Đồ Án Tốt Nghiệp Tìm Hiểu Về Xử Lý Ngôn Ngữ Tự Nhiên Và Máy Dịch - Viết Chương Trình Mô Phỏng Từ Điển Việt-Anh.doc

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI - ZALO / TEL: 0909.232.620 –
BAOCAOTHUCTAP.NET -
TẢI TÀI LIỆU – KẾT BẠN ZALO: 0909.232.620
BAOCAOTHUCTAP.NET -

Đồ án tốt nghiệp

Lời cảm ơn
Trước hết em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Ths. Vũ Mạnh Khánh, là
người đã hướng dẫn em rất nhiều trong suốt quá trình tìm hiểu nghiên cứu và hoàn
thành khóa luận này từ lý thuyết đến ứng dụng. Sự hướng dẫn của các thầy đã giúp
em có thêm được những hiểu biết về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và các ứng dụng của
nó.
Đồng thời em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong bộ môn công
nghệ thông tin cũng như các thầy cô trong trường đã trang bị cho em những kiến
thức cơ bản cần thiết để em có thể hoàn thành tốt khóa luận này.
Em xin gửi lời cảm ơn đến các thành viên lớp CT1002, những người bạn đã
luôn ở bên cạnh động viên, tạo điều kiện thuận lợi và cùng em tìm hiểu, hoàn thành
tốt khóa luận.
Sau cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã tạo mọi điều kiện để
em xây dựng thành công khóa luận này.
Hải Phòng, ngày…….tháng……năm 2010
Sinh viên
Nguyễn Văn Thành

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
1

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Mục lục

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
2

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Article I. MỞ ĐẦU
Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (natural language processing - NLP) là một nhánh
của trí tuệ nhân tạo tập trung vào các ứng dụng trên ngôn ngữ của con người. Trong
trí tuệ nhân tạo thì xử lý ngôn ngữ tự nhiên là một trong những phần khó nhất vì nó
liên quan đến việc phải hiểu ý nghĩa ngôn ngữ - công cụ hoàn hảo nhất của tư duy
và giao tiếp.
Xử lý ngôn ngữ chính là xử lý thông tin khi đầu vào là “dữ liệu ngôn ngữ”
(dữ liệu cần biến đổi), tức dữ liệu “văn bản” hay “tiếng nói”. Các dữ liệu liên quan
đến ngôn ngữ viết (văn bản) và nói (tiếng nói) đang dần trở nên kiểu dữ liệu chính
con người có và lưu trữ dưới dạng điện tử. Đặc điểm chính của các kiểu dữ liệu này
là không có cấu trúc hoặc nửa cấu trúc và chúng không thể lưu trữ trong các khuôn
dạng cố định như các bảng biểu.
Để máy tính có thể hiểu và thực thi một chương trình được viết bằng ngôn
ngữ cấp cao, ta cần phải có một trình biên dịch thực hiện việc chuyển đổi chương
trình đó sang chương trình ở dạng ngôn ngữ đích.
Xử lý ngôn ngữ tự nhiên là một lĩnh vực nghiên cứu nhằm giúp cho các hệ
thống máy tính hiểu và xử lý được ngôn ngữ con người. Dịch máy là một trong
những ứng dụng chính của xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Mặc dù dịch máy đã được
nghiên cứu và phát triển trong hơn 50 năm qua, song vẫn tồn tại nhiều vấn đề cần
nghiên cứu.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
3

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Article II. Chương 1 : Giới thiệu về xử lý ngôn ngữ tự
nhiên
1.1. Tổng quan
Xử lý ngôn ngữ chính là xử lý thông tin khi đầu vào là “dữ liệu ngôn ngữ”
(dữ liệu cần biến đổi), tức dữ liệu “văn bản” hay “tiếng nói”. Các dữ liệu liên quan
đến ngôn ngữ viết (văn bản) và nói (tiếng nói) đang dần trở nên kiểu dữ liệu chính
con người có và lưu trữ dưới dạng điện tử. Đặc điểm chính của các kiểu dữ liệu này
là không có cấu trúc hoặc nửa cấu trúc và chúng không thể lưu trữ trong các khuôn
dạng cố định như các bảng biểu. Theo đánh giá của công ty Oracle, hiện có đến
80% dữ liệu không cấu trúc trong lượng dữ liệu của loài người đang có [Oracle
Text]. Với sự ra đời và phổ biến của Internet, của sách báo điện tử, của máy tính cá
nhân, của viễn thông, của thiết bị âm thanh,… người người ai cũng có thể tạo ra dữ
liệu văn bản hay tiếng nói. Vấn đề là làm sao ta có thể xử lý chúng, tức chuyển
chúng từ các dạng ta chưa hiểu được thành các dạng ta có thể hiểu và giải thích
được, tức là ta có thể tìm ra thông tin, tri thức hữu ích cho mình.
Giả sử chúng ta có các câu sau trong các tiếng nước ngoài:
- “We meet here today to talk about Vietnamese language and speech
processing.”
- “Aujourd'hui nous nous réunissons ici pour discuter le traitement de langue
et de parole vietnamienne.”
- “Mы встрачаемся здесь сегодня, чтобы говорить о вьетнамском языке
и обработке речи.”
Nếu có ai đó dịch, hoặc có một chương trình máy tính dịch (biến đổi) chúng
ra tiếng Việt, ta sẽ hiểu nghĩa các câu trên đều là: “Hôm nay chúng ta gặp nhau ở
đây để bàn về xử lý ngôn ngữ và tiếng nói tiếng Việt.”. Nếu các câu này được lưu
trữ như các tệp tiếng Anh, Pháp, Nga và Việt như ta nhìn thấy ở trên, ta có các dữ
liệu “văn bản”. Nếu ai đó đọc các câu này, ghi âm lại, ta có thể chuyển chúng vào

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
4

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


máy tính dưới dạng các tệp các tín hiệu (signal) “tiếng nói”. Tín hiệu sóng âm của
hai âm tiết tiếng Việt có thể nhìn thấy như sau:
Hình 1.1 : Tín hiệu sóng âm của hai âm tiêt Tiếng Việt
Tuy nhiên, một văn bản thật sự (một bài báo khoa học chẳng hạn) có thể có
đến hàng nghìn câu, và ta không phải có một mà hàng triệu văn bản. Web là một
nguồn dữ liệu văn bản khổng lồ, và cùng với các thư viện điện tử − khi trong một
tương lai gần các sách báo xưa nay và các nguồn âm thanh được chuyển hết vào
máy tính (chẳng hạn bằng các chương trình nhận dạng chữ, thu nhập âm thanh, hoặc
gõ thẳng vào máy) − sẽ sớm chứa hầu như toàn bộ kiến thức của nhân loại. Vấn đề
là làm sao “xử lý” (chuyển đổi) được khối dữ liệu văn bản và tiếng nói khổng lồ này
qua dạng khác để mỗi người có được thông tin và tri thức cần thiết từ chúng.
Xử lý ngôn ngữ tự nhiên đã được ứng dụng trong thực tế để giải quyết các
bài toán như : nhận dạng chữ viết, nhận dạng tiếng nói, tổng hợp tiếng nói, dịch tự
động, tìm kiếm thông tin, tóm tắt văn bản, khai phá dữ liệu và phát hiện tri thức.
Section 2.01 1.2. Cơ sở khoa học
1.2.1 Một số khái niệm cơ bản
1.2.1.1. Ngôn ngữ tự nhiên
Ngôn ngữ là hệ thống để giao thiệp hay suy luận dùng một cách biểu diễn
phép ẩn dụ và một loại ngữ pháp theo logic, mỗi cái đó bao hàm một tiêu chuẩn hay
sự thật thuộc lịch sử và siêu việt. Nhiều ngôn ngữ sử dụng điệu bộ, âm thanh, ký
hiệu, hay chữ viết, và cố gắng truyền khái niệm, ý nghĩa, và ý nghĩ, nhưng mà nhiều
khi những khía cạnh này nằm sát quá, cho nên khó phân biệt nó.
(a) 1.2.1.2. Xử lý ngôn ngữ tự nhiên

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
5

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (natural language processing - NLP) là một nhánh
của trí tuệ nhân tạo tập trung vào các ứng dụng trên ngôn ngữ của con người. Trong
trí tuệ nhân tạo thì xử lý ngôn ngữ tự nhiên là một trong những phần khó nhất vì nó
liên quan đến việc phải hiểu ý nghĩa ngôn ngữ - công cụ hoàn hảo nhất của tư duy
và giao tiếp.
(b) 1.2.1.3. Trí tuệ nhân tạo
Trí tuệ nhân tạo hay trí thông minh nhân tạo (tiếng Anh: artificial intelligence
hay machine intelligence, thường được viết tắt là AI) là trí tuệ được biểu diễn bởi
bất cứ một hệ thống nhân tạo nào. Thuật ngữ này thường dùng để nói đến các máy
tính có mục đích không nhất định và ngành khoa học nghiên cứu về các lý thuyết và
ứng dụng của trí tuệ nhân tạo.
(c) 1.2.1.4. Nhập nhằng
Nhập nhằng trong ngôn ngữ học là hiện tượng thường gặp, trong giao tiếp
hàng ngày con người ít để ý đến nó bởi vì họ xử lý tốt hiện tượng này. Nhưng trong
các ứng dụng liên quan đến xử lý ngôn ngữ tự nhiên khi phải thao tác với ý nghĩa từ
vựng mà điển hình là dịch tự động nhập nhằng trở thành vấn đề nghiêm trọng . Ví
dụ trong một câu cần dịch có xuất hiện từ “đường” như trong câu “ra chợ mua cho
mẹ ít đường” vấn đề nảy sinh là cần dịch từ này là road hay sugar, con người xác
định chúng khá dễ dàng căn cứ vào văn cảnh và các dấu hiệu nhận biết khác nhưng
với máy thì không. Một số hiện tượng nhập nhằng: Nhập nhằng ranh giới từ, Nhập
nhằng từ đa nghĩa, Nhập nhằng từ đồng âm (đồng tự), Nhập nhằng từ loại.
1.2.1.5. Dịch máy
Dịch máy là một trong những ứng dụng chính của xử lý ngôn ngữ tự nhiên,
dùng máy tính để dịch văn bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Mặc dù dịch
máy đã được nghiên cứu và phát triển hơn 50 năm qua, xong vẫn tồn tại nhiều vấn
đề cần nghiên cứu. Ở Việt Nam, dịch máy đã được nghiên cứu hơn 20 năm, nhưng
các sản phẩm dịch máy hiện tại cho chất lượng dịch còn nhiều hạn chế. Hiện nay,

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
6

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


dịch máy được phân chia thành một số phương pháp như: dịch máy trên cơ sở luật,
dịch máy thống kê và dịch máy trên cớ sở ví dụ.
1.2.2 Lý thuyết thông tin
(d) 1.2.2.1. Khái niệm
Lý thuyết thông tin nghiên cứu về: Áp dụng các công cụ toán học trong việc
lượng hóa dữ liệu cho mục đích lưu trữ và truyền dữ liệu. Độ đo thông tin là
Entropy, là số lượng bít trung bình cần thiết để cho việc lưu trữ hay truyền dữ liệu.
Đóng vai trò quan trọng trong xử lý thông tin bằng các phương pháp thống kê, đặc
biệt trong NLP.
(e) 1.2.2.2. Entropy
Entropy là một độ đo thông tin. Entropy ~ hỗn độn, mờ, trái nghĩa với
order...
Đo độ không chắc chắn: Entropy thấp -> Đo độ không chắc chắn thấp;
Entropy cao -> Đo độ không chắc chắn cao. Trong vật lý: Entropy giảm khi năng
lượng được sử dụng. Ký hiệu p(x) là một phân bố của một biến ngẫu nhiên X. là
không gian mẫu của X. Entropy được tính như sau:
H(X) = - ∑ x p(x) log2p(x).
Đơn vị: bits (log10: nats). Kí hiệu: H(X) = Hp(X) = H(p).
(f) 1.2.2.3. Perplexity - Cross Entropy
1. Entropy liên quan thế nào đến hiểu ngôn ngữ?
Liên quan đến sự không chính xác: một vấn đề càng có nhiều thông tin thì
Entropy càng thấp. Có nhiều mô hình -> entropy đo chất lượng của các mô hình? Ví
dụ: mô hình mã hóa ký tự với trung bình số bít sử dụng trên mỗi ký tự là 2.5 . Đây
là mô hình ngôn ngữ 0-gram, nếu đặt trong sự liên kết của các âm tiết thì chúng ta
có thể sinh được mô hình tốt hơn, chẳng hạn cho entropy 1.22 bít trên một ký tự.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
7

