W rządzie trwają prace nad przygotowanym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (nr UD229). To nowa wersja ustawy z 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, której podpisania odmówił Karol Nawrocki. Powody weta nie dotyczyły przewidzianego w tej ustawie przedłużenia do 4 marca 2026 r. okresu, w którym pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, jest uznawany za legalny. Nie zmienia to faktu, że przedłużenie legalności pobytu, a co za tym idzie – także legalności pracy – wymaga uchwalenia nowej ustawy, która będzie miała szansę zostać podpisana przez prezydenta.

Czytaj również:  Prezydent odmówił podpisania nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy >>

Legalny pobyt zostanie przedłużony do 4 marca 2026 r.

- W związku ze zgłoszonym wetem prezydenta RP do przyjętej przez Sejm i Senat ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw powstała konieczność pilnego uregulowania statusu prawie miliona uchodźców z Ukrainy, którzy w przypadku braku wprowadzenia stosownych rozwiązań od 1 października br. utraciliby możliwość potwierdzania legalności pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym blisko pół miliona osób, które legalnie pracują w Polsce, mogłoby stracić podstawę do tego zatrudnienia. Dlatego też projekt zakłada przedłużenie do 4 marca 2026 r. niektórych rozwiązań, przewidzianych w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, która została uchwalona w celu stworzenia szczególnej regulacji prawnej zapewniającej doraźną podstawę prawną do legalnego pobytu obywatelom Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju pochodzenia. Decyzją wykonawczą Rady (UE) 2024/1836 z dnia 25 czerwca 2024 r. w sprawie przedłużenia tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą (UE) 2022/382, przedłużono ochronę tymczasową udzielaną obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną do dnia 4 marca 2026 r., co wymaga wprowadzenia stosownych zmian do ustawy – czytamy w uzasadnieniu do projektu.

Wskazane zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw to art. 9 projektu. Jego punkt 1 wymienia przepisy tej ustawy, w których data 30 września 2025 r. zostanie zastąpiona 4 marca 2026 r. Dotyczy to m.in. legalności pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP.

Uzasadniając zasadność nowelizacji, projektodawcy wskazują na raport BGK z marca 2025 r., z którego wynika, że obecność migrantów z Ukrainy wywiera pozytywny wpływ na polski PKB, rynek pracy oraz sytuację budżetową. Wpływa ona pozytywnie, przede wszystkim przez zwiększenie zasobu siły roboczej oraz impuls popytowy wspierający konsumpcję. - Z badań wynika, że napływ przedwojennych imigrantów i uchodźców przekłada się co roku na wzrost polskiego PKB o od 0,5 proc. do nawet 2,7 proc. – według Analizy wpływu uchodźców z Ukrainy na gospodarkę Polski, opracowanego przez Deloitte i UNHCR. Z kolei z danych ZUS wynika, że pod koniec 2024 r. Ukraińcy stanowili 5 proc. osób pracujących w Polsce. Natomiast według CEIDG w 2024 r. co ósma firma, będąca jednoosobową działalnością gospodarczą w Polsce zakładana była przez obywateli Ukrainy - podkreślają projektodawcy. I dodają: - Biorąc pod uwagę, że uchodźcy z Ukrainy odnoszą coraz większe sukcesy w zakresie integracji na rynku pracy oraz w społeczeństwie, a obecny poziom napływu nowych uchodźców jest stabilny, po ponad trzech latach od wybuchu wojny niektóre przepisy nadzwyczajne i formy pomocy zostaną już wygaszone.

Nowość

Nowość

Kodeks pracy. Przepisy

Sprawdź  

Co pracodawcy powinni zrobić do 30 września?

Przypomnijmy, że ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw określa m.in. szczególne zasady powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z jej art. 22, obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

1. przebywa legalnie na terytorium RP lub jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1;
2. podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi powiadomi, w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu pracy temu obywatelowi;
3. wymiar czasu pracy nie jest niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin nie jest mniejsza niż wskazana w powiadomieniu;
4. otrzymuje wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż określona w powiadomieniu lub ustalonej według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonej w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy;
5. wynagrodzenie, które otrzymuje obywatel Ukrainy, spełnia wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu - w przypadkach gdy przepisy te mają zastosowanie.

Rząd ściga się z czasem, aby przygotować projekt i wysłać go 8 września do Sejmu, aby ten - na rozpoczynającym się 9 września posiedzeniu - mógł się nim zająć. Czy to jednak oznacza, że pracodawcy powinni siedzieć z założonymi rękami i czekać?

O to, co w tym czasie powinni zrobić pracodawcy, zapytaliśmy prawników i ekspertów.

- W odpowiedzi na liczne zapytania pracodawców dotyczące wpływu weta prezydenckiego na zatrudnianie obywateli Ukrainy, należy wyjaśnić kluczowe kwestie związane z powierzaniem pracy na podstawie powiadomień, czyli uproszczonej ścieżki legalizacji pracy w całości uregulowanej specustawą - mówi  Piotr Sawicki, adwokat, partner zarządzający Kancelarii Adwokackiej Sawicki i Wspólnicy. Jak podkreśla, sytuacja prawna pracodawców zatrudniających obywateli Ukrainy pozostaje w dużej mierze stabilna, a samo weto nie zmienia dotychczasowych procedur.

- Wbrew pojawiającym się obawom, data 30 września 2025 r. nie jest terminem wygaśnięcia powiadomień. Przepisy specustawy nie określają terminu ważności tych dokumentów, a ich moc prawna jest nierozerwalnie związana z okresem obowiązywania całej ustawy. Oznacza to, że dopóki specustawa pozostaje w mocy, będzie można zarówno legalnie kontynuować zatrudnienie na podstawie już złożonych powiadomień, jak i składać nowe, pod warunkiem potwierdzenia legalności pobytu cudzoziemca – zauważa mec. Piotr Sawicki. Jego zdaniem nie ma obecnie konieczności składania standardowych oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom ani ubiegania się o zezwolenia na pracę dla tej grupy, ponieważ nie są prowadzone działania legislacyjne zmierzające do uchylenia specustawy czy likwidacji tej ścieżki legalizacji pracy.

- Po stronie pracodawców nie ma zatem potrzeby podejmowania pilnych działań w celu zapewnienia ciągłości zatrudnienia. Na ten moment zaleca się natomiast weryfikację tytułów pobytowych zatrudnionych obywateli Ukrainy, ewentualną pomoc w złożeniu wniosków pobytowych, a także uważne śledzenie rozwoju sytuacji legislacyjnej, aby podjąć odpowiednie działania, gdyby jednak pojawiła się taka potrzeba – wskazuje mec. Piotr Sawicki.

Z kolei Nadia Winiarska, ekspertka ds. zatrudnienia z Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan, podkreśla, że mamy jeszcze miesiąc, żeby weszła w życie kolejna nowelizacja. - Powstanie luki prawnej mogłoby oznaczać, że część obywateli Ukrainy, korzystających z rozwiązań przewidzianych w ustawie – w szczególności z przedłużenia legalnego pobytu mimo upływu ważności dokumentów pobytowych – po 30 września, w przypadku braku nowych regulacji, utraci prawo do legalnego pobytu i pracy. Legalna praca jest bowiem bezpośrednio związana z legalnym pobytem. Owszem, istnieje możliwość złożenia wniosku pocztą, jednak wiąże się to z ryzykiem – taki wniosek nie jest od razu weryfikowany przez urzędnika, co uniemożliwia sprawdzenie jego kompletności i potwierdzenie, że pobyt jest już traktowany jako legalny. Biorąc pod uwagę obciążenie urzędów, trudno zakładać, że w najbliższym miesiącu będzie możliwe szybkie umówienie wizyty stacjonarnej – mówi Nadia Winiarska, ekspertka ds. zatrudnienia z Departament Pracy Konfederacji Lewiatan.

Jej zdaniem może to prowadzić do chaosu administracyjnego. Wśród pracodawców i obywateli Ukrainy w Polsce widać duże poruszenie, ponieważ zawetowanie ustawy wysyła niejednoznaczny sygnał. Pojawia się pytanie, co dalej i czy po 30 września cudzoziemcy będą musieli wyjeżdżać. Najbliższe tygodnie okażą się kluczowe – podkreśla Winiarska. Wszystko zależy od tego, czy uda się osiągnąć konsensus i uchwalić ustawę przewidującą przedłużenie pobytu, która następnie zostanie podpisana przez prezydenta. Choć same przepisy dotyczące przedłużeń nie są przedmiotem sporu, brak ich uchwalenia w odpowiednim terminie może doprowadzić do sytuacji, w której część osób znajdzie się w Polsce nielegalnie. Według niej, jeśli nie zostaną przyjęte rozwiązania prawne, to nie można wykluczyć, że nawet kilkaset tysięcy obywateli Ukrainy będzie miało nieuregulowany status w Polsce. - Dlatego z punktu widzenia pracodawców niezwykle ważne jest, by w najbliższym czasie zweryfikować, na podstawie jakiego dokumentu dana osoba przebywa w Polsce. Jeżeli złożyła kompletny wniosek o zezwolenie na pobyt i oczekuje na decyzję, pozostaje w Polsce legalnie – zauważa Winiarska. I dodaje: - Cała sytuacja powoduje jednak duże zamieszanie w zakładach pracy, w których zatrudnionych jest wielu obywateli Ukrainy. Pracodawcy muszą więc nie tylko prowadzić dodatkowe weryfikacje, ale także zachęcać pracowników do jak najszybszego składania wniosków, aby zabezpieczyć ich legalny pobyt i możliwość pracy w Polsce.

Projektowana ustawa ma z pewnymi wyjątkami wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.