Δεύτερο Γράμμα στη Μητέρα, Θ΄, Κώστας Μόντης

Δεύτερο Γράμμα στη Μητέρα, Θ΄, Κώστας Μόντης

• 1.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου ΔΕΥΤΕΡΟ ΓΡΑΜΜΑΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ, ΜΕΡΟΣ Θ΄ Κώστας Μόντης 1. Στοιχεία Ποιήματος Έργο: ο Μόντης έγραψε τρία «Γράμματα στη μητέρα»  1ο «Γράμμα στη μητέρα»  1965  2ο «Γράμμα στη μητέρα»  1972 (Μέρος Θ΄)  3ο «Γράμμα στη μητέρα»  1980 Ιστορικό Πλαίσιο:  Κύπρος 1972: o Περίοδος μετά τον απελευθερωτικό αγώνα 1955-1959 o Δικοινοτικές ταραχές o Στρατιωτική δικτατορία o Εμφύλιος Σπαραγμός o Προβληματικές διπλωματικές σχέσεις Κύπρου – Ελλάδας κατά τη περίοδο της δικτατορίας o Παρεμβάσεις ξένων Πρόκειται επομένως για ένα κόσμο στον οποίο το ποιητικό υποκείμενο «δεν διάγει καλώς», επειδή το μυαλό και η καρδιά του δεν έχουν προσαρμοστεί στις περιρρέουσες συνθήκες. Το ποιητικό υποκείμενο «δεν διάγει καλώς» δηλαδή δεν έχει αφομοιωθεί και δεν έχει δεν έχει βολευτεί μέσα σε αυτή τη κατάσταση, σε αυτή τη πραγματικότητα.  Ελλάδα 1972: o Στρατιωτική Δικτατορία – Χούντα: λογοκρισία, ανελευθερία  Γαλλία, Μάης 1968: o Πολιτική και κοινωνική αναταραχή που ξέσπασε στη Γαλλία. Τα γεγονότα ξεκίνησαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων μαθητών και φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των Γάλλων εργατών και τελικά οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, που άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης και οδήγησε στην προκήρυξη εκλογών από τον τότε πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ. o Θεωρείται ως σημείο-σταθμός στην αμφισβήτηση του κατεστημένου (θρησκεία, πατριωτισμός, σεβασμός στην εξουσία) και για
• 2.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου τη μετάβασηαπό το συντηρητισμό στις φιλελεύθερες ιδέες (ισότητα, ανθρώπινα δικαιώματα, σεξουαλική απελευθέρωση) Ωστόσο το κείμενο έχει διαχρονικό, οικουμενικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορεί για την ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα του τόπου του ή ότι αποσιωπά της προσωπικές ανησυχίες και τα υπαρξιακά αδιέξοδά του. ֍Θέμα Το ποιητικό υποκείμενο αποστέλλει «γράμμα» στη μητέρα και επιδιώκει αυτό να χαρακτηρίζεται από ενότητα, δομή, συνέπεια και συνοχή. Η πρόθεση του όμως, αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί λόγω της πραγματικότητας την οποία βιώνει. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη περιρρέουσα πραγματικότητα, κοινωνική, πολιτική, συναισθηματική κλπ, που εξαιτίας της επίδρασης της στην ψυχολογική του κατάσταση, φαίνεται να επηρεάζει τόσο έντονα και δραστικά το ποιητικό υποκείμενο ώστε να δηλώνει ότι εγκαταλείπει την ενότητα (τη δομή, τη συνοχή, τη συνέπεια). Παρατηρείται, δηλαδή, ένα φαινόμενο διάσπασης, που επεκτείνεται από τη βιωμένη πραγματικότητα του εξωτερικού κόσμου στη διάβρωση του εσωτερικού κόσμου του ποιητικού υποκειμένου. Η διάσπαση φαίνεται να εισχωρεί ακόμα και στην ίδια την ποιητική δομή, ιδιαίτερα στη δεύτερη ενότητα, η οποία ξεκινά με τη διατύπωση της πρόθεσης για εγκατάλειψη της συνοχής, της δομής και της συνέπειας, με αποτέλεσμα τόσο από άποψη περιεχομένου όσο και από άποψη μορφής, να παρατηρείται μια αλλοπρόσαλλη κατάσταση η οποία συμπληρώνεται και επιτείνεται με τη διαδοχή δύο εκτεταμένων παρομοιώσεων. