2. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 2
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σκοπός
Σκοπόςτης πρώτης αυτήςενότητας είναινα παρουσιάσει μεσυντομία τιςβασικέςαρχές
της φιλοσοφίαςκαιτηςλειτουργίαςτων σχολείων Waldorf.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Μετά από την ολοκλήρωση αυτής τηςενότητας οι εκπαιδευόμενοι/ες θα πρέπει
να είναι σε θέση να:
1. Προσδιορίζουντιςσυνθήκεςπου τοευνόησαν τηγένεσητων σχολείων Waldorf.
2. Ονομάζουντιςαρχέςπου διέπουν τα σχολεία Waldorf.
3. Αξιολογούν κατά πόσο οτρόποςλειτουργίαςτων σχολείων Waldorf συνάδειμετις
αρχέςτους.
4. Διακρίνουντιςβαθμίδεςπροσχολικήςκαισχολικήςεκπαίδευσης καθώςκαιτους
επιδιωκόμενουςστόχουςτους.
Έννοιες Κλειδιά:
Ανθρωποσοφία
Ευρυθμία
Ελευθερία
Ισότητα
Αδερφοσύνη
Φαντασία
Δημιουργικότητα
Εξατομίκευση
Πείραμα
Οικειότητα
Ενδιαφέρον
Παιχνίδια
Προσωπικός ρυθμός
Περιγραφική αξιολόγηση
Παιδί ως ολότητα
Καλλιτεχνική δημιουργία
Χειρονακτικές δραστηριότητες
Βιωματική προσέγγιση
Συναισθηματική προσέγγιση
Κριτική σκέψη
Ερευνητικό πνεύμα
Ωρίμανση προσωπικότητας
Ισορροπημένη διατροφή
Καλός, όμορφος, αληθινός κόσμος
Εισαγωγικές παρατηρήσεις:
Η πρώτη αυτή ενότητα αποτελεί εισαγωγή στην παιδαγωγική που εγκαινίασε
ο Rudolf Steiner και στόχο έχει να παρέχει γενικές πληροφορίες για τη
φιλοσοφία και τη λειτουργία των σχολείων Waldorf. Αρχικά, παρατίθενται οι
λόγοι που γέννησαν τα σχολεία συναισθηματικής ανάπτυξης, στα οποία
συγκαταλέγονται τα σχολεία Waldorf, καθώς και λίγα λόγια για τον ιδρυτή τους
και για το πρώτο σχολείο αυτής της κατηγορίας. H δεύτερη ενότητα προσεγγίζει
με συντομία τη φιλοσοφία των σχολείων Waldorf. Στην τρίτη ενότητα γίνεται
αναφορά στη λειτουργία τους και τέλος γίνεται μια γνωριμία με τις
εκπαιδευτικές βαθμίδες και τους στόχους τους που θα αναλυθούν
διεξοδικότερα στις άλλες ενότητες.
3. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 3
ΕΝΟΤΗΤΑ 1.1
Σχολεία Συναισθηματικής ανάπτυξης
Στις αρχές του 20ου αιώνα και μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου παιδαγωγοί
με μεγάλη αγάπη για το παιδί - και για τον άνθρωπο εν γένει -οραματίστηκαν
και δημιούργησαν εκπαιδευτικά συστήματα με σκοπό την ανάπτυξη της
προσωπικότητας και την κατάκτηση της ελευθερίας του παιδιού. Ένα απ΄ τα
σπουδαιότερα ήταν το εκπαιδευτικό σύστημα που εμπνεύστηκε από την
«ανθρωποσοφία», ένα φιλοσοφικό ρεύμα που ιδρύθηκε από τον Rudolf Steiner
και επιδιώκει την ύπαρξη ενός πνευματικού κόσμου προσιτού σε όλους, όπου
κάθε άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει τη φαντασία, την έμπνευση και τη
διορατικότητα του ελεύθερα και ορθολογικά.
Πότε ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο Waldorf και από ποιον;
Εικ. 1. Το πρώτο σχολείο Waldorf στη Στουτγκάρδη, 1919
Το 1906-1911 ένας Αυστριακός φιλόσοφος, επιστήμονας και καλλιτέχνης, ο
Rudolf Steiner δημοσίευε άρθρα και έκανε διαλέξεις για διάφορα σχολικά
θέματα. Το 1907 μάλιστα δημοσίευσε ένα κείμενο περί της αγωγής του παιδιού.
