31.3.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 75/1

1.

W czerwcu 2007 roku Rada ds. WSiSW postanowiła, że należy podjąć prace w kierunku zastosowania — na szczeblu europejskim — technologii informacyjno-komunikacyjnych w dziedzinie prawa. Najważniejszym elementem tych prac byłoby utworzenie odnośnego europejskiego portalu.

2.

Stosowanie wspomnianych nowych technologii pomaga zracjonalizować i uprościć procedury sądowe. Dzięki systemowi elektronicznemu w tej dziedzinie skracają się terminy proceduralne oraz spadają koszty postępowania — z korzyścią dla obywateli, przedsiębiorstw, osób zajmujących się prawem zawodowo oraz pracowników administracji sądowej. Tym samym dostęp do wymiaru sprawiedliwości staje się łatwiejszy.

3.

Z badań przeprowadzonych przez Komisję (1) wynika, że obecnie około 10 milionów osób jest stroną w jakimś transgranicznym postępowaniu cywilnym. Wszystko wskazuje na to, że liczba ta będzie rosnąć, w miarę jak będzie rosnąć natężenie ruchu osób w obrębie Unii Europejskiej.

4.

Od 18 miesięcy Grupa Robocza ds. Przetwarzania Danych Prawnych (e-prawo) prowadzi w Radzie poważne prace nad zadaniami, które kolejno zlecała jej Rada. W ramach tych prac niektóre państwa członkowskie prowadziły projekty pilotażowe, a zwłaszcza jeden projekt służący stworzeniu europejskiego portalu e-prawa.

5.

W dniu 2 czerwca 2008 r. Komisja ogłosiła komunikat dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego pt. „Droga do europejskiej strategii w dziedzinie e-sprawiedliwości” (2).

6.

Także Parlament Europejski zajął się kwestią e-prawa, i przed końcem roku 2008 powinien przyjąć sprawozdanie opracowane z jego inicjatywy.

7.

Podczas posiedzenia w dniach 5–6 czerwca 2008 r. Rada, powołując się na komunikat Komisji (3), zwróciła się do Grupy Roboczej ds. Przetwarzania Danych Prawnych (e-prawo), by zbadała kwestie związane z utworzeniem struktury koordynacyjno-zarządzającej, która mogłaby w rozsądnym terminie poprowadzić wiele dużych projektów w zakresie „elektronicznego prawa”; zleciła jej również rozpoczęcie dyskusji na opracowaniem wieloletniego programu prac.

8.

W dniach 18–19 czerwca 2008 r. Rada Europejska z zadowoleniem przyjęła pomysł „stopniowego utworzenia jednolitego unijnego portalu e-prawa do końca 2009 roku”.

9.

Prace nad „elektronicznym prawem” powinny się wpisywać w potrójny kontekst:

10.

Jeszcze zanim grupa robocza ds. e-prawa zajęła się tą kwestią, pewne prace zostały już przeprowadzone w ramach Unii Europejskiej, np. prace nad zapewnieniem dostępu do informacji europejskich (chodziło o strony internetowe instytucji europejskich). Konkretniejsze prace wykonano już lub właśnie realizuje się — albo w ramach wdrażania aktów, które Rada przyjęła w dziedzinie prawa cywilnego (europejska sieć sądowa w sprawach cywilnych i handlowych) lub karnego (np. europejska sieć sądowa w sprawach karnych czy sieć łącząca rejestry karne istniejące w poszczególnych państwach europejskich), albo w odpowiedzi na propozycje kręgów zawodowo związanych z wymiarem sprawiedliwości (np. europejska sieć rejestrów testamentów), albo też przy jeszcze innych okazjach — jak np. w ramach łączenia rejestrów i ewidencji przedsiębiorstw w sieć (dzięki systemowi EBR — European Business Register) czy podobnego łączenia rejestrów nieruchomości (dzięki systemowi EULIS — European Land Information Service).

11.

Prace te należy zatem uwzględnić w wieloletnim programie e-prawa w porozumieniu z osobami odpowiadającymi za ich realizację.

12.

System „europejskie e-prawo” należy opracować, przestrzegając zasady niezawisłości sądownictwa.

13.

