Traktaty i Parlament Europejski
Na mocy pierwszego traktatu, podpisanego w 1951 r., ustanowione zostało Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono później na Parlament Europejski. Celem przyświecającym pierwszemu traktatowi było skłonienie poróżnionych wcześniej wojną sześciu krajów do współpracy na rzecz realizacji wspólnych dążeń.
W kolejnych traktatach dodawano nowe dziedziny współpracy lub usprawniano działanie instytucji UE, w miarę jak liczba państw członkowskich UE wzrastała z 6 do 27. Na przykład w traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą wprowadzono politykę rolną, zaś w traktacie z Nicei zreformowano strukturę instytucjonalną UE.
Parlament Europejski, Rada, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy wykonują swoje uprawnienia w zgodzie z traktatami. Komisję nazywa się „strażniczką traktatów”.
Jak tworzone są traktaty europejskie
Gdy ma powstać nowy traktat lub gdy jeden z obowiązujących traktatów ma zostać zmieniony, zwoływana jest konferencja międzyrządowa, na forum której spotykają się rządy państw członkowskich. Konferencja konsultuje się z Parlamentem, który wydaje opinię na temat traktatu podczas prac nad jego treścią.
Więcej uprawnień dla Parlamentu
Z każdym nowym traktatem Parlament zyskiwał szersze uprawnienia demokratyczne, nadzorcze i ustawodawcze. Na mocy traktatu z Brukseli (podpisanego w 1975 r.) Parlament otrzymał prawo do kontrolowania sprawozdań finansowych UE na zakończenie każdego roku oraz do sprawdzania, czy Komisja racjonalnie i prawidłowo wykorzystała budżet Unii.
Jednolity akt europejski (podpisanym w 1986 r.) zapewnił, że w przypadku przystąpienia nowego państwa do UE wymagana jest zgoda Parlamentu. Traktat z Amsterdamu (podpisany w 1997 r.) zapewnił Parlamentowi znacznie silniejszą pozycję w procesie legislacyjnym prowadzonym wspólnie z Radą w wielu dziedzinach objętych prawem UE (ochrona konsumenta, możliwość podejmowania legalnej pracy w innym kraju czy ochrona środowiska naturalnego, by wymienić choćby kilka z nich).
Ostatni traktat, podpisany w Lizbonie, wszedł w życie w dniu 1 grudnia 2009 r. W traktacie tym zwiększono rolę Parlamentu Europejskiego, zapewniono parlamentom państw członkowskich większe kompetencje w określaniu kierunku polityki europejskiej, a także przyznano obywatelom prawo do inicjatywy. Traktat z Lizbony poszerzył uprawnienia Parlamentu jako w pełni uznawanego współustawodawcy o zwiększonych uprawnieniach budżetowych. Nadał też Parlamentowi kluczową rolę w wyborze przewodniczącego Komisji Europejskiej.