Akkoord en uitvoeringsovereenkomst van Schengen

Het Akkoord van Schengen is op 14 juni 1985 ondertekend door België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland. Daarmee verbonden deze landen zich ertoe de controles aan de binnengrenzen geleidelijk af te schaffen en een regeling voor vrij verkeer voor alle burgers van de ondertekenende landen, de andere lidstaten van de Europese Unie (EU) en bepaalde niet-EU-landen in te stellen.

De Schengenuitvoeringsovereenkomst vult dit akkoord aan en legt de uitvoeringsvoorwaarden en de garanties voor de totstandbrenging van een ruimte zonder controles aan de binnengrenzen vast. Deze overeenkomst werd op 19 juni 1990 door dezelfde vijf landen ondertekend en is in werking getreden in 1995. Het Akkoord en de Uitvoeringsovereenkomst van Schengen vormen samen met de aanverwante overeenkomsten en voorschriften het Schengenacquis, dat in 1999 werd opgenomen in het EU-kader en daarmee EU-wetgeving werd. Met het Verdrag van Lissabon is de “ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van personen is gewaarborgd” een doelstelling van de EU geworden.

Tegenwoordig maken 27 Europese landen, waaronder 23 van de 27 lidstaten en de vier landen van de Europese Vrijhandelsassociatie, namelijk IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland, deel uit van het Schengengebied.

Sinds 1 januari 2023 zijn de controles op mensen aan de binnengrenzen tussen Kroatië en de andere landen van het Schengengebied opgeheven en is het Schengenacquis volledig van toepassing op Kroatië (Besluit (EU) 2022/2451 van de Raad). De controles aan de binnengrenzen op luchthavens zullen met ingang van 26 maart 2023 worden opgeheven, gezien de noodzaak om dit te laten samenvallen met de data van de zomer-/winterdienstregeling van de Internationale Luchtvaartorganisatie.

Sinds 31 maart 2024 zijn de bepalingen van het Schengenacquis volledig van toepassing op Bulgarije en Roemenië en zijn de controles aan de binnengrenzen en -grenzen opgeheven. De Raad van de Europese Unie neemt op een later tijdstip met eenparigheid van stemmen een besluit over de opheffing van de controles aan de binnengrenzen met Griekenland, Hongarije en tussen Bulgarije en Roemenië.

Cyprus zal zoals bepaald in de akte van toetreding binnenkort deel uitmaken van het Schengengebied. Ierland is de enige lidstaat die geen deel uitmaakt van het Schengengebied. Hoewel Ierland deelneemt aan politiële samenwerking en justitiële samenwerking in strafzaken in het kader van Schengen, maakt het land geen deel uit van de ruimte zonder controles aan de binnengrenzen en handhaaft het de controles aan de grenzen met de Schengenlanden.

De vier Europese Vrijhandelsassociatie-landen zijn ook betrokken bij het Schengenacquis door hun respectieve Schengenassociatieovereenkomsten met de EU en maken derhalve ook deel uit van het Schengengebied.

Kandidaat-EU-lidstaten moeten het Schengenacquis op het moment van de toetreding volledig aanvaarden. De grenscontroles aan de binnengrenzen worden echter alleen opgeheven (bij eenparig besluit van de Raad) na een evaluatie:

• die is verricht overeenkomstig het toepasselijke Schengenevaluatiemechanisme;
• op grond waarvan wordt geconcludeerd dat aan alle voorwaarden voor een correcte toepassing van de maatregelen in het kader van het Schengenacquis voor de opheffing van de binnengrenscontroles wordt voldaan.

ZIE OOK

• Acquis communautaire
• Toetredingscriteria (criteria van Kopenhagen)
• Grenscontroles
• Kandidaat-lidstaten
• Raad van de Europese Unie
• Europese Vrijhandelsassociatie (EVA)
• De ruimte van vrijheid, veiligheid en recht
• Migratie en asiel
• Lidstaten
• Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken
• Eenparigheid van stemmen
• Het Schengengebied (samenvatting)
• Het Verdrag van Lissabon (samenvatting)
• Schengengebied (website).