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΣΥΝΟΧΗ, ΔΟΜΗ, ΣΥΝΕΠΕΙΑ, ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ, ΕΙΡΜΟΣ Επικοινωνιακό Πλαίσιο Επιστολή o Τίτλος τους ποιήματος («γράμμα») o Εσωτερικές αναφορές π.χ «το γράμμα μου άρχισε να διασπάται», «σου γράφω» o Αναφορά στον παραλήπτη του γράμματος: μητέρα o Αναφορά στον αποστολέα του γράμματος: ποιητικό υποκείμενο Αφηγηματικό είδος o Αφήγηση: α΄πρόσωπο ενικού  ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ o Αφηγητής: αυτοδιηγητικός
• 3.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 2. Δομή Οιδύο ενότητες του ποιήματος διακρίνονται με το διπλό κενό διάστιχο: Ενότητα 1: στ. 1 – 23 Ενότητα 2: στ. 24 - τέλος 3. Ανάλυση ποιήματος 1η Ενότητα: πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου για ενότητα, μέσα από την επιδίωξη και την ελπίδα να υπάρχει συνοχή και δομή. Όμως, η ενότητα αυτή απειλείται από όλα εκείνα τα «καθημερινά» και «συνήθη» τα οποία μετατρέπονται, για το ποιητικό υποκείμενο σε αρνητικά βιώματα μιας τραγικά αντιφατικής και συγκρουσιακής περιρρέουσας πραγματικότητας. 1 2 3 Μητέρα, διαισθάνομαι πως το γράμμα μου άρχισε να διασπάται, διαισθάνομαι πως η συνοχή που επεδίωξα άρχισε να διασπάται, πως η δομή που ήλπιζα άρχισε να διασπάται «διασπάται»  σημαντική λέξη – κλειδί.  Ο αποστολέας, δηλαδή το ποιητικό υποκείμενο θα μας τονίσει ότι το γράμμα και η συνοχή του διασπάται.  Επανάληψη στο τέλος κάθε ενός από τους τρεις στίχους.  Είναι το συμπέρασμα της διαίσθησης. Αντίθεση: «ήλπιζα, επεδίωξα» (παρελθοντικοί χρόνοι)  πρόθεση και επιθυμία του αποστολέα για την ύπαρξη ενότητας, συνοχής και δομής στο γράμμα VS «διαισθάνομαι» (ενεστώτας)  φόβος και κίνδυνος ότι η επιθυμία και επιδίωξη του ποιητικού υποκειμένου δεν θα επιτευχθεί Κίνδυνος διάσπασης: η πρόθεση για συγκροτημένη δομή, συνέπεια, ακολουθία και ειρμό στο γράμμα κινδυνεύει να ακυρωθεί. «διαισθάνομαι»  υποδηλώνει τη φωνή της καρδιάς που παρεμβαίνει στο διάλογο του ποιητικού υποκειμένου με τη μητέρα. Λογική Vs Καρδιά «άρχισε» (αόριστος):  δημιουργεί την εντύπωση πως το γεγονός της διάσπασης πρόκειται να εξελιχθεί και να επηρεάσει την ποιητική αφήγηση  Το ρήμα αυτό παραπέμπει στους λόγους της διάσπασης στο άμεσο παρελθόν
• 4.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 4 5 6 7 8 9 σαν τιςκουρασμένες τετράδες των μαθητικών παρελάσεων όταν προσεγγίζουν το τέρμα που λεν «ουφ» και ξεκουμπώνουν τα κολάρα και «επιτέλους» και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα καθημερινά και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα συνήθη Η αρχή της διάσπασης επιχειρείται να εξηγηθεί μέσα από το παράδειγμα των μαθητικών παρελάσεων. Στην ουσία πρόκειται για μια εκτεταμένη π αρομοίωση που συνδηλώνει την έναρξη της διάσπασης. Ο Συμβολισμός της Παρέλασης 0 Ως προς το Περιεχόμενο: ֍Σχετίζεται με τον ιστορικό χρόνο του ποιήματος και παραπέμπει στη νεοϊδρυθείσα Κυπριακή Δημοκρατία. Οι έφηβοι μαθητές παραπέμπουν στους πολίτες ενός νεοσύστατου δημοκρατικού κράτους στο οποίο η πειθαρχία, η δομή, η συνέπεια, η ακολουθία, ο ειρμός είναι τα επιθυμητά και τα επιδιωκόμενα ζητούμενα και όχι δεδομένα. Αποδίδεται λοιπόν πιστά η εικόνα του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους που ταλανίζεται από την τουρκική επιθετικότητα και από