Uparasa Varga
Dr.Mahantesh,B.Rudrapuri
M.D.(Ayu), FAGE.
Professor & H.O.D,
Dept. of RSBK.
SSRAMC, Inchal.
9972710790
Introduction
GANDHAKA
SULPHUR (S)
Sp. g. 1.9 to 2.1Hard 1.5 to 2.5
PARYAYA –Kusthari, Keetagna, Balivasa, Lelitak, Sulvari,
Pamari, Rasagandha etc.
BHEDA –
I. 1) Rakta – Sukachinchabha – Uttama
2) Peeta  Rasarasayanartha – Madhyama
3) Shukla – Khatika  Lepanartha – Adhama
4) Krishna  Jaramrutyuhara  Durlabha
II.1) Amalasara  Abhyantara Prayogartha
2) Pinda  Bahya Prayogartha.
GRAHYA LAKSHANA –
Sukapiccha Samana,
Peetaharitabha, Navaneetasamaprabha,
Masruna Kathina Snigdha, Manibhakruti.
GUNA –
Rasa – Katu, Tikta, Kashaya.
Guna  Ushna, Sara
Veerya  Ushna M.P.  112.80 C
Vipaka Madhura BP  2700 C
SHODHANA –
Grahya Gandhak Churna in Grita Lipta Darvi-
Agni- Dravarupi-Dalana(7 times)-Godugdha/
Bringaraj swarasa-Pitavarna ShodhitaGandhaka.
(RRS-3)
GANDHAKA RASAYANA-
Shuddha Gandhaka –Dugdha( 3 bhavanas),-
Chaturjata, Triphala, Guduchi, Shunthi,
Bringaraj & Aardraka (8 bhavanas each),-
Gandhaka Rasayana (AP-2)
UPAYOGA –
Dhatukshaya Prameha, Udararoga, Kustha,
Balya, Vrushya.
MATRA – ½ Tola
YOGA – Arshakuthararas,
Kajjali, Makardhawaja
Panchamruta Parpati,
Rasaparpati etc.
GAIRIKA
OCHRE Fe2O3
Sp. g. 4.5 to 5
PARYAYA –Girija, Raktha dhatu, Girimruttika, Gairika,
Gairya, Lohadhatu etc.
GRAYHA LAKSHANA –
Raktha Varna, Snigdha, Masrana, Mrudu
For Pasana Gairika – Katina, Tamra Varna (Ref. RRS 3)
BHEDA –1) Swarna Gairika – Kidney Iron Ore
2) Samanya Gairika – Haemotite – Fe2O3
3) Pashana Gairika – Haemotite – Fe2O3 [RRS - 3/47,
Ayu. Pr. – 2/261]
SHODHANA –
1) Grahya Gairika Churna- Dughdha Bhavana (3) 
Dried  Shuddha Gairika (RRS-3)
2) Grahya Gairika Churna  Ghrita Bharjana 
Shuddha Gairika (AP-2)
SATWAPATANA –
Shuddha Gairika  Kshara Varga / Amla Varga Dravya Swedana
 Musha  Agni  Satva
SHUDDHA GAIRIKA GUNA –
Sheeta, Madhura, Kashaya Rasa, Raktapitta,
Hikka, Vamana, Visha, Raktasrava Nashaka
YOGA –
Kandarpa Rasa, Gairikadya Pralepa, Jatyadi
Taila, Krimighatini Gutika,Pradarantaka Loha,
Somagratha etc
KASISA
GREEN VITRIOL FeSO47H2O
Sp. g. – 1.8 to 1.9 Hard – 2
PARYAYA –
Dhatukasisa, Pamshuka, Pamshukasisa, Pushpakasisa,
Khaga, Khechara etc.
GRAYHA LAKSHANA –
Haritavarna, Manibhakriti.