Για το λόγο αυτό τo 1919, o Rudolf Steiner, προσκλήθηκε να δώσει μια σειρά
από διαλέξεις στους εργαζόμενους του εργοστασίου τσιγάρων Waldorf- Astoria
στην Στουτγάρδη στη Γερμανία. Ως αποτέλεσμα ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου,
Emil Molt, ζήτησε από τον Steiner να ιδρύσει και να διευθύνει ένα σχολείο για τα
4. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 4
παιδιά των εργαζομένων στο εργοστάσιο. Ο Steiner συμφώνησε, θέτοντας
κάποιους όρους οι οποίοι έγιναν δεκτοί. Μετά από μια περίοδο εκπαίδευσης των
μελλοντικών δασκάλων «το Ελεύθερο Σχολείο Waldorf» άνοιξε στις 7
Σεπτεμβρίου 1919. Ο Steiner, ανέλαβε την κατάρτιση και παροχή συμβουλών
του διδακτικού προσωπικού και ήταν μέχρι το θάνατό του, το 1925,
πνευματικός καθοδηγητής του σχολείου.
Ποιος ήταν ο Rudolf Steiner;
Εικ. 2. Rudolf Steiner: Ιδρυτής του πρώτου σχολείου Waldorf
Ο Ρούντολφ Στάινερ γεννήθηκε το 1861 στο Kraljevec της Ουγγαρίας. Γιος
χειριστή τηλεγράφου για μια αυστριακή εταιρεία σιδηροδρόμων, ταξίδεψε μαζί
του στους τόπους εργασίας του και μεγάλωσε σε τοπία που περιβαλλόμενα από
οροσειρές και πράσινες πεδιάδες. Στην ηλικία των 18 χρόνων, παρά την κλίση
που είχε προς τη λογοτεχνία και την φιλοσοφία, αποφάσισε να σπουδάσει στην
Πολυτεχνική Σχολή της Βιέννης, όπου ασχολήθηκε με τα Μαθηματικά, τη
Φυσική, τη Χημεία και τη Βιολογία. Η μελέτη του έργου του Γκαίτε τον επηρέασε
βαθιά, θέτοντας τα θεμέλια για τις μετέπειτα τοποθετήσεις του σχετικά με το
κίνημα της Ανθρωποσοφίας και για τα επερχόμενα συγγράμματα του.
Παράλληλα με το έργο του Γκαίτε ασχολήθηκε με το έργο του Άρθουρ
Σοπενχάουερ και με το έργο του Φρίντριχ Νίτσε .Το 1891 ο Ρούντολφ Στάινερ
ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστήμιο
του Ρόστοκ της Γερμανίας.
Το 1899, έπειτα από την δημοσίευση ενός άρθρου του σχετικά με την
εσωτερική φύση ενός παραμυθιού του Γκαίτε, έλαβε μια πρόσκληση σε μια
συνάντηση Θεοσοφιστών με σκοπό να μιλήσει σχετικά με τον Νίτσε. Ο
Ρούντολφ Στάινερ συνέχισε τις επισκέψεις του στην γερμανική Θεοσοφική
Εταιρεία, τοποθετήθηκε επικεφαλής και ταξίδεψε στην Ευρώπη δίνοντας
διαλέξεις σχετικά με την Θεοσοφία, ώσπου το 1912 για διάφορους λόγους
αποφάσισε να αποσχιστεί από αυτήν και ίδρυσε ένα νέο πνευματικό κίνημα, την
Ανθρωποσοφία. Η Ανθρωποσοφιστική Εταιρεία αναπτύχθηκε ταχύτατα και η
ανάγκη για τις ετήσιες συνευρέσεις του κινήματος ώθησαν τον Ρούντολφ
Στάινερ να αναλάβει να σχεδιάσει ένα κτίριο που θα φιλοξενούσε όλες τις
δράσεις του κινήματος. Η κατασκευή του ξύλινου αυτού κτιρίου, το οποίο
5. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 5
ονομάστηκε Γκαιτεάνουμ ξεκίνησε το 1913 στο Ντόρναχ της Ελβετίας. Ένα
μεγάλο τμήμα της κατασκευής ολοκληρώθηκε από εθελοντές. Το κτίριο του
Γκαιτεάνουμ εξελίχθηκε σε μεγάλο πολιτιστικό κέντρο, ώσπου καταστράφηκε
από μια πυρκαγιά την πρωτοχρονιά του 1922
Για περισσότερες πληροφορίες για τα σχολεία Waldorf και τον Steiner μεταβείτε
στην παρακάτω διεύθυνση: http://anthroposophiahellas.blogspot.gr/
Δραστηριότητα 1
Στόχος της παρούσας δραστηριότητας είναι να επιτευχθεί το πρώτο προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Για ποιο λόγο θεωρείτε πως η Ανθρωποσοφική φιλοσοφία βρήκε εύφορο
έδαφος στους εργαζόμενους ενός εργοστασίου στις αρχές του20ου αι;
↣ Ενδεικτική απάντηση παρατίθεται στο τέλος τουκεφαλαίου
ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2
