Downloaded 1,019 times
Uploaded byHoàng Mai
Vùng văn hóa châu thổ Bắc Bộ
Tài liệu trình bày về không gian văn hóa của vùng châu thổ Bắc Bộ, nhấn mạnh vào vị trí địa lý, địa hình, khí hậu và lịch sử hình thành văn hóa của vùng. Nó cũng tập trung vào sự phát triển của nền văn hóa vật chất và tinh thần, cũng như các tiểu vùng văn hóa trong khu vực, thể hiện qua phong tục, trang phục, và các lễ hội. Cuối cùng, các yếu tố như tín ngưỡng, giao lưu văn hóa và vai trò của các nhóm dân tộc cũng được đề cập.
More Related Content
Similar to Vùng văn hóa châu thổ Bắc Bộ
Vùng văn hóa châu thổ Bắc Bộ
- 1. GVGD: LÊ THỊTHANH GIAO NHÓM 7 – K44 TC & QLSK
- 2. NỘI DUNG KHÔNG GIANVĂN HÓA CỦA VÙNG LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG MỘT SỐ NÉT ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA CỦA VÙNG
- 3. KHÔNG GIAN VĂNHÓA CỦA VÙNG Vị trí Địa Lý Vùng châu thổ BắcBắc đất nằm ở phía nước, phía Bắc giáp Bộ là tâm điểm của Vùng văn hóa Việt Bắc, Phía con đường giao lưu Nam giáp tế theo hai quốcvùng văn hóa Trung Bộ, phía chính: vùng trục Tây giáp Tây -văn hóa Tây và Bắc - Nam. ĐôngBắc, phía Đông giáp biển Đông.
- 4. KHÔNG GIAN VĂNHÓA CỦA VÙNG Vị trí này khiến cho nó trở thành là mục tiêu xâm lược đầu tiên của tất cả bọn xâm lược muốn bành trướng thế lực vào lãnh thổ Đông Nam Á. Nhưng cũng tạo điều kiện cho cư dân có thuận lợi về giao lưu và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
- 5. KHÔNG GIAN VĂNHÓA CỦA VÙNG Về mặt địa hình Châu thổ Bắc Bộ là địa hình núi xen kẽ đồng bằng hoặc thung lũng, thấp và bằng phẳng, dốc thoải từ Tây Bắc xuống Đông Nam, từ độ cao 10 – 15m giảm dần đến độ cao mặt biển.
- 6. KHÔNG GIAN VĂNHÓA CỦA VÙNG Vị trí Khí hậu Khí hậu bốn mùa với mỗi mùa tương đối rõ nét. Đồng bằng Bắc Bộ có một mùa đông thực sự với ba tháng có nhiệt độ trung bình dưới 18 độ, khiến vùng này cấy được vụ lúa ít hơn các vùng khác.
- 7. KHÔNG GIAN VĂNHÓA CỦA VÙNG Về môi trường nước Mạng lưới sông ngòi khá dày, gồm các dòng sông lớn như sông Hồng, sông Thái Bình, sông Mã, cùng các mương máng tưới tiêu dày đặc. Thủy chế các dòng sông cũng có hai mùa rõ rệt. Ngoài khơi, thủy triều vịnh Bắc Bộ theo chế độ nhật triều, mỗi ngày có một lần nước lên và một lần nước xuống.
- 8. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Chủ thể văn hóa Trong quá trình phát triển, Cư dân nguyên thuỷ dần dần nhóm Việt Mường sống trên các vùng đồng phát triển Bắc Việt nhóm bằng mạnh hơn cácNam kia và trở thời chủ thuộc đương thành đều thể văn hóa chính của tộc các chủngvùng. Nam Á (Việt - Mường, Môn Khơ me, Hán – Thái). Những giá trị văn hóa của vùng là những sản phẩm từ sự sáng tạo, cần cù của nhóm Việt Mường, trong đó dân tộc Kinh đóng vai trò cốt lỏi.