BHEDA – 1) Sweta, Peeta, Krishna (Rasarnava)
2) Sweta, Peeta, Rakta, Krishna (Anandakanda)
3) Kasisa, Dhatu Kasisa, Pushpakasisa (AP)
SHODHANA –
1) Grahya Kasisa Churna  Bhringaraja swarasa Klinnam  Dried
 Shuddha Kasisa (RRS – 3)
2) Grahya Kasisa Churna Bhringaraja swarasa Swedana (3 Prahara) 
Dried  Shuddha Kasisa (AP – 2)
MARANA –
Shuddha Kasisa  Kanji Bhavana (7) Chakrika 
Gaja Puta (Till Niramla)  Raktavarna Bhasma (RT – 21
MATRA – ½ Ratti – 2 Ratti.
SATWAPATANA –
Shuddha Kasisa (1) + Yavakshara, Tankanashara,
Sarjakshsara (¼ each)  Nimbu Swarasa Bhavana
 Musha  Satva (RRS – 3)
ANUPANA – Madhu
UPAYOGA – Pandunashaka, Rajapravartak,
Balya. etc.
YOGA – Kasisadigutika, Kasisadya Taila,
Rajapravartini Vati,
Loharasayana,
BruhatvataChintamani Rasa etc
KANKSHI (SPHATIKA)
POTASH ALUM
K2SO4Al2 (SO)3 24H2O
PARYAYA – Kankshi, Sourashtri,
Shubhra, Tuvari, Rangada etc.
GRAHYA LAKSHANA – Ishat, Peetavarna, Guru,
Snigdha.
BHEDA – 1) Sita, Krishna (Rasarnava)
2) Phataki, (Ishat Peeta), Phullika (Shubhra),
(RRS)
SHODHANA –
Grahya Kankshi  Iron pan  Agni  Shuddha
Kasisa (AP – 2)
MARANA –
Shuddha Sphatika  Sharava Samputa Agni  Laghu
puta (1)
 Shweta Bhasma (Paradasamhita)
MATRA – 2 Ratti – 4 Ratti.
SATWAPATANA – Shuddha Sphatika
Bhasma+Kshara orAmla Dravya-Agni-Satva
(RRS – 3)
UPAYOGA –Keshya, Vranagna, Vishagna,
Rakta sthambaka, Vruna Shodhaka etc.
YOGA – Shankha Drava, Eladimantha.
Dravaka rasa, Shuddha Sphatika Churna etc.
HARATALA
(YELLOW ARSENIC) (As2S3)
Sp. g. 3.4 to 3.5, Hard – 1.5 to 2
PARYAYA–Taala, Pinjara, Vangari, Kharjura, Vamshapatra,
Romahrut etc.
BHEDA –1) Patra Taala (Uttama), Pinda Taala (Adhama)
GRAHYA LAKSHANA –Swarna Varna, Guru, Snigdha, Tanupatra,
Bhasura, Bahupatra,
GUNA – Rasa – Katu, Tikta Kashaya,
Guna – Snigdha, Ushna,
Veerya - Ushna
SHODHANA –Grahya Haratala Churna-
Kushmanda Swarasa Swedana, Dolayantra (3 hrs) Wash in hot
water-Shuddha Haratala (RRS – 3)
MARANA – Not Needed.
SATWA PATANA –
Haratala-- Arka Dugdha Bhavana (1 day) + Tila Taila (1 Tola)-
Mardana- Pachana (7 Prahara) Valuka Yantra Swanga Shita-
Shweta Varna Satwa(In Tala bhaga) (RRS – 3)
GUNA KARMA –
Agni Deepaka, Balakaaraka, Kaantikara, Vrushya,
Rasayana, Mrityuhara.Kushta, Arsha,
Vishamajwara, Nadi rana, Kasa, Shwasa,
Prameha.
MATRA – ¼ Ratti - ½ Ratti
ANUPANA –Guduchi Kashaya, Madhu, Ghrita
YOGA – Kasturi Bhairava Rasa,
Taalakeshwara Rasa, Taalasindura,
Nityananda Rasa, Vatagajankusha Rasa,
Samirapannaga Rasa etc
MANASHILA
(REALGAR) (As2S2)
Sp. g. 3.5, Hard – 1.5 to 2
PARYAYA --Rogashila, Naipalika, Manohwa,
Manojna, Kalyanika, RasaGandhaka etc.
