạng  Tòa  án  “từ  chối  khéo”  đơn  khởi   kiện  của  đương  sự  vì  lý  do  thời  hiệu,  tuy  rằng  luật  không  cho  phép  trả  lại  đơn   khởi  kiện  do  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  đảm  bảo  quyền  chứng  minh  của  đương   sự  là  “vô  cùng”  trước  khi  có  bản  án  quyết  định  có  hiệu  lực  pháp  luật  đối  với  yêu   cầu  của  đương  sự.    
  • 66. 60   2.2.  Chứng  cứ  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện     Quy   định   về   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   được   ghi   nhận   trong   BLDS   nhưng  chứng  cứ  để  chứng  minh  sự  tồn  tại  của  căn  cứ  này  lại  được  ghi  nhận   trong  BLTTDS.  Thực  tiễn  áp  dụng  về  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  khá  phức  tạp  với  những  hướng  giải  quyết  trái  chiều  trong  việc  chấp   nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Ví  dụ  1:  Bản  án  kinh  doanh  thương  mại  sơ  thẩm  số  11/2015/KDTM-­‐ST   ngày  10/12/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Cần  Giuộc,  tỉnh  Long  An  xác  định   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  nên  chấp  nhận  yêu  cầu  khởi  kiện  của  nguyên   đơn.   Tuy   nhiên,   Bản   án   số   04/2016/KDTM-­‐PT   ngày   09/3/2016   của   Tòa   án   nhân  dân  tỉnh  Long  An  tuyên  hủy  một  phần  bản  án  này  do  thời  hiệu  khởi  kiện   đã  hết:  “Xét  tờ  “Thư  xác  nhận  nợ,  vay”  lập  ngày  19/02/2014  do  ông  Lin  Pen   Yuan  ký  xác  nhận  số  nợ  mà  Công  ty  Fu-­‐I  phải  trả  cho  Công  ty  Đức  Khánh  tính   đến  ngày  31/12/2013  là  3.599.253.378  đồng,  Công  ty  Đức  Khánh  căn  cứ  vào   Điều  162  BLDS  2005  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  này  được  bắt  đầu  lại  từ   ngày  20/02/2014.  Tuy  nhiên,  theo  lời  trình  bày  của  Công  ty  Fu-­‐I  và  các  chứng   cứ  thu  thập  trong  hồ  sơ  vụ  án  cũng  như  quá  trình  tham  gia  tố  tụng  tại  phiên  tòa   thấy  rằng:  Trong  quá  trình  thi  công  các  công  trình,  ông  Lin  Pen  Yuan  được  Công   ty  Fu-­‐I  thuê  trông  coi  và  ký  các  biên  bản  nghiệm  thu,  biên  bản  bàn  giao  công   trình,  nhưng  ông  Lin  Pen  Yuan  không  phải  là  người  đại  diện  theo  pháp  luật  của   Công  ty  hoặc  được  người  có  thẩm  quyền  của  Công  ty  ủy  quyền  đứng  ra  đại  diện   Công  ty  ký  hợp  đồng  hoặc  ký  các  văn  bản  giao  dịch  nhân  danh  chủ  thể  là  Công   ty  Fu-­‐I,  ông  Lin  Pen  Yuan  ký  xác  nhận  nợ  trong  khi  chưa  được  sự  thống  nhất  về   các  khoản  nợ  giữa  hai  công  ty  và  không  được  sự  ủy  quyền  của  người  có  thẩm   quyền  trong  Công  ty  Fu-­‐I…Căn  cứ  vào  Điều  145  BLDS  2005  quy  định  về  hậu   quả  giao  dịch  dân  sự  do  người  không  có  thẩm  quyền  đại  diện  xác  lập,  thực  hiện   đã  có  cơ  sở  kết  luận:  Văn  bản  ngày  19/02/2014  không  làm  phát  sinh  nghĩa  vụ   đối  với  Công  ty  Fu-­‐I  và  không  là  căn  cứ  để  xác  định  Công  ty  Fu-­‐I  thừa  nhận   nghĩa  vụ  trả  nợ  cho  nên  bản  án  sơ  thẩm  áp  dụng  điểm  a,  khoản  1  Điều  162   BLDS  2005  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  đối  với  yêu  cầu  khởi  kiện  của   Công  ty  Đức  Khánh  tranh  chấp  với  Công  ty  Fu-­‐I  về  hợp  đồng  số  03-­‐01  ngày   01/3/2009  và  hợp  đồng  nạo  vét  lòng  sông  ngày  27/3/2012  là  không  có  cơ  sở.  
  • 67. 61   Cần  tuyên  hủy  một  phần  bản  án  sơ  thẩm  và  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  đối  với   yêu  cầu  khởi  kiện  của  Công  ty  Đức  Khánh  về  việc  tranh  chấp  hợp  đồng  số  03-­‐01   ngày  01/3/2009  và  hợp  đồng  nạo  vét  lòng  sông  ngày  27/3/2012  với  Công  ty   Fu-­‐I”.     Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  phát  sinh,  nhưng  cách  vận  dụng   của  Tòa  cấp  sơ  thẩm  và  cấp  phúc  thẩm  khác  nhau.  Tòa  án  sơ  thẩm  nhận  định  sự   thừa  nhận  từ  người  của  pháp  nhân  về  nghĩa  vụ  chưa  thực  hiện  của  pháp  nhân   là  đủ  cơ  sở  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  không  cần  quan  tâm  tính   pháp  lý  về  điều  kiện  hình  thức  của  căn  cứ  thừa  nhận  có  bắt  buộc  phải  do  người   có  thẩm  quyền  của  pháp  nhân  thực  hiện  hay  không.  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  lại   cho  rằng,  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  chỉ  được  đặt  ra  khi  thừa  nhận  nghĩa  vụ   đó  phải  được  thực  hiện  thông  qua  người  đại  diện  theo  pháp  luật  của  pháp  nhân   hoặc   người   được   ủy   quyền   hợp   pháp   mới   có   giá   trị.   Tòa   án   cấp   phúc   thẩm   không  chỉ  dựa  vào  việc  căn  cứ  phát  sinh  để  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại  mà  kèm  theo  điều  kiện  hình  thức  của  căn  cứ.  Hướng  giải  quyết  của  Tòa   cấp  phúc  thẩm  có  vẻ  đi  xa  hơn  so  với  luật  định,  khi  xác  định  đối  với  pháp  nhân   việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  đơn  thuần  vẫn  là  chưa  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại  mà  phải  thông  qua  người  đại  diện    hợp  pháp  của  pháp  nhân,  trong  khi   luật  không  quy  định  về  hình  thức  của  căn  cứ.  Thiết  nghĩ  Tòa  án  chỉ  dựa  vào  việc   người  không  có  thẩm  quyền  của  pháp  nhân  xác  nhận  nghĩa  vụ  của  pháp  nhân   để  phủ  nhận  ngay  quyền  yêu  cầu  của  nguyên  đơn  bằng  việc  không  chấp  nhận   căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  mà  không  xem  xét,  đối  chiếu,  thẩm  tra  nội   dung  thừa  nhận  nghĩa  vụ  là  chưa  thật  sự  thuyết  phục.  Quan  điểm  tác  giả  không   thống  nhất  với  nhận  định  trên  của  Tòa  án  nhân  dân  tỉnh  Long  An,  vì  nếu  qua   quá  trình  giải  quyết  vụ  án  xác  định  được  việc  Công  ty  Fu-­‐I  còn  nợ  Công  ty  Đức   Khánh  là  3.599.253.378  đồng  thì  việc  ai  là  người  thừa  nhận,  ông  Lin  Pen  Yuan  -­‐   người  làm  công  hay  là  người  đại  diện  hợp  pháp  của  Công  ty  Fu-­‐I  không  quan   trọng.  Tương  tự  như  trường  hợp  khi  đương  sự  nộp  đơn  kiện  thì  tài  liệu,  chứng   cứ  ban  đầu  cho  thấy  thời  hiệu  khởi  kiện  hết,    Tòa  án  cũng  không  được  từ  chối   thụ  lý.  Cho  nên  chỉ  vì  hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  không  đảm  bảo  mà   Tòa  án  đã  không  xem  xét  về  thời  hiệu,  bỏ  qua  luôn  nội  dung  của  căn  cứ  theo  tôi   là  chưa  thật  sự  chuẩn  xác.  
  • 68. 62   Ví  dụ  2:  Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại  nhận  định  giữa   bà  Ngân  và  bà  Ren  có  xác  lập  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn,  việc  bà  Ren  không   thực  hiện  đúng  nghĩa  vụ  thanh  toán  là  vi  phạm  hợp  đồng  giữa  các  bên,  bà  Ngân   có  quyền  khởi  kiện  thời  hạn  2  năm  kể  từ  khi  có  hành  vi  vi  phạm  xảy  ra  (suy   đoán  02  năm  bắt  đầu  từ  năm  2009).  Đến  tháng  11/2013  bà  Ren  mới  khởi  kiện   đã   quá   thời   gian   2   năm  này,   bà   không   còn   quyền   khởi   kiện   tranh   chấp   hợp   đồng  dân  sự  nữa,  mà  chuyển  sang  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  như  Hội  đồng  xét   xử  nhận  định.  Tất  nhiên,  điều  đó  đúng  nếu  không  có  tình  tiết  khác  thay  đổi  thời   hiệu  khởi  kiện.  Trong  vụ  việc  này  Tòa  án,  tuy  có  xem  xét  đến  tình  tiết  bà  Ren   thừa  nhận  nợ  bà  Ngân  tại  Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  tại  Ủy  ban  nhân   dân   xã   Thạnh   Phước   và   cuộn   băng   ghi   âm   giữa   hai   bên   có   nêu   về   số   tiền   120.000.000   đồng   bà   Ren   chưa   thanh   toán   cho   chị   Ngân   mà   trong   nội   dung   băng   ghi   âm   bà   Ren   đã   hứa   để   từ   từ   trả.   Nhưng   Hội   đồng   xét   xử   đã   “quên”   không  đánh  giá  ý  nghĩa  của  chứng  cứ  này  với  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.   Nội  dung  biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  đã  bị  bà  Ren  phủ  nhận  nên  khó  có   thể  lấy  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Tuy  nhiên,  tại  phiên  tòa  bà   Ren  đã  thừa  nhận  nội  dung  trong  cuộn  băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số   tiền  120.000.000  đồng  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  và  bà   Ren  đã  hứa  để  từ  từ  trả.  Căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  rõ,  nhưng  có   thể  vì  nội  dung  căn  cứ  được  chứa  đựng  trong  cuộn  băng  ghi  âm  không  có  hình   thức  chính  thống  như  văn  bản,  hay  giấy  thừa  nhận,  biên  bản  hòa  giải…  Vì  vậy,   Tòa  án  không  chấp  nhận  áp  dụng  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  để  nhận   định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  bà  Ngân  khởi  kiện  trong  thời  hạn  luật  định.   Đồng  thời  xác  định  quan  hệ  tranh  chấp  giữa  bà  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp   “Hợp  đồng  mua  bán”  và  xem  xét  thêm  phần  lãi  suất  do  bà  Ren  vi  phạm  nghĩa  vụ   thanh  toán  trong  hợp  đồng83.     Ví  dụ  3:  Bản  án  số  15/2015/KDTM-­‐ST  ngày  15/4/2015  của  Tòa  án  nhân   dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.  “Về  yêu  cầu  tính  lãi:  Phía  bị  đơn  không   đồng  ý  thanh  toán  khoản  tiền  lãi;  Bị  đơn  cho  rằng  tính  đến  ngày  Công  ty  Miền                                                                                                                             83 Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
