2. ԵԿՐԱՇԱՐԺ
Երկրաշարժերը ստորերկրյա ցնցումներն են և
Երկրի մակերևույթի տատանումները: Դրանք
ծագում են երկրա կեղևում կամ միջնա պատյանի
վերին մասում հանկարծակի
տեղաշարժերի,ճեղքումների ու խզումների
հետևանքով և տարածվում մեծ
հեռավորությունների վրա։
Երկրաշարժը բնության ահեղ երևույթներից է, որի
հետեվանքով մի քանի րոպեի ընթացքում
կարող են ավելի քաղաքներ ու գյուղեր, զոհվել
տասնյակ հազարավոր մարդիկ:
3. Երկրաշարժեր
առավել շատ են լինում
երկրածալքերում, որտեղ երկրակեղևը
ավելի շարժունակ է։
Այն վայրերը, որ տեղ ավելի հաճախեն
տեղի ունենում երկրաշարժեր, կոչվում
են սեյսմիկ գոտիներ:
4. Երկրաշարժի
ուժը չափվում է
պայմանական միավորներով՝
բալերով:Մեկ բալից թույլ երկրաշարժերը
չեն գրանցվում: Դրանք «զգում են» միայն
հատուկ սարքերը:Մարդիկ երկրաշարժը
զգում են 3–4 բալ ուժգնության դեպքում:
7 բալից բարձր երկրաշարժերը
համարվում են ավերիչ։
6. 1. Եթե ապրում ես շենքի ամենաբարձր հարկում
և երկրաշարժ է ուրեմն չպետք է նստես
վերելակ:
2. Եթե ապրումեք 2 հարգանի տանը և եկրաշարժ
է կանգնիր սենյակի անկյուններից մեկում:
3. Պատուհաններից և շենքի արտաքին պատերից
հեռու մնացեք‚ դրանք փլվում են առաջին
հերթին՝ փշրվող առարկաներից չվնասվելու
համար:
7. 4. Ցնցումների ավարտից հետո փորձեք դուրս
գալ շենքից՝ նախապես որոշված ճանապարհով
5.Շենքից դուրս գալուց զգուշացեք ընկնող
բեկորներից‚ կոտրատված ապակիներից‚
կտրված էլեկտրալարերից‚
6. Փլուզումներից առաջացած փոշուց կարող եք
շնչահեղձ լինել այդ իսկ պատճառով շնչելիս
օգտագործեք թաշկինակ‚ գլխաշոր կամ
հագուստից մի կտոր:
8. 7. Եթե երկրաշարժի ժամանակ գտնվում եք
բարձրահարկ շինությանը շատ մոտ, ապա արագ պետք է
կանգնել այդ շինության մուտքի տակ, որպեսզի
պաշտպանված լինեք վերևից թափվող բեկորներից: Ոմանք
նույնիսկ փորձում են որքան կարելի է հեռու
փախչել դրանցից, սակայն երկրաշարժի ժամանակ
վազելուց անպայման գլխապտույտ կսկսվի:
8. Հեռացեք շենքից‚ կամուրջներից և էլեկտրասյուներից
հեռու‚ դեպի անվտանգ տարածություն,
երբեք շենք չմտնեք այնտեղ գտնվողներին դուրս բերելու
համար․ դա շատ վտանգավոր է:
Մնացեք դրսում միաժամանակ փնտրեք նրանց օգնելու
տարբերակներ:
9. 9. Եթե երկրաշարժի ժամանակ գտնվում եք
նավակի մեջ, իսկ ափին կան բարձրահարկ
շինություններ, ավելի լավ է ափից ավելի հեռու
գնալ, իսկ, եթե ափին ոչինչ չկա, ապա
անհապաղ պետք է դուրս գալ ափ, քանի որ
նման դեպքերում երկրաշարժը կարող է
ցունամի կամ ուժեղ ալեկոծություն առաջացնել
10. ՀԻՇԵՑՈՒՄ
Հիշեք, որ առաջին ցնցումից հետո կարող է լինել
կարճ դադար, ապա դրան հաջորդեն ևս մի քանի
ցնցումներ: Այդ պատճառով առաջին ցնցումից
հետո աշխատեք գործել շատ զգույշ և մտածված:
11. ՀՐԱԲՈՒԽ
Հրաբուխը ժատքում է երկրի ընդերքից: Երկրակեղևի
տակ միջնապատյանի վերին մասում նյութերը
հրահեղուկ վիճակում են դա կոչվում է մագմա:
Երկրակեղևի շարժման ընթացքում ճեղքեր
են առաջանում և մագման այդ ճեղքեռից ժայտքում է:
Արարատը քնած հրաբուխ է: Երկրի մակերևութ են
ժատքում մագմա,գազեր, ջրային գոլորշի,հրաբխային
մոխիր,փոշի,քարեր,ապարաբեկոններ:
12.
Եթե հրաբխալեռը նախքան ժայթքելը պատված է
լինում ձյունով ու սառույցով, ապա շիկացած լավան
հալեցնում է դրանք և ջուրը խառնվելով
մոխրին, առաջացնում է հզոր ցեխահոսքեր, որոնք մեծ
արագությամբ տարածվում են լանջի վար:
13. Հրաբուխները
լինում են գործող,
քնած,հանգած:Գործող հրաբուխները մշտական
կամ պարբերական ակտիվություն են
ցուցաբերում:Գործող հրաբխերից են Մաունա
Լոան Հավային կղզիներում (ԱՄՆ)Էտնան
Սիցիլիայում (Իտալիա): Քնած հրաբուխները
չեն գործում, բայց պահպանել են գործող
հրաբխին բնորոշ ձևն ու
կառուցբացքը:Հայաստանում կա մոտ 500 քնած
հրաբուխ դրանցինծ են Մասիսն, Արագածն:
14. Հրաբխային ժայթքումներ լինում են նաև
օվկիանոսների և ծովերի հատակին: Ջրի տակ
առա ջանում են լեռներ: Դրանք ստորջր յա
հրաբուխներն են, որոնք երբեմն դուրս են գալիս
ջրի մակերևույթ և առաջաց նում են հրաբ խա յին
կղ զի ներ։ Կան նաև ցեխա յին հրա բուխ ներ։
Դրանք առա ջա նում են հատկա պես նավ թա բեր
շրջան նե րում, որ տեղ գազերի ճնշման տակ ցե
խա զանգ ված ներ, ցե խաջ րեր ու նավթ են
արտաժայթ քում Երկ րի մա կերևույթ