BHEDA – 1) Shyamangi (Rakta varna uttama),
Kanaveeraka (Peetavarna madhyama),
Khandakya (Ati rakta varna), Adhama – (RRS)
2) Shyama, Kanaveera, Dvikhanda – (AP)
GRAHYA
LAKSHANA –Rakta Utpala Prabha, Guru, Deepta.
GUNA – Rasa –Tikta Katu,
Guna – Snigdha, Guru, Sara
Veerya - Ushna
SHODHANA –
Grahya Manashila Agastyapatra / Aardraka Swarasa Bhavana (7)
-Shuddha Manashila (RT – 11)
MARANA – Not Explained
SATWA PATANA –
Manashila + Guda, Guggulu, Mandura, Ghrita
(1/8th Each) Mardana  Gola Musha/ Agni -
Satwa (RT – 11)
GUNA KARMA – Agni Mandya, Kandu Kasa,
Kshaya, Shwasa, Krimi, Visharoga Nashaka,
MATRA – 1/8 Ratti – 1/4 Ratti
ANUPANA – Madhu,
YOGA – Krimihara Rasa, Kshaya kesari
Rasa, Trilokya Chintamani Rasa,
Manashiladyanjana.
Manashiladyavarti, Rasaraja Rasa
etc.
ANJANA
(COLLYRIUM)
PARYAYA –Mechaka,
Lochaka (RT – 22)
BHEDA –I) 1) Sauviranjana (Aushadhopayogi),
2) Srotoanjana (For explosives),
3) Nilanjana (Dhatukarma Upayogi)
4) Pushpanjana (Vruna & Twak Roga Upayogi)
5) Rasanjana (Netra Roga, Vruna Nashaka &
Shodhaka). (RRS – 3)
II) 1) Sweta (Sauviranjana)
2) Krishna (Srotoanjana) (AP – 2)
GRAHYA LAKSHANA
– 1) Sauviranjana (Dhumra, Pandu sweta),
2) Srotoanjana (Valmikavath,),
3) Nilanjana (Guru, Neelavarna)
4) Pushpanjana (Sweta Varna)
5) Rasanjana (Peeta Varna).
SHODHANA –
1) Grahya Sauviranjana & Srotanjana Kalka Pottali
Swedana for 3 hours in Triphala kwatha /
Bhringaraja swarasa (AP – 2)
2) Grahya Nilanjan Churna  Nimbu swarasa
bhavana for 8 hours Dried in sunlight(AP – 2)
3) Grahya Rasanjan – 3 Bhavanas in suryavartadi
yoga. (RRS – 3)
MARANA – No Reference available.
SATWA PATANA –Anjana + Guda, Guggulu
Mandura, Ghrita (1/8th Each) Mardana 
Gola Musha/ Agni  Satwa
GUNA KARMA –
1) Sauviranjana (Pittashamaka),
2) Srotoanjana (Kaphapittashamaka),
3) Nilanjana (Tridoshanashaka)
4) Pushpanjana (Tridoshanashaka)
5) Rasanjana (Netrarogari).
MATRA –
ANUPANA –
YOGA – Rasendramangalarasa,
Pushyanuga churna, Patrangasava,
Chandanadi churna etc.
KANKUSHTA (GAMBOSE TREE)
GARCINIA MORELLA
PARYAYA –Taalakushta, Teekshna, dughdhika,
Rechaka, Swarnakshiriniryasa,
Hemavati etc.
BHEDA – Nalika and Renuka (RRS – 3)
GRAHYA LAKSHANA –
Nalika – Raktabhapeeta, Guru, Snighda,
Renuka – Agrahya
GUNA –Rasa – Tikta, Veerya – Ushna.
SHODHANA –
Grahya Kankushta churnaShunti kwatha
bhavana(3)Shuddha Kankustha (RRS – 3)
MARANA and SATWA PATANA – ----
GUNA KARMA –
Teekshna rechaka, Vruna, Udaravarta, Shoola,
Gulma, Pleeha roga nashaka etc.
MATRA – 1 Yava – 1 Ratti
ANUPANA – Ushnajala
YOGA–
Udavartahara ghrita, Dhanvantari ghrita etc.
Uparasa Varga by Dr.Mahantesh Rudrapuri

Uparasa Varga by Dr.Mahantesh Rudrapuri

  • 1.