  • 69. 63   Nam  khởi  kiện  thì  vụ  án  đã  hết  thời  hiệu.  Về  yêu  cầu  này  của  bị  đơn,  Hội  đồng   xét  xử  nhận  định:  Thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định  của  BLTTDS  là  02  năm  kể   từ   ngày   cá   nhân,   cơ   quan,   tổ   chức   biết   được   quyền   và   lợi   ích   hợp   pháp   của   mình  bị  xâm  phạm.  Tuy  nhiên,  căn  cứ  những  tài  liệu,  chứng  cứ  có  trong  hồ  sơ   thể  hiện  cho  đến  năm  2013  thì  bị  đơn  vẫn  xác  nhận  bằng  văn  bản  với  công  văn   yêu  cầu  hoàn  trả  số  tiền  đầu  tư  ban  đầu  của  nguyên  đơn.  Căn  cứ  điểm  a  khoản  1   Điều  162  BLDS  2005  quy  định:  Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  bên  có  nghĩa   vụ  đã  thừa  nhận  một  phần  hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi   kiện.  Do  đó,  bị  đơn  cho  rằng  không  đồng  ý  trả  lãi  do  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện   là  không  phù  hợp  quy  định  pháp  luật”.   Trong  vụ  án,  Tòa  án  đã  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   thông  qua  xác  nhận  bằng  văn  bản.  Không  giống  như  hai  bản  án  phân  tích,  trước   hình  thức  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án  này  cụ  thể  hơn  nên   việc  Tòa  án  chấp  nhận  ngay  căn  cứ  để  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  hoàn  toàn  dễ   hiểu.   - Vướng  mắc:   Chứng   cứ   chứng   minh   về   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi   kiện   tưởng   chừng  như  không  quan  trọng,  không  ảnh  hưởng  đến  việc  áp  dụng  căn  cứ,  vì   luật  quy  định  khi  có  căn  cứ  sau…  thì  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  còn  căn  cứ   từ  đâu  mà  có?  nếu  có  thì  ở  dạng  thức  nào?  luật  không  đề  cập,  không  bắt  buộc.   Thực  tiễn  phong  phú  bởi  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  xuất  hiện  không   chỉ  trong  những  hình  thức  cố  định,  dễ  nhận  biết,  dễ  xét  đoán  qua  nhiều  hình   thức  dạng  thể  đã  khiến  việc  vận  dụng  căn  cứ  không  giống  nhau.  Sự  bỏ  ngỏ  về   hình  thức  của  quy  định  pháp  luật  không  hẳn  là  một  khiếm  khuyết,  bởi  theo  tác   giả  việc  này  nhằm  tạo  thêm  cơ  hội  và  điều  kiện  thực  hiện  quyền  chứng  minh   cho  đương  sự  không  bó  buộc  hình  thức  của  căn  cứ  phải  bằng  văn  bản.  Nhưng   thực  tiễn  không  lấy  tinh  thần  của  luật  là  kim  chỉ  nam  đã  làm  cho  quyền  khởi   kiện  của  đương  sự  có  phần  bị  hạn  chế.     - Kiến  nghị:   Nghiên  cứu  về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  cho  thấy  kỹ  thuật  lập  pháp  về   chứng  cứ  chứng  minhcăn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  lẫn  hiệu  quả  vận  
  • 70. 64   dụng  của  quy  định  chưa  cao  như  mong  đợi.  Do  đó,  tìm  kiếm  giải  pháp  thích  hợp   hoàn  thiện  về  mặt  pháp  quy,  hạn  chế  vướng  mắc  trong  thực  tiễn  áp  dụng  là  yêu   cầu,  thách  thức  không  nhỏ.  Từ  lý  luận  đến  việc  nghiên  cứu  thực  tiễn,  tác  giả  đề   xuất  kiến  nghị  hoàn  thiện  quy  định  về  chứng  cứ  chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  bằng  hướng  dẫn  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán   Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  như  sau:   “Đương  sự  khi  viện  dẫn  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  quy  định   của  Pháp  luật  dân  sự  được  chứng  minh  bằng  nhiều  nguồn  chứng  cứ  khác  nhau   được  ghi  nhận  trong  Pháp  luật  TTDS”.     Việc  hướng  dẫn  thống  nhất  về  hình  thức  của  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  là  điều  kiện  để  xem  xét  áp  dụng  căn  cứ  này  là  sự  bảo  đảm  cho  đương   sự  thực  hiện  quyền  và  nghĩa  vụ  chứng  minh.     2.3.  Thực  tiễn  áp  dụng  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  tại   Tòa  án  nhân  dân   2.3.1.  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thừa  nhận  một  phần   hoặc  toàn  bộ  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện       Thừa  nhận  nghĩa  vụ  không  phải  là  một  căn  cứ  khó  hình  dung  hay  quá  khó   chứng  minh,  nếu  bên  có  nghĩa  vụ  xác  nhận  nghĩa  vụ  vẫn  còn.  Tuy  nhiên,  thừa   nhận  nghĩa  vụ  trên  lý  thuyết  và  thực  tiễn  có  những  khoảng  cách  nhất  định  ở   thời  điểm  hiện  tại.     Do  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thường  được  sử  dụng  vào  mục  đích  chứng   minh  nội  dung  yêu  cầu,  hơn  là  vào  mục  đích  hình  thức  tố  tụng  đối  với  cả  người   tham  gia  tố  tụng,  lẫn  cơ  quan,  người  tiến  hành  tố  tụng.  Khi  tiến  hành  khởi  kiện,   không  ít  chủ  thể  không  quan  tâm  đến  căn  cứ  này,  với  họ  Tòa  án  nhận  thụ  lý  hồ   sơ  là  đã  đủ,  nội  dung  yêu  cầu  mới  quan  trọng,  thời  hiệu  là  thứ  yếu.  Cơ  quan,   người  tiến  hành  tố  tụng  lâu  nay  thường  chú  trọng  đến  thời  điểm  bắt  đầu  thời   hiệu  khởi  và  thời  điểm  kết  thúc  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  xem  xét  điều  kiện  thụ  lý   hơn  là  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  với  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.   Ví  dụ  1:  Tại  Bản  án  số  70/2014/DSST  ngày  30/9/2014  về  việc  tranh  chấp   “Hợp  đồng  vay  tài  sản”  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre  thể  
  • 71. 65   hiện:  “  Tại  Biên  bản  lấy  lời  khai  ngày  23/7/2014  chị  Trần  Thu  Trãi  khai:  Thừa   nhận  vào  năm  2005  có  vay  của  chị  Mai  mười  lăm  triệu  đồng,  trong  đó  anh  Tươi   nhận  10  triệu  đồng,  chị  nhận  5  triệu  đồng,  lãi  suất  6%/tháng.  Đã  trả  cho  chị  Mai   nhiều  lần  là  10  triệu  đồng,  từ  năm  2010  đến  nay  không  trả  vốn  lãi.    Chị  Tuyết  Mai  xác  định  từ  lúc  vay  cho  đến  ngày  nay,  chị  Trãi,  anh  Tươi  có   gởi  xe  đò  lên  trả  cho  chị  được  2.800.000  đồng  và  số  tiền  này  chị  Mai  xác  định  là   trả  vốn  vay,  sau  đó  thì  chị  Trãi,  anh  Tươi,  không  trả  vốn  cũng  không  trả  lãi  mặc   dù  chị  đã  đòi  nhiều  lần.  Tại  phiên  Tòa,  chị  Mai  chỉ  yêu  cầu  vợ  chồng  anh  Tươi,   chị  Trãi  phải  trả  cho  chị  số  tiền  57.200.000  đồng,  không  yêu  cầu  tính  lãi”.     Trong  hồ  sơ  vụ  án  cho  thấy  từ  khi  nộp  đơn  khởi  kiện  cho  đến  khi  xét  xử   nguyên  đơn  khẳng  định  và  bị  đơn  thừa  nhận  việc  vay  mượn  có  lãi  suất.  Đồng   thời  nguyên  đơn  không  có  ý  định  từ  bỏ  lãi  suất  cho  vay.  Tuy  nhiên,  tại  phiên  tòa   nguyên  đơn  lại  không  yêu  cầu  tính  lãi,  phải  chăng  vì  yếu  tố  thời  hiệu  khởi  kiện.     Thực  tiễn  giải  quyết  tranh  chấp  ở  Tòa  án  hai  cấp  không  có  sự  thống  nhất   áp  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  trong  việc  xét  thời  hiệu  khởi  kiện,  bộc  lộ  khi   Tòa  án  cấp  sơ  thẩm  nhận  định  thời  hiệu  khởi  kiện  còn,  nhưng  Tòa  án  cấp  phúc   thẩm  lại  xác  định  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  hủy  bản  án  sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải   quyết  vụ  án.  Tình  tiết  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thể  hiện  trong  hồ  sơ  tại  các  lời  khai,   chứng  cứ  thu  thập  đã  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  nhưng  Tòa  án  cấp   phúc  thẩm  lại  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết.     Ví  dụ  2:  Quyết  định  số  584/2012/DS-­‐GĐT  ngày  22/11/2012  của  Tòa  dân   sự  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao:  “Việc  vay  nợ  không  có  biên  nhận  nhưng  bà  Hạnh   thừa  nhận  còn  nợ  bà  Hoa  số  tiền  3.200.000  đồng  và  đồng  ý  trả  khoản  nợ  này,   sự  thừa  nhận  còn  nợ  của  bà  Hạnh  là  cơ  sở  để  xác  định  nghĩa  vụ  của  bà  Hạnh  và   được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  162  BLDS  2005  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  kể  từ  khi  bà  Hạnh  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  bà  Hoa.  Lẽ  ra,  phải  căn  cứ   sự  thừa  nhận  nợ  của  bà  Hạnh  thừa  nhận  nghĩa  vụ  với  bà  Hoa  để  buộc  trả  nợ,   nhưng  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  lại  xác  định  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện  và  hủy  án   sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  là  không  đúng”84.                                                                                                                             84 Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Nxb Chính trị quốc gia –Sự thật, tập 2, tr. 844-845.
  • 72. 66   Thật  khó  lý  giải  cho  nhận  định  của  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  trong  trường   hợp  này.  Có  thể  người  tiến  hành  tố  tụng  đã  không  chú  ý  đến  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  khi  chỉ  tập  trung  vào  thời  hiệu  khởi  kiện  đối  với  vụ  việc  còn   trong  hạn  theo  luật  định  hay  không.   Trong  một  số  bản  án  khác  nhận  thức  về  thời  hiệu  khởi  kiện  của  người  tiến   hành  tố  tụng  cũng  đáng  lưu  ý,  chẳng  hạn:     Ví  dụ  3:  Quyết  định  giám  đốc  thẩm  số  06/2012/DS-­‐GĐT  ngày  15/02/2012   của  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao,  tại  phần  xét  thấy:  “…  Việc  Tòa   án  cấp  phúc  thẩm  cho  rằng  giữa  hai  bên  chưa  thống  nhất  về  số  nợ  theo  Biên   bản  làm  việc  ngày  16/01/2002  và  Biên  bản  làm  việc  ngày  06/5/2004  nên  đã   hết   thời   hiệu   khởi   kiện   vụ   án   đối   với   Hợp   đồng   đại   lý   ngày   14/10/1997   và   Quyết  định  hủy  bản  án  sơ  thẩm,  đình  chỉ  giải  quyết  vụ  án  là  không  đúng;  Bởi  vì:   ngày  22/8/1999  ông  Dũng  đã  có  văn  bản  tuyên  bố  hủy  hợp  đồng  đại  lý  và  được   Công  ty  Cô  ca  –  Cô  la  Việt  Nam  chấp  nhận.  Sau  đó,  ông  Dũng  đã  nhiều  lần  xác   nhận  nợ  và  trả  được  một  phần  nợ,  trong  đó  lần  xác  nhận  nợ  cuối  cùng  là  ngày   06/5/2004…Vì  vậy,  ngày  08/6/2004,  Công  ty  Cô  ca  –  Cô  la  Việt  Nam  khởi  kiện   với  yêu  cầu  ông  Dũng  phải  trả  nợ  gốc  và  lãi  phát  sinh  là  còn  trong  thời  hiệu   khởi  kiện”85.   - Vướng  mắc:   +  Về  phía  chủ  thể  tham  gia  tố  tụng:  Trong  quá  trình  giải  quyết  vụ  việc,  tuy   có  căn  cứ  xác  định  có  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  bên  bị  kiện,  nhưng  bên  khởi   kiện  do  không  biết,  không  hiểu  hay  không  hiểu  hết  giá  trị  của  căn  cứ  này  đã   không  viện  dẫn,  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khiến  cho  quyền,  lợi  ích  phát   sinh  từ  thời  hiệu  của  họ  “vô  tình  bị  bỏ  qua”.  Tại  một  số  bản  án  giải  quyết  về   tranh  chấp  vay  tài  sản  có  căn  cứ  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  lại,   nhưng  nguyên  đơn  không  yêu  cầu  Tòa  án  xem  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  và  cho   rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  họ  chỉ  được  đòi  lại  tài  sản86,    không  đề  cập  đến                                                                                                                             85 Bản án số 72/2014/DSST ngày 15/10/2014 của Tòa án nhân dân huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre.   86 Theo quy định tại Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện.