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2. Perplexity
Entropy của một phân bố p(X) là: Hp(X) thì giá trị 2H được gọi là perplexity
perplexity là số lượng mẫu trung bình mà một biến phải lựa chọn. Perlexity càng bé
(tức là entropy càng bé) thì mô hình càng tốt <=> số bít dùng để mã hóa thông tin
càng bé.
Ví dụ : Cho 8 con ngựa với xác suất lựa chọn như sau:
Ngựa 1: 1/2 ngựa 2: 1/4 ngựa 3: 1/8 ngựa 4: 1/16
Ngựa 5: 1/64 ngựa 2: 1/64 ngựa 3: 1/64 ngựa 4: 1/64
3. Entropy rate
Tính entropy của một dãy các từ trong một ngôn ngữ L
H(w1,...,wn) = - W L p(W1n)log(W1n)
Entropy rate được coi như per-word entropy. Coi một ngôn ngữ như một quá trình
ngẫu nhiên sản xuất một dãy các từ. Cần quan tâm đến một dãy vô hạn từ. Entropy
rate H(L) được định nghĩa như sau:
H (L) lim 1 H (w ,..., w ) lim 1 p(w ,..., w ) log p(w ,..., w )
n n 1n
n n 1n 1n
L
4 . Cross Entropy
Cross entropy được sử dụng khi chúng ta không biết phân bố thật p.
Cross-entropy của phân bố m của phân bố thật p được định nghĩa:
H ( p, m) lim 1 p(w ,..., w )logm(w ,..., w ) lim 1 logm(w ,..., w )
n n 1n 1n
n n 1n
L
(theo lý thuyết Shannon-McMillan-Breiman)

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
8

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


5. Cross entropy để so sánh các mô hình : H(p) ≤ H(p,m)
Cross entropy H(p,m) là cận trên của entropy H(p);
Mô hình m càng chính xác thì cross entropy H(p,m) càng gần với entropy
H(p);
Độ khác nhau H(p,m) và H(p) đo độ chính xác của mô hình m;
6. Các công thức Cross Entropy
Cross entropy giữa biến X với phân bố xác suất đúng p(x) và một phân bố m
được tính như sau:
H ( X , m) H ( X ) D( p || m) p(x) logm(x)
x
Chú ý: D(p||q) = ∑x p(x) log2 (p(x)/q(x))
1.3 Quy trình xử lý ngôn ngữ tự nhiên
Để máy tính có thể hiểu và thực thi một chương trình được viết bằng ngôn
ngữ cấp cao, ta cần phải có một trình biên dịch thực hiện việc chuyển đổi chương
trình đó sang chương trình ở dạng ngôn ngữ đích. Chương này trình bày một cách
tổng quan về cấu trúc của một trình biên dịch và mối liên hệ giữa nó với các thành
phần khác - “họ hàng” của nó - như bộ tiền xử lý, bộ tải và soạn thảo liên kết,v.v.
Cấu trúc của trình biên dịch được mô tả trong chương là một cấu trúc mức quan
niệm bao gồm các giai đoạn: Phân tích từ vựng, Phân tích cú pháp, Phân tích ngữ
nghĩa, Sinh mã trung gian, Tối ưu mã và Sinh mã đích. Nói một cách đơn giản, trình
biên dịch là một chương trình làm nhiệm vụ đọc một chương trình được viết bằng
một ngôn ngữ - ngôn ngữ nguồn (source language) - rồi dịch nó thành một chương
trình tương đương ở một ngôn ngữ khác - ngôn ngữ đích (target languague). Một
phần quan trọng trong quá trình dịch là ghi nhận lại các lỗi có trong chương trình
nguồn để thông báo lại cho người viết chương trình.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
9

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Hình 1.2 : Một trình biên dịch
(g) 1.3.1 Phân tích từ vựng (Lexical Analysis)
Trong một trình biên dịch, giai đọan phân tích từ vựng sẽ đọc chương
trình nguồn từ trái sang phải (quét nguyên liệu - scanning) để tách ra thành các
thẻ từ (token).
Ví dụ 1.2: Quá trình phân tích từ vựng cho câu lệnh gán position := initial + rate *
60 sẽ tách thành các token như sau:
1. Danh biểu position
2. Ký hiệu phép gán :=
3. Danh biểu initial
4. Ký hiệu phép cộng (+)
5. Danh biểu rate
6. Ký hiệu phép nhân (*)
7. Số 60
Trong quá trình phân tích từ vựng các khoảng trắng (blank) sẽ bị bỏ qua.
(h) 1.3.2 Phân tích cú pháp (Syntax Analysis)
Giai đoạn phân tích cú pháp thực hiện công việc nhóm các thẻ từ của chương
trình nguồn thành các ngữ đoạn văn phạm (grammatical phrase), mà sau đó sẽ được
trình biên dịch tổng hợp ra thành phẩm. Thông thường, các ngữ đoạn văn phạm này
được biểu diễn bằng dạng cây phân tích cú pháp (parse tree) với:
- Ngôn ngữ được đặc tả bởi các luật sinh.
- Phân tích cú pháp dựa vào luật sinh để xây dựng cây phân tích cú pháp.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
10

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Ví dụ 1.3: Giả sử ngôn ngữ đặc tả bởi các luật sinh sau:
Stmt → id := expr
expr → expr + expr | expr * expr | id | number
Với câu nhập: position := initial + rate * 60, cây phân tích cú pháp được xây
dựng như sau:
Hình 1.3 : Một cây phân tích cú pháp
Cấu trúc phân cấp của một chương trình thường được diễn tả bởi quy luật đệ qui.
Ví dụ 1.4:
1) Danh biểu (identifier) là một biểu thức (expr).
2) Số (number) là một biểu thức.
3) Nếu expr1 và expr2 là các biểu thức thì:
expr1 + expr2
expr1 * expr2
(expr)
4) Cũng là những biểu thức. Câu lệnh (statement) cũng có thể định nghĩa đệ qui :
Nếu id1 là một danh biểu và expr2 là một biểu thức thì id1 := expr2 là một
lệnh (stmt).

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
11

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Nếu expr1 là một biểu thức và stmt2 là một lệnh thì while (expr1) do stmt2
và if (expr1) then stmt2: đều là các lệnh. Người ta dùng các qui tắc đệ qui như trên
để đặc tả luật sinh (production) cho ngôn ngữ. Sự phân chia giữa quá trình phân tích
từ vựng và phân tích cú pháp cũng tuỳ theo công việc thực hiện.
(i) 1.3.3 Phân tích ngữ nghĩa (Semantic Analysis)
Giai đoạn phân tích ngữ nghĩa sẽ thực hiện việc kiểm tra xem chương trình
nguồn có chứa lỗi về ngữ nghĩa hay không và tập hợp thông tin về kiểu cho giai
đoạn sinh mã về sau. Một phần quan trọng trong giai đoạn phân tích ngữ nghĩa là
kiểm tra kiểu (type checking) và ép chuyển đổi kiểu.
Ví dụ 1.5: Trong biểu thức position := initial + rate * 60
Các danh biểu (tên biến) được khai báo là real, 60 là số integer vì vậy trình
biên dịch đổi số nguyên 60 thành số thực 60.0
.
Hình 1. 4 : Chuyển đổi kiểu trên cây phân tích cú pháp
(j) 1.3.4 Các giai đoạn của trình biên dịch
Một trình biên dịch được chia thành các giai đoạn, mỗi giai đoạn chuyển
chương trình nguồn từ một dạng biểu diễn này sang một dạng biểu diễn khác.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
12

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


VÍ DỤ: Một cách phân rã điển hình trình biên dịch được trình bày trong hình
:
Hình 1.5 : Các giai đoạn của một trình biên dịch
Việc quản lý bảng ký hiệu và xử lý lỗi được thực hiện xuyên suốt qua tất cả
các giai đoạn. Các giai đoạn mà chúng ta đề cập ở trên là thực hiện theo trình tự
logic của một trình biên dịch. Nhưng trong thực tế, cài đặt các hoạt động của nhiều
hơn một giai đoạn có thể được nhóm lại với nhau. Thông thường chúng được nhóm
thành hai nhóm cơ bản, gọi là: Kỳ đầu (Front end) và kỳ sau (Back end).
1. Kỳ đầu (Front End)
Kỳ đầu bao gồm các giai đoạn hoặc các phần giai đoạn phụ thuộc nhiều vào
ngôn ngữ nguồn và hầu như độc lập với máy đích. Thông thường, nó chứa các giai
đoạn sau: Phân tích từ vựng, Phân tích cú pháp, Phân tích ngữ nghĩa và Sinh mã
trung gian. Một phần của công việc tối ưu hóa mã cũng được thực hiện ở kỳ đầu.
Front end cũng bao gồm cả việc xử lý lỗi xuất hiện trong từng giai đoạn.
2. Kỳ sau (Back End)
Kỳ sau bao gồm một số phần nào đó của trình biên dịch phụ thuộc vào máy
đích và nói chung các phần này không phụ thuộc vào ngôn ngữ nguồn mà là ngôn
ngữ trung gian. Trong kỳ sau, chúng ta gặp một số vấn đề tối ưu hoá mã, phát sinh
mã đích cùng với việc xử lý lỗi và các thao tác trên bảng ký hiệu.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
13

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


1.3.5 Một số thuật toán phân tích cú pháp
(k) 1.3.5.1 Topdown
Phân tích từ trên xuống, từ trái qua phải;
Khi gặp một từ (terminal) thì phân tích nút tiếp theo;
Khi không tương ứng với input word thì quay lui;
(l) 1.3.5.2 Bottom-up
Là một dạng của shift-reduce actions;
Khi gặp vế phải của một luật thì thu gọn thành vế trái;
Khi không phân tích được tiếp thì quay lui;
(m)1.3.5.3 CYK (Cocke-Younger-Kasami)
Văn phạm dạng chuẩn Chomsky (Chomsky Normal Form);
Các luật thuộc một trong 2 dạng:
A->BC
A -> a
Ví dụ:
S->XY
X -> X A | a | b
Y -> A Y | a
A -> a
Phân tích câu “babaa” -> không sinh ra câu
“baaa” -> sinh ra câu

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
14

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Xác định các đặc điểm sau đây:
1)Sinh ra giá trị một nút như thế nào?
A[i,j] <- ? + ?
2)Lưu lại đường đi như thế nào để sinh lại cây
Tính nhập nhằng: Một A[,] có thể có nhiều tag, mỗi tag lại được dẫn xuất bằng
nhiều cách.
3)Tại sao thuật toán CYK lại cần văn phạm dạng chuẩn Chomsky.
Phân tích câu:
“book that flight”
“book the flight through Houston”

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
15

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Chuyển từ văn phạm CFG sang văn phạm dạng chuẩn Chomsky
1) A->BCD
A->XD
X->BC
2) Bỏ luật dạng A -> B
Với mọi B -> , sinh luật A ->

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
16

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Hình 1.6. Thử sinh ra một văn phạm tương ứng
1.4 Các ứng dụng của xử lý ngôn ngữ tự nhiên
1. Nhận dạng tiếng nói (speech recognition): Từ sóng tiếng nói, nhận biết và
chuyển chúng thành dữ liệu văn bản tương ứng. Giúp thao tác của con người trên
các thiết bị nhanh hơn và đơn giản hơn, chẳng hạn thay vì gõ một tài liệu nào đó
bạn đọc nó lên và trình soạn thảo sẽ tự ghi nó ra. Đây cũng là bước đầu tiên cần
phải thực hiện trong ước mơ thực hiện giao tiếp giữa con người với robot. Nhận
dạng tiếng nói có khả năng trợ giúp người khiếm thị rất nhiều.
2. Tổng hợp tiếng nói (speech synthesis): Từ dữ liệu văn bản, phân tích và
chuyển thành tiếng người nói. Thay vì phải tự đọc một cuốn sách hay nội dung một
trang web, nó tự động đọc cho chúng ta. Giống như nhận dạng tiếng nói, Tổng hợp
tiếng nói là sự trợ giúp tốt cho người khiếm thị, nhưng ngược lại nó là bước cuối
cùng trong giao tiếp giữa người với robot.
3. Nhận dạng chữ viết (optical character recognition, OCR): Từ một văn bản
in trên giấy, nhận biết từng chữ cái và chuyển chúng thành một tệp văn bản trên
máy tính. có hai kiểu nhận dạng: Thứ nhất là nhận dạng chữ in như nhận dạng chữ
trên sách giáo khoa rồi chuyển nó thành dạng văn bản điện tử như dưới định dạng