    Uparasa Varga Dr.Mahantesh,B.Rudrapuri M.D.(Ayu), FAGE. Professor& H.O.D, Dept. of RSBK. SSRAMC, Inchal. 9972710790
  • 2.
  • 4.
    GANDHAKA SULPHUR (S) Sp. g.1.9 to 2.1Hard 1.5 to 2.5 PARYAYA –Kusthari, Keetagna, Balivasa, Lelitak, Sulvari, Pamari, Rasagandha etc. BHEDA – I. 1) Rakta – Sukachinchabha – Uttama 2) Peeta  Rasarasayanartha – Madhyama 3) Shukla – Khatika  Lepanartha – Adhama 4) Krishna  Jaramrutyuhara  Durlabha II.1) Amalasara  Abhyantara Prayogartha 2) Pinda  Bahya Prayogartha.
  • 5.
    GRAHYA LAKSHANA – SukapicchaSamana, Peetaharitabha, Navaneetasamaprabha, Masruna Kathina Snigdha, Manibhakruti. GUNA – Rasa – Katu, Tikta, Kashaya. Guna  Ushna, Sara Veerya  Ushna M.P.  112.80 C Vipaka Madhura BP  2700 C
  • 6.
    SHODHANA – Grahya GandhakChurna in Grita Lipta Darvi- Agni- Dravarupi-Dalana(7 times)-Godugdha/ Bringaraj swarasa-Pitavarna ShodhitaGandhaka. (RRS-3) GANDHAKA RASAYANA- Shuddha Gandhaka –Dugdha( 3 bhavanas),- Chaturjata, Triphala, Guduchi, Shunthi, Bringaraj & Aardraka (8 bhavanas each),- Gandhaka Rasayana (AP-2)
  • 7.
    UPAYOGA – Dhatukshaya Prameha,Udararoga, Kustha, Balya, Vrushya. MATRA – ½ Tola YOGA – Arshakuthararas, Kajjali, Makardhawaja Panchamruta Parpati, Rasaparpati etc.
  • 8.
    GAIRIKA OCHRE Fe2O3 Sp. g.4.5 to 5 PARYAYA –Girija, Raktha dhatu, Girimruttika, Gairika, Gairya, Lohadhatu etc. GRAYHA LAKSHANA – Raktha Varna, Snigdha, Masrana, Mrudu For Pasana Gairika – Katina, Tamra Varna (Ref. RRS 3) BHEDA –1) Swarna Gairika – Kidney Iron Ore 2) Samanya Gairika – Haemotite – Fe2O3 3) Pashana Gairika – Haemotite – Fe2O3 [RRS - 3/47, Ayu. Pr. – 2/261]
  • 9.
    SHODHANA – 1) GrahyaGairika Churna- Dughdha Bhavana (3)  Dried  Shuddha Gairika (RRS-3) 2) Grahya Gairika Churna  Ghrita Bharjana  Shuddha Gairika (AP-2) SATWAPATANA – Shuddha Gairika  Kshara Varga / Amla Varga Dravya Swedana  Musha  Agni  Satva
  • 10.
    SHUDDHA GAIRIKA GUNA– Sheeta, Madhura, Kashaya Rasa, Raktapitta, Hikka, Vamana, Visha, Raktasrava Nashaka YOGA – Kandarpa Rasa, Gairikadya Pralepa, Jatyadi Taila, Krimighatini Gutika,Pradarantaka Loha, Somagratha etc
  • 11.
    KASISA GREEN VITRIOL FeSO47H2O Sp.g. – 1.8 to 1.9 Hard – 2 PARYAYA – Dhatukasisa, Pamshuka, Pamshukasisa, Pushpakasisa, Khaga, Khechara etc. GRAYHA LAKSHANA – Haritavarna, Manibhakriti. BHEDA – 1) Sweta, Peeta, Krishna (Rasarnava) 2) Sweta, Peeta, Rakta, Krishna (Anandakanda) 3) Kasisa, Dhatu Kasisa, Pushpakasisa (AP)
  • 12.