Η φιλοσοφία των σχολείων Waldorf
Εικ. 3. Οι βασικές αρχές των σχολείων Waldorf
6. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 6
Ο Steiner προσπαθεί, να εφαρμόσει πρακτικά στο χώρο του σχολείου τις
αρχές της «ελευθερίας» του πολιτισμού, της «ισότητας» στην πολιτική
κοινότητα και την αρχή της «αδελφοσύνης» στην οικονομική ζωή. Συνεπής με
την φιλοσοφία του, την επονομαζόμενη ανθρωποσοφία, ο Steiner σχεδίασε ένα
πρόγραμμα σπουδών που ανταποκρίνεται στα αναπτυξιακά στάδια της
παιδικής ηλικίας και υποβοηθά την παιδική φαντασία. Πίστευε ότι το σχολείο
ο οφείλει να καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών και όχι τις απαιτήσεις των
κυβερνήσεων και των οικονομικών παραγόντων, έτσι δημιούργησε σχολεία τα
οποία ενθάρρυναν την δημιουργικότητα και την ελεύθερη σκέψη και
βοηθούσαν την ωρίμανση της προσωπικότητας. Αυτό επιτυγχάνεται με την
ολόπλευρη εσωτερική καλλιέργεια του παιδιού μέσα από τις αισθήσεις και τον
πειραματισμό, την κατάργηση των διακρίσεων, τη δημοκρατικότητα στην
εκπαίδευση, τη βιωματική και συναισθηματική προσέγγιση των διδακτικών
αντικειμένων και των δραστηριοτήτων και την ανάπτυξη κοινωνικών
δεξιοτήτων. Ακόμα και η χωρίς γωνίες αρχιτεκτονική του σχολείου, οι
λαβυρινθώδεις διάδρομοι και η αλληλεπίδραση του κτιρίου με το περιβάλλον
ενισχύουν μια εξερευνητική προσέγγιση της γνώσης, και κατ΄ επέκταση της
ίδιας της ζωής. Οι αίθουσες αποπνέουν οικειότητα και θαλπωρή σπιτιού,
γεγονός που καλλιεργεί το αίσθημα πως κανείς εκεί δεν είναι ξένος.
Ο στόχος αυτού του δωδεκαετούς εκπαιδευτικού συστήματος, είναι να
εκπαιδεύσει το παιδί ως ολότητα, «κεφάλι, καρδιά και χέρια». Η διδακτέα ύλη
ισορροπεί ακαδημαϊκή ύλη, με καλλιτεχνικές και χειρονακτικές δραστηριότητες,
όπως ζωγραφική, μουσική, κηπουρική. (Παρακολουθήστε σχετικό βίντεο). Η
διδασκαλία βασίζεται στην καλλιτεχνική δημιουργία και την ανάπτυξη της
φαντασίας, ενώ τα παιδιά αναπτύσσουν σεβασμό απέναντι στο περιβάλλον
και τους γύρω τους. Το σχολείο ενδιαφέρεται για οτιδήποτε αφορά το παιδί,
από τα ρούχα του που πρέπει να είναι άνετα για να μπορεί να εκφραστεί, η
διατροφή του πρέπει να είναι ποιοτική και ισορροπημένη, ο χώρος που
κινείται πρέπει να είναι ευχάριστος και να του δημιουργεί θαλπωρή. Το
ημερήσιο πρόγραμμα τόσο στο φαγητό όσο και τον ύπνο είναι σταθερά ώστε να
δίνουν στο παιδί ασφάλεια και να το βοηθούν να δημιουργήσει τον προσωπικό
του ρυθμό.
H πιο αντιπροσωπευτική φράση της φιλοσοφίας τουεκπαιδευτικού
συστήματος Waldorf και η οποία συνοψίζει τους στόχους της φοίτησης στο
σχολείο είναι η εξής:« Να δημιουργήσουμε άτομα τα οποία είναι ικανά
να δίνουν νόημα στις ζωές τους»
Το σχολείο απευθύνεται σε ολόκληρο τον άνθρωπο,
όχι μόνο στο κεφάλι του
7. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 7
Οι δάσκαλοι της μεθόδου, εστιάζουν στο να δημιουργήσουν στο κάθε παιδί
μια φυσική αγάπη για την μάθηση και να διατηρούν το ενδιαφέρον τους
ζωντανό και αδιάπτωτο. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν την ελεύθερη
έκφραση μέσα από τις τέχνες και τις δραστηριότητες προκειμένου να
προσεγγίσουν τα ακαδημαϊκά μαθήματα και έτσι δημιουργούν μια εσωτερική
παρόρμηση στα παιδιά για μάθηση αχρηστεύοντας κυριολεκτικά το σύστημα
των ανταγωνιστικών τεστ και των βαθμολογιών, που δημιουργούν άγχος και
προκαλούν υπερκόπωση και αποστροφή για το σχολείο. Δείτε σχετικά.