  • 73. 67   lãi  suất  do  vi  phạm  nghĩa  vụ  thanh  toán87.  Do  đó,  trong  nhiều  trường  hợp  họ  đã   không  yêu  cầu  Tòa  án  giải  quyết  phần  lãi  suất  vì  lý  do  thời  hiệu,  bên  cạnh  lý  do   thông  cảm,  chia  sẻ  với  hoàn  cảnh  khó  khăn  của  bị  đơn.     +   Về   phía   chủ   thế   tiến   hành   tố   tụng:   Bản   thân   người   tham   gia   tố   tụng   không  phải  lúc  nào  có  điều  kiện  để  tiếp  cận  pháp  luật,  am  hiểu  pháp  luật  tường   tận  là  điều  dễ  hiểu.  Nhưng  người  tiến  hành  tố  tụng  nhận  thức  có  phần  chưa  đầy   đủ,  có  nhầm  lẫn  về  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  và  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  dẫn  đến  không  thu  thập  tài  liệu,  chứng  cứ  cần  thiết  xem  xét  đánh  giá  thời   hiệu  khởi  kiện  chưa  chính  xác,  không  áp  dụng  quy  định  về  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   là  điều  khó  hiểu.  Do  đó,  không  xem  xét  kỹ  vấn  đề  thời  hiệu  khởi  kiện  khi  thấy   hết  thời  hiệu  khởi  kiện  là  đình  chỉ,  nên  mặc  dù  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  vẫn   xem  xét,  giải  quyết  quan  hệ  tranh  chấp  hoặc  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  bắt  đầu  lại   nhưng   không   xem   xét,   tính   thời   hiệu   khởi   kiện   không   đúng   ảnh   hưởng   đến   quyền  lợi  của  đương  sự.  Tính  không  thống  nhất  còn  thể  hiện  trong  nhận  thức   giữa  Tòa  án  hai  cấp  xét  xử  với  nhìn  nhận  khác  nhau  về  thời  hiệu,  vì  không  xem   xét  vấn  đề  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  trong  quá  trình  giải  quyết  vụ  án.   Như  vậy,  xác  định  thời  hiện  khởi  kiện  bắt  đầu  hay  bắt  đầu  lại  là  một  việc   khó  khăn,  khi  thừa  nhận  nghĩa  vụ  dường  như  được  quan  tâm  ở  khía  cạnh  nội   dung  quyền  hơn  ở  khía  cạnh  tố  tụng.  Xác  định  chính  xác  thời  hiệu  khởi  kiện  đã   bắt  đầu  hay  chưa  để  làm  cơ  sở  áp  dụng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   khá  phức  tạp.  Vì  ngoài  mốc  thời  điểm  xuất  hiện  tình  tiết  nghĩa  vụ  được  thừa   nhận  khi  còn  hay  hết  thời  hiệu,  về  phương  diện  lý  luận  còn  đưa  ra  quan  điểm   về  thời  điểm  của  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  căn  cứ  vào  mốc  thời  điểm    khởi  kiện.   Có  ý  kiến  cho  rằng,  bên  có  nghĩa  vụ  phải  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ  nghĩa   vụ  của  mình  trước  khi  khởi  kiện  mới  được  tính  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện.  Vì  việc  thừa  nhận  đó  sẽ  là  cơ  sở  để  người  khởi  kiện  tiến  hành  khởi   kiện  khi  vụ  án  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  bởi  nếu  bên  có  nghĩa  vụ  không  thừa   nhận  nghĩa  vụ  của  mình,  tranh  chấp  đó  vẫn  đang  trong  tình  trạng  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  và  đương  sự  không  còn  quyền  khởi  kiện.  Bên  cạnh  những  bản  án,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 87 Khoản 2 Điều 305 Bộ luật Dân sự 2005: “Trong trường hợp bên có nghĩa vụ chậm trả tiền thì bên đó phải trả lãi đối với số tiền chậm trả theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian chậm trả tại thời điểm thanh toán, trừ trường hợp có thoả thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác”.
  • 74. 68   quyết  định  xác  định  đúng  đắn  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thực  tiễn   vẫn  còn  không  ít  bản  án,  quyết  định  của  Tòa  án  không  đề  cập  đến  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  căn  cứ  vào  tình  tiết  nghĩa  vụ  được  bên  bị  kiện  thừa  nhận.   Dẫn  đến  nhận  định  về  hình  thức  tố  tụng  trong  bản  án,  quyết  định  chưa  chính   xác  về  nội  dung,  xem  xét  thiếu  toàn  diện,  không  suy  xét  đầy  đủ  quyền,  lợi  ích   hợp  pháp  đáng  có  của  đương  sự  phát  sinh  do  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.   -­‐  Kiến  nghị:   Cần  bổ  sung  quy  định  trong  Nghị  quyết  của  Hội  đồng  thẩm  phán  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao  vềnghĩa  vụ  của  người  tiến  hành  tố  tụng:     1.  Người  tiến  hành  tố  tụng  phải  phổ  biến  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  đương  sự   khi  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  tranh  chấp  của  họ.   2.  Trường  hợp  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  người  tiến  hành  tố   tụng  phải  thông  báo  cho  đương  sự  biết  về  ý  nghĩa  của  căn  cứ  đối  với  thời  hiệu   khởi  kiện  và  quyền  của  họ.   2.3.2  Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thưc  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện     Điều  trước  tiên  khi  nhắc  đến  thực  hiện  hay  không  thực  hiện  nghĩa  vụ  là  cơ   sở  để  tính  thời  hiệu  khởi  kiện,  là  cơ  sở  để  bên  có  quyền  khởi  kiện  tại  Tòa  án88,   thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu.  Thế  nhưng  quy  định  tại  điểm  b  khoản  1  Điều  162   BLDS  2005  khi  bên  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  với   bên  khởi  kiện,  phần  nghĩa  vụ  còn  lại  chưa  thực  hiện  (vi  phạm  nghĩa  vụ,  xâm   phạm  quyền  lợi  bên  khởi  kiện)  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không   phải  là  căn  cứ  bắt  đầu  thời  hiệu  khởi  kiện  phần  nào  làm  cho  thực  tiễn  áp  dụng   không  thống  nhất.   Ví  dụ  1:  Tại  Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án   nhân   dân   Quận   4,   Thành   phố   Hồ   Chí   Minh:   “…Căn   cứ   vào   Công   văn   ngày   06/10/2011  của  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  và  Công  văn  số  216/Cty.KHDA  ngày   18/10/2011  của  Công  ty  Hồng  Quang  thì  Công  ty  Hồng  Quang  có  trách  nhiệm   thanh  toán  số  tiền  15.000.000.000  đồng  đã  nhận  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai                                                                                                                             88 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005:  Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Toà án giải quyết tranh chấp hợp đồng dân sự là hai năm, kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác bị xâm phạm.
  • 75. 69   trong  thời  hạn  30  ngày  kể  từ  ngày  05/10/2011.  Tuy  nhiên  phía  Công  ty  Hồng   Quang   đã   không   thực   hiện   đúng   thỏa   thuận   nêu   trên.   Sau   đó,   Công   ty   Hồng   Quang  đã  nhiều  lần  cam  kết  thanh  toán  số  tiền  đặt  cọc  còn  thiếu  nhưng  cũng   không  thực  hiện  đúng  cam  kết.  Căn  cứ  vào  “Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán   ngày   26/5/2014   và   sự   xác   nhận   của   các   bên   đương   sự   thì   tính   đến   ngày   12/3/2014,  Công  ty  Hồng  Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai   tổng  cộng  8.900.000.000  đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa   thanh  toán  thêm  khoản  tiền  nào.  Vì  vậy,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công   ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  nợ  gốc  còn  thiếu  6.100.000.000  đồng  là   có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét  xử  chấp  nhận.    Ngoài  số  tiền  nợ  gốc,  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  còn  yêu  cầu  Công  ty  Hồng   Quang  phải  thanh  toán  số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  số  tiền  gốc  kể   trên  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  Hội  đồng  xét  xử  nhận   thấy:  tại  “Biên  bản  làm  việc”  ngày  07/8/2012,  Công  ty  Hồng  Quang  xác  nhận   còn  nợ  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  số  tiền  nợ  gốc  là  10.200.000.000  đồng,  đồng   thời  cam  kết  chậm  nhất  là  ngày  15/8/2012  trả  200.000.000  đồng.  Số  tiền  nợ   gốc   còn   lại   Công   ty   Hồng   Quang   sẽ   trả   trong   vòng   10   tháng   kể   từ   ngày   15/8/2012,   mỗi   tháng   trả   ít   nhất   1.000.000.000   đồng   và   trả   lãi   suất   2,5%/tháng/số   tiền   chậm   trả.   Căn   cứ   vào   Điều   306   Luật   Thương   mại   2005,   Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  yêu  cầu  Công  ty  Hồng  Quang  phải  thanh  toán  số  tiền   lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số  nợ  gốc   giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm  theo  mức  lãi  suất   quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  có  căn  cứ  nên  Hội  đồng  xét  xử   chấp  nhận”.   Phân  tích  vụ  án  có  thể  thấy  tranh  chấp  phát  sinh  từ  hợp  đồng  đã  chấm  dứt   giữa  các  bên,  về  nguyên  tắc  thời  hiệu  khởi  kiện  là  02  năm89.  Thời  gian  khởi  kiện   trong  vụ  án  này  bắt  đầu  từ  ngày  05/11/2011  là  ngày  cuối  cùng  của  thời  hạn   thanh  toán  theo  thỏa  thuận  kéo  dài  thời  gian  thực  hiện  nghĩa  vụ  của  hai  bên   đương  sự90,  nhưng  ngày  09/10/2014  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  mới  nộp  đơn                                                                                                                             89 Điều 427 Bộ luật dân sự 2005. 90 Điểm c Khoản 5 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: “Trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều này”.
  • 76. 70   khởi  kiện  phải  chăng  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Xét  chi  tiết  hơn  ở  vụ  việc  này,   nguyên  đơn  yêu  cầu  bị  đơn  trả  khoản  tiền  cọc  đã  nhận  sau  khi  hai  bên  thỏa   thuận  thanh  lý  hợp  đồng,  nên  đây  thực  chấp  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  phát   sinh  từ  hợp  đồng  chuyển  nhượng  quyền  sử  dụng  đất  không  tính  thời  hiệu  khởi   kiện91.  Không  có  nhiều  điều  phải  bàn,  nếu  nguyên  đơn  chỉ  yêu  cầu  bị  đơn  trả   tiền  cọc,  không  yêu  cầu  tiền  lãi.  Việc  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  chấp  nhận  yêu   cầu  của  nguyên  đơn  buộc  bị  đơn  phải  trả  lại  khoản  tiền  cọc  và  phải  thanh  toán   số  tiền  lãi  phát  sinh  do  chậm  thanh  toán  trên  số  nợ  gốc  còn  thiếu  (tính  trên  số   nợ  gốc  giảm  dần)  tính  từ  ngày  15/8/2012  đến  ngày  xét  xử  sơ  thẩm,  theo  mức   lãi  suất  quá  hạn  trung  bình  trên  thị  trường  hiện  nay  là  không  phù  hợp  với  nhận   định  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  vụ  án.  Vì  đối  với  yêu  cầu  thanh  toán  khoản  tiền   gốc  không  áp  dụng  thời  hiệu  khởi  kiện,  Tòa  án  thụ  lý  giải  quyết  theo  thủ  tục   chung92.  Còn  yêu  cầu  thanh  toán  khoản  tiền  lãi,  Tòa  án  không  có  căn  cứ  giải   quyết  vì  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện.  Cho  nên  Hội  đồng  xét  xử  đã  chấp  nhận  yêu   cầu  tính  lãi  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  (nguyên  đơn  kiện  đòi  lại  tài  sản)  căn   cứ  vào  Điều  306  Luật  Thương  mại  200593  có  phần  không  hợp  lý,  vì  Điều  306  áp   dụng  khi  thời  hiệu  khởi  kiện  còn.     Theo  tác  giả  sở  dĩ  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định  như  vậy  có  thể  Hội  đồng  xét   xử  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  chưa  hết,  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện,  nhưng  Hội  đồng  xét  xử  không  phân  tích  đánh  giá  trong  bản  án  mà  “ngầm”   thừa  nhận  dựa  vào  Bảng  kê  theo  dõi  tiến  độ  thanh  toán  ngày  26/5/2014  và  sự   xác  nhận  của  các  bên  đương  sự  thì  tính  đến  ngày  12/3/2014,  Công  ty  Hồng   Quang  đã  thanh  toán  cho  Công  ty  Đức  Long  Gia  Lai  tổng  cộng  8.900.000.000   đồng.  Từ  đó  đến  nay,  Công  ty  Hồng  Quang  vẫn  chưa  thanh  toán  thêm  khoản   tiền  nào.  Bảng  kê  thể  hiện  bị  đơn  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  thừa  nhận                                                                                                                             91 Điểm b Khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012: Đối với tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, về đòi lại tài sản, đòi lại quyền sử dụng đất do người khác quản lý, chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện. Ví dụ 1: Ngày 01-01-2008, A cho B vay 500 triệu đồng, thời hạn vay là 1 năm. Đến ngày 01-01-2009, B không trả tiền gốc và tiền lãi. Đến ngày 03-4-2011, A khởi kiện yêu cầu buộc B trả lại khoản tiền gốc và tiền lãi. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền lãi thì Tòa án không giải quyết vì đã hết thời hiệu khởi kiện. Đối với yêu cầu thanh toán khoản tiền gốc thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án thụ lý giải quyết theo thủ tục chung. 92 Điểm b khoản 3 Điều 23 Nghị quyết 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012. 93   Điều 306 Luật thương mại 2005: “Bên bị vi phạm có quyền yêu cầu trả tiền lãi trên số tiền chậm trả theo lãi suất nợ quá hạn trung bình trên thị trường tại thời điểm thanh toán tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, hoặc pháp luật có quy định khác”.  