    SHODHANA – 1) GrahyaKasisa Churna  Bhringaraja swarasa Klinnam  Dried  Shuddha Kasisa (RRS – 3) 2) Grahya Kasisa Churna Bhringaraja swarasa Swedana (3 Prahara)  Dried  Shuddha Kasisa (AP – 2) MARANA – Shuddha Kasisa  Kanji Bhavana (7) Chakrika  Gaja Puta (Till Niramla)  Raktavarna Bhasma (RT – 21
  • 13.
    MATRA – ½Ratti – 2 Ratti. SATWAPATANA – Shuddha Kasisa (1) + Yavakshara, Tankanashara, Sarjakshsara (¼ each)  Nimbu Swarasa Bhavana  Musha  Satva (RRS – 3)
  • 14.
    ANUPANA – Madhu UPAYOGA– Pandunashaka, Rajapravartak, Balya. etc. YOGA – Kasisadigutika, Kasisadya Taila, Rajapravartini Vati, Loharasayana, BruhatvataChintamani Rasa etc
  • 15.
    KANKSHI (SPHATIKA) POTASH ALUM K2SO4Al2(SO)3 24H2O PARYAYA – Kankshi, Sourashtri, Shubhra, Tuvari, Rangada etc. GRAHYA LAKSHANA – Ishat, Peetavarna, Guru, Snigdha. BHEDA – 1) Sita, Krishna (Rasarnava) 2) Phataki, (Ishat Peeta), Phullika (Shubhra), (RRS)
  • 16.
    SHODHANA – Grahya Kankshi Iron pan  Agni  Shuddha Kasisa (AP – 2) MARANA – Shuddha Sphatika  Sharava Samputa Agni  Laghu puta (1)  Shweta Bhasma (Paradasamhita)
  • 17.
    MATRA – 2Ratti – 4 Ratti. SATWAPATANA – Shuddha Sphatika Bhasma+Kshara orAmla Dravya-Agni-Satva (RRS – 3) UPAYOGA –Keshya, Vranagna, Vishagna, Rakta sthambaka, Vruna Shodhaka etc. YOGA – Shankha Drava, Eladimantha. Dravaka rasa, Shuddha Sphatika Churna etc.
  • 18.
    HARATALA (YELLOW ARSENIC) (As2S3) Sp.g. 3.4 to 3.5, Hard – 1.5 to 2 PARYAYA–Taala, Pinjara, Vangari, Kharjura, Vamshapatra, Romahrut etc. BHEDA –1) Patra Taala (Uttama), Pinda Taala (Adhama) GRAHYA LAKSHANA –Swarna Varna, Guru, Snigdha, Tanupatra, Bhasura, Bahupatra,
  • 19.
    GUNA – Rasa– Katu, Tikta Kashaya, Guna – Snigdha, Ushna, Veerya - Ushna SHODHANA –Grahya Haratala Churna- Kushmanda Swarasa Swedana, Dolayantra (3 hrs) Wash in hot water-Shuddha Haratala (RRS – 3) MARANA – Not Needed.
  • 20.
    SATWA PATANA – Haratala--Arka Dugdha Bhavana (1 day) + Tila Taila (1 Tola)- Mardana- Pachana (7 Prahara) Valuka Yantra Swanga Shita- Shweta Varna Satwa(In Tala bhaga) (RRS – 3) GUNA KARMA – Agni Deepaka, Balakaaraka, Kaantikara, Vrushya, Rasayana, Mrityuhara.Kushta, Arsha, Vishamajwara, Nadi rana, Kasa, Shwasa, Prameha.
  • 21.
    MATRA – ¼Ratti - ½ Ratti ANUPANA –Guduchi Kashaya, Madhu, Ghrita YOGA – Kasturi Bhairava Rasa, Taalakeshwara Rasa, Taalasindura, Nityananda Rasa, Vatagajankusha Rasa, Samirapannaga Rasa etc
  • 22.
    MANASHILA (REALGAR) (As2S2) Sp. g.3.5, Hard – 1.5 to 2 PARYAYA --Rogashila, Naipalika, Manohwa, Manojna, Kalyanika, RasaGandhaka etc. BHEDA – 1) Shyamangi (Rakta varna uttama), Kanaveeraka (Peetavarna madhyama), Khandakya (Ati rakta varna), Adhama – (RRS) 2) Shyama, Kanaveera, Dvikhanda – (AP) GRAHYA LAKSHANA –Rakta Utpala Prabha, Guru, Deepta.
