PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH X QUANG LỒNG NGỰC

PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH
X QUANG LỒNG NGỰC
Báo cáo viên: ThS. Lê Khắc Bảo
Bộ môn Nội – Đại học Y Dược TPHCM

NỘI DUNG TRÌNH BÀY
I. Hình phổi bình thường – Mốc giải phẫu
II. Tổn thương giảm đậm độ (hình sáng)
III. Tổn thương tăng đậm độ (hình mờ)

I. Hình phổi bình thường – Mốc giải phẫu
1. Tiêu chuẩn chấp nhận được của phim XQ
2. Thùy – phân thùy – tiểu thùy phổi – phế nang
3. Cửa sổ phế chủ – Rốn phổi
4. Trung thất: Trước – Giữa – Sau
5. Dải cạnh phải khí quản
6. Thùy Azygos

THỨ TỰ PHÂN TÍCH
• Hít đủ sâu
• Chụp đứng
• Tia sau – trước
• Xuyên thấu tốt
 Kiểm tra tên và ngày chụp
 Kiểm tra chất lượng phim
 Phân tích thành ngực
 Phân tích khung xương
 Phân tích trung thất
 Phân tích phế trường, so sánh hai bên
KHÔNG NGOẠI LỆ !

PHIM XQ PHỔI ĐẠT CHUẨN
 Hít đủ sâu
 Tư thế chụp: đứng ngay thẳng
 Tia sau trước
 Cường độ tia đúng mức

Hít không đủ sâu 
Mờ vùng đáy giả tạo
Hít lại cho đủ sâu 
Biến mất vùng mờ ở đáy

Cung sườn 9 sau
Cung sườn 6 trước
Nằm trên cơ hoành
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
2
3
4
5
6

Tư thế chụp nằm Tư thế chụp đứng
TƯ THẾ CHỤP ĐỨNG

Tư thế chụp đỉnh ưỡn
Hình ảnh tim giả lớn
Tư thế chụp thẳng sau – trước
Hình ảnh tim bình thường
TƯ THẾ CHỤP ĐỨNG

D1 D2
D1
D2
Bóng tim lớn hơn khi tia sau trước

Vị trí xương đòn
• Xương sườn 1 trước
• Xương sườn 3, 4 sau
1
2
3
4
TƯ THẾ ĐỨNG NGAY

Tương phản tốt
Thấy rõ mạch máu
phổi sau cơ hoành
và sau tim
Thấy rõ đường
cạnh động mạch
chủ xuống
Thấy rõ đốt sống
sau trung thất

Tia quá mềm
không thấy được
chi tiết trong trung thất
Tia quá cứng
không thấy được
chi tiết trong nhu mô

QUI ƯỚC ĐỘ CẢN TIA TRÊN XQ
Canxi Nước Mỡ Khí

Face
VCS
OD
Ao
AP
VG
Ao
VD OG
VG
Profil
OD
OG
VG
VD
AP

TRUNG THẤT
Tim – Màng ngoài tim – Quai ĐMC
Khí quản – Thực quản phần trước
Hạch lympho – Động mạch phổi
Teratoma
Thymus
Thyroid
Terrible
lymphoma
Thực quản
ĐMC xuống
Hạch giao
cảm ngực
Cạnh cột sống
Xương sống

Artère
pulmonaire GArtère
pulmonaire Dte

CÁC THÙY &
PHÂN THÙY
PHỔI

TÊN PHÂN THÙY PHỔI
A.P.A.L.M.S.M.A.L.P

Les poumons =
3 lobes à droite,
2 lobes à gauche

Petite scissure
LSG
LM
LID
LSD
LIG

Profil droit
Petite scissure
Grande scissure
LSD
LM
LID

Scissure gauche
LSG
Lingula = LM
LIG
Culmen = LSD
Profil gauche

Tim và
mạch máu
trung thất
Động mạch
chủ lên
Tĩnh mạch
chủ trên
Động
mạch phổi
Thất phải
Động mạch
chủ xuống
Thất
trái