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
17

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


doc của Microsoft Word chẳng hạn. Phức tạp hơn là nhận dạng chữ viết tay, có khó
khăn bởi vì chữ viết tay không có khuôn dạng rõ ràng thay đổi từ người này sang
người khác.Với chương trình nhận dạng chữ viết in có thể chuyển hàng ngàn đầu
sách trong thư viện thành văn bản điện tử trong thời gian ngắn. Nhận dạng chữ viết
của con người có ứng dụng trong khoa học hình sự và bảo mật thông tin (nhận dạng
chữ ký điện tử).
4. Dịch tự động (machine translation): Từ một tệp dữ liệu văn bản trong một
ngôn ngữ (tiếng Anh chẳng hạn), máy tính dịch và chuyển thành một tệp văn bản
trong một ngôn ngữ khác. Một phần mềm điển hình về tiếng Việt của chương trình
này là Evtrans của Softex, dịch tự động từ tiếng Anh sang tiếng Việt và ngược lại,
phần mềm từng được trang web vdict.com mua bản quyền, đây cũng là trang đầu
tiên đưa ứng dụng này lên mạng. Có hai công ty tham gia vào lĩnh vực này cho
ngôn ngữ tiếng Việt là công ty Lạc Việt (công ty phát hành từ điển Lạc Việt) và
Google.
5. Tóm tắt văn bản (text summarization): Từ một văn bản dài (mười trang
chẳng hạn) máy tóm tắt thành một văn bản ngắn hơn (một trang) với những nội
dung cơ bản.
6. Tìm kiếm thông tin (information retrieval): Từ một nguồn rất nhiều tệp
văn bản hay tiếng nói, tìm ra những tệp có nội dung liên quan đến một vấn đề (câu
hỏi) ta cần biết (hay trả lời). Điển hình của công nghệ này là Google, một hệ tìm
kiếm thông tin trên Web, mà hầu như chúng ta đều dùng thường xuyên. Cần nói
thêm rằng mặc dù hữu hiệu hàng đầu như vậy, Google mới có khả năng cho chúng
ta tìm kiếm câu hỏi dưới dạng các từ khóa (keywords) và luôn “tìm” cho chúng ta
rất nhiều tài liệu không liên quan, cũng như rất nhiều tài liệu liên quan đã tồn tại thì
Google lại tìm không ra.
7. Trích chọn thông tin (information extraction): Từ một nguồn rất nhiều tệp
văn bản hay tiếng nói, tìm ra những đoạn bên trong một số tệp liên quan đến một
vấn đề (câu hỏi) ta cần biết hay trả lời. Một hệ trích chọn thông tin có thể “lần” vào

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
18

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


từng trang Web liên quan, phân tích bên trong và trích ra các thông tin cần thiết, nói
gọn trong tiếng Anh để phân biệt với tìm kiếm thông tin là “find things but not
pages”.
8. Phát hiện tri thức và khai phá dữ liệu văn bản (knowledge discovery and
text data mining): Từ những nguồn rất nhiều văn bản thậm chí hầu như không có
quan hệ với nhau, tìm ra được những tri thức trước đấy chưa ai biết. Đây là một vấn
đề rất phức tạp và đang ở giai đoạn đầu của các nghiên cứu trên thế giới.
- 1-3 thuộc lĩnh vực xử lý tiếng nói và xử lý ảnh (speech and image processing),
- 4-5 thuộc lĩnh vực xử lý văn bản (text processing),
- 6-8 thuộc lĩnh vực khai phá văn bản và Web (text and Web mining).

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
19

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Chương 2 : Ứng dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên trong dịch máy
nghiên cứu và phát triển hơn 50 năm qua, song vẫn tồn tài nhiều vấn đề cần nghiên
cứu. Ở Việt Nam, dịch máy đã được nghiên cứu hơn 20 năm, nhưng các sản phẩm
dịch máy hiện tại cho chất lượng dịch còn hạn chế. Hiện nay, dịch máy được phân
chia thành một số phương pháp như: dịch máy trên cơ sở luật, dịch máy thống kê và
dịch máy trên cơ sở ví dụ. Do những khác biệt về ngữ hệ, khác biệt về văn hóa và
thiếu vắng nguồn tài nguyên, nên các phương pháp dịch máy hiện hữu thường gặp
trở ngại khi áp dụng vào cặp ngôn ngữ Anh-Việt.
Phương pháp dịch máy trên cơ sở luật cần phải xây dựng hệ thống luật cú
pháp, ngữ nghĩa và phải có một từ điển khá đầy đủ thông tin cho các mục từ như
ngữ nghĩa, ngữ dụng… Để thực hiện được phương pháp dịch máy trên cơ sở luật,
người ta cần nhiều thời gian và tiền bạc nhưng sản phẩm dịch vẫn không đạt độ
chính xác như mong đợi. Dịch máy bằng phương pháp thống kê chưa có nhiều
nghiên cứu áp dụng cho cặp Anh-Việt. Do sự khác biết khá lớn về cấu trúc cú pháp
của câu và nguồn ngữ liệu song ngữ chuẩn, nên ảnh hưởng đến chất lượng đối sánh
từ Anh-Việt, mà kết quả của đối sánh từ lại quyết định đến chất lượng dịch. Phương
pháp dịch máy trên cơ sở ví dụ truyền thống sử dụng các câu mẫu. Các câu này
được lưu trữ trên cơ sở dữ liệu với đầy đủ các thông tin như cây chú giải, các liên
kết giữa các thành phàn của hai câu thuộc hai ngôn ngữ. Phương pháp này cũng cần
tập luật cú pháp của các ngôn ngữ nguồn để xây dựng cơ sở dữ liệu cho mẫu câu ví
dụ. Sự khác biệt từ sẽ được xác định thông qua từ điển phân lớp, câu nhập sẽ được
phân tích bằng tập luật cú pháp và xác định cặp cây cú pháp của câu nguồn và cây
đích. Dịch máy dựa trên ngữ liệu đang được áp dụng vào nhiều hệ thống dịch tự
động trong những năm gần đây, việc lấy đúng được cặp ánh xạ đích và nguồn một
cách tự dộng là một yêu cầu thiết yếu cho các phương pháp dịch dựa trên ngữ liệu.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
20

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2.1 Xây dựng từ điển Tiếng Việt cho máy tính
Trong xử lí ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing), từ điển cho
máy tính (Machine Readable Dictionary - MRD) là một dạng tài nguyên thiết yếu
cho các bài toán phân tích ngôn ngữ từ đơn giản đến phức tạp. Một kho từ vựng
chất lượng tốt phải cung cấp được cho các hệ thống xử lí ngôn ngữ tự nhiên các
thông tin ngôn ngữ ở nhiều tầng bậc khác nhau như hình thái, ngữ pháp, ngữ
nghĩa, tốt hơn nữa là có thể phục vụ cả các hệ thống xử lí đơn ngữ và đa ngữ.
Một mục từ của từ điển điện tử thường cung cấp tri thức về chính tả, ngữ âm,
từ nguyên, cấu tạo từ, khả năng kết hợp, quan hệ ngữ pháp, quan hệ ngữ nghĩa, v.v.
(Vũ Xuân Lương, 2002) của từ ngữ. Những tri thức này tuỳ thuộc vào từng ngôn
ngữ và tuỳ thuộc vào từng mục đích sử dụng mà có thể có những yêu cầu thể hiện
khác nhau. Nhưng nhìn trên tổng thể, một từ điển như vậy phải được xây dựng dựa
trên những nét phổ quát cho mọi ngôn ngữ. Mục đích của phần này là đưa ra lí do
lựa chọn mô hình biểu diễn thông tin và cách thức biểu diễn thông tin trong từ điển.
Các thông tin mô tả được thể hiện trên 3 bình diện: hình thái học, cú pháp học và
ngữ nghĩa học.
Hình 2.1. Cấu trúc tổng quát của một mục từ

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
21

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2.1.1 Thông tin hình thái (Morphology)
Từ của tiếng Việt, trong cấu tạo, không có căn tố và phụ tố; trong ngữ
nghĩa, không có các ý nghĩa thuộc phạm trù hình thái; trong hoạt động tạo câu, các
mối liên hệ ngữ pháp không biểu hiện ở sự biến hình mà biểu hiện bằng trật tự từ.
Vì lẽ đó, khi xét về tính hình thái của tiếng Việt, thông thường chỉ xét về vấn đề
cấu tạo từ.
Thông tin về cấu tạo từ khi đươc kết hợp với thông tin cú pháp và ngữ nghĩa
sẽ có ích cho các nghiên cứu về tách từ, đoán định đơn vị từ trong văn bản tiếng
Việt. Chẳng hạn đoán định cụm từ và từ (sữa bò và bò sữa, tấm vải và vải tấm, xay
máy và máy xay…), đoán định cơ chế sinh từ láy,v.v. Trong từ điển xây dựng, các
dạng cấu tạo từ được chú ý như sau:
- từ đơn: simple word
- từ ghép: composite word
- từ láy: reduplicative word
- từ vay mượn: borrowed word
- từ tắt: abbreviation
- kí hiệu: symbol
Hình 2.2. Thông tin hình thái của “bàn”
Thông tin hình thái được mô tả trong từ điển chỉ mới dừng lại ở mức gán
nhãn bậc một cho mỗi đơn vị từ vựng, các thông tin ở mức sâu hơn sẽ được nghiên
cứu sau.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
22

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2.1.2 Thông tin cú pháp (Syntactics)
Thông tin về từ loại (category)
Các từ thường có chung đặc điểm ngữ pháp và ý nghĩa khái quát, như danh
từ, động từ, tính từ, v.v. Mỗi loại từ như vậy phản ánh khả năng kết hợp và chức
năng cú pháp khác nhau. Chẳng hạn khi tạo câu, nếu vị ngữ là danh từ thì phải dùng
là, ngược lại nếu vị ngữ là tính từ thì không cần là (Nguyễn Kim Thản, 1997): đây
là quyển sách; sách này hay quá. Việc phân định các loại từ là nhằm mục đích tạo
câu cho đúng, do vậy việc mô tả chúng là có ý nghĩa. Trong từ điển đề cập đến 14
loại sau:
idPOS vnPOS enPOS symbolPOS
1 Danh từ Noun N
2 Động từ Verb V
3 Tính từ Adjective A
4 Số từ Numeral M
5 Định từ Determiner D
6 Đại từ Pronuon P
7 Phụ từ Adverb R
8 Giới từ Preposition O
9 Liên từ Conjunction C
10 Trợ từ Auxiliary word I
11 Cảm từ Emotivity word E
12 Yếu tố cấu tạo từ Component stem S
13 Từ tắt Abbreviation Y
14 Không xác định Undetermined U

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
23

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2.1.3. Thông tin ngữ nghĩa (Semantics)
2.1.3.1. Ràng buộc logic (logical constraint)
Các ngôn ngữ có thể có một hệ thống từ loại ngữ nghĩa căn bản giống nhau.
Có hai loại ngữ nghĩa lớn, một loại biểu thị thực thể (thể từ) và một loại biểu thị
thuộc tính của thực thể hoặc thuộc tính của thuộc tính (gọi là thuộc từ - mang ý
nghĩa trừu tượng). Đại từ và phần lớn danh từ là thể từ, nhưng cũng có nhiều danh
từ là thuộc từ (danh từ chỉ tình cảm, màu sắc, hình dáng, v.v.) (Hoàng Phê, 2008).
Trong hai loại lớn lại phân chia ra thành các loại nhỏ, trong mỗi loại nhỏ lại được
phân chia ra loại nhỏ hơn. Từ điển tổ chức từ loại ngữ nghĩa theo mô hình quan hệ
hình cây, gần 100 tiểu loại. Cây ngữ nghĩa này được tham khảo từ dự án TCL (Thai
Computational Lexicon) (Charoenporn, 2004) có hơn 60.000 mục từ Thái – Anh,
được mô tả trên 3 bình diện: hình thái học, cú pháp học và ngữ nghĩa học, v.v...
Hình 2.3: Cây ngữ nghĩa trong từ điển

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
24

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Như vậy, mỗi đơn vị từ vựng trong từ điển ngoài việc được gán nhãn từ loại
ngữ pháp (học sinh – Nc) còn được gán thêm một nhãn từ loại ngữ nghĩa (học sinh
– Person). Việc làm này giúp cho việc phân loại từ được triệt để hơn, hoặc giúp
cho việc phân tích cú pháp được sâu sắc hơn. Cây ngữ nghĩa được chi tiết trong
bảng Phụ lục 1.
2.1.3.2. Ràng buộc ngữ nghĩa (semantic constraint)
Trong quá trình tạo câu, ngoài việc câu phải có đầy đủ các thành phần (đúng
ngữ pháp) còn đòi hỏi các thành phần câu phải có mối liên kết, ràng buộc ngữ
nghĩa lẫn nhau. Chỉ có xác lập được mối liên kết, ràng buộc ngữ nghĩa thì mới nhận
ra được câu “xe ăn cơm” là không bình thường.
Hình 2.4 Thông tin ngữ nghĩa của “bắt” đòi hỏi hai bổ ngữ.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
25

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Do có vai trò quan trọng trong tiến trình phân tích ngôn ngữ nên các thông
tin về semantic constraint và logical constraint thường được sử dụng để tạo ra các
bộ luật phân tích cú pháp.
2.2 Khảo sát một số phương pháp gán nhãn từ loại
Gắn nhãn từ loại là việc xác định các chức năng ngữ pháp của từ trong câu. Đây
là bước cơ bản trước khi phân tích sâu văn phạm hay các vấn đề xử lý ngôn ngữ phức
tạp khác. Thông thường, một từ có thể có nhiều chức năng ngữ pháp, ví dụ: trong câu
“con ngựa đá đá con ngựa đá”, cùng một từ “đá” nhưng từ thứ nhất và thứ ba giữ chức
năng ngữ pháp là danh từ, nhưng từ thứ hai lại là động từ trong câu.
Một số hướng tiếp cận chính trong gắn nhãn từ loại tiếng Anh bao gồm: gắn
nhãn dựa trên mô hình Markov ẩn (HMM); các mô hình dựa trên bộ nhớ Daelemans
, 1996) ; mô hình dựa trên luật (Transformation Based Learning, Brill, 1995);
Maximum Entropy; cây quyết định (Schmid, 1994a); mạng nơ-ron(Schmid, 1994b),
v.v. Trong các hướng tiếp cận đó, phương pháp dựa trên học máy được đánh giá rất
tốt.
Vấn đề gắn nhãn từ loại tiếng Việt có nhiều khó khăn, ngoài khó khăn về đặc
trưng riêng về ngôn ngữ, gắn nhãn từ loại tiếng Việt hiện còn rất thiếu các kho dữ
liệu chuẩn như Brown hay Penn Treebank trong tiếng Anh cho quá trình so sánh
đánh giá. Sau đây tác giả xin giới thiệu 2 phương pháp gán nhãn từ loại tiếng Việt
dựa trên phương pháp học máy thống kê (Maximum Entropy và CRFs) - hướng tiếp
cận được đánh giá rất tốt trong tiếng Anh.
2.2.1 Phương pháp Maximum Entropy
Tư tưởng chính của Maximum Entropy là “ngoài việc thỏa mãn một số rang
buộc nào đó thì mô hình càng đồng đều càng tốt”. Để rõ hơn về vấn đề này, ta hãy
cùng xem xét bài toán phân lớp gồm có 4 lớp. Ràng buộc duy nhất mà chúng ta chỉ
biết là trung bình 40% các tài liệu chứa từ “professor” thì nằm trong lớp faculty. Trực
quan cho thấy nếu có một tài liệu chứa từ “professor” chúng ta có thể nói có