- 9. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Về lịch sử Vùng văn hóa Bắc Bộ là vùng đất lịch sử lâu đời nhất của người Việt, nơi khai sinh của vương triều Đại Việt, đồng thời cũng là quê hương của các nền văn hóa Đông Sơn, Thăng Long- Hà Nội. Vùng cũng là nơi bắt nguồn của văn hóa Trung Bộ và Nam Bộ.
- 10. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Về kinh tế Nông nghiệp lúa nước trên vùng châu thổ các con sông lớn (Hồng, Mã, Cả, Chu) đã trở thành ngành kinh tế chủ yếu
- 11. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Người nông dân Việt Bắc Bộ là người dân đồng bằng đắp đê lấn biển trồng lúa. Nghề khai thác hải sản không mấy phát triển. Các làng ven biển thực ra chỉ là các làng làm nông nghiệp, có đánh cá và làm muối. Người nông dân Việt Bắc Bộ là những cư dân “xa rừng nhạt biển”.
- 12. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Để tận dụng thời gian nhàn rỗi của vòng quay mùa vụ, người nông dân đã làm thêm nghề thủ công. Hàng trăm nghề thủ công, các làng phát triển thành chuyên nghiệp với những người thợ có tay nghề cao.
- 13. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Tổ chức Làng, Xã Làng là đơn vị xã hội cơ sở của nông thôn Bắc Bộ, tế bào sống của xã hội Việt. Làng, xã Bắc Bộ là những làng xã điển hình của của nông thôn Việt với sự khép kín rất cao: lũy tre dày, cổng làng đóng mở sáng tối,…
- 14. LỊCH SỬ HÌNHTHÀNH VÀ CHỦ THỂ VĂN HÓA CỦA VÙNG Sự gắn bó giữa con người và con người trong cộng đồng làng Bắc Bộ, không chỉ là quan hệ sở hữu trên đất làng, trên những di sản hữu thể chung như đình làng, chùa làng v.v…, mà còn là sự gắn bó các quan hệ về tâm linh, về chuẩn mực xã hội, đạo đức. Đảm bảo cho những quan hệ này là các hương ước, khoán ước của làng xã.
- 15. MỘT SỐ NÉTĐẶC TRƯNG VĂN HÓA CỦA VÙNG I II III • Sự phân chia thành các tiểu vùng văn hóa của vùng • Đặc điểm văn hoá vật chất • Đặc điểm văn hoá tinh thần
- 16. MỘT SỐ NÉTĐẶC TRƯNG VĂN HÓA CỦA VÙNG I • Sự phân chia thành các tiểu vùng văn hóa của vùng Tiểu vùng trung tâm Đồng bằng sông Hồng Tiểu vùng duyên hải Vùng đồng bằng sông Hồng Tiểu khu vực rìa đồng bằng sông Hồng Tiểu vùng văn hóa Thanh – Nghệ - Tĩnh
- 17. Tiểu vùng trungtâm Đồng bằng sông Hồng Có ranh giới phía Tây là Sông Đáy, phía Đông tới Hải Phòng, phía Bắc từ sông Hồng, sông Đuống thoải dần về phía duyên hải. Châu thổ này được hình thành bởi sự bồi tụ phù sa của hệ thống sông Hồng là chính. Người dân tiểu vùng trung tâm châu thổ, đặc biệt là những người dân Thăng Long - Hà Nội vốn rất nổi tiếng là thanh lịch về vốn văn hóa tinh thần, về cách ăn mặc trang nhã, các món ăn chế biến tinh vi, khéo léo.
- 18. Tiểu vùng duyênhải Vùng đồng bằng sông Hồng Tiểu vùng duyên hải bao gồm các khu vực ven biển phía đông nam của vùng Đồng bằng Sông Hồng, giáp với vịnh Bắc Bộ Đặc điểm văn hóa nổi bật nhất của vùng chính là sự phân trộn văn hóa do cư dân từ các khu vực khác dồn đến và gắn bó chặt chẽ với quá trình khai hoang các vùng bãi triều. Trong đó độc đáo hơn cả là sự phát triển rộng rãi của đạo Thiên chúa trong khu vực.