Για περισσότερες πληροφορίες παρακολουθήστε το παρακάτω βίντεο:
Δραστηριότητα 2
Στόχος της παρούσας δραστηριότητας είναι να επιτευχθεί το δεύτερο προσδοκώμενο
αποτέλεσμα.
Σε ένα κείμενο 80-100 λέξεων να αναπτύξετε τις βασικότερες αρχές της
φιλοσοφίας των σχολείων Waldorf, χρησιμοποιώντας τις έννοιες – κλειδιά .
↣ Ενδεικτική απάντηση παρατίθεται στο τέλος τουκεφαλαίου
ΕΝΟΤΗΤΑ 1.3
H λειτουργία των σχολείων Waldorf
Τα σχολεία Waldorf είναι μη κερδοσκοπικά και ανεξάρτητα σχολεία. Στη
Γερμανία, τα Σχολεία Waldorf είναι αναγνωρισμένα από το κράτος ως
εναλλακτικά σχολεία και τελούν υπό καθεστώς ανεξάρτητης αιγίδας. Το
σχολείο δεν έχει διευθυντή. Επιτροπές γονέων και εκπαιδευτικών
συναποφασίζουν για τα θέματα που αφορούν το σχολείο, τόσο τα παιδαγωγικά
όσο και τα οικονομικά, παρέχοντας κίνητρα για ανάληψη πρωτοβουλιών,
συνεργασία και δραστηριοποίηση ελεύθερων πολιτών. Το σχολείο είναι
ανοιχτό για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά και τα τμήματα είναι μεικτά.
Τρεις χρυσοί κανόνες για τους δασκάλους :
να δέχονται το παιδί με ευγνωμοσύνη από τον κόσμο πουέρχεται
να εκπαιδεύουν το παιδί με αγάπη,
να οδηγούν το παιδί στην πραγματική ελευθερία
8. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 8
Εικ. 4. Εθελοντική εργασία γονέων στα σχολεία Waldorf
Σύμφωνα με μια καταμέτρηση που έχει γίνει τον Μάρτιο 2011 υπάρχουν 1001
σχολεία Waldorf σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων τα 689 στην Ευρώπη. Τα
περισσότερα απ’ αυτά βρίσκονται στη Γερμανία (225), ακολουθούν οι ΗΠΑ
(130) και η Ολλανδία (92). Γιατί όμως να επιλέξει κανείς τα σχολεία Waldorf;
Η φοίτηση στα σχολεία Waldorf διαρκεί δώδεκα χρόνια και βασίζεται εξ
ολοκλήρου στην ελεύθερη ανάπτυξη του παιδιού μέσω δημιουργικών μεθόδων
εκμάθησης. Πρόκειται για σχολεία που συνδέουν άρρηκτα τη διδασκαλία με
την τέχνη και γι΄ αυτό το λόγο συνοδεύουν τη διδασκαλία των βασικών
μαθημάτων με πλήθος δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως μουσική,
ζωγραφική, γλυπτική, χορός, τραγούδι, θέατρο, κουκλοθέατρο, κηπουρική,
πλέξιμο, ξυλογλυπτική κτλ. Η διαδικασία της μάθησης σε ένα σχολείο Waldorf
είναι μια μη ανταγωνιστική δραστηριότητα και στηρίζεται κατά κύριο λόγο
στην προφορική παράδοση. Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων, ιδιαίτερα
τηλεόρασης από τα μικρά παιδιά, αποθαρρύνεται έντονα. Ζητούμενο είναι η
ωρίμανση των παιδιών, η ελευθερία, η δημιουργικότητα, η σύνδεση με τον
φυσικό κόσμο και την κοινωνία. Η αξιολόγηση είναι περιγραφική και
λεπτομερής και κατατίθεται από το δάσκαλο στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Ένα από τα βασικότερα μαθήματα που διδάσκεται από τους πιο έμπειρους
καθηγητές μετά από τετραετή φοίτηση είναι η ευρυθμία και διδάσκεται σε όλες
τις βαθμίδες της εκπαίδευσης των σχολείων Waldorf.
Δραστηριότητα 3
Στόχος της παρούσας δραστηριότητας είναι να επιτευχθεί το τρίτο προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Με ποιο τρόπο κατά τη γνώμη σας εγγυάται ο τρόπος λειτουργίας των σχολείων
Waldorf την ελευθερία , την ισότητα και την αδελφοσύνη των μελών τους.
↣ Ενδεικτική απάντηση παρατίθεται στο τέλος τουκεφαλαίου
9. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 9
ΕΝΟΤΗΤΑ 1.4
Βαθμίδες εκπαίδευσης και επιδιωκόμενοι στόχοι
Η εκπαίδευση στα σχολεία Waldorf ουσιαστικά πραγματώνεται σε δύο στάδια,
από την ηλικία των 7-21 χρόνων, αλλά προηγείται και ένα στάδιο προσχολικής
εκπαίδευσης, κατά το οποίο τα παιδιά φεύγουν από την ασφάλεια της
οικογένειας, βγαίνουν έξω από τη σιγουριά του σπιτιού και πρέπει να μάθουν
τον κόσμο.