  • 77. 71   phần  nghĩa  vụ  còn  lại.  Nhưng  Hội  đồng  xét  xử  không  phân  tích  trong  bản  án   không  xem  việc  bị  đơn  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện,  có  thể  vì  Hội  đồng  không  xác  định  được  thực  hiện  “xong”   hay  chưa  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Do  nghĩa  vụ  trả  nợ  gốc  và  lãi  không  thể  hiện   rõ  rệt  thành  từng  phần  nghĩa  vụ  riêng  biệt,  độc  lập  nên  Tòa  án  không  dám  vận   dụng  căn  cứ  này  để  xem  xét  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Dù  xét  ở  góc  độ  nào,  Tòa  án  đã  không  đánh  giá  toàn  diện  tài  liệu  chứng  cứ,   không  dẫn  chứng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  minh  thị  trong  bản  án,   nhưng  lại  chấp  nhận  yêu  cầu  thanh  toán  tiền  cọc  và  lãi  phát  sinh  như  đối  với   trường  hợp  còn  thời  hiệu  khởi  kiện  là  chưa  thuyết  phục.   Ví  dụ  2:  Bản  án  169/2012/DS-­‐ST  ngày  27/11/2012  về  tranh  chấp  Hợp   đồng  mua  bán  nhà  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh,  Hội   đồng  xét  xử  nhận  định:  “…  Giá  mua  bán  nhà  hai  bên  cùng  xác  nhận  là  10  lượng   vàng  9999.  Cũng  theo  sự  xác  nhận  của  hai  bên  thì  tính  cho  đến  nay,  bà  Dung   mới  trả  cho  bà  Chi  được  tổng  cộng  04  lượng  04  chỉ  05  phân  vàng  9999  (4,45   lượng)  và  bà  Chi  đã  giao  toàn  bộ  diện  tích  nhà  đất  mua  bán  cho  bà  Dung  quản   lý  sử  dụng  …  Xét  hợp  đồng  mua  bán  nhà  tháng  10/2001  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung   thấy  rằng:  Hợp  đồng  mua  bán  nhà  giữa  hai  bên  không  được  lập  thành  văn  bản   mà  chỉ  thỏa  thuận  bằng  miệng.  Theo  quy  định  tại  Điều  131,  Điều  443  BLDS  năm   1995  và  Nghị  quyết  01/2003/NQ-­‐HĐTP  ngày  16/4/2003  của  Hội  đồng  thẩm   phán   Tòa   án   nhân   dân   tối   cao   hướng   dẫn   áp   dụng   pháp   luật   trong   việc   giải   quyết  một  số  tranh  chấp  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình  thì  bà  Chi  và  bà  Dung   không  thực  hiện  đúng  quy  định  của  pháp  luật  về  thủ  tục  chuyển  nhượng  nhà  ở.   Do  đó,  Hợp  đồng  mua  bán  nhà  tháng  10/2001  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  là  vô  hiệu   về  hình  thức.  Mặt  khác,  tại  thời  điểm  thỏa  thuận  việc  mua  bán  nhà  thì  bà  Chi   vẫn  chưa  được  cơ  quan  nhà  nước  có  thẩm  quyền  cấp  giấy  chứng  nhận  quyền  sở   hữu  nhà  ở  và  quyền  sử  dụng  đất  ở  đối  với  căn  nhà  243/94/19  Hoàng  Diệu  nên   Hợp  đồng  mua  bán  nhà  bằng  miệng  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  vô  hiệu  cả  về  nội   dung.   Vì   vậy,   chấp   nhận   yêu   cầu   của   nguyên   đơn   cũng   như   Luật   sư   bảo   vệ   quyền  và  lợi  ích  hợp  pháp  của  nguyên  đơn  về  việc  hủy  hợp  đồng  mua  bán  một   phần  căn  nhà  số  243/94/19  Hoàng  Diệu,  Phường  4,  Quận  4  giữa  bà  Chi  và  bà   Dung”.  
  • 78. 72   Phân  tích  bản  án  có  thể  thấy  giao  dịch  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  xác  lập  vào   năm  2001  chịu  sự  điều  chỉnh  của  BLDS  1995,  nên  đáng  ra  phải  vận  dụng  Thông   tư  liên  ngành  số  03/TTLN  ngày  10/8/1994  của  Tòa  án  nhân  dân  và  Viện  kiểm   sát  nhân  dân  tối  cao94  không  tính  thời  hiệu  khởi  kiện  theo  như  nhận  định  của   Hội  đồng  xét  xử:  “Xét  giao  dịch  dân  sự  giữa  bà  Chi  và  bà  Dung  được  xác  lập  vào   năm  2001  trước  ngày  Bộ  luật  dân  sự  2005  có  hiệu  lực,  căn  cứ  vào  Điểm  b  Khoản   2  Nghị  quyết  45/2005-­‐QH11  của  Quốc  hội  về  việc  thi  hành  Bộ  luật  dân  sự,  Tòa  án   áp  dụng  các  quy  định  của  Bộ  luật  dân  sự  năm  1995  và  các  văn  bản  hướng  dẫn  áp   dụng  Bộ  luật  dân  sự  1995  để  giải  quyết”.  Nhưng  ngày  14/7/2011  bà  Dung  mới   khởi  kiện  nên  việc  áp  dụng  thời  hiệu  của  Thông  tư  liên  ngành  số  03/TTLN  ngày   10/8/1994  và  BLDS  1995  cần  phải  được  cân  nhắc  với  quy  định  thời  hiệu  của   BLDS  2005  và  BLTTDS  2004.     Lý  giải  thấu  đáo  nguyên  nhân  áp  dụng  BLDS  2005  và  BLTTDS  2004  hay  áp   BLDS  1995  để  tính  thời  hiệu  quả  thật  không  đơn  giản  trong  trường  hợp  này   theo  như  ý  kiến  tác  giả  Đỗ  Văn  Đại95.  Việc  áp  dụng  thời  hiệu  quy  định  tại  BLDS   2005  và  BLTTDS  2004  giải  quyết  tranh  chấp  trong  vụ  án  sẽ  thuyết  phục  hơn,  vì   về  hình  thức  tố  tụng  phải  áp  dụng  quy  định  có  hiệu  lực  tại  thời  điểm  xét  xử.   Thực  tiễn,  Tòa  án  theo  hướng  02  năm  kể  từ  ngày  01/01/200596.     Đối  chiếu  với  vụ  án  trên,  ngày  14/7/2011  bà  Dung  mới  khởi  kiện  đáng  lý   Tòa  án  phải  áp  dụng  quy  định  BLDS  2005  và  BLTTDS  2004  để  nhận  định  thời   hiệu  khởi  kiện  hết  sẽ  chính  xác  hơn.  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4  vẫn  giải  quyết  vụ   việc  rất  có  thể  một  phần  vì  áp  dụng  quy  định  thời  hiệu  tại  BLDS  1995,  Nghị   quyết  45/2005-­‐QH11  của  Quốc  hội  về  việc  thi  hành  Bộ  luật  dân  sự,  mặc  nhiên                                                                                                                             94 Bộ luật Dân sự năm 1995 không có quy định về thời hiệu khởi kiện đối với vi phạm hợp đồng dân sự, do đó các hợp đồng dân sự xác lập trước ngày 1/7/1996 mà có vi phạm, thì bên bị vi phạm không bị hạn chế thời gian khởi kiện trước Tòa án, nếu pháp luật không có quy định khác (trích dẫn theo Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr. 853). 95  Trong vụ việc thứ nhất và thứ hai, giao dịch chịu sự chi phối của Bộ luật dân sự năm 1995 nên đáng ra phải vận dụng Thông tư nêu trên nhưng chỉ một bên khởi kiện đến Tòa án vào năm 2008 và năm 2009 (tức sau khi Bộ luật dân sự 2005 và Bộ luật tố tụng dân sự 2004 có hiệu lực) nên vấn đề xác định thời gian gặp khó khăn: Áp dụng thời hiệu của Thông tư, Thời hiệu của Bộ luật tố tụng dân sự, của Bộ luật dân sự 2005 hay thời hiệu khác?  (Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.854).   96 Bản án số 14/2014/DSPT ngày 6/1/2012 của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh; Quyết định số 584/2012/DS-GĐT ngày 22/11/2012 của Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao; Quyết định số 32/2013/DS- GĐT ngày 30/01/2013 của Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao (Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.844-855).
  • 79. 73   xem  tranh  chấp  vi  phạm  hợp  đồng  dân  sự  không  có  thời  hiệu  khởi  kiện.  Nhưng   hướng  giải  quyết  này  trái  với  quy  tắc  áp  dụng  pháp  luật  tố  tụng,  nên  có  phần   không  thuyết  phục.  Rất  có  thể  Tòa  án  “mặc  định”  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt   đầu  lại  khi  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  theo  sự  xác  nhận   của  hai  bên  thì  tính  cho  đến  nay,  bà  Dung  mới  trả  cho  bà  Chi  được  tổng  cộng  04   lượng  04  chỉ  05  phân  vàng  9999  (4,45  lượng)  và  bà  Chi  đã  giao  toàn  bộ  diện   tích  nhà  đất  mua  bán  cho  bà  Dung  quản  lý  sử  dụng,  tuy  việc  xác  định  thời  hiệu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  chưa  được  nhận  định  trong  bản  án  -­‐  Tòa  án.  Việc  “mặc   định”  này,  nếu  chiếu  theo  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  lẽ  là  cách   giải  thích  hợp  lý  hơn  cả.  Lập  luận  có  theo  hướng  nào  đi  chăng  nữa,  khi  xuất   hiện   sự   kiện   liên   quan   tất   yếu   đến   xác   định   lại   thời   hiệu   khởi   kiện,   Tòa   án   không  xem  xét  đến  theo  tác  giả  là  thiếu  sót,  nhầm  lẫn  về  cách  xác  định  thời  hiệu   khởi  kiện.   Như  vậy,  lăng  kính  thực  tiễn  phức  tạp  hơn  nhiều  so  với  sức  điều  chỉnh  của   quy  định  pháp  luật.  Bởi  lẽ  chứng  minh  nghĩa  vụ  thực  hiện  “xong”  một  phần  là   điều  không  dễ,  vì  lý  luận  còn  nhiều  tranh  cãi,  chưa  sáng  tỏ  về  sự  tách  bạch  của   căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  và  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Do  sự  “lấn   sân”  áp  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  sang  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần   nghĩa  vụ,  mặc  dù  vẫn  đảm  bảo  về  mặt  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Song  tính   chuẩn  xác  viện  dẫn  điều  luật  theo  chứng  cứ  trong  vụ  án  là  điều  cần  phải  bàn.   Nguyên  nhân  sâu  xa  có  thể  bởi  chữ  “xong”  trong  căn  cứ  thực  hiện  một  phần   nghĩa  vụ.     -­‐  Vướng  mắc:   Sự   chưa   thống   nhất   hoàn   toàn   trong   thực   tiễn   áp   dụng   căn   cứ   này   có   nhiều  nguyên  nhân,  trong  đó  có  nguyên  nhân  về  cách  hiểu  và  giải  thích  từ  ngữ   “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  theo  phân  tích  của  tác  giả  tại  phần  lý  luận   chung.  Chính  vì  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một  phần  chưa  xác  định  cụ  thể  nội   hàm,  khó  hiểu  trong  những  vụ  việc  nghĩa  vụ  tranh  chấp  không  tách  bạch  rõ   thành  từng  phần,  hay  trong  tranh  chấp  nhiều  nghĩa  vụ  liên  quan  -­‐  việc  thực   hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  một  quan  hệ  tranh  chấp  có  là  căn  cứ  để  thời  hiểu   khởi  kiện  bắt  đầu  lại  cho  các  quan  hệ  tranh  chấp  có  liên  quan  còn  lại  hay  không,   thực  tiễn  chưa  giải  đáp  được.  