Niemniej z technicznego punktu widzenia e-prawo powinno mieścić się w szerszych ramach administracji elektronicznej (4). Dzięki projektom z dziedziny zabezpieczania infrastruktury komunikacyjnej i uwierzytelniania dokumentów zgromadzono już szerokie doświadczenie, które należy teraz wykorzystać. Należy też promować w ścisłej współpracy z Komisją europejskie ramy interoperacyjności, opracowane dzięki programowi IDABC (5). Europejskie prace nad podpisem elektronicznym i identyfikacją elektroniczną są szczególnie istotne w dziedzinie obrotu prawnego, gdyż kwestia uwierzytelniania dokumentów ma w niej zasadnicze znaczenie (6).

14.

Oto więc ogólny kontekst, jaki należy uwzględnić przy formułowaniu programu wieloletniego. Program ten powinien nie tylko przynosić odpowiedzi na krótką metę, ale też efekty średnio- i długoterminowe, a tym samym sprzyjać — dzięki propagowaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych — rozwojowi europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

15.

Zagadnienia, których dotyczy „elektroniczne prawo”, nie ograniczają się do jedynie kilku dziedzin prawa. Występują w wielu dziedzinach prawa cywilnego, karnego i administracyjnego. Dlatego w ramach europejskich postępowań o charakterze transgranicznym „elektroniczne prawo” jest projektem przekrojowym.

16.

Należy podkreślić europejski wymiar projektu e-prawo. W związku z tym „e-prawo” powinno być przemianowane na „europejskie e-prawo”.

17.

Oczywiście państwa członkowskie mają wolną rękę — w granicach swoich kompetencji wyznaczonych przez traktaty — by między sobą realizować projekty mające związek z e-prawem, ale niekoniecznie z europejskim e-prawem. Jednakże projekty te mogą uzyskać status projektów „europejskich”, a zwłaszcza otrzymywać finansowanie wspólnotowe, tylko pod określonymi warunkami:

18.

Z uwagi na horyzontalny wymiar europejskiego e-prawa grupa robocza ds. e-prawa ma do spełnienia funkcję koordynacyjną, tzn. będzie zajmować się kwestiami technicznymi, które pojawiać się będą w pracach innych organów Rady. Natomiast prace legislacyjne będą musiały być prowadzone przez właściwe grupy robocze Rady, np. przez Grupę Roboczą ds. Współpracy w Sprawach Karnych czy Komitet ds. Prawa Cywilnego.

19.

System „elektronicznego prawa” powinien być dostępny dla obywateli i przedsiębiorców, dla osób zajmujących się prawem zawodowo i organów sądowych, i dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii powinien tym grupom przynosić pożytek. Należy ustanowić tu trzy kryteria:

20.

Dzięki wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych europejskie e-prawo ma sprzyjać tworzeniu europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. A zatem w projekty realizowane w ramach europejskiego e-prawa powinny być potencjalnie zaangażowane wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej.

21.

Projekty takie będą musiały wspomagać realizację aktów legislacyjnych już przyjętych przez Wspólnotę Europejską i Unię Europejską w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Ale kwalifikować się mogą też inne projekty — jeżeli w kontekście budowy europejskiej przestrzeni sądowej przynoszą one wymierny pożytek.

22.

Oprócz tego europejskie e-prawo powinno stanowić narzędzie pracy dla osób zajmujących się prawem zawodowo i dla organów sądowych: powinno oferować platformę oraz indywidualne funkcje do sprawnej i bezpiecznej wymiany informacji.

23.

Nieodzowną rzeczą jest, aby tworzenie europejskiego e-prawa służyło bezpośrednio interesom obywateli europejskich, którym przyniesie ono wymierne korzyści, szczególnie w postaci portalu. Zatem wybierając projekty lub określając kolejność ich realizacji, należy zadbać o to, by obywatele mogli szybko i konkretnie odczuć zalety funkcji oferowanych przez europejskie e-prawo. W związku z tym, jak wynika z planu działania w załączniku, należy jak najszybciej rozpocząć realizację kilku projektów, choć być może zostaną dodane do nich jeszcze inne projekty spełniające warunki podane w niniejszym planie działania.

24.

Warunek ten spełniają wszystkie projekty, które obywatelom europejskim przybliżają ich prawa. Powinny go również spełniać projekty, które pozwalają im z tych praw korzystać (pomoc prawna, mediacja, tłumaczenia itp.).