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
26

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


40% khả năng tài liệu này thuộc lớp faculty, và 20% khả năng cho các khả năng
còn lại (thuộc một trong 3 lớp còn lại).
Mặc dù maximum entropy có thể được dùng để ước lượng bất kì một phân
phối xác suất nào, chúng ta xem xét khả năng maximum entropy cho việc gán
nhãn dữ liệu chuỗi. Nói cách khác, ta tập trung vào việc học ra phân phối điều kiện
của chuỗi nhãn tương ứng với chuỗi (xâu) đầu vào cho trước.
Trong maximum entropy, người ta dùng dữ liệu huấn luyện để xác định các
ràng buộc trên phân phối điều kiện. Mỗi ràng buộc thể hiện một đặc
trưng nào đó của dữ liệu huấn luyện. Mọi hàm thực trên chuỗi đầu vào
và chuỗi nhãn có thể
được xem như là đặc trưng . Maximum Entropy cho phép chúng ta giới hạn
các phân phối mô hình lý thuyết gần giống nhất các giá trị kì vọng cho các
đặc trưng này trong dữ liệu huấn luyện D.Vì thế người ta đã mô hình hóa xác
suất P(o | s) như sau (ở đây, o là chuỗi đầu vào và s là chuỗi nhãn đầu ra)
Ở đây là một đặc trưng, i là một tham số cần phải ước lượng và
Z(o) là thừa số chuẩn hóa đơn giản nhằm đảm bảo tính đúng đắn của định nghĩa
xác suất (tổng xác suất trên toàn bộ không gian bằng 1)
Một số phương pháp huấn luyện mô hình từ dữ liệu học bao gồm: IIS
(improved iterative scaling), GIS, L-BFGS.
2.2.2 Phương pháp Conditional Random Fields (CRFs)
CRFs là mô hình trạng thái tuyến tính vô hướng (máy trạng thái hữu hạn
được huấn luyện có điều kiên) và tuân theo tính chất Markov thứ nhất. CRFs đã
được chứng minh rất thành công cho các bài toán gán nhãn cho chuỗi như tách từ,
gán nhãn cụm từ, xác định thực thể, gán nhãn cụm danh từ, etc.
fi(o, s)
fi(o, s)

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
27

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Gọi o = (o1, o2, …, oT) là một chuỗi dữ liệu quan sát cần được gán nhãn. Gọi S
là tập trạng thái, mỗi trạng thái liên kết với một nhãn l∈L . Đặt s = (s1, s2,…, sT) là
một chuỗi trạng thái nào đó, CRFs xác định xác suất điều kiện của một chuỗi trạng
thái khi biết chuỗi quan sát như sau:
Gọi Z(o) =
T
k f k (st
'
1 ,st
'
, o, t) là thừa số chuẩn hóa trên toàn bộ
s' exp
t 1 k
các chuỗi nhãn có thể. f k xác định một hàm đặc trưng và k là trọng số liên kết với
mỗi đặc trưng f k . Mục đích của việc học máy với CRFs là ước lượng trọng số này.
Ở đây, ta có hai đặc trưng f k : đặc trưng trạng thái (per-state) và đặc trưng chuyển
(transition).
Ở đây δ là Kronecker-δ. Mỗi đặc trưng trạng thái (2) kết hợp nhãn l của
trạng thái hiện tại st và một từ ngữ cảnh - một hàm nhị phân xk (o,t) xác định các
ngữ cảnh quan trọng của quan sát o tại vị trí t. Một đặc trưng chuyển (3) biểu diễn
sự phụ thuộc chuỗi bằng cách kết hợp nhãn l '
của trạng thái trước st 1 và nhãn l của
trạng thái hiện tại st .
Người ta thường huấn luyện CRFs bằng cách cực đại hóa hàm likelihood
theo dữ liệu huấn luyện sử dụng các kĩ thuật tối ưu như L-BFGS. Việc lập luận
(dựa trên mô hình đã học) là tìm ra chuỗi nhãn tương ứng của một chuỗi quan sát
đầu vào. Đối với CRFs, người ta thường sử dụng thuật toán quy hoạch động điển
hình là Viterbi để thực hiện lập luận với dữ liệu mới.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
28

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


2.3 Ngữ pháp tiếng Việt
2.3.1 Cấu tạo và phân loại từ trong tiếng Việt
Trong tiếng Việt thì âm tiết là một thứ đơn vị ngữ âm học, nó là kết quả sự
kết hợp một âm hay nhiều âm với một thanh điệu nào đó theo quy tắc tổ chức của
ngữ âm tiếng Việt. Âm tiết hay còn gọi là tiếng là đơn vị cơ sở của cấu tạo ngữ pháp
ngôn ngữ Việt. Tiếng có cấu tạo bằng một âm tiết và tham gia vào hệ thống ngôn
ngữ với tư cách một thành tố trong các cơ chế cấu tạo từ ( từ đơn, từ láy, từ
ghép…).
Ngoài tiếng là đơn vị cơ sở của cấu tạo ngữ pháp Việt Nam, cần phải nhắc
đến từ, cái có thể dùng làm đơn vị trung tâm của ngữ pháp Việt Nam. Là đơn vị nhỏ
nhất mà có nghĩa và hoạt động tự do trong câu, từ chi phối toàn bộ cú pháp tiếng
Việt, đảm nhiệm và san sẻ các chức năng cú pháp trong câu và góp phần đưa câu
vào các cấu tạo ngôn ngữ lớn hơn câu. Từ có thể được xem xét từ những góc độ
khác nhau: từ phía ngữ âm học, từ phía ngữ nghĩa, từ phía ngữ pháp học, từ phía
cách sử dụng… Trong số đó, việc xem xét từ từ góc độ ngữ pháp học là xem xét
phối hợp mặt ngữ âm và mặt ngữ nghĩa.
Thực trạng của từ tiếng Việt cho ta nhiều cách tiếp cận về cấu tạo ngữ pháp
của chúng. Những cách tiếp cận này không bài xích lẫn nhau mà có tác dụng bổ
sung cho nhau, giúp bao quát được toàn bộ vốn từ tiếng Việt. Nếu chỉ dừng lại ở
một cách tiếp cận nào đó chúng ta sẽ vấp phải hoặc tính sơ lược hoặc sự cưỡng chết
hiện thực ngôn ngữ. Nói cách khác, bản thân tính phức tạp của đối tượng nghiên
cứu, tính mâu thuẫn nội tại của sự vật đòi hỏi sự phối hợp những cách tiếp cận
chung và riêng có phần khác nhau để làm bộc lộ đối tượng đến mức độ cần thiết.
Chúng ta có thể hình dung cấu tạo của từ tiếng Việt như trong lược đồ sau:

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
29

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Từ
Từ đơn Từ phức
( một tiếng ) ( nhiều tiếng )
Từ láy Từ ngẫu kết Từ ghép
Từ đơn tố Từ đa tố
Lược đồ 2.1 : Phân loại từ trong tiếng Việt dựa trên cấu tạo từ
2.3.2 Cụm từ tiếng Việt
Từ kết hợp với từ một cách có tổ chức và có ý nghĩa làm thành những tổ hợp
từ, tức là những kiến trúc lớn hơn từ. Mỗi từ trong tổ hợp từ là một thành tố. Tổ hợp
từ có thể là một câu, có thể là một kiến trúc tương đương với câu nhưng chưa thành
câu, cũng có thể là một đoạn có nghĩa của câu. Các tổ hợp từ chưa thành câu được
gọi chung là tổ hợp từ tự do. Về nguyên tắc, tổ hợp từ tự do có thể chứa kết từ ở đầu
để chỉ chức vụ ngữ pháp của toàn bộ phần còn lại trong tổ hợp từ này. Những tổ
hợp từ có kết từ ở đầu như vậy mang tên là giới ngữ. Trái lại, tổ hợp từ tự do không
chứa kết từ chỉ chưc vụ ngữ pháp như vậy được gọi là cụm từ. Vậy cụm từ là những
kiến trúc gồm hai từ trở lên kết hợp tự do với nhau theo những quan hệ ngữ pháp
hiển hiện nhất định và không chứa kết từ ở đầu (để chỉ chức vụ ngữ pháp của kiến
trúc này).

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
30

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Có thể phân loại các cụm từ trong tiếng Việt theo bảng sau:
Bảng 2.1. Nhãn cụm từ tiếng Việt
Tên Chú thích
NP Cụm danh từ
VP Cụm động từ
ADJP Cụm tính từ
ADVP Cụm phó từ
PP Cụm giới từ
QP Cụm từ chỉ số lượng
a) Cụm danh từ
Cụm danh từ là tổ hợp từ tự do không có kết từ đứng đầu, có quan hệ chính phụ
giữa thành tố chính với thành tố phụ, và thành tố chính là danh từ.
Cấu tạo chung của cụm danh từ gồm có 3 phần : phần trung tâm, phần phụ trước
và phần phụ sau. Tại phần trung tâm thường là một danh từ hoặc một ngữ danh từ.
Ngữ danh từ gồm một danh từ chỉ loại đứng trước và một danh từ chỉ sự vật hay
một động từ, tính từ chỉ hoạt động, trạng thái, tính chất, quan hệ đứng sau, và cả hai
cùng gộp lại để chỉ một sự vật. Trong phần phụ trước người ta đã xác định được ba
vị trí khác nhau sắp xếp theo một trật tự nhất định. Ở phần phụ sau thường nhận
được hai vị trí có trật tự ổn định. Phần phụ trước cụm danh từ thường dùng chỉ yếu
tố số lượng của sự vật nêu ở trung tâm, phần phụ sau chủ yếu dùng chỉ yếu tố chất
lượng của sự vật nêu ở thành phần trung tâm.
Phần phụ trước(-1,-2,-3) Phân trung tâm (0) Phần phụ sau (1,2)

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
31

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Ví dụ :
tất cả những cái con mèo đen ấy
-3 -2 -1 0 1 2
- vị trí 0 là vị trí của danh từ chính
- vị trí -1 là vị trí của từ chỉ xuất cái
- vị trí -2 là vị trí của từ chỉ số lượng : một, hai…; vài, ba, dăm, dăm ba…;
mỗi, từng, mọi…; những, các, một…; mấy…
- vị trí -3 là vị trí của từ chỉ tổng lượng : tất cả, hết thảy, cả…
- vị trí 1 là vị trí của từ nêu đặc trưng miêu tả có thể gặp nhiều loại từ khác
nhau như: danh từ, động từ, tính từ, số từ, đại từ và thời vị từ, ví dụ: phòng
tạp chí, phòng đọc, phòng hẹp, phòng 14, phòng ngoài, phòng
(của) chúng tôi, chuyến trước…
- vị trí 2 là vị trí của từ chỉ định : cái máy này, quả táo kia…
b) Cụm động từ
Cụm động từ là tổ hợp từ tự do không có kết từ đứng đầu, có quan hệ chính phụ
giữa thành tố chính với thành tố phụ, và thành tố chính là động từ.
Cấu tạo chung của cụm động từ gồm có 3 phần: phần trung tâm, phần phụ trước,
phần phụ sau. Ở phần trung tâm có thể gặp một động từ hoặc những tổ hợp gồm
nhiều động từ. Các thành tố phụ của cụm động từ có thể chia thành hai loại: thành
tố phụ là các phụ từ và thành tố phụ là các thực từ. Thành tố phụ từ chuyên biểu thị
mối quan hệ của hành động, trạng thái… nêu ở động từ - thành tố chính với thời
gian và biểu thị cái thể trạng của hành động, trạng thái… Thành tố phụ thực từ có
tác dụng mở rộng nội dung ý nghĩa của hành động, trạng thái…nêu ở động từ -
thành tố chính, cụ thể là cho biết cách thức, môi trường không gian, thời gian, đối
tượng chịu tác dụng của động từ làm thành tố chính hay tác động đến động từ làm
thành tố chính.
Tại phần phụ trước cụm động từ, tập hợp chủ yếu loại thành tố phụ là phụ từ chỉ
mối quan hệ với thời gian, tại phần phụ sau tập hợp chủ yếu các thành tố phụ thực

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
32

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


từ mở rộng nội dung động từ. Như vậy, có thể nói, về cơ bản phần phụ trước của
cụm động từ có tác dụng định tính mối quan hệ về thời gian và thể trạng của hành
động, trạng thái nêu ở động từ thành tố chính. Phần phụ sau về cơ bản có tác dụng
mở rộng nội dung từ vựng của động từ.
c) Cụm tính từ
Cụm tính từ là tổ hợp từ tự do không có kết từ đứng đầu, có quan hệ chính phụ
giữa thành tố chính với thành tố phụ, và thành tố chính là tính từ.
Cấu tạo chung của cụm tính từ cũng gồm có 3 phần: phần trung tâm, phần
phụ trước, phần phụ sau.
Các thành tố phụ của cụm tính từ gồm có hai loại: thành tố phụ là phụ từ
và thành tố phụ là thực từ.
Phần lớn những thành tố phụ là phụ từ xuất hiện ở cụm động từ đồng thời cũng
có thể làm thành tố phụ trong cụm tính từ. Cụ thể như: đã, sẽ, đang, vừa, cũng,
đều, mới, vẫn, cứ, cùng… với tư cách thành tố phụ trước; rồi với tư cách là thành tố
phụ sau. Một vài thành tố phụ có tác dụng đánh dấu từ loại động từ, không thể xuất
hiện hoặc chỉ xuất hiện với những điều kiện nhất định ở cụm tính từ như: hãy,
đừng, ( thành tố phụ trước ), đã ( thành tố phụ sau ).