  • 80. 74   Những  bản  án,  quyết  định  được  tác  giải  sử  dụng  không  có  bản  án,  quyết   định  nào  sử  dụng  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Có  chăng,  căn  cứ   thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  (không  thể  hiện  minh  thị  “xong  một  phần”  hay  chỉ   thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  chung  chung)  được  viện  dẫn  xem  xét  thời  hiệu   khởi  kiện.  Có  căn  cứ  thể  hiện  nghĩa  vụ  được  thực  hiện  một  phần  song  chỉ  chung   chung,  không  rõ  ràng,  không  xác  định  đã  thực  hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ   hay  chưa  thực  hiện  xong  theo  quy  định  chưa  đủ  điều  kiện  để  áp  dụng  căn  cứ   này.  Đây  là  một  trong  những  lý  do  chủ  đạo  khiến  cho  cơ  quan  tố  tụng  lẫn  đương   sự  nhập  nhằn  trong  việc  viện  dẫn,  chứng  minh,  lúng  túng  khi  đối  chiếu  giữa  quy   định  của  pháp  luật  và  tình  tiết  vụ  án.  Tài  liệu  trong  hồ  sơ  chỉ  thể  hiện  bên  có   nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ,  không  đủ  căn  cứ  cho  biết  đã  thực   hiện   xong   một   phần   nghĩa   vụ   hay   không,   vì   nghĩa   vụ   không   được   quy   định   thành  từng  phần  tách  biệt.  Có  khi  nhiều  nghĩa  vụ  trong  cùng  một  mối  quan  hệ   pháp  luật,  hay  nhiều  mối  quan  hệ  pháp  luật  giải  quyết  trong  cùng  một  vụ  án,   việc  xác  định  bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  trong  nghĩa  vụ  này  có  làm   phát  sinh  thời  hiệu  khởi  kiện  trở  lại  cho  các  nghĩa  vụ  khác  hay  không.  Do  đó,   thực  tế  vận  dụng  căn  cứ  này  theo  hướng  chuyển  sang  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa   vụ,  bởi  khi  nghĩa  vụ  thực  hiện  một  phần,  bên  có  nghĩa  vụ  sẽ  xác  nhận  phần   nghĩa  vụ  còn  lại  chưa  thực  hiện  hoặc  thực  hiện  không  đúng  vô  tình  thể  hiện   chứng  cứ  xác  định  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.  Hệ  quả  pháp  lý  đã  vô  tình  hay  cố   tình  không  để  ý  đến  tình  tiết  này  trong  vụ  án,  hoặc  nếu  có  cũng  chuyển  hướng   sang  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  để  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện97.   Tòa  án  đã  tìm  cách  vận  dụng  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  thay  thế  cho  căn   cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  có  thể  xem  là  cách  thức  giải  quyết  linh   hoạt,  nhưng  không  thật  sự  thuyết  phục  về  mặt  lý  luận,  khi  có  căn  cứ  này  nhưng   lại  áp  dụng  căn  cứ  khác.  Điều  này  khiến  người  áp  dụng  pháp  luật  không  khỏi   “hồ  nghi”  tính  hoàn  thiện  của  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ,  nếu   không   được   điều   chỉnh   sửa   đổi.   Thực   hiện   xong   hay   không   xong   một   phần   nghĩa  vụ  xét  cho  cùng  cũng  là  căn  cứ  xác  định  nghĩa  vụ  chưa  chấm  dứt,  vậy  nên   thừa  nhận  nghĩa  vụ  đó  còn  tồn  tại  là  quá  đủ  cho  yêu  cầu  của  người  có  quyền                                                                                                                             97 Bản án số 11/2015/KDTM-ST ngày 09/3/2015 của Tòa án nhân dân Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh; Bản án 169/2012/DS-ST ngày 27/11/2012 của Tòa án nhân dân Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh (nội dung bản án đã phân tích ở trên).
  • 81. 75   buộc  người  có  nghĩa  vụ  thực  hiện  phần  nghĩa  vụ  còn  lại.  Đó  là  một  trong  những   nguyên  nhân  chính  theo  tác  giả  giải  thích  cho  việc  sử  dụng  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ  thay  thế  cho  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  trên  thực  tế.     Nhận  thấy  cốt  lõi  vấn  đề  nằm  ở  chữ  “xong”,  thế  nào  là  thực  hiện  xong  và   thế  nào  là  thực  hiện  không  xong  một  phần  nghĩa  vụ  hiện  chưa  có  hướng  dẫn   giải  thích  vận  dụng  cụ  thể.  Quan  điểm  của  tác  giả  nếu  đã  coi  hành  vi  thực  hiện   nghĩa  vụ  là  một  căn  cứ  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  cần  gì  phải  quy  định  thực   hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ  mới  được  tính  lại  thời  hiệu.  Nếu  nghĩa  vụ  thực   hiện  được  một  phần  mà  không  xong  thì  không  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  hay   sao.  Suy  luận  như  vậy  đang  cổ  xúy  cho  bên  có  nghĩa  vụ  thoát  khỏi  trách  nhiệm   thực  hiện  nghĩa  vụ  còn  lại,  hay  ít  nhất  là  không  đối  diện  với  nguy  cơ  kiện  tụng   trước  Tòa  án,  ảnh  hưởng  nghiêm  trọng  đến  quyền  bảo  vệ  quyền,  quyền  được   yêu  cầu  pháp  luật  bảo  vệ  của  bên  có  quyền.     Bộ  luật  dân  sự  2015  được  thông  qua  vẫn  giữ  nguyên  căn  cứ  thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  khi  quy  định  “Bên  có  nghĩa  vụ   thừa  nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi   kiện”  (điểm  b  khoản  1  Điều  157).  Có  lẽ  trong  quá  trình  đề  xuất,  tham  luận  các   chuyên  gia  pháp  luật  đã  nhận  ra  sự  lấn  cấn  giữa  thực  hiện  một  phần  và  thừa   nhận  phần  nghĩa  vụ  còn  lại,  khi  không  xác  định  được  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện   xong  một  phần  thì  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ  cũng  đủ  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt   đầu  lại,  nên  mới  bổ  sung  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  bên  cạnh  căn  cứ  thực  hiện   xong  một  phần  nghĩa  vụ  trong  cùng  điểm  b  khoản  1  Điều  157  Dự  thảo  Bộ  luật   dân  sự  (sửa  đổi).  Việc  bổ  sung  này  tưởng  chừng  đã  giải  quyết  được  vấn  đề,   nhưng  theo  tác  giả  không  hẳn  như  vậy,  vì  hai  lý  do:     Lý  do  thứ  nhất,  Luật  sửa  đổi  vẫn  quy  định  nghĩa  vụ  phải  thực  hiện  “xong”   một  phần  mới  được  áp  dụng  tính  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Do  đó,  như  đã   trình  bày  chứng  minh  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  về  lý  thuyết  cũng  như   thực  tiễn  vấp  phải  không  ít  vướng  mắc  và  tất  nhiên  sự  không  thay  đổi  chắc   chắn  sẽ  tiếp  tục  gặp  phải  rào  cản  nhận  thức  trong  áp  dụng  trong  căn  cứ  này;     Lý  do  thức  hai,  Luật  sửa  đổi  bổ  sung  thêm  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thừa   nhận  bên  cạnh  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ,  như  là  giải  pháp  bổ   sung  hợp  lý  cho  thiếu  sót  trong  áp  dụng  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  
  • 82. 76   vụ  (nếu  không  xác  định  đã  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  thì  chỉ  cần  bên  có   nghĩa  vụ  thừa  nhận  là  đủ).  Tuy  nhiên  Luật  ngăn  cách  giữa  hai  căn  cứ  bằng  từ   “hoặc”  có  nghĩa  là  hai  căn  cứ  này  độc  lập,  tách  biệt,  thứ  tự  sắp  đặt  hai  căn  cứ   cũng  không  phải  để  bổ  sung  cho  nhau  khi  cần  thiết  như  tác  giả  phân  tích.  Hệ   quả  hai  căn  cứ  trong  cùng  một  điểm,  khoản  không  hỗ  trợ  được  cho  nhau  về  mặt   chứng  minh  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Hơn  nữa,  căn  cứ  thừa  nhận   nghĩa  vụ  đã  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157  BLDS,  nhưng  điểm  b   khoản  2  Điều  157  BLDS  2015  lại  tiếp  tục  quy  định  căn  cứ  này  riêng  biệt  có  vẻ   không  ổn  về  kỹ  thuật  lập  pháp,  mặc  dù  có  thay  đổi  ở  cụm  từ  “đã  thừa  nhận”   thành  cụm  từ  “thừa  nhận”  đơn  giản  chỉ  khác  nhau  sự  kiện  đã  diễn  ra  hay  chưa.   Thực  tiễn  uyển  chuyển  sử  lý  tình  huống  hợp  lý  trong  thực  tiễn  và  sự  điều   chỉnh  bổ  sung  trong  BLDS  2015  không  có  nghĩa  không  cần  tới  câu  trả  lời  của  lý   luận  giải  quyết  triệt  để  hơn  về  mặt  pháp  quy,  cho  căn  cứ  bên  có  nghĩa  vụ  thưc   hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện  đang  còn  thiếu   nhất  quán  và  sự  chồng  lấn  giữa  các  căn  cứ  trên  lý  thuyết,  tạo  cơ  sở  cho  thực   tiễn  thực  thi  tốt  đẹp.     -­‐  Kiến  nghị:   Bộ   luật   dân   sự   2015   thoạt   nhìn   xử   lý   được   những   bất   cập   ở   thực   tiễn,   nhưng  theo  tác  giả  mục  đích  hoàn  thiện  hơn  quy  định  khi  sửa  đổi  vẫn  chưa  đạt   được  như  kỳ  vọng,  mục  tiêu  đề  ra  theo  phát  biểu  của  Phó  Thủ  tướng  Nguyễn   Xuân  Phúc:  “Sửa  đổi  lần  này  phải  quán  triệt  được  hết  mọi  vấn  đề  của  xã  hội,  của   từng  người  dân,  không  để  vài  năm  lại  sửa  và  để  Bộ  luật  Dân  sự  cùng  các  luật   khác  bảo  vệ  tốt  nhất  các  quyền  và  lợi  ích  chính  đáng  của  người  dân”98.     Đối  với  trường  hợp  này,  BLDS  2015  tuy  vừa  mới  được  thông  qua  với  rất   nhiều  đề  xuất,  chỉnh  sửa  nhưng  cũng  cần  được  xem  xét  thận  trọng  lại  trước  khi   Bộ  luật  chính  thức  có  hiệu  lực  thi  hành.  Bởi  sử  điều  chỉnh  chưa  thật  sự  đáp  ứng   được  yêu  cầu  về  lập  pháp,  phục  vụ  đắc  lực  cho  thực  tiễn.  Vì  lẽ  đó,  tác  giả  kiến   nghị99  nên  sửa  đổi  điểm  b  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015:  “Bên  có  nghĩa  vụ  thừa                                                                                                                             98   http://duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/TT_TINLAPPHAP/View_Detail.aspx?ItemID=2199 truy cap ngày 07/7/2015. 99  Kiến nghị này của tác giả giống như đề xuất tại Bản dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) trình Quốc hội vào ngày 15/8/2015 (điểm b Khoản 1 Điều 159: “Bên có nghĩa vụ đã thực hiện một phần nghĩa vụ của mình đối với bên có quyền”). Nhưng tại Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) thông qua ngày 24/12/2015 đã không chấp
  • 83. 77   nhận  hoặc  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người  khởi  kiện”   thành  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”.   Sửa  đổi  này  đầu  tiên  là  bỏ  cụm  từ  “thừa  nhận  hoặc”,  vì  nhận  thấy  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ  đã  được  quy  định  tại  điểm  a  khoản  1  Điều  157,  lại  tiếp  tục   quy  định  tại  điểm  b  khoản  1  Điều  157  là  không  khoa  học,  làm  rối  thêm  nhận   thức  không  biết  nên  áp  dụng  điểm  a  hay  điểm  b  khoản  1  Điều  157  khi  có  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ.     Sửa   đổi   tiếp   theo   là   bỏ   từ   “xong”,   có   như   vậy   mới   chấm   dứt   được   tình   trạng  phân  vân  trong  cách  hiểu  và  chứng  minh  thế  nào  là  “thực  hiện  xong  một   phần  nghĩa  vụ”  đã  gây  nên  không  ít  tranh  cãi,  khó  khăn  cho  thực  tiễn  áp  dụng   như  đã  trình  bày.  Quy  định  như  vậy  vừa  bao  quát,  dễ  hiểu,  vừa  không  cần  phải   giải  thích  thế  nào  là  thực  hiện  “xong”  một  phần  nghĩa  vụ.    Vì  vậy,  theo  quan  điểm  của  tác  giả  chỉ  nên  quy  định  điểm  b  khoản  1  Điều   157:  “Bên  có  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  của  mình  đối  với  người   khởi  kiện”..     Khi   đề   xuất   kiến   nghị   này   chúng   tôi   biết   mình   phải   đối   diện   một   thách   thức  không  nhỏ  để  bảo  vệ  quan  điểm  của  mình  do  BLDS  2015  vừa  mới  được   thông  qua.  Tính  khả  thi  của  kiến  nghị  sẽ  thực  tế  hơn,  nếu  các  đề  xuất  này  không   phải  chỉnh  sửa  trực  tiếp  trong  điều  luật  mà  thay  bằng  hướng  dẫn  chi  tiết  bằng   Nghị  quyết  của  Hội  đồng  Thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  theo  hướng  giải   thích  thuật  ngữ  “thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ”  là  thế  nào.   2.3.3 Thực  tiễn  áp  dụng  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau     Thực  tế  không  hiếm  các  tranh  chấp  các  bên  phải  dùng  biện  pháp  tố  tụng   tại  Tòa  án,  sau  khi  hòa  giải  giữa  các  bên  không  giải  quyết  dứt  điểm  mâu  thuẫn,   không  hiếm  trường  hợp  các  bên  đương  sự  viện  dẫn,  Tòa  án  sử  dụng  căn  cứ  việc   các  đương  sự  đã  hòa  giải  để  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trong  số  đó,  không   ít  bản  án,  quyết  định  xác  định  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  kể  từ  ngày  các  bên  lập  biên   bản  hòa  giải,  nhưng  không  dẫn  chiếu  quy  định  tại  điểm  c  khoản  1  Điều  162                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     nhận kiến nghị này và sửa đổi theo hướng “Bên có nghĩa vụ thừa nhận hoặc thực hiện xong một phần nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện” (điểm b Khoản 1 Điều 157 Bộ luật dân sự (sửa đổi)).  