25.

Dzięki pracom podjętym przez grupę roboczą ds. e-prawa i komunikatowi Komisji można jasno określić funkcje przyszłego systemu europejskiego e-prawa. System ten powinien spełniać trzy podstawowe funkcje:

26.

Informacje te dotyczą zwłaszcza legislacji i orzecznictwa zarówno szczebla europejskiego (7), jak i krajowego.

27.

Europejskie e-prawo zapewni również, dzięki odpowiednim linkom, dostęp do informacji, którymi państwa członkowskie administrują w ramach publicznej służby wymiaru sprawiedliwości (np. połączenie baz danych w rejestrach karnych należących do państw członkowskich w sieć, której zasady działania jeszcze muszą zostać ustalone).

28.

Przeniesienie transgranicznych postępowań sądowych i pozasądowych do wymiaru wirtualnego (np. e-mediacja) obejmuje np. kontakty drogą elektroniczną między organem sądowym a zainteresowanymi stronami — szczególnie gdy stosowane są europejskie akty przyjęte przez Radę (8).

29.

Uproszczenie kontaktów między organami sądowymi państw członkowskich oraz zachęcenie tych organów do takich wzajemnych kontaktów (np. w formie wideokonferencji lub za pośrednictwem bezpiecznej sieci elektronicznej), zwłaszcza z myślą o aktach przyjętych w ramach europejskiej przestrzeni sądowej, ma szczególne znaczenie.

30.

Jednolity portal europejskiego e-prawa, o którego stworzenie do końca roku 2009 wystąpiła Rada Europejska, był przedmiotem wielu prac grupy roboczej ds. e-prawa. W ramach tych prac grupa państw członkowskich zrealizowała projekt pilotażowy. Ważne jest, aby realizacja portalu wpisywała się w ciąg prac przeprowadzonych dotychczas w ramach tego projektu pilotażowego.

31.

Portal będzie dawał dostęp do całego systemu europejskiego e-prawa, czyli do europejskich i krajowych stron informacyjnych i/lub do określonych usług, ale nie ma być tylko zbiorem linków.

32.

Osobom zawodowo zajmującym się prawem umożliwi dostęp (gdy przejdą one jednakową procedurę uwierzytelnienia tożsamości) do różnych funkcji, które zastrzeżone będą tylko dla nich i w ramach których przysługiwać im będą indywidualne prawa dostępu. Być może okazałoby się wskazane stworzyć podobną procedurę uwierzytelniania tożsamości także dla osób prywatnych.

33.

Poza tym umożliwi on dostęp do funkcji krajowych przez łatwy w obsłudze, wielojęzyczny interfejs, dzięki któremu funkcje te staną się zrozumiałe dla obywateli europejskich.

34.

Oczywiście zakres funkcji dostępnych dzięki portalowi oraz regulowanie tego zakresu będą zależeć od decyzji, jakie podejmie Rada w odniesieniu do funkcji europejskiego e-prawa oraz trybu regulowania ich zakresu.

35.

Aby uruchomić system europejskiego e-prawa, należy najpierw rozwiązać pewne horyzontalne kwestie techniczne, które zostały wskazane głównie w zatwierdzonym przez Radę sprawozdaniu z dnia 5 czerwca 2007 r. (9)

36.

W styczniu 2007 roku na nieoficjalnym spotkaniu w Dreźnie przeważająca większość ministrów sprawiedliwości wyraziła pragnienie, by na szczeblu europejskim powstał zdecentralizowany system, który połączy systemy już istniejące w państwach członkowskich.

37.

Należy zapewnić maksymalną kompatybilność między różnymi rozwiązaniami technicznymi i organizacyjnymi, które obowiązują w aplikacjach wymiaru sprawiedliwości, a równocześnie zagwarantować państwom członkowskim maksymalną elastyczność. Niemniej trzeba znaleźć porozumienie co do znormalizowanych formatów i protokołów komunikacyjnych, uwzględniając istniejące standardy europejskie i międzynarodowe; dzięki temu wymiana będzie przebiegała bez zgrzytów technicznych, w sposób sprawny, bezpieczny, szybki i tańszy.

38.