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
33

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Article III. Chương 3: Chương trình thực nghiệm
3.1 Giới thiệu ngôn ngữ VB 6.0
3.1.1 Giới thiệu
Visual Basic 6.0 (VB) là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, trực quan
trên môi trường Windows. VB cung cấp một bộ công cụ hoàn chỉnh để đơn giản hóa
việc triển khai lập trình ứng dụng, có thể nói đây là cách nhanh và tốt nhất để học và
lập trình ứng dụng trên Microsoft Windows.
Phần "Visual- Trực quan" đề cập đến phương pháp được sử dụng để tạo giao
diện đồ họa người dùng (GUI - Graphical User Interface). VB có sẵn rất nhiều
những bộ phận trực quan gọi là các điều khiển (Controls) mà người lập trình có thể
sắp đặt vị trí và quyết định các đặc tính của chúng trên một khung giao diện màn
hình, gọi là form. Việc thiết kế các giao diện người dùng ứng dụng trên VB có thể
hình dung đơn giản như việc vẽ giao diện trên Word hoặc trên Paint Prush của
Windows.
Phần "Basic" đề cập đến ngôn ngữ BASIC (Beginners All-Purpose Symbolic
Instruction Code), một ngôn ngữ lập trình đơn giản, dễ học, được viết ra cho các
khoa học gia- những người không có thì giờ để học lập trình điện toán sử dụng. Tuy
nhiên, ngôn ngữ Basic trong VB đã được cải thiện rất nhiều để phù hợp với phong
cách lập trình hiện đại.
3.1.2 Lập trình VB căn bản
Các thành phần liên quan đến lập trình căn bản trên VB.
- Các kiểu dữ liệu trong VB;
- Sử dụng biến và hằng;
- Các cấu trúc lập trình căn bản;
- Kỹ thuật chương trình con;
- Cách thức soạn thảo chương trình;
- Kỹ thuật bắt lỗi và xử lý lỗi trên VB.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
34

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.1.3.1 Kiểu dữ liệu - biến và hằng
a. Kiểu dữ liệu
Cũng như các ngôn ngữ lập trình khác, VB đều hỗ trợ các kiểu dữ liệu cơ
bản.
Dưới đây giới thiệu chi tiết về từng kiểu.
Boolean
Kiểu lô gíc, tương tự kiểu Boolean trên Pascal. Kiểu này chiếm 2 byte bộ
nhớ; chỉ nhận một trong 2 giá trị là: Yes – No hoặc True – False hoặc đôi khi thể
hiện dưới dạng số 0 tương đương với False, True tương ứng với bất kỳ số nào khác
0. Khi lập trình CSDL, kiểu Boolean tương ứng với kiểu Yes/No trong bảng dữ
liệu.
Byte
Kiểu số nguyên dương trong phạm vi từ 0..255. Kiểu này chiếm 1 byte bộ
nhớ.
Integer
Kiểu nguyên, có giá trị trong khoảng -32768...32767. Kiểu này chiếm 2 bytes
bộ nhớ.
Long
Kiểu số nguyên dài, có giá trị trong khoảng 2,147,483,648 .. 2,147,483,647.
Kiểu này chiếm 4 bytes bộ nhớ.
Single
Kiểu số thực, có giá trị trong khoảng 1.401298E-45 to 3.402823E38. Chiếm
4 bytes bộ nhớ.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
35

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Double
Kiểu số thực có độ lớn hơn kiểu Single, có giá trị trong khoảng
4.94065645841247E-324 to 1.79769313486232E308. Chiếm 8 bytes bộ nhớ.
Currency
Kiểu tiền tệ. Bản chất là kiểu số, độ lớn 8 bytes, có giá trị trong khoảng -
922,337,203,685,477.5808 to 922,337,203,685,477.5807. Đặc biệt, kiểu này luôn có
ký hiệu tiền tệ đi kèm.
String
Kiểu xâu ký tự. Kiểu này tương ứng với kiểu String trong Pascal, tương ứng
với kiểu Text trong VB. Độ lớn tối đa 255 bytes tương đương với khả năng xử lý
xâu dài 255 ký tự.
Variant
Variant là kiểu dữ liệu không tường minh. Biến kiểu này có thể nhận bất kỳ
một giá trị nào có thể. Ví dụ:
Dim a As Variant
a = 123
a = “Nguyễn Văn Thành”
Hoàn toàn không có lỗi.
Người ta thường khai báo biến kiểu Variant trong những trường hợp phải xử
lý biến đó mềm dẻo. Khi thì biến nhận giá trị kiểu này, khi thì nhận giá trị và xử lý
theo kiểu dữ liệu khác.
Object
Object là một loại biến kiểu Variant, chiếm dung lượng nhớ 4 bytes, dùng để
tham chiếu tới một loại đối tượng (Object) nào đó trong khi lập trình. Tất nhiên
muốn khai báo biến Object kiểu nào, phải chắc chắn đối tượng đó đã được đăng ký
vào thư viện tham chiếu VB bởi tính năng Project | Reference.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
36

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b. Biến
b.1. Biến – khai báo biến
Biến (Variable) là thành phần của một ngôn ngữ lập trình, giúp xử lý dữ liệu
một cách linh hoạt và mềm dẻo.
Thông thường trong các ngôn ngữ lập trình, mỗi biến khi tồn tại phải được định
kiểu, tức là phải nhận một kiểu dữ liệu xác định. Tuy nhiên trong VB thì không,
mỗi biến có thể định kiểu (được khai báo trước khi sử dụng) hoặc không định kiểu
(không khai báo vẫn sử dụng được). Trong trường hợp này biến đó sẽ tự nhận kiểu
giá trị Variant.
Biến có thể được khai báo bất kỳ ở đâu trong phần viết lệnh của VB. Tất
nhiên, biến có hiệu lực như khai báo chỉ bắt đầu từ sau lời khai báo và đảm bảo
phạm vi hoạt động như đã qui định. Vì biến trong VB hoạt động rất mềm dẻo, nên
có nhiều cách khai báo biến như:
Ví dụ 1: Khai báo biến i kiểu Integer
Dim i As Interger
Ví dụ 2: Khai báo biến i kiểu Integer, st kiểu String độ dài 15 ký tự
Dim i As Integer, st As String*15
b.2. Phạm vi biến
Như chúng ta đã biết, mỗi biến sau khi được khai báo nó sẽ nhận một kiểu dữ
liệu và có một phạm vi hoạt động, tức là lời khai báo biến chỉ có tác dụng trong
những vùng đã được chỉ định; ngoài vùng chỉ định đó biến sẽ không có tác dụng,
nếu có tác dụng sẽ theo nghĩa khác (biến cục bộ kiểu Variant chẳng hạn). Biến cục
bộ:
Biến cục bộ được khai báo sau từ khoá Dim, nó chỉ có tác dụng trong một
chương trình con, cục bộ trong một form hoặc một module nào đó. Dưới đây sẽ chỉ
ra 3 trường hợp biến cục bộ này:

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
37

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


- Trong một chương trình con, nếu nó được khai báo trong chương trình con
đó;
- Trong cả một Form, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Form đó;
- Trong cả một Reports, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Report đó;
- Trong cả một Modules, nếu nó được khai báo trong phần Decralations của
Modules đó;
* Biến chỉ có tác dụng sau lệnh khai báo Dim
Biến toàn cục:
Biến toàn cục được khai báo sau cụm từ khoá Public, nó có tác dụng trong
toàn bộ chương trình (ở bất kỳ chỗ nào có thể viết lệnh). Loại biến này luôn phải
được khai báo tại vùng Decralations của một Module nào đó. Ví dụ:
Public Hoten(45) As String * 45
Trên một dự án VB không được phép khai báo trùng tên biến toàn cục. Tuy
nhiên tên biến cục bộ vẫn có thể trùng tên biến toàn cục, trong trường hợp đó VB sẽ
ưu tiên sử dụng biến cục bộ trong phạm vi của nó.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
38

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


c. Hằng
c.1. Khai báo hằng
Hằng (Constan) là đại lượng có giá trị xác định và không bị thay đổi trong
bất kỳ hoàn cảnh nào. Tương ứng với từng kiểu dữ liệu, sẽ có những hằng tương
ứng.
Khai báo hằng số bởi từ khoá Const. Sau đây là các ví dụ về khai báo các
loại hằng:
Ví dụ 1: Hằng a =5 (hằng số)
Const a = 5
Ví dụ 2: Hằng ngày = 24/12/2004 kiểu Date (bao bởi cặp dấu thăng
#..#) Const ngay = #24/12/2004#
Ví dụ 3: Hằng xâu ký tự (bao bởi cặp dấu nháy kép “..”)
Const phongban = "Tài vụ"
Ví dụ 4: Hằng kiểu Lôgíc xác định bởi True hoặc
False Const ok = True
c.2. Phạm vi hằng
Tương tự như biến, hằng cũng có những phạm vi hoạt động của nó. Hằng
được khai báo trong thủ tục nào, hoặc cục bộ trong form, report hoặc module nào sẽ
chỉ có tác dụng trong phạm vi đó.
Muốn hằng có phạm vi toàn cục, phải được khai báo sau từ khoá Public
Const, tại vùng Decralations của một module nào đó như sau:
Public Const a = 12

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
39

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.1.3.2 Các cấu trúc lệnh VB
Các cấu trúc lệnh là thành phần cơ bản của mỗi ngôn ngữ lập trình. Thông
thường các ngôn ngữ lập trình đều có các cấu trúc lệnh như nhau: lệnh xử lý điều
kiện, lệnh lặp biết trước số vòng lặp, lệnh lặp không biết trước số vòng lặp,.. Tuy
nhiên cách thể hiện (cú pháp) mỗi cấu trúc lệnh có thể khác nhau tuỳ thuộc vào mỗi
ngôn ngữ lập trình. Hơn nữa, mỗi ngôn ngữ cũng có thể có một số điểm khác biệt,
đặc trưng trong mỗi cấu trúc lệnh.
Cũng giống như nhiều ngôn ngữ lập trình hiện đại khác, các cấu trúc lệnh
trong VB đều tuân thủ các nguyên tắc:
- Có cấu trúc: mỗi cấu trúc lệnh đều có từ khoá bắt đầu và một từ khóa báo
hiệu kết thúc;
- Thực hiện tuần tự (loại trừ trường hợp đặc biệt thủ tục Goto <Label>);
- Có khả năng lồng nhau;
a. Cấu trúc IF… END IF
Cấu trúc này thường gọi là lệnh lựa chọn. Tức là nếu một điều kiện nào đó
xảy ra sẽ là gì, hoặc trái lại có thể làm gì. Trong VB cú pháp lệnh này như sau: If
<điều kiện> Then
<thủ tục 1>
[ Else
<thủ tục 2> ]
End If
b. Cấu trúc SELECT CASE .. END SELECT
Đây là một loại của cấu trúc lựa chọn. Thông thường hoàn toàn có thể sử
dụng If .. End If để thực hiện các xử lý liên quan đến kiểu cấu trúc này, nhưng trong
những trường hợp đặc biệt, cấu trúc Select Case .. End Select thể hiện được sự tiện
dụng vượt trội. Trong VB cú pháp lệnh này như sau:

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
40

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Select Case <biểu thức>
Case <giá trị 1>
<thủ tục 1>
Case <giá trị 2>
<thủ tục 2>
………
Case <giá trị n>
<thủ tục n>
[Case Else
<thủ tục n+1>]
End Select
Trong đó: <Biểu thức> luôn trả về giá trị kiểu vô hướng đếm được như: số nguyên,
xâu ký tự, kiểu lô gíc,..
c. Cấu trúc FOR … NEXT
For… Next là một cấu trúc lặp biết trước số lần lặp trong VB, tuy nhiên
trong những tình huống đặc biệt, vẫn có thể sử dụng cấu trúc này như cấu trúc
không biết trước được số lần lặp.
Cú pháp cấu trúc For…Next như sau:
For <biến chạy> = <giá trị 1> To <giá trị 2> [Step
<n>] <thủ tục>
[Exit For]
Next
d. Cấu trúc WHILE … WEND
While … Wend là một cấu trúc lặp không biết trước số lần lặp trong VB. Cú
pháp cấu trúc While…Wend như sau (Wend - viết tắt của cụm từ While End):
While <điều kiện>
<thủ tục>
Wend

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
41

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.1.3.3 Các hàm xử lý chuỗi trong Vb6
Space (Num as Long) trả về chuỗi chỉ toàn khoảng trống với số khoảng
trống được ấn định bởi tham số Num.
String (Num as Long, character) 'trả về một chuõi (theo dạng variant) gồm
các ký tự lặp lại. Ký tự lặp lại là ký tự đầu của biểu thức chuổi được truyền ở tham
số thứ hai của hàm (character). Tham số thứ nhất (Num) xác nhận số lần lặp lại.
Trim (String) ' cắt các khoảng trống ở 2 đầu chuỗi
Len ( ) ' trả về chiều dài của chuỗi bao gồm các khoảng trống và các ký tự.
Mid (string, start as Long, length) ' trích từ tham số 1(string) một chuỗi ở
vị trí bắt đầu được xác định bởi tham số 2(start), với số ký tự được qui định bởi
tham số 3(length). Nếu bỏ qua tham số length thì hàm Mid sẽ trích đến hết chuỗi
InStr (start, string1, string2, compare) ' trả về vị trí bắt đầu của một chuỗi con
cần tìm trong một chuỗi mẹ. tham số 1(start) xác định vị trí bắt đầu tìm, tham sô
2(string1) là chuỗi mẹ, tham số 3(string2) là chuỗi cần tìm, tham số 4(compare) mặc
định là so sánh nhạy ký tự. Khi bỏ qua tham số thứ nhất thì vị trí bắt đầu tìm mặc
định là 1 InStrRev (StringCheck as string, StringMatch as string, Start as
Long, Compare) ' chức năng như InStr nhưng InStrRev hoạt động ngược lại từ cuối
chuỗi và cú pháp khác hơn. Cả hai hàm đều là hàm tìm kiếm nhạy ký tự nên cần chú
ý chữ thường và chữ HOA. InStrRev thường kết hơp với Mid để tách một tên File
khỏi đường dẫn và tên mở rộng.
Left (String, Length as Long)’ trích từ đầu một chuỗi của tham số 1(String)
với số lượng xác định bởi tham số 2 (Length).
Right (String, Length as Long)’ như Left nhưng trích ngược từ cuối chuỗi
Replace (Expression as string, Find as string, Replace as string, start, count,
compare) ' tìm trong tham số thứ 1(Expression) một chuỗi xác định bởi tham số
2(Find) và thay thế bằng một chuỗi được đặt ở tham số 3(Replace). Ba tham số còn
lại là tùy chọn. Start qui định vị trí bắt đầu tìm chuỗi cần được thay, nếu bỏ qua mặc

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
42

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


định là 1. Count qui định số lần thay thế trong chuỗi, nếu bỏ qua mặc định Replace
sẽ tìm và thay thế cho đến hết chuỗi.
StrComp (String1, String2, Compare) ' dùng để so sánh 2 chuỗi.
Trị trả về: (String1 < String2) = -1; (String1 = String2) = 0; (String1 > String2) = 1
Like ' so sánh 2 chuỗi cho phép sử dụng biệt ngữ ( như dùng ký tự đại diện trong
Dos) giá trị trả về = True nếu tương hợp
Chú ý hàm Like mặc định cũng là hàm nhạy ký tự, theo thiết lập Option
Compare ở form hoặc module.
Chr(charcode as Long)’ Chuyển mã Ascii thành ký tự
Asc(String as String)’ trả về mã Ascii của ký tự.
ChrW(charcode)’ Chuyển mã Áscii thành ký tự (Hỗ trợ Unicode)
AscW(string)’ Chuyển ký tự thành mã Ascii (hỗ trợ Unicode)
Join (SourceArray, Delimiter) ' tạo chuỗi mới từ một mảng chuỗi
(SourceArray) với các phần tử được phân định bởi tham số Delimit
Split (Expression as String, Delimiter, Count, Compare) ' tạo mảng chuỗi
từ một chuỗi (Expression). Đặt tham số Delimiter để chuyên biệt chỗ ngắt, nếu bỏ
qua tham số này mặc định Split sẽ tách tại các khoảng trống của chuỗi. Tham số
Count quy định số lần tách. Ba tham số cuối là tùy chọn.
Filter (sourcearray, match [, include [, compare]]) ' Lọc mảng sourcesrray
với giá trị lọc là match ; include: Lọc đảo (True hoặc False) ; compare: chỉ rõ kiểu
dữ liệu để so sánh trong quá trình lọc, dùng cho tham số compare.
vbUseCompareOption = –1 : Chế độ tùy chọn,
vbBinaryCompare = 0: So sánh nhị phân.
vbTextCompare = 1: So sánh chuỗi. vbDatabaseCompare
= 2: So sánh dữ liệu. StrReverse(expression as String)’
Đảo chuỗi expression

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
43

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.2 Chương trình thực nghiệm
3.2.1 Giới thiệu chương trình
nghiên cứu và phát triển từ lâu, nhưng hiện nay việc dịch máy áp dụng cho cặp
ngôn ngữ Việt-Anh vẫn còn nhiều khó khăn và hạn chế. Do sự khác biệt lớn cả về
mặt cú pháp và ngữ nghĩa của cặp ngôn ngữ này. Chương trình mô phỏng từ điển
Việt - Anh và ứng dụng trong việc dịch cụm từ Việt - Anh được xây dựng nhằm
mục đích :
- Cung cấp kho từ vựng Việt - Anh có cấu trúc phục vụ cho việc dịch
cụm từ Việt - Anh.
- Mô phỏng việc dịch cụm từ Việt - Anh.
Các chức năng chính của chương trình :
- Tra từ : Khi người dùng gõ từ cần tra vào ô từ, chương trình sẽ liệt kê các
từ có thể là từ người dùng cần tra hiển thị trong ô danh sách từ, người dùng chỉ việc
click vào từ muốn tra trong ô danh sách từ. Các thông tin về nghĩa và từ loại sẽ
được hiển thị trong ô nghĩa.
- Thêm từ : Người dùng có thể thêm một từ mới không có trong từ điển.
- Sửa từ : Người dùng có thể sửa nghĩa và từ loại của một từ.
- Gán nhãn từ : Người dùng nhập vào một câu, chương trình sẽ tách
câu thành các từ và gán cho các nhãn của từ.
- Dịch cụm từ : Người dùng nhập vào một cụm từ tiếng Việt, chương trình
sẽ dịch cụm từ tương ứng sang tiếng Anh.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
44

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.2.2 Xây dựng chương trình
3.2.2.1 Từ điển Việt - Anh
Cấu trúc từ điển Việt - Anh
- Một mục từ trong từ điển gồm các trường : word (dạng viết của từ),
category (từ loại của từ), type (phạm trù ngữ nghĩa của từ), sematic (ngữ nghĩa của
từ).
- Từ điển được tổ chức thành 27 bảng tương ứng với các chữ cái đầu tiên
của từ trong tiếng Việt. Việc chia thành 27 bảng nhằm mục đích : tăng khả năng
lưu trữ của từ điển và giúp tốc độ tìm kiếm từ nhanh hơn.
Các chức năng chính của từ điển
a) Tra từ
Hình 3.1 Kết quả tra từ

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
45

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


+) Input : từ cần tra nghĩa
+) Process :
Private Sub cmd_tim_Click()
txt_nghia1.Text = ""
If txt_tu1.Text = "" Then
MsgBox "Bạn chưa nhập từ", vbInformation, "Warning"
GoTo nhan
End If
Dim tb, kt, sql As String
kt = laykitudau(txt_tu1.Text)
tb = tenbang(kt)
sql = "select * from " + tb + " where word like '" & txt_tu1.Text & "'"
Set rs = New ADODB.Recordset
rs.Open sql, conn
If rs.EOF = False Then
If Not rs.Fields(1).Value = "" Then
txt_nghia1.Text = "+ Category: " + rs.Fields(1).Value
End If
txt_nghia1.Text = txt_nghia1.Text + vbCrLf + "+ Type: " +
rs.Fields(2).Value
End If
txt_nghia1.Text = txt_nghia1.Text + vbCrLf + "+ Mean: " +
rs.Fields(3).Value
End If

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
46

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Else: MsgBox txt_tu1.Text + vbCrLf + "Không có trong csdl",
vbInformation, "Thông báo"
End If
nhan: txt_tu1.SetFocus
End Sub
+) Output : Nghĩa của từ tương ứng trong tiếng Anh
b) Thêm từ
Hình 3.2 Form thêm từ

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
47

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


+) Input : từ cần thêm vào từ điển
+) Process :
Private Sub cmd_them_Click()
Dim st, strnew, tuloai As String
st = Left(cmb_loai.Text, 1) ' lay ID cua
tuloai Set rs = New ADODB.Recordset
rs.Open "select * from tb_tuloai where ID like '" + st + "'",
conn If rs.EOF = False Then tuloai = rs.Fields(2)
strnew = Replace(txt_tu2.Text, "'", "", 1, -1, vbTextCompare)
strnew = Trim$(strnew)
If txt_tu2.Text = "" Then loi = 1
GoTo baoloi
ElseIf cmb_loai.Text = "" Then loi = 2
GoTo baoloi
ElseIf txt_nghia2.Text = "" Then loi = 3
GoTo baoloi
End If
kt = laykitudau(strnew)
tb = tenbang(kt)
sql = "select * from " + tb + " where word like '" + strnew + "'"
rs.Open sql, conn

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
48

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


If rs.EOF = False Then loi = 4
GoTo baoloi
Else
rs.Open sql, conn, adOpenDynamic, adLockOptimistic
rs.AddNew
rs.Fields(0).Value = strnew
rs.Fields(1).Value = tuloai
rs.Fields(3).Value = Trim$(txt_nghia2.Text)
rs.Update
rs.Close
End If
MsgBox "Thông tin đã được lưu trong csdl", vbInformation, "Thông báo"
Exit Sub
baoloi:
If loi = 1 Then MsgBox "Hãy nhập từ cần thêm", vbInformation, "Thông
báo"
If loi = 2 Then MsgBox "Hãy chọn từ loại", vbInformation, "Thông báo"
If loi = 3 Then MsgBox "Hãy nhập nghĩa của từ", vbInformation, "Thông
báo"
If loi = 4 Then MsgBox "Từ " + "[" + strnew + "]" + " đã có trong csdl",
vbInformation, "Thông báo"
End Sub
+) Output : thông báo thêm từ thành công và hiển thị.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
49

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


c) Sửa từ
Hình 3.3 Form sửa từ
+) Input : từ cần sửa
+) Process :
Private Sub cmd_luusua_Click()
Dim st, strnew, tuloai As String
st = Left(cmb_loai.Text, 1) ' lay ID cua
tuloai Set rs = New ADODB.Recordset
rs.Open "select * from tb_tuloai where ID like '" + st + "'",
conn If rs.EOF = False Then tuloai = rs.Fields(2)
strnew = Replace(txt_tu2.Text, "'", "", 1, -1, vbTextCompare)
strnew = Trim$(strnew)

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
50

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


If txt_tu2.Text = "" Then loi = 1
GoTo baoloi
ElseIf cmb_loai.Text = "" Then loi = 2
GoTo baoloi
ElseIf txt_nghia3.Text = "" Then loi = 3
GoTo baoloi
End If
kt = laykitudau(strnew)
tb = tenbang(kt)
sql = "select * from " + tb + " where word like '" + strnew + "'"
rs.Open sql, conn, adOpenDynamic, adLockOptimistic
rs.Fields(0).Value = strnew
rs.Fields(1).Value = rs.Fields(1).Value + "," + tuloai
rs.Fields(3).Value = rs.Fields(3) + "," + Trim$(txt_nghia3.Text)
rs.Update
rs.Close
MsgBox "Thông tin sửa đã được lưu trong csdl", vbInformation, "Thông
báo"
baoloi:
If loi = 1 Then MsgBox "Hãy nhập từ cần thêm", vbInformation, "Thông
báo"
If loi = 2 Then MsgBox "Hãy chọn từ loại", vbInformation, "Thông báo"
If loi = 3 Then MsgBox "Hãy nhập nghĩa của từ", vbInformation, "Thông
báo"
End Sub
+) Output : thông báo thông tin được sửa thành công.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
51