Αποστολή του ΄΄παιδόκηπου΄΄ είναι να μάθει στα παιδιά πως ο ‘’κόσμος είναι
καλός’’. Με λίγα λόγια, στόχος του νηπιαγωγείου είναι να δημιουργήσει στα
παιδιά σιγουριά και ασφάλεια μέσα από την ανάγνωση παραμυθιών, την
επαφή με τη φύση, το ρυθμό και τη σταθερότητα στις καθημερινές τους
δραστηριότητες, αλλά και να τα μάθει να απολαμβάνουν το θαύμα που
συντελείται γύρω τους, παρατηρώντας τα φυτά τα ζώα. Μια βιολογική ένδειξη
για το πέρασμα στην επόμενη φάση αποτελεί η αλλαγή των νεογιλών.
Το πρώτο σχολικό στάδιο, που περιλαμβάνει την ηλικία των 7-14 χρόνων,
στόχο έχει να ανακαλύψει το παιδί πως ο ‘’κόσμος είναι όμορφος’’. Ο
δάσκαλος, ο οποίος στη φάση αυτή πρέπει να θεωρείται αυθεντία από τα
παιδιά, μένει με την ίδια τάξη τα οχτώ πρώτα χρόνια τους στο σχολείο και
προσπαθεί με την αφήγηση ιστοριών και παραμυθιών να γεννήσει στις ψυχές
των παιδιών εμπιστοσύνη και ασφάλεια για τον κόσμο γύρω τους, αλλά και να
τα βοηθήσει να σχηματίσουν εικόνες γι΄ αυτόν.
Πέρα από τα βασικά μαθήματα Γλώσσας, Ιστορίας, Μαθηματικών, Φυσικής
και Χημείας, τα οποία διδάσκονται κάθε μέρα τις πρώτες πρωινές ώρες και για
διάστημα 3-5 εβδομάδων, τα παιδιά διδάσκονται «Ευρυθμία» και πολλές
πρακτικές τέχνες, με τις οποίες δεν καλλιεργούν μόνο τις σωματικές, αλλά και
τις νοητικές και τις ψυχικές τους δυνάμεις. Το παιδί μαθαίνει να πειραματίζεται
και να χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του, ενώ του δίνεται ο χώρος και ο χρόνος να
έρθει σε επαφή με τη φύση και να αναπτυχθεί κοινωνικά. Δεδομένου ότι στα
πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης και δεν υπάρχουν καθόλου βιβλία, τις εικόνες
και τις εντυπώσεις τους τις αποτυπώνουν στο «βασικό βιβλίο μαθήματος»,
το οποίο είναι ένα βιβλίο δικών τους εργασιών πουτο γεμίζουνκαθώς προχωρά
η χρονιά με οδηγό τη φαντασία και την αντίληψή τους. Τα παιδιά ασχολούνται
καθημερινά και στα πλαίσια των βασικών μαθημάτων με τη ζωγραφική, τη
γλυπτική, το χορό, το τραγούδι, το θέατρο, το κουκλοθέατρο κτλ. Στόχος δεν
είναι να ανδρωθούν καλλιτέχνες, αλλά τα παιδιά και να εκφραστούν με τρόπο
δημιουργικό και να οξύνουν την ευφυία τους, αφού τα σχολεία Waldorf ξεκινούν
με την παραδοχή πως η δραστηριότητα των χεριών διαμορφώνει την ευφυία.
10. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 10
Προκειμένου να ωριμάσει το παιδί χρειάζεται ρυθμό και επανάληψη. Κάθε
μέρα έχει καθορισμένες δραστηριότητες διαφορετικές για την κάθε μέρα η
εβδομάδα αποκτά μια δομή που δίνει στα παιδιά σιγουριά και ασφάλεια και
έναν τρόπο να κατανοούν τον χρόνο και οι εβδομάδες κυλούν με το σημάδια των
εποχών και των εορτών. Ανάλογα με την κάθε εποχή διακοσμείται και το
τραπέζι των εποχών. Για κάθε εποχή και για κάθε ηλικία υπάρχει ορισμένο
υλικό αφήγησης, παραμύθια και ιστορίες. Τραγουδάκια ή γιορτινά τραπέζια
μένουν χαραγμένα στη μνήμη των παιδιών για τα επόμενα χρόνια. Οι εποχιακές
γιορτές χρησιμεύουν στην σύνδεση του ανθρώπου με τους ρυθμούς της φύσης
και του κόσμου. Υπάρχει η χαρά της προσμονής, η προετοιμασία, ο εορτασμός
καθ’ αυτός και οι αναμνήσεις.