MẠCH MÁU
TRUNG THẤT
Động mạch chủ xuống
Quai động mạch chủ

Mạch máu trung thất
Động mạch phổi phải
Động mạch phổi trái

DẢI CẠNH PHẢI KHÍ QUẢN
 Dải mờ, đậm độ mô mềm
mỏng < 4 mm, dài 3 – 4
cm
 Chạy theo chiều dọc từ
đầu trong xương đòn đến
bờ phải góc khí – phế
quản.
 Tương ứng bờ phải khí
quản, tiếp giáp trung thất
và màng phổi
 Xuất hiện trên 94% người
trưởng thành

II. Tổn thương giảm đậm độ (hình sáng)
A. Liềm hơi
B. Bọt / Bóng khí
C. Nang – Kén – Hang
D. Giãn phế quản – Giãn tiểu phế quản
E. Ứ khí phế nang
F. Tổn thương tràn khí

LIỀM HƠI
 Tập hợp khí thành dạng
liềm ngăn cách thành hang
với khối mờ bên trong
 Thường xem là đặc hiệu
cho Aspergillus trên hang
có sẵn từ trước hoặc là do
sự co kéo của vùng phổi
hoại tử
 Cũng có thể gặp trong các
bệnh khác: lao, tăng sinh u
hạt Wegener, xuất huyết
trong hang, K phế quản

ASPERGILOMA THÙY TRÊN PHẢI +
XƠ PHỔI HAI ĐÁY

BỌT / BÓNG KHÍ
 Bóng khí:
o Hình tròn giảm đậm độ,
đ/k > 1 cm, thành < 1mm
o Kèm khí phế thủng trung
tâm tiểu thùy / cạnh vách
 Bọt khí:
o Hình tròn giảm đậm độ đ/k
< 1 cm, thành < 1 mm
o Hay nằm sát màng phổi
o Ít ý nghĩa lâm sàng khi
phân biệt bọt với bóng khí

KHÍ PHẾ THỦNG + BÓNG KHÍ
KHÔNG ĐIỂN HÌNH THÙY TRÊN

NANG DƯỚI RỐN PHỔI TRÁI

GIÃN PHẾ QUẢN THÙY DƯỚI PHẢI

KHÍ PHẾ THỦNG THÙY TRÊN

KHÍ PHẾ THỦNG THÙY DƯỚI

TKMP (P)   TƯỚI MÁU PHỔI (T)

THÔNG ĐIỆP CẦN NHỚ VỀ
TỔN THƯƠNG TRÀN KHÍ
 Tìm dấu mất nhu mô + lá tạng màng phổi
 Tìm có dấu TKMP áp lực
 Phim XQ thì thở ra giúp thấy rõ TKMP nhỏ
 Cần phân biệt với nếp gấp da, bóng khí
 Hễ thấy gãy xương sườn thì tìm TKMP
 TKMP lượng lớn có thể  tăng tưới máu
phổi còn lại

III. Tổn thương tăng đậm độ (hình mờ)
A. Các qui ước về thuật ngữ và dấu hiệu:
• Hình mờ /Thâm nhiễm;
• Đông đặc / Kính mờ
• Khí ảnh phế quản / Xóa mờ
• Hào quang / Hào quang đảo ngược

HÌNH MỜ / THÂM NHIỄM
 Hình mờ:
o Vùng nhu mô tăng cản
tia XQ và trở nên mờ
hơn mô xung quanh.
o Không đặc hiệu, không
chỉ mức độ bệnh nặng
o Cần được gọi tên chính
xác là đông đặc, kính
mờ, đường mờ .v.v.
 Thâm nhiễm:
o Trước đây dùng để tả
một vùng phổi mờ do
bệnh phế nang, mô kẽ
o Gây tranh cãi vì mang
các ý nghĩa khác nhau
o Hiện nay không còn
được khuyến cáo sử
dụng nữa