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.2.2.2 Dịch cụm từ Việt - Anh
Các bước thực hiện :
+) Tách từ và gán nhãn từ loại : chương trình tách cụm từ nhập vào thành
các từ đơn và từ ghép có nghĩa trong tiếng Việt, sau đó tìm từ loại tương ứng của
các từ trong bảng cơ sở dữ liệu và gán nhãn cho các từ đó.
+) Phân tích cú pháp: cụm từ nhập vào sau khi được gán nhãn sẽ được phân
tích xem có đúng cú pháp không, có phải là cụm từ đúng trong tiếng Việt không
bằng thuật toán CYK ( Cocle-Younger-Kasami ).
+) Dịch cụm từ: cụm từ sau khi được phân tích cú pháp sẽ được dịch sang
tiếng Anh bằng cách tìm các từ tương ứng trong tiếng Anh và sắp xếp theo trật từ cú
pháp đúng trong tiếng Việt.
Hình 3.4 Kết quả gán nhãn và dịch cụm từ

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
52

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


a) Tách từ và gán nhãn từ loại
+) Input : cụm từ tiếng Việt
+) Process :
Private Sub cmd_nhan_Click()
Dim str() As String
Dim targ(10), tuloai(10) As String
Dim i, k, j, sotu As Integer
If txt_string.Text = "" Then
MsgBox "Bạn chưa nhập từ", vbInformation, "Thông
báo" End If
str = tachtu(txt_string.Text, sotu)
'Lay tu loai tuong ung voi tu trong
csdl Dim tb, kt, sql As String
For i = 0 To sotu - 1
kt = laykitudau(str(i))
tb = tenbang(kt)
sql = "select * from " + tb + " where word like '" & str(i) & "'"
rs.Open sql, conn
If rs.EOF = False Then
If rs.Fields(1).Value <> "" Then
tuloai(i) = rs.Fields(1).Value
End If
End If
Next
'Hien thi thong tin ve tu và tu loai
Select Case i

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
53

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


Case 0:
txt_0.Text = str(i)
txt_nhan0.Text = tuloai(i)
GoTo nhan
Case 1:
txt_1.Text = str(i)
GoTo nhan
Case 2:
txt_2.Text = str(i)
GoTo nhan
Case 3:
txt_3.Text = str(i)
Case 4:
txt_4.Text = str(i)
Case 5:
txt_5.Text = str(i)
GoTo nhan
End Select
nhan:
Next
End Sub
+) Output : bảng gán nhãn từ loại

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
54

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b) Dịch cụm từ Việt – Anh
+) Input : cụm từ tiếng Việt
+) Process :
Private Sub cmd_dich_Click()
Dim str() As String
Dim targ(10), tuloai(10), tem As String
Dim i, k, j, sotu As Integer
txt_dich.Text = ""
str = tachtu(txt_string.Text, sotu)
'Lay tu và tu loai tuong duong trong csdl
k = 0
j = 0
kt = laykitudau(str(i))
tb = tenbang(kt)
sql = "select * from " + tb + " where word like '" & str(i) & "'"
rs.Open sql, conn
If Not rs.EOF = True Then
targ(k) = rs.Fields(3).Value
k = k + 1
End If

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
55

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


tuloai(j) = rs.Fields(1).Value
j = j + 1
End If
Else: MsgBox "Từ " + str(i) + " Không có trong từ điển ", vbInformation,
” Thông báo ”
End If
Next
'Sap xep cau nguon theo trat tu cau dich
j = k - 1
For i = 0 To k - 1
If targ(k - 1) = "i" Or targ(k - 1) = "I" Then
targ(k - 1) = "my"
End If
txt_dich.Text = txt_dich.Text + " " + targ(j)
j = j - 1
Next
End Sub
+) Output : cụm từ tiếng Anh tương ứng

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
56

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


3.2.3 Hạn chế và hướng phát triển của đề tài
a) Hạn chế
- Chương trình chỉ mới dịch được cụm từ và những câu đơn giản.
- Chương trình chưa thể xử lý được nhập nhằng trong quá trình dịch.
b) Hướng phát triển
- Xây dựng bộ từ điển tiếng Việt hoàn chỉnh.
- Thống kê đầy đủ tập luật cho ngôn ngữ tiếng Việt.
- Xây dựng hệ thống dịch tự động.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
57

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


KẾT LUẬN
Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và hoàn thành đồ án tốt nghiệp “ Tìm
hiểu về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và máy dịch. Viết chương trình mô phỏng từ điển
Việt-Anh ”, em đã thu nhận được thêm những kiến thức và em cũng nhận thấy xử lý
ngôn ngữ tự nhiên là một lĩnh vực nghiên cứu rộng lớn, còn nhiều điều cần phải
khám phá.
Trong đề tài em đã cố gắng tập trung tìm hiểu và nghiên cứu tổng quan về xử
lý ngôn ngữ tự nhiên, một số thuật toán phân tích cú pháp và em cũng đã tìm hiểu
phương pháp gán nhãn từ loại, các phương pháp dịch máy. Từ đó em đã xây dựng
được chương trình mô phỏng dịch cụm từ từ tiếng Việt sang tiếng Anh.
Do thời gian thực hiện đồ án hạn chế nên em mới chỉ tìm hiểu được một số
bước trong quá trình xử lý ngôn ngữ tự nhiên và chương trình mô phỏng còn chưa
được hoàn thiện như mong muốn. Trong thời gian tới em sẽ cố gắng tiếp tục nghiên
cứu và hoàn thiện việc tìm hiểu xử lý ngôn ngữ tự nhiên và chương trình mô phỏng
dịch cụm từ Anh-Việt này.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
58

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Diệp Quang Ban, Hoàng Văn Thung, Ngữ pháp tiếng Việt (2 tập), Nhà
xuất bản Giáo dục, 1999.
[2] Đinh Điền, Giáo trình xử lý ngôn ngữ tự nhiên, Đại học Khoa Học Tự Nhiên
Tp.HCM, 12/2004.
[3] TS Lê Anh Cường, Bài giảng Xử lý ngôn ngữ tự nhiên, Đại học
Công Nghệ - ĐHQG Hà Nội, 8/2007.
[4] TS. Nguyễn Chí Hiếu, Ứng dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên trong dịch
máy, Khoa CNTT - ĐH Công Nghiệp Tp.HCM.
[5] Nguyễn Thị Mình Huyền - Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội, Vũ
Xuân Lương - Trung tâm từ điển học Vietlex, Nghiên cứu và xây dựng từ
điển tiếng Việt cho máy tính .
[6] Phan Xuân Hiếu - Đại học Tohoku, Nhật Bản, Lê Minh Hoàng - Đại học
Sư Phạm Hà Nội, Nguyễn Cẩm Tú - Đại học Công nghệ, ĐHQG Hà Nội,
Gán nhãn từ loại tiếng Việt dựa trên các phương pháp học máy thống kê .
[7] Nguyễn Thị Minh Huyền, Vũ Xuân Lương, Lê Hồng Phương, Sử dụng
bộ gán nhãn từ loại xác suất QTAG cho văn bản tiếng Việt, ICT 2003.

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
59

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


PHỤ LỤC 1
Cây ngữ nghĩa
a.CONCRETETHING - VẬT THỂ
a1.LivingThing - Vật hữu sinh
a1a.People - Con người
a1a01.Person - Người : ông, bà, cha, mẹ, giáo viên, học sinh, công nhân, binh lính
a1a02.Organization - Tổ chức : nhà trường, chi đoàn, chi uỷ, bộ ngoại giao
a1a03.SupernaturalBeing - Nhân vật siêu nhiên : phù thuỷ, thần linh, Ngọc Hoàng
a1b.Animal - Động vật
a1b01.Vertebrate - Động vật có xương sống
a1b01a.Warm Blood - Động vật máu nóng
a1b01a1.Mammal - Thú (ĐV có vú) : chó, sư tử, hổ, báo
a1b01a2.Bird - Chim : gà, vịt, cò, vạc, đại bàng, diều hâu
a1b01b.Cold Blood - Động vật máu lạnh
a1b01b1.Fish - Cá : chim, thu, nhụ, đé
a1b01b2.Amphibian - Lưỡng cư : ếch, nhái, ễnh ương
a1b01b3.Reptile - Bò sát : rắn, rết, thằn lằn, cá sấu
a1b02.Invertebrate - Động vật không xương sống
a1b02a.Worm - Sâu : sâu que, giun, sán
a1b02b.Insect - Côn trùng : kiến, ong, ve, bọ xít
a1b02c.Shellfish - Động vật có vỏ : tôm, cua, ghẹ
a1b02d.OtherSeaCreature - Sinh vật biển : bào ngư, sao biển

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
60

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


a1c.FictionalAnimal - Động vật hư cấu
List: rồng, thuồng luồng, ma cà rồng, ma gà
a1d.Microorganism - Vi sinh vật
List: vi rút, vi khuẩn, vi trùng
a1e.Plant -Thực vật
a1e01.Tree - Cây cối : lim, gụ, táu, phi lao, bạch đàn
a1e02.Bush - Cây bụi : duối, cúc tần, sim
a1e03.Vine - Cây thân leo : tơ hồng, tầm xuân
a1e04.Herb - Cây thân cỏ : cỏ tranh, lau, cói
a1e05.Low Plant - Thực vật bậc thấp : tảo, nấm
a1e06.Hight Plant - Thực vật bậc cao : dương xỉ, rong, rêu
a2.Non-livingThing - Vật vô sinh
a2a.Food - Thức ăn
a2a01.Grain - Hạt : đậu, ngô, lạc, vừng, (hạt) điều
a2a02.Vegetable - Rau củ : cải, rau muống, mùng tơi, bầu, bí, khoai tây
12a03.Food - Lương thực : lúa, ngô, khoai, sắn, kê, vừng, đại mạch
a2a04.FoodStuff - Thực phẩm : thịt, lòng, ba chỉ, thăn, mỡ phần, trứng, cá, sữa, bơ
a2a05.Fruit - Quả : cam, quýt, mít, bưởi, dừa, lê
a2a06.Beverage - Đồ uống : bia, rượu, sinh tố, nước ngọt
a2a07.Seasoning - Gia vị : mắm, muối, tiêu, ớt, mù tạt, rau thơm
a2a08.Dish - Món ăn : bánh kẹo, cơm, cháo, bún, phở, súp, bánh cuốn, lẩu, canh

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
61

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


a2b.Artifact - Vật dụng
a2b01.Furniture - Đồ dùng : bàn, ghế, giường, nồi, dao, kéo, bút, vở, đồng hồ
a2b02.Tool - Công cụ : cày, bừa, cuốc, xẻng, cưa, đục, búa, kìm, khoan, quang gánh
a2b03.Garment - Trang phục : quần, áo, giày, dép
a2b04.Ornament - Trang sức : nhẫn, vòng, lắc, hoa tai
a2b05.Cosmetic - Mĩ phẩm : son, phấn, dầu gội, kem
a2b06.Drug - Thuốc men : kí ninh, morphine, vitamin, cao hổ cốt, sâm, cam thảo
a2b07.Plaything - Đồ chơi : búp bê, bóng bay, cầu tụt, bập bênh
a2b08.Vehicle - PT giao thông, vận tải : ô tô, xe máy, xe đạp, máy bay, tàu thuỷ
a2b09.Equipment - Thiết bị : acquy, công tơ, băng chuyền, rơ moóc
a2b10.Accessory - Phụ kiện : van, vòi nước, ốc, đai, săm, lốp, xích, líp
a2b11.Machine - Máy móc : máy nổ, máy bơm, máy kéo, máy xay, máy biến thế
a2b12.Instrument - Nhạc cụ : đàn, sáo, trống, kèn, nhị, phèng la
a2b13.Container - Đồ chứa : thùng, téc, bồn, bể
a2b14.Creation - Vật sáng tạo : tranh ảnh, tượng, tác phẩm, vở kịch, bộ phim
a2b15.Building - Công trình xây dựng : nhà cửa, đình chùa, cầu cống, thành quách
a2b16.Construction - Cấu kiện trong xây dựng : bê tông, xà, thanh rầm, vì, kèo
a2b17.Weapon - Vũ khí : tàu ngầm, xe tăng, đại bác, súng, đạn, bom
a2b18.OtherThings - Các vật khác : giàn, hàng rào, thanh, que, nan
a2c.Part - Bộ phận
a2c01.BodyPart - Bộ phận cơ thể người và động vật
a2c01a.Person Part - Bộ phận cơ thể người : tóc, lông mày, tá tràng, râu ria

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
62

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


a2c01b.Animal Part - Bộ phận cơ thể động vật : đuôi, gạc, lòng, mề, vây, vi
a2c02.Plant Part - Bộ phận của thực vật : hoa, lá, nụ, cành, nhánh, chồi, mầm
a2c03.Artifact Part - Bộ phận của đồ vật : cán, đế, nắp, đít, miệng, gọng, càng
a2d.Substance - Chất
a2d01.Material - Nguyên liệu : lụa, gấm, nhung, kaki, giấy, mực, xi măng, hắc in
a2d02.Solid - Chất rắn : đá, sắt, cát, kim cương, hồng ngọc, than
a2d03.Earth - Đất : đất, bùn, mùn
a2d04.Liquid - Chất lỏng : nước, xăng, rượu, bia, cồn, máu, mủ
a2d05.Gas - Chất khí : ga, khí hydro, oxy
a2d06.Addiction - Chất gây nghiện : heroin, hồng phiến, thuốc phiện, thuốc lá,
rượu
a2d07.Poisonous - Chất độc : thạch tín
a2d08.Excrete - Chất thải : phân, rác
a2e.Natural Object - Tự nhiên
a2e01.Land - Đất : ruộng, vườn, đồi, núi, cao nguyên, sa mạc, đảo, quần đảo
a2e02.BodyOfWater - Vùng có nước : sông, hồ, đầm, vũng, vịnh
a2e03.HeavenlyBodies - Vũ trụ : sao, hành tinh, Mộc Tinh, Đại Hùng
a3.Location - Địa điểm
a3a.PlaceName - Địa danh : Hà Nội, Quảng trường Ba Đình, Châu Âu, Đông Phi
a3b.Region - Vùng miền : cao nguyên, bình nguyên, trung du, lục địa
a3c.FictionalPlace - Nơi tưởng tượng : thiên đàng, địa ngục, miền đất hứa, âm phủ