  • 23.
    GUNA – Rasa–Tikta Katu, Guna – Snigdha, Guru, Sara Veerya - Ushna SHODHANA – Grahya Manashila Agastyapatra / Aardraka Swarasa Bhavana (7) -Shuddha Manashila (RT – 11) MARANA – Not Explained
  • 24.
    SATWA PATANA – Manashila+ Guda, Guggulu, Mandura, Ghrita (1/8th Each) Mardana  Gola Musha/ Agni - Satwa (RT – 11) GUNA KARMA – Agni Mandya, Kandu Kasa, Kshaya, Shwasa, Krimi, Visharoga Nashaka,
  • 25.
    MATRA – 1/8Ratti – 1/4 Ratti ANUPANA – Madhu, YOGA – Krimihara Rasa, Kshaya kesari Rasa, Trilokya Chintamani Rasa, Manashiladyanjana. Manashiladyavarti, Rasaraja Rasa etc.
  • 26.
    ANJANA (COLLYRIUM) PARYAYA –Mechaka, Lochaka (RT– 22) BHEDA –I) 1) Sauviranjana (Aushadhopayogi), 2) Srotoanjana (For explosives), 3) Nilanjana (Dhatukarma Upayogi) 4) Pushpanjana (Vruna & Twak Roga Upayogi) 5) Rasanjana (Netra Roga, Vruna Nashaka & Shodhaka). (RRS – 3) II) 1) Sweta (Sauviranjana) 2) Krishna (Srotoanjana) (AP – 2)
  • 27.
    GRAHYA LAKSHANA – 1)Sauviranjana (Dhumra, Pandu sweta), 2) Srotoanjana (Valmikavath,), 3) Nilanjana (Guru, Neelavarna) 4) Pushpanjana (Sweta Varna) 5) Rasanjana (Peeta Varna).
  • 28.
    SHODHANA – 1) GrahyaSauviranjana & Srotanjana Kalka Pottali Swedana for 3 hours in Triphala kwatha / Bhringaraja swarasa (AP – 2) 2) Grahya Nilanjan Churna  Nimbu swarasa bhavana for 8 hours Dried in sunlight(AP – 2) 3) Grahya Rasanjan – 3 Bhavanas in suryavartadi yoga. (RRS – 3) MARANA – No Reference available.
  • 29.
    SATWA PATANA –Anjana+ Guda, Guggulu Mandura, Ghrita (1/8th Each) Mardana  Gola Musha/ Agni  Satwa GUNA KARMA – 1) Sauviranjana (Pittashamaka), 2) Srotoanjana (Kaphapittashamaka), 3) Nilanjana (Tridoshanashaka) 4) Pushpanjana (Tridoshanashaka) 5) Rasanjana (Netrarogari).
  • 30.
    MATRA – ANUPANA – YOGA– Rasendramangalarasa, Pushyanuga churna, Patrangasava, Chandanadi churna etc.
  • 31.
    KANKUSHTA (GAMBOSE TREE) GARCINIAMORELLA PARYAYA –Taalakushta, Teekshna, dughdhika, Rechaka, Swarnakshiriniryasa, Hemavati etc. BHEDA – Nalika and Renuka (RRS – 3)
  • 32.
    GRAHYA LAKSHANA – Nalika– Raktabhapeeta, Guru, Snighda, Renuka – Agrahya GUNA –Rasa – Tikta, Veerya – Ushna. SHODHANA – Grahya Kankushta churnaShunti kwatha bhavana(3)Shuddha Kankustha (RRS – 3) MARANA and SATWA PATANA – ----
  • 33.
    GUNA KARMA – Teekshnarechaka, Vruna, Udaravarta, Shoola, Gulma, Pleeha roga nashaka etc. MATRA – 1 Yava – 1 Ratti ANUPANA – Ushnajala YOGA– Udavartahara ghrita, Dhanvantari ghrita etc.