  • 84. 78   BLDS  2005.  Thay  vào  đó  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ  quy  định  tại  điểm  a  khoản   1  Điều  162  BLDS  2005  được  áp  dụng,  dựa  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải  thể   hiện  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa  vụ.  Còn  căn  cứ  thực  hiện  một  phần  nghĩa   vụ  ở  phạm  vi  các  bản  án,  quyết  định  tác  giả  nghiên  cứu  không  thấy  Tòa  án  đề   cập  đến,  mặc  dù  trong  biên  bản  hòa  giải  giữa  các  bên  xác  nhận  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện  được  một  phần.  Như  vậy,  có  một  nghịch  lý  không  nhỏ  về  áp  dụng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  giữa  các  căn  cứ,  đặc  biệt  là  căn  cứ  các  bên  đã  tự   hòa  giải  với  nhau.   Ví  dụ  1:  Quyết  định  số  272/2015/QĐ  –  PT  ngày  04/3/2015  của  Tòa  án   nhân  dân  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh:  “Như  vậy,  ngày  20/11/2013,  Công  ty  Hoa   Hồng  nộp  đơn  khởi  kiện  lại  đối  với  vụ  tranh  chấp  nêu  trên  là  hết  thời  hiệu  khởi   kiện.  Công  ty  Hoa  Hồng  kháng  cáo  cho  rằng  vụ  án  nêu  trên  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khởi  kiện  kể  từ  ngày  lập  biên  bản  hòa  giải  ngày  05/8/2013  giữa  Công  ty  Hoa   Hồng   và   Công   ty   Đức   Phát.   Xét   thấy,   nội   dung   Biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013  thể  hiện  là  Công  ty  Đức  Phát  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  Công  ty   Đức  Phát  đối  với  Công  ty  Hoa  Hồng,  ngược  lại  Công  ty  Đức  Phát  cho  rằng  số   tiền  Công  ty  Đức  Phát  trả  cho  Công  ty  Hoa  Hồng  nhiều  hơn  số  tiền  quy  định   trong  hợp  đồng.  Vì  vậy,  biên  bản  ngày  05/8/2013  không  thuộc  trường  hợp  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  quy  định  tại  Điều  162  Bộ  luật  dân  sự   như  Công  ty  Hoa  Hồng  đã  trình  bày  để  làm  căn  cứ  kháng  cáo.  Do  đó,  hội  đồng   phiên   họp   quyết   định   không   chấp   nhận   yêu   cầu   kháng   cáo   của   Công   ty   Hoa   Hồng”.   Nguyên   đơn   –   Công   ty   Hoa   Hồng   viện   dẫn   biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013,  để  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  kể  từ  ngày  05/8/2013.   Đối   chiếu   với   quy   định   tại   điểm   c   khoản   1   Điều   162   BLDS   2005   ý   kiến   của   nguyên  đơn  không  phải  không  đính  đáng,  bởi  luật  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện   bắt  đầu  lại  khi  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.  Rõ  ràng  các  bên  đã  tự  hòa  giải   với  nhau  có  lập  biên  bản  hòa  giải,  nhưng  Tòa  án  không  chấp  nhận  căn  cứ  này   với  lý  do  biên  bản  ngày  05/8/2013  không  thuộc  trường  hợp  bắt  đầu  lại  thời   hiệu  khởi  kiện  vụ  án  dân  sự  quy  định  tại  Điều  162  BLDS  như  Công  ty  Hoa  Hồng   đã   trình   bày   để   làm   căn   cứ   kháng   cáo.   Vì   nội   dung   Biên   bản   hòa   giải   ngày   05/8/2013  thể  hiện  Công  ty  Đức  Phát  không  thừa  nhận  nghĩa  vụ  của  Công  ty  
  • 85. 79   Đức  Phát  đối  với  Công  ty  Hoa  Hồng,  ngược  lại  Công  ty  Đức  Phát  cho  rằng  số   tiền  Công  ty  Đức  Phát  trả  cho  Công  ty  Hoa  Hồng  nhiều  hơn  số  tiền  quy  định   trong  hợp  đồng.  Tòa  án  cấp  phúc  thẩm  căn  cứ  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải  để   xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  cho  thấy  thực  tiễn  đi  xa  hơn,  cụ  thể  hơn  so  với  quy   định  của  pháp  luật.     Ví  dụ  2:  Bản  án  số  25/2012/DSST  ngày  07/12/2012  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Vĩnh  Cửu,  tỉnh  Đồng  Nai100.  Tòa  án  “căn  cứ  vào  biên  bản  hòa  giải  và  giấy   cam  kết  cùng  ngày  05/8/2011,  ông  Lâm  đã  thừa  nhận  toàn  bộ  số  tiền  nợ  gốc   theo  yêu  cầu  của  ông  Hùng  là  50  triệu  đồng.  Do  vậy,  theo  Điều  162  Bộ  luật  dân   sự  có  căn  cứ  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  án  được  tính  lại  kể  từ  ngày  tiếp   theo  ngày  ông  Lâm  nhận  nợ.  Vì  vậy,  yêu  cầu  của  nguyên  đơn  về  việc  đòi  nợ  gốc   là  50  triệu  đồng  và  yêu  cầu  tính  lãi  là  có  cơ  sở  xem  xét”.   Ví  dụ  3:  Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre,  Hội  đồng  xét  xử  nhận  định:  “Đây  là  vụ  kiện  tranh   chấp  đòi  lại  tài  sản  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm  Ngân  đối  với  bà  Phạm  Thị  Ren”…Vì   theo  hồ  sơ  khởi  kiện  vào  năm  2006  cho  đến  năm  2008,  giữa  chị  Lê  Thị  Diễm   Ngân  và  bà  Phạm  Thị  Ren  có  hợp  đồng  mua  bán  thức  ăn  nuôi  tôm  với  hình  thức   là  chị  Ngân  cung  cấp  thức  ăn  cho  bà  Ren  nuôi  tôm  từ  lúc  thả  tôm  cho  đến  khi   thu  hoạch  xong  bà  Ren  phải  thanh  toán  toàn  bộ  số  tiền  thức  ăn  mà  bà  đã  mua.   Lúc  đầu,  bà  Ren  thực  hiện  đầy  đủ.  Đến  năm  2008,  chị  Ngân  giao  thức  ăn  cho  bà   Ren,  sau  khi  kết  toán  bà  Ren  còn  nợ  chị  Ngân  số  tiền  120.000.000  đồng,  dù  bà   Ren  đã  thu  hoạch  tôm  xong.  Do  không  thanh  toán  số  tiền  nêu  trên,  nhiều  lần  chị   Ngân  đến  yêu  cầu  bà  Ren  hoàn  trả,  bà  Ren  hẹn  nhưng  không  thực  hiện…Tại   Biên  bản  hòa  giải  ngày  14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước  bà   có  nêu,  khi  chị  Ngân  đến  đòi  tiền,  bà  cứ  nghĩ  con  bà  thiếu,  bà  có  hứa  với  bà   Ngân  trả  từ  từ  nhưng  bà  hỏi  con  bà  thì  con  bà  không  thiếu,  đã  trả  xong  cho  chị   Ngân  rồi  nên  bà  không  còn  thiếu  gì  nữa.  Phần  chị  Ngân  cũng  tại  phiên  tòa  hôm   nay  có  cung  cấp  cho  Hội  đồng  xét  xử  lời  dịch  từ  ghi  âm  của  cuộc  nói  chuyện  việc   chi  Ngân  cùng  chồng  là  anh  Hiếu  đến  đòi  tiền  bà  Phạm  Thị  Ren,  sau  khi  nghe   băng  ghi  âm  này,  bà  Ren  thừa  nhận  đây  là  tiếng  nói  của  bà.  Như  vậy,  đã  khẳng                                                                                                                             100  Đỗ Văn Đại (2014): Luật Hợp đồng Việt Nam, Bản án và Bình luận Bản án, Sđd, tr.865.  
  • 86. 80   định  được  số  tiền  nêu  trên  bà  Ren  chưa  thanh  toán  cho  chị  Ngân  mà  trong  cuộn   băng  ghi  âm  giữa  hai  bên  có  nêu  về  số  tiền  120.000.000  đồng  và  bà  Ren  đã  hứa   để  từ  từ  trả”.   Vụ  án  có  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  biên  bản  hòa  giải  ngày   14/11/2013  của  Ủy  ban  nhân  dân  xã  Thạnh  Phước,  nhưng  Tòa  án  nhân  dân   huyện  Bình  Đại  không  xem  xét,  nên  cho  rằng  thời  hiệu  khởi  kiện  đã  hết  tranh   chấp  giữa  chị  Ngân  và  bà  Ren  là  tranh  chấp  đòi  lại  tài  sản  chứ  không  phải  là   tranh  chấp  hợp  đồng  mua  bán  là  không  thuyết  phục.   Ba  bản  án  phân  tích  ở  trên  đều  có  sự  kiện  hòa  giải  giữa  các  bên,  nhưng   dường  như  Tòa  án  không  quan  tâm  đến  sự  kiện  này  mà  quan  tâm  đến  nội  dung   của  sự  kiện.  Hòa  giải  giữa  các  bên  phải  đi  đến  kết  quả  thừa  nhận  một  phần   nghĩa  vụ  hay  toàn  bộ  nghĩa  vụ  hay  thể  hiện  nghĩa  vụ  đã  được  thực  hiện  một   phần  thì  mới  được  Tòa  án  xem  xét.  Vậy  khác  nào  Tòa  án  đang  quan  tâm  đến   việc  có  hay  không  sự  thừa  nhận  nghĩa  vụ  hay  xác  nhận  phần  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện  hơn  là  việc  các  bên  đã  tự  hòa  giải.  Căn  cứ  hòa  giải  chỉ  là  tiền  đề,  còn  căn  cứ   thừa  nhận  nghĩa  vụ  mới  là  căn  cứ  chủ  đạo.       -­‐  Vướng  mắc:   Luật  chỉ  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  khi  các  bên  đã  hòa  giải   với  nhau,  không  cho  biết  nội  hàm  sự  kiện  các  bên  đã  hòa  giải  với  nhau  như  thế   nào.  Dẫn  đến  sự  tùy  nghi  có  thể  có  trong  sử  dụng  căn  cứ  này  theo  chiều  hướng   có  lợi  nhất  về  thời  hiệu  cho  đương  sự.Về  măt  lý  thuyết,  theo  câu  chữ  chỉ  cần  các   bên  đã  hòa  giải  với  nhau  có  biên  bản  hòa  giải,  thời  hiệu  khởi  kiện  được  bắt  đầu   lại  kể  từ  thời  điểm  đó.  Trên  thực  tế,  việc  các  bên  có  lập  biên  bản  hòa  giải  chưa   đủ  điều  kiện  để  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại,  khi  nội  dung  biên  bản  hòa  giải   không  thể  hiện  nghĩa  vụ  còn  tồn  tại  và  Tòa  án  đã  phủ  nhận  sự  kiện  các  bên  đã   tự  hòa  giải  vì  nội  dung  của  nó  để  xét  thời  hiệu  khởi  kiện  hết.  Nhưng  cũng  chính   điều  này  tạo  nên  những  quan  điểm  trái  chiều  trong  việc  áp  dụng  căn  cứ  và  thực   tiễn  cũng  chưa  thống  nhất.  Mặc  dù,  ở  một  khía  cạnh  nhất  định,  thực  tiễn  dường  
  • 87. 81   như  “mềm  dẻo”  hơn  so  với  quy  định  của  pháp  luật  chấp  nhận  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  xảy  ra  ngay  cả  khi  Tòa  án  tiến  hành  tố  tụng.     Thiết  nghĩ,  nhiều  người  sẽ  cho  rằng  căn  cứ  này  là  chuẩn,  không  cần  phải   chỉnh  sửa  gì  hết.  Dựa  vào  tư  duy  đơn  thuần  logic  hòa  giải  là  sự  kiện  pháp  lý  thể   hiện  rõ  nét  nhất  so  với  các  căn  cứ  còn  lại  ở  góc  độ  xác  nhận  nghĩa  vụ  đã  thực   hiện,  nghĩa  vụ  còn  lại  phải  thực  hiện  và  phương  thức  thực  hiện  nghĩa  vụ  đối  với   bên  có  nghĩa  vụ.  Trong  khi  bên  có  quyền  thông  qua  hòa  giải  một  lần  nữa  tái   khẳng  định  sự  tồn  tại  nghĩa  vụ  của  bên  kia,  thể  hiện  ý  chí  của  mình  yêu  cầu  bên   có  nghĩa  vụ  hoàn  thành  nghĩa  vụ  như  thế  nào.  Nhưng  cũng  chính  lý  do  hết  sức   thuyết  phục  đó  lại  khiến  tác  giả  đắn  đo  bởi  chính  những  luận  giải  này.  Hòa  giải   chắc  chắn  là  sự  kiện  pháp  lý  mà  ở  đó  cả  các  bên  đều  muốn  thể  hiện  ý  chí  của   mình  về  quyền  và  nghĩa  vụ  của  mỗi  bên.  Sự  thể  hiện  đó  luôn  đi  kèm  xác  nhận  có   hay  không  nghĩa  vụ,  nếu  có  thì  phương  thức  các  bên  giải  quyết  nghĩa  vụ  đó.  Có   hai  trường  hợp  có  thể  xảy  ra  khi  các  bên  hòa  giải  như  sau:     Trường  hợp  thứ  nhất,  tại  cuộc  hòa  giải  “bên  có  nghĩa  vụ”  cho  rằng  mình   không  có  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  không  còn  tồn  tại,  trong  khi  “bên  có  quyền”  vẫn   khẳng  định  nghĩa  vụ  chưa  được  thực  hiện  xong  theo  thỏa  thuận  thì  sự  kiện  hòa   giải  này  không  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Vì  sự  kiện  hòa  giải   không   hàm   chứa   căn   cứ   thể   hiện   sự   tồn   tại   của   nghĩa   vụ,   tức   là   có   hòa   giải   nhưng  kết  quả  không  cho  thấy  “bên  có  nghĩa  vụ”  có  nghĩa  vụ  sẽ  không  được   chấp  nhận  là  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  thực  tiễn  cũng  theo  hướng   như  vậy101;     Trường  hợp  thứ  hai,  khi  các  bên  hòa  giải  bên  có  nghĩa  vụ  thừa  nhận  nghĩa   vụ  tồn  tại  hay  thừa  nhận  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  với  bên  có  quyền  sự   kiện  hòa  giải  được  sử  dụng  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  là  chính   xác,  theo  như  quy  định  pháp  luật.  Nhưng  việc  chấp  nhận  sự  kiện  hòa  giải  không   phải  bởi  bản  thân  căn  cứ  này  mà  vì  nó  chứa  đựng  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu   khác  (thừa  nhận  nghĩa  vụ;  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ).     Thực  tiễn  tác  giả  nghiên  cứu,  Tòa  án  dựa  vào  nội  dung  biên  bản  hòa  giải   giữa  các  bên  thể  hiện  việc  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  đã  được  thực  hiện  một                                                                                                                             101  Quyết định số 272/2015/QĐ – PT ngày 04/3/2015 của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh.
