БУЛЧИНГИЙН БҮТЭЦ, НАЙРЛАГА,
АНГИЛАЛ, БУЛЧИНГИЙН АЖИЛ
Цахим хичээл №3
Хүний биеийн бүх хөдөлгөөнийг булчин гүйцэтгэдэг бөгөөд
хөдөлгөөн нь амьд бие махбод орчиндоо дасан зохицох
хэлбэр юм. Булчин булчингийн эпээс тогтох тул булчингийн
эд оролцоогүй эрхтэн гэж байхгүй.
 Хүний биед 600 гаруй булчин байдаг. Жишээ нь: Сая
төрсөн хүүхэд биеийн жингийн 23%, 8 насанд 27%, 17-18
насанд 43-44% нь булчин байна. Эдгээр булчингийн 50%
хөлд, 30% гарт байдаг. Ихэнх булчин яснаас эхэлж ясанд
бэхлэгдэнэ. Харин нүүрний булчин яснаас эхлэн арьсанд
бэхлэгддэг учир нүүр царайны төрх байдлыг илэрхийлнэ.
 Гилгэр булчин ходоод, гэдэс, давсаг, цус, лимфийн
судас, булчингийн цоргоны хананы булчинлаг давхаргыг
бүтээдэг. Булчингийн ширхэгүүд өөр хоорондоо нягт
нийлсэн булчингийн эдүүдээс тогтож, үйл ажиллагаа нь
(вегататив) дотоод мэдрэлийн системээр зохицуулагддаг.
Энэ булчин бидний санаа бодолд захирагдахгүй.
Булчингийн ангилал
Булчин
Гөлгөр
судалт
ЗүрхнийХөндлөн
судалт
Араг ясны Дотор эрхтний
• Хөндлөн судалт булчин олон тооны ширхэгүүдээс
тогтдог. Нэг ширхэг нь 120гаруй бөөмтэй, 12 см урт эс
бүхий олон тооны ширхгүүдээс тогтдог. Эс эд хэдээрээ
нийлж гадуураа холбогч эдээр хучигдан анхдагч
хоёрдогч багц буюу булчинг бүтээнэ.
• Булчинг бүтээх ширхгүүдийн тоо янз бүр. Жижиг
булчин хэдэн зуун ширхгээс, том булчингууд түүнээс бүр
ч олон ширхэгээс тогтоно. Үүнээс хамаарч хөндлөн
огтлол, хүч нь өөр өөр байна. Хүний биед 300 сая
булчингийн ширхэг байдаг гээд түүнийг нэг багц
болговол хөндлөн огтлол нь 3 шоо дөрвөлжин метртэй
тэнцэж, 25 тонн ачаа даана гэж тооцдог. Төрснөөс хойш
булчингийн ширхэгийн тоо өөрчлөгдөхгүй. Харин
хөдөлгөөн, дасгалжилтаар хөндлөн огтлол нь
нэмэгдэнэ.
Булчин = булчингийн эс, булчингийн анхдагч багц
хоёрдогч багц
 Булчингийн нэг ширхэгт, нэг
үзүүрийг нөгөөтэй холбосон
миофибрилл хэмээх уураг
байдаг. Энэ нь агшиснаар
булчингийн агших, сунах
нөхцлийг хангадаг бөгөөд
түүнийг микроскопоор
харахад судалтай мэт эрээн
болон харагддаг.
 Булчинг бүрхсэн холбогч эд,
эс хоёр үзүүрлүүгээ илүү гарч
шөрмөс болон ясанд
бэхлэгдэнэ. Булчингийн
ширхгүүд шөрмөстэйгээ
холбогдсон байдлаараа олон
янзын хэлбэрийнг үүсгэдэг.