Sprawne korzystanie z „elektronicznego prawa” ponad granicami państwowymi zależy w istotnym stopniu m.in. od tego, czy wypracuje się jednolite standardy lub interfejsy pozwalające stosować techniki weryfikowania tożsamości i różne elementy składowe podpisu elektronicznego. Wymóg ten ma zasadnicze znaczenie, przynajmniej jeśli chodzi o te funkcje europejskiego e-prawa, które są bardziej wyrafinowane niż zwykłe udostępnianie informacji prawnych ogółowi. Należy więc dalej analizować rozmaite normy prawne obowiązujące w państwach członkowskich, a także technologie przez te państwa stosowane. Na podstawie wyników tej analizy i zgromadzonych doświadczeń będzie można ustalić uruchomienie elektronicznej wymiany dokumentów między państwami członkowskimi, która z prawnego punku widzenia będzie maksymalnie bezpieczna.

39.

Skoro europejskie e-prawo będzie miało funkcje pozwalające na przekazywanie informacji między jednymi organami sądowymi a drugimi lub między organami sądowymi a obywatelami czy osobami zawodowo związanymi z prawem, wymiana danych będzie się musiała odbywać w bezpiecznych warunkach. Także w tym względzie można by odwołać się do wstępnych prac przeprowadzonych w ramach programu IDABC.

40.

Ponadto ponieważ dane te będą w większości danymi osobowymi w rozumieniu przepisów europejskich, trzeba będzie bezwzględnie zapewnić poszanowanie zasad określonych w tych przepisach.

41.

Skoro w instytucjach Unii Europejskiej można posługiwać się 23 językami i skoro obywatele europejscy mają mieć funkcjonalny dostęp do systemu europejskiego e-prawa, to trzeba zaplanować działania, których celem będzie zapewnienie tłumaczenia pisemnego i ustnego informacji prawnych.

42.

Nie należy się łudzić pod tym względem: samo ułatwienie obywatelowi dostępu do witryny e-prawa w innym państwie członkowskim nie będzie wiele warte, gdy bariera językowa sprawi, że dostęp ten okaże się właściwie bezużyteczny.

43.

Temu językowemu wyzwaniu można by sprostać szczególnie dzięki zastosowaniu automatycznych narzędzi tłumaczeniowych — zwłaszcza do treści formularzy, których wzory widnieją w europejskich aktach prawnych — oraz dzięki udostępnieniu krajowych zasobów tłumaczeniowych w sieci internetowej.

44.

Należy ponadto stworzyć metodę pracy, dzięki której pojęcia prawne z systemów prawnych państw członkowskich będą dokładnie przetłumaczone z pełnym uwzględnieniem problemów semantycznych na 23 języki uznawane przez instytucje Wspólnoty Europejskiej.

45.

Oczywiście wszystkie te kwestie powodują, że trzeba będzie ustalić tryb wyboru standardów technicznych, które będą mogły posłużyć do zapewnienia interoperacyjności między systemami państw członkowskich, oraz ustalić — jak to się dzieje w projektach związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi — podział między:

46.

Struktura ta będzie na pewno musiała, z jednej strony, obejmować ekspertów z dziedziny technologii informacyjno-komunikacyjnych, a z drugiej strony dysponować możliwościami tłumaczenia. W grę wchodzi kilka możliwości, które ewentualnie można traktować jako wzajemnie się uzupełniające:

47.

Realizacja projektu „europejskie e-prawo” wymaga uruchomienia sporych funduszy, które zostaną głównie przeznaczone na to, by:

48.

Programy finansowe „Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych” i „Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych” mogłyby być źródłem 45 mln EUR w latach 2008 i 2009. W kolejnych latach kwotę tę trzeba będzie znacznie zwiększyć. Należałoby też dokładnie określić pozostałe kwoty, które są do dyspozycji w budżecie Wspólnot Europejskich i które można natychmiast przeznaczyć na europejskie e-prawo.

49.

Poza tym, jak proponuje Komisja, należałoby jak najszybciej zastanowić się nad jednym programem horyzontalnym, który obejmowałby zarazem sprawy cywilne jak i karne. Środki budżetowe musiałyby zostać znacznie zwiększone, by można było sprostać wymogom, jakie na szczeblu krajowym i wspólnotowym niesie ze sobą budowa europejskiego e-prawa. Należałoby również sprecyzować i ujednolicić kryteria selekcji obowiązujące obecnie w obu programach dotyczących wymiaru sprawiedliwości, tak by uwzględnić cechy europejskiego e-prawa określone w części III niniejszego dokumentu.