- 19. Tiểu khu vựcrìa đồng bằng sông Hồng Ranh giới của tiểu vùng có thể giới hạn thuộc địa bàn các huyện giáp ranh với vùng trung du và miền núi phía Bắc Đây là nơi tập trung nhiều lễ hội nhất của cả nước với nhiều hoạt động vừa có ý nghĩa vừa thú vị và sôi nổi.
- 20. Tiểu vùng vănhóa Thanh – Nghệ - Tĩnh Nét đặc trung nhất của vùng đó là tính hai mang, có Ranh nét của vùng bao gồm vùng văn bằng và những giới đặc trưng cơ bản củavùng đồng hóa châu trung du các tỉnh triển trên – Nghệ miền trung thổ nhưng phát Thanh Hóavùng đấtAn – Hà Tỉnh. dài hẹp, đầy thiên tai và khắc nghiệt nên mang nét đặc Do vị trí vùng văn tiểu trưng củađịa lý nên hóa Trung Bộ để thích nghi với vùng đất này có những môi trường sống khắc nghiệt. đặc điểm tách biệt so với các tiểu vùng khác.
- 21. MỘT SỐ NÉTĐẶC TRƯNG VĂN HÓA CỦA VÙNG I II III • Sự phân chia thành các tiểu vùng văn hóa của vùng • Đặc điểm văn hoá vật chất • Đặc điểm văn hoá tinh thần
- 22. Đặc điểm vănhoá vật chất Văn hoá cư trú (nhà ở) Nhà số nơingười dân(ví dụ như thường có mái cong Một của ở Bắc Bộ Bắc Bộ Nghệ An) thiết kế ngôi truyền thống. theo kiểu nhà sàn để đối phó với lũ lụt, nhà của mình độ ẩm và ngăn côn trùng Ngoài ra, các đầu đao ở bốn góc đình chùa, cung điện cũng được làm cong vút như con thuyền rẽ sóng lướt tới.
- 23. Đặc điểm vănhoá vật chất Cấu trúc nhà ở Tiêu chuẩn ngôi nhà Việt Nam nói chung và của vùng Bắc Bộ nói riêng là “nhà cao cửa rộng”, cấu trúc mở. Nhà cao gồm hai yếu tố: sàn (nền) cao so với mặt đất và mái cao xo với sàn (nền). Hướng nhà tiêu biểu ở Bắc Bộ là hướng Nam.
- 24. Đặc điểm vănhoá vật chất Cách thức kiến trúc Nhà ở của người Bắc Bộ có đặc điểm là rất rông và linh hoạt, thường là loại nhà không có chái, hình thức nhà vì kéo phát triển. Bộ khung của nhà thường được liên kết với nhau theo một không gian ba chiều: đứng, ngang, dọc. Ngôi nhà Bắc bộ phản ánh truyền thống văn hoá của vùng. Tính cộng đồng thể hiện ở việc không chia phòng biệt lập.
- 25. Đặc điểm vănhoá vật chất Văn hoá ẩm thực Văn hóa ẩm thực của cư dân Việt trên châu thổ Bắc Bộ vẫn như mô hình bữa ăn của người Việt trên các vùng đất khác : cơm + rau + cá, nhưng thành phần cá ở đây chủ yếu hướng tới các loại cá nước ngọt.
- 26. Đặc điểm vănhoá vật chất Văn hoá trang phục Vào thời kỳ Hùng Vương, Nữ thường mặc váy, loại ngắn hoặc dài, đôi lúc có khâu thêm một mảnh vải vuông vắn có trang trí hoa văn ở trước bụng; phụ nữ thường mặc yếm; áo cánh hoặc áo chui đầu. Ngày lễ hội, họ mặc váy xoè, cắm thêm lông chim hoặc cả lá cây. Nam đóng khố ngày lễ có mặt thêm áo.
- 27. Đặc điểm vănhoá vật chất Thời phong kiến, trang phục của phụ nữ Bắc Bộ là: váy đen, yếm trắng, áo tứ thân, đầu chít khăn mỏ quạ, thắt lưng hoa lý. Đàn ông với y phục đi làm là chiếc quần lá toạ, áo cánh màu nông sồng.