Жишээ нь: өд, ээрүүл, хагас өдөн
Булчин
2 буюу
олон
гэдэст
2 буюу
олон
толгойт
Нэг
сүүлтНэг
гэдэст
Нэг
толгойт
Төгсгөл
Сүүл
Эхлэл
Толгой
Дунд хэсэг
Их бие
Энгийн
Нийлмэл
•Бараг бүх булчин, булчингийн хальс, өнчин яс,
шөрмөсний уут гэсэн туслах эрхтэнтэй.
Булчин туслах
эрхтэн
Шөрмөсний уутӨнчин ясБулчингийн хальс
Шөрмөсөн
дотор байж
хөдөлгөөнийг
сайжруулах,
чиглүүлэх,
бэхлэх, татах
хүчийг ихэсгэх
үүрэгтэй.
Үе болон ясан
дээгүүр
дамнан гарах
хэсэгт байдаг
үрэлтийг
багасгах,
таслах
үүрэгтэй
Гүн
Булчинг
хучиж агших
нөхцлийг
бүрдүүлнэ.
Өнгөц
Арьс,
арьсны
доорхи
өөхнөөс
зааглан,хэл
бэр хэмжээг
хадгална.
Биеийн зөв галбир
 Тулгуур хөдөлгөөний аппаратын хөгжилтөөс биеийн
галбир шалтгаалах ба энэ нь хүүхэд ахуй цагаас
бүрэлддэг. Биеийн зөв галбир толгой эгц, хүзүү,
бүсэлхий, ууцны тахийлт үл ялиг 3-4см, дал мөрийг цэх
эргүүлсэн, хөл тэгш, хөлийн ул нумарсан, булчин чанга,
гэдэс татагдсан байж биеийг цэх шулуун харагдуулж,
хөдөлгөөн нарийн уян хатан, итгэлтэй болгодог.
 Яс булчингийн буруу хөгжил, тэнийлгэгч булчингийн
ачаалал ихсэх, эрүүл ахуйн шаардлага хангагдаагүй
нөхцөлд сууж, унтаж, амрах зэргээс биеийн галбир
өөрчлөгддөг.
 Биеийн галбирийн өөрчлөлт нуруу бөгтгөр, бүсэлхийгээр
хотгор гэдэс цүдгэр, нуруу хазгай дал дээр, дор тааз
зөрүү, хөл “Х” буюу “О”хэлбэртэй, хөлийн нум тавигдсан
зэргээр илэрнэ.
 Биеийн галбирийн өөрчлөлтийг доорх байдлаар
ангилна. Үүнд:
-Булчингийн тонусын өөрчлөлт биеэ цэхлэж хянаж
явах, дасгал гимнастик тогтмол хийснээр арилдаг .
- Нугалалтын холбоосон өөрчлөлт: энэ нь эмчийн
тусламжаар тусгай кабинетэд тасралтгүй урт хугацааны
дасгал, гимнастикийн үр дүнд арилдаг.
- Нурууны яс, мөгөөрсний өөрчлөгдөн хөгжсөнтэй
холбоотой галбир өөрчлөгддөг үүнийг засах хэцүү
бараг засагддаггүй байна.
СӨНХ-д хоол тэжээлийн дутагдал, рахит, бие
бялдарын сул хөгжилт, өвчлөл зэргээс галбир
өөрчлөгддөг. Хүүхдийг хэт зөөлөн орондээр эвхрүүлж
унтуулах, бариу гутал өмсгөх, удаан явуулах, 9-10
сартай хүүхдийг удаан зогсооx зэргээс яс булчингийн
буруу хөгжил явагдана. Иймээс хүүхдийг багаас нь зөв
суулгаж алхуулж зогсоxод анхаарах хэрэгтэй.
1. НЭМЭЛТ МАТЕРИАЛ УНШИЖ СУДЛАХ
2. ХҮҮХДИЙН БУЛЧИНГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН
ЗҮЙЛСИЙГ ТООЧИЖ БИЧНЭ ҮҮ.