έντονες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό. Η παρέλαση, χρειάζεται εξάσκηση, ταλαιπωρία, παίδεμα, βάσανο και κυρίως να υποτάξεις το ατομικό «εγώ» στο συλλογικό «εμείς» για να συμβαδίσεις με τους υπόλοιπους, να ενωθείς και να ταυτιστείς πλήρως με αυτούς. ֍Οι παρελάσεις χρησιμοποιούνται για να γιορτάσουμε εθνικές επετείους, δηλαδή χρησιμοποιούνται συμβολικά ως ορόσημο για να υπενθυμίσουν την ενότητα, την ομοψυχία, την περηφάνια. ֍Οι «κουρασμένες τετράδες» που σπεύδουν να απομακρυνθούν λειτουργούν ως σύμβολο της διάσπασης της συλλογικότητας παρέλασης και παραπέμπουν σε μια υφέρπουσα (κρυμμένη) διάσπαση της συλλογικότητας και ενότητας Ως προς τη Μορφή: «οι τετράδες των μαθητικών παρελάσεων» παραπέμπουν στη στοίχιση, δηλαδή στην «ευθύγραμμη παράταξη, την αράδα», ενώ η στοίχιση, ως σύμβολο παραπέμπει συνειρμικά και στην ίδια την μορφή της ποιητικής δημιουργίας που είναι ο στίχος του ποιήματος. Συνειρμός: τετράδα μαθητών στη παρέλαση // τετράστιχο στην ποίηση
• 5.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου Με βάσηαυτή τη λογική, στα πλαίσια της αυτοαναφορικότητας, ο ποιητής θα μπορούσε εδώ να αποκαλύπτει και την πρόθεσή του να συνδυαστεί μορφικά στο ποίημα του: Όπως όμως, η μαθητική παρέλαση κινδυνεύει να διασπαστεί, έτσι και οι «κουρασμένες τετράδες» θα μπορούσαν να συμβολίζουν τους στίχους του ποιήματος το οποίο κινδυνεύει από «διάσπαση της ποιητικής δομής». Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να διατυπώνεται η ανησυχία του ποιητή πως οι στίχοι του ποιήματος του κινδυνεύουν να θυμίζουν περισσότερο την ίδια την αποσπασματική σύνθεση των «Στιγμών» παρά μια συνθετική και συγκροτημένη ποιητική σύνθεση, όπως ο ίδιος είχε πρόθεση να είναι τα «Γράμματα στη μητέρα». Νεανικοτητα αυθορμητισμός της νεότητας ζωντάνια δυναμική καινοτομία Μορφικά το διαπυστώνουμε στο ποίημα μέσα από: -Νεωτερισμούς του ελεύθερου στίχου -Πεζολογική Έκφραση -Απουσία στροφών -Λακωνικός και επιγραμματικός στίχος Παρέλαση συνοχή αυστηρή δομή Υλοποιείται μορφικά μέσα από τη συνθετική απόπειρα των «ανεπτυγμένων» Γραμμάτων στη μητέρα που θα αποτελούν μια συγκροτημένη ποιητική σύνθεση, σε αντίθεση με την αποσπασματική σύνθεση των "Στιγμών"
• 6.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 10 11 12 13 14 15 16 Κι ηαλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η συνοχή, κι η αλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η δομή, πώς θα διασωζόταν η δομή, πώς θ’ άντεχε η δομή, πώς θ’ άντεχε η συνέπεια, πώς θ’ άντεχε η ακολουθία, πώς θ’ άντεχε ο ειρμός, Το ποιητικό υποκείμενο ξεδιπλώνει τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες του με μια σειρά από ρητορικά ερωτήματα που επαναλαμβάνονται (επαναφορές) σε ασύνδετο σχήμα Τα ρητορικά ερωτήματα:  παραπέμπουν στο χαρακτήρα της εποχής μέσα στην οποία ζει αλλά και στις ιδιομορφίες της κοινωνίας από την οποία προέρχεται  φανερώνουν έντονο προβληματισμό  φανερώνουν συναισθηματική ένταση, εκνευρισμό και αγωνία  προσδίδουν θεατρικότητα: προδιαθέτουν να τα διαβάσουμε και με ρητορικό τρόπο δηλαδή πειστικό και παραστατικό ύφος  ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ  προεξαγγελτική διάθεση, προϊδεασμός Η αυτονόητη απάντηση σε αυτά είναι αρνητική, και επομένως το ποιητικό υποκείμενο κινδυνεύει να οδηγηθεί, όπως θα δούμε στη συνέχεια, στην επιλογή για εγκατάλειψη της ενότητας. 17 18 19 20 21 22 23 που, όπως είπα, έρχεται ο τυχών απροειδοποίητα κι ανοίγει την πόρτα, που έρχονται απροειδοποίητα κι ανοίγουν την πόρτα και μου τα πετάν ανάκατα μέσα, που ξανάρχονται απροειδοποίητα και ξανανοίγουν και διαδίδεται η είδηση κι έρχονται κι άλλοι κι άλλοι και συνωθούνται; Αιτιολογείται το πιο πάνω συμπέρασμα μέσα από:  Αιτιολογικές προτάσεις με τη μορφή ρητορικών ερωτήσεων. Οι αιτιολογικές προτάσεις λειτουργούν ως επιχειρήματα μέσα στο πλαίσιο ενός δραματικού μονολόγου και αναδεικνύουν τη σύγκρουση ανάμεσα στην επιδίωξη της δομής και στον κίνδυνο διάσπασης της.  Επαναλήψεις των ρημάτων «έρχομαι», «ανοίγω» που δείχνουν το αίσθημα αναστάτωσης και θυμού Εικόνα: εσωτερικός χώρος ασφάλειας και κάποιος εισβάλλει στην πόρτα της ψυχής του. Επιλέγει ως ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος τη σύγχρονη ιστορική πραγματικότητα, δηλαδή μια αντιηρωική εποχή διάψευσης προσδοκιών, απογοήτευσης και διάσπασης, που στο απόσπασμα μας φαίνεται να προκύπτει ως αποτέλεσμα εξωτερικών παρεμβάσεων. Πρόκειται για μια εποχή διασπαστική και ασυνάρτητη η οποία σωστά ονομάστηκε εποχή της «ασυνέχειας», ή αιώνας της διάσπασης του ατόμου. Ζώντας το ποιητικό υποκείμενο σε μια τέτοια περιρρέουσα συνθήκη δεν μπορεί να μην επηρεαστεί.
• 7.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου Για ναδιαφανεί, πώς προσεγγίζεται από τον Μόντη ο κόσμος του ποιητικού υποκειμένου θα πρέπει να διενεργήσουμε το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος, δηλαδή την εποχή που ακολουθεί τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-1959 και εκτείνεται χρονικά μέχρι το έτος δημοσίευσης του Δεύτερου Γράμματος στη Γυναίκα (1972): Περιρρέουσα Ατμόσφαιρα Ποιητικό Υποκείμενο Ποιητικό Έργο ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ Διακοινοτικές Ταραχές Στρατιωτική δικτατορία ΧΟΥΝΤΑ Εμφύλιες διαμάχες Κυπρίων Ταραχές, κλυδωνισμός ειρήνης στο εξωτερικό Προβληματικές διπλωματικές σχέσεις Κύπρου - Ελλάδας Παρεμβάσεις ξένων ΔΙΑΣΠΑΣΗΔΙΑΣΠΑΣΗ
• 8.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 2η Ενότητα: σεαυτή την ενότητα κυριαρχεί η πρόθεσή του ποιητικού υποκειμένου να εγκαταλείψει τη συνοχή, τη δομή και τη συνέπεια. Η σύγκρουση των συναισθημάτων του ποιητικού υποκειμένου, καταλήγει σε τέτοιες εσωτερικές αντιφάσεις που παρομοιάζονται με την κατάσταση τρέλας. Όμως, τελικά η διάσπαση και η φυγή δεν υλοποιούνται. Στο τέλος του αποσπάσματος, η πρόθεση αυτή θα καταλήξει να χαρακτηρίζεται ως «δειλή μεταμελημένη απόπειρα». 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Εγκαταλείπω τη συνοχή, μητέρα, εγκαταλείπω τη δομή, μητέρα, εγκαταλείπω τη συνέπεια, δεν μπορεί να υπάρξει συνέπεια έτσι που τώρα μιλώ για λογαριασμό όλων και τώρα για δικό μου, έτσι που τώρα είμαι όλοι και τώρα είμαι μόνος, έτσι που τώρα διαχωρίζομαι πλήρως και τώρα ενούμαι πλήρως, και τώρα ταυτίζομαι πλήρως, «εγκαταλείπω»:  Δεύτερη πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου για εγκατάλειψη ενότητας, συνοχής, δομής, συνέπειας (τρεις φορές επανάληψη του ρήματος «εγκαταλείπω»)  Αντίθετη με την πρώτη πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου για ενότητα. Η πρόθεση δεν συνδέεται με απολογία, αλλά είναι αποτέλεσμα θυμού, η απελπισίας, και αγανάκτησης:  Λιτοί, σύντομοι και αυτόνομοι στίχοι  Τριπλή επανάληψη του ρήματος «εγκαταλείπω»  Διπλή επίκληση της μητέρας  Τα επιχειρήματα που προβάλλει το ποιητικό υποκείμενο ως δικαιολογίες για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται για να αιτιολογήσει την έλλειψη δομής, συνοχής και συνέπειας. Τα επιχειρήματα του (αιτιολογικές προτάσεις), λειτουργούν ως απόλυτες αντιφάσεις που μοιάζουν σχεδόν εξωφρενικές:  «έτσι που τώρα μιλώ για λογαριασμό όλων και τώρα για δικό μου»  «έτσι που τώρα είμαι όλοι και τώρα είμαι μόνος»  «έτσι που τώρα διαχωρίζομαι πλήρως και τώρα ενούμαι πλήρως»  προκαλεί την εντύπωση ενός ολοκληρωτικού αποσυντονισμού Τελικά όλες οι αιτιολογικές προτάσεις, στο πλαίσιο του ευρύτερου μονολόγου καταδεικνύουν τη σύγκρουση ανάμεσα στο ατομικό εγώ και στο συλλογικό εμείς. Η στάση αυτή αιτιολογείται ως φυσικό επακόλουθο μιας εξωγενούς κατάστασης. Καταλυτικό στοιχείο που οδηγεί στην «τρέλα», λοιπόν, αποτελεί η περιρρέουσα πραγματικότητα, την οποία βιώνει το ποιητικό υποκείμενο. Αρχικά οδηγείται στη σύγχυση και στην απελπισία που καταλήγει στην αποδόμηση και η αποδόμηση αυτή αντικατοπτρίζεται ακόμα και στον ποιητικό λόγο που φαίνεται να διασπάται, τόσο νοηματικά, όσο και μορφολογικά.
• 9.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 σαν τομικρό τρελό κλαδί της λυγαριάς που τη μια στιγμή αποσπάται και λυγίζει εδώθε, και λυγίζει ενάντια εδώθε μέσ’ στις τσιριξιές και τα χειροκροτήματα των σπουργιτιών, τριγυρισμένο απ’ τις τσιριξιές και τα χειροκροτήματα των σπουργιτιών, και την άλλη στιγμή σμίγει στην κατεύθυνση των λοιπών, και την άλλη στιγμή σμίγει στην υπακοή τους, σμίγει στην ενότητά τους και δεν διαφωνεί και «τ’ είχαν και τσίριζαν τα σπουργίτια;» και «τ’ είχαν και χειροκροτούσαν τα σπουργίτια;», σαν το μικρό τρελό πουλί που ξαφνικά ξεκόβει και λες αλλού τραβά, και λες σίγουρα αλλού τραβά και μπράβο του, μα ίδια ξαφνικά ύστερα πίσω τρεχάλα να φτάξει τ’άλλα, ύστερα πίσω αγωνία να φτάξει τ’ άλλα, Η παρομοίωση της αντιφατικής αυτής συμπεριφοράς που βιώνει το ποιητικό υποκείμενο, με τη συμπεριφορά του «τρελού κλαδιού της λυγαριάς» και του «μικρού τρελού πουλιού» μας βοηθούν να αντιληφθούμε τη δύσκολη κατάσταση - «τρέλα» - στην οποία βρίσκεται. Ομοιότητες των δύο παρομοιώσεων: 1.Η τρέλα καταγράφεται ως κοινό χαρακτηριστικό:  το «τρελό κλαδί της λυγαριάς» που κινείται αντίθετα με τα υπόλοιπα, «λυγίζει ενάντια εδώθε» (άρα προκαλεί διάσπαση της ενότητας)  το «τρελό πουλί/που ξαφνικά ξεκόβει και λες αλλού τραβά» (και πάλι προκαλεί διάσπαση της ενότητας) 2.Τόσο η διαφοροποίηση όσο και η διάσπαση επικροτούνται:  Στην πρώτη περίπτωση, του κλαδιού, από τα χειροκροτήματα και τις τσιριξιές των σπουργιτιών  Στη δεύτερη περίπτωση, του πουλιού, από το «μπράβο» του παρατηρητή. 3.Απροσδόκητη και αμετάκλητη επιστροφή των «ασώτων» και μάλιστα με «αγωνία», στην «κατεύθυνση», στην «υπακοή» και στη «ενότητα» των λοιπών. Υπάρχει μια τέτοια κοινωνική, πολιτική ή άλλη πραγματικότητα που οδηγεί το ποιητικό υποκείμενο να αναδείξει τέτοιες αντιφάσεις. Πρόκειται στην ουσία για τα βιώματα της τραγικά αντιφατικής και συγκρουσιακής περιρρέουσας πραγματικότητας που βιώνει το ποιητικό υποκείμενο. 52 53 54 55 κι εσύ δεν ξέρεις πια αν έστω κι απ’ αυτή τη δειλή μεταμελημένη απόπειρα βγήκε κάτι ή αν χειρότερα τώρα. Ο προβληματισμός εκφέρεται – δηλώνεται με:  δύο πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις  τη χρήση του β΄ ενικού προσώπου (που δημιουργεί αμεσότητα) Τελικά φαίνεται να επικράτησε η πρόθεση για ενότητα ενώ η άλλη χαρακτηρίζεται ως «δειλή» αλλά και ως «μεταμελημένη» «απόπειρα διάσπασης»