- 28. Đặc điểm vănhoá vật chất Bộ lễ phục của phụ nữ gồm ba chiếc áo, ngoài cùng là áo dài tứ thân, kế đến là chiếc áo màu mỡ gà và trong cùng là chiếc áo màu cánh sen. Bên trong chiếc yếm thắm. Đầu đội nón trông rất duyên dáng và kín đáo. Lễ phục của đàn ông là chiếc quần trắng, áo dài the, chít khăn đen.
- 29. Đặc điểm vănhoá vật chất Về các làng nghề Ở đây có tới 500 làng nghề, tập trung nhiều nhất ở Nam Định, Hà tây, Thái Bình, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hà Nam, Hà Nội.
- 30. Gốm Bát Tràng Tượng đồng TrấnVũ, một kỳ tích của Lụa nghề đúc đồng Việt Nam Hà Đông
- 31. Đặc điểm vănhoá vật chất Di tích lịch sử - văn hoá Văn hoá ở châu thổ Bắc Bộ có một bề dày lịch sử hàng ngàn năm cũng như mật độ dày đặc của các di tích văn hoá như đền Hùng, chùa Một Cột, Khuê Văn Các, đền Ngọc Sơn, chùa Dâu,...
- 33. Đặc điểm vănhoá tinh thần Phong tục, tập quán Giao tiếp: miếng trầu là đầu câu chuyện, kính lão, khiêm nhường trong giao tiếp.
- 34. Đặc điểm vănhoá tinh thần Giỗ tết, tế lễ: thờ cúng mọi vật được coi là biểu tượng của vị thần hay nhân thần nào đó. Tết nguyên đán: giao thừa và lễ trừ tịch, lễ cúng thổ công,1 số lễ hội như hái lộc xông nhà...
- 35. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tục lễ đầu xuân: có lễ động thổ, lễ khai hạ, lễ thần nông, lễ thượng nguyên... Lễ cưới hỏi: linh đình và náo nhiệt, không kém phần cầu kỳ.
- 36. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tết thanh minh: có tục đi viếng mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên sau cuộc tảo mộ - Cúng giỗ mang ý nghĩa "uống nước nhớ nguồn" Tang lễ: quan niệm "nghĩa tử là nghĩa tận" tang lễ được tổ chức lớn và cầu kỳ.
- 37. Đặc điểm vănhoá tinh thần Văn hoá dân gian Vùng châu thổ Bắc Bộ có một kho tàng di sản văn hoá phi vật thể đa dạng và phong phú: là nguồn ca dao, ngạn ngữ, huyền thoại, truyện cổ tích, truyện cười, giai thoại, ...
- 38. Đặc điểm vănhoá tinh thần Sân khấu dân gian Ở đây, các thể loại thuộc nghệ thuật sân khấu dân gian cũng khá đa dạng và mang sắc thái vùng đậm nét: chèo, tuồng, hát chầu văn, hát quan họ, múa rối,...
- 39. Đặc điểm vănhoá tinh thần Hát chèo
- 40. Đặc điểm vănhoá tinh thần Hát quan họ
- 41. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tín ngưỡng Tín ngưỡng thờ tổ tiên Tục thờ cúng tổ tiên là một phong tục lâu đời của người Việt. Gia đình nào dù nghèo hay giàu cũng đều có bàn thờ tổ tiên và hàng năm cúng giỗ cha mẹ, ông bà.
- 42. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tín ngưỡng phồn thực Trải qua quá trình sinh sống, sinh hoạt, trong tâm lý cư dân người Việt ở vùng văn hoá Bắc Bộ nói riêng hình thành tâm lý tín ngưỡng phồn thực. Di tích tín ngưỡng phồn thực trên các tượng bằng đất nung (di tích Mã Đồng Hà Tây); một số hình điêu khắc ở những ngôi đình như Đông Viên (Ba Vì), Đình Phùng (Đan Phượng),
- 43. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tín ngưỡng thờ mẫu. Gắn bó với tín ngưỡng thờ mẫu là hệ thống các huyền thoại, thần tích, các bài văn chầu, truyện thơ Nôm, các bài giáng bút, câu đối, đại tự, hát xướng, hát chầu văn, lên đồng, múa bóng...