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
63

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b.ABSTRACTION - TRỪU TƯỢNG
b1.State - Trạng thái
b1a.Feeling - Cảm giác : đói, no, nhức, buốt, cay, xót, rát
b1b.Physiological - Sinh lí : thức, ngủ, mơ, mộng, ốm, đau
b1c.Change - Biến hoá : hoá, biến, bay hơi, (băng) tan, héo, úa, khô, quăn, teo, tóp
b1d.Contact - Tiếp xúc : gần (quần chúng), xa (dân), xa lánh, thân thiện, gần gũi
b1e.Existence - Tồn tại : còn (tiền), ra đời (tổ chức), sống, ở, hấp hối, dính, bám
b1f.Devour - Tiêu biến : chết, hi sinh, thiệt mạng, tuyệt diệt, tuyệt chủng
b1g.Consumption - Tiêu huỷ : long, gãy, đổ, sập, sụp, cháy, rụi, tàn, lụi
b1h.Motion - Vận động: (xe) lao (xuống vực), (trăng) nhô (lên cao), chảy
b1i.Staying - Ngừng nghỉ : nằm, nghỉ ngơi, dừng, đỗ, ngừng, dứt, tạnh, ngớt, thôi
b1j.Perception - Nhận thức : lơ mơ, mang máng, bập bõm, cảm giác, tưởng
b1k.Possession - Sở hữu : có (tiền), còn (tiền)
b1l.Depend - phụ thuộc : ăn theo, nương nhờ, phụ thuộc, bị, phải, được
b1m.Surrender - khuất phục : chịu, chấp nhận, đành
b1n.Receive - Tiếp nhận : được, bắt (vải bắt màu),
b1o.Enjoy - Hưởng thụ : hưởng, hưởng thụ, hưởng lạc, vui chơi
b1p.Psychology - Tâm lí : thẹn, ngượng, xấu hổ, e ấp, run sợ, đau (lòng)
b1q.Stimulation - Khuyến khích : vẫy gọi, gọi mời
b1r.Experience - Trải nghiệm : sành, trải đời, từng trải
b1s.Emotion - Cảm súc : tức giận, sợ sệt, tin tưởng, hoài nghi, thông cảm, yêu thích
b1t.Desire - Mong muốn : mong, mong ước, mong ngóng, nguyện ước, ước muốn

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
64

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b2.Action - Hành động
b2a.Abandon - Từ bỏ : bỏ rơi, từ bỏ, chối bỏ, ruồng bỏ, bỏ rơi
b2b.Care - Chăm sóc : săn sóc, nuôi dưỡng, bảo dưỡng, bảo hành
b2c.Act - Tác động : xô, đẩy, ẩy, thúc, lôi, kéo, bật, tắt
b2d.Cognitive Act - Nhận thức : học, hiểu, nghe lời, am hiểu, am tường, quyết định
b2e.Emotional Act - Xúc cảm : hôn, yêu đương, ôm ấp, ấp ủ, mong ngóng
b2f.Communicate - Giao tiếp : nói chuyện, trò chuyện, gặp gỡ, thảo luận, bàn bạc
b2g.Contact - Tiếp xúc : sờ, nắn, nếm, liếm
b2h.Move - Di chuyển : đi (ra), chạy (vào), bay, bò, nhảy, lăn
b2i.Keep - Ngăn giữ : ách (ai lại), tóm, bắt, đình chỉ, giam cầm
b2j.Create - Tạo tác : đẽo, gọt, vót, vẽ, viết, sáng tác, xây dựng, lắp ghép, thiết đặt
b2k.Change - Biến đổi : cắt, băm, xé, nấu, luộc
b2l.PresentAndReceive - Trao nhận : cho, tặng, gửi, ban, phát,
phân phát
b2m.Order - Gây khiến : sai, bảo, khiến, bắt, khuyên, nhờ, giúp, hướng dẫn
b2n.Consume - Tiêu huỷ : phá (cầu), đốt (nhà), huỷ hoại, tiêu diệt, thanh trừng
b2o.Oppose - Đối kháng : chiến đấu, thi đấu, đấu tranh, đấu đá, chống chọi
b2p.Provoke - Khiêu khích : chọc giận, chọc tức, trêu ngươi, trêu tức
b2q.Appropriate - Chiếm đoạt : cướp, giật, ăn cắp, ăn cướp, chiếm đoạt, xâm lược
b2r.Negative - Phủ định : chối, bác bỏ, bài trừ, phủ nhận, phủ định
b2s.Depend - Chi phối : a dua, hùa, áp đặt
b2t.Collect - Tập hợp : cóp nhặt, gom góp, góp nhặt, góp nhóp

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
65

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b2u.PsychologicalReflection - Phản ứng tâm lí : chữa thẹn, cười trừ, cười trừ, cười
ruồi, cười khẩy, cười xoà, cười mũi, nũng nịu, khóc nhè
b2v.Conclude - Kết luận : kết án, kết tội, kết luận, khép, thống nhất
b2w.Recover - Phục hồi : minh oan, giải oan, tẩy oan, hồi sức, hồi phục
b2x.Respond - Phản hồi : đáp, hồi đáp, hồi âm,
b2y.Punish - Trừng phạt : trừng phạt, trừng trị, nghiêm trị, đánh đòn, tống cổ, truy tố
b2z.Advise - Khuyên bảo : khuyên, khuyên răn, khuyên bảo
b3.Activity - Hoạt động
b3a.PhysicalActivity - Hoạt động của cơ thể : thở, ngồi, đứng, nhìn, ngửi, nghe, bài
tiết, đái, ỉa
b3b.PhysiologicalAction - Sinh lí : giao hợp, giao cấu, đẻ, ấp, nhảy ổ
b3c.Exchange - Trao đổi : mua bán, sang nhượng, bàn giao, hợp đồng, hứa hẹn
b3d.Receive - Tiếp nhận : hưởng, hưởng lạc, hưởng thụ, kế thừa, ăn, uống, đoc (thông
tin), thắng lợi
b3e.Change - Biến đổi : (máy) chạy, (máy) nổ, (máy) phát (điện)
b3f.Contact - Tiếp xúc : va, đập, đụng, quệt ...
b3g.Communication - Giao tiếp : liên lạc, đàm thoại, thông báo
b3h.Emotion - Cảm xúc : tức giận, sợ sệt, tin tưởng, hoài nghi, thông cảm, yêu thích
b3i.Thinking - Tư duy : suy nghĩ, nhận xét, suy xét, phán đoán
23j.Motion - Chuyển động : lung lay, lung linh, chấp chới, dập dờn
23k.PhysicalAction - Tự nhiên : giao thoa, thuỷ phân, ăn mòn
23l.SocialActivity - Xã hội : tuyên truyền, giáo dục, phát thanh, tổ chức, lãnh đạo
23m.Motion - Vận động : co, rụt, gập, duỗi, chảy

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
66

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


23n.Affect - Ảnh hưởng : giúp (tiến bộ), khiến (tỉnh giấc)
b4.Phenomenon - Hiện tượng
b4a.Event - Sự kiện : cách mạng, khởi nghĩa, chiến tranh
b4b.PhysiologicalPhenomenon - Sinh lí : tình dục, dậy thì, phát dục, động đực
b4c.DiseasePhenomenon - Bệnh lí : cảm, lao, lậu, ung thư, sẩy thai, băng huyết
b4d.NaturalPhenomenon - Tự nhiên : mưa gió, lũ lụt, bão bùng, hạn hán, hải lưu
b4e.SocialPhenomenon - Xã hội : trào lưu, khuynh hướng, chế độ, thực dân
b4f.Cognition - Sự nhận thức : suy nghĩ, nhận xét, suy xét, phán đoán
(i) b5.AbstractThing - Sự việc trừu tượng
b5a.Life - Sự sống : sống, sự sống, đời sống, cuộc sống, cây mầm, giống, con giống
b5b.ResultOfAction - Kết quả của hoạt động : thành quả, thắng lợi, sản phẩm
b5c.SocialAbstractThing - Xã hội : dân số, dân sinh, hộ khẩu, đơn từ, thư từ
b5d.CulturalAbstractThing - Văn hoá : lễ hội, đình đám, ma chay, cưới xin
b5e.Concept - Khái niệm : khoa học, công nghệ, toán học, kinh tế, chính trị
b5f.Sound - Âm thanh : ầm ầm, ì ầm, đùng đoàng, cọt kẹt, leng keng
b5g.Colour - Màu sắc : xanh, đỏ, tím, vàng
b5h.Smell - Mùi : thơm, hăng, khai, thối, tanh
b5i.Taste - Vị : ngọt, bùi, chua, cay, mặn, chát
b5j.SportAndRecreation - Thể thao và giải trí : bóng đá, cờ vua, điền kinh
b5k.LogicalPlace - Phương hướng : trên, dưới, trong, đông, tây, thượng nguồn
(ii) b6.Relation - Quan hệ
b6a.Space - Không gian : (nhà) gần (trường), sát, liền, kề, bên, cạnh

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
67

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b6b.Time - Thời gian
b6b01.Point Of Time - Thời điểm : khoảnh khắc, thời điểm, lúc, hồi
b6b02.Period - Thời kì, giai đoạn : trước đây, hiện nay, bây giờ, quá khứ, xưa
b6c.SetOrGroup - Tập hợp hoặc nhóm : lẻ loi, cô đơn, cô quạnh, đông đúc
b6d.Comparison - So sánh : tương đương, hơn, kém
b6e.Identical - Đồng nhất : là (giáo viên), làm (công nhân)
b6f.Negative - Phủ định : không, chưa, chẳng
b7.Attribute - Thuộc tính
b7a.Quality - Phẩm chất : bền, dai, bở, tốt, xấu, trung bình, tuyệt, thông minh
b7b.Quantity - Số lượng : nhiều, ít, ngắn, dài, vô khối, vô số, to, nhỏ, dày, mỏng
b7c.Size - Kích thước : to, nhỏ, béo, gầy, dày, mỏng, cao, thấp
b7d.Shape - Hình dạng : tròn, méo, nhọn, tù, cong, thẳng, vênh, xiên, lệch
b7e.Characteristic - Đặc tính : chua, cay, ngọt, mặn, chát, thơm, thối, nóng, lạnh
b7f.SortOrType - Loại hoặc kiểu : cũ, mới, hiện đại, mô đen
b7g.Condition - Điều kiện : thuận lợi, bất lợi, khách quan, chủ quan
b7h.Appearance - Xuất hiện : ló, mọc, lộ, hiện, phơi bày, phanh phui
b7i.Hidden - Ẩn : lấp, ẩn, lặn, kín, tối mò
b8.Value - Giá trị
b8a.Definite - Xác định : một, hai, tư, các
b8b.Indefinite - Không xác định : những, dăm ba, một vài, trăm nghìn
b9.Unit - Đơn vị
b9a.UnitOfObject - Đơn vị chỉ loại sự vật : con, cây, cục, cái

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
68

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -


b9b.UnitOfCollection - Đơn vị tập hợp : toán, bầy, lũ, mớ, khóm, bụi
b9c.UnitOfMetrical - Đơn vị đo lường : tấn, tạ, yến, cân, kg, cm, ha
b9d.UnitOfTime - Đơn vị thời gian : giờ, phút, giây, ngày, tháng, quý, năm
b9e.UnitOfCurrency - Đơn vị tiền tệ : hào, đồng, đô la, bảng, bạt, yên
b9f.UnitOfFrequency - Đơn vị chỉ tần suất : lần, lượt, bận
b9g.UnitOfAction - Đơn vị của hành động : cú, keo

BAOCAOTHUCTAP.NET -
BAOCAOTHUCTAP.NET -
69

Đồ Án Tốt Nghiệp Tìm Hiểu Về Xử Lý Ngôn Ngữ Tự Nhiên Và Máy Dịch - Viết Chương Trình Mô Phỏng Từ Điển Việt-Anh.doc

More Related Content

What's hot

Similar to Đồ Án Tốt Nghiệp Tìm Hiểu Về Xử Lý Ngôn Ngữ Tự Nhiên Và Máy Dịch - Viết Chương Trình Mô Phỏng Từ Điển Việt-Anh.doc

More from mokoboo56

Recently uploaded

Đồ Án Tốt Nghiệp Tìm Hiểu Về Xử Lý Ngôn Ngữ Tự Nhiên Và Máy Dịch - Viết Chương Trình Mô Phỏng Từ Điển Việt-Anh.doc