50.

Projekty związane z europejskim e-prawem w rozumieniu niniejszego planu działania, ale nie objęte zakresem pkt 49, będą ewentualnie finansowane w ramach innych dostępnych programów wspólnotowych, o ile spełniać będą kryteria tych programów.

51.

Zanim opracuje się wieloletni plan działania, należy najpierw:

52.

Oznacza to, że Rada będzie musiała podjąć — z poszanowaniem autonomii każdej instytucji i zgodnie z art. 5 i 7 Traktatu WE — pewne decyzje w kwestiach wskazanych w niniejszym dokumencie, a zwłaszcza:

53.

Przy tej okazji prezydencja pragnie zauważyć, że jak wynika ze skromnych doświadczeń zebranych dzięki istniejącym systemom e-prawa (podczas uruchamiania internetowej strony europejskiej sieci sądowej w sprawach karnych czy tworzenia połączeń miedzy rejestrami karnymi), rozstrzygające znaczenie w zapoczątkowywaniu tych projektów miała często inicjatywa jednego lub kilku państw członkowskich.

54.

Gdy jednak prace przekraczają określony próg zaawansowania, wraz z dalszym wzrostem liczby uczestniczących państw członkowskich rośnie złożoność prac. Dlatego konieczne jest, aby opracowanie projektu, zarządzanie nim oraz dalsze jego rozwijanie otrzymały wymiar europejski.

55.

Co więcej, różne analizowane wyżej aspekty techniczne wyraźnie pokazują, że niektórymi zadaniami o charakterze przekrojowym korzystniej byłoby kierować na szczeblu europejskim. Zresztą można się spodziewać, że jak tylko wzrośnie liczba dostępnych funkcji, z których można skorzystać w ramach e-prawa, pojawią się znaczne oszczędności wynikające z efektu skali.

56.

Prezydencja proponuje, aby program e-prawa otrzymał nazwę „europejskie e-prawo”.

57.

Z uwagi na argumenty przedstawione w niniejszym planie działania oraz w trosce o realizację wieloletniego programu budowy europejskiego e-prawa prezydencja proponuje, aby prace miały następującą strukturę organizacyjną:

58.

Rada odpowiada — zgodnie z duchem wytycznych określonych w niniejszym planie działania — za nadzór nad wdrażaniem programu wieloletniego. Podejmuje ona wszystkie decyzje konieczne, by osiągnąć cele wytyczone w tym planie działania. W szczególności jej zadaniem jest, by według kryteriów podanych w części III, w ścisłej współpracy z Komisją ustalić listę nowych projektów zaproponowanych przez siebie, przez państwa członkowskie (pkt c) lub przez Komisję.

59.

Na propozycję lub wniosek Rady, Komisja przeprowadza wszelkie analizy, jakie uzna za stosowne.

60.

Rada może ustalać specyfikacje projektowanych aplikacji.

61.

Jeśli chodzi o finansowanie ze środków wspólnotowych, Komisja, przestrzegając obowiązujących procedur, w pełni uwzględnia zalecenia i decyzje Rady.

62.

Komisja Europejska oddaje Radzie do dyspozycji strukturę wykonawczą, mającą za zadanie:

63.

Państwa członkowskie, nie naruszając zasad określonych w lit. a) i ewentualnie korzystając z dostępnych funduszy wspólnotowych, mogą proponować i inicjować nowe projekty europejskiego e-prawa zgodnie ze specyfikacją techniczną określoną przez Radę w ścisłej współpracy z Komisją, zwłaszcza jeżeli chodzi o przestrzeganie standardów technicznych i wykonanie wielojęzycznych interfejsów.

64.

W pierwszym półroczu roku 2010 grupa robocza ds. e-prawa oceni prace zrealizowane przez strukturę wykonawczą i ewentualnie przedstawi Radzie stosowne propozycje służące usprawnieniu tej struktury.

65.

Program wieloletni przedstawiony w załączniku będzie regularnie aktualizowany w miarę postepu prac.

66.

Coreper/Rada są proszone o zatwierdzenie niniejszego planu działania dotyczącego europejskiego e-prawa.