- 44. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tín ngưỡng thờ thành hoàng Đặc trưng của cư dân vùng văn hoá Bắc Bộ là sống quần xã, hình thành nên các đơn vị làng xã. Do vậy, tục thờ thành hoàng làng được xem là điều không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân vùng văn hoá Bắc Bộ.
- 45. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tín ngưỡng thờ cụ tổ nghề Việc thờ các ông tổ nghề (dệt, gốm, đúc đồng...) là nét nét đặc trưng trong văn hoá tín ngưỡng của cư dân vùng văn hoá Bắc Bộ.
- 46. Đặc điểm vănhoá tinh thần Tứ Pháp là một trong những hình thái tín ngưỡng thờ thần nông nghiệp cổ sơ khi mà đời sống nông nghiệp lệ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên. Tứ Pháp bao gồm Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện tượng trưng cho những thế lực thiên nhiên như mây, mưa, sấm, chớp.
- 47. Đặc điểm vănhoá tinh thần Nền văn hoá bác học Sự phát triển của giáo dục, truyền thống trọng người có chữ trở thành nhân tố tác động tạo ra một tầng lớp trí thức ở Bắc Bộ bao gồm văn học chữ Hán, chữ Nô và chữ quốc ngữ.
- 48. Đặc điểm vănhoá tinh thần Các tác phẩm nổi tiếng như các bài thơ thần Nam Quốc Sơn Hà... của Lý Thường Kiệt, Chiếu dời đô của Lý Công Uẩn, Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo, Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu, Qua sông Bạch Đằng của Phạm Sư Mạnh, Phú núi Chí Linh và Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi…
- 49. Đặc điểm vănhoá tinh thần Các lễ hội của vùng Ở đồng bằng Bắc Bộ, lễ hội rất phong phú, đa dạng, rực rỡ về thời gian, số lượng, mật độ, nội dung... Trên mảnh đất thiêng này, ta có thể bắt gặp nhiều lễ hội truyền thống: Hội chùa Hương (Hà Tây), hội Đền Hùng (Phú Thọ), hội Gióng (Hà Tây), hội Lim. (Bắc Ninh)...
- 50. Đặc điểm vănhoá tinh thần Giao lưu, tiếp biến văn hóa Khái niệm giao lưu và tiếp biến văn hóa là hiện Việt Nam nằmkhi những nhóm người (cộng đồng, tượng xảy ra ở một vị trí địa lí thuận văn hóavậy, vấn giao lưu tiếp xúc với dân tộc) có lợi do khác nhau đề tiếp biến văn hóa với các văn hóa của một hoặc nhau tạo nên sự biến đổi về quốc gia khác là điều không cả hai nhóm. thể tránh khỏi.
- 51. Đặc điểm vănhoá tinh thần Với vị trí ngã tư đường của các nền văn minh, người Bắc Bộ đã tiếp thu nhiều giá trị văn hoá nhân loại. Quá trình tiếp biến văn hoá của vùng diễn ra lâu dài hơn cả với nội dung phong phú hơn cả.
- 52. Đặc điểm vănhoá tinh thần Quá trình giao lưu và tiếp biến văn hóa của vùng có 3 cột mốc chính: Khi những tín ngưỡng bản địa tiếp xúc với Phật Giáo cổ đại ( Thế kỷ VII – Thế kỷ I TCN) Những tiếp xúc với văn hóa Trung Hoa từ Thế Kỷ I TCN Tiếp xúc với văn hóa Phương Tây từ cuối Thế Kỷ XVIII
- 54. KẾT LUẬN Vùng vănhóa đồng bằng châu thổ Bắc Bộ là vùng đất cổ, là cội nguồn văn hóa Việt Nam, vùng đất ấy mang trong mình một kho tàng giá trị văn hóa vô cùng to lớn của đất nước, cả về vật chất lẩn tinh thần. Những giá trị to lớn ấy cần được bão tồn và phát huy hơn nữa bởi thế hệ hôm nay và thế hệ mai sau của đất nước để những giá trị và công sức ông cha để lại mãi trường tồn và phát triển theo thời gian.