2. Fjalet kyçe rreth këtij kapitulli
• Magnet
• Fushe magnetike
• Induksioni I fushes magnetike
• Rregulla e dores se djathte
• Forca e Amperit
• Forca e Lencit
• Induksioni elektromagnetik
• Fluksi magnetik
• Autoinduksioni
• Energjia e fushes magnetike
3. MAGNETI
• Çfarë është magneti ?
Magneti është copë metali që ka forcë të tërheq
substanca tjera. Hekuridhe çeliku janë të përshtatshëm
për të krijuar magnet. Magneti ka dy pole, polin veriorë
dhe polin jugorë. Këto pole të magnetit tërhiqen ndërmjet
veti, sikurse elektrodat (+ dhe -). Polet e njëjta (veri dhe
veri, jug dhe jug)refuzohen. Nëse e vëren se si reagojnë
dy shufra magneti, e ke lehtë të kuptosh polet e tyre.
4. MAGNETI
• Nga emri magnetizmi ?
Përpara mendonin që, gurët e magnetit kanë fuqi
magjike. Grekët e vjetër, këtë forcë tërheqëse e quajtën
magnetizëm sipas emrit të një qytetit në Maqedoni, ku
edhe gjenin gur magneti.
5. MAGNETI
• Çfarë e dallon magnetizimin nga elektriciteti ?
Dallimi kryesorë është që fuqia tërheqëse e dy
objekteve magnetike nuk varret nga substanca që i
ndanë ata. Fuqia në mes dy objekteve të ngarkuar me
elektricitet varret nga substanca përçuese që gjendet
mes tyre.
6. MAGNETI
• Çka ndodhë nëse e përgjysmojmë një magnet ?
Kur të përgjysmojmë magnetit fitojmë dy copa tjera me
veti magnetike të njëjta si copa amë. Pra të dy copat e
fituara do të kenë polin verior dhe polin jugorë.
7. • Çfarë është induksioni magnetik ?
Nga gozhdët e çelikta që e pështjellin një shufër magneti
mund të fitohet një zinxhirë. Gozhdët do të mbahen
bashkë nga induksioni i magnetik. Po sa të bie një
gozhdë nga zinxhiri do pasojnë të bijën të tjerat dhe
humbëset zinxhiri i gozhdëve.
8. MAGNETI
• Si mund të bëj një magnet ?
Magneti përbëhet nga shumë molekula magnetike të
quajtura dypole. Para se të magnetizohet një shufër
( apo copë) çeliku magnetet e vegjël nuk janë të
orientuara. Për ta magnetizuar atë shufër duhet që me
një magnet të ledhatohet ajo copë. Duke u ledhatuar
sipërfaqja, magnatët e vegjël fillojnë të orientohen në një
kah poli verior dhe në kahun tjetër poli jugorë. Çeliku e
mbanë magnetizimin më gjatë se hekuri.
9. Fusha magnetike
• Çfarë është fusha magnetike?
Fushat magnetike janë të padukshme por shkencëtarët
shpesh e shprehin me anë të vizave për të ilustruar
fushat magnetike. Vizat zakonisht shenohen me shigjet
që tegojnë drejtimin e fushës.
10. Fusha magnetike
• Vija e fushës magnetike të treguara
nga pozicionimi i pluhurit
të hekurit. Permiabiliteti i larte i
thërrmijave të hekurit bën që fusha
magnetike të jetë më e lartë në fund
të vijave të fushës. Kjo bën që
thërrmijat individuale të tërhiqen fortë
me njëra-tjetrën, duke formuar
bashkësi të zgjatura që të japin
përshtypjen e vijave. Nuk pritet që
këto vija të jenë njësoj me vijat e
fushës për magnetin,
sepsemagnetizimi i hekurit e ndryshon
fushën.
11. Përdorimi i magnetit për të hequr
qelizat kanceroze
• Shkenca mjekësore ka
mësuar deri tani disa mënyra
të ndryshme për të vrarë
qelizat kanceroze në trupin e
njeriut. Por shumë herë këto
metoda janë treguar shumë
jo-preçisjoze, duke dëmtuar
organe të tjera të trupit, dhe
duke dëmtuar gjithashtu
qeliza të shëndetshme.
12. Përdorimi i magnetit për të hequr
qelizat kanceroze
• Prandaj shkenca ka shtyrë që të gjenden metoda të ndryshme për të hequr
qelizat kanceroze pa dëmtuar shëndetin e pacientit. Dhe duket sikur
hulumtuesit ja kanë arritur qëllimit. Disa shkencëtarë nga Korea e Jugut kanë
gjetur një mënyrë për të përdorur magnetat për të hequr qelizat kanceroze.
• Ideja që këta shkëncëtarë kanë prezantuar është shumë e thjeshtë: ata
prezantuan në trup nanopjesëza prej hekur oksidi. Hekur oksidi i bashkangjitet
automatikisht antitrupave, të cilat më pas u bashkangjiten receptorëve të
qelizave të tumorit. Kur mbaron ky proces, krijohet një fushë magnetike, e cila
lejon që nanopjesëzat përbrenda qelizave të tumorit të bashkohen në një tufë
dhe të vetë-shkatërrohen nëpërmjet procesit të apoptosjes.
• Si rezultat i këtij eksperimenti, më shumë se gjysma e qelizave kanceroze në
trup ishin shkëtërruar pa dëmtuar ndonjë qelizë të shëndetshme. Deri tani,
ekipi i shkencëtarëve Koreano-Jugorë e kë testuar këtë eksperiment vetëm
me peshk të llojit zebër. I vetmi efekt që shkencëtarët vunë re ishte rritja jo-
normale e bishtit të peshkut.