Το παιχνίδι μέσα από τον χαρούμενο, ηχηρό και στοχαστικό χαρακτήρα του
αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για το παιδί. Η σημασία του είναι ανάλογη με τη
σημασία της εργασίας για τον ενήλικα. Το παιχνίδι θα πρέπει να είναι
δημιουργικό και ελεύθερο. Το αντικείμενο του παιχνιδιού θα πρέπει να αφήνει
χώρο για την φαντασία. Στο παιχνίδι οι αισθήσεις του παιδιού βρίσκονται σε
εγρήγορση, και θέλει με χέρια και πόδια να πιάσει τον κόσμο και να τον
κατανοήσει. Όσο πιο απλό είναι το παιχνίδι τόσο πιο ποικιλότροπα μπορεί να
χρησιμοποιηθεί.
Εικ. 5. Οι μαθητές σε άμεση επαφή με τη φύση
Η ευρυθμία είναι μια τέχνη που μοιάζει με χορό, στην οποία η μουσική ή ο λόγος,
εκφράζεται στις κινήσεις του σώματος. Συγκεκριμένες κινήσεις αντιστοιχούν σε
συγκεκριμένες νότες ή ήχους. Η ευρυθμία διδάσκεται από έμπειρους καθηγητές.
Επιπλέον της παιδαγωγικής αξίας της ευρυθμίας, χρησιμοποιείται επίσης ως
θεραπευτική μέθοδος, αλλά και ως μορφή τέχνης. Οι μεγαλύτεροι μαθητές
παρουσιάζουν μέσω της ευρυθμίας, ποίηση, δράμα και μουσική, αντλώντας με
αυτό τον τρόπο μια βαθύτερη κατανόησητων συνθέσεων και των λογοτεχνικών
κειμένων. Η ευρυθμία ενισχύει τον συγχρονισμό και βελτιώνει την ικανότητα της
ακοής.
11. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 11
Η δεύτερη βαθμίδα σχολικής εκπαίδευσης αντικατοπτρίζει την πρώτη.
Ασχολείται με τα ίδια θέματα, αλλά ανακεφαλαιωτικά και κάτω από νέο φως. Η
φάση αυτή εστιάζει στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και ερευνητικού
πνεύματος. Η εφηβεία σηματοδοτεί την απελευθέρωση της σκέψης. Η εποχή
του δασκάλου έχει οριστικά λήξει. Ο δάσκαλος δεν μπορεί πλέον να λειτουργεί
ως αυθεντία. Τώρα έρχονται οι καθηγητές ειδικών μαθημάτων, ένας εκ των
οποίων αναλαμβάνει υπεύθυνος της τάξης.
Το πρόγραμμα των μαθημάτων διαφοροποιείται περισσότερο και
φαινομενικά ο κόσμος «εξατομικεύεται». Με την αφύπνιση της ελεύθερης
σκέψης, οι μαθητές αρχίζουν να διακρίνουν τις σχέσεις και την ενότητα των
διαφόρων φαινομένων. Η ικανότητα κρίσης αναπτύσσεται όταν τα
προβλήματα διαφωτίζονται πολύπλευρα και από διάφορες προοπτικές. Η
σκέψη ζωντανεύει. Το πείραμα μπαίνει στο επίκεντρο – μαθαίνουμε να
βγάζουμε συμπεράσματα με βάση τις προσωπικές μας παρατηρήσεις. Τα
παιδιά πρέπει να μάθουν πως ο κόσμος γύρω τους είναι αληθινός.
Δουλεύοντας πρακτικά με τη γη, με την τέχνη της κηπουρικής, αναπτύσσεται η
κατανόηση και το αίσθημα ευθύνης του ανθρώπουγια τη φύση και τον ζωντανό
κόσμο. Εμφανίζονται έτσι οι οικολογικοί συσχετισμοί. Μελετώνται οι
συσχετισμοί, οι μεταμορφώσεις από εποχή σε εποχή, καθώς και η εξάρτηση του
ανθρώπου από το φυσικό περιβάλλον και το κλίμα. Στη γεωγραφία το θέμα
είναι: η Γη ως ολότητα. Η Γη είναι το σπίτι μας. Η κοινότητα του χωριού
διευρύνεται σε παγκόσμια κοινότητα.