3. 4, 5 НАСТАЙ 5 ХҮҮХЭД СОНГОН БУЛЧИНГИЙН ХӨГЖИЛ,
ХӨДӨЛГӨӨНИЙ УЯН ХАТАН ЧАНАРЫГ СУДЛАЖ ДҮГНЭЛТ
ГАРГАХ
ДААЛГАВАР:

булчингийн бүтэц, найрлага, ангилал, булчингийн

  • 1.
    БУЛЧИНГИЙН БҮТЭЦ, НАЙРЛАГА, АНГИЛАЛ,БУЛЧИНГИЙН АЖИЛ Цахим хичээл №3
  • 2.
    Хүний биеийн бүххөдөлгөөнийг булчин гүйцэтгэдэг бөгөөд хөдөлгөөн нь амьд бие махбод орчиндоо дасан зохицох хэлбэр юм. Булчин булчингийн эпээс тогтох тул булчингийн эд оролцоогүй эрхтэн гэж байхгүй.  Хүний биед 600 гаруй булчин байдаг. Жишээ нь: Сая төрсөн хүүхэд биеийн жингийн 23%, 8 насанд 27%, 17-18 насанд 43-44% нь булчин байна. Эдгээр булчингийн 50% хөлд, 30% гарт байдаг. Ихэнх булчин яснаас эхэлж ясанд бэхлэгдэнэ. Харин нүүрний булчин яснаас эхлэн арьсанд бэхлэгддэг учир нүүр царайны төрх байдлыг илэрхийлнэ.  Гилгэр булчин ходоод, гэдэс, давсаг, цус, лимфийн судас, булчингийн цоргоны хананы булчинлаг давхаргыг бүтээдэг. Булчингийн ширхэгүүд өөр хоорондоо нягт нийлсэн булчингийн эдүүдээс тогтож, үйл ажиллагаа нь (вегататив) дотоод мэдрэлийн системээр зохицуулагддаг. Энэ булчин бидний санаа бодолд захирагдахгүй.
  • 3.
  • 4.
    • Хөндлөн судалтбулчин олон тооны ширхэгүүдээс тогтдог. Нэг ширхэг нь 120гаруй бөөмтэй, 12 см урт эс бүхий олон тооны ширхгүүдээс тогтдог. Эс эд хэдээрээ нийлж гадуураа холбогч эдээр хучигдан анхдагч хоёрдогч багц буюу булчинг бүтээнэ. • Булчинг бүтээх ширхгүүдийн тоо янз бүр. Жижиг булчин хэдэн зуун ширхгээс, том булчингууд түүнээс бүр ч олон ширхэгээс тогтоно. Үүнээс хамаарч хөндлөн огтлол, хүч нь өөр өөр байна. Хүний биед 300 сая булчингийн ширхэг байдаг гээд түүнийг нэг багц болговол хөндлөн огтлол нь 3 шоо дөрвөлжин метртэй тэнцэж, 25 тонн ачаа даана гэж тооцдог. Төрснөөс хойш булчингийн ширхэгийн тоо өөрчлөгдөхгүй. Харин хөдөлгөөн, дасгалжилтаар хөндлөн огтлол нь нэмэгдэнэ. Булчин = булчингийн эс, булчингийн анхдагч багц хоёрдогч багц
  • 5.
     Булчингийн нэгширхэгт, нэг үзүүрийг нөгөөтэй холбосон миофибрилл хэмээх уураг байдаг. Энэ нь агшиснаар булчингийн агших, сунах нөхцлийг хангадаг бөгөөд түүнийг микроскопоор харахад судалтай мэт эрээн болон харагддаг.  Булчинг бүрхсэн холбогч эд, эс хоёр үзүүрлүүгээ илүү гарч шөрмөс болон ясанд бэхлэгдэнэ. Булчингийн ширхгүүд шөрмөстэйгээ холбогдсон байдлаараа олон янзын хэлбэрийнг үүсгэдэг. Жишээ нь: өд, ээрүүл, хагас өдөн
  • 6.