ĐÔNG ĐẶC / KÍNH MỜ
• ĐÔNG ĐẶC:
– Đậm độ cao hơn
– Bờ mạch máu & phế
quản bị xóa
– Khí ảnh phế quản (±)
• KÍNH MỜ:
– Đâm độ thấp hơn
– Bờ mạch máu & phế
quản không bị xóa

KHÍ ẢNH PHẾ QUẢN / XÓA MỜ
• KHÍ ẢNH PHẾ QUẢN:
– Phế quản còn thông,
chứa không khí
– Nằm giữa vùng mô
xung quanh đông đặc
• XÓA MỜ:
– Biến mất ranh giới giữa
hai cấu trúc
– Hai cấu trúc cản quang
nằm sát nhau

HÀO QUANG
HÀO QUANG ĐẢO NGƯỢC

III. Các tổn thương tăng đậm độ (hình mờ)
B. Các tổn thương tăng đậm độ hình đám khu trú:
1. Đông đặc phổi
2. Xẹp phổi
3. Tràn dịch màng phổi
4. U phổi
5. Trung thất lớn
6. Tổn thương tăng đậm độ khu trú khác

1. ĐÔNG ĐẶC – KÍNH MỜ
CÁC NGUYÊN NHÂN
 Nhiễm trùng phổi
 Phù phổi do tim hay không do tim
 Ung thư: phế quản – phế nang; lymphoma
 Xuất huyết trong phổi

TỔN THƯƠNG ĐÔNG ĐẶC
 Đông đặc là tổn thương không đặc hiệu
 Dạng đông đặc và đặc điểm đi kèm giúp
chẩn đoán nguyên nhân
 Theo dõi để đảm bảo tổn thương đã hết là
rất quan trọng
 Cải thiện trên X quang phổi có thể chậm
hơn cải thiện lâm sàng (3 tháng)

2. XẸP PHỔI
– Hình mờ + giảm thể tích phổi
– Thay đổi vị trí bất thường của
phế quản, mạch máu, tim, cơ
hoành, trung thất
– Đặc biệt: hình dĩa, dải, tròn

XẸP PHỔI
NGUYÊN NHÂN – PHÂN LOẠI
 Tắc đường thở
o U bướu
o Đàm nhớt
o Dị vật
 Chèn ép từ ngoài
o Dịch (TDMP)
o Khí (TKMP)
o U bướu
 Xơ hóa nhu mô phổi
sau lao, sau xạ .v.v.
 Xẹp toàn bộ phổi
 Xẹp thùy phổi
o Phải: trên, giữa, dưới
o Trái: trên, dưới
 Xẹp dưới phân thùy
 Xẹp tiểu phế quản
tận – phế nang

XẸP THÙY PHỔI
PHỔI PHẢI PHỔI TRÁI

XẸP THÙY TRÊN PHỔI PHẢI

XẸP THÙY GIỮA PHỔI PHẢI

XẸP THÙY DƯỚI PHỔI PHẢI

XẸP THÙY TRÊN PHỔI TRÁI

XẸP THÙY DƯỚI PHỔI TRÁI

XẸP PHỔI DƯỚI PHÂN THÙY

XẸP PHẾ NANG – TIỂU PHẾ QUẢN TẬN
SAU THỜI GIAN THEO DÕITHỜI ĐIỂM BAN ĐẦU

TỔN THƯƠNG XẸP PHỔI
 Giảm thể tích là đặc điểm quan trọng của
tổn thương xẹp phổi
 Dịch chuyển vị trí các cấu trúc bình thường
là dấu chỉ của giảm thể tích phổi
 Xẹp phổi làm thay đổi diện tiếp xúc bình
thường giữa khí và mô mềm
 Theo dõi để đảm bảo tổn thương đã hết là
rất quan trọng