• 10.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 4. Συμπέρασμα ο θρυμματισμένος κόσμος του μοντερνισμού  οι φιλοσοφικές ιδέες του υπαρξισμού  στοιχεία από τη λογοτεχνία του παράλογου Όμως, ταυτόχρονα μέσα από τον ποιητικό λόγο αναδεικνύεται και η ανάγκη για ενότητα όπως και οι εσωτερικές εκείνες δυνάμεις που θα επιτρέψουν στον ποιητή, να δώσει θετικό νόημα και νέα μορφή στην διασπαστική και ασυνάρτητη εποχή μας 5. Κεντρική Ιδέα Όλο το ποίημα δεν είναι άλλο από μια απόπειρα αφύπνισης των συμπολιτών του Μόντη, μια εργασία αυτογνωσίας, κατάδειξης της οδού της σωτηρίας, επιστροφής στην καρδιά, στην ΑΓΑΠΗ. 6. Συναισθηματικό Πλαίσιο του Έργου Ένταση και Διλλήματα: συγκρουσιακή κατάσταση ανάμεσα στην επιδίωξη για συγκρότηση της δομής και στην επιδίωξη της διάσπασής της, που διακηρύσσει το ποιητικό υποκείμενο στην αρχή της κάθε θεματικής ενότητας αντίστοιχα Θυμός, η απελπισία, η αγανάκτηση Εσωτερική αναταραχή και αντιφάσεις Προβληματισμός: το ποιητικό υποκείμενο προβληματίζεται, με δύο πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις, όχι αν υπάρχει ενότητα, αλλά αν η «δειλή μεταμελημένη απόπειρα» διάσπασης οδήγησε, τελικά σε βελτίωση της κατάστασης. επηρεάζουν και σφραγίζουν την ποιητική παραγωγή του Μόντη
• 11.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 7. Ημορφή της μητέρας στο ποίημα Για τον Μόντη η μητέρα είχε ιδιαίτερη σημασία αφού πολύ μικρός είχε χάσει τη μητέρα του. Ο ίδιος ο ποιητής έλεγε χαρακτηριστικά: «Πιο πολύ στην ποίησή μου εμφανίζεται η γυναικεία μορφή, γιατί πιστεύω ότι ο Θεός κουβεντιάζει με την μάνα και όχι μ’ εμάς. Η μάνα αντιπροσωπεύει το Θεό στη γη. Και σ’ αυτήν καταφεύγω πολλές φορές, αν της εξομολογηθώ» Ο συμβολισμός της μητέρας στο ποίημα: 8. Δραματικός Μονόλογος Χαρακτηριστικά:  Ένα μόνο πρόσωπο εκφέρει τον λόγο, οποίος αποτελεί ολόκληρο το ποίημα  Αυτό το πρόσωπο διαλέγεται και αλληλεπιδρά με ένα ή περισσότερα άλλα πρόσωπα. Όμως, η παρουσία του ακροατή, οτιδήποτε λέει ή κάνει, μας γνωστοποιείται μόνο μέσα από τις νύξεις του μοναδικού ομιλητή  Κύρια αρχή της συγκρότησης του δραματικού μονολόγου είναι η αποκάλυψη της ιδιοσυγκρασίας και του χαρακτήρα του ομιλητή Είναι ο λυτρωτικός χώρος διαφυγής του αποτυχημένου και του απελπισμένου Συμβολίζει την οικείωση και όχι την αλλοτρίωση. Όποιος απομακρύνεται από τον κόρφο της διαφθείρεται Σε αυτήν και μόνο μπορεί να εκμηστηρευτεί τους κινδύνους που διατρέχει η Κύπρος, την οδύνη για τα πανανθρώπινα δεινά, τις υπαρξιακές του ανησυχίες για τη μοίρα και τα βάσανα του ανθρώπου Σύμβολο καταφυγής σε ώρες κρίσιμες, δύσκολες και έχατης δοκιμασίας Είναι το αιώνιο και τεράστιο σύμβολο που είχε και έχει να υποστεί όλο το πόνο του ανθρώπου