Όλα τίθενται υπό συζήτηση, δοκιμάζονται και αναθεωρούνται. Μια πλούσια
όμως βιβλιογραφία τίθεται στη διάθεση των μαθητών, οι οποίοι μαθαίνουν έτσι
να επιλέγουν, να αποδέχονται ή να απορρίπτουν. Ως αντίβαρο στο έντονο
ανθρωπιστικό στοιχείο, με την έμφασή του στα προβλήματα της ζωής, έρχεται η
τεχνολογία, όπου εξετάζεται πώς είναι κατασκευασμένα τα διάφορα
μηχανήματα που μας περιβάλλουν, από το μικρότερο ως το μεγαλύτερο: πρίζα,
λάμπα, τηλέφωνο, εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος, ηλεκτρονικός
υπολογιστής, τηλεόραση κλπ. Κάθε μαθητής κάνει τη δική του βιβλιοδεσία και
μαθαίνει τη διαδικασία παραγωγής χαρτιού, αυτή τη βάση του σύγχρονου
πολιτισμού. Η υφαντική συμπεριλαμβάνεται επίσης στα μαθήματα. Τέλος, κάθε
μαθητής παρουσιάζει μια διπλωματική εργασία, που ο ίδιος έχει επιλέξει.
Δείτε κι αυτό.
Δραστηριότητα 4
Στόχος της παρούσας δραστηριότητας είναι να επιτευχθεί το τέταρτο προσδοκώμενο
αποτέλεσμα
12. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 12
.
Θεωρείτε ότι τα μαθήματα και ο τρόπος διδασκαλίας τους στα σχολεία Waldorf
ευνοούν την απεικόνισητου εξωτερικούκόσμου στην ψυχή του μαθητήκαι αν
ναι πώς το επιτυγχάνουν;
↣ Ενδεικτική απάντηση παρατίθεται στο τέλος τουκεφαλαίου
Σύνοψη
Τα σχολεία Waldorf αποτελούν εφαρμογή του πνευματικού κινήματος που
εμπνεύστηκε ο Rudolf Steiner το 1912, την Ανθρωποσοφία, που επιδιώκει την
ύπαρξη ενός πνευματικού κόσμου προσιτού σε όλους, όπου ο κάθε άνθρωπος
μπορεί να αναπτύξει τη φαντασία, την έμπνευση, την κριτική του ικανότητα και
τελικά την προσωπικότητά του ελεύθερα και με τρόπο βιωματικό. Μέσα από
μια πλειάδα δραστηριοτήτων, μαγειρική, κηπουρική, ζωγραφική, ποίηση,
μουσική, χορό, κουκλοθέατρο, πείραμα, παρατήρηση, αρχιτεκτονική κτλ οι
μαθητές με την υποστήριξη και την ενεργό συμμετοχή των γονιών τους και την
καθοδήγηση των δασκάλων μαθαίνουν να παρατηρούν, να συζητούν, να
αποδέχονται, να αμφισβητούν, να πειραματίζονται και συνεπώς να γνωρίζουν
τον κόσμο με τις αισθήσεις τους, να γνωρίζουν τη φύση και την κοινωνία
εμπειρικά και τελικά να σχηματίζουν μια δική τους ολοκληρωμένη εικόνα για
τον κόσμο. Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν.
13. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 13
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Απαντήσεις στις δραστηριότητες
Δραστηριότητα 1
Μετά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο προέκυψε εντονότατα η ανάγκη
δημιουργίας υγιών κοινωνικών δομών. Η αναγκαιότητα αυτή ενέπνευσε στον
Rudolf Steiner την ιδέα της τρίπτυχης κοινωνίας στην οποία υπάρχει ισορροπία
ανάμεσα στους τρεις αυτόνομους τομείς, τον πολιτιστικό-πνευματικό, τον
οικονομικό και τον δημοσιονομικό. Η ανθρωποσοφία, το φιλοσοφικό ρεύμα που
εισηγήθηκες ο Steiner διατεινόταν πως η αρχή της ελευθερίας πρέπει να
διαποτίζει τον πολιτιστικό-πνευματικό τομέα, η αδελφότητα τις οικονομικές
σχέσεις και η ισότητα τις βασικές πολιτικές-νομικές υποχρεώσεις και τα
δικαιώματα των πολιτών. Η ιδέα της τρίπτυχης κοινωνίας απορρίφθηκε για
λόγους συμφερόντων από πολλές κομματικές-συνδικαλιστικέςοργανώσεις. Βρήκε
όμως ανταπόκριση σε πολλούς ανθρώπους, όπως οι εργάτες του εργοστασίου
τσιγάρων Waldorf Astoria στη Στουτγάρδη, οι οποίοι καταπιεσμένοι από το
φάσμα του πολέμου, την κοινωνική ανισότητα και τις σκληρές συνθήκες εργασίας
πίστεψαν σ΄ έναν κόσμο προσιτό σε όλους, ελεύθερο και ορθολογικό όπου η
φαντασία και η έμπνευση θα εύρισκε το ζωτικό της χώρο.
Δραστηριότητα 2
Τα σχολεία Waldorf, με ειδικά διαμορφωμένους χώρους που σέβονται το
περιβάλλον και την προσωπικότητα του παιδιού και με κατάλληλα
εκπαιδευμένους δασκάλους που καθοδηγούν τα παιδιά στην ανακάλυψη της
γνώσης, αποτελούν το ιδανικό σκηνικό για να ξετυλιχτεί η παιδική
προσωπικότητα φυσικά και αβίαστα με το δικό της προσωπικό ρυθμό. Η
εκπαίδευση που οραματίστηκε ο Rudolf Steiner απευθύνεται στον άνθρωπο ως
σύνολο, κεφάλι, καρδιά και χέρια και στόχο έχει τη δημιουργία ολοκληρωμένων
προσωπικοτήτων, ελεύθερων, δημιουργικών και ισορροπημένων που με το δικό
τους προσωπικό ρυθμό ανδρώνονται και εντάσσονται στην κοινωνία με πλειάδα
εφοδίων, όπως την ορθή κρίση, την παρρησία, τη φαντασία, το όραμα κτλ.
Δραστηριότητα 3
Τα σχολεία Waldorf δεν ευαγγελίζονται μόνο την ελευθερία , την ισότητα και την
αδελφοσύνη των μελών τους, αλλά τα σέβονται και τα εφαρμόζουν εμπράκτως,
γεγονός που βεβαιώνεται από τις αρχές και τον τρόπο λειτουργίας τους. Ο μη
κερδοσκοπικός και ανεξάρτητος χαρακτήρας τους επιβεβαιώνει την ελευθερία
τους από οποιεσδήποτε πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές ή άλλες δεσμεύσεις. Η
απουσία ηγεσίας και η προσβασιμότητά τους από όλες τις κοινωνικές ομάδες
αποδεικνύει έμπρακτα το σεβασμό τους στην ισότητα και τέλος ο μη
14. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 14
ανταγωνιστικός τους χαρακτήρας προωθεί τη συνεργασία και την αδερφοσύνη
των μελών τους.
Δραστηριότητα 4
Η πλειάδα των μαθημάτων – δραστηριοτήτωνπου εντάσσονται στο πρόγραμμα
των σχολείων Waldorf καθώς και ο τρόπος υλοποίησής τους αποτελούν την
εγγύηση για την επιτυχή απεικόνιση του εξωτερικού κόσμου στην ψυχή των
μαθητών τους. Οι μαθητές αντιλαμβάνονται από πολύ νωρίς τη
πολυπρισματικότητα των ανθρώπινωνδραστηριοτήτων, αλλά και τη δυνατότητα
εύρεσης του προσωπικού τους χώρου μέσα σ΄ αυτές, τις οποίες μάλιστα τις
προσεγγίζουν με το δικό τους προσωπικό ρυθμό ο καθένας, όπως συμβαίνει και
στη ζωή. Ο σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον, η ανακάλυψη της αλήθειας με την
προσωπική παρατήρηση, η αντίληψη του χρόνου με τα σημάδια των εποχών, η
κριτική στάση απέναντι στα πράγματα γύρω τους δεν αποτελούν μόνο ζητούμενα
και πρακτικές των σχολείων Waldorf, αλλά και στοιχεία του εξωτερικού κόσμου
με τα οποία οφείλουν να εξοικειωθούν μέχρι και την ενηλικίωσή τους και να τα
διατηρήσουν μετά απ΄ αυτή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Rudolf Steiner,A modernartof education,Foundationsof Waldorf Education,
AnthroposophicPress2004,pp104-117
DemocraticleadershipinWaldorf schools,MartynRawson,PlymouthUniversity,UK,
Volume 2 Number2,pp. 1-15, December2011
The organizationof the Waldorf School,SiegfriedFinser
Layersof experience:formsof representationinaWaldorf school classroom DavidW.
Nicholson,j.Curriculumstudies,2000, VOL.32, NO.4,pp 575-587
Eurythmy in the Waldorf Schools , Earl J. Ogletree
Hand MovementsSculptIntelligence byArthurAuer
Intergratingvocational andgeneral educationA Rudolf SteinerSchool.GeorgRist – Peter
Schneider,1979, unescoinstitute foreducation,Hamburg
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
http://www.waldorfcritics.org/articles/Hansson.html
http://anthroposophiahellas.blogspot.gr/
https://en.wikipedia.org/wiki/Eurythmy
https://en.wikipedia.org/wiki/Waldorf_education
15. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ WALDORF – STEINER
Σελίδα 15
https://en.wikipedia.org/wiki/Curriculum_of_the_Waldorf_schools
http://skepdic.com/steiner.html
http://www.neapaideia-glossa.gr/content/145h.htm
http://www.waldorfanswers.org/RudolfSteiner.htm
https://sites.google.com/site/xyzlesvou/ekpaideuse/protaseis-gia-ena-allo-
scholeio/toscholeiowaldorfstoaachen
http://www.waldorflibrary.org/articles/35-a-class-as-a-community