3. TRÀN DỊCH / DÀY MÀNG PHỔI
 Dấu hiệu điển hình của TDMP:
o Mờ vùng thấp (đáy phổi)
o Đường cong lõm góc sườn hoành
 Dấu hiệu gợi ý dày màng phổi ≠ TDMP:
o Mất đường cong lõm  lên + giảm thể tích phổi
o Mờ lên tận đỉnh phổi (cần ≠ TDMP khu trú)
o Tổn thương ổn định so phim cũ
 Cần phân biệt với xẹp, đông đặc phổi

BIẾN CHỨNG DÀY MÀNG PHỔI SAU
DẪN LƯU MỦ MÀNG PHỔI (T)

DẤU HIỆU GỢI Ý NGUYÊN NHÂN
 Dấu hiệu gợi ý nguyên nhân ác tính:
o Giảm thể tích phổi / U hay dày màng phổi
o Di căn xương (hủy xương), phổi (nốt phổi)
 Dấu hiệu gợi ý nguyên nhân lành tính
o TDMP hai bên  hiếm khi do ung thư
o Đông đặc phía trên  nhiễm trùng
o Đông đặc hình chêm  nhồi máu
o Chụp XQ sau tháo dịch giúp tìm nguyên nhân

TDMP (P) + XẸP THÙY GIỮA (P)

4. U PHỔI
• Khối mờ đường kính
thay đổi:
• > 3 cm  U
• ≤ 3 cm  Nốt
• < 3 mm  Nốt nhỏ
• < 1 mm  Hạt kê
• U nấm:
• Xuất hiện trên nền hang
• U có thể thay đổi vị trí
theo trọng lực

ĐẶC ĐIỂM KHỐI U CẦN MÔ TẢ
 Vị trí: quanh rốn và thùy trên phổi
 Kích thước: to/nhỏ, thay đổi so phim cũ
 Bờ nham nhở hay đều
 Trong khối u: Calci hóa, hang hóa
 Kèm bất thường: hạch, hủy xương sườn

ĐẶC ĐIỂM KHỐI U CẦN MÔ TẢ

THỜI GIAN THEO DÕI KHỐI U

5. TRUNG THẤT LỚN
Vị trí Bệnh lý
Trước
(4T)
Teratoma (U quái) Thyroid (Tuyến giáp thòng)
Thymoma (U tuyến ức) Terrible lymphoma (Ung thư hạch)
Giữa
Hạch Hạch lympho lớn
Tim Lớn nhĩ, lớn thất, tim xoay phải
Màng ngoài tim Tràn dịch, nang màng ngoài tim
Quai động mạch chủ Phình, bóc tách quai động mạch chủ
Khí quản, phế quản U khí quản, nang khí quản,phế quản
Thực quản thành trước Nang thực quản
Sau
Thực quản Hẹp, K, thoát vị qua lỗ thực quản
Động mạch chủ xuống Phình động mạch chủ xuống
Chuỗi hạch giao cảm U thần kinh sinh
Cạnh cột sống Áp xe, di căn cạnh cột sống
Tủy sống Ổ tạo máu ngoài tủy

TRUNG THẤT TRƯỚC
TERATOMA – U QUÁI

TRUNG THẤT GiỮA
HẠCH LYMPHO LỚN

TRUNG THẤT GIỮA
TIM LỚN TOÀN BỘ

TRUNG THẤT GIỮA
ĐẢO NGƯỢC PHỦ TẠNG

TRUNG THẤT GIỮA
TRÀN DỊCH MÀNG NGOÀI TIM

TRUNG THẤT GIỮA
TĂNG ÁP ĐỘNG MẠCH PHỔI

TRUNG THẤT SAU
THOÁT VỊ HOÀNH

TRUNG THẤT SAU
PHÌNH ĐỘNG MẠCH CHỦ XUỐNG

6. CÁC TỔN THƯƠNG KHÁC
NHỒI MÁU PHỔI
 Dấu hiệu “Hampton hump”
 Hình mờ hình tam giác hay hình vòm
 Đáy nằm trên màng phổi
 Đỉnh nhọn hướng về rốn phổi