  • 7.
    •Бараг бүх булчин,булчингийн хальс, өнчин яс, шөрмөсний уут гэсэн туслах эрхтэнтэй. Булчин туслах эрхтэн Шөрмөсний уутӨнчин ясБулчингийн хальс Шөрмөсөн дотор байж хөдөлгөөнийг сайжруулах, чиглүүлэх, бэхлэх, татах хүчийг ихэсгэх үүрэгтэй. Үе болон ясан дээгүүр дамнан гарах хэсэгт байдаг үрэлтийг багасгах, таслах үүрэгтэй Гүн Булчинг хучиж агших нөхцлийг бүрдүүлнэ. Өнгөц Арьс, арьсны доорхи өөхнөөс зааглан,хэл бэр хэмжээг хадгална.
  • 8.
    Биеийн зөв галбир Тулгуур хөдөлгөөний аппаратын хөгжилтөөс биеийн галбир шалтгаалах ба энэ нь хүүхэд ахуй цагаас бүрэлддэг. Биеийн зөв галбир толгой эгц, хүзүү, бүсэлхий, ууцны тахийлт үл ялиг 3-4см, дал мөрийг цэх эргүүлсэн, хөл тэгш, хөлийн ул нумарсан, булчин чанга, гэдэс татагдсан байж биеийг цэх шулуун харагдуулж, хөдөлгөөн нарийн уян хатан, итгэлтэй болгодог.  Яс булчингийн буруу хөгжил, тэнийлгэгч булчингийн ачаалал ихсэх, эрүүл ахуйн шаардлага хангагдаагүй нөхцөлд сууж, унтаж, амрах зэргээс биеийн галбир өөрчлөгддөг.  Биеийн галбирийн өөрчлөлт нуруу бөгтгөр, бүсэлхийгээр хотгор гэдэс цүдгэр, нуруу хазгай дал дээр, дор тааз зөрүү, хөл “Х” буюу “О”хэлбэртэй, хөлийн нум тавигдсан зэргээр илэрнэ.
  • 9.
     Биеийн галбирийнөөрчлөлтийг доорх байдлаар ангилна. Үүнд: -Булчингийн тонусын өөрчлөлт биеэ цэхлэж хянаж явах, дасгал гимнастик тогтмол хийснээр арилдаг . - Нугалалтын холбоосон өөрчлөлт: энэ нь эмчийн тусламжаар тусгай кабинетэд тасралтгүй урт хугацааны дасгал, гимнастикийн үр дүнд арилдаг. - Нурууны яс, мөгөөрсний өөрчлөгдөн хөгжсөнтэй холбоотой галбир өөрчлөгддөг үүнийг засах хэцүү бараг засагддаггүй байна. СӨНХ-д хоол тэжээлийн дутагдал, рахит, бие бялдарын сул хөгжилт, өвчлөл зэргээс галбир өөрчлөгддөг. Хүүхдийг хэт зөөлөн орондээр эвхрүүлж унтуулах, бариу гутал өмсгөх, удаан явуулах, 9-10 сартай хүүхдийг удаан зогсооx зэргээс яс булчингийн буруу хөгжил явагдана. Иймээс хүүхдийг багаас нь зөв суулгаж алхуулж зогсоxод анхаарах хэрэгтэй.
  • 10.
    1. НЭМЭЛТ МАТЕРИАЛУНШИЖ СУДЛАХ 2. ХҮҮХДИЙН БУЛЧИНГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ ТООЧИЖ БИЧНЭ ҮҮ. 3. 4, 5 НАСТАЙ 5 ХҮҮХЭД СОНГОН БУЛЧИНГИЙН ХӨГЖИЛ, ХӨДӨЛГӨӨНИЙ УЯН ХАТАН ЧАНАРЫГ СУДЛАЖ ДҮГНЭЛТ ГАРГАХ ДААЛГАВАР: