Rolnictwo w UE – przepisy dotyczące finansowania, zarządzania i monitorowania

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

W rozporządzeniu ustanowiono przepisy dotyczące:

• finansowania wydatków w ramach WPR,
• systemów zarządzania i kontroli, które mają być wprowadzone przez państwa członkowskie UE,
• procedur rozliczania i oceny zgodności.

Fundusze finansujące wspólną politykę rolną

Na lata 2021–2027 na WPR przeznaczono 387 mld euro. Będą one pochodzić z dwóch różnych funduszy:

• Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG), który został ustalony na kwotę 291,1 mld euro (w cenach bieżących) i finansuje głównie:
  • płatności bezpośrednie dla rolników i interwencje sektorowe (rozporządzenie (UE) nr 2021/2115), oraz
  • środki wsparcia rynku rolnego (rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 – zobacz streszczenie, 228/2013 – zobacz streszczenie oraz 229/2013 – zobacz streszczenie),
• Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) wynoszący 95,5 mld euro (w tym 8,1 mld euro z instrumentu wsparcia na rzecz odbudowy NextGenerationEU, którego celem jest sprostanie wyzwaniom związanym z pandemią COVID-19) i współfinansowanie krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich ustanowionych przez państwa członkowskie na mocy rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 (zobacz streszczenie.

Ponadto fundusze finansują inne działania w zakresie wsparcia, takie jak:

• środki informacyjne i promocyjne dotyczące produktów rolnych,
• działania przygotowawcze, w zakresie monitorowania, wsparcia administracyjnego i technicznego.

Struktura zarządzania

Państwa członkowskie wyznaczają wymienione poniżej jednostki zarządzające WPR.

• Właściwe organy. Na szczeblu ministerialnym odpowiedzialne za:
  • wydawanie, przegląd i cofanie akredytacji agencji płatniczych,
  • wyznaczenie jednostki koordynującej oraz wydawanie, przegląd i cofanie jej akredytacji,
• Agencje płatnicze. Jednostki lub instytucje państw członkowskich, które:
  • są odpowiedzialne za zarządzanie wydatkami oraz ich kontrolę;
  • muszą przestrzegać przepisów określonych przez Komisję Europejską.
• Jednostki koordynujące. Ustanawiane, gdy państwo członkowskie ma więcej niż jedną agencję płatniczą. Są one odpowiedzialne za szereg zadań, w tym:
  • gromadzenie informacji, które należy przedłożyć Komisji, i przesyłanie ich Komisji,
  • przedłożenie Komisji rocznego sprawozdania z realizacji celów,
  • propagowanie zharmonizowanego stosowania przepisów unijnych.
• Jednostka certyfikująca. publiczny lub prywatny organ audytowy wydający opinie sporządzone zgodnie z przyjętymi w skali międzynarodowej standardami audytu, w której stwierdza się, czy:
  • sprawozdania finansowe agencji płatniczej przedstawiają prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji,
  • wprowadzone systemy zarządzania państw członkowskich funkcjonują prawidłowo,
  • prawidłowo funkcjonuje sprawozdawczość z realizacji celów w odniesieniu do wskaźników produktu w kontekście rocznego rozliczenia z realizacji celów, o którym mowa w art. 54 niniejszego rozporządzenia, oraz sprawozdawczość z realizacji celów w odniesieniu do wskaźników rezultatu w kontekście wieloletniego monitorowania realizacji celów, o którym mowa w art. 128 rozporządzenia (UE) 2021/2115, wykazująca zgodność z art. 37 niniejszego rozporządzenia,
  • wydatki na środki określone w rozporządzeniach (UE) nr 228/2013, (UE) nr 229/2013 i (UE) nr 1308/2013 oraz (UE) nr 1144/2014 (zobacz streszczenie), o których zwrot zwrócono się do Komisji, są dokonywane zgodnie z prawem i prawidłowo.

Zarządzanie finansami

W rozporządzeniu ustanowiono przepisy dotyczące zarządzania finansami obu funduszy, w tym:

• w odniesieniu do EFRG:
  • dyscyplinę budżetową, obejmującą przestrzeganie pułapu budżetowego, rezerwę rolną, dyscyplinę finansową, procedurę dyscypliny budżetowej oraz system comiesięcznego wczesnego ostrzegania i monitorowania,
  • finansowanie wydatków, obejmujące procedurę dotyczącą płatności miesięcznych,
• w odniesieniu do EFRROW:
  • finansowanie programów rozwoju obszarów wiejskich w ramach planu strategicznego WPR,
  • wkład finansowy na rzecz interwencji związanych z rozwojem obszarów wiejskich, w tym uzgodnienia dotyczące płatności zaliczkowych, płatności okresowych, płatności sald oraz automatyczne umarzanie.

Rozliczanie rachunków

• Kontrole. Komisja będzie przeprowadzać kontrole w państwach członkowskich, w tym sprawdzać, czy:
  • praktyki administracyjne są zgodne z przepisami UE,
  • wydatkom objętym zakresem art. 5 ust. 2 i art. 6 niniejszego rozporządzenia i odpowiadającym interwencjom, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2021/2115, odpowiada dany produkt zgłoszony w rocznym sprawozdaniu z realizacji celów,
  • wydatki odpowiadające środkom określonym w rozporządzeniach (UE) nr 228/2013, (UE) nr 229/2013, (UE) nr 1308/2013 i (UE) nr 1144/2014 zostały dokonane i skontrolowane zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami unijnymi,
  • praca jednostki certyfikującej jest wykonywana zgodnie z art. 12 i do celów wymienionych w sekcji 2 rozdziału II, Tytuł II,
  • agencja płatnicza spełnia warunki minimalne dla akredytacji określone w art. 9 ust. 2 i czy państwo członkowskie prawidłowo stosuje art. 9 ust. 4,
  • plan strategiczny WPR jest prawidłowo wdrażany,
  • plany działań są prawidłowo wdrażane.
• Dostęp do informacji i dokumentów. Państwa członkowskie powinny udostępniać Komisji wszelkie niezbędne informacje i dokumenty.
• Roczne rozliczenie finansowe. Komisja przyjmuje akty wykonawcze zawierające decyzję w sprawie kompletności, dokładności i prawdziwości rocznych sprawozdań finansowych przedłożonych przez akredytowane agencje płatnicze.
• Roczne rozliczenie z realizacji celów. Komisja przyjmuje akty wykonawcze określające kwoty, o które zmniejsza się finansowanie unijne w przypadku, gdy wydatkom w ramach planów strategicznych WPR nie odpowiada dany produkt zgłoszony w rocznym sprawozdaniu z realizacji celów.
• Procedura oceny zgodności. Jeżeli wydatków nie dokonano zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa UE, Komisja określa kwoty wyłączone z finansowania UE.

Kontrole

• Państwa członkowskie ustanawiają skuteczne systemy zarządzania i kontroli w celu zapewnienia, aby wsparcie było prawidłowo przyznawane beneficjentom.
• Kontrole przeprowadzane przez organy krajowe obejmują systematyczne kontrole obszarów, w których ryzyko błędu jest najwyższe.
• W odniesieniu do niektórych płatności państwa członkowskie muszą prowadzić system zarządzania płatnościami i kontroli płatności dla rolników – zintegrowany system zarządzania i kontroli.
• Istnieją szczegółowe zasady kontroli dokumentów handlowych agencji płatniczych lub beneficjentów (lub ich przedstawicieli) odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do systemu finansowania przez EFRG w celu ustalenia, czy transakcje stanowiące część systemu faktycznie zostały przeprowadzone i wykonane prawidłowo. Nie obejmują one środków objętych zintegrowanym systemem zarządzania i kontroli.

Sankcje

• W przypadku beneficjentów, którzy nie spełniają kryteriów kwalifikowalności, zobowiązań lub innych obowiązków, państwa członkowskie mogą nie tylko odmówić płatności lub zażądać jej zwrotu, ale są zobowiązane także w stosownych przypadkach do nakładania wymaganych przepisami kar administracyjnych.
• Rozporządzenie zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia systemu nakładania kar administracyjnych na osoby nieprzestrzegające zasad warunkowości społecznej związanych ze zdrowiem, bezpieczeństwem i warunkami zatrudnienia.

Przepisy wspólne

W rozporządzeniu przewidziano także szereg przepisów wspólnych dotyczących m.in.:

• informacji przekazywanych Komisji przez państwa członkowskie oraz sposobu wykorzystywania tych informacji,
• stosowania euro i używanego kursu walutowego;
• wymogu przejrzystości związanego z publikacją wykazu beneficjentów, oprócz tych, którzy otrzymują bardzo niskie kwoty (1250 EUR lub mniej, w zależności od państwa członkowskiego).
• środki, z których może skorzystać Komisja w celu stwierdzenia, że wydatki zostały poniesione zgodnie z przepisami UE, co obejmuje uprawnienia do zmniejszenia i zawieszenia płatności.