SẠN PHẾ QUẢN

HẠCH LYMPHO LỚN

MẢNG MÀNG PHỔI

C. Tổn thương tăng đậm độ hình đường khu trú:
1. Dày vách liên thùy hình chuỗi hạt
2. Dày vách liên tiểu thùy
3. Dải nhu mô
4. Đường cong cạnh màng phổi

DÀY VÁCH LIÊN TIỂU THÙY

ĐƯỜNG MỜ
CÁC NGUYÊN NHÂN
 Suy tim trái
 Tuổi già
 Lan tràn ung thư theo đường bạch mạch
 Xẹo cũ nhu mô phổi
 Xơ hóa phổi
 Xẹp phế nang – tiểu phế quản tận
 Xẹp phổi dưới phân thùy

ĐẶC ĐIỂM ĐƯỜNG MỜ THAY ĐỔI
THEO NGUYÊN NHÂN

NGUYÊN NHÂN XƠ PHỔI
Thùy trên Thùy giữa Thùy dưới
 Lao
 Viêm phế nang dị ứng ngoại
sinh mạn tính
 Xạ trị
 Viêm cột sống cứng khớp
 Xơ phổi lớn tiến triển tự
miễn
 Nhiễm Histoplasmosis
 Sarcoidosis
 Viêm phổi mô kẽ
không do tác nhân vi
sinh vật
 Xơ phổi do tiếp xúc
Asbestos
 Xơ phổi do thuốc
(thường gặp nhất)

TỔN THƯƠNG ĐƯỜNG MỜ
 Là biểu hiện bệnh tại đường thở, bạch
mạch, tĩnh mạch và mô kẽ phổi
 So sánh với phim cũ rất có ích để xác định
nguyên nhân
 Bệnh khác nhau  đường mờ khác nhau
 Giảm thể tích phổi là triệu chứng quan
trọng trong xơ phổi

D. Các tổn thương tăng đậm độ lan tỏa:
1. Tổn thương dạng nốt, lưới, lưới – nốt
2. Tổn thương dạng hạt kê
3. Tổn thương dạng tổ ong
4. Tổn thương dạng khảm
5. Tổn thương dạng cây đâm chồi

TỔN THƯƠNG DẠNG
NỐT / LƯỚI / LƯỚI – NỐT
NỐT LƯỚI LƯỚI - NỐT

TỔN THƯƠNG DẠNG HẠT KÊ
NỐT HẠT KÊ

GIÃN PHẾ QUẢN NHIỄM TRÙNG

TỔN THƯƠNG DẠNG NỐT
 Nốt có thể nằm ở vị trí tinh tế dễ bỏ sót ví
thế cần đọc kỹ từng vùng phổi theo thứ tự
 Có vài đặc điểm gợi ý lành hay ác tính
nhưng sinh thiết là bắt buộc
 So sánh phim cũ là chìa khóa chẩn đoán
 Vị trí, phân bố, và kích thước là các đặc
điểm quan trọng
 Cần tìm dấu hiệu thứ phát của ác tính

TỔN THƯƠNG DẠNG TỔ ONG

TỔN THƯƠNG DẠNG CÂY ĐÂM CHỒI

KẾT LUẬN
1) Kiến thức then chốt cần trang bị là:
o Định nghĩa các dấu hiệu cơ bản
o Các mốc giải phẫu quan trọng
o Cơ chế hình thành tổn thương / X quang phổi
2) Các bước tiếp cận khi đọc XQ lồng ngực:
o Nắm vững bệnh cảnh lâm sàng
o Đọc lần lượt theo thứ tự các vùng để tránh sót
o Liệt kê tổn thương  hay  giảm đậm độ từng vị trí
o Liệt kê nguyên nhân từng tổn thương và biện luận

PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH X QUANG LỒNG NGỰC

More Related Content

What's hot

Similar to PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH X QUANG LỒNG NGỰC

More from SoM

Recently uploaded

PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH X QUANG LỒNG NGỰC