• Hulumtimet dhe eksperimentet vazhdojnë akoma, dhe do të marrë shumë
kohë para se ky eksperiment të provohet në trupat e njerëzve.
13. Perdorimi i fushës magnetike ne
industri
• Perdorimet:
• Ne forcimin e cimentos
• Ne makinat elektrike
• Ne industrine armeve
• Ne industrine e perpunimit te materialeve
• Ne industrine e prodhimit te pajisjeve elektronike
• Ne aparatet matese
• Tek transformatoret
• Perdorime te tjera
14. Ne forcimin e cimentos
Duke perdorur fushen
magnetike ne ujin e cimentos
Duke perdorur ujin normal
per perftimin e cimentos
16. Shihet qarte se kur uji eshte I trajtuar me fushe magnetike kemi nje cmento me fortesi me te
madhe se sa kur kemi perdorur uje normal. Nga eksperimentet e bera rezulton se fortesia e
cimentos ne rastin e trajtimit te ujit me fushe magnetike rritet 10-20%.
Kurse persa I perket rezistences ndaj grryerjes eshte 0-12% me e madhe
Efekti I temperatures ne kostrukte qe eshte
perdorur uji normal
Efekti I temperatures ne konstrukte qe
eshte perdorur uji I trajtuar me fushe
magnetike
17. Ne makinat elektrike
• Makinat elektrike
perdoren gjeresisht ne
industrine ne formen e
motoreve elektrik,
gjeneratoreve dhe
makinave te rrymes se
vazhduar.
Ne pergjithsi perdoren
per te kthyer energjine
elektrike ne mekanike
dhe anasjelltas.
18. Makinat e rrymes se vazhduar
• Keto makina shfrytezojne
veprimin e fushes magnetike
te magneteve permanent mbi
percjellsat me rryme.
Ne rastet kur kemi te bejme
me makina te permasave te
medha magnetet permanent
percjellsa me rryme konstante.
Perdoren tek:
• Ventilatoret
• Trapanot
• Motorinot
• Lodrat e ndryshme
19. Makinat sinkron
• Perdoren zakonisht ne
formen e gjeneratoreve dhe
jane te fuqive te ndryshme.
Parimi I punes: rotori, I cili
ka nje fushe magnetike
konstante, duke kryer nje
levizje relative kundrejt
statorit indukton ne
pershtjellat e statorit rryme
alternative.
Perdoret me shumice si
gjenerator njefazor dhe
trefazor.
20. Makina asinkron
• Keto modele makinash
elektrike perdoren ne
transpondiere te ndryshem,
ne pompat te fuqive te
ndryshme, ne ventilatore
me fuqi qe variojne nga disa
vat ne disa kilovat.
Parimi I punes bazohet ne
fushen rrotulluese qe krijon
sistemi trefazor I rrymave.
Jane makinat me te
perdorshme ne industri.
21. Ne industrine e armeve
Bomba elektromagnetike prodhon nje impuls shume te fuqishem magnetik I cili
bllokon cdo sistem elektromagnetik duke perfshire dhe crregullime mendore.
22. Ne industrine e perpunimit te
metaleve
Perdoren furra me induksion te cilat bejne te mundur nxehjen dhe perpunimin e
metaleve.
Fusha magnetike ve ne levizje elektronet dhe ne kete menyre metali do te nxehet
23. Ne industrine e prodhimit te
pajisjeve elektronike
• Perdoret ne shume qarqe
elektronike si pjese e
qarqeve perforcues, si
memorizues informacioni
(HDD shirita magnetik,
CD DVD etj.) .
Fusha magnetike ketu
perdoret ne sistemet e
trasmetimit te valeve si
psh ne radio, tv etj.
24. Ne aparatet mates
• Fushen magnetike tek aparatet
mates e takojme tek tipet si:
Magneto-elektriku, elektro-
dinamiku dhe elektro-
magnetiku.
Ket aparate perdoren per te
matur tensionin,rrymen dhe
fuqine.
Parimi I punes bazohet ne
veprimin e fushes magnetike
mbi percjellsin me rryme.
Perdoren per te bere matje te
ndryshme ne fushen e
industrise te cilat ne shumicen
e rasteve jane te
domosdoshme.
25. Tek transformatoret
• Transformatoret perdoren
se tepermi si elemente te
sistemit energjitik per te
bere te mundur
transmetimin e energjise
ne largesi te medha duke
zvogeluar humbjet.
Ka si parim ligjin e
induksionit
elektromagnetik.
Ka perdorim dhe ne
fushen elektronike.
26. Perdorime te tjera
• Perdorime te tjera te
fushes magnetike jane:
• Ne mjeksi
• Ne telekomunikacion
• Ne matjen e masave te
protoneve, elektroneve
apo edhe grimcave te
tjera (masspektrometri).
28. Industria e transportit
• Tranvaj
• Trenat elektrik
• Teleferiket
• Makinat hibrid
• Trenat magnetik,etj.
29. Muzike
• Fusha magnetike
perdoret dhe ne
industrine e muzikes psh:
• Bokset
• Veglat elektromagnetike
• Mikrofonet
• Kufjet wireless
• CD, DVD dhe kasetat, etj.
30. Orientimi me radar dhe busull
Orientimi i mjeteve lundruese Orientimi i mjeteve fluturuese
Keto perdorin fushen magnetike te
tokes dhe sinjalin magnetik te
radarit.