• 12.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 9. Χαρακτηριστικάτης ποιητικής γραφής του Μόντη Χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής ως προς το περιεχόμενο Χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής ως προς τη μορφή  Ελληνικότητα  Μελαγχολία («εγκαταλείπω») – Διάψευση  Πικρή ειρωνεία  Φιλοσοφική διάθεση (βαθύς στοχασμός): 7 ρητορικά ερωτήματα  Ελεύθερος στίχος  Λιτό ύφος  Μεταφορική χρήση λέξεων  Ρητορικά Ερωτήματα  Επανάληψη / Επαναφορά  Εικόνες: οπτικές, ηχητικές -«ουφ»,«επιτέλους»:οι κουρασμένες τετράδες αποκτούνφωνή -Τα σπουργίτια φαίνεται να έχουν άποψη μα και ενεργό ρόλο, αφού επικροτούν,«τσιρίζουν» και «χειροκροτούν» επιδοκιμάζοντας το τρελό κλαδί της λυγαριάς όταν αυτό ακολουθεί πορεία διάσπασης και φαίνεται να πορεύεται αντίθετα από το σύνολο -Το ίδιο το κλαδί της λυγαριάς δικαιολογείται για τη στάση του με δύο ερωτήσεις: «και ‘τι είχαν και τσίριζαν τα σπουργίτια», «και τι είχαν και χειροκροτούσαντα σπουργίτια;»  Αντιθέσεις  Παρομοιώσεις -Μαθητική Παρέλαση -Κλαδί της λυγαριάς -Σπουργίτια
• 13.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 10. ΕρωτήσειςΕμπέδωσης 1. Το ποίημα έχει τον επικό-ηρωικό χαρακτήρα της ποίησης «του εμείς» ή τον λυρικό χαρακτήρα της ποίησης «του εγώ»; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο ποίημα 2. Ποιες είναι οι αιτίες της διάσπασης στο ποίημα; 3. Πώς επέδρασε η διάσπαση στη σκέψη και στον τρόπο έκφρασης του ποιητικού υποκειμένου; 4. Σχολιάστε την πλατιά παρομοίωση με την παρέλαση. Ποια η λειτουργία της στην ποιητική σύνθεση; 5. Να εξηγήσετε τι συμβολίζει η μητέρα και ποιος είναι ο ρόλος της στο ποίημα 6. «Εξωγενείς παράγοντες φαίνεται να επηρεάζουν την ψυχολογική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου και να διαμορφώνουν την ατομική και συλλογική συνείδησή του». Να εντοπίσετε τους εξωγενείς αυτούς παράγοντες στους στίχους του αποσπάσματος (στ.1-23) και να εξηγήσετε πώς αυτοί επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του.  Σύμβολα -«καθημερινά»,«συνήθη», «κουμπωμένα κολάρα»  συμβολίζουν την περιρρέουσα αντιφατική πραγματικότητα (πολιτική και κοινωνική) -«κουρασμένες τετράδες»  συμβολίζουν την κρυμμένη διάσπαση της συλλογικότητας και ενότητας  Αυτοαναφορικότητα: άμεση αναφορά στην ποιητική του τεχνική, αυτοσχόλιο Μέσα από αυτά επιχειρείται να αποδοθεί το κλίμα:  έντασης  ζωντάνιας  διάθεσης για συνοχή  αίσθησης της ρευστότητας και της διάσπασης
• 14.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 7. Ναεντοπίσετε στο ποίημα τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τον επιστολικό του χαρακτήρα. 8. Να αναγνωρίσετε στο ποίημα τις «φωνές» που ακούγονται καθώς και το υποκείμενό τους. Να εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία τους στο ποίημα. 9. α) Να εντοπίσετε τους στίχους που προβάλλουν την ενότητα και τους στίχους που προβάλλουν την απουσία ενότητας. β) Να αναφέρετε με ποια εκφραστικά μέσα παρουσιάζονται στο ποίημα η ενότητα και η απουσία ενότητας. γ) Να εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία αυτών των εκφραστικών μέσων. 10. Να αναφέρετε σε πόσες και ποιες ενότητες θα μπορούσε να χωριστεί το ποίημα. Ποια στοιχεία σάς βοηθούν να διακρίνετε τις ενότητες; 11. Να διακρίνετε ποιες είναι οι προβλέψεις και οι ανησυχίες του ποιητικού υποκειμένου στις δύο ενότητες του ποιήματος. Να προσδιορίσετε με ποια εκφραστικά μέσα παρουσιάζονται αυτές. Τεκμηριώστε με αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους. 12. Να εξηγήσετε ποιοι λόγοι ωθούν το ποιητικό υποκείμενο, ώστε να πραγματοποιήσει την πρόθεσή του για εγκατάλειψη της ενότητας και της συνοχής στην πρώτη ενότητα και ποιοι στη δεύτερη. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στίχους από το ποίημα. 13. α) Να καταγράψετε τα συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο ποίημα. β) Να εξηγήσετε με ποιο σχήμα λόγου τονίζεται καθένα από τα συναισθήματα αυτά. Δικαιολογήστε. 14. Να καταγράψετε ένα παράδειγμα ασύνδετου σχήματος στο ποίημα και να σχολιάσετε τη λειτουργία του. 15. Να αναφέρετε ποια είναι η σχέση του ποιητικού υποκειμένου με τον κόσμο που το περιβάλλει. Θα θεωρούσατε επίκαιρο το απόσπασμα του ποιήματος αυτού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 16. Να εξηγήσετε πώς συνδέεται το ποίημα με τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. 17. Θεωρείτε ότι το ποίημα είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο; Τεκμηριώστε με στοιχεία από το ποίημα. 18. Να εντοπίσετε στο ποίημα τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Μόντη. 19. Να εντοπίσετε στο ποίημα χαρακτηριστικά της νεωτερικής - μοντέρνας ποίησης. 20. Να εντοπίσετε τις παρομοιώσεις στο ποίημα και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους σε σχέση με την αρχική πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου και την τελική της έκβαση. 21. Να καταγράψετε ένα παράδειγμα ασύνδετου σχήματος στο ποίημα και να σχολιάσετε τη λειτουργία του.
• 15.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου Προτεινόμενο ποίημαγια συνανάγνωση Δίνεται το ποίημα του Π. Μηχανικού «Γράμμα» για συνανάγνωση με το Δεύτερο γράμμα στη μητέρα, θ', του Κ. Μόντη. Η συνανάγνωση των δύο ποιημάτων μπορεί να επικεντρωθεί σε ορισμένους από τους ακόλουθους άξονες: α. σύμβολο της μητέρας β. επιστολική μορφή των ποιημάτων γ. προθέσεις και συναισθήματα ποιητικού υποκειμένου δ. σχήματα λόγου Παντελή Μηχανικού, «Γράμμα» (ΚΚΛ, 190) Αγαπητή μου μητέρα Η αγάπη σου, σε πληροφορώ μου δυσκολεύει τη ζωή. Εδώ πέρα δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Περπατώ στους δρόμους με την ύπαρξή μου γραμμένη κάτω απ' τα παπούτσια μου, που τη ζουλεί το κάθε μου πάτημα. Καμιά φορά βγάζουμε το παπούτσι μας και το πετάμε στον αέρα, γιατί είναι ανάγκη να παίξουμε. Κάποια μέρα μπορεί να το χάσω μέσα σ' αυτή την οχλοβοή μαζί με ό,τι έχει γραμμένο από κάτω. Εσύ μου είπες να μην τα κάνω όλ' αυτά. Μα ακριβώς σου γράφω για να σε πληροφορήσω πως δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν μπορώ να σ' ευχαριστήσω. Η αγάπη σου με τραβά από τα μαλλιά, όταν εγώ μάχομαι ολάκερος, μ' αποσπά δυνάμεις, αυτή την κρίσιμη στιγμή, που μόνο με μαντήλια βρεμένα στο αίμα προσπαθούμε να δροσίσουμε το μέτωπο των ζαλισμένων μας πεποιθήσεων. Ενδεικτικές ερωτήσεις α) Να συγκρίνετε τη μορφή της μητέρας, όπως αυτή παρουσιάζεται στα δύο ποιήματα. β) Να συσχετίσετε τους τίτλους των δύο ποιημάτων με το μήνυμα που επιθυμεί να στείλει ο αποστολέας στον αποδέκτη καθενός από αυτά. γ) Να εντοπίσετε ποια είναι η κοινή ψυχική διάθεση στα δύο ποιήματα και να αναφέρετε με ποιο σχήμα λόγου (διαφορετικό σε κάθε ποίημα) αποδίδεται αυτή η διάθεση
• 16.
  ΕλένηΒακανά,ΚΝΛ Γ΄Λυκείου 11. Πηγές ΜήδειαΑναστασίου: https://docs.wixstatic.com/ugd/9757ab_3052386c628f42d3b807cdf1e0259280.pdf ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΛΙΚΟΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ Υ.Π.Π.