  • 88. 82   phần  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  và  căn  cứ  áp  dụng  không  phải   là  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  mà  là  căn  cứ  thừa  nhận  một  phần  hay  toàn  bộ   nghĩa  vụ,  căn  cứ  đã  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ.  Hay  nói  cách  khác  chỉ  riêng   bản  thân  sự  kiện  hòa  giải  không  thể  làm  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   Hòa  giải  chỉ  là  “hình  thức”  chứa  đựng  các  căn  cứ  khác,  chính  xác  hơn  là  một  loại   tài  liệu  chứng  cứ  chứng  minh  việc  viện  dẫn  các  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  căn   cứ  thực  hiện  một  phần  nghĩa  vụ  để  xác  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại.  Vậy   nên  quy  định  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau  là  hơi  “thừa”.  Một  căn  cứ   chồng  chéo  lên  căn  cứ  khác,  không  thể  hiện  được  bản  chất  của  căn  cứ  bắt  đầu   lại  thời  hiệu  khởi  kiện,  không  thật  sự  có  giá  trị  áp  dụng  nên  cần  phải  điều  chỉnh.   Phân  tích  các  bản  án,  quyết  định  và  những  quy  định  pháp  luật  có  liên  quan   đến  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  mở  ra  góc  nhìn  toàn  diện  hơn  về  căn  cứ  vốn   dĩ  tưởng  chừng  đơn  giản  như  tên  gọi  của  nó  vậy  –  Hòa  giải.  Bản  thân  sự  kiện   chưa  giải  quyết  được  vấn  đề  mà  vấn  đề  cốt  lõi  nằm  ở  nội  dung  của  sự  kiện,   nhưng  nội  dung  của  sự  kiện  lại  bao  hàm  nội  dung  của  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại   thời  hiệu  khởi  kiện  khác  như  đã  trình  bày.  Tất  yếu  việc  áp  dụng  sẽ  không  rõ  nét   căn  cứ  nào  ra  căn  cứ  nào.  Theo  tác  giả,  cách  Tòa  án  đang  vận  dụng  là  hợp  lý,  vì   nếu  hòa  giải  mà  không  có  nội  dung  liên  quan  đến  nghĩa  vụ  tranh  chấp  thì  hòa   giải  để  làm  gì.  Hòa  giải  phải  mang  đến  kết  quả,  giải  pháp  đối  với  thực  hiện  nghĩa   vụ.  Nếu  không  hòa  giải  sẽ  là  công  cụ  phương  tiện  để  đương  sự  lợi  dụng  gây  bất   ổn,  xáo  trộn  trật  tự  xã  hội.  Khi  bên  có  nghĩa  vụ  giả  vờ  gặp  gỡ  hòa  giải  với  bên  có   quyền,  nhưng  trong  biên  bản  hòa  giải  bên  có  nghĩa  vụ  phủ  nhận  nghĩa  vụ  hoặc   cho  rằng  đã  hoàn  thành  nghĩa  vụ  thì  bên  có  quyền  không  thể  nào  dùng  sự  kiện   hòa  giải  đó  để  yêu  cầu  Tòa  án  tính  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.   -­‐  Kiến  nghị:   Sự  hợp  lý  của  thực  tiễn  đặt  ra  câu  hỏi  không  hề  nhỏ  cho  lý  luận,  cho  quy   định  về  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải.  Hòa  giải  chung  quy  lại  cũng  là  một  căn  cứ   xác  nhận  nghĩa  vụ  giữa  các  bên,  thể  hiện  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  đến  đâu  và  thỏa   thuận  thực  hiện  nghĩa  vụ  còn  lại.  Hay  nói  cách  khách  căn  cứ  hòa  giải  chỉ  là  “bức   bình  phong”  cho  hai  căn  cứ  còn  lại.  Suy  cho  cùng  hòa  giải  chỉ  là  sự  kiện  mang   tính  hình  thức  không  ảnh  hưởng  đến  thời  hiệu  khởi  kiện,  nội  dung  hòa  giải  mới   là  nội  dung  quyết  định  thời  hiệu  khởi  kiện  bắt  đầu  lại  hay  không.  Do  đó,  tác  giả  
  • 89. 83   đề  xuất  bỏ  “điểm  c  khoản  1  Điều  157  BLDS  2015”  hay  nói  cách  khác  là  loại  trừ   căn  cứ  “Các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau”.     Kiến  nghị  này  đã  từng  được  đề  xuất  tại  Tờ  trình  Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự   (sửa  đổi)  ngày  02/01/2015102,  nhưng  BLDS  2015  đã  bảo  lưu  quy  định  tại  điểm   c  hoản  1  Điều  162  BLDS  2005,  giữ  nguyên  không  loại  bỏ  căn  cứ.  Tác  giả  tán   thành  đề  xuất  này  và  tiếp  tục  mạnh  dạn  bảo  lưu  quan  điểm  kiến  nghị  chấm  dứt   sự  tồn  tại  của  căn  cứ  các  bên  đã  tự  hòa  giải  với  nhau.   Giải  pháp  này  vừa  đảm  bảo  tính  chặt  chẽ  về  mặt  lập  pháp  tránh  trường   hợp  căn  cứ  chồng  căn  cứ  không  biết  phải  áp  dụng  thế  nào,  vừa  bảo  đảm  giá  trị   của  căn  cứ  được  ban  hành  tránh  tình  trạng  căn  cứ  quy  định,  nhưng  không  bao   giờ  được  áp  dụng  do  lý  luận  không  đủ  để  khỏa  lấp  khiếm  khuyết  của  căn  cứ  nên   tính  thực  tiễn  ứng  dụng  không  có.             kết  luận  chương  2     Các   căn   cứ   bắt   đầu   lại   thời   hiệu   khởi  kiện  quy  định  tại  Điều  162  BLDS   2005,  Điều  157  BLDS  2015  có  hiệu  lực  thi  hành  ngày  01/01/2017  thoạt  nhìn  có   vẻ  rõ  ràng,  không  đánh  đố  về  câu  chữ,  không  mập  mờ  về  cách  áp  dụng,  nhưng   thực  tiễn  đòi  hỏi  nhiều  hơn  thế  đã  làm  bộc  lộ  những  nhược  điểm  nhất  định  còn   tồn  tại  của  quy  định  này  trong  cách  hiểu  và  vận  dụng.  Đương  sự  không  nắm  bắt   hoặc  nắm  bắt  chưa  kỹ  quy  định  đã  đành,  cơ  quan,  người  tiền  hành  tố  tụng  lắm   lúc  vẫn  “mơ  hồ”,  xem  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  nghĩa  vụ  thực  hiện  xong  một   phần  như  là  cơ  sở  xem  xét  về  nội  dung  khởi  kiện  hơn  là  hình  thức  tố  tụng  (về   thời  hiệu)  nhiều  khi  đã  quên  đi  phạm  vi  điều  chỉnh  đích  thực  của  quy  định  này.                                                                                                                             102 Dự thảo Bộ luật dân sự sửa đổi lấy ý kiến nhân dân kèm theo Quyết định số 01/QĐ-TTg ngày 02 tháng 01 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch của Chính phủ về việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi).  
  • 90. 84   Song  song  đó,  căn  cứ  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ  không  thấy  được  vận   dụng  trong  trường  hợp  nghĩa  vụ  đã  thực  hiện  được  một  phần,  vì  lấn  cấn  xác   định  thế  nào  là  thực  hiện  xong  một  phần  nghĩa  vụ.  Ngoài  ra,  căn  cứ  các  bên  đã   tự  hòa  giải  bị  biến  thể  thành  căn  cứ  thừa  nhận  nghĩa  vụ,  thực  hiện  một  phần   nghĩa  vụ  đã  đặt  ra  câu  hỏi  về  tính  độc  lập  và  giá  trị  điều  chỉnh  của  căn  cứ  này.   Sự  lẫn  lộn  giữa  các  căn  cứ  trong  áp  dụng  chỉ  là  “một  phần  nổi  của  tảng  băng   trôi”,  bởi  thời  điểm  xảy  ra  căn  cứ  là  mốc  quan  trọng  để  tính  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  chưa  được  pháp  luật  minh  thị.  Quan  điểm  về  thời  điểm  diễn  ra  căn  cứ  còn   nhiều  mâu  thuẫn  đáng  lưu  ý,  cơ  quan  tiến  hành  tố  tụng  lung  túng,  không  nhất   quán.  BLDS  2015  được  thông  qua  có  những  điều  chỉnh  nhất  định,  nhưng  vẫn   chưa   thật   sự   hoàn   thiện.   Ngay   chính   sự   bổ   sung   căn   cứ   cũng   không   thật   sự   thuyết  phục  khi  chưa  giải  quyết  dứt  điểm  những  đòi  hỏi  từ  lý  luận,  thực  tiễn.   Xuất  phát  từ  thực  tiễn  áp  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện   còn   có   những   vướng   mắc.   Về   mặt   kỹ   thuật   lập   pháp,   BLDS   2015   vừa   được   thông  qua  với  những  sửa  đổi,  bổ  sung  cũng  chưa  thật  sự  đáp  ứng  yêu  cầu  đòi   hỏi  từ  thực  tiễn  hiện  tại  và  lý  luận.    Tác  giả  bằng  quan  điểm  cá  nhân  thông  qua   tham  khảo,  so  sánh  giữa  pháp  luật  và  thực  tiễn,  ý  kiến  chuyên  gia  và  BLDS  2015   cố  gắng  đưa  ra  kiến  nghị  thích  hợp  nhằm  hoàn  thiện  hơn  quy  định  hiện  có,  bổ   sung  một  phần  lý  luận  mới,  nhận  thức  mới  chuẩn  xác  hướng  đến  hạn  chế  tối   thiểu  bất  cập  trong  sử  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trên  thực   tế.         KẾT  LUẬN   Bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  không  phải  là  quy  định  mới,  hơn  nữa  lại  là   quy  định  tái  sinh  quyền  khởi  kiện,  đáng  lý  ra  nên  được  chú  trọng  phân  tích,   hoàn   thiện   để   quy   định   đi   vào   thực   tiễn   phát   huy   đúng   giá   trị.   Nhưng   qua   nghiên  cứu  nhận  thức  về  quy  định  này  đưa  được  quan  tâm  xem  xét,  bàn  luận   đúng  mực.  Không  có  nhiều  công  trình  nghiên  cứu  chuyên  biệt  đề  cập  đến  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Đặc  biệt  khi  luật  sửa  đổi  theo  hướng  không  áp  dụng   đối  với  một  số  loại  tranh  chấp  dân  sự  liên  quan  đến  quyền  sở  hữu  chiếm  tỷ  lệ  
  • 91. 85   không  nhỏ  trong  tổng  số  vụ  kiện,  khiến  cho  cơ  hội  dẫn  chiếu  áp  dụng  căn  cứ  bắt   đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  ý  nghĩ  của  đương  sự  lẫn  cơ  quan  tố  tụng  càng   trở  nên  nhỏ  hơn.  Ở  góc  độ  lý  luận,  tác  giả  không  chắc  rằng  nghiên  cứu  của  mình   về  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  trong  Pháp  luật  dân  sự  Việt  Nam  sẽ   góp  phần  bổ  sung  vào  lý  luận  những  quan  điểm  hoàn  toàn  mới,  nhưng  cơ  bản   cũng  làm  rõ  được  bản  chất,  phạm  vi,  ý  nghĩa  và  các  điểm  bất  hợp  lý  về  nội  hàm,   thời  điểm  áp  dụng  của  các  căn  cứ  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Ở  góc  độ  thực   tiễn,  với  khá  nhiều  quyết  định,  bản  án  sưu  tầm  được,  dù  không  thể  đại  diện  hay   phản  ánh  toàn  bộ  thực  tiễn  vận  dụng  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện,   song  cũng  có  thể  tương  đối  đầy  đủ  để  đối  chiếu,  so  sánh  với  quy  định  pháp  luật   trong  phạm  vi  nghiên  cứu  đề  tài.  BLDS  2015  vừa  được  thông  qua  theo  đánh  giá,   nhận  định  cá  nhân,  tác  giả  chưa  phải  là  sự  trả  lời  trọn  vẹn  cho  yêu  cầu  hoàn   thiện  đặt  ra  đối  với  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện.  Trên  cơ  sở  đó  tác   giả  đưa  ra  những  đề  xuất  góp  phần  nhỏ,  tuy  không  mới,  không  lạ  nhưng  hy   vọng  làm  gia  tăng  tính  khả  dụng,  hợp  lý,  phù  hợp  và  rõ  ràng  của  từng  căn  cứ   bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi  kiện  nói  riêng,  quy  định  bắt  đầu  lại  thời  hiệu  khởi   kiện  nói  chung.  Kiến  nghị  có  thể  không  phải  toàn  bộ  là  ý  kiến  riêng  có  của  chính   tác  giả  khi  dùng  kiến  nghị  đã  có  bằng  cách  tán  thành,  đồng  thuận  với  giải  pháp,   nhưng  cách  luận  giải,  dẫn  chứng,  lý  giải  cho  kiến  nghị  có  thể  hoàn  toàn  khởi   phát  từ  quá  trình  nghiên  cứu  của  mình.  
  • 92.     DANH  MỤC  TÀI  LIỆU  THAM  KHẢO   A. Văn  bản  pháp  luật   1. Bộ  luật  Dân  sự  1995   2. Bộ  luật  Dân  sự  2005   3. Bộ  luật  Dân  sự  2015   4. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2004   5. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2004  (sửa  đổi,  bổ  sung  2011)   6. Bộ  luật  Tố  tụng  Dân  sự  2015   7. Dự  thảo  Bộ  luật  dân  sự  (sửa  đổi)   8. Luật  Thương  mại  2005   9. Nghị  quyết  01/2003/NQ-­‐HĐTP  ngày  16/4/2003  của  Hội  đồng  thẩm  phán   Tòa  án  nhân  dân  tối  cao  hướng  dẫn  áp  dụng  pháp  luật  trong  việc  giải  quyết   một  số  tranh  chấp  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình.   10. Nghị  quyết  02/2004/NQ-­‐HĐTP  ngày  10/8/2004  Hướng  dẫn  áp  dụng  pháp   luật  trong  giải  quyết  các  vụ  án  dân  sự,  hôn  nhân  và  gia  đình.   11. Nghị  quyết  03/2012/NQ-­‐HĐTP  ngày  03/12/2012  Hướng  dẫn  thi  hành  một   số  quy  định  trong  phần  thứ  nhất  “Những  quy  định  chung”  của  Bộ  luật  tố   tụng  dân  sự  đã  được  sửa  đổi,  bổ  sung  theo  luật  sửa  đổi  bổ  sung  một  số  điều   của  Bộ  luật  tố  tụng  dân  sự.   12. Nghị   quyết   05/2012/NQ/HĐTP   ngày   03/12/2012   của   Hội   đồng   Thẩm   phán  TANDTC  hướng  dẫn  thi  hành  một  số  quy  định  về  thủ  tục  giải  quyết  vụ   án  tại  Tòa  án  cấp  sơ  thẩm.     B. Giáo  trình,  sách  chuyên  khảo,  sách  tham  khảo   13. Hoàng  Thế  Liên  (2009):  Bình  luận  khoa  học  Bộ  luật  Dân  sự  năm  2005,  Viện   Khoa  học  pháp  lý  -­‐  Bộ  Tư  pháp,  tập  I,  Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội.   14. Trường  Đại  học  luật  Hà  Nội  (2012),  Giáo  trình  Luật  dân  sự  Việt  Nam,  tập  II,   Nxb  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội.  
  • 93.     15. GS.TS.  Lê  Minh  Tâm,  Th.s  Vũ  Thị  Nga,  Giáo  trình  lịch  sử  nhà  nước  và  pháp   luật  Việt  Nam,  Nxb  CAND  2009.   16. Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2007):  Báo  cáo  kết  quả  nghiên  cứu  để  tài  nghiên   cứu  khoa  học  cấp  bộ  -­‐  Thời  hiệu  khởi  kiện  vụ  việc  dân  sự  những  vấn  đề  lý   luận  và  thực  tiễn,  TP.HCM.   17. Nguyễn  Thị  Hoài  Thương  (2011),  Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy   định  của  pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành,  luận  văn  cử  nhân  Luật   18. Nguyễn  Thị  Bích  Ly  (2014):  Thời  hiệu  khởi  kiện  về  thừa  kế  theo  quy  định   của  Pháp  luật  Việt  Nam  hiện  hành”,  luận  văn  cử  nhân  Luật.   19. Đỗ  Văn  Đại  (2014):    Luật  hợp  đồng  Việt  Nam  –  Bản  án  và  bình  luận  bản  án,   NXb.  Chính  trị  quốc  gia,  Hà  Nội,  tập  2.   20. Đỗ  văn  Đại  (2013),  Luật  thừa  kế  Việt  Nam,  Bản  án  và  bình  luận  bản  án,  Tập   2,  Nxb  Chính  trị  quốc  gia  -­‐  Sự  thật,  Hà  Nội.     C. Tạp  chí   21. Lê  Minh  Hùng  (2005):  “Thời  hiệu  khởi  kiện  thừa  kế  -­‐  Thực  trạng  pháp  luật   và  hướng  hoàn  thiện”,  Tạp  chí  Khoa  học  pháp  lý,  (số  05).   22. Nguyễn  Minh  Hằng  (2009):  Yêu  cầu  chia  di  sản  thừa  kế  khi  đã  hết  thời  hiệu   khởi  kiện  và  khi  di  sản  thừa  kế  có  phần  đã  hết  thời  hiệu  khởi  kiện,  tạp  chí   Viện  kiểm  sát  số  15/2009.   23. Trần   Anh   Tuấn   (2011):   Thời   hiệu   dân   sự   -­‐   Nhìn   từ   góc   độ   lịch   sử   và   so   sánh,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  kỳ  1  tháng  6-­‐2011.   24. Phùng  Trung  Lập  (2013):  “Hướng  sửa  đổi,  bổ  sung  các  quy  định  về  thời   hạn,  thời  hiệu  trong  BLDS  2005”,  Tạp  chí  Luật  học,  số  10.   25. Nguyễn  Hải  Sơn  (2014):  Thống  nhất  nhận  thức,  quy  định  và  áp  dụng  pháp   luật  về  thời  hiệu  khởi  kiện  để  nâng  cao  chất  lương  giải  quyết  các  vụ  án  dân   sự  tại  Tòa  án  nhân  dân,  Tạp  chí  Tòa  án  nhân  dân  số  3.   26. Nguyễn  Minh  Hằng  (2015):  Cân  nhắc  quy  định  thời  hiệu  khởi  kiện,  Báo  điện   tử  chính  phủ  ngày  12/3/2015.  
  • 94.     27. Đỗ  Văn  Đại  –  Đỗ  Văn  Hữu,  Thời  hiệu  khởi  kiện  điểm  yếu  của  Luật  dân  sự   hiện  hành,  nguồn:  thongtin  phapluat.vn/diendan/index.hph  (truy  cập  ngày   20/5/2015).   28.  Đỗ  Văn  Đại,  Nguyễn  Ngọc  Hồng  Phương  (2015):  Về  các  loại  thời  hiệu  trong   dự   thảo   Bộ   luật   dân   sự   (sửa   đổi),   Tạp   chí   Tòa   án   nhân   dân   kỳ   I   tháng   5/2015.   29.  Ths.  Tưởng  Thị  Lan  (2015):  Cơ  sở  pháp  lý  của  việc  giải  quyết  các  vụ  tranh   chấp  thừa  kế  đã  quá  mười  năm  kể  từ  thời  điểm  mở  thừa  kế,  Tạp  chí  Tòa  án   nhân  dân  kỳ  II  tháng  12/2015  (số  24).   Website   30. http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-­‐y-­‐kien-­‐nhan-­‐dan-­‐ve-­‐du-­‐thao-­‐Bo-­‐luat-­‐ dan-­‐su-­‐sua-­‐doi/Can-­‐lam-­‐ro-­‐quy-­‐dinh-­‐ve-­‐thoi-­‐hieu/218290.vgp,   truy   cập   ngày  20/5/2015.   31. http://baodientu.chinhphu.vn/Lay-­‐y-­‐kien-­‐nhan-­‐dan-­‐ve-­‐du-­‐thao-­‐Bo-­‐luat-­‐ dan-­‐su-­‐sua-­‐doi/Can-­‐nhac-­‐quy-­‐dinh-­‐ve-­‐thoi-­‐hieu-­‐khoi-­‐kien/222066.vgp,   truy  cap  ngay  20/5/2015.   32. Thongtin  phapluat.vn/diendan/index.hph.                        
  • 95.     phụ  lục  (Bản  án)   33. Bản   án   số   429/2010/KDTM-­‐ST   ngày   09/4/2010   của   Tòa   án   nhân   dân   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   34. Quyết  định  giám  đốc  thẩm  số  06/2012/DS-­‐GĐT  ngày  15/02/2012  của  Hội   đồng  thẩm  phán  Tòa  án  nhân  dân  tối  cao.   35. Bản  án  169/2012/DS-­‐ST  ngày  27/11/2012  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận  4,   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   36. Quyết  định  số  584/2012/DS-­‐GĐT  ngày  22/11/2012  của  Tòa  dân  sự  Tòa  án   nhân  dân  tối  cao   37. Bản  án  số  25/2012/DSST  ngày  07/12/2012  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện   Vĩnh  Cửu,  tỉnh  Đồng  Nai.   38. Bản  án  số  70/2014/DSST  ngày  30/9/2014  về  việc  tranh  chấp  “Hợp  đồng   vay  tài  sản”  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện  Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.   39. Bản  án  số  72/2014/DSST  ngày  15/10/2014  của  Tòa  án  nhân  dân  huyện   Bình  Đại,  tỉnh  Bến  Tre.   40. Quyết  định  số  272/2015/QĐ  –  PT  ngày  04/3/2015  của  Tòa  án  nhân  dân   Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   41.Bản  án  số  11/2015/KDTM-­‐ST  ngày  09/3/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận   4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   42.Bản  án  số  15/2015/KDTM-­‐ST  ngày  15/4/2015  của  Tòa  án  nhân  dân  Quận   4,  Thành  phố  Hồ  Chí  Minh.   43.Bản  án  số  211/2015/DS-­‐ST  ngày  20/8/2015  ngày  20/8/2015  của  Tòa  án   nhân  dân  Quận  4.   44.Bản   án   số   11/2015/KDTM-­‐ST   ngày   10/12/2015   của   Tòa   án   nhân   dân   huyện  Cần  Giuộc,  tỉnh  Long  An.   45.Bản  án  số  04/2016/KDTM-­‐PT  ngày  09/3/2016  của  Tòa  án  nhân  dân  tỉnh   Long  An.  
  • 97.    
  • 98.    
  • 99.    
  • 100.    
  • 101.    
  • 102.    
  • 103.    
  • 104.    
  • 105.    
  • 106.    
  • 107.    
  • 108.    
  • 109.    
  • 110.    
  • 112.    
  • 113.    
  • 114.    
  • 115.    
  • 116.    
  • 117.    
  • 118.    
  • 119.    
  • 120.    
  • 121.    
  • 122.    
  • 123.    
  • 124.    
  • 127.